2020 թվականի նոյեմբերի 05-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Սամվել և Լոլա Դանիելյանների ներկայացուցիչ Աշոտ Ջավախյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 26.10.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի «Կենտրոն» համատիրության (այսուհետ` Համատիրություն) ընդդեմ Սամվել և Լոլա Դանիելյանների` գումար բռնագանձելու պահանջի մասին,   

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Համատիրությունը պահանջել է Սամվել և Լոլա Դանիելյաններից բռնագանձել 277.680 ՀՀ դրամ՝ որպես պարտադիր նորմերի իրականացման համար նախատեսված և սահմանված ժամկետում չվճարված գումար:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ա. Սուքոյան) 07.02.2017 թվականի վճռով հայցը մերժվել է: 

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (նախագահող դատավոր` Կ. Հակոբյան, դատավորներ Ա. Հունանյան, Ա. Մկրտչյան) 12.05.2017 թվականի որոշմամբ Համատիրության վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 07.02.2017 թվականի վճիռը բեկանվել է, և գործն ուղարկվել է նոր քննության:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ռ. Ներսիսյան) (այսուհետ` Դատարան) 08.08.2018 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն, վճռվել է` Սամվել և Լոլա Դանիելյաններից համապարտության կարգով բռնագանձել 190.638 ՀՀ դրամ, որից 181.560 ՀՀ դրամ` որպես պարտավորության գումար, 3.631,2 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար պետական տուրքի գումար, 5.446,8 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ բողոքի համար պետական տուրքի փոխհատուցման գումար, մնացած մասով հայցը մերժվել է:  

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 26.10.2018 թվականի որոշմամբ Սամվել և Լոլա Դանիելյանների վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, Դատարանի 08.08.2018 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Սամվել և Լոլա Դանիելյանների ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Համատիրությունը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, փաստարկները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ, 10-րդ, 18-րդ, 22-րդ, 24-րդ հոդվածները, «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ և 27-րդ հոդվածները, չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 345-րդ հոդվածը, որը պետք է կիրառեր, խախտել է 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի (այսուհետ` Նախկին օրենսգիրք) 47-րդ, 48-րդ, 53-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ չի հետազոտել գործում առկա ապացույցները: Մասնավորապես` «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի վերլուծությունից հետևում է, որ բնակչի վճարման պարտավորությունն առաջանում է Համատիրության կողմից համապատասխան աշխատանքների կատարման փաստով, իսկ բնակչի ուժերով և միջոցներով պարտադիր նորմերի պահանջների կատարման պարագայում վերջինիս կողմից Համատիրության հանդեպ վճարումներ կատարելու պարտականություն չի առաջանում: Համատիրությունը, չներկայացնելով որևէ ապացույց` աշխատանքներն իր կողմից կատարված լինելու վերաբերյալ, և հիմնվելով իր կողմից սահմանված վերացական սակագների վրա, հաշվարկել է անհիմն վճարային պարտավորություններ:

Բացի այդ, Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել նաև այն հանգամանքը, որ հայցվորների կողմից տարեկան բյուջեն հաստատվելու վերաբերյալ անհրաժեշտ էր սեփականատերերի ընդհանուր ժողովի հաստատում, տվյալ շենքի համար անհրաժեշտ աշխատանքների ծավալների և արժեքների համադրման արդյունքում կարող էր որոշվել կոնկրետ սակագներ տվյալ շենքի համասեփականատերերի համար, ինչը տվյալ դեպքում չի կատարվել: Բացի այդ, Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ վճարային պարտավորության համար չի կարող հիմք հանդիսանալ որևէ փաստաթուղթ, որի վերաբերյալ բազմաբնակարան շենքի բնակիչները չեն իրազեկվել:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանի 26.05.2009 թվականի ՍԴՈ-804 որոշումը: Մասնավորապես` նշված որոշմամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանը, անդրադառնալով «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 4-րդ կետի` ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցին, նշել է, որ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների բնույթով պայմանավորված` այդ վճարների չափը չի կարող սահմանվել վերացականորեն. յուրաքանչյուր կոնկրետ աշխատանքի համար կազմվում և սեփականատերերի քննարկմանն է ներկայացվում նախահաշիվ: Նախահաշվային գումարներն ընդգրկվում են շենքի տարեկան բյուջեում: Սեփականատերերն են ընտրում շենքի կառավարման մարմինը և որոշում այն միջոցառումների և աշխատանքների շրջանակը, որը ենթակա է պարտադիր կատարման:

Բացի այդ, ստորադաս ատյանների դատական ակտերի պատճառաբանությունները հակասում են ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.04.2016 թվականի թիվ ԵԱՔԴ/0936/02/14 քաղաքացիական գործով արտահայտված իրավական դիրքորոշումներին:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 26.10.2018 թվականի որոշումը և այն փոփոխել` հայցը մերժել կամ գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.

Պարտադիր նորմերի պահանջների իրականացումը շինությունների սեփականատերերի պարտականությունն է` իրենց ուժերով ու միջոցներով իրականացնելու պարտադիր նորմերի պահանջները կամ կատարելու համապատասխան վճարումներ: Շինության սեփականատերերն իրենք են ընտրում կառավարման մարմին, որը, չունենալով ոչ մի այլ եկամուտ, բացի սեփականատերերի կողմից վճարված պարտադիր նորմերի վճարումներից, պետք է իրականացնի պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված միջոցառումները:

 3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`

1) ՀՀ ԿԱ ԱԳԿՊԿ 28.11.2014 թվականին տրված թիվ ԱՏ-26/11/2014-1-0394 գույքի առանձին որակական քանակական բնութագրերի և դրա նկատմամբ առանձին իրավունքների (սահմանափակումների) վերաբերյալ տեղեկանքի համաձայն` Երևանի Չարենցի փողոցի թիվ 1բ շենքի 22-րդ հասցեի 106,8քմ մակերեսով ոչ բնակելի տարածքը 19.03.2013 թվականից համատեղ սեփականության իրավունքով գրանցվել է Սամվել և Լոլա Դանիելյանների անվամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 17)։ 

2) Համատիրության կանոնադրության համաձայն` Երևանի Չարենցի փողոցի թիվ 1բ շենքի 22-րդ հասցեի 106,8քմ մակերեսով ոչ բնակելի տարածքը գտնվում է Համատիրության կառավարման ներքո 25.07.2003 թվականից (հատոր 1-ին, գ.թ. 12-14, 81)։  

3) Համատիրության կողմից կազմված տեղեկանք-հաշվարկի համաձայն` Երևանի Չարենցի փողոցի թիվ 1բ շենքի 22-րդ հասցեի 106,8քմ մակերեսով ոչ բնակելի տարածքի պարտադիր նորմերի ամսական վճարը կազմում է 5.340 ՀՀ դրամ: Համատիրության նկատմամբ պարտքը 2011 թվականից մինչև 2015 թվականի հոկտեմբերի 01-ն ընկած ժամանակահատվածի համար կազմում է 277.680 ՀՀ դրամ: Տեղեկանքը ստորագրված է Համատիրության գանձումների բաժնի պետի ժամանակավոր պաշտոնակատարի և գանձումների բաժնի օպերատորի կողմից (հատոր 1-ին, գ.թ. 18)։ 

4) Սույն գործում առկա են Համատիրության կողմից ներկայացված 24.12.2010, 28.12.2011, 10.04.2012, 28.12.2012, 27.12.2013, 26.02.2014, 26.12.2014 թվականների Համատիրության ընդհանուր ժողովների` պարտադիր նորմերի իրականացմանն ուղղված` վճարների չափերի, վճարման կարգի և ժամկետների սահմանման և հաջորդ տարիների բյուջեների հաստատման մասին արձանագրությունները, արձանագրությունից քաղվածքը (հատոր 1-ին, գ.թ. 19, 38-42, 49-54, 59-62, 67-78, 99-104)։ 

  5) Համատիրության կողմից ներկայացված թիվ 1249 հաշիվ-ֆակտուրայի համաձայն` 01.07.2013 թվականին կատարվել է 716©477 ՀՀ դրամի փոխանցում: Կից ներկայացված կատարման ակտի համաձայն` պատվիրատու Համատիրության համար կատարվել են հետևյալ աշխատանքները` դեռատիզացիա, դեզինսեկցիա, դեզինֆեկցիա: Թիվ 1359 հաշիվ-ֆակտուրայի համաձայն`01.07.2015 թվականին կատարվել է 615.860 ÐÐ ¹ñ³ÙÇ փոխանցում: Կից ներկայացված կատարման ակտի համաձայն` Համատիրության համար կատարվել են դեռատիզացիա, դեզինսեկցիա (հատոր 1-ին, գ.թ. 54-55, 63-63ա)։   

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.    

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ նույն հոդվածի 2-րդ մասի     2-րդ կետի իմաստով, այն է՝ բողոքարկվող դատական ակտում «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի մեկնաբանությունը հակասում է ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ ԵԱՔԴ/0936/02/14 գործով 22.04.2016 թվականի որոշմամբ տվյալ նորմին տրված մեկնաբանությանը:

Վերոգրյալով պայմանավորված` Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում կրկին անդրադառնալ հետևյալ հարցադրմանը. ենթակա± է արդյոք բավարարման «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսված՝ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների բռնագանձման վերաբերյալ բազմաբնակարան շենքի կառավարման մարմնի հայցապահանջն այն դեպքում, երբ վերջինիս կողմից չեն ներկայացվել ինչպես այդ վճարների առաջացման հիմքերի, այնպես էլ համապատասխան պարտադիր նորմերի կատարման վերաբերյալ բավարար ապացույցներ` վերահաստատելով նույն հարցի շուրջ նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումը:

ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է մուծել օրենքին համապատասխան սահմանված հարկեր, տուրքեր, կատարել պետական կամ համայնքային բյուջե մուտքագրվող պարտադիր այլ վճարումներ:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն` նույն օրենքը կարգավորում է բազմաբնակարան շենքերի ընդհանուր բաժնային սեփականություն հանդիսացող գույքի կառավարման հարաբերությունները և սահմանում է բազմաբնակարան շենքի շինությունների սեփականատերերի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման կարգը, կառավարման ձևերը, շենքի կառավարման մարմինների իրավասությունները, դրանց կազմավորման, գործունեության, գործունեության դադարման կարգը, ինչպես նաև դրանց փոխհարաբերությունները պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու կազմակերպությունների հետ:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին և     2-րդ կետերի համաձայն` ընդհանուր բաժնային սեփականության սեփականատերերի պարտականությունը այդ սեփականությունն օրենքով և իրավական այլ ակտերով սահմանված կարգով պահպանելն ու շահագործելն է: Ընդհանուր բաժնային սեփականության յուրաքանչյուր սեփականատեր պարտավոր է իր բաժնին համաչափորեն մասնակցել պարտադիր նորմերի պահանջների կատարմանն ուղղված ծախսերին, հարկերին, տուրքերին և մյուս վճարներին, ինչպես նաև գույքի պահպանման և շահագործման այլ ծախսերին:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի համաձայն`

1. Շինության սեփականատերերը պարտավոր են իրականացնել ընդհանուր բաժնային սեփականության պահպանման այն պահանջները և պարտադիր միջոցառումներն ու աշխատանքները (այսուհետ` պարտադիր նորմեր), որոնց չիրականացումը կարող է ուղղակի վտանգ ներկայացնել ընդհանուր բաժնային սեփականությանը, շինությունների սեփականատերերի կամ այլ մարդկանց կյանքին, առողջությանը, անձանց գույքին, շրջակա միջավայրին:

2. Պարտադիր նորմերի մեջ ներառվում են հակահրդեհային, սանիտարական, քաղաքաշինական, կոմունալ սպասարկման, փոստային բաժանորդային պահարանների սպասարկման և այլ միջոցառումներ:

Պարտադիր նորմերը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

3. Շինության բոլոր սեփականատերերը պարտավոր են, շինության սեփականատերերի ժողովի կողմից նույն օրենքով սահմանված կարգով հաստատված նորմերից ելնելով, կատարել համապատասխան վճարումներ կամ իրենց ուժերով ու միջոցներով իրականացնել պարտադիր նորմերի պահանջները:

4. Նույն հոդվածով նախատեսված աշխատանքների իրականացման համար վճարի չափը շինության սեփականատիրոջ համար սահմանվում է` ելնելով շենքի բաժնային սեփականության մեջ նրա բաժնի չափից:

Վճարման ենթակա գումարի չափի, ժամկետների և կարգի մասին շենքի կառավարման մարմինը նախօրոք ծանուցում է շինության սեփականատերերին` նույն օրենքով սահմանված կարգով:(…):

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն` շինությունների սեփականատերերի կողմից պարտադիր նորմերի իրականացման համար նախատեսված վճարման ենթակա գումարի վճարումը երկու անգամ ուշացնելու դեպքում շենքի կառավարման մարմինն իրավունք ունի դրա բռնագանձման համար դիմելու դատարան` մինչ այդ գրավոր նախազգուշացնելով պարտատիրոջը, բացի այդ, շենքի կառավարման մարմինն իրավունք ունի պարտադիր նորմերն իրականացնելու այլ միջոցներից` չվճարողներից պահանջելով հատուցել դրա հետևանքով իրեն և շինության այլ սեփականատերերին պատճառված վնասները:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 17-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «ա» ենթակետի համաձայն` ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարումը կարող է իրականացվել շինության սեփականատերերի կողմից ստեղծված իրավաբանական անձի համատիրության միջոցով:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` շինության սեփականատերերն ընդհանուր բաժնային գույքի պարտադիր նորմերի մասով կառավարման նպատակով կարող են ստեղծել իրավաբանական անձ` համատիրություն, իսկ նույն հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ համատիրության ստեղծման մասին որոշման մեջ պետք է արտացոլվեն պարտադիր նորմերի կատարման համար նախատեսված աշխատանքների ցանկը, ինչպես նաև շինության սեփականատերերի կողմից տրված այլ լիազորություններ:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի 1-ին կետի «ա», «դ», «ե» և «զ» ենթակետերի համաձայն` շենքի կառավարման մարմինը պահպանում է շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության պահպանման պարտադիր նորմերի կատարումը, նույն օրենքով նախատեսված կարգով շինության սեփականատերերին ներկայացնում է ամսական, տարեկան և այլ հաշվետվություններ ու ծանուցումներ, կազմում և շինության սեփականատերերի քննարկմանն է ներկայացնում պարտադիր նորմերի կատարման համար նախատեսված աշխատանքների նախահաշիվ, իր կամ շինության սեփականատերերի անունից տրված լիազորությունների սահմաններում և շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բյուջեի հոդվածներով նախատեսված պայմաններով և չափով կնքում է պայմանագրեր:

«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերության համաձայն` կառավարչի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար ոչ ուշ, քան հաջորդ ամսվա 15-ը, պատրաստվում է հաշվետվություն` շինությունների սեփականատերերի կողմից անվանական վճարումների, նախատեսված և իրականացված աշխատանքների ընթացքի վերաբերյալ, և ծանուցվում է բնակիչներին: Շինության սեփականատերի պահանջով նշված հաշվետվությունը տրամադրվում է նրան, որի դիմաց գանձվում են միայն հաշվետվության բազմացման ծախսերը:

«Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 4-րդ կետի «զ» ենթակետի համաձայն` համատիրության ընդհանուր ժողովի իրավասությունն է համատիրության տարեկան հաշվեկշռի հաստատումը:

«Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի համաձայն` համատիրության տարեկան հաշվեկշիռը և բազմաբնակարան շենքի տարեկան բյուջեն հաստատվում է ընդհանուր ժողովում մեկ տարվա համար` հունվարի 1-ից դեկտեմբերի 31-ը, և կարող է տարվա ընթացքում փոխվել միայն ընդհանուր ժողովի որոշմամբ: Բազմաբնակարան շենքի տարեկան բյուջեն կազմելիս և հաստատելիս հաշվի են առնվում շենքի ընդհանուր սեփականության շահագործման, սպասարկման, պահպանման և նորոգման անհրաժեշտությունը, ինչպես նաև համատիրության գործունեության ապահովման խնդիրները:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, 26.05.2009 թվականի թիվ ՍԴՈ-804 որոշմամբ գնահատելով «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ կետի սահմանադրականությունը, արձանագրել է, որ «պարտադիր նորմ» հասկացության իրավական բովանդակությունը բացահայտված է «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 1-ին կետում, ըստ որի` պարտադիր նորմերը սեփականության պահպանման այն պահանջները և պարտադիր միջոցառումներն ու աշխատանքներն են, որոնց չիրականացումը կարող է ուղղակի վտանգ ներկայացնել ընդհանուր բաժնային սեփականությանը, շինությունների սեփականատերերի կամ այլ մարդկանց կյանքին, առողջությանը, անձանց գույքին, շրջակա միջավայրին: Պարտադիր նորմերի մեջ, ըստ նույն հոդվածի 2-րդ կետի, ներառվում են հակահրդեհային, սանիտարական, քաղաքաշինական, կոմունալ սպասարկման և այլ միջոցառումներ: Համաձայն նույն կետի` պարտադիր նորմերը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը նշել է, որ «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածը, որը սպառիչ կերպով սահմանում է բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմնի, այն է` բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի ժողովի լիազորությունները, ի թիվս այլնի, ժողովին լիազորում է ընտրել բազմաբնակարան շենքի կառավարման ձևը և կառավարման մարմինը: Այս լիազորությանը համապատասխան` նույն օրենքի 17-րդ հոդվածը սահմանում է, որ պարտադիր նորմերի պահպանման հարցերում ընդհանուր բաժնային գույքի կառավարման համար բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերը կարող են ընտրել շենքի կառավարման մարմին, մասնավորապես՝ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարումը կարող է իրականացվել շինության սեփականատերերի կողմից ստեղծված իրավաբանական անձի` համատիրության միջոցով (…), իսկ նույն օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ կետը նախատեսում է, որ համատիրության ստեղծման մասին որոշման մեջ պետք է արտացոլվի պարտադիր նորմերի կատարման համար նախատեսված աշխատանքների ցանկը: 

Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանի վկայակոչված որոշման` շենքի սեփականատերերը, կառավարման մարմին ձևավորելիս դրա ձևավորման համար հիմք հանդիսացող համապատասխան փաստաթղթում պարտադիր նորմերի կատարման համար նախատեսված աշխատանքների ցանկը ներառելով, այդպիսով ըստ էության հաստատում են տվյալ բազմաբնակարան շենքի համար անհրաժեշտ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված աշխատանքների ցանկը:

Ելնելով «պարտադիր նորմ» հասկացության բովանդակությունից և պարտադիր վճարների գանձման նպատակաուղղվածությունից` ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ այդ վճարը բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության պահպանման համար անհրաժեշտ միջոցառումներին և աշխատանքներին սեփականատերերի համաչափ մասնակցության ձև է: Ընդ որում, սեփականատերն ազատ է մասնակցության ձևերի միջև ընտրություն կատարելու հարցում: Վճարն այն այլընտրանքային ձևն է, որը փոխարինում է անհրաժեշտ աշխատանքները սեփական ծախսերով և միջոցներով կատարելուն: ՀՀ սահմանադրական դատարանը նշել է, որ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների չափը ձևավորվում է «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի 1-ին կետի «ե» ենթակետի, «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 4-րդ կետի «զ» ենթակետի, նույն օրենքի 27-րդ հոդվածի իրավանորմերի գործողության արդյունքում: Ըստ այդմ` ՀՀ սահմանադրական դատարանը նշված նորմերի գործողության արդյունքում արձանագրել է հետևյալ իրավակիրառական պրակտիկան. մինչ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված աշխատանքներ կատարելը բազմաբնակարան շենքի կառավարման մարմինը կազմում է ընթացիկ տարում շենքում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ ակտ, այնուհետև` նախահաշիվ, և նախահաշվային գումարն ընդգրկվում է շենքի տարեկան բյուջեի մեջ: Այն քննարկվում և հաստատվում է ընդհանուր ժողովում: Բյուջեի հաստատումից հետո դրա ծախսային մասը բաժանվում է սեփականատերերի վրա` ըստ ընդհանուր բաժնային սեփականության մեջ նրանց բաժնեմասի չափի: Այս փաստն արձանագրվում է համատիրության ընդհանուր ժողովի կողմից ընդունված որոշմամբ, որում սահմանվում է պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների չափը:

Ամփոփելով` ՀՀ սահմանադրական դատարանը նշել է, որ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների բնույթով պայմանավորված` այդ վճարների չափը չի կարող սահմանվել վերացականորեն: Այդ չափը յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում պետք է որոշվի կոնկրետ բազմաբնակարան շենքի համար կոնկրետ աշխատանքների նախահաշվից ելնելով: Այս տրամաբանությունից շեղումը կհակասի պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված` սեփականատերերի կողմից վճարվող վճարների` որպես քաղաքացիաիրավական հարաբերությունների տարրի բնույթին և բովանդակությանը: Սեփականատերերի կամքը և համաձայնությունը դրսևորվում են պարտադիր նորմերի կատարման ապահովման ողջ գործընթացում: Սեփականատերերն են ընտրում շենքի կառավարման մարմինը, նրանք են որոշում այն միջոցառումների և աշխատանքների շրջանակը, որը ենթակա է պարտադիր կատարման, սեփականատերերն են որոշում վճարների վճարման կարգն ու ժամկետները, և վերջապես, սեփականատերերն ազատ են որոշելու պարտադիր նորմերի պահպանմանն իրենց մասնակցության ձևը՝ կա´մ վճարելով համապատասխան վճարը, կա´մ համապատասխան աշխատանքներն անձամբ կատարելով:

 Նախկինում կայացրած որոշումներով ՀՀ սահմանադրական դատարանի նշված որոշման լույսի ներքո վերլուծելով «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի ու «Համատիրության մասին» ՀՀ օրենքի իրավակարգավորումները` ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ բազմաբնակարան շենքի շինության սեփականատերն օրենքի ուժով պարտավոր է իր սեփականության բաժնին համաչափորեն մասնակցել պարտադիր նորմերի պահանջների կատարմանն ուղղված ծախսերին: Սեփականատիրոջ համար, սակայն, վերոգրյալ պարտականությունը կարող է առաջանալ միայն օրենսդրությամբ ամրագրված որոշակի պարտադիր պայմանների միաժամանակյա առկայության պայմաններում: Մասնավորապես դրանք են` վճարային պարտավորության առաջացման որոշակի օբյեկտիվ հիմքը և օրենսդրության կողմից սահմանված հատուկ ընթացակարգի պահպանումը:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ վճարային պարտավորության առաջացման օբյեկտիվ հիմքը հանգում է հետևյալին. «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ կետով սահմանված վճարը բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերից գանձման ենթակա այն գումարն է, որն անհրաժեշտ է ՀՀ կառավարության կողմից սահմանված բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության պահպանման պարտադիր նորմերի շրջանակներում բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության գույքի պահպանմանը ներկայացվող պահանջները բավարարելու նպատակով շենքի սեփականատերերի կողմից որոշված կոնկրետ աշխատանքների իրականացման համար: Այլ կերպ ասած` պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների չափն առաջանում է ոչ թե վերացականորեն, այլ որոշակի օբյեկտիվ նախադրյալներից, մասնավորապես` արդեն իսկ սեփականատերերի քննարկմանը և հաստատմանը ներկայացված ու կանխորոշված աշխատանքների նախահաշվից ելնելով, որից հետո միայն այդ աշխատանքների արժեքը բաշխվում է սեփականատերերի միջև:

Բացի այդ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականատերերի մոտ «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ կետով սահմանված վճարային պարտականությունը կարող է առաջանալ միայն պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված անհրաժեշտ աշխատանքները փաստացի կատարված լինելու դեպքում, որպիսի եզրահանգումը բխեցրել է նույն օրենքի 24-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերությունից, համաձայն որի՝ կառավարչի կողմից յուրաքանչյուր ամսվա համար ոչ ուշ, քան հաջորդ ամսվա 15-ը պատրաստվում է հաշվետվություն` շինությունների սեփականատերերի կողմից անվանական վճարումների, նախատեսված և իրականացված աշխատանքների ընթացքի վերաբերյալ, և ծանուցվում է բնակիչներին:

Վերոգրյալի հիման վրա ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության գույքի պահպանմանը ներկայացվող պահանջները բավարարելու համար անհրաժեշտ գումարի վճարման պարտականությունն այդ շենքի շինությունների սեփականատերերի մոտ կարող է առաջանալ միայն հետևյալ իրավական ընթացակարգի սահմաններում և դրա պահպանման արդյունքում.

1.    բազմաբնակարան շենքի կառավարման մարմնի կողմից կազմվում է ընթացիկ տարում շենքում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ ակտ,

2.    այդ ակտի հիման վրա բազմաբնակարան շենքի կառավարման մարմնի կողմից կազմվում է ընթացիկ տարում շենքում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ նախահաշիվ,

3.    ընթացիկ տարում շենքում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ նախահաշվային գումարն ընդգրկվում է տարեկան բյուջեի մեջ,

4.    շենքի տարեկան բյուջեն քննարկվում և հաստատվում է ընդհանուր ժողովում,

5.    բյուջեի հաստատումից հետո դրա ծախսային մասը բաժանվում է սեփականատերերի միջև` ըստ ընդհանուր բաժնային սեփականության մեջ նրանց բաժնեմասի չափի: Նշված փաստն արձանագրվում է համատիրության ընդհանուր ժողովի կողմից ընդունված որոշմամբ, որում սահմանվում է պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների չափը,

6.    փաստացի կատարվում են նախատեսված աշխատանքները, ինչն արձանագրվում է բազմաբնակարան շենքի կառավարման մարմնի կողմից կազմված հաշվետվություններում,

7.    յուրաքանչյուր ամսվա համար ոչ ուշ, քան հաջորդ ամսվա 15-ը պատրաստվում է շինությունների սեփականատերերի կողմից անվանական վճարումների, նախատեսված և իրականացված աշխատանքների ընթացքի վերաբերյալ հաշվետվություն, որի մասին ծանուցվում է բնակիչներին,

8. շինությունների սեփականատերերը նախօրոք ծանուցվում են իրենց կողմից պարտադիր նորմերի իրականացման համար նախատեսված վճարային պարտավորության չափի, ժամկետների և կարգի մասին, ընդ որում, այդ գումարի վճարումը երկու անգամ ուշացնելու դեպքում շենքի կառավարման մարմինն իրավունք է ձեռք բերում դրա բռնագանձման համար դիմելու դատարան` մինչ այդ գրավոր նախազգուշացնելով պարտատիրոջը (տե´ս, «Շենքերի կառավարում» համատիրությունն ընդդեմ Նորիկ Չթչյանի և մյուսների թիվ ԵԱՔԴ/0936/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.04.2016 թվականի որոշումը):

Առաջին ատյանի դատարանում գործի քննության պահին գործող Նախկին  օրենսգրքի 47-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գործով ապացույցներ են նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված կարգով ձեռք բերված տեղեկությունները, որոնց հիման վրա դատարանը պարզում է գործին մասնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները հիմնավորող, ինչպես նաև վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը: Այդ տեղեկությունները հաստատվում են գրավոր և իրեղեն ապացույցներով, փորձագետների եզրակացություններով, վկաների ցուցմունքներով, գործին մասնակցող անձանց ցուցմունքներով:

Նույն օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր վկայակոչած փաստերը: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող ապացուցման ենթակա փաստերը որոշում է դատարանը` գործին մասնակցող անձանց պահանջների և առարկությունների հիման վրա:

Նույն օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց գնահատում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ այս կամ այն հանգամանքի առկայության կամ բացակայության մասին դատարանի եզրակացությունը պետք է լինի գործով ձեռք բերված ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման տրամաբանական հետևությունը` հաշվի առնելով դրանց համակցությունը և փոխադարձ կապը, կիրառման ենթակա իրավունքը և ներքին համոզմունքը:

Ապացույցների գնահատումն ապացույցների տրամաբանական և իրավաբանական որակումն է՝ դրանց վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության և բավարարության տեսանկյունից: Ընդ որում, ապացույցների բավարարությունը գործով ձեռք բերված ապացույցների այնպիսի համակցությունն է, որը հնարավորություն է տալիս վերջնական եզրահանգում կատարելու որոնվող փաստերի առկայության կամ բացակայության վերաբերյալ:

Ապացույցների գնահատումը բավարարության տեսանկյունից հետապնդում է ապացույցների միջև հակասությունները վերացնելու նպատակ այնպես, որ փարատվեն ստացված ամբողջ ապացուցողական զանգվածից կատարված հետևությունների ճշմարտացիության վերաբերյալ կասկածները: 

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ ապացույցների անբավարար լինելու դեպքում գործի հանգամանքների վերաբերյալ դատարանը կարող է կատարել ոչ թե որոշակի, այլ հավանական եզրակացություններ, մինչդեռ դատարանի կողմից գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը չի կարող հիմնված լինել հավանական եզրակացությունների և դատողությունների վրա:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ ՀՀ ԿԱ ԱԳԿՊԿ-ի 28.11.2014 թվականին տրված թիվ ԱՏ-26/11/2014-1-0394 գույքի առանձին որակական քանակական բնութագրերի և դրա նկատմամբ առանձին իրավունքների (սահմանափակումների) վերաբերյալ տեղեկանքի համաձայն` Երևանի Չարենցի փողոցի թիվ 1բ շենքի 22-րդ հասցեի 106,8քմ մակերեսով ոչ բնակելի տարածքը 19.03.2013 թվականից համատեղ սեփականության իրավունքով գրանցվել է Սամվել և Լոլա Դանիելյանների անվամբ: Համատիրության կանոնադրության համաձայն` վերոնշյալ հասցեի ոչ բնակելի տարածքը գտնվում է Համատիրության կառավարման ներքո 25.07.2003 թվականից: Համատիրության կողմից կազմված տեղեկանք-հաշվարկի համաձայն` Երևանի Չարենցի փողոցի թիվ 1բ շենքի 22-րդ հասցեի 106,8քմ մակերեսով ոչ բնակելի տարածքի պարտադիր նորմերի ամսական վճարը կազմում է 5.340 ՀՀ դրամ: Նույն տեղեկանք-հաշվարկի համաձայն` Համատիրության նկատմամբ պարտքը 2011 թվականից մինչև 2015 թվականի հոկտեմբերի 01-ն ընկած ժամանակահատվածի համար կազմում է 277.680 ՀՀ դրամ:

Համատիրության կողմից ներկայացվել են 24.12.2010, 28.12.2011, 10.04.2012, 28.12.2012, 27.12.2013, 26.02.2014, 26.12.2014 թվականների Համատիրության ընդհանուր ժողովների` պարտադիր նորմերի իրականացմանն ուղղված` վճարների չափերի, վճարման կարգի և ժամկետների սահմանման և հաջորդ տարիների բյուջեների հաստատման մասին արձանագրությունները, քաղվածքը: Համատիրության կողմից ներկայացված թիվ 1249 հաշիվ-ֆակտուրայի համաձայն` 01.07.2013 թվականին կատարվել է 716©477 ՀՀ դրամ փոխանցում: Կից ներկայացված կատարման ակտի համաձայն` պատվիրատու Համատիրության համար կատարվել են հետևյալ աշխատանքները` դեռատիզացիա, դեզինսեկցիա, դեզինֆեկցիա: Թիվ 1359 հաշիվ-ֆակտուրայի համաձայն` 01.07.2015 թվականին կատարվել է 615.860 ÐÐ ¹ñ³Ù փոխանցում: Կից ներկայացված կատարման ակտի համաձայն` Համատիրության համար կատարվել են դեռատիզացիա, դեզինսեկցիա:

Սույն գործով պատասխանողների ներկայացուցչի կողմից դատաքննության ընթացքում ներկայացվել էր դիմում` հայցային վաղեմություն կիրառելու վերաբերյալ, և Դատարանը, հայցը մասնակիորեն բավարարելով, պատճառաբանել է, որ սույն հայցադիմումը դատարան է մուտքագրվել 12.11.2015 թվականին, դրան նախորդող տարիների համար հաշվարկված գումարը ենթակա է բռնագանձման, իսկ մինչև 12.11.2012 թվականն ընկած ժամանակահատվածի համար հաշվարկված բռնագանձման մասով լրացել է հայցային վաղեմության եռամյա ժամկետը, որպիսի հանգամանքը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 335-րդ հոդվածի 2-րդ կետի ուժով հիմք է ներկայացված հայցապահանջի այդ ժամանակահատվածի համար հաշվարկված գումարի բռնագանձման պահանջի մասով հայցը մերժելու համար: Մինչդեռ բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականատերերը պարտավոր են կատարել պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարումներ, և հիմք ընդունելով Համատիրության կողմից ներկայացված տեղեկանք-հաշվարկը՝ Դատարանը հանգել է այն հետևության, որ պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված ծախսերի չվճարված պարտքի գումարը` 181.560 ՀՀ դրամը, համապարտության կարգով ենթակա է բռնագանձման պատասխանողներից:

Վերաքննիչ դատարանը, վճիռը թողնելով օրինական ուժի մեջ, գտել է, որ վերաքննիչ  բողոքի այն փաստարկները, որ պարտադիր նորմերի սակագները կազմվել են վերացականորեն` ոչ թե հաշվի առնելով յուրաքանչյուր սեփականատիրոջ բաժնի չափը, անհիմն են այն պատճառաբանությամբ, որ սույն գործով ներկայացվել է գումարի բռնագանձման պահանջ` ներկայացնելով բյուջեի ծախսերի մասը բաժանելու վերաբերյալ ապացույցներ, ուստիև ներկայացված համապատասխան փաստաթղթերի իրավաչափության հարցը չի կարող վիճարկման առարկա դառնալ սույն քաղաքացիական գործի շրջանակներում, և բողոքաբերը զրկված չի եղել այլ դատավարության կարգով այդ փաստաթղթերի իրավաչափությունը վիճարկելու հնարավորությունից:

Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը, սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով ստորադաս դատարանների եզրահանգումների հիմնավորվածությանը, արձանագրում է հետևյալը.

Սույն գործով Համատիրությունը, դիմելով դատարան, պահանջել է պատասխանողներից բռնագանձել 277.680 ՀՀ դրամ՝ որպես պարտադիր նորմերի կատարման համար վճարման ենթակա գումար:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նախկինում կայացրած որոշումներում արդեն իսկ արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ համատիրությունները միայն որոշակի ընթացակարգի պահպանման և դրա արդյունքում առաջացած վճարային պարտավորության ապացուցման արդյունքում կարող են պատասխանողներից պահանջել պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարները, քանի որ, ինչպես արդեն նշվել է, այդ վճարի չափն առաջանում է ոչ թե վերացականորեն, այլ որոշակի օբյեկտիվ նախադրյալներից, մասնավորապես` արդեն իսկ սեփականատերերի քննարկմանը և հաստատմանը ներկայացված ու կանխորոշված աշխատանքների նախահաշվից ելնելով, որից հետո միայն այդ կատարվելիք աշխատանքների արժեքը բաշխվում է սեփականատերերի միջև:

Համատիրության կողմից որպես ապացույց ներկայացվել են 24.12.2010, 28.12.2011, 10.04.2012, 28.12.2012, 27.12.2013, 26.02.2014, 26.12.2014 թվականների Համատիրության ընդհանուր ժողովների` պարտադիր նորմերի իրականացմանն ուղղված` վճարների չափերի, վճարման կարգի և ժամկետների սահմանման և հաջորդ տարիների բյուջեների հաստատման մասին արձանագրություններ, քաղվածք, թիվ 1249 հաշիվ-ֆակտուրա, որի համաձայն` 01.07.2013 թվականին կատարվել է 716.477 ՀՀ դրամ փոխանցում, կից ներկայացվել է կատարման ակտ, որի համաձայն` պատվիրատու Համատիրության համար կատարվել են հետևյալ աշխատանքները` դեռատիզացիա, դեզինսեկցիա, դեզինֆեկցիա, թիվ 1359 հաշիվ-ֆակտուրա, որի համաձայն` 01.07.2015 թվականին կատարվել է 615.860 ՀՀ դրամ փոխանցում:

Մինչդեռ վերոնշյալ ապացույցներով որևէ կերպ չեն հաստատվում, որ Համատիրության կողմից կատարվել են օրենսդրությամբ, ՀՀ սահմանադրական դատարանի և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի վկայակոչված որոշումներով արտահայտված պահանջները: Մասնավորապես՝ վերոնշյալ ապացույցներով չեն հաստատվել, որ Համատիրության կողմից կազմվել են 2013-2015 թվականների ընթացքում վեճի առարկա հասցեում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ ակտերը, ինչպես նաև գործում առկա ապացույցներով չի հիմնավորվում, որ այդ ակտերի հիման վրա կազմվել են նշված հասցեում ընթացիկ տարվա` շենքում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ նախահաշիվները, ինչի հիման վրա էլ պետք է շենքում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ նախահաշվային գումարները ընդգրկվեին տարեկան բյուջեի մեջ: Միևնույն ժամանակ առկա չեն հիմքեր այն մասին, թե ընդհանուր ժողովում տարեկան բյուջեի հաստատումից հետո դրա ծախսային մասը ինչպես է բաժանվել սեփականատերերի միջև:

Այսինքն` Համատիրության կողմից դատարան ներկայացված ապացույցներից` Համատիրության ընդհանուր ժողովի կողմից ընդունված որոշման արձանագրություններից և քաղվածքից այդպես էլ չի բացահայտվել, թե ինչպես են սահմանվել Սամվել և Լոլա Դանիելյաններին պատկանող` Երևանի Չարենցի փողոցի թիվ 1բ շենքի 22-րդ հասցեի 106,8քմ մակերեսով ոչ բնակելի տարածքի` պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարների չափը, ինչպես նաև չեն պարզվել, թե տվյալ հասցեում ինչ փաստացի աշխատանքներ են կատարվել կամ կոնկրետ վեճի առարկա հասցեում կատարվե՞լ են արդյոք նախատեսված աշխատանքները, թե` ոչ, քանի որ ներկայացված հաշիվ-ֆակտուրաներից և աշխատանքների կատարման ակտերից պարզ չի դառնում, թե որ հասցեներում ինչ աշխատանքներ են կատարվել:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով միայն համապատասխան ընթացակարգի պահպանման և դրա արդյունքում առաջացած վճարային պարտավորության ապացուցման արդյունքում միայն Համատիրությունը կարող էր Սամվել և Լոլա Դանիելյաններից պահանջել պարտադիր նորմերի կատարմանն ուղղված վճարները, քանի որ, ինչպես արդեն նշվել է, այդ վճարի չափն առաջանում է ոչ թե վերացականորեն, այլ որոշակի օբյեկտիվ նախադրյալներից, մասնավորապես` արդեն իսկ սեփականատերերի քննարկմանը և հաստատմանը ներկայացված ու կանխորոշված աշխատանքների նախահաշվից ելնելով, որից հետո միայն այդ կատարվելիք աշխատանքների արժեքը բաշխվում է սեփականատերերի միջև:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վերոգրյալ փաստական հանգամանքները վկայում են այն մասին, որ գործում առկա ապացույցները բավարար չեն պատասխանողների վճարային պարտավորությունը հաստատված համարելու համար, իսկ ստորադաս ատյանների եզրահանգումները հիմնավոր չեն և չեն բխում սույն գործի փաստերից: Հետևաբար բավարարելով հայցը՝ Դատարանը չի պահպանել ապացույցները գործի լուծման համար բավարարության տեսանկյունից գնահատելու օրենսդրական պահանջը, ինչն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

Ելնելով վերոգրյալից` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, օրինական ուժի մեջ թողնելով Դատարանի վճիռը, եկել է սխալ եզրահանգման, հետևաբար Համատիրության պահանջը` Սամվել և Լոլա Դանիելյաններից գումար բռնագանձելու վերաբերյալ ենթակա է մերժման:

Վերոնշյալ պատճառաբանություններով հերքվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի    3-րդ կետով սահմանված՝ ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու՝ Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածով սահմանված է, որ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք։ Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար։ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր։ Հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից։ Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է։

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը։

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 102-րդ հոդվածի 1-ին մասի  համաձայն` պետական տուրքի գանձման օբյեկտները, պետական տուրքի չափը և վճարման կարգը սահմանվում են «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` գործին մասնակցող անձը, որի դեմ կայացվել է եզրափակիչ դատական ակտ, կրում է Հայաստանի Հանրապետության կողմից վկաներին, փորձագետներին, մասնագետներին և թարգմանիչներին վճարված գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև դատարանի և գործին մասնակցող անձանց կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունն այնքանով, որքանով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար։

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են նույն գլխի կանոններին համապատասխան: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` բողոքարկված դատական ակտը բեկանելու և փոփոխելու դեպքում վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարանը եզրափակիչ դատական ակտով գործին մասնակցող անձանց միջև վերաբաշխում է դատական ծախսերը` նույն գլխի կանոնների համաձայն:

Սույն գործով նկատի ունենալով, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, իսկ Վերաքննիչ դատարանի որոշումը՝ բեկանման և փոփոխման, որի արդյունքում հայցը ենթակա է մերժման, Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը՝

- Համատիրությունից հօգուտ Սամվել և Լոլա Դանիելյանների ենթակա է բռնագանձման 5.450 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ բողոք ներկայացնելու համար սահմանված և նախապես վճարված պետական տուրքի հատուցման գումար,

 - Համատիրությունից հօգուտ Սամվել և Լոլա Դանիելյանների ենթակա է բռնագանձման 10.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոք ներկայացնելու համար սահմանված և նախապես վճարված պետական տուրքի հատուցման գումար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ և 408-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 26.10.2018 թվականի որոշումը և այն փոփոխել` «Կենտրոն» համատիրության հայցը Սամվել և Լոլա Դանիելյաններից 181.560 ՀՀ դրամ գումար բռնագանձելու պահանջի մասով, մերժել:

2. «Կենտրոն» համատիրությունից հօգուտ Սամվել և Լոլա Դանիելյանների բռնագանձել 5.450 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ բողոք ներկայացնելու համար սահմանված և նախապես վճարված պետական տուրքի հատուցման գումար:

 «Կենտրոն» համատիրությունից հօգուտ Սամվել և Լոլա Դանիելյանների բռնագանձել 10.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոք ներկայացնելու համար սահմանված և նախապես վճարված պետական տուրքի հատուցման գումար:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման։

Նախագահող		Ռ. Հակոբյան
Զեկուցող		Ա. Բարսեղյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ
		Տ. Պետրոսյան
		Ն. Տավարացյան

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 8 փետրվարի 2021 թվական: