Հասարակագիտություն

 Թեմա 7. Մարդ- տնտեսություն

Նպատակ

Բացատրել, թե ինչպես կարելի է համադրել իրենց և այլոց կարիքները, ցանկությունները և պահանջմունքները առկա ռեսուրսների հետ: Մեկնաբանել սակավության հիմնախնդիրը։ Նկարագրել արտադրության, բաշխման, փոխանակման և սպառման գործընթացները, խնայողությունների դերը ներկա և ապագա կյանքում։

Վերջնարդյունք

1․ Հետևություններ անի՝ ելնելով կարիքների, ցանկությունների անսահմանափակ և ռեսուրսների սահմանափակ լինելու իրողությունից։
2. Նկարագրի արտադրության, բաշխման, փոխանակման և սպառման գործընթացները։
3․ Համադրի անձնական և ընտանեկան եկամուտներն ու ծախսերը, պլանավորի բյուջեն՝ հաշվի առնելով հնարավոր ռիսկերը։
4․ Բացատրի ապագայի համար ներկայում խնայողություններ կատարելու նշանակությունը։

Թեմայի բովանդակություն

1. Տնտեսական որոշումների կայացում, սակավության հիմնախնդիր։

2. Արտադրություն, բաշխում, փոխանակում և սպառում:

3. Մեր պահանջմունքները, կարիքներն ու ցանկությունները։

4. Անձնական բյուջե, եկամտի բաշխում, խնայողություններ ներկայում և ապագայում։

Ուղղորդող հարցեր

1. Ինչպե՞ս է մեր և այլոց որոշումների վրա ազդում ռեսուրսների սահմանափակ լինելը։

2. Որո՞նք են տնտեսական հիմնական երեք հարցերը և ի՞նչ խնդիրների լուծումներն են տալիս դրանց պատասխանները։

3. Ինչո՞ւ են մարդիկ աշխատում, ինչո՞ւ են խնայում։

4. Որո՞նք են մարդկանց կարիքներն ու ցանկությունները, ինչո՞ւ են մարդիկ տարանջատում դրանք կամ չեն տարանջատում։

5. Ինչպե՞ս կազմել անձնական, ընտանեկան բյուջե։

Գործնական աշխատանք

Խաչվող հասկացություններ

Քննարկումներ «Իսկ ի՞նչ կլիներ, եթե ռեսուրսները լինեին անսահմանափակ և սակավության խնդիր չլիներ» թեմայի շուրջ։
Վերլուծել և հիմնավորել, թե ինչպես կարող են խնայողությունները նպաստել մեր կարիքների և ցանկությունների բավարարմանը ներկայում և ապագայում:
Կատարել հաշվարկային վարժություններ, օրինակ՝ կազմել սեփական կամ ընտանիքի մեկամսյա բյուջե՝ առանձնացնելով առաջնային և երկրորդային ծախսերը:
Ներկայացնել տնտեսության երեք հարցերի վերաբերյալ գործնական օրինակներ՝ ըստ արտադրության տարբեր ճյուղերի։
Մեկնաբանել «Ադամանդի ու ջրի պարադոքսը»։

Համակարգ և մոդել
Դիտարկել խնայողությունները, կարիքները և ցանկությունները, եկամտի բաշխումը, որպես համակարգ: Մտքերն արտահայտել նկարների, դիագրամների տեսքով, գրավոր և բանավոր նկարագրությամբ:

Միջառարկայական կապերը թեմայում

Հանրահաշիվ - Հաշվարկների կատարում և խնդիրների ստեղծում:
Լեզուներ և գրականություն - Համապատասխան տեքստերի ուսումնասիրում և մեկնաբանում:
Հայոց և համաշխարհային պատմություն - Տնտեսական մոդելների ուսումնասիրումը։

Հանրակրթական չափորոշիչ

Հ17, Հ20

Հասարակագիտություն

Թեմա 8. Մարդ-քաղաքականություն

Նպատակ

Մեկնաբանել քաղաքականության նշանակությունը հասարակական հարաբերություններում և անհատի կյանքում, օրինակների միջոցով ցույց տալ մարդու դերը քաղաքականության մեջ։

Վերջնարդյունք

1. Հիմնավորի քաղաքականության կարևորությունը մարդու կյանքում։
2. Ցույց տա քաղաքականության և հասարակական կյանքի այլ ոլորտների փոխադարձ կապերը։

Թեմայի բովանդակություն

1. Քաղաքականության նշանակությունը հասարակական հարաբերություններում։
2. Մարդը որպես քաղաքական էակ։

Ուղղորդող հարցեր

1․ Ի՞նչ է քաղաքականությունը։
2․ Ինչպե՞ս է քաղաքականությունն ազդում անհատի ու հասարակության վրա, և ինչպե՞ս են ազդում անհատն ու հասարակությունը քաղաքականության վրա։

Գործնական աշխատանք

Խաչվող հասկացություններ

Իրավիճակների քննարկման առաջադրանքներ
Օրինակի միջոցով ցույց տալ քաղաքականության կապը հասարակական կյանքի այլ ոլորտների հետ:
Օրինակների միջոցով ներկայացնել, թե ինչպես է քաղաքականությունն ազդում մարդու և նրա սոցիալական միջավայրի վրա։

Պատճառ և հետևանք
Ուսումնասիրել մարդու ստեղծած համակարգերի և համայնքների փոխկապվածությունը, համաշխարհային և տեղական գործընթացների փոխհարաբերությունները, հնարավորությունները, որոշումների ազդեցությունը մարդկության և շրջակա միջավայրի վրա:

Միջառարկայական կապերը թեմայում

Հայոց և համաշխարհային պատմություն - Քաղաքական մոդելներ, պետության կառավարման ձևեր:
Աշխարհագրություն - Քաղաքական մոդել, բնակչություն։

Հանրակրթական չափորոշիչ

Հ17, Հ23, Հ24

Թեմա 1. Ժամանակակից մարդու և հասարակության հիմնախնդիրները

Նպատակ

Զարգացնել ժամանակակից մարդու և հասարակության հիմնախնդիրները վերլուծելու կարողությունները տարբեր հասարակական գիտությունների տեսանկյունից:

Վերջնարդյունք 

1. Նկարագրի մարդու հիմնախնդիրը հասարակական տարբեր գիտությունների տեսանկյունից։
2. Ներկայացնի մարդու և հասարակության մասին առանցքային տեսությունների հիմնադրույթները։
3. Մեկնաբանի հասարակական փոփոխությունների գործընթացները և դրանց ազդեցությունը մարդու սոցիալականացման վրա:
4. Բացատրի անհատականի և հասարակականի փոխհարաբերությունը: 

Թեմայի բովանդակություն

1. Մարդու և հասարակության հիմնախնդիրը:
2. Մարդու և հասարակության մասին տեսություններ։
3. Հասարակական փոփոխությունների վրա ազդող գործոնները. տեխնոլոգիաներ, մշակույթ, գաղափարներ, կոլեկտիվ գործողություններ։  

Ուղղորդող հարցեր

1. Ինչպե՞ս են դիտարկում մարդու խնդիրը հասարակական տարբեր գիտություններ։

2. Արդյո՞ք հնարավոր է ունենալ հասարակություն, որում չլինեն տարակարծություններ, լարվածություններ տարբեր մարդկանց և խմբերի միջև։

3. Ինչպե՞ս են ազդում տեխնոլոգիաները, մշակույթը, գաղափարները, կոլեկտիվ գործողությունները հասարակական փոփոխությունների վրա։  

Գործնական աշխատանք

Խաչվող հասկացություններ

Քննարկումներ
Որո՞նք են հասարակագիտական մտքի առանցքային և արդիական գաղափարները։

Հետազոտական աշխատանքներ
Տարբեր սկզբնաղբյուրներից քաղել տեղեկություններ, վերլուծել, եզրակացություններ անել և համապատասխան հղումներ անել։

Պատճառ և հետևանք
Ուսումնասիրել մարդկանց արարքների պատճառահետևանքային կապերը՝ նոր իրադարձությունները կանխատեսելու և բացատրելու համար:

Միջառարկայական կապերը թեմայում

Գրականություն - Տեքստի մեկնաբանում ու վերլուծում:
Համաշխարհային պատմություն - Հասարակության ժողովրդավարացման գործընթացների ազդեցությունը մարդու սոցիալական դերի մեծացման վրա:
Աշխարհագրություն - Բնական միջավայրի ազդեցությունը մարդու և հասարակության վրա (աշխարհագրական դետերմինիզմ):

Հանրակրթական չափորոշիչ

Մ23, Մ36, Մ39, Մ40

Թեմա 2. Քաղաքական գաղափարախոսություններ

Նպատակ

Բացատրել քաղաքական գաղափարախոսությունների նշանակությունը հանրային կյանքում, դրանց դասական և ժամանակակից դրսևորումները, մեկնաբանել դրանց հնարավոր ազդեցությունն անձի ինքնիրացման և հանրային կյանքի կազմակերպման վրա։

Վերջնարդյունք

10.2.1 Համեմատի քաղաքական գաղափարախոսությունների հիմնադրույթները՝ ցույց տալով դրանց ընդհանրություններն ու տարբերությունները:
10.2.2 Բանավիճի անձի ինքնաիրացման և հանրային կյանքի կազմակերպման վրա քաղաքական գաղափարների ու գաղափարախոսությունների հնարավոր ազդեցության շուրջ։

Թեմայի բովանդակություն

1. Գաղափարախոսություն․ բնորոշումները և տեսակները։
2. Դասական քաղաքական գաղափարախոսություններ։
3. Քաղաքական գաղափարախոսությունների ժամանակակից ուղղությունները։

Ուղղորդող հարցեր

1․ Որո՞նք են քաղաքական գաղափարախոսությունների մոտեցումների տարբերությունները տնտեսական կարգի (կացութաձևի), արդարության, մարդու ինքնաիրացման և հանրային բարիքի հարցերում։

Գործնական աշխատանք

Խաչվող հասկացություններ

Գծապատկերի միջոցով համեմատել քաղաքական գաղափարախոսությունների մոտեցումները մարդ–հասարակություն–պետություն և անհատ–շուկա–պետություն փոխադարձ կապերի վերաբերյալ։
Վերլուծություններ,
էսսեներ՝ քաղաքական գաղափարախոսությունների մոտեցումների վերաբերյալ:

 Օրինաչափություն
Քաղաքական գաղափարախոսությունների, գաղափարախոսական հոսանքների ծագման սոցիալ-պատմական պայմաններն ու պատճառները:
Համաշխարհայնացում (գլոբալիզացիա) Քաղաքական գաղափարախոսությունների փոխակերպումներն ու փոխներթափանցումները համաշխարհայնացման ազդեցությամբ:

Միջառարկայական կապերը թեմայում

Լեզուներ և գրականություն - Համապատասխան տեքստի ուսումնասիրում և մեկնաբանում:
Արվեստ - Գաղափարախոսությունների արտացոլումն արվեստում. նկարչություն և այլն:

Հանրակրթական չափորոշիչ

Մ16, Մ36

Թեմա 3. Շուկայական տնտեսություն

Նպատակ

Ներկայացնել տնտեսական ռեսուրսների և արտադրական գործոնների բաշխման խնդիրը, զարգացնել շուկայական գնի վրա առաջարկի ու պահանջարկի, ինչպես նաև մրցակցության ազդեցությունը վերլուծելու հմտությունները:

Վերջնարդյունք

1. Նկարագրի, թե ինչպես են բաշխվում և օգտագործվում տնտեսական ռեսուրսները, արտադրության գործոնները, նկարագրի դրանց բաշխման ազդեցությունը տնտեսական և սոցիալական բարեկեցության վրա։
2. Բացատրի առաջարկի և պահանջարկի ազդեցությունը շուկայական գնի ձևավորման վրա:
3. Ներկայացնի արտաքին և ներքին գործոնների ազդեցությունը շուկայի վրա։

Թեմայի բովանդակություն

1. Տնտեսական ռեսուրսներ և արտադրության գործոններ:
2. Պահանջարկ, առաջարկ և շուկայական գին:
3. Շուկայական մրցակցություն և մենաշնորհ:
4. Շուկայի վրա ազդող գործոններ:

Ուղղորդող հարցեր

1. Ինչպե՞ս են ձևավորվում առաջարկը և պահանջարկը, ինչպե՞ս է հաստատվում հավասարակշռությունը շուկայում։
2. Ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ առաջարկը կամ պահանջարկը փոխվում են։
3. Ի՞նչ նպատակով են տնտեսվարողները խախտում տնտեսական մրցակցությունը։ Ինչո՞ւ է կարևոր այն վերականգնելը, ինչպե՞ս կարելի է դա իրագործել։

Գործնական աշխատանք

Խաչվող հասկացություններ

Տվյալների հավաքում և վերլուծություն
Տնտեսական ցուցանիշները վերջին մեկ տարում (գնաճ, գործազրկություն, տնտեսական աճ). ինչո՞վ է պայմանավորված տվյալ պատկերը։
Իրավիճակային խնդիրներ
Ձեռնարկությունն ինչպե՞ս պետք է ընտրի ու տեղաբաշխի տնտեսական ռեսուրները։ Այդ ռեսուրսներով կազմի արտադրական հնարավորությունների կոր ու մեկնաբանի։

Կայունություն և փոփոխություն
Տնտեսական ռեսուրսներ, արտադրական գործոնների բաշխում։ Առաջարկ, պահանջարկ և մրցակցություն։

Միջառարկայական կապերը թեմայում

Հանրահաշիվ - Հաշվարկների կատարում և խնդիրների ստեղծում:
Հայոց և համաշխարհային պատմություն - Կառավարման ձևեր և տնտեսական մոդելներ:
Աշխարհագրություն - Տնտեսական մոդելներ, բնակչություն:

Հանրակրթական չափորոշիչ

Մ22

Հասարակագիտություն

Թեմա 4. Անձնական ֆինանսների կառավարում

Նպատակ

Նկարագրել արդյունավետ, պատասխանատու և անվտանգ ֆինանսական որոշումներ կայացնելու կարևորությունը կարճաժամկետ և երկարաժամկետ կտրվածքով։ Բացատրել խնայողությունների և պարտքերի դերն ու դրանք արդյունավետ կառավարելու մոտեցումները։

Վերջնարդյունք

1. 10.4.1. Կայացնի ֆինանսական որոշումներ՝ ըստ գնի, որակի, հանգամանքների, ռիսկերի։
2. 10.4.2. Նկարագրի խնայողությունների արդյունավետ կառավարման նշանակությունը:
3. 10.4.3. Բացատրի պարտքի արդյունավետ կառավարման նշանակությունը։
4. 10.4.4. Ներկայացնի սպառողների իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմները։
5. 10.4.5. Թվարկի ֆինանսական զեղծարարությունների և խարդախությունների տեսակները, դրանցից խուսափելու կամ արդեն առաջացած հետևանքները մեղմելու մեխանիզմները։

Թեմայի բովանդակություն

1. Ֆինանսական ծառայությունների համեմատություն և ընտրություն:
2. Խնայողությունների կառավարում:
3. Վարկերի կառավարում:
4. Սպառողների իրավունքների պաշտպանություն:
5. Ֆինանսական խարդախություններ ու զեղծարարություններ:

Ուղղորդող հարցեր

1. Ի՞նչը կարող է ազդել մարդկանց վրա ֆինանսական որոշումներ կայացնելիս (խորհուրդ, գին, որակ, գովազդ, ռիսկայնության մակարդակ և այլն)։

2. Ինչպե՞ս ենք ընտրում ֆինանսական ծառայություններ, ո՞րն է դա անելու արդյունավետ եղանակը։

3. Ինչի՞ համար են խնայողությունները, և ինչպե՞ս կարելի է դրանք արդյունավետ կառավարել։

4. Ինչի՞ համար են պարտքերը, և ինչպե՞ս կարելի է դրանք արդյունավետ կառավարել։

5. Ի՞նչ խնդիրներ կարող են առաջանալ ֆինանսական կազմակերպությունների և սպառողների միջև, ինչպե՞ս կարող են դրանք լուծվել։

6. Ինչպե՞ս կարելի է պաշտպանվել ֆինանսական խարդախություններից և զեղծարարություններից։

Գործնական աշխատանք

Խաչվող հասկացություններ

Աշխատանքներ գրաֆիկներով և աղյուսակներով
«Ո՞րն է ապրանքի տեղը». Գին/որակ գրաֆիկի վրա ամրացնել հայտնի ապրանքների տարբերանշանները:

Ուսուցողական ֆիլմերի դիտում ու քննարկում

Այցելություններ
Կազմակերպել այցելություն բանկ կամ վարկային կազմակերպություն։

Հաշվարկային վարժություններ
Վարժություն վարկի գինը հաշվարկելու նպատակով. հաշվարկել, թե ինչ կարժենա, եթե վարկ ես վերցնում 5 000 000 ՀՀ դրամ 10%-ով և 8 տարի ժամկետով (բացատրել, որ բարդ տոկոսի դեպքում ավելի շատ տոկոսագումար են վճարում):

Քննարկումներ
Վարկ վերցնելու և երաշխավոր դառնալու խելամիտ և ոչ խելամիտ որոշումները:
Ինչպե՞ս և որքա՞ն պետք է խնայել երազանքն իրականացնելու համար։
Ո՞ր դեպքերում կարող են տրամադրել լավ և վատ պայմաններով վարկ կամ ընդհանրապես մերժել վարկի տրամադրումը։

Նախագծային, հետազոտական աշխատանքներ
Տարվա կտրվածքով լրատվական աղբյուրներից քաղել զեղծարարությունների և խարդախությունների օրինակներ (բանկոմատով, վճարային քարտերով, առցանց զեղծարարություն, ֆիշինգ և այլն): Կազմել երկու սյունակից բաղկացած աղյուսակ, որոնցից մեկում կնշվի, թե ինչի պատճառով է անձը ֆինանսական զեղծարարության զոհ դարձել, իսկ մյուսում՝ ինչպես կարելի է խուսափել դրանից:

Կառուցվածք և գործառույթ
Ֆինանսական որոշումներ։ Ֆինանսական կազմակերպություններ և սպառողներ։

Միջառարկայական կապերը թեմայում

Հանրահաշիվ, Երկրաչափություն - Չափումներ, հաշվարկներ, խնդիրների առաջադրում:
Լեզուներ և գրականություն - Համապատասխան տեքստի ուսումնասիրում և մեկնաբանում:

Հանրակրթական չափորոշիչ

Մ19, Մ27