ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ

«19» հունվար 2024 թ.

N 45-Ն

 Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 33-րդ և 34-րդ հոդվածները՝

1․ Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2014 թվականի հունիսի 6-ի «Հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում սովորողների սննդի կազմակերպմանը ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ» N 2.3.1-02-2014 սանիտարական կանոնները և նորմերը հաստատելու մասին» N 32-Ն հրամանի հավելվածում կատարել հետևյալ փոփոխությունները և լրացումները.

1) 5-րդ կետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.

«5․ Ուսումնական հաստատությունների սովորողների սննդի օրաբաժնում պահպանվում է հաշվեկշռված սնուցման հիմնական սկզբունքը ըստ սննդային հիմնական բաղադրիչների` սպիտակուցների, ճարպերի, ածխաջրերի հարաբերակցության: Սննդային օրաբաժնի էներգետիկ արժեքի 10-30%-ը ապահովվում է ի հաշիվ սպիտակուցների, 25-35%-ը` ճարպերի, որից հագեցած ճարպաթթուները 10%-ից ոչ ավել, 45-65%-ը` ածխաջրերի, որից ավելացված շաքարները` 10%-ից ոչ ավել»․

2) 19-րդ կետում «Օրինակելի ճաշացուցակը կազմվում է» բառերից հետո լրացնել «ուսումնական հաստատության բուժաշխատողի,» բառերը.

3) 23-րդ կետից հանել «, տաք ըմպելիքներ» բառերը․

4) 24-րդ կետը շարադրել նոր խմբագրությամբ.

«24․ Ճաշացուցակում ներառվում են.

1) Միրգ և բանջարեղեն.

ա․ առնվազն մեկ չափաբաժին բանջարեղեն կամ աղցան, բացառությամբ օսլա պարունակող բանջարեղենից (կարտոֆիլ, կանաչ ոլոռ, եգիպտացորեն)` ամեն օր․

բ․ առնվազն մեկ չափաբաժին միրգ` ամեն օր․

գ․ առնվազն երեք տարբեր մրգեր և երեք տարբեր բանջարեղեն` ամեն շաբաթ.

2) Կաթ և կաթնամթերք.

ա․ անյուղ կամ ցածր յուղայնությամբ (առավելագույնը 2,5% յուղայնությամբ) կաթը՝ կամ անյուղ կամ ցածր յուղայնությամբ (առավելագույնը 2,5% յուղայնությամբ, բացառությամբ կաթնաշոռը) կաթնաթթվային սննդամթերք` առնվազն մեկ չափաբաժին` ամեն օր.

բ․ պանիրը, կաթնաշոռը` շաբաթական 2-3 անգամ․

3) Միս, ձուկ, ձու, լոբազգիներ (սպիտակուցի աղբյուրներ).

ա․ սննդի այս խմբից մեկ չափաբաժին` ամեն օր․

բ․ մսի, թռչնամսի կամ ձկան մեկ չափաբաժին` շաբաթական 2-3 անգամ․

4) Ըմպելիքներ.

ա․ խմելու ջուր` մշտապես․

բ․ անյուղ կամ ցածր յուղայնությամբ կաթ` ամեն օր․

գ․ 100% մրգային կամ բանջարեղենային հյութ, առանց ավելացված շաքարի կամ մեղրի (առավելագույնը 150 մլ)․

դ․ մրգային կամ բանջարեղենային հյութ (առանց շաքարի կամ մեղրի ավելացման),

ե․ պարզ ֆերմենտացված կաթով (օրինակ՝ ըմպելի յոգուրտ) ըմպելիքներ (ցածր յուղայնությամբ)․

զ․ թեյ (12 տարեկանից բարձր երեխաների համար), տաք շոկոլադ, կակաո (ոչ ավել քան 5գր ավելացված շաքարի պարունակությամբ)․

5) Օսլա պարունակող սննդամթերք (օրինակ` հաց, ձավարեղեն, կարտոֆիլ).

ա․ այս խմբից առնվազն մեկ չափաբաժին` ամեն օր․

բ․ այս խմբից տարբեր մթերքներ` շաբաթական առնվազն 3 անգամ․

գ․ հաց` առանց ավելացված կենդանական կամ բուսական յուղի` ամեն օր․

դ․ ամբողջահատիկից պատրաստված հաց` շաբաթական առնվազն մեկ օր․

ե․ ամբողջահատիկ պարունակող սնունդ` շաբաթական առնվազն 2 անգամ․

զ․ ամբողջահատիկը ներառում է ամբողջահատիկ ցորենից հաց, ամբողջահատիկ ցորենից մակարոնեղեն, հնդկաձավար, վարսակ, բլղուր, հաճար և այլն․

6) Ճարպի, շաքարի և աղի բարձր պարունակությամբ սնունդ.

ա․ խմորեղեն (ոչ կրեմային)` առավելագույնը երկու չափաբաժին շաբաթական․

բ․ որպես խորտիկ թույլատրվում է օգտագործել ընկուզեղեն, բանջարեղեն և միրգ՝ առանց աղի, շաքարի կամ ճարպի ավելացման․

գ․ համեմված միջուտեստներ կամ չորահացեր կարելի է մատուցել ճաշի ժամանակ մրգերի կամ բանջարեղենի կամ կաթնամթերքի հետ․

դ․ չի թույլատրվում կրեմային հրուշակեղեն, շոկոլադ և շոկոլադապատ արտադրանք կամ այլ աղանդեր (բացառությամբ յոգուրտի կամ մրգային հիմքով աղանդերի, որոնք պարունակում են առնվազն 50% միրգ)․

ե․ աղը չպետք է հասանելի լինի պատրաստի սննդին ավելացնելու համար․

զ․ ցանկացած համեմունք պետք է տրամադրվի սահմանափակ չափաբաժիններով․».

5) 26-րդ կետի 3-րդ ենթակետը «բանջարեղեն ու միրգ» բառերից հետո լրացնել «և այլ սննդամթերք,» բառերով․

6) 26-րդ կետի 8-րդ ենթակետից հանել «ֆլյագայով» բառը ․

7) 26-րդ կետի 15-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ․ «15) տրանսճարպեր պարունակող սննդամթերք»․

8) 26-րդ կետի 16-րդ ենթակետը «հում ապխտած մսից պատրաստված սնունդ» բառերից հետո լրացնել «(այդ թվում բաստուրմա, սուջուխ և նմանատիպ այլ արտադրանք)» բառերով․

9) 26-րդ կետի 18-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ. «18) մասամբ հիդրոգենացված ճարպ կամ յուղ, մարգարին, խոհարարական ճարպ և տրանսճարպեր»․

10) 26-րդ կետի 21-րդ ենթակետը «ինչպես նաև կոֆեին պարունակող ըմպելիքներ» բառերից հետո լրացնել «(մինչև 12 տարեկան երեխաների համար)» բառերով.

11) 26-րդ կետի 23-րդ ենթակետը ուժը կորցրած ճանաչել․

12) 26-րդ կետի 24-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ․

«24) գետնանուշ և ծիրանի կորիզի միջուկ»․

13) Աղյուսակներ 1-ից - 3-ը շարադրել նոր խմբագրությամբ.

«Աղյուսակ 1

Հ/հ	Սննդային նյութերի անվանումը	6-10 տարեկան	11 -14* տարեկան տղաներ	11-14* տարեկան աղջիկներ	15-18* տարեկան տղաներ	15-18* տարեկան աղջիկներ
1.	Սպիտակուցներ (գ)	26	41	41	56	47
2.	Ճարպեր (գ)	50-70	70-97	64-89	80-112	70-97
3.	Այդ թվում՝ հագեցած (գ)` ոչ ավել քան	20	27	25	32	27
4.	Ածխաջրեր(գ)	202-292	281-406	258-373	326-471	281-406
5.	Բջջանք (առնվազն) (գ)	21	25	25	25	25
6.	Էներգիա (կկալ)	1800	2 500	2 300	2 900	2 500
7.	Վիտամիններ
1)	Վիտամին Բ1 (մգ)	0,9	1,2	1,1	1,2	1,1
2)	Վիտամին Բ2 (մգ)	0,9	1,3	1	1,3	1
3)	Վիտամին Բ6 (մգ)	1	1,3	1,2	1,3	1,2
4)	Վիտամին Բ12 (մկգ)	1,8	2,4	2,4	2,4	2,4
5)	Վիտամին Ա (մկգ ռետինոլի էկվ.)	500	600	600	600	600
6)	Վիտամին Ց (մգ)	35	40	40	40	40
7)	Վիտամին Ե (մգ տոկոֆ. էկվ.)	7	10	7,5	10	7,5
8.	Հանքային նյութեր
1)	Կալցիում (մգ)	700	1300	1300	1300	1300
2)	Ֆոսֆոր (մգ)	500	1250	1250	1250	1250
3)	Մագնեզիում (մգ)	100	230	220	230	220
4)	Երկաթ (մգ)	10,0	8,0	8,0	11,0	15,0
5)	Ցինկ (մգ)	10,0	12,0	12,0	12,0	12,0
6)	Յոդ (մկգ)	120	130	130	150	150

1.*Մեծ տարիքային խմբերի երեխաների էներգիայի և սննդանյութերի կարիքները, որոնք բաժանված են ըստ սեռի, պետք է ավելի մեծ արժեքով հաշվարկվեն:

Աղյուսակ 2

ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄԻ ՀԱՄԱՐ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕՐԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԻ ՌԱՑԻՈՆԱԼ ԲԱՇԽՈՒՄԸ ՕՐԻՆԱԿԵԼԻ ՃԱՇԱՑՈՒՑԱԿՈՒՄ` ԸՍՏ ՍՆՆԴԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՌԱՆՁԻՆ ՓՈՒԼԵՐԻ

Հ/հ	Սննդի ընդունում	Էներգիայի ֆիզիոլոգիական պահանջը (կկալ)
		%	6-10 տարեկան	11 -14* տարեկան տղաներ	11-14* տարեկան աղջիկներ	15-18 տարեկան տղաներ	15-18 տարեկան աղջիկներ
1.	Նախաճաշ	20-25%	360-450	500-625	460-575	580-725	500-625
2.	Ճաշ	30-35%	540-630	750-875	750-875	870-1015	750-875
3.	Ետճաշիկ	10%	180	250	230	290	250

1. *Մեծ տարիքային խմբերի երեխաների էներգիայի և սննդանյութերի կարիքները, որոնք բաժանված են ըստ սեռի, պետք է ավելի մեծ արժեքով հաշվարկվեն:

Աղյուսակ 3

Հ/հ	Սննդի ընդունում	Էներգիայի ֆիզիոլոգիական պահանջը (կկալ)
		%	6-10 տարեկան	11 -14* տարեկան տղաներ		11-14* տարեկան աղջիկներ	15-18 տարեկան տղաներ	15-18 տարեկան աղջիկներ
1.	Նախաճաշ	25-30%	450-540		678,25-813,9	625-750	750-1035	650-897
2.	Ճաշ	30- 35%	540-630		750-875	750-875	870-1015	750-875
3.	Ետճաշիկ	10%	180		250	230	290	250
4.	Ընթրիք	25- 30%	450-540		678,25-813,9	625-750	750-1035	650-897
5.	Երկրորդ ընթրիք	5-10%	90-180		125-250	115-230	145-290	125-250

1. *Մեծ տարիքային խմբերի երեխաների էներգիայի և սննդանյութերի կարիքները, որոնք բաժանված են ըստ սեռի, պետք է ավելի մեծ արժեքով հաշվարկվեն:».

14) Աղյուսակ 4-ի 7-րդ կետը («Միրգ» վերտառությամբ) շարադրել նոր խմբագրությամբ.

«

Միրգ 100-120 100-120

».

15) Աղյուսակ 5-ը շարադրել նոր խմբագրությամբ.

«Աղյուսակ 5

Հ/հ Սննդամթերքի անվանումը Սննդամթերքի քանակը ըստ սովորողների տարիքի Համաքաշ (գ, մլ) Զտաքաշ (գ, մլ) 6-10 տարեկան 11-18 տարեկան 6-10 տարեկան 11-18 տարեկան 1. Հաց տարեկանի 80 120 80 120 2. Հաց ցորենի, այդ թվում ամբողջահատիկից 150 200 150 200 3. Ալյուր ցորենի, այդ թվում ամբողջահատիկից 15 20 15 20 4. Ձավարեղեն, լոբազգիներ, 45 50 45 50 5. Մակարոնեղեն 15 20 15 20 6. Կարտոֆիլ 250 250 188 188 7. Բանջարեղեն և կանաչի 350 400 280 320 8. Թարմ միրգ, հատապտուղ 200 200 185 185  9. Չրեղեն, չոր հատապտուղ, այդ թվում՝ մասուր 15 20 15 20 10. Մրգահյութ 150 150 150 150 11. 100% մրգային կամ բանջարեղենային հյութ, առանց ավելացված շաքարի կամ մեղրի 150 150 150 150 12. Միս ջլոտ 77 86 70 78 13. Միս ոսկորոտ 95 105 70 78 14. Միս հավի 51 76 35 53 15. Ձուկ 60 80 58 77 16. Կաթ (0-2,5% յուղայնության) 200 200 200 200 17. Կաթնաթթվային մթերք (0-2,5% յուղայնության) 150 180 150 180 18. Կաթնաշոռ (յուղի քանակը 9%-ից ոչ ավելի) 50 60 50 60 19. Պանիր 10 12 9,8 11,8 20. Կաթնասեր (յուղի քանակը 15%-ից ոչ ավելի) 10 10 10 10 21. Կարագ սերուցքային 30 35 30 35 22. Բուսական յուղ 15 18 15 18 23. Ձու 1 հատ 1 հատ 1 հատ 1 հատ 24. Շաքար 20 25 20 25 25. Հրուշակեղեն (ոչ կրեմային) 10 15 10 15 26. Թեյ 0,4 0,4 0,4 0,4 27. Կակաո 1,2 1,2 1,2 1,2 28. Խմորասունկ 1 2 1 2 29. Աղ՝ յոդացված 4 5 4 5

».

16) Աղյուսակ 7-ի 28-րդ կետի («Համեմունք, աղ» վերտառությամբ) 2-րդ սյունակում «5» թիվը փոխարինել «4» թվով, իսկ 3-րդ սյունակում «7» թիվը` «5» թվով.

17) Աղյուսակ 9-ի՝

ա․ 1-ին կետի («Բանջարեղեն» վերտառությամբ) 4-րդ ենթակետը շարադրել նոր խմբագրությամբ․

«

բրոկոլի 3 0,4 25 28

».

բ․ 6-րդ կետի («Կաթ և կաթնամթերք» վերտառությամբ) 3-րդ և 4-րդ ենթակետերը ուժը կորցրած ճանաչել․

գ․ 13-րդ կետը («Ջեմեր և մուրաբաներ» վերտառությամբ) ուժը կորցրած ճանաչել․

18) Աղյուսակ 10-ի՝

ա․ 4-րդ կետը «Հյութեր հատապտուղներից և մրգերից» բառերից հետո լրացնել «առանց ավելացված շաքարի» բառերով․

բ․ 5-րդ կետում «Կաթ (2,5-3,5% յուղայնության)» բառերը փոխարինել «Կաթ (0-2,5% յուղայնության» բառերով։

2․ Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում 2025 թվականի հունվարի 1-ից։

Ա. ԱվանեսՅԱՆ

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 23 հունվարի 2024 թվական: