2 նոյեմբերի 2017 թվականի N 1404-Ն

ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՀԱՆՄԱՆ ՆՈՐՄԵՐԻ ՈՐՈՇՄԱՆԸ ԵՎ ՀԱՆՎԱԾ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆՆ ՈՒ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2006 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 20-Ի N 1026-Ն ՈՐՈՇՈՒՄՆ ՈՒԺԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ՃԱՆԱՉԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգրքի 36-րդ հոդվածի 5-րդ մասը և «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 72-րդ հոդվածի 1-ին մասը՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Սահմանել հողի բերրի շերտի հանման նորմերի որոշմանը և հանված բերրի շերտի պահպանմանն ու օգտագործմանը ներկայացվող պահանջները` համաձայն հավելվածի:

2. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի հուլիսի 20-ի «Հողի բերրի շերտի հանման նորմերի որոշմանը և հանված բերրի շերտի պահպանմանն ու օգտագործմանը ներկայացվող պահանջների տեխնիկական կանոնակարգը հաստատելու մասին» N 1026-Ն որոշումը:

3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՀԱՆՄԱՆ ՆՈՐՄԵՐԻ ՈՐՈՇՄԱՆԸ ԵՎ ՀԱՆՎԱԾ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆՆ ՈՒ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

I. ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՈԼՈՐՏԸ

1. Սույն իրավական ակտով սահմանվում են հողի բերրի շերտի հանման նորմերի որոշմանը և պակաս արդյունավետ հողերի բարելավման համար հողի բերրի շերտի պահպանմանն ու օգտագործմանը ներկայացվող պահանջները:

2. Սույն իրավական ակտի գործողությունը տարածվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իրականացվող շինարարական և օգտակար հանածոների արդյունահանման աշխատանքների կատարման ընթացքում հողի բերրի շերտի հանման և պակաս արդյունավետ հողերի բարելավման համար հողի բերրի շերտի օգտագործման վրա:

II. ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

3. Սույն իրավական ակտում կիրառված են հետևյալ հասկացությունները`

1) հող` երկրի մակերևույթում բիոտիկ, աբիոտիկ և մարդածին գործոնների երկարատև ազդեցության արդյունքում առաջացած ինքնուրույն բնագիտապատմական հանքաօրգանական բնական մարմին` կազմված կոշտ հանքային և օրգանական մասնիկներից, ջրից ու օդից և ունի բույսերի աճի ու զարգացման համար համապատասխան պայմաններ ստեղծող յուրահատուկ գենետիկամորֆոլոգիական հատկանիշներ ու հատկություններ.

2) հողի տիպ` դասակարգման հիմնական միավոր, որը բնութագրվում է հողագոյացման ռեժիմներով և գործընթացներով պայմանավորված հատկությունների ամբողջությամբ և հիմնական գենետիկական հորիզոնների միասնական համակարգով.

3) հողի ենթատիպ` տիպի սահմաններում դասակարգման միավոր, որը բնութագրվում է գենետիկական հորիզոնների համակարգի որակական տարբերություններով և մեկ այլ տիպի փոխարկումը բնութագրող վերադիր գործընթացների դրսևորմամբ.

4) հողի տարատեսակ` դասակարգման միավոր, որը հաշվի է առնում հողերի բաժանումն ըստ ամբողջ հողային կտրվածքի հատիկաչափական կազմի.

5) հողի գենետիկ հորիզոն` հողագոյացնող գործընթացի ազդեցության արդյունքում առաջացած հողային կտրվածքի յուրահատուկ շերտ.

6) հողային կտրվածք` գենետիկորեն կապակցված գենետիկ հորիզոնների ամբողջություն, որը ձևավորվում է հողագոյացման գործընթացում ձեռք բերվող ձևաբանական հատկանիշների հետևանքով.

7) հողի խտություն` առանց բնական կազմությունը խախտելու վերցված հողի չոր զանգվածի հարաբերությունն է վերցված հողի ծավալին (տ/մ3).

8) հողի բերրիություն` սնուցման տարրերի, խոնավության ու օդի նկատմամբ բույսերի պահանջը բավարարող և դրանց բնականոն կենսագործունեության պայմաններն ապահովող հողի ունակություն.

9) հողի բերրի շերտ` հողային ծածկույթի վերին շերտի բուսահող, որն օգտագործվում է հողերի բարելավման, կանաչապատման, ռեկուլտիվացման նպատակներով.

10) հնարավոր բերրի ապարներ՝ բուսականության աճի համար սահմանափակ բարենպաստ քիմիական և (կամ) ֆիզիկական հատկություններ ունեցող լեռնային ապարներ.

11) հողի հնարավոր բերրի շերտ` հողային կտրվածքի ստորին մասը, որն իր հատկություններով համընկնում է հնարավոր բերրի ապարների հատկություններին.

12) հումուս` հողի օրգանական նյութ, որը բույսերի սննդառության հիմնական տարրերի բարդ խառնուրդ է և գոյանում է բուսական ու կենդանական մնացորդների կենսաքիմիական փոփոխություններից, ինչպես նաև օրգանիզմների կենսագործունեության արգասիքների քայքայման արդյունքում.

13) խախտված հողեր` առաջնային տնտեսական արժեքը կորցրած և շրջակա միջավայրի վրա բացասական ներգործության աղբյուր հանդիսացող հողեր.

14) հողի կատիոնային փոխանակության ունակություն` կատիոնների առավելագույն քանակն է, որը հողում կարող է գտնվել փոխանակվող վիճակում.

15) խիստ քարքարոտ և խճացված հող` հող, որի մեկ հեկտարում մակերեսի քարերը հասնում են 200-400 խոր. մետրի, վարելաշերտերում՝ 600-800 խոր. մետրի, իսկ 30-60 սմ շերտերում՝ 650-1200 խոր. մետրի.

16) շատ խիստ քարքարոտ և խճացված հող` հող, որի մեկ հեկտարում մակերեսի քարերն անցնում են 400 խոր. մետրից, 0-30 սմ շերտերում հասնում են 850 խոր. մետրի, իսկ 30-60 սմ շերտերում անցնում են 1200 խոր. մետրից.

17) ողողվածության աստիճան (թույլ, միջին, խիստ)՝ որոշվում է հողային կտրվածքում էրոզիայի արդյունքում չքայքայված գենետիկ հորիզոնների առկայությամբ:

III. ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՈՒ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

4. Հողի բերրի շերտի հանման նորմերը որոշվում են` ելնելով հողի բերրի շերտի բաղադրությունից և հատկություններից` սույն պահանջներին համապատասխան: Հողի բերրի շերտը հանվում է հողային խոշորամասշտաբ քարտեզների և լաբորատոր հետազոտությունների տվյալների հիման վրա:

5. Հողի շերտը բերրի չի համարվում, եթե պարունակում է արդյունաբերական և կենցաղային թափոններ, շինարարական աղբ, ռադիոակտիվ տարրեր, ծանր մետաղներ, պեստիցիդների մնացորդային քանակներ և այլ վտանգավոր ու թունավոր միացությունների այնպիսի քանակություններ, որոնք գերազանցում են հողում՝ դրանց համար սահմանված սահմանային թույլատրելի չափաքանակները:

6. Հողի բերրի շերտի բաղադրության ցուցանիշներն են՝ հողի բերրի շերտի և հնարավոր բերրի շերտի հումուսի զանգվածային մասը, հողի ջրային մզվածքի pH-ը, փոխանակային նատրիումի զանգվածային մասը, ջրում լուծվող թունավոր աղերի զանգվածային մասը և հողի բերրի շերտի (0,1 մմ-ից փոքր) հողային մասնիկների զանգվածային մասը, որոնց նկատմամբ կիրառվում են հետևյալ պահանջները`

1) հումուսի զանգվածային մասը (տոկոս) հողի բերրի շերտի ստորին սահմաններում, ըստ բնական գոտիների, համապատասխանում է N 1 աղյուսակում ներկայացված նորմերին.

Աղյուսակ N 1

2) հողի բերրի շերտի աղային մզվածքի pH-ի մեծությունը կազմում է 5,5-8,2, իսկ լեռնային գոտիների հողերում ջրային մզվածքի pH-ը կազմում է 4,0-ից ոչ պակաս.

3) փոխանակային նատրիումի զանգվածային մասը (տոկոս) հողի կատիոնային փոխանակման ունակության կազմում համապատախանում է N 2 աղյուսակում ներկայացված նորմերին.

Աղյուսակ N 2

4) հողի բերրի շերտում ջրում լուծվող թունավոր աղերի զանգվածային մասը (տոկոս) չի գերազանցում հողի զանգվածի 0,25 տոկոսը: Ոռոգվող տարածքների հողի բերրի շերտում ջրում լուծվող թունավոր աղերի պարունակության թույլատրելի սահմանը կարող է մեծացվել մինչև 0,5 տոկոս.

5) հողի բերրի շերտի 0,1 միլիմետրից փոքր հողային մասնիկների զանգվածային մասը 10-75 տոկոս է, իսկ ողողադաշտային, հնահունային, գետաբերանային ավազաններում և մերձջրանցքային ավազային նստվածքներում՝ 5-10 տոկոս:

7. Հողի բերրի շերտի հանման նորմը համապատասխանում է N 3 աղյուսակում ներկայացված նորմերին.

Աղյուսակ N 3

8. Հողի բերրի շերտի հանման նորմա չի սահմանվում`

1) խիստ խճացված, խիստ և շատ խիստ քարքարոտ, թույլ, միջին և խիստ ողողված ճմամոխրահողային, գորշ անտառային, մոխրագույն և անտառային բաց մոխրագույն հողերի համար.

2) միջին և խիստ ողողված անտառային մուգ մոխրագույն, մուգ շագանակագույն, ճմակարբոնատային և մոխրագույն հողերի համար.

3) 10 սմ-ից պակաս բերրի շերտ ունեցող հողերի համար:

9. Հողի բերրի և հնարավոր բերրի շերտի հանման նորմերի հաշվարկը՝

1) հողի բերրի և հնարավոր բերրի շերտի հանման նորմը (Ն)` արտահայտված խոր. մետրով`

ա) մեկ հողային կոնտուրի դեպքում հաշվարկվում է 1-ին բանաձևով՝

Ն=Խ x Մ (1),

որտեղ`

Խ-ն հողի բերրի շերտի հանման խորությունն է (մ),

Մ-ն հողի հանվող բերրի շերտի հողային կոնտուրի մակերեսն է (մ2),

բ) հողային կոնտուրների խմբի դեպքում` հաշվարկվում է 2-րդ բանաձևով՝

∑Նi = Խ1 x Մ1 + Խ2 x Մ2 + .... + Խi x Մi (2),

որտեղ`

Խ1, Խ2... Խi -ն հողի բերրի շերտի հանման խորություններն են (մ),

Մ1, Մ2... Մi-ն հողի հանվող բերրի շերտի կոնտուրների մակերեսներն են (մ2).

2) հողի բերրի և հնարավոր բերրի շերտերի հանման նորմը (Ն)` արտահայտված տոննայով`

ա) մեկ հողային կոնտուրի դեպքում հաշվարկվում է 3-րդ բանաձևով՝

Ն = Խ x Մ x Դ (3),

որտեղ՝

Խ-ն բերրի շերտի հանման խորությունն է (մ),

Մ-ն հողի հանվող բերրի շերտի հողային կոնտուրի մակերեսն է (մ2),

Դ-ն հողի բերրի շերտի խտությունն է (տ/մ3),

բ) հողային կոնտուրների խմբի դեպքում հաշվարկվում է 4-րդ բանաձևով՝

∑Նi = Խ1 x Մ1 x Դ1 + Խ2 x Մ2 x Դ2 +.... + Խi x Մi x Դi (4),

որտեղ՝

Խ1, Խ2... Խi-ն հողի բերրի շերտի հանման խորություններն են (մ),

Մ1, Մ2... Մi-ն հողի հանվող բերրի շերտի կոնտուրների մակերեսներն են (մ2),

Դ1, Դ2 ....Դi-ն հողի բերրի շերտի խտություններն են (տ/մ3):

IV. ՀՈՂԻ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՀԱՆՄԱՆՆ ՈՒ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

10. Գծային կառույցների, մելիորացիայի համար նախատեսվող օբյեկտների շինարարության դեպքում` հանված հողի բերրի շերտն օգտագործվում է առանց դրա պահպանման՝ շինարարության հետևանքով խախտված հողերի ռեկուլտիվացման և դրանց հարող, ցածր բերրիություն ունեցող հանդակների բարելավման համար:

11. Ավազային մեխանիկական կազմ ունեցող հողերից պահպանման, ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակների հողայնացման և խախտված հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման նպատակով բերրի շերտը հանվում է միայն մշակովի կամ մշակովի դարձված տարածքներից:

12. Հողի բերրի և հնարավոր բերրի շերտը հանվում է տարանջատված: Հողի հանված բերրի շերտն օգտագործվում է փոքր արդյունավետություն ունեցող հանդակները հողայնացնելու և խախտված հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացման համար, իսկ հնարավոր բերրի շերտը՝ միայն խախտված հողերի կենսաբանական ռեկուլտիվացիայի համար:

13. Հողային աշխատանքներ կատարելիս՝ հողի հնարավոր բերրի շերտը հանվում է հնարավոր բերրի ապարներից առանձին:

14. Հողի բերրի շերտը հանվում է տարվա տաք և չոր ժամանակաշրջանում: Նախքան բերրի շերտը հանելը` կատարվում են հողի մակերեսից կոճղերի, թփերի և խոշոր քարերի մաքրման նախապատրաստական աշխատանքներ:

V. ՀՈՂԻ ՀԱՆՎԱԾ ԲԵՐՐԻ ՇԵՐՏԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

15. Հողային աշխատանքների կատարման ընթացքում չօգտագործված հողի հանված բերրի շերտն անմիջապես դարսվում է լայնակույտերով:

16. Լայնակույտերի բարձրությունը և ձևը պետք է բացառի հողատարման գործընթացների զարգացումը:

17. Եթե հողի հանված բերրի շերտը նախատեսվում է պահել 2 տարին գերազանցող ժամկետով, ապա, ողողումը և հողմատարումը կանխելու համար, լայնակույտերի մակերևույթն ու թեքությունները ամրացվում են խոտացանքով կամ այլ եղանակներով: Թույլատրվում է լայնակույտի թեքությունների վրա ցանքսը կատարել հիդրոեղանակներով:

18. Հողի հանված բերրի շերտը լայնակույտերում կարող է պահվել մինչև 20 տարի:

19. Լայնակույտերը տեղադրվում են գյուղատնտեսության համար ոչ պիտանի տեղամասերում կամ ցածր արդյունավետություն ունեցող հանդակներում՝ բացառելով լայնակույտերի ջրածածկումը, աղակալումը, արդյունաբերական թափոններով և կոշտ առարկաներով, քարերով, խճով, ճալաքարով ու շինարարական աղբով աղտոտումը:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Վ. Ստեփանյան