ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը
(այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2012 թվականի նոյեմբերի 6-ին,

քննարկելով «Բրիթիշ Միդլենդ Էյրուեյզ լիմիթեդ» հայկական մասնաճյուղի (այսուհետ` Ընկերություն) ներկայացուցիչ Ռուբեն Բալասանյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 28.06.2012 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշման դեմ` ըստ հայցի «Զվարթնոց» ավիաօդերևութաբանական կենտրոն ՓԲԸ-ի (այսուհետ` Կազմակերպություն) ընդդեմ Ընկերության` 39.210.500 ՀՀ դրամ գումարի բռնագանձման պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Կազմակերպությունը պահանջել է Ընկերությունից բռնագանձել 39.210.500 ՀՀ դրամ, ինչպես նաև վճարված պետական տուրքի գումարը:

Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Էդ. Ավետիսյան) (այսուհետ` Դատարան) 02.05.2012 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 11.06.2012 թվականի որոշմամբ Ընկերության վերաքննիչ բողոքը վերադարձվել է` տրամադրելով ժամկետ թերությունները վերացնելու և բողոքը կրկին ներկայացնելու նպատակով:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 28.06.2012 թվականի որոշմամբ Ընկերության վերաքննիչ բողոքը վերադարձվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ընկերության ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը       

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 19-րդ հոդվածները, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 51-րդ և 54-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքը վերադարձրել է զուտ ձևական նկատառումներով` ոչ թե պետական տուրքի վճարման անդորրագիրը ներկայացված չլինելու, այլ` անգլերեն լեզվով կազմված պետական տուրքի վճարման անդորրագիր ներկայացնելու կամ վճարման անդորրագիրն առանց հայերեն թարգմանության ներկայացնելու համար:  Մինչդեռ այդ փաստաթղթի զննությունից անգամ ակնհայտ է դառնում այդ փաստաթղթի` պետական տուրքի վճարման անդորրագիր հանդիսանալու փաստը, քանի որ դրանում առկա են հետևյալ մի շարք ակնառու հանգամանքները`

1.      վճարման անդորրագիրը կազմված է «Էյջ-Էս-Բի-Սի» բանկի ձևաթղթի վրա,

2.      վճարման անդորրագրի վրա առկա է «Էյջ-Էս-Բի-Սի» բանկի կնիքը,

3.      վճարման անդորրագրում նշված է ՀՀ ֆինանսների նախարարության կենտրոնական գանձապետարանի ճշգրիտ հաշվի համարը` 900005016010,

4.      վճարման անդորրագրում նշված է որպես պետական տուրք վճարման ենթակա ճշգրիտ գումարի չափը` «1.176.315 AMD», որը կազմում է վիճարկվող գումարի երեք տոկոսը:

Բացի վերոնշյալից, Ընկերության անունից 22.06.2012 թվականին ներկայացված գրության մեջ նշվել է, որ գրությանը կից ներկայացվում է պետական տուրքի վճարման անդորրագիրը: Նշված հանգամանքները համադրելով` Վերաքննիչ դատարանի համար պետք է որ ակնհայտ լիներ ներկայացված փաստաթղթի` պետական տուրքի վճարման անդորրագիր լինելու փաստը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է վերացնել Վերաքննիչ դատարանի 28.06.2012 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշումը:

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննարկելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ  միջոցների իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 42.1 հոդվածի համաձայն` մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքները և ազատությունները տարածվում են նաև իրավաբանական անձանց վրա այնքանով, որքանով այդ  իրավունքներն ու ազատություններն իրենց էությամբ կիրառելի են դրանց նկատմամբ:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք …:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում դատավարությունը տարվում է հայերեն: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գործին մասնակցող անձինք իրավունք ունեն դատարանում հանդես գալու իրենց նախընտրած լեզվով, եթե ապահովում են հայերեն թարգմանությունը:

Նույն օրենսգրքի 47-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` գործով ապացույցներ են նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված կարգով ձեռք բերված տեղեկությունները, որոնց հիման վրա դատարանը պարզում է գործին մասնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները հիմնավորող, ինչպես նաև վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը:

Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելիս պատճառաբանել է, որ «բողոք բերած անձը բողոքը կրկին ներկայացնելու մասին իր 22.06.2012 թվականի գրության մեջ (մուտքի համարը` 2044) նշել է, թե տվյալ «գրությանը կից ներկայացնում է պետական տուրքի վճարման անդորրագիրը», ինչը չի համապատասխանում իրականությանը (նշված գրությանը որևէ անդորրագիր կցված չէ)։ Ինչ վերաբերում է բողոքին կցված միակ և օտարալեզու փաստաթղթին, ապա ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 7-րդ, 51-րդ և 54-րդ հոդվածների ուժով այն թույլատրելի և վերաբերելի ապացույց համարվել չի կարող, քանի որ ներկայացվել է առանց պատշաճ թարգմանության ուղեկցության, որպիսի պայմաններում այդ փաստաթղթի բովանդակությունը կազմող տեղեկությունները չեն կարող ՀՀ դատարանի կողմից հետազոտման և գնահատման առարկա դառնալ»։

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանի նշված պատճառաբանության հետևանքով Ընկերությունը զրկվել է արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից իր գործի հրապարակային քննության սահմանադրական իրավունքից:

Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դատական պաշտպանության իրավունքը, որի մի մասն էլ կազմում է դատարանի մատչելիության իրավունքը, բացարձակ չէ և կարող է ենթարկվել սահմանափակումների: Այդուհանդերձ, կիրառված սահմանափակումները չպետք է այն կերպ կամ այն աստիճանի սահմանափակեն անձի` դատարանի մատչելիության իրավունքը, որ վնաս հասցվի այդ իրավունքի բուն էությանը: Բացի այդ, սահմանափակումը «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասին չի համապատասխանի, եթե այն իրավաչափ նպատակ չի հետապնդում և եթե կիրառված միջոցների և հետապնդվող նպատակի միջև չկա համաչափության ողջամիտ հարաբերակցություն (տե'ս` Խալֆաուին ընդդեմ Ֆրանսիայի (Khalfaoui v. France), թիվ 34791/97, պարբ. 35, ECHR 1999-IX և Պապոնն ընդդեմ Ֆրանսիայի (Papon v. France), թիվ 54210/00, պարբ. 90, ECHR 2002-VII):

Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը սույն գործով առաջին հերթին պետք է առաջնորդվեր անձի արդարադատության մատչելիության ապահովման սկզբունքով և ելներ այդ իրավունքը ոչ միայն տեսականորեն, այլև գործնականում ապահովելու նպատակից` ելնելով անձի հիմնարար իրավունքների և ազատությունների ապահովման գերակայությունից: Վերաքննիչ դատարանը, տվյալ դեպքում չընդունելով Ընկերության կողմից ներկայացված օտարալեզու տարրեր պարունակող փաստաթուղթը և համարելով պետական տուրքի անդորրագիրը չներկայացված, վիճահարույց հարցի վերաբերյալ ցուցաբերել է ձևական մոտեցում, հակառակ դեպքում, եթե Վերաքննիչ դատարանի կողմից պատշաճ գնահատվեր այդ ապացույցը, ապա Վերաքննիչ դատարանի մոտ կառաջանար ներքին համոզմունք` բողոքաբերի կողմից պետական տուրքը վճարված լինելու մասին, քանի որ այդպիսի համոզմունքի ձևավորման համար փաստաթուղթը պարունակում է բավականաչափ և հավաստի տվյալներ` այն կազմված է «Էյջ-Էս-Բի-Սի» բանկի ձևաթղթի վրա և կնքված բանկի կնիքով, առկա են փոխանցողի, գումարը ստացողի և գումարի չափի մասին տեղեկություններ, որոնք հեշտությամբ կարող էին նույնականացվել, նույնիսկ առանց թարգմանության:

 Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստական հանգամանքները, ինչպես նաև` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ընկերության կողմից վճռաբեկ բողոքին կից ներկայացված վերը նշված փաստաթղթի նոտարական թարգմանությունը հավաստում է բողոքաբերի կողմից պետական տուրքի` վճարված լինելու փաստը, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը սահմանափակել է Ընկերության` «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված դատարանի մատչելիության իրավունքը` վնաս հասցնելով դրա բուն էությանը:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով, Վերաքննիչ դատարանի որոշումը վերացնելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի  222-րդ, 240-րդ, 241¹-ին հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը 

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Վերացնել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 28.06.2012 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշումը:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

	Նախագահող`	Ե. Խունդկարյան
	Դատավորներ`	Վ. Ավանեսյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Է. Հայրիյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ե. Սողոմոնյան