2010 թվականի դեկտեմբերի 29-ին,

քննարկելով ըստ հայցի Գայանե Մելկումյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարության` Երևանի քաղաքային խորհրդի գործադիր կոմիտեի 23.03.1950 թվականի թիվ 5 արձանագրության տեսքով վարչական ակտը` 284-Ա հողամասի մասով, մասնակի առ ոչինչ ճանաչելու և որպես հետևանք` այն 284-Դ հողամասով փոխարինելու պահանջների մասին, վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանի 31.08.2010 թվականի <<Բողոքը մերժելու մասին>> որոշման դեմ Գայանե Մելկումյանի ներկայացուցիչ Ռուդոլֆ Հունանյանի բերած վճռաբեկ բողոքը,

 Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Գայանե Մելկումյանը պահանջել է Երևանի քաղաքային խորհրդի գործադիր կոմիտեի 23.03.1950 թվականի թիվ 5 արձանագրության տեսքով վարչական ակտը` 284-Ա հողամասի մասով, մասնակի ճանաչել առ ոչինչ և որպես հետևանք` այն փոխարինել 284-Դ հողամասով: Միաժամանակ, Գայանե Մելկումյանը միջնորդել է հետաձգել պետական տուրքի վճարման ժամկետը:

ՀՀ վարչական դատարանի 02.08.2010 թվականի որոշմամբ Գայանե Մելկումյանի միջնորդությունը մերժվել է, իսկ հայցադիմումը և դրան կից փաստաթղթերը վերադարձվել են:

ՀՀ վարչական դատարանի 18.08.2010 թվականի որոշմամբ ՀՀ վարչական դատարանի 02.08.2010 թվականի <<Պետական տուրքի վճարման ժամկետը տարաժամկետելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու և հայցադիմումը վերադարձնելու մասին>> որոշման դեմ Գայանե Մելկումյանի բերած բողոքը վերադարձվել է: Միաժամանակ, բողոքը ներկայացնելու ընթացակարգի հետ կապված թերությունը վերացնելու և այն կրկին ներկայացնելու համար սահմանվել է ժամկետ:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 31.08.2010 թվականի որոշմամբ ՀՀ վարչական դատարանի 02.08.2010 թվականի <<Պետական տուրքի վճարման ժամկետը տարաժամկետելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու և հայցադիմումը վերադարձնելու մասին>> որոշման դեմ Գայանե Մելկումյանի բերած բողոքը մերժվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Գայանե Մելկումյանի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը      

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը խախտել է <<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածը, <<Պետական տուրքի մասին>> ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի <<դ>> ենթակետը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 70-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանն անտեսել է, որ Գայանե Մելկումյանը միջնորդել է հետաձգել պետական տուրքի վճարումը և այդ հարցին անդրադառնալ վճռով: Նման պայմաններում Դատարանը պարտավոր էր առաջնորդվել անձի արդարադատության մատչելիության ապահովման սկզբունքով և այդ իրավունքը պահպանել ոչ միայն տեսականորեն, այլ նաև իրականացնել գործնականում: Նշված հանգամանքը պարտավորեցնում է դատարանին իր հայեցողական լիազորություններն իրականացնել` ելնելով անձի հիմնարար իրավունքների և ազատությունների ապահովման գերակայությունից, ինչը տվյալ դեպքում չի արվել:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է <<բեկանել>> և <<վերանայել>> Դատարանի 31.08.2010 թվականի <<Բողոքը մերժելու մասին>> որոշումը:

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննարկելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի 1-ին պարբերության համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք:

<<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք ...:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` պետական տուրքի չափի, դրա վճարումից ազատելու, պետական տուրքի վճարումը հետաձգելու կամ տարաժամկետելու և դրա չափը նվազեցնելու հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են <<Պետական տուրքի մասին>> Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:

<<Պետական տուրքի մասին>> ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի համաձայն` պետական տուրք վճարողներն իրավունք ունեն ... դիմել համապատասխան պետական մարմիններ` պետական տուրքի վճարման արտոնություններ ստանալու համար ...:

<<Պետական տուրքի մասին>> ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի <<դ>> ենթակետի համաձայն` պետական տուրքի գծով կարող են սահմանվել հետևյալ արտոնությունները` պետական տուրքի վճարման ժամկետի հետաձգում:

Վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած իր որոշումներով արդեն իսկ անդրադարձել է պետական տուրքի վճարման ժամկետի հետաձգման հարցին: Մասնավորապես` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված դատարանի մատչելիության տեսանկյունից Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ` Եվրոպական դատարան) երբեք չի բացառել, որ կարող են լինել դեպքեր, երբ արդարադատության շահերից ելնելով` անհրաժեշտ լինի ֆինանսական սահմանափակումներ կիրառել դատարան դիմելու` անհատների իրավունքների նկատմամբ (տե'ս` Տոլստոյ-Միլոսլավսկին ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, Եվրոպական դատարանի 13.07.1995 թվականի վճիռը): Միաժամանակ, Եվրոպական դատարանը նշել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարան դիմելու արդյունավետ իրավունքի երաշխավորումը չի նշանակում ընդամենը միջամտության բացակայություն, այլ կարող է պահանջել, որ պետությունը ձեռնարկի որոշակի դրական քայլեր այդ ուղղությամբ (տե'ս` Էյրին ընդդեմ Իռլանդիայի, Եվրոպական դատարանի 09.10.1979 թվականի վճիռը): Բացի այդ, Եվրոպական դատարանը հաշվի է առնում այն դեպքերը, երբ ներպետական օրենսդրությամբ դատական տուրքերից ազատելու որոշումը ցանկացած ժամանակ կարող է չեղյալ հայտարարվել դատարանների կողմից, եթե ազատելու համար հիմք հանդիսացած հանգամանքները դադարում են գոյություն ունենալուց, կամ երբ դիմողին դատավարության սկզբնական փուլում հայց ներկայացնելու հնարավորությունը դատարաններին չի զրկում հետագա ցանկացած փուլում` դիմողի ֆինանսական դրությունը բարելավվելու դեպքում վերջինից դատական տուրք գանձելու հնարավորությունից (տե'ս` Կրեուզն ընդդեմ Լեհաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 16.06.2001 թվականի վճիռը): Եվրոպական դատարանը նշում է նաև, որ պետական տուրքը վճարելու պարտավորությունը չի կարող դիտարկվել որպես դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակում, որն ինքնին չի համապատասխանում Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասին: Այնուամենայնիվ, այդ տուրքերի գումարը գնահատելը որոշակի գործի հատուկ հանգամանքների տեսանկյունից, ներառյալ դրանք վճարելու դիմումատուի ունակությունը և դատավարության այն փուլը, որում նման սահմանափակումը կիրառվել է, հանգամանքներ են, որոնք էական են որոշելու համար` անձն օժտված է եղել դատարանի մատչելիության իրավունքով, թե` ոչ (տե'ս` Պոդբիելսկին և ՊՊՈւ Պոլպուրն ընդդեմ Լեհաստանի, թիվ 39199/98, 26.07.2005 թվական, <<Պայքար և հաղթանակ>> ՍՊԸ-ն ընդդեմ Հայաստանի, 20.12.2007 թվական, գանգատ թիվ 21638/2003): Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ պետական տուրքի գծով արտոնությունները, այդ թվում` դրա տարաժամկետումը կամ վճարման հետաձգումը, նպատակ են հետապնդում վերացնել արդարադատության մատչելիության այնպիսի խոչընդոտները, որոնք պայմանավորում են անձի մոտ համապատասխան միջոցների բացակայության պատճառով դատարան դիմելու, վերադաս ատյան բողոք ներկայացնելու անհնարինությունը: Այդ նպատակից ելնելով` օրենսդիրը, ի տարբերություն պետական տուրքի վճարումից ազատելու ձևով արտոնություն սահմանելուն, դատարանի համար առավել լայն հայեցողական լիազորություն է սահմանել պետական տուրքի վճարումը տարաժամկետելու կամ հետաձգելու հարցում: Վերջինս պայմանավորված է դատարանի դերով` որպես արդարադատություն իրականացնող մարմնի, որը միաժամանակ պետք է ապահովի անձի արդարադատության մատչելիության իրավունքը (տե'ս` Դավիթ Սաակյանն ընդդեմ Լյուսա Սահակյանի, Սեդա Սահակյանի, Երևանի կենտրոնական նոտարական գրասենյակի նոտար Էմմա Շաբոյանի, երրորդ անձանց` Երևանի քաղաքապետարանի, ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Արաբկիրի տարածքային ստորաբաժանման` ժառանգության վկայագիրն անվավեր ճանաչելու, ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջների մասին Վճռաբեկ դատարանի 05.05.2009 թվականի որոշումը, քաղաքացիական գործ թիվ ԵՔԴ/0820/02/08):

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Գայանե Մելկումյանը հայցադիմումին կից ներկայացրել է միջնորդություն, որով խնդրել է հետաձգել պետական տուրքի վճարման ժամկետը` պատճառաբանելով, որ ներկայումս չի աշխատում: ՀՀ վարչական դատարանը 02.08.2010 թվականի որոշմամբ Գայանե Մելկումյանի նշված միջնորդությունը մերժել է, իսկ հայցադիմումը և դրան կից փաստաթղթերը վերադարձրել է վերջինիս այն պատճառաբանությամբ, որ նա միջնորդությամբ չի ներկայացրել պետական տուրքի վճարումը հետաձգելու համար հիմք հանդիսացող որևէ հիմնավորում, այն է` գույքային դրության վերաբերյալ ապացույց:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատարանը սույն գործով առաջին հերթին պետք է առաջնորդվեր անձի արդարադատության մատչելիության ապահովման սկզբունքով և ելներ այդ իրավունքը ոչ միայն տեսականորեն, այլև գործնականում ապահովելու նպատակից: Նշված հանգամանքը պարտավորեցնում է դատարանին իր հայեցողական լիազորություններն իրականացնել` ելնելով անձի հիմնարար իրավունքների և ազատությունների ապահովման գերակայությունից:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար է` <<Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին>> Հայաստանի Հանրապետության 28.10.2010 թվականի թիվ ՀՕ-135-Ն օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ և 228-րդ հոդվածների ուժով վճռաբեկ բողոքը բավարարելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ հոդվածով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241¹-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Վերացնել ՀՀ վարչական դատարանի 31.08.2010 թվականի <<Բողոքը մերժելու մասին>> որոշումը և կայացնել նոր դատական ակտ. վերացնել ՀՀ վարչական դատարանի 02.08.2010 թվականի <<Պետական տուրքի վճարման ժամկետը տարաժամկետելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու և հայցադիմումը վերադարձնելու մասին>> որոշումը:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման: