2020 թվականի դեկտեմբերի 25-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Գայանե Նազարյանի ներկայացուցիչ Արմեն Օհանյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Գայանե Նազարյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի (այսուհետ՝ Կադաստր), երրորդ անձինք Արտյոմ Սարգսյանի, Գայանե Մանուկյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի՝ Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Գայանե Նազարյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքը։

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Գ. Առաքելյան) (այսուհետ` Դատարան) 10.08.2018 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է. Դատարանը վճռել է անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարան հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 14.06.2019 թվականի որոշմամբ Գայանե Մանուկյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` Դատարանի 10.08.2018 թվականի վճիռը բեկանվել է, և գործն ուղարկվել է ՀՀ վարչական դատարան՝ նոր քննության:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Գայանե Նազարյանի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել երրորդ անձ Գայանե Մանուկյանի ներկայացուցիչ Լուսնթագ Բեժանյանը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ և 24-րդ հոդվածները, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ սույն գործի փաստաթղթերի ուսումնասիրությունից հետևում է, որ Գայանե Մանուկյան անուն- ազգանունը հիշատակվում է միայն մեկ փաստաթղթում՝ օրդերում, որն էլ որպես փաստաթուղթ առաջացրել է օգտագործման իրավունքով բնակարանը զբաղեցնելու իրավական հետևանք, այնինչ սույն վարչական գործով վիճարկման առարկան Գայանե Մանուկյանի սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն է, ինչի համար հիմք ծառայած փաստաթղթերում Գայանե Մանուկյան անուն-ազգանունը չի հիշատակվում, այլ նշվում է «կինը», որպիսին Գայանե Մանուկյանը երբեք չի հանդիսացել: Այսինքն՝ վիճարկվող իրավունքի պետական գրանցման ժամանակ Գայանե Մանուկյանը չի հանդիսացել ո՛չ Արտյոմ Սարգսյանի կինը, և ո՛չ էլ մայրը, ուստի վերջինիս անվամբ կատարված իրավունքի պետական գրանցումը որևէ իրավական հիմք չի ունեցել և կատարվել է օրենքի խախտմամբ:

Թեև Վերաքննիչ դատարանի դատողությունները բողոքարկվող վարչական ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենսդրական կարգավորումների վերաբերյալ ճիշտ են, սակայն դրանք որևէ կերպ չեն կարող ազդել գործի լուծման վրա, քանի որ Դատարանը վճռով գործին տվել էր ճիշտ նյութական լուծում, իսկ Վերաքննիչ դատարանի կողմից մատնանշված՝ ոչ ճիշտ իրավանորմի կիրառումը կրում է ձևական բնույթ և չէր կարող հանգեցնել վեճն ըստ էության ճիշտ լուծած դատական ակտի բեկանման։

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 10.08.2018 թվականի վճռին:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.

Դատարանն անհիմն կերպով արձանագրել է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումն առ ոչինչ վարչական ակտ է՝ հիմք ընդունելով «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածը: Մինչդեռ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքն ուժի մեջ է մտել 31.12.2004 թվականին, այսինքն՝ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման ընդունման պահին վերը նշված օրենքը չի գործել, հետևաբար դրա դրույթները չեն կարող կիրառվել վարչական ակտի վավերությունը որոշելու համար, քանի որ վարչական ակտ ընդունող մարմինն այդ պահին չէր կարող պատկերացնել, որ հետագայում կարող է ընդունվել օրենք:

Դատարանը հաշվի չի առել, որ Գայանե Նազարյանը չէր կարող հանդիսանալ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հասցեատերը, հետևաբար Կադաստրը չէր կարող գրանցել Գայանե Նազարյանի սեփականության իրավունքը, ուստի Կադաստրի գործողություններն իրավաչափ են:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Երևանի քաղաքապետարանի ՔԿԱԳ Շենգավիթ տարածքային բաժնի պետի 26.10.2017 թվականի «Ամուսնության ակտի գրանցման մասին» տեղեկանքի համաձայն՝ Արտյոմ Սարգսյանի և Գայանե Նազարյանի ամուսնության ակտային գրանցումը կատարվել է ՔԿԱԳ Շենգավիթ տարածքային բաժնում 15.07.1978 թվականին (ակտ թիվ 919): Ամուսնությունը լուծվել է 15.12.2006 թվականին ՔԿԱԳ Աջափնյակի և Դավթաշենի տարածքային բաժնում (ակտ թիվ 127) (հատոր 1-ին, գ.թ. 23):

2) Երևանի քաղաքապետարանի կողմից Արտյոմ Սարգսյանին տրվել է 21.08.2002 թվականի թիվ 001214 օրդերը Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 տան մուտքի 6-րդ հարկի 2 սենյականոց 39,0քմ բնակելի, 67,2 քմ ընդհանուր մակերեսով 17-րդ բնակարանն իր երեք անձից բաղկացած ընտանիքով զբաղեցնելու համար: Նշված օրդերը միակ փաստաթուղթն է, որն իրավունք է տալիս զբաղեցնելու հիշյալ բնակելի մակերեսը: Տվյալ օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին նշված է 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 55)։

3) Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման համաձայն՝ «Արտյոմ Սարգսյանը խնդրել է սահմանված կարգով սեփականաշնորհել Հր. Քոչարի փողոցի հ. 16/1 շենքի հ. 17 երկու սենյականոց բնակարանը: Նշված բնակարանն Ա. Սարգսյանին հատկացվել է Երևանի քաղաքապետի 05.06.2000թ. հ. 651 որոշմամբ և ձևակերպվել է օրդեր (հ. 001214)»: Ղեկավարվելով «Պետական բնակարանային ֆոնդի բնակարանների անհատույց մասնավորեցման մասին» ՀՀ օրենքով` որոշվել է թույլատրել Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ (երկու սենյականոց) բնակարանի անհատույց մասնավորեցումն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ` ընտանիքի երեք անձով (ինքը, մայրը, կինը)` որպես ընտանիքի անդամների ընդհանուր համատեղ սեփականություն (...) (հատոր 1-ին, գ.թ. 17):

4) 04.11.2002 թվականին Արտյոմ Սարգսյանը դիմել է Կադաստրի Արաբկիր տարածքային ստորաբաժանման ղեկավարին` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի սեփականաշնորհման պետական գրանցումը կատարելու խնդրանքով (հատոր 1-ին, գ.թ. 123):

5) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 06.11.2002 թվականի թիվ 446470 վկայականի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 4-33 մատյանի 199 համարի տակ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիման վրա գրանցվել է Արտյոմ Սարգսյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի և Գայանե Մանուկյանի սեփականության իրավունքը` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ (65,4քմ մակերեսով) բնակարանի նկատմամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 120-122):

6) 03.05.2011 թվականին Հասմիկ Աբրահամյանը դիմել է Կադաստրի Արաբկիր տարածքային ստորաբաժանման ղեկավարին` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ իրավունքի պետական գրանցում կատարելու խնդրանքով (հատոր 1-ին, գ.թ. 105):

7) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 05.05.2011 թվականի թիվ 2726588 վկայականի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 01-003 4-114 մատյանի 097 համարի տակ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիման վրա գրանցվել է Արտյոմ Սարգսյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի և Գայանե Մանուկյանի սեփականության իրավունքը` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ (66,9քմ մակերեսով) բնակարանի (համատեղ սեփականություն), ինչպես նաև որոշակի մակերեսով հողամասի (բաժնային սեփականություն) նկատմամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 18-20)։

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում՝ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այսինքն՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի և ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի խախտման հետևանքով թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:

2005 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի համաձայն` պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի համաձայն՝ նույն օրենքում օգտագործվում են հետևյալ հիմնական հասկացությունները՝ պետական գրանցում` նույն օրենքով սահմանված կարգով պետական գրանցում իրականացնող մարմնի կողմից գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի, օգտագործման իրավունքի, գրավի, հիփոթեքի, սերվիտուտների, ինչպես նաև օրենքներով նախատեսված դեպքերում` այլ իրավունքների ծագման, փոփոխման, դադարման գրանցումը (…), փաստաթուղթ` անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության կամ օգտագործման իրավունք, դրա սահմանափակումները, ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը, դադարումը հաստատող փաստաթուղթ (…):

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի համաձայն՝ անշարժ գույքի յուրաքանչյուր միավորի համար կազմված կադաստրային գործն իր մեջ ընդգրկում է անշարժ գույքի առանձին միավորների նկատմամբ իրավունքներ և սահմանափակումներ հաստատող հետևյալ փաստաթղթերը` (…) թ) անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքները և այդ իրավունքների սահմանափակումները, դրանց ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը կամ դադարումը հաստատող փաստաթղթեր:

Իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության համաձայն՝ գույքի նկատմամբ իրավունքներ ունեցող սուբյեկտները, պետական գրանցման նպատակով, անշարժ գույքի պետական ռեգիստրի տեղական ստորաբաժանումներին դիմումի հետ միասին ներկայացնում են նույն օրենքի 21-րդ հոդվածով նախատեսված փաստաթղթերը:

Վերոգրյալ իրավական նորմերի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի իրավակարգավորմամբ օրենսդիրը նախատեսել էր, որ գույքի նկատմամբ իրավունքներ ունեցող սուբյեկտները պետական գրանցման նպատակով համապատասխան դիմումի հետ միասին ներկայացնում էին անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքները և այդ իրավունքների սահմանափակումները, դրանց ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը կամ դադարումը հաստատող փաստաթղթերը, իսկ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցում իրականացնող մարմինը պարտավոր էր հիմք ընդունել ներկայացված փաստաթղթերը։

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման հիմքում պետք է ընկած լինեն այդ գույքի նկատմամբ համապատասխան իրավունքները, սահմանափակումները, ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը կամ դադարումը հաստատող անհրաժեշտ և բավարար փաստաթղթեր, որոնց առկայության դեպքում միայն գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցումը կարող է լինել իրավաչափ։

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Արտյոմ Սարգսյանը և Գայանե Նազարյանն ամուսնացել են 15.07.1978 թվականին, ամուսնալուծվել են՝ 15.12.2006 թվականին: Երևանի քաղաքապետարանի 21.08.2002 թվականի թիվ 001214 օրդերը տրվել է քաղաքացի Արտյոմ Սարգսյանին իր երեք անձից բաղկացած ընտանիքով զբաղեցնելու Հրաչյա Քոչարի թիվ 16/1 տան մուտքի 6-րդ հարկի 2 սենյականոց 39.0 քառ.մ. բնակելի 67.2 քառ.մ. ընդհանուր մակերեսով 17-րդ բնականը: Տվյալ օրդերում որպես կին նշված է 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը։ Երևանի քաղաքապետը 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշմամբ թույլատրել է Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի անհատույց մասնավորեցումն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ` ընտանիքի երեք անձով (ինքը, մայրը, կինը)` որպես ընտանիքի անդամների ընդհանուր համատեղ սեփականություն: Կադաստրի կողմից Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ գրանցվել է Արտյոմ Սարգսյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի և Գայանե Մանուկյանի համատեղ սեփականության իրավունքը (հիմք՝ անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 05.05.2011 թվականի թիվ 2726588 վկայական):

Դատարանը հայցը բավարարել է՝ վճռի հիմքում դնելով այն հանգամանքը, որ սույն վեճը ծագել է հենց վիճելի իրավունքի պետական գրանցման հիմքում դրված իրավահաստատող փաստաթղթի` անհատապես կոնկրետ անձի ուղղված չլինելու հանգամանքով պայմանավորված, մասնավորապես` որպես իրավահաստատող փաստաթուղթ ներկայացված` Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշմամբ Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանը սեփականաշնորհվել է Արտյոմ Սարգսյանի և նրա ընտանիքի անվամբ` որպես համատեղ սեփականություն` չբացահայտելով, թե ով է Արտյոմ Սարգսյանի կինը. վարչական ակտում բացակայում են այն անհատականացնող տվյալները, որոնց հիմքով հնարավոր կլիներ պարզել, թե նշված որոշմամբ Արտյոմ Սարգսյանից բացի ում անվամբ է սեփականաշնորհվել վերոնշյալ հասցեի անշարժ գույքը: Հատկանշական է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման կայացման պահին գրանցված է եղել Արտյոմ Սարգսյանի և սույն վարչական գործով հայցվորի ամուսնությունը, իսկ այդ պահին Արտյոմ Սարգսյանը և Գայանե Մանուկյանը գտնվել են փաստական ամուսնական կապի մեջ, ընդ որում, վերոնշյալ որոշման կայացման համար հիմք հանդիսացած` Արտյոմ Սարգսյանի դիմումում նույն ինքը` Արտյոմ Սարգսյանը, որպես կին նշել է Գայանե Մանուկյանին: Հետևաբար Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը` վիճելի պետական գրանցման համար հիմք հանդիսացած մասով, հանդիսացել է առ ոչինչ վարչական ակտ. որոշումից պարզ չի եղել, թե որոշումն այդ մասով ում է ուղղված` Գայանե Մանուկյանին, թե՝ Գայանե Նազարյանին:

Վերաքննիչ դատարանը Գայանե Մանուկյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարել, Դատարանի վճիռը բեկանել և գործն ուղարկել է նոր քննության` պատճառաբանելով, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման իրավաչափությանն անդրադառնալիս Դատարանը կիրառել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքն այն պարագայում, երբ նշյալ վարչական ակտի ընդունման պահին` 2002 թվականին, վերը նշված օրենքը դեռևս չի գործել: Ստացվում է, որ Դատարանի կողմից կիրառվել են իրավական դրույթներ, որոնք ենթակա չէին կիրառման, այլ կերպ ասած` Դատարանը համարել է, որ նշյալ օրենքն ունի հետադարձ ուժ: Այսինքն՝ Դատարանը, վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշելիս, դուրս է եկել վիճարկվող վարչական ակտի և դրա հիմքում ընկած վարչական ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենսդրական կարգավորումների շրջանակից։

Վերաքննիչ դատարանը նշել է նաև, որ թեև վիճելի իրավունքի պետական գրանցման հիմքում դրված իրավահաստատող փաստաթղթում չեն հստակեցվել Արտյոմ Սարգսյանի ընտանիքի անդամները (ինքը, մայրը, կինը), սակայն նշյալ որոշման կայացման հիմքում ընկած փաստաթղթերից հստակ բացահայտվում է սեփականաշնորհման սուբյեկտների կազմը` «1. Սարգսյան Արտյոմ, ինքը, 2. Աբրահամյան Հասմիկ, մայրը, 3. Մանուկյան Գայանե, կինը»: Փաստորեն, ձեռքի տակ ունենալով վերոնշյալ փաստաթղթերը, որոնցում հստակ նշվել է ընտանիքի կազմը` Արտյոմ Սարգսյան, Հասմիկ Աբրահամյան, Գայանե Մանուկյան, վարչական մարմինը կայացրել է սույն դեպքում գրանցման համար իրավահաստատող փաստաթուղթ հանդիսացող` Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը, որպիսի պարագայում կարելի է նույնականացնել վերոնշյալ որոշման հասցեատերերին:

Ելնելով վերը շարադրված վերլուծություններից, համադրելով սույն գործի փաստերը և գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումների հիմնավորվածությունը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

Սույն գործով վիճարկվող պետական գրանցման հիմքում դրվել է Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը, որի ուսումնասիրությունից հետևում է, որ Երևանի քաղաքապետը թույլատրել է Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի անհատույց մասնավորեցումն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ` ընտանիքի երեք անձով՝ ինքը, մայրը, կինը` որպես ընտանիքի անդամների ընդհանուր համատեղ սեփականություն:

Հաշվի առնելով դատավարության մասնակիցների փաստարկները, ինչպես նաև ստորադաս դատարանների պատճառաբանությունները՝ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ այն հարցին, թե արդյոք տվյալ դեպքում պարզ է, թե ով է Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ նշված՝ Արտյոմ Սարգսյանի կինը։

Այսպես՝ մի կողմից՝ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը նշում է պարունակում թիվ 001214 օրդերի մասին։ Նշված օրդերը տրվել է Արտյոմ Սարգսյանին քննարկվող բնակարանն իր երեք անձից բաղկացած ընտանիքով զբաղեցնելու: Ընդ որում, օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին նշված է 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը։ Բացի դրանից, Արտյոմ Սարգսյանը 09.10.2002 թվականին Երևանի քաղաքապետին հասցեագրված «Բնակ. տարածության սեփականաշնորհման մասին» դիմումով հայտնել է, որ քննարկվող բնակելի տարածությունում վարձակալի հետ միասին բնակելի մակերեսի իրավունքով բնակվում են` մայրը` Հասմիկ Աբրահամյանը, կինը` 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը (հատոր 2-րդ, գ.թ. 77)։

Փաստորեն, Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիմքում ընկած՝ մասնավորեցման գործընթացում Գայանե Մանուկյանն է ներկայացվել որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին։ Հատկանշական է, որ Գայանե Մանուկյանի՝ Արտյոմ Սարգսյանի կինը լինելու վերաբերյալ նշում պարունակում է նաև թիվ 001214 օրդերը, որի մասին նշում է կատարված Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ։ Ավելին, հենց Գայանե Մանուկյանն է տվել իր համաձայնությունը բնակարանը Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ սեփականացվելու վերաբերյալ։

Մյուս կողմից՝ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման ընդունման ժամանակ, ըստ գործում առկա՝ Երևանի քաղաքապետարանի ՔԿԱԳ Շենգավիթ տարածքային բաժնի պետի 26.10.2017 թվականի «Ամուսնության ակտի գրանցման մասին» տեղեկանքի, գրանցված է եղել Արտյոմ Սարգսյանի և Գայանե Նազարյանի ամուսնությունը:

Ելնելով վերոգրյալից՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ առկա՝ «կինը» նշումը հնարավորություն չի տալիս միանշանակ կերպով նույնականացնել դրա հասցեատիրոջը, քանի որ մի կողմից այդ որոշման մեջ առկա չեն այլ նույնականացնող տվյալներ, մյուս կողմից՝ գործում առկա են հակասական տվյալներ, քանի որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիմքում ընկած՝ մասնավորեցման գործընթացում և թիվ 001214 օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին ներկայացվել է Գայանե Մանուկյանը, ով էլ տվել է իր համաձայնությունը բնակարանն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ սեփականացվելու վերաբերյալ, մինչդեռ այդ որոշման ընդունման ժամանակ Արտյոմ Սարգսյանի հետ օրինական ամուսնության մեջ է գտնվել ոչ թե Գայանե Մանուկյանը, այլ՝ Գայանե Նազարյանը։ Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ինչպես Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման, այնպես էլ սույն գործում առկա մյուս նյութերի ուսումնասիրության արդյունքում հնարավոր չէ միանշանակ կերպով պնդել, որ այդ որոշման մեջ առկա «կինը» նշումը վերաբերում է հենց Գայանե Մանուկյանին, այն է՝ պարզ չէ, թե Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումն այդ մասով ում է ուղղված։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզում է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատարանը դատական ակտի մեջ պետք է պատճառաբանի նման համոզմունքի ձևավորումը։

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշումներից մեկով անդրադառնալով վերը նշված նորմերի վերլուծությանը, արձանագրել է, որ դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելու նպատակով գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը պարզում է ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով: (...) Ապացույցների հետազոտումը դատական ապացույցների անմիջական ընկալումն ու վերլուծությունն է՝ դրանցից յուրաքանչյուրի վերաբերելիությունը, թույլատրելիությունն ու արժանահավատությունը որոշելու և գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը հաստատելու համար դրանց համակցության բավարարությունը պարզելու նպատակով, իսկ ապացույցների գնահատումը ենթադրում է ապացույցների տրամաբանական և իրավաբանական որակում՝ դրանց վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության և բավարարության տեսանկյունից: Ապացույցների գնահատումը՝ որպես ապացուցման գործընթացի տարր, մտավոր, տրամաբանական գործունեություն է, որի արդյունքում դատարանի կողմից եզրահանգում է արվում ապացույցներից յուրաքանչյուրի թույլատրելիության, վերաբերելիության, հավաստիության և ապացուցման առարկայի մեջ մտնող հանգամանքների բացահայտման համար ապացույցների համակցության բավարարության մասին (տե´ս, Ջաջուռի գյուղապետարանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի և մյուսների թիվ ՎԴ5/0029/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.11.2015 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում հավելել, որ գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը դատարանը պարզում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների, այդ թվում` գրավոր ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով, և անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, դատարանը որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը չի ապահովել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի պահանջի կատարումը և չի իրականացրել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, ինչի արդյունքում եկել է սխալ եզրահանգման:

Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը եզրահանգում է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ առկա ձևակերպումից տվյալ դեպքում պարզ չէ, թե դրա հասցեատերն իսկապես Գայանե Մանուկյանն է, թե՝ ոչ, հետևաբար նշված փաստաթղթի հիման վրա Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի գրանցումն իրավաչափ չէ: Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման` Գայանե Մանուկյանին ուղղված լինելու հանգամանքը միանշանակ չլինելն ինքնին ոչ իրավաչափ է դարձնում սույն գործով վիճարկվող պետական գրանցումը` հանգեցնելով հայցի բավարարմանը, ուստի թիվ 1818-Ա որոշումն առ ոչինչ համարելու կամ չհամարելու հարցը սույն գործի լուծման համար նշանակություն չունի, մինչդեռ Դատարանը հայցի բավարարման հիմքում դրել է վերոնշյալ որոշման առ ոչինչ լինելը: Նման պայմաններում թեև Դատարանը կայացրել է գործն ըստ էության ճիշտ լուծող դատական ակտ, սակայն այն սխալ է պատճառաբանել, ինչն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից:

Նշված պատճառաբանություններով հերքվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտին սույն որոշման պատճառաբանություններով օրինական ուժ տալու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտին օրինական ուժ տալիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախuերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն` երրորդ անձինք դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը կարող են կրել միայն այն դեպքում, եթե նրանց գործողությունների կամ անգործության (ներառյալ` դատավարական) հետևանքով առաջացել են դատական ծախսեր։

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Գայանե Նազարյանը վճռաբեկ բողոքի համար վճարել է 20.000 ՀՀ դրամ։ Հաշվի առնելով, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, իսկ վճռաբեկ բողոք ներկայացնելու միջոցով իր իրավունքների պաշտպանությունն իրականացնելու անհրաժեշտությունն Գայանե Նազարյանի համար առաջացել է երրորդ անձ Գայանե Մանուկյանի վերաքննիչ բողոքն ամբողջությամբ բավարարվելու, դրա արդյունքում հայցը բավարարելու մասին Դատարանի վճիռը բեկանվելու և գործը նոր քննության ուղարկվելու հետևանքով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վճռաբեկ բողոքի համար պետական տուրքի գծով դատական ծախսն առաջացել է երրորդ անձ Գայանե Մանուկյանի դատավարական գործողության հետևանքով։ Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված և Գայանե Նազարյանի կողմից նախապես վճարված պետական տուրքի գումարը ենթակա է հատուցման Գայանե Մանուկյանի կողմից:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ ՀՀ վարչական դատարանի 10.08.2018 թվականի վճռին` սույն որոշման պատճառաբանություններով:

2. Գայանե Մանուկյանից հօգուտ Գայանե Նազարյանի բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրք:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:

ՀԱՏՈՒԿ ԿԱՐԾԻՔ

25.12.2020 թ.

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի կողմից թիվ ՎԴ/12439/05/17 վարչական գործով 25.12.2020 թվականին կայացված որոշման վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան), 25.12.2020 թվականին գրավոր ընթացակարգով քննելով Գայանե Նազարյանի ներկայացուցիչ Արմեն Օհանյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Գայանե Նազարյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի (այսուհետ՝ Կադաստր), երրորդ անձինք Արտյոմ Սարգսյանի, Գայանե Մանուկյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի՝ Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, նույն պալատի դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ որոշել է՝ վճռաբեկ բողոքը բավարարել, բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ ՀՀ վարչական դատարանի 10.08.2018 թվականի վճռին` նույն որոշման պատճառաբանություններով:

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի դատավորներ Ռուզաննա Հակոբյանս և Ստեփան Միքայելյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշման հետ, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 12-րդ հոդվածի 6-րդ և 7-րդ մասերով, շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքը նշված որոշման վերաբերյալ:

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Գայանե Նազարյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքը։

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Գ. Առաքելյան) (այսուհետ` Դատարան) 10.08.2018 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է. Դատարանը վճռել է անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարան հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 14.06.2019 թվականի որոշմամբ Գայանե Մանուկյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` Դատարանի 10.08.2018 թվականի վճիռը բեկանվել է, և գործն ուղարկվել է ՀՀ վարչական դատարան՝ նոր քննության:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Գայանե Նազարյանի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել երրորդ անձ Գայանե Մանուկյանի ներկայացուցիչ Լուսնթագ Բեժանյանը:

2. Վճռաբեկ դատարանը բողոքը քննել է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ և 24-րդ հոդվածները, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ սույն գործի փաստաթղթերի ուսումնասիրությունից հետևում է, որ Գայանե Մանուկյան անուն- ազգանունը հիշատակվում է միայն մեկ փաստաթղթում՝ օրդերում, որն էլ որպես փաստաթուղթ, առաջացրել է օգտագործման իրավունքով բնակարանը զբաղեցնելու իրավական հետևանք, այնինչ սույն վարչական գործով վիճարկման առարկան Գայանե Մանուկյանի սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն է, ինչի համար հիմք ծառայած փաստաթղթերում Գայանե Մանուկյան անուն-ազգանունը չի հիշատակվում, այլ նշվում է «կինը», որպիսին Գայանե Մանուկյանը երբեք չի հանդիսացել: Այսինքն՝ վիճարկվող իրավունքի պետական գրանցման ժամանակ Գայանե Մանուկյանը չի հանդիսացել ո՛չ Արտյոմ Սարգսյանի կինը, և ո՛չ էլ մայրը, ուստի վերջինիս անվամբ կատարված իրավունքի պետական գրանցումը որևէ իրավական հիմք չի ունեցել և կատարվել է օրենքի խախտմամբ:

Թեև Վերաքննիչ դատարանի դատողությունները բողոքարկվող վարչական ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենսդրական կարգավորումների վերաբերյալ ճիշտ են, սակայն դրանք որևէ կերպ չեն կարող ազդել գործի լուծման վրա, քանի որ Դատարանը վճռով գործին տվել էր ճիշտ նյութական լուծում, իսկ Վերաքննիչ դատարանի կողմից մատնանշված՝ ոչ ճիշտ իրավանորմի կիրառումը կրում է ձևական բնույթ և չէր կարող հանգեցնել վեճն ըստ էության ճիշտ լուծած դատական ակտի բեկանման։

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 10.08.2018 թվականի վճռին:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.

Դատարանն անհիմն կերպով արձանագրել է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումն առ ոչինչ վարչական ակտ է՝ հիմք ընդունելով «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածը: Մինչդեռ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքն ուժի մեջ է մտել 31.12.2004 թվականին, այսինքն՝ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման ընդունման պահին վերը նշված օրենքը չի գործել, հետևաբար դրա դրույթները չեն կարող կիրառվել վարչական ակտի վավերությունը որոշելու համար, քանի որ վարչական ակտ ընդունող մարմինն այդ պահին չէր կարող պատկերացնել, որ հետագայում կարող է ընդունվել օրենք:

Դատարանը հաշվի չի առել, որ Գայանե Նազարյանը չէր կարող հանդիսանալ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հասցեատերը, հետևաբար Կադաստրը չէր կարող գրանցել Գայանե Նազարյանի սեփականության իրավունքը, ուստի Կադաստրի գործողություններն իրավաչափ են:

3. Որպես վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստեր Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է հետևյալը.

1) Երևանի քաղաքապետարանի ՔԿԱԳ Շենգավիթ տարածքային բաժնի պետի 26.10.2017 թվականի «Ամուսնության ակտի գրանցման մասին» տեղեկանքի համաձայն՝ Արտյոմ Սարգսյանի և Գայանե Նազարյանի ամուսնության ակտային գրանցումը կատարվել է ՔԿԱԳ Շենգավիթ տարածքային բաժնում 15.07.1978 թվականին (ակտ թիվ 919): Ամուսնությունը լուծվել է 15.12.2006 թվականին ՔԿԱԳ Աջափնյակի և Դավթաշենի տարածքային բաժնում (ակտ թիվ 127) (հատոր 1-ին, գ.թ. 23).

2) Երևանի քաղաքապետարանի կողմից Արտյոմ Սարգսյանին տրվել է 21.08.2002 թվականի թիվ 001214 օրդերը Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 տան մուտքի 6-րդ հարկի 2 սենյականոց 39,0քմ բնակելի, 67,2 քմ ընդհանուր մակերեսով 17-րդ բնակարանն իր երեք անձից բաղկացած ընտանիքով զբաղեցնելու համար: Նշված օրդերը միակ փաստաթուղթն է, որն իրավունք է տալիս զբաղեցնելու հիշյալ բնակելի մակերեսը: Տվյալ օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին նշված է 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 55).

3) Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման համաձայն՝ «Արտյոմ Սարգսյանը խնդրել է սահմանված կարգով սեփականաշնորհել Հր. Քոչարի փողոցի հ. 16/1 շենքի հ. 17 երկու սենյականոց բնակարանը: Նշված բնակարանն Ա. Սարգսյանին հատկացվել է Երևանի քաղաքապետի 05.06.2000թ. հ. 651 որոշմամբ և ձևակերպվել է օրդեր (հ. 001214)»: Ղեկավարվելով «Պետական բնակարանային ֆոնդի բնակարանների անհատույց մասնավորեցման մասին» ՀՀ օրենքով` որոշվել է թույլատրել Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ (երկու սենյականոց) բնակարանի անհատույց մասնավորեցումն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ` ընտանիքի երեք անձով (ինքը, մայրը, կինը)` որպես ընտանիքի անդամների ընդհանուր համատեղ սեփականություն (...) (հատոր 1-ին, գ.թ. 17).

4) 04.11.2002 թվականին Արտյոմ Սարգսյանը դիմել է Կադաստրի Արաբկիր տարածքային ստորաբաժանման ղեկավարին` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի սեփականաշնորհման պետական գրանցումը կատարելու խնդրանքով (հատոր 1-ին, գ.թ. 123).

5) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 06.11.2002 թվականի թիվ 446470 վկայականի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 4-33 մատյանի 199 համարի տակ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիման վրա գրանցվել է Արտյոմ Սարգսյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի և Գայանե Մանուկյանի սեփականության իրավունքը` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ (65,4քմ մակերեսով) բնակարանի նկատմամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 120-122).

6) 03.05.2011 թվականին Հասմիկ Աբրահամյանը դիմել է Կադաստրի Արաբկիր տարածքային ստորաբաժանման ղեկավարին` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ իրավունքի պետական գրանցում կատարելու խնդրանքով (հատոր 1-ին, գ.թ. 105).

7) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 05.05.2011 թվականի թիվ 2726588 վկայականի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 01-003 4-114 մատյանի 097 համարի տակ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիման վրա գրանցվել է Արտյոմ Սարգսյանի, Հասմիկ Աբրահամյանի և Գայանե Մանուկյանի սեփականության իրավունքը` Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ (66,9քմ մակերեսով) բնակարանի (համատեղ սեփականություն), ինչպես նաև որոշակի մակերեսով հողամասի (բաժնային սեփականություն) նկատմամբ (հատոր 1-ին, գ.թ. 18-20)։

4. Հատուկ կարծիքի հիմնավորումները.

Սույն գործը հարուցվել է Գայանե Նազարյանի կողմից ներկայացված հայցի հիման վրա, որով վերջինս պահանջել է անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքը։

Դատարանը հայցը բավարարել է՝ վճռի հիմքում դնելով այն հանգամանքը, որ սույն վեճը ծագել է հենց վիճելի իրավունքի պետական գրանցման հիմքում դրված իրավահաստատող փաստաթղթի` անհատապես կոնկրետ անձի ուղղված չլինելու հանգամանքով պայմանավորված, մասնավորապես` որպես իրավահաստատող փաստաթուղթ ներկայացված` Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշմամբ Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանը սեփականաշնորհվել է Արտյոմ Սարգսյանի և նրա ընտանիքի անվամբ` որպես համատեղ սեփականություն` չբացահայտելով, թե ով է Արտյոմ Սարգսյանի կինը. վարչական ակտում բացակայում են այն անհատականացնող տվյալները, որոնց հիմքով հնարավոր կլիներ պարզել, թե նշված որոշմամբ Արտյոմ Սարգսյանից բացի ում անվամբ է սեփականաշնորհվել վերոնշյալ հասցեի անշարժ գույքը: Հատկանշական է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման կայացման պահին գրանցված է եղել Արտյոմ Սարգսյանի և սույն վարչական գործով հայցվորի ամուսնությունը, իսկ այդ պահին Արտյոմ Սարգսյանը և Գայանե Մանուկյանը գտնվել են փաստական ամուսնական կապի մեջ, ընդ որում, վերոնշյալ որոշման կայացման համար հիմք հանդիսացած` Արտյոմ Սարգսյանի դիմումում նույն ինքը` Արտյոմ Սարգսյանը, որպես կին նշել է Գայանե Մանուկյանին: Հետևաբար Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը` վիճելի պետական գրանցման համար հիմք հանդիսացած մասով, հանդիսացել է առ ոչինչ վարչական ակտ. որոշումից պարզ չի եղել, թե որոշումն այդ մասով ում է ուղղված` Գայանե Մանուկյանին, թե՝ Գայանե Նազարյանին:

Վերաքննիչ դատարանը Գայանե Մանուկյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարել է, Դատարանի վճիռը բեկանել է և գործն ուղարկել է նոր քննության` պատճառաբանելով, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման իրավաչափությանն անդրադառնալիս Դատարանը կիրառել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքն այն պարագայում, երբ նշյալ վարչական ակտի ընդունման պահին` 2002 թվականին, վերը նշված օրենքը դեռևս չի գործել: Ստացվում է, որ Դատարանի կողմից կիրառվել են իրավական դրույթներ, որոնք ենթակա չէին կիրառման, այլ կերպ ասած` Դատարանը համարել է, որ նշյալ օրենքն ունի հետադարձ ուժ: Այսինքն՝ Դատարանը, վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը որոշելիս, դուրս է եկել վիճարկվող վարչական ակտի և դրա հիմքում ընկած վարչական ակտի ընդունման պահի դրությամբ գործող օրենսդրական կարգավորումների շրջանակից։

Վերաքննիչ դատարանը նշել է նաև, որ թեև վիճելի իրավունքի պետական գրանցման հիմքում դրված իրավահաստատող փաստաթղթում չեն հստակեցվել Արտյոմ Սարգսյանի ընտանիքի անդամները (ինքը, մայրը, կինը), սակայն նշյալ որոշման կայացման հիմքում ընկած փաստաթղթերից հստակ բացահայտվում է սեփականաշնորհման սուբյեկտների կազմը` «1. Սարգսյան Արտյոմ, ինքը, 2. Աբրահամյան Հասմիկ, մայրը, 3. Մանուկյան Գայանե, կինը»: Փաստորեն, ձեռքի տակ ունենալով վերոնշյալ փաստաթղթերը, որոնցում հստակ նշվել է ընտանիքի կազմը` Արտյոմ Սարգսյան, Հասմիկ Աբրահամյան, Գայանե Մանուկյան, վարչական մարմինը կայացրել է սույն դեպքում գրանցման համար իրավահաստատող փաստաթուղթ հանդիսացող` Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը, որպիսի պարագայում կարելի է նույնականացնել վերոնշյալ որոշման հասցեատերերին:

Վճռաբեկ դատարանը որոշել է վճռաբեկ բողոքը բավարարել, բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 14.06.2019 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 10.08.2018 թվականի վճռին` նույն որոշման պատճառաբանություններով։

Ի հիմնավորումն վերոգրյալ եզրահանգման՝ Վճռաբեկ դատարանը վկայակոչել է 2005 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածը, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ, 21-րդ հոդվածները, 24-րդ հոդվածի 1-ին պարբերությունը։

Ըստ այդմ՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի իրավակարգավորմամբ օրենսդիրը նախատեսել էր, որ գույքի նկատմամբ իրավունքներ ունեցող սուբյեկտները պետական գրանցման նպատակով համապատասխան դիմումի հետ միասին ներկայացնում էին անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքները և այդ իրավունքների սահմանափակումները, դրանց ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը կամ դադարումը հաստատող փաստաթղթերը, իսկ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցում իրականացնող մարմինը պարտավոր էր հիմք ընդունել ներկայացված փաստաթղթերը։

Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման հիմքում պետք է ընկած լինեն այդ գույքի նկատմամբ համապատասխան իրավունքները, սահմանափակումները, ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը կամ դադարումը հաստատող անհրաժեշտ և բավարար փաստաթղթեր, որոնց առկայության դեպքում միայն գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցումը կարող է լինել իրավաչափ։

Վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումը կիրառելով սույն գործի փաստերի նկատմամբ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է հետրյալը. «Սույն գործով վիճարկվող պետական գրանցման հիմքում դրվել է Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը, որի ուսումնասիրությունից հետևում է, որ Երևանի քաղաքապետը թույլատրել է Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարանի անհատույց մասնավորեցումն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ` ընտանիքի երեք անձով՝ ինքը, մայրը, կինը` որպես ընտանիքի անդամների ընդհանուր համատեղ սեփականություն:

Հաշվի առնելով դատավարության մասնակիցների փաստարկները, ինչպես նաև ստորադաս դատարանների պատճառաբանությունները՝ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ այն հարցին, թե արդյոք տվյալ դեպքում պարզ է, թե ով է Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ նշված՝ Արտյոմ Սարգսյանի կինը։

Այսպես՝ մի կողմից՝ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումը նշում է պարունակում թիվ 001214 օրդերի մասին։ Նշված օրդերը տրվել է Արտյոմ Սարգսյանին քննարկվող բնակարանն իր երեք անձից բաղկացած ընտանիքով զբաղեցնելու: Ընդ որում, օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին նշված է 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը։ Բացի դրանից, Արտյոմ Սարգսյանը 09.10.2002 թվականին Երևանի քաղաքապետին հասցեագրված «Բնակ. տարածության սեփականաշնորհման մասին» դիմումով հայտնել է, որ քննարկվող բնակելի տարածությունում վարձակալի հետ միասին բնակելի մակերեսի իրավունքով բնակվում են` մայրը` Հասմիկ Աբրահամյանը, կինը` 1963 թվականին ծնված Գայանե Մանուկյանը (հատոր 2-րդ, գ.թ. 77)։

Փաստորեն, Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիմքում ընկած՝ մասնավորեցման գործընթացում Գայանե Մանուկյանն է ներկայացվել որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին։ Հատկանշական է, որ Գայանե Մանուկյանի՝ Արտյոմ Սարգսյանի կինը լինելու վերաբերյալ նշում պարունակում է նաև թիվ 001214 օրդերը, որի մասին նշում է կատարված Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ։ Ավելին, հենց Գայանե Մանուկյանն է տվել իր համաձայնությունը բնակարանը Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ սեփականացվելու վերաբերյալ։

Մյուս կողմից՝ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման ընդունման ժամանակ, ըստ գործում առկա՝ Երևանի քաղաքապետարանի ՔԿԱԳ Շենգավիթ տարածքային բաժնի պետի 26.10.2017 թվականի «Ամուսնության ակտի գրանցման մասին» տեղեկանքի, գրանցված է եղել Արտյոմ Սարգսյանի և Գայանե Նազարյանի ամուսնությունը:

(…) տվյալ դեպքում Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ առկա՝ «կինը» նշումը հնարավորություն չի տալիս միանշանակ կերպով նույնականացնել դրա հասցեատիրոջը, քանի որ մի կողմից այդ որոշման մեջ առկա չեն այլ նույնականացնող տվյալներ, մյուս կողմից՝ գործում առկա են հակասական տվյալներ, քանի որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիմքում ընկած՝ մասնավորեցման գործընթացում և թիվ 001214 օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին ներկայացվել է Գայանե Մանուկյանը, ով էլ տվել է իր համաձայնությունը բնակարանն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ սեփականացվելու վերաբերյալ, մինչդեռ այդ որոշման ընդունման ժամանակ Արտյոմ Սարգսյանի հետ օրինական ամուսնության մեջ է գտնվել ոչ թե Գայանե Մանուկյանը, այլ՝ Գայանե Նազարյանը։ Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ինչպես Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման, այնպես էլ սույն գործում առկա մյուս նյութերի ուսումնասիրության արդյունքում հնարավոր չէ միանշանակ կերպով պնդել, որ այդ որոշման մեջ առկա «կինը» նշումը վերաբերում է հենց Գայանե Մանուկյանին, այն է՝ պարզ չէ, թե Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումն այդ մասով ում է ուղղված։

(…) Վերաքննիչ դատարանը չի ապահովել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի պահանջի կատարումը և չի իրականացրել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, ինչի արդյունքում եկել է սխալ եզրահանգման:

Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը եզրահանգում է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ առկա ձևակերպումից տվյալ դեպքում պարզ չէ, թե դրա հասցեատերն իսկապես Գայանե Մանուկյանն է, թե՝ ոչ, հետևաբար նշված փաստաթղթի հիման վրա Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի գրանցումն իրավաչափ չէ: Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման` Գայանե Մանուկյանին ուղղված լինելու հանգամանքը միանշանակ չլինելն ինքնին ոչ իրավաչափ է դարձնում սույն գործով վիճարկվող պետական գրանցումը` հանգեցնելով հայցի բավարարմանը, ուստի թիվ 1818-Ա որոշումն առ ոչինչ համարելու կամ չհամարելու հարցը սույն գործի լուծման համար նշանակություն չունի, մինչդեռ Դատարանը հայցի բավարարման հիմքում դրել է վերոնշյալ որոշման առ ոչինչ լինելը: Նման պայմաններում թեև Դատարանը կայացրել է գործն ըստ էության ճիշտ լուծող դատական ակտ, սակայն այն սխալ է պատճառաբանել, ինչն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից» (տե՛ս Վճռաբեկ դատարանի որոշման 6-8-րդ էջերը):

Վճռաբեկ դատարանի դատավորներ Ռուզաննա Հակոբյանս և Ստեփան Միքայելյանս, համաձայն չլինելով Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության կողմից վերը նշված որոշմամբ արտահայտված կարծիքի հետ, շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքը դրա վերաբերյալ:

I. Նախևառաջ հարկ ենք համարում ընդգծել, որ սույն գործով վիճարկման հայցի շրջանակներում քննարկման առարկա է հանդիսանում Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարան հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի գրանցումը, հետևաբար նշված գրանցման, որպես վարչական ակտի, իրավաչափության գնահատմանն ուղղված դատական վերահսկողությունը պետք է ուղղված լինի այդ ակտի ընդունման հիմքում ընկած բոլոր փաստական և իրավական հիմքերի ստուգմանը։

 Գտնում ենք, որ վիճարկման հայցի քննությունը գործնականում հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ հստակ ու որոշակի է, թե ինչ վարչական ակտ է վիճարկվում, քանի որ գործը կամ բողոքը քննող դատարանները կարող են անդրադառնալ վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափության գնահատմանը, ըստ այդմ նաև՝ այդ ակտի ընդունման հիմքում ընկած բոլոր փաստական և իրավական հիմքերին, եթե պարզ է, թե որ վարչական մարմնի կողմից, երբ և ինչ հիմքերով է ընդունվել տվյալ գործով վիճարկվող վարչական ակտը։

 Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ ք.Երևան, Հր. Քոչար փողոց, թիվ 16/1 շենքի թիվ 17 բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարվել է 2 պետական գրանցում, որոնցից.

 առաջինը՝ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 4-33 մատյանի 199 համարի տակ կատարվել է 06.11.2002 թվականին (hիմք` ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի 06.11.2002 թվականի թիվ 446470 վկայականը, հատոր 1-ին, գ.թ. 120-122) (այսուհետ՝ Առաջին գրանցում),

 երկրորդը՝ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 01-003 4-114 մատյանի 097 համարի տակ կատարվել է 05.05.2011 թվականին (hիմք` ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի 05.05.2011 թվականի թիվ 2726588 վկայականը, հատոր 1-ին, գ.թ. 18-20, 99-101) (այսուհետ՝ Երկրորդ գրանցում)։

Հարկ ենք համարում ընդգծել, որ թեև վերոգրյալ երկու գրանցումները կատարվել են միևնույն վարչական մարմնի կողմից, սակայն դրանց ընդունման օրերը և համարները տարբեր են, ինչպես նաև տարբեր են դրանցով տրված իրավունքների ծավալը։

Այսպես.

Առաջին գրանցումը կատարվել է 06.11.2002 թվականին, որի համարն է 199: Նշված գրանցմամբ Գայանե Մանուկյանին տրամադրվել է ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունք ք.Երևան, Հր. Քոչար փողոց, թիվ 16/1 շենքի թիվ 17, 65,4քմ մակերեսով բնակարանի նկատմամբ:

Երկրորդ գրանցումը կատարվել է 09.05.2011 թվականին, որի համարն է 097: Նշված գրանցմամբ Գայանե Մանուկյանին տրամադրվել է ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունք ք.Երևան, Հր. Քոչար փողոց, 16/1 շենքի թիվ 17, 66,9քմ մակերեսով բնակարանի (համատեղ սեփականություն) և 0,0634.39 հեկտար հողամասի (բաժնային սեփականություն) նկատմամբ։

Տվյալ դեպքում, թե՛ Դատարանը և թե՛ Վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ք. Երևան, Հր. Քոչար փողոց, թիվ 16/1 շենքի թիվ 17 բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված իրավունքի պետական գրանցման իրավաչափությանը, չեն մասնավորեցրել, թե վերջինիս անվամբ կատարված վերոգրյալ գրանցումներից կոնկրետ որն են ենթարկել դատական վերահսկողության։ Արդյունքում Վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ օրինական ուժ է տրվում Երևան քաղաքի Հրաչյա Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի 17-րդ բնակարան հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ գրանցված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու մասին Դատարանի վճռին այն պարագայում, երբ պարզ չէ, թե վերոգրյալ հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված որ գրանցման ընդունման հիմքում ընկած փաստական և իրավական հիմքերն են ստուգվել։

 Գտնում ենք, որ վերը նշված հանգամանքը, որն անտեսվել է ինչպես Դատարանի, այնպես էլ Վճռաբեկ դատարանի կողմից, սույն վեճի լուծման համար ունի առանցքային նշանակություն, ուստի առանց նշված հանգամանքը պարզելու հնարավոր չէ վիճարկման հայցի շրջանակներում վերացական կարգով քննություն իրականացնել:

 Վերոգրյալ դատողության համար հիմք է հանդիսանում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի, 66-րդ հոդվածի (վիճարկման հայց), 69-րդ հոդվածի (ճանաչման հայց), «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 61-րդ հոդվածի համակարգային վերլուծությունը, որը ներկայացնում ենք ստորև:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի համաձայն՝ վարչական դատարանում գործը հարուցվում է հայցի հիման վրա:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վիճարկման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն վերացնել միջամտող վարչական ակտը (ներառյալ՝ զուգորդվող վարչական ակտի միջամտող դրույթները):

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ ճանաչման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ոչ իրավաչափ ճանաչել այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը, եթե հայցվորն արդարացիորեն շահագրգռված է ակտը կամ գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ, (…):

ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր 22.02.2011 թվականի թիվ ՍԴՈ-942 որոշման 6-րդ կետով արձանագրել է հետևյալը. «Վարչական դատավարության օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի1 վիճարկվող 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի առարկային բնորոշ է հետևյալ առանձնահատկությունը. ճանաչման հայցի առարկայի շրջանակներում օրենսդիրը հնարավորություն է ընձեռում վիճարկել այն միջամտող վարչական ակտերի կամ գործողությունների (անգործության) իրավաչափությունը, որոնք այլևս իրավաբանական ուժ և նշանակություն չունեն դրանց հասցեատիրոջ համար: Ընդ որում, նման հայց ներկայացնելու դեպքում հայցվորը պետք է հետապնդի օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-3-րդ կետերում նշված խնդիրների լուծման նպատակ:

Վերոհիշյալ առանձնահատկությունը վկայում է, որ օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի 3-րդ մասը հանդես է գալիս որպես իրավունքների պաշտպանության առանձին ինստիտուտ, որն իր իրավակարգավորման առարկայով և հետապնդվող նպատակներով բովանդակային առումով տարբերվում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-67-րդ հոդվածների հիման վրա տրամադրվող դատական պաշտպանության ինստիտուտից, և եթե վերջիններիս շրջանակում դատական պաշտպանությունն իրականացվում է ընդդեմ անձի համար իրավաբանական ուժ և նշանակություն ունեցող ակտերի, ապա օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պարագայում դատական պաշտպանությունն իրականացվում է ընդդեմ անձի համար այլևս իրավաբանական ուժ և նշանակություն չունեցող ակտերի, այսինքն` այնպիսի ակտերի, որոնք իրենց ընդունմամբ, կատարմամբ կամ դրսևորմամբ հասցեատիրոջ համար ուղղակի իրավական հետևանք չունեն»:

Այսպիսով, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածում ամրագրելով, որ վարչական դատարանում գործ հարուցելու հիմքը հայցն է, օրենսդիրը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի մյուս հոդվածներում սահմանել է հանրային իրավահարաբերություններից ծագող գործերով իրավասու սուբյեկտների կողմից վարչական դատարան դիմելու հայցատեսակները՝ որպես վարչական գործի հարուցման հիմքեր:

Մասնավորապես, վիճարկման հայցը՝ որպես ոչ իրավաչափ վարչական ակտերից անձանց իրավական պաշտպանության միջոց, օրենսդրի կողմից սահմանված հայցի տեսակ է, որն ուղղված է դատական կարգով վարչական ակտն ամբողջությամբ կամ մասնակի վերացնելուն: Ընդ որում, վիճարկման հայցի առարկա կարող է հանդիսանալ բացառապես իրավաբանական ուժ ունեցող, այսինքն՝ անձի իրավունքների ու օրինական շահերի վրա անմիջական ազդեցություն ունեցող վարչական ակտը:

Մինչդեռ, այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտերից անձանց իրավական պաշտպանությունն օրենսդիրը երաշխավորել է ճանաչման հայցի միջոցով, հնարավորություն ընձեռելով շահագրգիռ սուբյեկտներին դատարան ներկայացրած հայցով պահանջել ոչ իրավաչափ ճանաչել այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը, եթե նրանք արդարացիորեն շահագրգռված են ակտը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ, որոնց հիմքերը թվարկված են նույն իրավանորմում:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գրավոր վարչական ակտը կարող է գործել անորոշ կամ որոշակի ժամկետով:

Անորոշ ժամկետով ընդունված գրավոր վարչական ակտը գործում է այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի փոխարինվել մեկ այլ վարչական ակտով կամ սույն օրենքով սահմանված կարգով անվավեր կամ ուժը կորցրած չի ճանաչվել, կամ օրենքով նախատեսված որևէ այլ հիմքով դրա գործողությունը չի դադարեցվել:

Գտնում ենք, որ Երևան քաղաքի Հր. Քոչար փողոցի թիվ 16/1 շենքի թիվ 17 բնակարանի նկատմամբ Գայանե Մանուկյանի անվամբ 06.11.2002 թվականին կատարված պետական գրանցումը, որպես անորոշ ժամկետով ընդունված վարչական ակտ, գործել է մինչև 05.05.2011 թվականին կատարված գրանցման կատարումը և այդ փաստով դադարել է գործել, այսինքն՝ ունենալ իրավաբանական ուժ: Այլ կերպ ասած, 05.05.2011 թվականին կատարված գրանցման փաստով դադարել է 06.11.2002 թվականին կատարված պետական գրանցման իրավաբանական ուժը: Մասնավորապես Առաջին գրանցումն այլևս որևէ իրավաբանական նշանակություն չունի ոչ միայն դրա հասցեատերերի, այսինքն՝ սեփականատերերի համար, քանի որ վերջիններս չեն կարող իրացնել նշված գրանցմամբ երբեմնի իրենց պատկանած սեփականատիրոջ իրավազորությունները դրա դադարած լինելու պատճառով, այլ նաև որևէ այլ սուբյեկտի համար, քանի որ այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտը չի կարող անմիջական ազդեցություն ունենալ անձի իրավունքների ու օրինական շահերի վրա՝ խախտելով այդ իրավունքներն ու օրինական շահերը:

Ամբողջ վերոգրյալի հաշվառմամբ գտնում ենք, որ Առաջին պետական գրանցումը չի կարող լինել վիճարկման առարկա: Ըստ այդմ, եթե հայցվորի նպատակն Առաջին պետական գրանցման վերացումն է, ապա վիճարկման հայցի շրջանակներում այն չի կարող իրագործելի լինել:

II. Հարկ ենք համարում հատուկ ընդգծել, որ սույն գործով վիճարկման առարկան որոշակի չլինելու և վիճարկվող վարչական ակտի, մասնավորապես ընդունման օրվա և համարի մասին հստակ տվյալի բացակայության պարագայում օբյեկտիվորեն հնարավոր չէ ստուգել «վիճարկվող վարչական ակտի» իրավաչափությունը:

Այդուհանդերձ, Վճռաբեկ դատարանը, անտեսելով նշված հանգամանքը, հնարավոր է համարել եզրահանգում կատարել այն մասին, որ Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի գրանցումն իրավաչափ չէ:

Վերոգրյալը հաշվի առնելով, ինչպես նաև հիմք ընդունելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 12-րդ հոդվածի 7-րդ մասի իրավակարգավորումն այն մասին, որ հատուկ կարծիքը կարող է վերաբերել դատական ակտի ինչպես պատճառաբանական, այնպես էլ եզրափակիչ մասին, հարկ ենք համարում մեր կարծիքն արտահայտել Վճռաբեկ դատարանի եզրահանգումների վերաբերյալ:

Վճռաբեկ դատարանը, վկայակոչելով 2005 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածը, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածը, 21-րդ հոդվածը, 24-րդ հոդվածի 1-ին պարբերությունը, եզրահանգել է, որ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման հիմքում պետք է ընկած լինեն այդ գույքի նկատմամբ համապատասխան իրավունքները, սահմանափակումները, ծագումը, փոխանցումը, փոփոխումը կամ դադարումը հաստատող անհրաժեշտ և բավարար փաստաթղթեր, որոնց առկայության դեպքում միայն գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցումը կարող է լինել իրավաչափ։

Լիովին համաձայն ենք Վճռաբեկ դատարանի վերոգրյալ իրավական դիրքորոշման հետ, սակայն համաձայն չենք նշված իրավական դիրքորոշումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ կիրառելի համարելու Վճռաբեկ դատարանի եզրահանգումների հետ հետևյալ պատճառաբանությամբ:

Վճռաբեկ դատարանը Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի գրանցման ոչ իրավաչափ լինելու մասին իր եզրահանգումը, ըստ էության, հիմնավորել է հետևյալ փաստարկներով. «(…)Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ առկա՝ «կինը» նշումը հնարավորություն չի տալիս միանշանակ կերպով նույնականացնել դրա հասցեատիրոջը, քանի որ մի կողմից այդ որոշման մեջ առկա չեն այլ նույնականացնող տվյալներ, մյուս կողմից՝ գործում առկա են հակասական տվյալներ, քանի որ Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման հիմքում ընկած՝ մասնավորեցման գործընթացում և թիվ 001214 օրդերում որպես Արտյոմ Սարգսյանի կին ներկայացվել է Գայանե Մանուկյանը, ով էլ տվել է իր համաձայնությունը բնակարանն Արտյոմ Սարգսյանի անվամբ սեփականացվելու վերաբերյալ, մինչդեռ այդ որոշման ընդունման ժամանակ Արտյոմ Սարգսյանի հետ օրինական ամուսնության մեջ է գտնվել ոչ թե Գայանե Մանուկյանը, այլ՝ Գայանե Նազարյանը։ Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ ինչպես Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման, այնպես էլ սույն գործում առկա մյուս նյութերի ուսումնասիրության արդյունքում հնարավոր չէ միանշանակ կերպով պնդել, որ այդ որոշման մեջ առկա «կինը» նշումը վերաբերում է հենց Գայանե Մանուկյանին, այն է՝ պարզ չէ, թե Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշումն այդ մասով ում է ուղղված։

(…) Վերաքննիչ դատարանը չի ապահովել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի պահանջի կատարումը և չի իրականացրել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, ինչի արդյունքում եկել է սխալ եզրահանգման:

(…) Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման մեջ առկա ձևակերպումից տվյալ դեպքում պարզ չէ, թե դրա հասցեատերն իսկապես Գայանե Մանուկյանն է, թե՝ ոչ, հետևաբար նշված փաստաթղթի հիման վրա Գայանե Մանուկյանի անվամբ կատարված ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքի գրանցումն իրավաչափ չէ: Նման պայմաններում (…) Երևանի քաղաքապետի 14.10.2002 թվականի թիվ 1818-Ա որոշման` Գայանե Մանուկյանին ուղղված լինելու հանգամանքը միանշանակ չլինելն ինքնին ոչ իրավաչափ է դարձնում սույն գործով վիճարկվող պետական գրանցումը` հանգեցնելով հայցի բավարարմանը, ուստի թիվ 1818-Ա որոշումն առ ոչինչ համարելու կամ չհամարելու հարցը սույն գործի լուծման համար նշանակություն չունի, (…)»: