«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Ռ. Քոչարյան
4 հոկտեմբերի 2002 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

19 սեպտեմբերի 2002 թվականի N 1530-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԵՈԴԵԶԻԱՅԻ ՈԼՈՐՏԻ 2002-2006 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ղեկավարվելով «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 4-րդ հոդվածի «բ» կետի և 8-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «ա» ենթակետի պահանջներով` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի ոլորտի 2002-2006 թվականների զարգացման ծրագիրը` համաձայն հավելվածի:

2. Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահին` նշված ծրագրի իրականացման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի հետ համատեղ Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություն Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեում ըստ տարիների համապատասխան ֆինանսական հատկացումների վերաբերյալ:

3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2002 թ. սեպտեմբերի 30 Երևան

Հավելված ՀՀ կառավարության 2002 թվականի սեպտեմբերի 19-ի N 1530-Ն որոշման

ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ԱՆՇԱՐԺ

ԳՈՒՅՔԻ ԿԱԴԱՍՏՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԵ

Ծ Ր Ա Գ Ի Ր

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԵՈԴԵԶԻԱՅԻ
ՈԼՈՐՏԻ 2002-2006 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ

Երևան 2002 թ.

Ն ա խ ա բ ա ն

Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի ոլորտի 2002-2006 թթ. զարգացման ծրագիրը մշակվել է 2002 թ. փետրվարի 28-ի` ՀՀ կառավարության նիստի N 8 արձանագրությամբ հավանության արժանացած «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության 2002-2006 թվականների զարգացման հայեցակարգի», դրույթների ՀՀ կառավարության 2002 թ. մարտի 11-ի «ՀՀ տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրման մասին» N 225 որոշման պահանջների իրականացման հիման վրա:

I. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի արդիականացումը

1. ՀՀ Պետական պլանային գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի կետերի ուսումնասիրման արդյունքները

2001 թ. ապրիլի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 27-ը «Գեոդեզիայի և քարտեզագրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի կողմից ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի պատվերով և N 01 պայմանագրի տեխնիկական առաջադրանքի պահանջներով իրականացվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական պլանային ցանցի II, III, IV դասերի կետերի ուսումնասիրման, հետազոտման աշխատանքները:

Ուսումնասիրվել է նախկին ԽՍՀՄ մինիստրների խորհրդին կից Գեոդեզիայի և քարտեզագրության գլխավոր վարչության ձեռնարկությունների կողմից իրականացված ՀՀ պետական գեոդեզիական II, III և IV դասերի ցանցերի տեխնիկական հաշվետվությունները, սխեմաները, կատալոգները և ԽՍՀՄ զինված ուժերի տեղագրական ծառայության կատալոգները, որի արդյունքում պարզվել է, որ ՀՀ տարածքում 1936-73 թթ. ստեղծվել է պետական գեոդեզիական եռանկյունավորման II դասի 180 կետ, III դասի 297 կետ, IV դասի 416 կետ, III և IV դասի 460 կետ, ընդամենը` 1353 կետ (տես` աղյուսակ N 1):

ԽՍՀՄ Գեոդեզիայի եվ քարտեզագրության գլխավոր վարչության ձեռնարկությունների կողմից ստեղծված ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի կետերի ուսումնասիրման եվ հետազոտման տվյալները

աղյուսակ N 1

NN ը/կ	Պետական գեոդեզիական ցանցը	Եռանկյունավորումը			Ոչնչացված կետերի թիվը (%)
		հետազոտված կետերի քանակը	պահպանված կետերի քանակը	ոչնչացված կետերի քանակը
1.	II դաս	180	170	10	5.5
2.	III դաս	297	274	23	7.7
3.	IV դաս	416	361	55	13.2
4	III-IV դասեր	460	316	144	31.3
ԸՆԴԱՄԵՆԸ		1353	1121	232	17.1

1973 թ. Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծվեց ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտը, որը պետք է իրականացներ ՀՀ ողջ տարածքում 1:500 - 1:10 000 մասշտաբի տեղագրական հանույթային աշխատանքներ և պարբերաբար ուսումնասիրեր ու զարգացներ իր պետական պլանային և բարձունքային ցանցերը, ինչպես նաև հրապարակման պատրաստեր թեմատիկ բնույթի (տուրիստական, բնապահպանական, ճանապարհային, ուսումնական և այլ նշանակության) քարտեզներ:

1973-94 թթ. ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվել է տեղագրագեոդեզիական, ինժեներահետազոտական, գեոդինամիկական պոլիգոնների ստեղծման, սողանքների ուսումնասիրման և այլ գիտական ծրագրերի իրականացման նպատակով հատուկ գեոդեզիական I, II, III, IV դասի ցանցեր, որոնք միաժամանակ հանդիսացել են որպես ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի խտացում և զարգացում:

Ուսումնասիրություններից պարզվել է, որ նշված նպատակներով ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից ստեղծվել է I դասի 78 կետ, II դասի 90 կետ, III դասի 75 կետ, IV դասի 640 կետ, ընդամենը` 883 կետ (տես` աղյուսակ 2):

Ուսումնասիրությունից հետո պետական գեոդեզիական պլանային ցանցի յուրաքանչյուր կետի համար բազմացվել են ուրվանկարները, ուղղությունները և յուրաքանչյուր 1:100000 մասշտաբի անվանահամարի թերթի վրա տեղադրվել կետերով: Հետազոտական աշխատանքների իրականացման ընթացքում յուրաքանչյուր կետի համար լրացվել է քարտ, որի մեջ նշվել է կետի արտաքին նշանի, վերին կենտրոնի (վերին կենտրոնի ոչնչացման դեպքում` ներքին կենտրոնի), կողմնորոշիչ կետերի կենտրոնների պահպանության, ակոսների փորման և քարակույտերի վերականգնման մասին բոլոր տվյալները:

Հետազոտական աշխատանքների արդյունքների հաշվառումից պարզվել է, որ ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի II դասի 180 կետից պահպանվել է 170 կետ, ոչնչացվել` 10 կետ, III դասի 297 կետից պահպանվել է 274 կետ, ոչնչացվել` 23 կետ, IV դասի 416 կետից պահպանվել է 361 կետ, ոչնչացվել` 155 կետ, III և IV դասերի 460 կետից պահպանվել է 316 կետ, ոչնչացվել` 144 կետ, ընդամենը` 1353 կետից պահպանվել է 1121 կետ, որը կազմում է ընդհանուր կետերի 17.1%-ը (տես` աղյուսակ N 1), իսկ ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի խտացման և զարգացման I դասի 78 կետից պահպանվել է 63 կետ, ոչնչացվել` 15 կետ, II դասի 90 կետից պահպանվել է 83 կետ, ոչնչացվել` 7 կետ, III դասի 75 կետից պահպանվել է 60 կետ, ոչնչացվել` 15 կետ, IV դասի 640 կետից պահպանվել է 427 կետ, ոչնչացվել` 213 կետ (տես` աղյուսակ N 2):

ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից 1973-94 թթ. պետական գեոդեզիական ցանցի խտացման եվ զարգացման նպատակով ստեղծված կետերի ուսումնասիրման եվ հետազոտման արդյունքների տվյալները

աղյուսակ N 2

NN ը/կ	«Գոեոդեզիայի և քարտեզագրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի կողմից ստեղծված ցանցը	Հետազոտված կետերի քանակը	Պահպանված կետերի քանակը	Ոչնչացված կետերի քանակը	Ոչնչացված կետերի թիվը (%)
1.	I դաս	78	63	15	19.2
2.	II դաս	90	83	7	7.8
3.	III դաս	75	60	15	20
4	IV դաս	640	427	213	33.3
ԸՆԴԱՄԵՆԸ		883	633	250	28.3

Նկատի ունենալով, որ ՀայՊետԻԳՀՆ ինստիտուտի կողմից իրականացված խտացման և զարգացման ցանցի I և II դասերի կետերի ճշտությունը համապատասխանում է պետական ցանցի II դասին պահանջվող ճշտությանը, քանի որ դրանք հիմնված են II դասի կետերի վրա, ուստի այդ կետերը ևս դասվում են պետական գեոդեզիական ցանցի II դասի կետերի, իսկ III և IV դասերի կետերը` համապատասխանաբար պետական գեոդեզիական III և IV դասերի կետերի շարքին: ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող գեոդեզիական պլանային ցանցի ընդհանուր պատկերը տրված է աղյուսակ N 3-ում:

ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող պետական պլանային II, III, IV դասերի կետերի ամփոփ տվյալները

աղյուսակ N 3

NN ը/կ	Պետական գեոդեզիական ցանցը	Եռանկյունավորումը
		հետազոտված կետերի քանակը	պահպանված կետերի քանակը	ոչնչացված կետերի քանակը	ոչնչացված կետերի թիվը (%)
1.	II դաս	348	316	32	9.2
2.	III դաս	372	334	38	10.2
3.	IV դաս	1516	1104	412	27.2
ԸՆԴԱՄԵՆԸ		2236	1754	482	21.6

ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական ցանցի II, III, IV դասերի կետերի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքում ստացված նյութերն ամփոփված և պատկերված են 1:200 000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա:

2. ՀՀ Պետական պլանային գեոդեզիական գոյություն ունեցող II, III, IV դասերի ցանցերի կետերի տվյալների վերլուծությունը

Վերլուծելով ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցում գոյություն ունեցող II, III, IV դասերի կետերի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները` պարզվել է, որ II դասի ցանցի ոչնչացված 32 կետերը, III դասի ցանցի ոչնչացված 38 կետերը և IV դասի ցանցի ոչնչացված 412 կետերը հիմնականում գտնվում են Երևանի շրջակայքում, Սևանա լճի ավազանում, Դիլիջանի սողանքային տարածքներում և աղետի գոտում:

Պետական գեոդեզիական ցանցի ոչնչացման հիմնական պատճառները հանդիսանում են քաղաքների և բնակավայրերի կառուցապատված տարածքների ընդլայնումը, գյուղատնտեսական և շինարարական աշխատանքների իրականացումը, ինչպես նաև սողանքային տարածքներում գրունտի սահքի հետևանքները:

Վերլուծելով ՀՀ տարածքի պետական գեոդեզիական պլանային ցանցի պահպանված կետերի առկայությունը (մեկ կետ` 17 քառ. կմ տարածքի վրա)` իրենց խտությամբ ապահովում են գործող նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջների բավարարմանը 1:2000 մասշտաբի և ավելի խոշոր տեղագրական հանույթային աշխատանքներ կատարելու, ինչպես նաև գիտական, տեխնիկական, երկրի պաշտպանական, տնտեսական, ՀՀ պետական սահմանի և վարչատարածքային միավորների սահմանագծման, սահմանազատման, անշարժ գույքի միավորի սահմաններում կադաստրային քարտեզագրման և այլ աշխատանքների իրականացման հրահանգները` հաշվի առնելով գեոդեզիական ժամանակակից գործիքների ու սարքավորումների առկայությունը:

Նախատեսվում է հանրապետության տարածքում ստեղծել նոր` ազգային գեոդեզիական ցանց WGS-84 համաշխարհային կոորդինատային համակարգ, որը կնպաստի հանրապետության օդագնացության, նավիգացիոն ծառայությունների առջև ծառացած խնդիրների լուծմանը, միևնույն ժամանակ էլ ավելի կխտացվի պետական գեոդեզիական ցանցը:

ՀՀ տարածքում գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի ճշտության աստիճանի գնահատման և արդիականացման աշխատանքների ծավալները, ֆինանսական միջոցները և իրականացման ժամանակացույցը տրված է սույն ծրագրի NN 1, 2, 3 հավելվածներում:

II. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրումը

1. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրման անհրաժեշտությունը

WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգն իրենից ներկայացնում է երկրային համակարգ, իրականացված դոպլերյան հիմնային համակարգի փոփոխման եղանակով, նավիգացիոն արբանյակային համակարգի, կոորդինատների սկզբի և մասշտաբի պարամետրերով, ինչպես նաև նրա պտտման այնպիսի ճանապարհով, որպեսզի ելային միջօրեականը համընկնի 0-ական միջօրեականի հետ, որը որոշված է Միջազգային ժամանակի բյուրոյի կողմից: WGS-84 համակարգը հանդիսանում է համաշխարհային գեոցենտրիկ համակարգ: 1984 թ. հաշվարկված WGS-84 ռեֆերենց էլիպսոիդն իր հաշվարկային տվյալներով տարբերվում է ՀՀ պետական գեոդեզիական ցանցի համար ընդունված` CK42, հետագայում նաև` CK95 կոորդինատային համակարգերի համար բազային հանդիսացող Կրասովսկու ռեֆերենց էլիպսոիդից և ունի իր հաշվարկային մակերևույթը:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում 1988 թ. դեկտեմբերի 7-ի Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից հետո Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայությունը (ՍՊԱԾ) ԱՄՆ NASA-ի և Մասաչուսետսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (MIT) ծառայությունների փոխադարձ համաձայնությամբ Երևանում` Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության տարածքում հիմնադրվեց «NSSP» անվանումը կրող` WGS-84 համաշխարհային կոորդինատային համակարգում դիրքորոշված մշտական գործող արբանյակային դիրքորոշման ռեֆերենց կայանը: «NSSP» կայանի դիտարկման արդյունքների համատեղ մշակումը IGS (Միջազգային գեոդինամիկական GPS ծառայություն) համակարգի այլ կայանների տրամադրած տվյալների հետ հնարավորություն է տալիս ուսումնասիրել երկրակեղևի դեֆորմացիաներն ու կանխորոշելու երկրաշարժերի վայրը և ժամանակը:

1989 թ. մարտի 3-ին կայացած Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության նիստում հարց բարձրացվեց WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգն ընդունել որպես քաղաքացիական ավիանավիգացիոն համակարգ: Եվ քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունը նույնպես քաղաքացիական ավիացիայի Միջազգային կազմակերպության անդամ երկիր է, հարց դրվեց նավիգացիոն համընդհանուր ցանցին միանալու նպատակով դիրքորոշել «Զվարթնոց» օդանավակայանի թռիչքուղու կոորդինատները WGS-84 համակարգում` կատարելով կետերի դիտարկումներ GPS արբանյակային ընդունիչներով:

Ներկայումս արբանյակային տեխնոլոգիաները պրակտիկայում լայնածավալ օգտագործվում են գեոդեզիայի, գեոդինամիկայի, տեղագրության, հողաշինարարության, նավիգացիայի և այլ հարակից բնագավառներում: Դա կապված է ռադիոնավիգացիոն համակարգերի հետագա կատարելագործման, այլ տեխնիկական լուծումների հետ, ինչպես նաև բարձր ավտոմատացված դաշտային գեոդեզիական սարքավորումների ստեղծման համար անհրաժեշտ համակարգչային տեխնոլոգիաների ընդհանուր զարգացման հետ:

Այսօր ստեղծված բազմաֆունկցիոնալ ռադիոնավիգացիոն համակարգերը թույլ են տալիս ստանալ միլիմետրային ճշտություն` 1000 և ավելի կիլոմետր չափումների դեպքում:

Արբանյակային տեխնոլոգիաների ներդրումը գեոդեզիայի բնագավառում կտրուկ փոխում է դաշտային և գրասենյակային աշխատանքների իրականացման կազմակերպչական և տեխնիկական սկզբունքները:

Ավանդական գեոդեզիական եղանակների օգտագործման ժամանակ

● անհրաժեշտություն է առաջանում ապահովել ուղիղ տեսանելիություն հարակից գեոդեզիական կետերի միջև, որն իր հերթին բերում է բարձունքների վրա կետերի ընտրության անհրաժեշտությանը, ինչը որոշ բարդություն է առաջացնում կետին մոտենալիս, ինչպես նաև վերգետնյա թանկարժեք արտաքին նշանների (սիգնալների) կառուցմանը.

● սահմանափակվում են հարակից գեոդեզիական կետերի միջև հեռավորությունը.

● չափումների ճշտության վրա մեծ ազդեցություն է թողնում մթնոլորտային պայմանները (ռեֆրակցիա, մթնոլորտային ճնշում, հարաբերական խոնավություն, ջերմաստիճան).

● չափումները հնարավոր էին միայն ստատիկ պայմաններում (անշարժ կետեր, օբյեկտներ և այլ) բարդություն էր առաջացնում շարժման մեջ գտնվող օբյեկտների գեոդեզիական չափումների ժամանակ (ավտոտրանսպորտ, ե/գ տրանսպորտ, օդանավեր, տիեզերանավեր և այլն):

Ելնելով արբանյակային տեխնոլոգիաների միջոցով ստեղծվող գեոդեզիական ցանցերի առավելություններից և նպատակահարմարությունից` 2002 թ. 11 մարտի ՀՀ կառավարության N 225 որոշմամբ, Հայաստանի Հանրապետության գեոդեզիայի և քարտեզագրության բնագավառը Միջազգային գեոդեզիական ու քարտեզագրական ստանդարտներին համապատասխանեցնելու նպատակով որոշվեց Հայաստանի Հանրապետության տարածքում 2002 թ. ներդնել WGS-84 համաշխարհային կոորդինատային համակարգը և միևնույն ժամանակ բանակցել Համաեվրոպական կոորդինատային համակարգի կենտրոնական բյուրոյի հետ Համաեվրոպական համակարգին (EUREF) միանալու համար:

2. WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգում 0-ական, I և II դասերի ցանցերի ստեղծումը

2.1. 0-ական դասի գեոդեզիական ցանցի ստեղծումը

Ծրագրով ընդգրկված է հանրապետության տարածքում 1999 թ. ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից ստեղծված 100-150 կմ երկարությամբ բազային գծերով 5 կետից կազմված 0-ական դասի ցանց, որից մեկը հանդիսանում է Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության (ՍՊԱԾ) տարածքում տեղադրված IGS կայանը, որը գործում է 1997 թվականից, որի մասին լայնածավալ տեղեկություն կա ինտերնետի էջերում, իսկ մյուսները տեղակայված են ՀՀ Ամասիայի, Նոյեմբերյանի, Վարդենիսի, Կապանի, բնակավայրերի տարածքներում:

Պարտադիր պայման է հանդիսանում «NSSP», Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության IGS մշտական գործող կայանի աշխատանքը 0-ական դասի ցանցի դիտարկումների ժամանակ: Եթե այս պայմանը չի իրականացվում, ապա անհրաժեշտ է կազմակերպել Երևանում մշտական գործող կայանի տեղադրումը, որը կպահանջի լրացուցիչ ծախսեր:

0-ական դասի ցանցի կետերը կդիտարկվեն միաժամանակ (տվյալների ամբողջականությունն ապահովելու համար) GPS երկհաճախականի արբանյակային դիրքորոշման կայաններով 5x24 ժամ տևողությամբ ստատիկ ռեժիմով, որը հնարավորություն է տալիս ստանալու անհրաժեշտ ճշտության տվյալներ: Բացի դրանից 0-ական դասի կետերի բարձունքային նիշերը պետք է ստանալ I կամ II դասի նիվելիրացման միջոցով, իսկ ծանրաչափական (գրավիմետրիական) դիտարկումները կկատարվի գրավիմետրերի միջոցով` 0.1 мГал ճշտությամբ:

Բարձր դասի նիվելիրացման և գրավիմետրիական չափումների նպատակն է կվազիգեոիդի բարձրության որոշումը ռեֆերենց էլիպսոիդի մակերևույթի նկատմամբ, որը հնարավորություն է տալիս որոշելու տարբեր բարձունքային համակարգեր:

Չափման արդյունքները կհաշվարկվեն և կետերի կոորդինատները կհավասարակշռվեն վերջերս ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից ձեռք բերված Շվեյցարական Leica ֆիրմայի արտադրության SKI-PRO 2 ծրագրային փաթեթի միջոցով հանրապետության տարածքին հնարավորին չափ մոտ գտնվող IGS համաշխարհային գեոդեզիական մշտական գործող կայանների նկատմամբ:

Հավասարակշռման աշխատանքներն ավարտելուց հետո կկազմվի կետերի կոորդինատների կատալոգը:

Համաձայն գործող նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի, 0-ական դասի 5 տեղադրված կետերն ակտով ենթակա են հանձնման տեղական ինքնակառավարման մարմիններին ի պահ:

2.2. I դասի գեոդեզիական ցանցի ստեղծումը

Ծրագրով ընդունվում է 0-ական ցանցի հիմքի վրա ստեղծել 40 կետից բաղկացած I դասի ցանց` կետերի միջև 30-35 կմ փոխադարձ հեռավորությամբ: 40 կետերի շարքն ընդգրկված են գոյություն ունեցող II դասի պետական գեոդեզիական ցանցի 5 կետեր:

Պարտադիր պայման է հանդիսանում «NSSP» Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության IGS մշտական գործող կայանի աշխատանքը I դասի ցանցի դիտարկումների ժամանակ կամ` այլ IGS մշտական գործող կայանի:

I դասի կետերի տեղադրման ընթացքում անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պահանջները`

ա) գտնվեն ճանապարհներին մոտիկ` դրանց օտարման շերտից դուրս,

բ) ունենան 15^o գերազանցող հորիզոն,

գ) հեռու լինեն բարձր լարման հոսանքի և ռադիոհաղորդման գծերից,

դ) հնարավորության դեպքում տեղադրված լինեն պետական սեփականություն հանդիսացող հողերի վրա:

Յուրաքանչյուր I դասի կետ պետք է ապահովված լինի 2-3 կողմնորոշիչ կետերով: Կողմնորոշիչ կետ կարող է հանդիսանալ մինչև 2 կմ հեռավորության վրա գտնվող պետական գեոդեզիական ցանցի տարբեր դասերի կետեր, իսկ դրանց բացակայության դեպքում` կկառուցվեն նորերը:

Վերը նշված ցանցի մեջ գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական II դասի ցանցի կետերի ընդգրկումը պայմանավորված է նրանով, որպեսզի հետագայում հնարավոր լինի հաշվարկել պետական գեոդեզիական ցանցի և WGS-84 համակարգերի միջև բոլոր տրանսֆորմացիոն գործակիցները, միևնույն ժամանակ ստանալ գոյություն ունեցող ցանցի ճշտության գնահատականը:

Դիտարկման աշխատանքները կկատարվեն GPS երկհաճախականի արբանյակային դիրքորոշման կայաններով` 39 ժամ տևողությամբ:

Առաջին դասի հիմնակետերի դիտարկման աշխատանքների համար ելակետային են հանդիսանում 0-ական դասի ցանցի կետերը:

Առաջին դասի ցանցի կետեր հիմնականում նախատեսվում է տեղադրել հանրապետության քաղաքների, նախկին շրջկենտրոնների, խոշոր ջրամբարների հարևանությամբ, որպեսզի ապահովվի կետերի պահպանության և դիտարկումների ընթացքում առաջացած պայմանները: Ստեղծված կետերը հնարավորություն կտան այդ տարածքներում` քաղաքաշինության, գյուղատնտեսության և այլ բնագավառների աշխատանքների իրականացման գործընթացում, գեոդեզիական ճշգրիտ չափումներ կատարել:

Ծրագրով նախատեսված I դասի 40 կետերի բարձունքային նիշերը հնարավորության սահմաններում կորոշվեն I և II դասի նիվելիրացման միջոցով, իսկ դժվար հասանելի կետերի բարձրությունները` եռանկյունաչափական նիվելիրացման միջոցով:

2.3. II դասի գեոդեզիական ցանցի ստեղծումը

Հանրապետության տարածքում նախատեսվում է ստեղծել WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգով II դասի ցանց:

II դասի ցանցը բաղկացած է 761 կետից, որից` 532-ը նոր կառուցվող կետեր են, իսկ մնացած 229-ը` գոյություն ունեցող պետական գեոդեզիական ցանցի II, III, IV դասի կետեր: Կետերի նշված քանակը 3-5 կմ ծածկելու է հանրապետության հիմնականում բնակեցված տարածքները, իսկ ոչ բնակելի տարածքներում` 5-10 կմ երկարությամբ բազային գծերով: Կետերը հիմնականում պետք է տեղադրվեն գյուղական համայնքների շրջակայքում, ճանապարհների մոտ, որպեսզի հնարավոր լինի հեշտությամբ կառուցել և հետագայում նաև դիտարկումներ կատարել: Այստեղ նույնպես դիտարկման աշխատանքները պետք է կատարել GPS արբանյակային դիրքորոշման ընդունիչների միջոցով` 12 ժամ տևողությամբ:

Պարտադիր պայման է հանդիսանում «NSSP» Երևանում սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության IGS մշտական գործող կայանի աշխատանքը II դասի ցանցի դիտարկումների ժամանակ:

II դասի նման ցանցի ստեղծումն էլ ավելի կհեշտացնի համայնքների վարչական տարածքներում խոշոր մասշտաբի հանույթային աշխատանքները, վարչատարածքային միավորների սահմանների ճշտման, անշարժ գույքի միավորի սահմաններում կադաստրային քարտեզագրման և այլ ինժեներահետազոտական, քաղաքաշինական, գյուղատնտեսական հարցերի լուծման գործընթացը:

3. WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգում I և II դասերի գեոդեզիական ցանցի կետեր կոորդինատների հավասարակշռումը և կատալոգների կազմումը

0-ական դասի կետերի դիտարկման արդյունքներն անհրաժեշտ է հավասարակշռել ՀՀ տարածքի մոտակայքում գտնվող IGS կետերի (NSSP, TRAB, ZECK, GLSV, ANKR, NICO, DYR2, KIT3 և BAHR) միջև:

Չափման արդյունքները կհաշվարկվեն և կետերի կոորդինատները կհավասարակշռվեն վերջերս ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից ձեռք բերված Շվեյցարական Leica ֆիրմայի արտադրության SKI-PRO 2 ծրագրային փաթեթի միջոցով հետևյալ տարբերակներով`

● WGS-84 Համաշխարհային գեոդեզիական համակարգում I դասի գեոդեզիական ցանցի կետերի դիտարկման արդյունքները հավասարակշռել 0-ական դասի կետերի և առանձին` Երևանի ՍՊԱԾ-ի (NSSP) մշտական գործող կայանի նկատմամբ.

● II դասի գեոդեզիական ցանցի կետերի դիտարկման արդյունքները հավասարակշռել 0-ական և I դասի կետերի նկատմամբ և առանձին ամբողջ ցանցը Երևանի ՍՊԱԾ-ի (NSSP) մշտական գործող կայանի նկատմամբ.

● Հավասարակշռել 0-ական, I և II դասերի ցանցի դիտարկման արդյունքները համատեղ և Երևանի ՍՊԱԾ-ի (NSSP) մշտական գործող կայանի նկատմամբ:

Նշված տարբերակներով հավասարակշռված կետերի կոորդինատների արդյունքների վերլուծության միջոցով հնարավոր կլինի ստանալ գեոդեզիական ցանցի կետերի ավելի ճշգրիտ կոորդինատները և որոշել ՀՀ տարածքում երկրակեղևի հորիզոնական դեֆորմացիաները տարածաշրջանի նկատմամբ ու NSSP մշտական գործող կայանի նկատմամբ, իսկ ուղղաձիգ դեֆորմացիաները կորոշվի պետական գեոդեզիական բարձունքային I և II դասերի նիվելիրացման պարբերաբար դիտարկումների միջոցով:

Նոր ստեղծված կոորդինատային համակարգում ցանցի կետերի կոորդինատների միջոցով հնարավոր կլինի անցումային պարամետրով կատարել կոորդինատների վերահաշվարկ WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական համակարգից ՍԿ-95 և EUREF կոորդինատային համակարգեր և այլ գեոցենտրիկ համակարգեր:

Միաժամանակ նոր ստեղծված գեոդեզիական ցանցի միջոցով հնարավոր է բարձր ճշտություն պահանջող տարբեր գիտական և փորձնական խնդիրներ լուծել:

WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգում 0-ական, I, II, դասերի ստեղծման աշխատանքների ծավալները, ֆինանսական միջոցները և իրականացման ժամանակացույցը տրված է սույն ծրագրի NN 1, 2, 3 հավելվածներում:

III. ՀՀ պետական բարձունքային I եվ II դասերի ցանցերի վերակառուցման, նիվելիրացման ԵՎ հավասարակշռման աշխատանքները

1. ՀՀ պետական բարձունքային ցանցի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները և նրա վերլուծությունը

1.1. Հայաստանի Հանրապետության պետական գեոդեզիական բարձունքային ցանցը, նրա ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները

Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձունքային ցանցը բաժանվում է պետական նիվելիրացման ցանցի, տեղական նշանակության նիվելիրացման ցանցի, հանույթային բարձունքային ցանցի և հատուկ նշանակության բարձր ճշտությամբ նիվելիրացման ցանցի:

Հայաստանի Հանրապետության պետական նիվելիրացման ցանցը հանդիսանում է գլխավոր բարձունքային հիմք կատարվող բոլոր մասշտաբի տեղագրական հանույթների, կադաստրային քարտեզագրման և գեոդեզիական չափումների, (որոնք բավարարում են տնտեսության, աստղագեոդեզիական, աերոտիեզերահանույթային աշխատանքների և պաշտպանության պահանջները), գիտական և պրակտիկ առաջադրանքների լուծման համար: Այն բաժանվում է`

I, II, III, IV դասերի նիվելիրացման ցանցերի:

I և II դասերի նիվելիրացման ցանցն ստեղծվում է համատեղ, միևնույն բարձրունքային համակարգով հանրապետության ամբողջ տարածքի վրա:

III և IV դասերի նիվելիրացման ցանցը ծառայում է տեղագրական հանույթների ստեղծման և ինժեներագեոդեզիական խնդիրների լուծման համար:

Հայաստանի Հանրապետության պետական նիվելիրացման ցանցի համակարգի բացարձակ բարձրության 0-ական նիշ է հանդիսանում Կրոնշտատի ֆուտշտոկը, որը ցույց է տալիս Բալթիկ ծովի մակերևույթը:

ՀՀ տարածքում I և II դասերի նիվելիրացման ցանցերն ստեղծվել եմ ԽՍՀՄ-ի օրոք և կազմում էին ԽՍՀՄ-ի ընդհանուր բարձունքային ցանցի մի մասը:

ՀՀ տարածքում I և II դասերի նիվելիրացման աշխատանքները կատարվել են Գեոդեզիայի և քարտեզագրության գլխավոր վարչության N 4, N 11, N 16 ձեռնարկությունների, այնուհետև` ՀայՊետԻԳՀՆԻ կողմից:

ՀՀ պետական բարձունքային ցանցը հավասարակշռվել է նախկին ԽՍՀՄ-ի ընդհանուր ցանցի հետ համատեղ: Հավասարակշռումը կատարվել է Գեոդեզիայի, քարտեզագրության և աերոֆոտոնկարահանման կենտրոնական գիտահետազոտական ինստիտուտի (ЦНИИГАиК) կողմից:

1988 թ. Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից հետո ՀայՊետԻԳՀՆԻ կողմից աղետի գոտում կատարվեցին II դասի նիվելիրացման աշխատանքներ, որոնց հիմնական նպատակը երկրաշարժից հետո երկրակեղևի ուղղաձիգ շարժումների ուսումնասիրումն էր: Սակայն այդ աշխատանքներն իրենց անհրաժեշտ շարունակությունը չունեցան ֆինանսավորման բացակայության պատճառով:

ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Հայաստանի Հանրապետությունում գեոդեզիայի բնագավառը զարգացում չի ապրել տնտեսական և կազմակերպչական-կառուցվածքային բնույթի փոփոխությունների հետևանքով: Հայաստանի Հանրապետության բարձունքային ցանցը վերջին 15-20 տարիների ընթացքում չի հետազոտվել:

2000 թ. ՀՀ կառավարության որոշմամբ գեոդեզիայի և քարտեզագրության գործունեության բնագավառը տեղափոխվեց Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի համակարգ:

Ելնելով բարձունքային ցանցի վատթար վիճակից` ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի պատվերով «Գեոդեզիայի և քարտեզագրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի կողմից 2001 թվականի ապրիլի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 27-ը իրականացվել է ՀՀ պետական բարձունքային I և II դասերի նիվելիրացման ցանցերի հենանիշերի և դրոշմանիշերի ուսումնասիրման, հետազոտման աշխատանքները:

Հետազոտման աշխատանքների ավարտից հետո պարզվեց, որ I դասի նիվելիրացման հենանիշերի պահպանվածությունը կազմում է 56%, իսկ II դասինը` 55% (ընդհանուր պահպանվածությունը` 55.5%):

Բացի դրանից, նախկինում կատարված նիվելիրացման աշխատանքներում հենանիշերի միջև եղած հեռավորությունները չեն բավարարում ներկայիս գործող նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներին: Միաժամանակ երկրակեղևի ուղղաձիգ շարժման ուսումնասիրման նպատակով I դասի նիվելիրացման աշխատանքները պետք է կրկնել 15 տարին մեկ անգամ, իսկ II դասինը` 25 տարին մեկ:

1.2. Պետական բարձունքային ցանցի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքների վերլուծությունը և դրա վերակառուցման աշխատանքները

ՀՀ պետական գեոդեզիական բարձունքային ցանցի կետերի հետազոտման և վերականգնման աշխատանքներն ավարտելուց հետո անհրաժեշտ է կատարել ցանցի վերակառուցման աշխատանքներ:

Վերլուծելով պետական ցանցի ուսումնասիրման և հետազոտման արդյունքները` պարզվում է, որ ՀՀ տարածքում I դասի նիվելիրացման ցանցն իրենից ներկայացնում է 5 բաց ընթացքներ, դրանք են`

1. Մասիս-Արմավիր-Քարակերտ-Մարալիկ-Գյումրի-Բավրա` շարունակելով դեպի Վրաստան: Այդ գործում պահպանվել է 38 հենանիշ.

2. Մասիս-Երևան-Հրազդան-Սևան-Դիլիջան-Իջևան-Կրիվոյ-Մոստ-Աղստեվի ջրամբար` շարունակելով դեպի Ղազախ: Այդ գծում պահպանվել է 48 հենանիշ.

3. Մասիս-Արտաշատ-Արարատ-Երասխ, որտեղից` մի գիծ շարունակվել է դեպի Նախիջևան, իսկ մյուսը` շարունակվել է դեպի Եղեգնաձոր-Վայք-Շաքի, որից հետո II դասի նիվելիրացման գծով շարունակվել է դեպի Գորիս-Կապան-Քաջարան-Մեղրի: Այդ գծում պահպանվել է 60 հենանիշ.

4. Գյումրի-Սպիտակ-Վանաձոր-Ձորագետ-Ալավերդի-Այրում` շարունակելով դեպի Վրաստան: Այդ գծում պահպանվել է 32 հենանիշ.

5. Սևան-Ճամբարակ-Վարդենիս-Ջերմուկ-Վայք, որտեղ պահպանվել է 16 հենանիշ:

Նկատի ունենալով, որ I դասի նիվելիրացման այդ 5 գծերը հանդիսացել են նախկին ԽՍՀՄ-ի I դասի նիվելիրացման պոլիգոնների մի մասը և դրանց հավասարակշռումը կատարվել է համատեղ, որը ներկայումս համարյա հնարավոր չէ, ուստի I դասի նիվելիրացման ընթացքները նախատեսվում է փակ ընթացքների (պոլիգոնների) տեսքով, ինչը հնարավորություն կտա ՀՀ տարածքում հավասարակշռման աշխատանքները դիտարկելու որպես անկախ, ինքնուրույն ցանցեր:

Այդ պայմանն ապահովելու համար անհրաժեշտ է բարձունքային ցանցում կատարել հետևյալ փոփոխությունները`

1. Վանաձորի 421 հենանիշից II դասի նիվելիրացման գծով միանալ Դիլիջանի 9861 հենանիշին, որի արդյունքում կստանանք Մասիս-Արմավիր-Գյումրի-Սպիտակ- Վանաձոր-Դիլիջան-Սևան-Հրազդան-Երևան-Մասիս I դասի նիվելիրացման I փակ ընթացքը (պոլիգոնը).

2. Այրումի 4310 հենանիշից նոր I դասի նիվելիրացման գծով անցնելով Նոյեմբերյանով միանա Կրիվոյ-Մոստի 1885 հենանիշին, որի արդյունքում կստանանք` Վանաձոր-Ալավերդի-Նոյեմբերյան-Կրիվոյ-Մոստ-Իջևան-Դիլիջան-Վանաձոր 2-րդ փակ ընթացքը (պոլիգոնը).

3. Վարդենիսի 107 հենանիշից անցնելով Վարդենիսի լեռնաշղթան միանալով Ջերմուկին, այնուհետև` ավտոմայրուղով շարունակել մինչև Վայքի 2703 հենանիշը, արդյունքում ստանալով` Մասիս-Երևան-Հրազդան-Սևան-Ճամբարակ-Վարդենիս-Ջերմուկ-Վայք-Եղեգնաձոր-Երասխ-Արարատ-Մասիս 3-րդ փակ ընթացքը.

4. Շաքիի եռանկյունաչափական կետից նախկին II դասի նիվելիրացման գծով նախատեսվում է I դասի նիվելիրացման Գորիս-Կապան-Քաջարան-Մեղրի գիծը, որի արդյունքում կփակվի Երասխ-Նախիջևան-Մեղրի նախկին I դասի նիվելիրացման գծով որպես 4-րդ փակ ընթացքը:

Բացի դրանից այդ գիծը կարող է ծառայել ԼՂՀ-ի բարձունքային նիվելիրային I դասի ցանցի ստեղծմանը, որը կսկսվի Գորիսից շարունակելով` Քաշաթաղ-Շուշի-Ստեփանակերտ-Մարտակերտ-Քարվաճառ` միանալով Վարդենիսի 107 հենանիշին, արդյունքում ստանալով 5-րդ փակ ընթացքը (պոլիգոնը), որը փակվում է Ջերմուկ-Վայք-Շաքի-Գորիս հենանիշերով:

II դասի նիվելիրացման ցանցը կառուցվել է I դասի պոլիգոնների ներսում ինչպես առանձին ընթացքների, այնպես էլ հանգույցներից բաղկացած ընթացքների համակարգով, որոնք հենված են եղել I դասի նիվելիրացման հենանիշերի վրա: II դասի նիվելիրացման ցանցի նախկին գծերի վերակառուցման աշխատանքներից բացի նախատեսվում է նոր գիծ Ապարանի 5949 հենանիշից մինչև Ծաղկունքի 3098 հենանիշը:

Պետական բարձունքային ցանցում ընդգրկվել է նաև WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի գեոդեզիական ցանցի 0-ական և հնարավորության սահմաններում` I և II դասերի հիմնակետերը, որով կապ է ստեղծվում Բալթյան 1977 թ. բարձունքային և համաշխարհային բարձունքային համակարգերի միջև:

Ծրագրում ներկայացված I և II դասերի նիվելիրացման գծերի ուղղությունները մշակվել են 1:100000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա, հենանիշերի տեղերի ընտրությունը կատարվել է 1:10000 և 1:250000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա, իսկ ամբողջ նյութն ամփոփվել է 1:200000 և 1:500000 մասշտաբի տեղագրական քարտեզների վրա:

Այժմ ամփոփենք ծրագրով նախատեսված պետական բարձունքային նիվելիրացման I և II դասերի ցանցերի վերակառուցման և հավասարակշռման աշխատանքների արդյունքները.

1. I դասի նիվելիրացման գծերի երկարությունը կազմում է 14849 կմ, այդ թվում` կապի հին հենանիշերի հետ` 155.3 կմ: Այդ գծերում ընդգրկված են 206 գոյություն ունեցող հենանիշեր, պետք է կառուցվեն 182 նոր հենանիշեր և պլանային ցանցի 0-ական դասի 4 կետ, I դասի 20 կետ, II դասի 10 կետ, ընդհանուր կետերի քանակը կազմում է 422 հենանիշ.

2. II դասի նիվելիրացման գծերի երկարությունը կազմում է 852.2 կմ, այդ թվում` կապը հին հենանիշերի հետ` 56.7 կմ: Այդ գծերում ընդգրկված է 123 գոյություն ունեցող հենանիշ: Պետք է կառուցվի 127 նոր հենանիշ և պլանային ցանցի I դասի 6 կետ, II դասի 3 կետ, ընդհանուր կետերի քանակը կազմում է 259 հենանիշ:

Աշխատանքները կատարելու ընթացքում անհրաժեշտ է գործող նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջներով:

I և II դասերի կրկնվող նիվելիրացումից ստացված արդյունքները հնարավորություն կտան պատկերացում կազմելու ՀՀ սեյսմաակտիվ տարածքներում երկրակեղևի ուղղաձիգ շարժման, առանձին տեղամասերի շարժման արագությունների և ուղղությունների (սողանքների) վերաբերյալ:

I և II դասերի նիվելիրացումը պետք է կատարել բարձր ճշտությամբ գործիքներով` օգտագործելով Շվեյցարական Leica ֆիրմայի NA-3003 տիպի երկու նոր թվային կամ Ni 007, HI, H-05 տիպի նիվելիրները:

2. Նախատեսվող աշխատանքները

2.1. I և II դասերի նիվելիրացման գծերի տեղազննությունը և նոր հենանիշերի տեղադրումը

I և II դասերի նիվելիրացման գծերի տեղազննության դաշտային աշխատանքներն սկսելուց առաջ տեղազննողը պետք է հավաքի ներքոհիշյալ տվյալներն օբյեկտի տարածքով անցկացված նիվելիրացման բոլոր գծերի վերաբերյալ`

● նիվելիրացման գծերի դասը և անվանումը,

● աշխատանքը կատարած կազմակերպության անվանումը և կատարման տարեթիվը,

● նիվելիրացման գծերի սխեման,

● հենանիշերի ուրվանկարները, կենտրոնների տեսակների գծագրերը,

● նշումներ կատալոգներից կամ հաշվետվություններից:

Դաշտում տեղազննությունն անհրաժեշտ է սկսել ելակետային հենանիշից և շարունակել նիվելիրացման գծի ուղղությամբ: Տեղազննողը պետք է դաշտում խոշոր մասշտաբի քարտեզի վրա նշի նոր հենանիշերի տեղադրման տեղը, ցույց տա գծի վրա հին պահպանված հենանիշերը: Նոր հենանիշերի տեղադրման համար անհրաժեշտ է տալ տեղի ճիշտ նկարագիրը (աբրիսը): Պատային հենանիշերի երկար և հուսալի պահպանվածությունն ապահովելու համար նոր հենանիշերն անհրաժեշտ է տեղադրել քարե, ամուր բետոնե, երկաթ-բետոնե շենքերի և շինությունների վրա: Նոր հենանիշերը տեղադրելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել նախկին նիվելիրացման գծի ուղղությունը` չփոխելով այն:

Պատային նշանները կարելի է տեղադրել ժայռերի ելուստների վրա: Խորհուրդ չի տրվում պատային նշանները տեղադրել այնպիսի շենքերի և շինությունների վրա, որոնք գտնվում են երկաթգծից մինչև 50 մ հեռավորության վրա: Պատային նշանները պետք է տեղադրել 30-60 սմ գետնից բարձր, որ պատի ելուստները չխանգարեն նշաձողի տեղակայմանը: Այն շենքը, որտեղ տեղադրված է պատային հենանիշը, լուսանկարում են: Բացի դրանից, պետք է լուսանկարել հենանիշն այնպես, որ կադրում համարը պատկերված լինի:

Գրունտային հենանիշերը պետք է տեղադրել ճանապարհներին մոտ:

Հիմնային հենանիշերը սեյսմաակտիվ տարածքներում պետք է տեղադրել մեկը մյուսից 40 կմ հեռավորության վրա: Հիմնային հենանիշից 50-150 մ հեռավորության վրա տեղադրել նրա հենանիշ-արբանյակը (спутник-репер): Հիմնային հենանիշերն ապահովում են բարձունքային ցանցի երկարամյա պահպանվածությունը, հնարավորություն են տալիս ուսումնասիրելու երկրի մակերևույթի վրա կատարվող ուղղաձիգ շարժերը:

Նախատեսվող I և II դասերի նիվելիրացման գծերի կապը նախկինում կատարված I և II դասերի նիվելիրացման ցանցի գծերի հետ ապահովվելու նպատակով, անհրաժեշտ է կրկնել ընթացքի հատվածամասը (սեկցիան) մինչև նախկին հանգուցային կետերը, ինչն ունի նաև վերստուգիչ նշանակություն:

Նախատեսվող աշխատանքների վերաբերյալ բոլոր տեղեկությունները բերված են N 4 աղյուսակում:

Նիվելիրացման գծերի տեղազննության և կետերի տեղադրման աշխատանքների ավարտից հետո անհրաժեշտ է ներկայացնել`

1. բացատրագիր,

2. նիվելիրացման գծերի երկարությունները,

3. նիվելիրացման գծերի ճշգրտված սխեման, տեղադրվող գծի և գոյություն ունեցող գծի հանգուցային կապը,

4. նոր տեղադրված հենանիշերի ցուցակը և գտնվելու վայրի նկարագիրը,

5. ընդունման և հանձնման ակտերը:

Սահմանված կարգով անհրաժեշտ է կազմել I և II դասերի նիվելիրացման հենանիշերի հանձնման ակտերը և հանձնել տեղական ինքնակառավարման մարմիններին` պահպանության` համաձայն գործող հրահանգի պահանջների:

2.2. I դասի նիվելիրացում

0-ական դասի Ամասիա կետի և I դասի մնացած հիմնակետերի համար, որոնք գտնվում են նիվելիրացման գծերի որոշակի հեռավորության վրա, նախատեսվել են I դասի կապող նիվելիրացման ընթացքներ` 100.0 կմ ընդհանուր երկարությամբ:

Նախատեսված աշխատանքների վերաբերյալ բոլոր տվյալները տրված են N 4 աղյուսակում:

I դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել ուղիղ և հակադարձ ուղղություններով 2 զույգ կեռաբևեռների (կոստիլ) օգնությամբ, որոնք կկազմեն 2 առանձին գծեր`

- աջը` համապատասխանում է աջ կեռաբևեռի գծին,

- ձախը` համապատասխանում է ձախ կեռաբևեռի գծին:

Կայանների միջև դիտարկումներն անհրաժեշտ է կատարել «համատեղման» եղանակով:

I դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել խուլ նիվելիրներով` օգտագործելով ստվերագծված ինվարային նշաձողերը: Նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել 20-50 կմ հատվածներով` ըստ «ութնյակի» սխեմայի:

Եթե դիտարկումներն ընդհատվել են, ապա նոր դիտարկումներից առաջ պետք է նորից կրկնել վերջին կայանի չափումները, անհրաժեշտության դեպքում` նաև նախավերջինը: Համոզվելով, որ դիտարկումների արդյունքներն ընդհատումից առաջ և հետո նույնն են, կամ քիչ են տարբերվում, նոր պետք է շարունակել աշխատանքները: I դասի նիվելիրացումն ուղիղ և հակադարձ ուղղություններով անհրաժեշտ է կատարել նույն ուղեգծով, նույն տիպի, նույն անցումային կետերով:

Դիտման ճառագայթի նորմալ երկարությունը պետք է կազմի 50 մետր: Ճառագայթի բարձրությունը պետք է լինի 0.8 մետրից ոչ պակաս:

Նիվելիրի տեղադրման տեղից մինչև նշաձողը եղած հեռավորությունն անհրաժեշտ է չափել պողպատյա ժապավենով կամ չափերիզով: Նիվելիրից մինչև նշաձողը եղած հեռավորության անհավասարությունները կայանի համար թույլատրելի է 0.5 մետրից ոչ ավելի, ըստ կայանների այդ անհավասարությունները սեկցիայում չպետք է գերազանցեն 1 մետրից: I դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել Շվեյցարական Leica ֆիրմայի NA-3003 մակնիշի նոր ստացված երկու թվային նիվելիրներով կամ H-05, HI, Ni 007 տիպի նիվելիրներով և ստվերագծված ինվարային նշաձողերով:

Նիվելիրացման աշխատանքներն սկսելուց առաջ նիվելիրները և նշաձողերը պետք է հետազոտվեն և ստուգվեն` համաձայն գործող հրահանգի պահանջների:

Բարձունքային I դասի նիվելիրային ցանցում ընդգրկված աշխատանքների ամփոփ տվյալները

աղյուսակ N 4

NN ը/կ	Նիվելիրային գծի (հատվածի) անվանումը	Երկարու- թյունը	Հենանիշերի և դրոշմանիշերի քանակը
			Գոյություն ունեցող	Նախատեսվող
				հիմժ նային	ժայռային	գրուն- տային	պա- տային
1	2	3	4	5	6	7	8
1.	Բավրա-Գյումրի /հիմն. հն. 0001-հիմն. հն. 417/	59.8	11	1	-	-	1
2.	Այրում-ՎանաձորՇ /հիմն. հն. 4310- հիմն. հն. 421/	88.1	16	1	1	-	7
3.	Հացիկ-Քարակերտ-Մասիս հիմն. հն. 417-հիմն. հն. 0002	194.7	27	1	-	16	6
4.	Աղստևի ջրամբար-Կրիվոյ-Մոստ դրոշմ. 9885-դրոշմ. 1885	16.9	5	-	-	-	-
5.	Կրիվոյ-Մոստ-Դիլիջան դրոշմ. 1885-դրոշմ. 9861	64.7	14	-	-	3	1
6.	Դիլիջան-Սևան դրոշմ. 9861-դրոշմ. 5360	29.9	7	-	-	-	1
7.	Սևան-Հրազդան-Ֆանտան-Երևան-Մասիս դրոշմ. 5360-հիմն. հն. 0002	117.0	22	-	-	3	4
8.	Սևան-Ճամբարակ-Վարդենիս դրոշմ. 5360-հիմն. հն. 107	118.3	16	-	-	13	9
9.	Մասիս-Երասխ-Եղեգնաձոր-Վայք հիմն. հն. 0002-գր. հեն. 2703	169.0	28	1	-	11	6
10.	Վայք-Շաքի գր. հեն. 2703- եռ. կետ Շաքի	61.1	14	-	-	4	-
11.	Վանաձոր-Մարգահովիտ-Դիլիջան հիմն. հն. 421-դրոշմ. 9861	45.5	12	-	-	-	2
12.	Շաքի-Գորիս-Կապան-Քաջարան-Մեղրի եռ. կետ Շաքի-եռ. կետ Մեղրի	169.1	18	-	1	23	7
13.	Վանաձոր-Սպիտակ-Հացիկ հիմն. հն. 421-հիմն. հն. 417	76.0	16	1	-	2	3
14.	Վարդենիս-Եղեգնաձոր հիմն. հն. 107-գր. հեն. 2703	111.8		-	-	35	3
15.	Կրիվոյ-Մոստ-Այրում (նոր) դրոշմ. 1885-հիմն. հն. 4310	63.0		-	-	10	5
16.	Կապող Ամասիա 0-ական, I դասի	100.0	9
	Ընդամենը	1484.9	215	5	2	120	55

2.3. II դասի նիվելիրացում

Սույն ծրագրով նախատեսվում է կատարել II դասի նիվելիրացում նախկին II դասի նիվելիրացման, ինչպես նաև նախատեսված նոր նիվելիրացման գծերով:

Նախատեսված աշխատանքների վերաբերյալ բոլոր տվյալները տրված են աղյուսակ N 5-ում:

Բարձունքային I դասի նիվելիրային ցանցում ընդգրկված աշխատանքների ամփոփ տվյալները

աղյուսակ N 5

NN ը/կ	Նիվելիրային գծի (հատվածի) անվանումը	Երկարու- թյունը	Հենանիշերի և դրոշմանիշերի քանակը
			Գոյու- թյուն ունեցող	Նախատեսվող
				հիմ- նային	ժայռային	գրուն- տային	պա- տային
1	2	3	4	5	6	7	8
1.	Սևան-Մարտունի դրոշմ. 4307-հիմն. հն. 057	78.0	9	1	-	-	14
2.	Մարտունի-Վարդենիս հիմն. հն 057-հիմն. հն. 107	49.4	2	-	-	8	3
3.	Մարտունի-Եղեգնաձոր հիմն. հն 057-հիմն. հն. 8723	62.4	13	-	-	7	1
4.	Ձորագետ-Տաշիր-Վարդաբլուր դրոշմ. 408-դրոշմ. 281	101.4	21	-	-	7	5
5.	Մարտունի-Ծաղկունք դրոշմ. 0127-դրոշմ. 3098	20.8	7	-	-	1	-
6.	Ծաղկունք-Հրազդան դրոշմ. 3098-ժայռ. հն. 8611	26.0	4	-	-	3	1
7.	Քաջարան-Թալին պատ. հն. 4743-պատ. հն. ա/հ	33.8	7	-	-	2	1
8.	Արթիկ-Վերին կաթնաղբյուր դրոշմ. 0392-պատ. հն 385	44.2	9	-	-	1	4
9.	Գյումրի-Արթիկ պատ. հն 0170-դրոշմ. 0392	27.3	4	-	-	1	3
10.	Արթիկ-Ալագյազ դրոշմ. 0392-պատ. հն. 6085	37.7	8	-	-	2	3
11.	Ալագյազ-Սպիտակ պատ. հն. 6085-պատ. հն. 4272	32.5	4	-	-	4	2
12.	Ալագյազ-Ապարան պատ. հն. 6085-գր. հն. 5949	18.5	4	-	-	-	1
13.	Ապարան-Աշտարակ գր հն. 5949-դրոշմ. ա/հHK3	41.3	12	-	-	3	-
14.	Թալին-Վերին Կաթնաղբյուր պատ. հն. ա/հ-պատ. հն 385	12.9	1	-	-	1	-
15.	Աշտարակ-Վերին Կաթնաղբյուր դրոշմ. ա/հHK3-պատ. հն 385	55.9	9	-	-	6	-
16.	Աշտարակ-Երևան դրոշմ. ա/հ HK3-դրոշմ. 067	20.8	4	-	-	-	1
17.	Թալին-Քարակերտ պատ. հն. ա/հ-գր. հն. 9868	20.8	5	-	-	-	-
18.	Քաջարան-Շաքի դրոշմ. 254-եռ. կետ Շաքի	70.2	-	1	-	13	10
19.	Ծաղկունք-Ապարան դրոշմ. 3098-գր. հն. 5949	41.6	-	-	2	6	6
	Ընդամենը	795.5	123	2	2	64	55

II դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել ուղիղ և հակադարձ ուղղություններով` կեռաբևեռներով (կոստիլ): Կայանների վրա դիտարկումներն անհրաժեշտ է կատարել համատեղման եղանակով:

II դասի նիվելիրացումն անհրաժեշտ է կատարել Շվեյցարական Leica ֆիրմայի NA-3003 երկու նոր թվային նիվելիրով կամ HA-1, H-2 տիպի նիվելիրներով և ստվերագծված ինվարային նշաձողերով:

Աշխատանքներն սկսելուց առաջ նիվելիրները պետք է հետազոտվեն և ստուգվեն` համաձայն գործող նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջների:

3. Գրավիմետրիական չափումներ

I և II դասերի նիվելիրացման աշխատանքներն սկսելուց առաջ անհրաժեշտ է պարզաբանել, թե լեռնային շրջաններում բավարարում է արդյոք գոյություն ունեցող գրավիմետրիական չափումների ճշտությունը նորմալ բարձրությունների համակարգին անցնելու ուղղումները հաշվելու համար:

Ծանրության ուժի արագացումն անհրաժեշտ է չափել բոլոր հենանիշերի վրա` ռելիեֆի կտրտված տեղերում, որտեղ գծի թեքությունը փոխվում է ոչ ավել, քան 2<sup>օ</sup>-ով, իսկ գծի շրջադարձի կետերը` ոչ ավել, քան 30^օ: Այն անհրաժեշտ է չափել նաև I դասի նիվելիրացման գծի լրացուցիչ կետերում, երբ թեքությունը` 0.02, իսկ II դասինը` 0.04:

Գրավիմետրիական կետերի հաճախականությունը կախված է գծի թեքությունից և պետք է համապատասխանի հրահանգի պահանջներին:

Նախօրոք անհրաժեշտ է նշել այն կետերը, որոնց վրա պետք է կատարել գրավիմետրիական չափումներ: Գրավիմետրիական չափումներն անհրաժեշտ է կատարել նեղ դիապազոնային կվարցային գրավիմետրով` GP/ K-1 և GP/ K-2 կամ մագնիտաչափումներով M-17 և M-29: Նորմալ բարձրությունների համակարգին անցնելու ուղղումները կհաշվարկվեն հստակ բանաձևերով:

Ծրագրով նախատեսվում է 0-ական դասի 5 կետերում կատարել գրավիմետրիական չափումներ` 0.1 мГал ճշտությամբ:

4. Հաշվարկային աշխատանքներ

I և II դասերի նիվելիրացման հաշվարկային աշխատանքներն անհրաժեշտ է սկսել ստուգիչ ամփոփագրերի կազմումով:

I դասի նիվելիրացման գծերը հավասարակշռել փակ ընթացքների (պոլիգոնների) կամ առանձին ընթացքների տեսքով: Ելակետեր վերցնել I դասի նիվելիրացման հին հենանիշերը: Հավասարակշռման ընթացքում բարձրությունների տարբերությունների մեջ հենանիշերի միջև տալ ուղղումներ` նորմալ բարձրությունների համակարգին անցնելու համար: Դրա համար օգտագործել գրավիմետրիական քարտեզները, որոնք կազմված են Բուգեի ռեդուկցիայով` 1:50000 կամ 1:200000 մասշտաբներով:

II դասի նիվելիրացման գծերի հավասարակշռման համար ելակետեր կհանդիսանան I դասի նիվելիրացման հենանիշերը:

Աշխատանքների ավարտից հետո սահմանված կարգով կազմել I և II դասերի նիվելիրացման հենանիշերի կատալոգներ:

ՀՀ պետական բյուջետային I և II դասի ցանցերի վերակառուցման աշխատանքների ծավալները, ֆինանսական միջոցները և իրականացման ժամանակացույցը տրված են սույն ծրագրի NN 1, 2, 3 հավելվածներում:

Հ Ա Շ Վ Ա Ր Կ

ծրագրով նախատեսված աշխատանքների միավորի եվ ընդհանուր ծավալների արժեքի

NN ը/կ	Աշխատանքների անվանումը	գումար /հազ. դր./	2002 թ.	2003 թ.	2004 թ.	2005 թ.	2006 թ.
1	2	3	4	5	6	7	8
	Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի արդիականացման
1.	Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի կետերի դիտարկումները GPS ընդունիչներով	7940.2	7940.2
2.	Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի կետերի կոորդինատների ճշտության աստիճանի որոշման հաշվարկները	650.8	650.8
3.	Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի կետերի կոորդինատների կատալոգի կազմում և հրատարակում	3736.0	3736.0
	Հայաստանի Հանրապետության տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրման
1.	0-ական դասի ցանցի կետերի դիտարկում	1761.1	1761.1
2.	0-ական դասի ցանցի կետերի գրավիմետրիական չափումներ	2500.0	2500.0
3.	0-ական դասի ցանցի նիվելիրացման աշխատանքներ	3568.7	3568.7
4.	0-ական դասի ցանցի կետերի հավասարակշռում և կոորդինատների հաշվարկում	125.0	125.0
5.	0-ական դասի ցանցի կետերի կոորդինատների կատալոգի կազմում	10.7	10.7
6.	I դասի ցանցի կետերի հետազոտում	1026.0	1026.0
7.	I դասի ցանցի կետերի տեղադրում	6424.8	6424.8
8.	Կողմնորոշիչ կետերի տեղադրում	3554.2	3554.2
9.	I դասի ցանցի կետերի դիտարկումներ	4960.9	4960.9
10.	Կողմնորոշիչ կետերի չափումներ	2878.3	2878.3
11.	I դասի ցանցի կետերի հավասարակշռում և կոորդինատների հաշվարկում	440.0	440.0
12.	Կողմնորոշիչ կետերի կոորդինատների հաշվարկում	380.0	380.0
13.	I դասի ցանցի կետերի կոորդինատների կատալոգների կազմում	255.6	255.6
14.	Տեխնիկական հաշվետվության կազմում	500.0	500.0
15.	II դասի ցանցի կետերի հետազոտում	14588.0		8281.2	6306.8
16.	II դասի ցանցի կետերի տեղադրում	65173.2		36996.8	28176.4
17.	II դասի ցանցի կետերի դիտարկում	75890.0		36000.4	39889.6
18.	II դասի ցանցի կետերի հաշվարկում և կոորդինատների հավասարակշռում	3614.8		1714.8	1900.0
19.	II դասի ցանցի կետերի կոորդինատների կատալոգի կազմում	1620.9				1620.9
20.	Տեխնիկական հաշվետվության կազմում	1500.0		500.0	500.0	500.0
	ՀՀ պետական բարձունքային I և II դասերի ցանցերի վերակառուցման, նիվելիրացման և հավասարակշռման աշխատանքներ
1.	I դասի նիվելիրացման ընթացքի տեղազննում	5343.7	482.3	4861.4
2.	I դասի նիվելիրացման հիմնային հենանիշերի տեղադրում	708.8	283.5	425.3
3.	I դասի նիվելիրացման գրունտային հենանիշերի տեղադրում	10799.0	1349.9	9449.1
4.	I դասի նիվելիրացման ժայռային հենանիշերի տեղադրում	102.3		102.3
5.	I դասի նիվելիրացման պատային հենանիշերի տեղադրում	880.3		808.3
6.	I դասի նիվելիրացման աշխատանքներ	186144.1		17550.1	87750.6	80843.4
7.	Գրավիմետրիական աշխատանքներ	6480.0		610.9	3054.8	2814.3
8.	I դասի նիվ. ցանցի հավասարակշռում և կատալոգի կազմում	5048.7		476.0	2380.0	2192.7
9.	II դասի նիվելիրացման ընթացքի տեղազննում	1967.3		1967.3
10.	II դասի նիվելիրացման հիմնային հենանիշերի տեղադրում	283.5		283.5
11.	II դասի նիվելիրացման գրունտային հենանիշերի տեղադրում	7109.4		7109.4
12.	II դասի նիվելիրացման ժայռային հենանիշերի տեղադրում	102.3		102.3
13.	II դասի նիվելիրացման պատային հենանիշերի տեղադրում	704.2		704.2
14.	II դասի նիվելիրացման աշխատանքներ	30412.5			7137.4	10934.5	12340.6
15.	Գրավիմետրիական աշխատանքներ	3720.0			880.0	1320.0	1520.0
16.	II դասի նիվ. ցանցի հավասարակշռում և կատալոգի կազմում	2514.0			590.0	903.9	1020.1
17.	Տեխնիկական նախագծի կազմում	1297.1	1297.1
18.	Տեխնիկական հաշվետվության կազմում	2500.0		500.0	500.0	700.0	800.0
	Ընդամենը	469216.4	44125.1	128515.3	179065.6	101829.7	15680.7
	ԱԱՀ 20%	93843.2	8825.0	25703.1	35813.1	20365.9	3136.1
	Ամբողջը	563059.6	52950.1	154218.4	214878.7	122195.6	18816.8

Հավելված N 3

Ժ Ա Մ Ա Ն Ա Կ Ա Ց ՈՒ Յ Ց

ԾՐԱԳՐՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

NN ը/կ	Աշխատանքների անվանումը	գումար (հազ. դր.)	2002 թ.	2003 թ.	2004 թ.	2005 թ.	2006 թ.
1	2	3	4	5	6	7	8
	Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի ցանցերի արդիականացման
1.	Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի կետերի դիտարկումները GPS ընդունիչներով	7940.2
2.	Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի կետերի կոորդինատների ճշտության աստիճանի որոշման հաշվարկները	650.8
3.	Պետական գեոդեզիական II, III, IV դասերի կետերի կոորդինատների կատալոգի կազմում և հրատարակում	3736.0
	Հայաստանի Հանրապետության տարածքում WGS-84 համաշխարհային գեոդեզիական կոորդինատային համակարգի ներդրման
1.	0-ական դասի ցանցի կետերի դիտարկում	1761.1
2.	0-ական դասի ցանցի կետերի գրավիմետրիական չափումներ	2500.0
3.	0-ական դասի ցանցի նիվելիրացման աշխատանքներ	3568.7
4.	0-ական դասի ցանցի կետերի հավասարակշռում և կոորդինատների հաշվարկում	125.0
5.	0-ական դասի ցանցի կետերի կոորդինատների կատալոգի կազմում	10.7
6.	I դասի ցանցի կետերի հետազոտում	1026.0
7.	I դասի ցանցի կետերի տեղադրում	6424.8
8.	Կողմնորոշիչ կետերի տեղադրում	3554.2
9.	I դասի ցանցի կետերի դիտարկումներ	4960.9
10.	կողմնորոշիչ կետերի չափումներ	2878.3
11.	I դասի ցանցի կետերի հավասարակշռում և կոորդինատների հաշվարկում	440.0
12.	Կողմնորոշիչ կետերի կոորդինատների հաշվարկում	380.0
13.	I դասի ցանցի կետերի կոորդինատների կատալոգների կազմում	255.6
14.	Տեխնիկական հաշվետվության կազմում	500.0
15.	II դասի ցանցի կետերի հետազոտում	14588.0
16.	II դասի ցանցի կետերի տեղադրում	65173.2
17.	II դասի ցանցի կետերի դիտարկում	75890.0
18.	II դասի ցանցի կետերի հաշվարկում և կոորդինատների հավասարակշռում	3614.8
19.	II դասի ցանցի կետերի կոորդինատների կատալոգի կազմում	1620.9
20.	Տեխնիկական հաշվետվության կազմում	1500.0
	ՀՀ պետական բարձունքային I և II դասերի ցանցերի վերակառուցման, նիվելիրացման և հավասարակշռման աշխատանքներ
1.	I դասի նիվելիրացման ընթացքի տեղազննում	5343.7
2.	I դասի նիվելիրացման հիմնային հենանիշերի տեղադրում	708.8
3.	I դասի նիվելիրացման գրունտային հենանիշերի տեղադրում	10799.0
4.	I դասի նիվելիրացման ժայռային հենանիշերի տեղադրում	102.3
5.	I դասի նիվելիրացման պատային հենանիշերի տեղադրում	880.3
6.	I դասի նիվելիրացման աշխատանքներ	186144.1
7.	Գրավիմետրիական աշխատանքներ	6480.0
8.	I դասի նիվ. ցանցի հավասարակշռում և կատալոգի կազմում	5048.7
9.	II դասի նիվելիրացման ընթացքի տեղազննում	1967.3
10.	II դասի նիվելիրացման հիմնային հենանիշերի տեղադրում	283.5
11.	II դասի նիվելիրացման գրունտային հենանիշերի տեղադրում	7109.4
12.	II դասի նիվելիրացման ժայռային հենանիշերի տեղադրում	102.3
13.	II դասի նիվելիրացման պատային հենանիշերի տեղադրում	704.2
14.	II դասի նիվելիրացման աշխատանքներ	30412.5
15.	Գրավիմետրիական աշխատանքներ	3720.0
16.	II դասի նիվ. ցանցի հավասարակշռում և կատալոգի կազմում	2514.0
17.	Տեխնիկական նախագծի կազմում	1297.1
18.	Տեխնիկական հաշվետվության կազմում	2500.0

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան