ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ԱԽ-7-Ո-3

2014 թ.

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

նախագահությամբ`	Ա. Մկրտումյանի
մասնակցությամբ` ԱԽ անդամներ	Է. Հայրիյանի, Ս. Չիչոյանի, Ռ. Բարսեղյանի, Գ. Ղազինյանի, Ա. Խաչատրյանի, Ա. Բաբայանի, Ա. Թումանյանի, Մ. Մակյանի, Գ. Բադիրյանի, Հ. Փանոսյանի, Վ. Ստեփանյանի, Ս. Օհանյանի
մասնակցությամբ` դատավոր	Գ. Հեբոյանի
ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ	Գ. Մուրադյանի
քարտուղարությամբ`	Շ. Վարդանյանի

2014 թվականի ապրիլի 4-ին Երևան քաղաքում` դռնփակ նիստում, քննարկելով ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Գ. Հեբոյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

ՀՀ արդարադատության նախարարի 31.01.2014թ. թիվ 21-Ա հրամանով ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի (այսուհետ` Դատարան) դատավոր Գ. Հեբոյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել քաղաքացի Բենիկ Հարությունյանի դիմումը` հասցեագրված ՀՀ արդարադատության նախարարին:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի եզրակացությունը.

Ըստ եզրակացության`

«Հայցվոր/հակընդդեմ հայցով պատասխանող Օնիկ Հարությունյանը 19.11.2012թ. հայցադիմում է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ Բենիկ Հարությունյանի` ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու և գույքը սեփականության իրավունքով տիրապետելու փաստը հաստատելու պահանջների մասին:

Հայցադիմումում հայցվոր կողմը նշել է, որ իր հոր մահից հետո` սկսած 1995-1996թթ., ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող 1.215 հա հողամասը և դրա վրա գտնվող վարչական շենքն ու հասարակական կառույցը մինչ օրս տիրապետում և օգտագործում է ինքը` չնայած այն հանգամանքին, որ դատարանի 1999թ. վճռի հիման վրա նշված գույքը սեփականության իրավունքով անցել է իր եղբորը` սույն գործով պատասխանող Բենիկ Հարությունյանին:

Հայտնել է նաև, որ հողամասը և նշված օբյեկտները կառուցման օրվանից մինչ օրս տիրապետել և օգտագործել է որպես իր սեփական գույք, և այդ պնդումը, որ հողամասը սկսած 1996թ. տիրապետել և օգտագործել է ինքը, հաստատվում է հարևանների կողմից տրված հայտարարություններով, ինչպես նաև Նոր Գեղի համայնքի ղեկավարի կողմից տրված տեղեկանքով: 2001թ-ից սկսած մինչ օրս վճարում է հողամասի հողի հարկը և այլ հարկերը:

Վերոգրյալի հիման վրա խնդրել է ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող 1.215 հա հողամասի և դրա վրա գտնվող վարչական շենքի և հասարակական կառույցի նկատմամբ ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել իր` Օնիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքը, ինչպես նաև ճանաչել նույն հողամասի վրա իր կողմից կառուցված, տիրապետվող և օգտագործվող բենզալցակայանի, խանութի և օժանդակ շինության նկատմամբ սեփականության իրավունքով իր տիրապետման փաստը:

Պատասխանող/հակընդդեմ հայցով հայցվոր Բենիկ Հարությունյանը 14.12.2012թ. հակընդդեմ հայցադիմում է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ Օնիկ Հարությունյանի, Հարություն Հարությունյանի, «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի` սեփականության իրավունքի խախտումները վերացնելու նպատակով ուրիշի ապօրինի տիրապետումից գույքը հետ պահանջելու և գումարի բռնագանձման պահանջների մասին:

Պատասխանող կողմը նշել է, որ 05.05.1999թ. իրեն տրվել է գյուղապետի որոշում, որով որոշվել է արդյունաբերական նշանակության հողերից նախկին ՇՄՇ 48-ի գրասենյակի արտադրական տարածքը, որը կազմում է 1.302 հա, իրեն` Բենիկ Հարությունյանին, վարձակալության հատկացնել: 14.05.1999թ. ՀՀ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանը վճռել է ճանաչել իր` Բենիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքը «Հայկվարցքնագույն քարեր» վարձակալական ձեռնարկության հաշվեկշռում գտնվող նախկին ՇՄՇ 48-ի վարչական շենքի նկատմամբ:

14.05.1999թ. ՀՀ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի թիվ 2-67/99 վճռի, 05.05.1999թ. գյուղապետի որոշման, 20.09.2001թ. հողի վարձակալության պայմանագրի, 25.11.2005թ. ավարտված շինարարական օբյեկտը շահագործման ընդունող հանձնաժողովի ակտի և 17.11.2005թ. շինարարական թույլտվության հիման վրա Բենիկ Հարությունյանին 15.12.2005թ. տրվել է թիվ 2059260 անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման վկայական` ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող 1.215 հա հողամասի և դրա վրա գտնվող 605 քմ մակերեսով շենքի ու հասարակական կառույցի նկատմամբ: Սեփականությունը գրանցված է ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական 07-048-4-2 մատյանի 156 համարի տակ:

Սեփականության վկայականի լրացուցիչ նշումներ, փոփոխություններ բաժնում նշված է, որ Բենիկ Հարությունյանին հողամասի նկատմամբ սեփականության իրավունքը փոխանցված է 04.10.2005թ. թիվ 199-Ն «ՀՀ հողային օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի պահանջների համաձայն, պայմանով, որ գույքի հետագա օտարման գործարքներից ծագող իրավունքների պետական գրանցումը կկատարվի վճարման պահին գործող հողամասի կադաստրային արժեքի վճարման անդորրագիրը ներկայացնելու դեպքում: Վարձակալության պահին 1.215 հա հողամասի վրա 15.12.2005թ. դրությամբ արդեն գտնվել են հետևյալ շինությունները` վարչական շենք, կաթսայատուն, խանութ, էլ. ենթակայան, վառ. պահեստ, ծածկոց:

2005թ-ից հայցվոր Օնիկ Հարությունյանը և նրա որդի Հարություն Հարությունյանը ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում ծավալում են բիզնես գործունեություն, որտեղ գործում է «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ն:

2006-2009թթ. «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի տնօրեն Հարություն Հարությունյանի և Բենիկ Հարությունյանի միջև կնքվել է համաձայնագիր, որով Բենիկ Հարությունյանը տվել է իր համաձայնությունը, որպիսի սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող` ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան 223 հասցեում գտնվող տարածքը «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ն ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու նպատակով անհատույց օգտագործի:

19.03.2009թ. Բենիկ Հարությունյանի և «Լուսակերտի Հարություն թռչնաբուծական ֆաբրիկա» ՍՊԸ-ի տնօրեն Օնիկ Հարությունյանի միջև կնքվել է վարձակալության պայմանագիր 3 (երեք) տարի ժամկետով, որը հաստատվել է նոտարի կողմից և ստացել է պետական գրանցում: Վարձակալության պայմանագրի ժամկետը լրացել է 19.03.2012թ.:

05.10.2012թ. Բենիկ Հարությունյանը գրավոր դիմել է «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի տնօրեն Հարություն Հարությունյանին, պահանջել է կամ երկարացնել 19.03.2012թ. ժամկետը լրացած վարձակալության պայմանագիրը, կամ էլ դադարեցնել «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի գործունեությունը պատասխանողի սեփականությունը հանդիսացող շենք-շինություններում, սակայն այն Հարություն Հարությունյանի կողմից մնացել է անպատասխան:

Վերոգրյալի հիման վրա Բենիկ Հարությունյանը Դատարանից խնդրել է Օնիկ Հարությունյանին, Հարություն Հարությունյանին, «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ին պարտավորեցնել ապօրինի տիրապետումից ազատել ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը` այն վերադարձնելով իրեն, ինչպես նաև պատասխանողներ Օնիկ Հարությունյանից, Հարություն Հարությունյանից, «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ից հօգուտ Բենիկ Հարությունյանի համապարտությամբ բռնագանձել 200.000 ՀՀ դրամ գումար` որպես փաստաբանի խելամիտ վարձատրություն:

Դատարանը, քննության առնելով հայցադիմումն ըստ հայցի Օնիկ Հարությունյանի ընդդեմ Բենիկ Հարությունյանի, երրորդ անձ «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի` ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու և գույքը սեփականության իրավունքով տիրապետելու փաստը հաստատելու պահանջների մասին և հակընդդեմ հայցը ըստ Բենիկ Հարությունյանի ընդդեմ Օնիկ Հարությունյանի, Հարություն Հարությունյանի, «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի` սեփականության իրավունքի խախտումները վերացնելու նպատակով ուրիշի ապօրինի տիրապետումից գույքը հետ պահանջելու և գումարի բռնագանձման պահանջների մասին, 09.07.2013թ. վճռով հայցը բավարարել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժել:

Դատարանը վճռի «վերլուծություն» բաժնում նշել է. «Դատարանը, լսելով հայցվորի ներկայացուցիչներին, պատասխանողին, պատասխանողի ներկայացուցչին, երրորդ անձին, վկաներին, հետազոտելով հայցադիմումը, դրան կից ներկայացված փաստաթղթերը, հայցադիմումի պատասխանը, հակընդդեմ հայցը, դրան կից ներկայացված փաստաթղթերը, և յուրաքանչյուր ապացույց գնահատելով գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա, հանգում է այն հետևության, որ վերոհիշյալ ապացույցներով հայցապահանջը հիմնավորված է, բխում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի, 189-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 8-րդ կետի պահանջներից և ենթակա է բավարարման (…)»:

Դատարանի 09.07.2013թ. վճռի դեմ Բենիկ Հարությունյանը ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 31.10.2013թ. որոշմամբ վերաքննիչ բողոքը մերժվել է:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ սեփականության իրավունքը սուբյեկտի` օրենքով և այլ իրավական ակտերով ճանաչված ու պահպանվող իրավունքն է` իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու իրեն պատկանող գույքը:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ սեփականատերն իրավունք ունի իրեն պատկանող գույքի նկատմամբ, իր հայեցողությամբ, կատարել օրենքին չհակասող և այլ անձանց իրավունքներն ու օրենքով պահպանվող շահերը չխախտող ցանկացած գործողություն, այդ թվում` իր գույքը որպես սեփականություն օտարել այլ անձանց, նրանց փոխանցել այդ գույքի օգտագործման, տիրապետման և տնօրինման իրավունքները, գույքը գրավ դնել կամ տնօրինել այլ եղանակով:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց գնահատում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի համաձայն` դատարանը, գտնելով, որ գույքը սեփականատեր չունի կամ այն դրա սեփականատիրոջ կողմից թողնվել է առանց դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքը պահպանելու մտադրության, վճիռ է կայացնում գույքը տիրազուրկ ճանաչելու և տիրապետող անձի սեփականությանն այն հանձնելու մասին:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ տիրազուրկ է համարվում այն գույքը, որը չունի սեփականատեր, կամ որի սեփականատերն անհայտ է կամ հրաժարվել է դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքից:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ տիրազուրկ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել ձեռքբերման վաղեմության ուժով:

Այսպիսով` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ տիրազուրկ է համարվում այն գույքը, որը

ա) չունի սեփականատեր, ի տարբերություն սույն գործի, որտեղ առկա է սեփականության իրավունքի գրանցման թիվ 2059260 վկայականը, որի համաձայն ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող վարչական շենքի և հասարակական կառույցների սեփականատեր է հանդիսանում Բենիկ Հարությունյանը,

բ) կամ սեփականատերն անհայտ է, ի տարբերություն սույն գործի, որտեղ սեփականատերը հայտնի է, քանի որ Բենիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքն ունի պետական գրանցում, որի մասին իմացել է նաև Օնիկ Հարությունյանը,

գ) կամ սեփականատերը հրաժարվել է դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքից, հակառակ սույն գործում առկա ապացույցների (համաձայնագիր, վարձակալության պայմանագիր, վճարման անդորրագրեր), որոնցից ակնհայտ է, որ Բենիկ Հարությունյանը չի հրաժարվել իր սեփականության իրավունքից, այլ ընդհակառակը` իր հայեցողությամբ տիրապետել, օգտագործել և տնօրինել է իրեն պատկանող գույքը:

Դատարանը գտել է, որ հայցապահանջը բխում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջներից այն դեպքում, երբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերը նշված վավերապայմանները բացակայում են, որով թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից՝ այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից նրա մեկուսացման մասին՝ առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության (…):

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասից հետևում է, որ օրենսդիրը սահմանել է երկու դեպք, երբ քաղաքացին կարող է իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից հրաժարվել (բացառությամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 275-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, որը սույն գործին վերաբերելի չէ):

Այսպիսով` քաղաքացին կարող է իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից հրաժարվել.

ա) այդ մասին գրավոր հայտարարելով, ինչը սույն գործում բացակայում է,

բ) այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից նրա մեկուսացման մասին:

Հակառակ նշվածի՝ գործում առկա ապացույցներից (1999թ. շինարարության իրականացման պայմանագիր, 15.12.2005թ. սեփականության իրավունքի վկայական, վճարման անդորրագրեր, 31.03.2006թ. համաձայնագիր, 19.03.2009թ. վարձակալության պայմանագիր, 14.12.2012թ. տրված թիվ 118 անդորրագիր) ակնհայտ երևում է, որ Բենիկ Հարությունյանն իր գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից մեկուսացված չի եղել:

Նշվածով հիմնավորվում է, որ Դատարանը, ապացուցված համարելով, որ հայցապահանջը բխում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջներից, թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` որոշակի փաստական հանգամանքներ ունեցող գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կամ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտի հիմնավորումները (այդ թվում` օրենքի մեկնաբանությունները) պարտադիր են դատարանի համար նույնանման փաստական հանգամանքներով գործի քննության ժամանակ, բացառությամբ այն դեպքի, երբ վերջինս ծանրակշիռ փաստարկների մատնանշմամբ հիմնավորում է, որ դրանք կիրառելի չեն տվյալ փաստական հանգամանքների նկատմամբ:

Վերոնշյալ հոդվածից, ինչպես նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի մի շարք նախադեպային որոշումներից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմությունն իրենից ներկայացնում է օրենքով նախատեսված որոշակի ժամկետի լրանալու և որոշակի պայմանների վրա հասնելու ուժով մեկ անձի կողմից սեփականության իրավունքի ձեռքբերման, իսկ մյուսի կողմից այդ իրավունքի դադարման միջոց: Ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ է մի շարք վավերապայմանների միաժամանակյա առկայությունը:

Մասնավորապես դրանք են`

ա) տիրապետումը պետք է լինի բարեխիղճ: Տիրապետման բարեխղճությունը գնահատվում է գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցնելիս: Գույքն անձի փաստացի տիրապետմանը պետք է անցնի առանց որևէ բռնության գործադրման: Տիրապետողի մոտ պետք է առկա լինի այն համոզմունքը, որ նա գույքը ձեռք է բերում օրինական հիմքերով: Տիրապետումը պետք է հիմնված լինի այնպիսի փաստի հիման վրա, որը տիրապետողին կարող է տալ բավարար հիմքեր ենթադրելու, որ նա այդ գույքը տիրապետելու է որպես սեփականություն.

բ) փաստացի տիրապետողը գույքը պետք է տիրապետի որպես սեփականը, այսինքն` գույքը փաստացի տիրապետողը պետք է մասնակցի գույքի կառավարմանը, հոգ տանի դրա պահպանման համար, ինչպես իր սեփական գույքի դեպքում: Անձը պետք է գույքը տիրապետի ինչպես սեփականը նաև երրորդ անձանց հետ հարաբերություններում.

գ) տիրապետումը պետք է լինի 10 տարի և անընդմեջ: Այսինքն՝ 10 տարվա ընթացքում գույքի տիրապետումը չպետք է ընդհատվի: Տիրապետումը կարող է ընդհատվել կամ տիրապետողի կամքով, երբ նա հրաժարվում է գույքի հետագա տիրապետումից (գույքը դուրս է գալիս նրա տիրապետումից), կամ գույքի սեփականատիրոջ կամ այլ անձանց գործողություններով, որոնք ուղղված են գույքը վերադարձնելուն.

դ) տիրապետումը պետք է լինի բացահայտ, այսինքն՝ փաստացի տիրապետողը գույքը չպետք է տիրապետի երրորդ անձանցից գաղտնի եղանակով:

Միաժամանակ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը մի շարք նախադեպային որոշումներում նշել է, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունք կարող է ձեռք բերվել այն գույքի նկատմամբ, որը տիրազուրկ է, կամ որը տիրազուրկ չէ, բայց դրա սեփականատերն օրենքով սահմանված ժամկետում անտարբեր վերաբերմունք է ցուցաբերել դրա նկատմամբ:

Սույն գործի ուսումնասիրությամբ պարզվել է, որ գործում բացակայում են այնպիսի ապացույցներ, որոնք հիմնավորում են վերը նշված վավերապայմանների միաժամանակյա առկայության փաստը, ինչպես նաև բացակայում են ապացույցներ այն մասին, որ գույքը տիրազուրկ է կամ տիրազուրկ չէ, բայց դրա սեփականատերն օրենքով սահմանված ժամկետում անտարբեր վերաբերմունք է ցուցաբերել դրա նկատմամբ: Ընդհակառակը՝ առկա են այնպիսի ապացույցներ (15.12.2005թ. սեփականության իրավունքի վկայական, վճարման անդորրագրեր, 31.03.2006թ. համաձայնագիր, 19.03.2009թ. վարձակալության պայմանագիր, 14.12.2012թ. տրված թիվ 118 անդորրագիր), որոնք հերքում են նշված վավերապայմանների միաժամանակյա առկայությունը:

Վերը նշվածի արդյունքում Դատարանը գտել է, որ հայցապահանջը բխում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջներից, ինչի արդյունքում թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 4-րդ մասի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` դատարանի վճիռը պետք է լինի օրինական և հիմնավորված: Դատարանը վճիռը հիմնավորում է միայն դատական նիստում հետազոտված ապացույցներով:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները, ինչպես նաև այն օրենքները, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը և այլ իրավական ակտերը, որոնցով դատարանը ղեկավարվել է վճիռ կայացնելիս:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացված մի շարք նախադեպային որոշումներում անդրադարձել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ և 132-րդ հոդվածների կիրառման և դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ «Յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի թե՛ փաստական և թե՛ իրավական հիմնավորումը: Վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ նյութական իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:

Վճռում ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածից հետևում է, որ դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում վճիռ կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում: Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին: Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա վճռի իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական վճռի օրինականությունը»:

Սույն գործի ուսումնասիրությամբ պարզվել է, որ Դատարանի հետևությունները որոշ դեպքերում չեն հիմնավորվում գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտությամբ:

Այսպես՝ Դատարանը նշել է, որ գործով հայցվոր/հակընդդեմ հայցով պատասխանող Օնիկ Հարությունյանը ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը բացահայտ, անընդմեջ, բարեխղճորեն տիրապետում և տնօրինում է որպես սեփական գույք 10 տարուց ավելի ժամանակով (2001թ-ից) այն պարագայում, երբ պատասխանողի կողմից ներկայացվել և գործում առկա են հետևյալ ապացույցներ.

ա) 2001-2011թթ. ընկած ժամանակահատվածում Բենիկ Հարությունյանի անվամբ կատարված վճարման անդորրագրեր,

բ) 15.12.2005թ. Բենիկ Հարությունյանի անվամբ տրված սեփականության վկայական,

գ) 31.03.2006թ. Բենիկ Հարությունյանի և «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի տնօրեն Հարություն Հարությունյանի միջև կնքված համաձայնագիր, որով Բենիկ Հարությունյանը տվել է իր համաձայնությունը, որպիսի սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող` ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող տարածքը «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ն ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու նպատակով անհատույց օգտագործի,

դ) 19.03.2009թ. Բենիկ Հարությունյանի և «Լուսակերտի Հարություն թռչնաբուծական ֆաբրիկա» ՍՊԸ-ի տնօրեն Օնիկ Հարությունյանի միջև կնքված վարձակալության պայմանագիր 3 (երեք) տարի ժամկետով, որը հաստատվել է նոտարի կողմից և ստացել է պետական գրանցում, որով Բենիկ Հարությունյանը «Լուսակերտի Հարություն թռչնաբուծական ֆաբրիկա» ՍՊԸ-ի ժամանակավոր տիրապետմանը և օգտագործմանն է տրամադրել ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող վարչական շենքը և հասարակական կառույցները ամբողջությամբ:

Դատարանը վճռի «գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստերը» բաժնում ոչ միայն չի նշել այդ էական ապացույցները (31.03.2006թ. համաձայնագիր, 19.03.2009թ. վարձակալության պայմանագիր), այլ նաև վճռի պատճառաբանական մասում չի պատճառաբանել, թե ինչու է այդ ապացույցները մերժում:

Միաժամանակ Դատարանը վճռի «գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստերը» բաժնի 1.2 կետում նշել է, որ համաձայն ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղիի գյուղապետարանի կողմից 06.12.2012թ. տրված թիվ 1513 տեղեկանքի` Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող 1.215 հա 217-078 կադաստրային համարով բնակավայրերի նշանակության հասարակական կառուցապատման հողամասը, վարչական շենքերը և հասարակական կառույցները 2001թ-ից տիրապետել է Օնիկ Հարությունյանը, իսկ վերը նշված գույքի կապակցությամբ վճարումները սկսած 2005թ-ից մինչև 2012թ. կատարել է նրա որդին` Հարություն Հարությունյանը:

Նույն բաժնի 1.3 կետում նշել է, որ համաձայն ներկայացված գույքահարկի վճարման անդորրագրերի` վճարումները կատարվել են Բենիկ Հարությունյանի անվամբ, սակայն դրանք վճարվել են Օնիկ և Հարություն Հարությունյանների կողմից:

Դատարանը նման եզրահանգման է եկել թիվ 1513 տեղեկանքի հիման վրա, սակայն պատշաճ հետազոտության չի արժանացրել գործում առկա գույքահարկի վճարման անդորրագրերը, որոնց ուսումնասիրությունից ակնհայտ երևում է, որ վճարումները կատարվել են Բենիկ Հարությունյանի անվամբ և առանց հատուկ մասնագիտական գիտելիքների պարզ տեսանելի է, որ ստորագրված են հակընդդեմ հայցադիմումը ստորագրած անձի` Բենիկ Հարությունյանի կողմից (նույն ստորագրությամբ):

Իսկ եթե անգամ Դատարանը գյուղապետարանի կողմից 06.12.2012թ. տրված թիվ 1513 տեղեկանքը համարել է բավարար ապացույց նշված փաստի հաստատման համար` անտեսելով անդորրագրերի` Բենիկ Հարությունյանի անվամբ լինելու և նրա կողմից ստորագրված լինելու փաստերը, ապա հարկ է նշել, որ գյուղապետարանի կողմից 06.12.2012թ. տրված թիվ 1513 տեղեկանքի մեջ նշված է, որ Օնիկ Հարությունյանը վճարումներ կատարել է 2001թ-ից սկսած, իսկ 2005-2012թթ. վճարումները կատարել է Հարություն Հարությունյանը, այսինքն՝ Օնիկ Հարությունյանը վիճելի գույքի համար վճարումներ կատարել է 2001թ-ից մինչև 2005թ.:

Այսպիսով, Դատարանը 09.07.2013թ. վճռով թույլ է տվել նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

Դատարանի դատավոր Գագիկ Հեբոյանը սույն գործի վերաբերյալ ներկայացված բացատրությամբ հիմնականում անդրադարձել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասին, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածին և ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 4-րդ մասին` փորձելով հիմնավորել գործով պատասխանող/հակընդդեմ հայցով հայցվորի կողմից վիճելի անշարժ գույքի նկատմամբ սահմանված ժամկետում անտարբեր վերաբերմունք ցուցաբերելու հանգամանքը, ինչը, ելնելով գործի փաստական հանգամանքների վերը նշված վերլուծությունից, գտնում եմ անհիմն:

Բացատրությամբ դատավորը նոր դիրքորոշում չի հայտնել, որն էլ կարող էր կարգապահական վարույթի կարճման հիմք հանդիսանալ:

Դատավորի կողմից լրացուցիչ ստուգումներ կատարելու միջնորդություն կամ լրացուցիչ բացատրություններ չեն ներկայացվել:

Վերոգրյալի արդյունքում գտնում եմ, որ Դատարանի դատավոր Գագիկ Հեբոյանի կողմից արդարադատություն իրականացնելիս թույլ են տրվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնց արդյունքում խախտվել են նաև ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի (արդար դատաքննության իրավունք), նշված կոնվենցիայի փոփոխված 11-րդ արձանագրության 1-ին հոդվածի (սեփականության պաշտպանության) պահանջները»:

3. Դատավորի բացատրությունում բերված փաստարկները ՀՀ արդարադատության նախարարի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Դատավոր Գ. Հեբոյանը ՀՀ արդարադատության նախարարին ներկայացրել է բացատրություն, որում մասնավորապես նշել է.

«ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ տիրազուրկ է համարվում այն գույք, որը (…)

գ) սեփականատերը հրաժարվել է դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքից:

Նույն օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից՝ այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից նրա մեկուսացման մասին՝ առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության (…):

Բենիկ Հարությունյանն իր գործողություններով ակնհայտ մեկուսացել է գույքի տիրապետումից, որը հիմնավորվում է հետևյալ ապացույցներով.

Ըստ հայցվորի ներկայացուցչի տված ցուցմունքի` Օնիկ և Բենիկ Հարությունյանների հոր՝ Ավագ Հարությունյանի կողմից վիճելի հողատարածքը և շինությունները՝ նախկին «Հայկվարցքնագույն քարեր» ձեռնարկության ՇՄՇ 48-ի վարչական շենքը 290քմ, կաթսայատունը՝ 7.5 քմ և պահակատունը՝ 18 քմ, ձեռք բերելուց անմիջապես հետո՝ 1994-1995թթ. մինչև 2012թ.` շուրջ 17 տարի օգտագործել և կառուցապատել է Օնիկ Հարությունյանը: Շինությունները 1999թ. ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի վճռով անցել է Բենիկ Հարությունյանին, քանի որ լինելով եղբայրներից կրտսերը` ինքն է բնակվել հայրենական տանը, և հոր մահից հետո էլ այն անցել է իրեն վեճի առարկա հանդիսացող գույքի հետ միասին որպես մեկ ամբողջական ժառանգական զանգված: Սրանով է պայմանավորված եղել գույքն ի սկզբանե Բենիկ Հարությունյանի անվամբ գրանցելու փաստը: Դրանից հետո բոլոր փաստաթղթերը, պայմանագրերը, բազմատեսակ գրությունները, գույքահարկի անդորրագրերը լրացվել են Բենիկ Հարությունյանի անվամբ` չնայած այն հանգամանքին, որ վճարումները և դրանց տակ դրված ստորագրությունները կատարվել են Օնիկ Հարությունյանի կամ նրա որդու` Հարություն Հարությունյանի կողմից, քանի որ այլ կերպ չէր էլ կարող լինել: Մասնավորապես, 20.09.2001թ. հողի վարձակալության պայմանագիրը, 02.10.2001թ. տրված սեփականության իրավունքի գրանցման վկայականը, 15.12.2005թ. տրված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման վկայականը /Ձեր ուշադրությանն եմ հրավիրում առկա շինությունների չափին՝ 605քմ, այն դեպքում, երբ Ավագ Հարությունյանի կողմից գնված շինությունների ընդհանուր չափը եղել է 315.5քմ/, 31.06.2006թ. վարձակալության պայմանագիրը /այն պարտադիր է պետական ռեգիստրում իրավաբանական անձի գրանցման և պետական հարկային ծառայությունում իրավաբանական անձի գործունեության հասցե գրանցելու համար/, 19.03.2009թ. վարձակալության պայմանագիրը: Դատարանը հաստատված է համարել այն հանգամանքը, որ Բենիկ Հարությունյանի կողմից դրանք ստորագրելու հանգամանքը կրել է ոչ թե իրականում գույքը կառավարելու նշանակություն, այլ թելադրված է եղել գույքը նրա անունով գրանցված լինելու հանգամանքով, և այն հայցվորի կողմից գույքի տիրապետման անհրաժեշտ տասը տարին ընդհատելու հանգամանք լինել չի կարող: Բենիկ Հարությունյանի կողմից ներկայացված գույքահարկի վճարման անդորրագրերի վրա բացակայում է գույքի հասցեն, որի համար կատարվել է վճարումը և ըստ հայցվոր կողմի հայտարարության` այն վճարվել է Բենիկ Հարությունյանին պատկանող այլ անշարժ գույքի համար: Վերը նշված հանգամանքները հիմնավորվում են նաև Նոր Գեղի գյուղապետի տված տեղեկանքներով: Ոչ մի պարագայում որևէ անձ չի կատարի նման հսկայածավալ աշխատանքներ, եթե կասկած ունենա, որ դրանք իրեն չեն պատկանում, չի ձեռնարկի միջոցներ դրանց պահպանման համար, բացահայտ չի իրականացնի դրա շահագործումը` վճարելով դրա գույքահարկը:

05.05.1999թ. ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի գյուղապետի թիվ 05 որոշմամբ բավարարվել է Բենիկ Հարությունյանի դիմումը՝ շինանյութերի խանութ կառուցելու վերաբերյալ՝ առաջարկելով նրան շինարարական աշխատանքները սկսել միայն անհրաժեշտ փաստաթղթերի առկայության դեպքում /հատոր1, գ.թ. 131/:

Շինանյութերի խանութի կառուցման նպատակով ՀՀ Կոտայքի մարզպետարանը 07.06.1999թ. գրությամբ Բենիկ Հարությունյանին տվել է իր համաձայնությունը՝ հողահատկացում կատարելու հարցում /հատոր 1, գ.թ. 131/, որից հետո 20.09.2000թ. Բենիկ Հարությունյանի և Նոր Գեղի գյուղապետարանի միջև կնքվել է հողամասի վարձակալության պայմանագիր 1.302 հա հողամասի նկատմամբ՝ արդյունաբերական և այլ արտադրական նշանակությամբ օգտագործելու համար:

Շինանյութի խանութի կառուցապատման համար Բենիկ Հարությունյանի և «Լիդեր» ՓԲԸ-ի միջև կնքվել է շինարարության իրականացման պայմանագիր 01.09.1999թ. /հատոր 2, գ.թ. 15/:

1999թ. Օնիկ Հարությունյանը սկսել է իրականացնել շինարարական աշխատանքներ, դրանք պատվիրել է «Լիդեր» ՓԲԸ-ին: Վերջինիս տնօրեն Ա.Հակոբյանը, ի պատասխան փաստաբանական թիվ 007/ՕՀ հարցման, հայտնել է, որ 01.09.1999թ. ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան խճուղի թիվ 223 հասցեում շինանյութի խանութ կառուցելու նպատակով իրենց կազմակերպության և Բենիկ Հարությունյանի միջև կնքվել է շինարարական պայմանագիր: Կազմակերպության կողմից նշված հասցեում իրականում շինարարական աշխատանքներ չեն կատարվել: Պայմանագիրը կնքվել է միայն այն պատճառով, որ 1999թ. շինարարության թույլտվություն ստանալու համար պահանջվում էր շինարարություն իրականացնելու համար լիցենզավորված կազմակերպության հետ կնքված պայմանագիր: Նշված պայմանագիրն իր կողմից ղեկավարած կազմակերպության և Բենիկ Հարությունյանի միջև կնքվել է Օնիկ Հարությունյանի խնդրանքով, որի հետ նա գտնվում էր մտերիմ հարաբերություններում, և հետագայում նշված պայմանագիրը համարվել է անվավեր:

Երկրորդ հարցի կապակցությամբ հայտնել է, որ նշված հասցեում շինարարական աշխատանքները կատարվել են Օնիկ Հարությունյանի կողմից: Օնիկ Հարությունյանը, իմանալով, որ նա ինժեներ-շինարար է, խնդրել է իրեն, որպեսզի օգնի որոշակի մասնագիտական հարցերում և նա բազմիցս, 1999թ-ից մինչև 2004-2005թթ., ինչպես նաև դրանից հետո այցելել է շինարարական օբյեկտ և Օնիկ Հարությունյանին տվել խորհուրդներ, ինչպես շինանյութերի ձեռքբերման, այնպես էլ կառուցապատման իրականացման համար և նրանից երբևէ որևէ տեսակի վճարում չի ստացել:

Վերջին հարցին, թե ում անունով է գրանցված եղել նշված հողն ու դրա վրա գտնվող օբյեկտները, պատասխանել է, որ տեղյակ չէ դրա մասին, սակայն ենթադրում է, որ դրանք հանդիսանում են Օնիկ Հարությունյանի սեփականությունը, քանի որ շինարարական աշխատանքներն ամբողջությամբ իրականացվել են վերջինիս կողմից և շահագործվում են մինչև օրս /հատոր 1-ին, գ.թ. 14/:

Շինարարություն իրականացնելու նախագծային և շինարարական աշխատանքների կատարման պատվերը Օնիկ Հարությունյանի կողմից տալը հիմնավորվում է նաև վերջինիս ներկայացուցչի կողմից Դատարանին ներկայացված շինարարության նախագծի ամփոփ նախահաշվով, որտեղ պատվիրատու Բենիկ Հարությունյանի անվան դիմաց դրված է Օնիկ Հարությունյանի ստորագրությունը, ինչը չվիճարկեց պատասխանող կողմը: Ավելին, դատաքննության ընքացքում Բենիկ Հարությունյանը սպառնում էր հայցվորին, որ դիմելու է դատախազությանը պարզելու համար, թե ով է կեղծել նախագծի տակ դրված իր ստորագրությունը, սակայն իր սպառնալիքը չիրականացրեց:

Այն փաստը, որ Բենիկ Հարությունյանը որևէ առնչություն չի ունեցել կատարած շինարարական աշխատանքների հետ, չունի որևէ լումայի ներդրում դրանում, երբեք չի օգտագործել, տնօրինել, տիրապետել, կառավարել նշված գույքը և որ պայմանագրերի կնքմանը մասնակցել է զուտ ձևական առումով, քանի որ վերը նշված հանգամանքների բերումով գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը գրանցվել է նրա անունով, հիմնավորվում է Դատարանում հարցաքննված բազմաթիվ վկաների ցուցմունքներով, որոնցից մի քանիսը կողմերի հարազատներն են /կողմերի հարազատ քույրը, քրոջ որդին, հորեղբոր և մորաքրոջ որդիները, մորաքրոջ որդու կինը/:

Քաղաքացիական գործի նյութերում առկա գրավոր հայտարարությունների համաձայն՝ ՀՀ Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի համայնքի Երևանյան փողոցի թիվ 223 հասցեում գտնվող տարածքում շինարարական բոլոր աշխատանքներն իրականացվել են Օնիկ Հարությունյանի պատվերով, միջոցներով և նրա անձնական հսկողության ներքո: Որպես տարածքի սեփականատեր ճանաչել են միայն Օնիկ Հարությունյանին: Հայտարարությունները գրվել են վիճելի տարածքում աշխատած անձանց կողմից, որոնք հետագայում Դատարանում հարցաքննվել են որպես վկա:

Վկաների տված ցուցմունքների համաձայն` Ավագ Հարությունյանի մահվանից հետո վիճելի գույքը տնօրինել է Օնիկ Հարությունյանը, կատարել բոլոր շինարարական աշխատանքները, այդ շինարարության վրա աշխատող բանվորների աշխատավարձերը, շինանյութեր մատակարարողներին գումարները վճարել է անձամբ: Վկաներից մի քանիսը, որոնք որպես շինարար, բանվոր, վարորդ աշխատել են նշված շինարարության վրա, անգամ չէին ճանաչում Բենիկ Հարությունյանին և երբեք չէին տեսել նրան: Վիճելի տարածքին մոտ ապրող վկաները, որոնք գնումներ էին կատարել տարածքում գործող խանութից միանշանակ պնդեցին, որ հետագայում վճարելու պայմանով կատարված գնումներն իրականացվել են միայն Օնիկ Հարությունյանի թույլտվությամբ:

Բենիկ Հարությունյանի այն պնդումները, թե վկաները ստում են, քանի որ տարածքային հարկային տեսչության կողմից տրված տեղեկանքի համաձայն նշված մարդկանց աշխատանքի, նրանց վարձատրության և դրանից կատարվող հարկային մասհանումների վերաբերյալ առկա չեն նշումներ, անհիմն են, քանի որ ինձ` որպես դատավորի, հայտնի չէ որևէ դեպք, երբ անձն անհատական շինարարություն է անում և կամ հարդարման աշխատանքներ և իր շինարարին կամ բանվորին վճարած աշխատավարձի հարկային վճարումներ է կատարում:

Բենիկ Հարությունյանն անգամ չգիտեր, թե իրեն սեփականությամբ պատկանող տարածքում ինչ շինություններ են կառուցված, քանի հյուրանոցային համար կա, քանի հյուրանոցային քոթեջ, ինչ չափերի և կահավորվածության խոհանոց, ինչ տարաներ են տեղադրված բենզալցակայանի վառելիքի կուտակման համար, հյուրանոցի վերացված նախկին վարչական շենքի հարկերն ինչ աստիճանավանդակով են կապվում /ըստ Բենիկ Հարությունյանի փայտե աստիճաններ են, իսկ իրականում բետոնե մանրապատ/, երբ են այդ շինությունները կառուցվել և ում կողմից:

Ինչ վերաբերում է տեղեկանքում նշված ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի պահանջների խախտումներին, ապա համաձայն ՀՀ վճռաբեկ դատարանի համապատասխան վերլուծությունների և սույն գործի հանգամանքների` «Յուրաքանչյուր գործ իր փաստական հանգամանքներով եզակի է, և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտով տրված իրավական մեկնաբանության՝ համապատասխան գործով կիրառելիության հարցը լուծելիս դատարանները պետք է համադրեն նախադեպային գործի և քննության առարկա գործի էական նշանակություն ունեցող փաստերը: Այսինքն` դատարանը նախադեպային որոշմամբ տրված օրենքի մեկնաբանության՝ քննվող գործով կիրառելության հարցը լուծելիս պետք է նախ առանձնացնի այն փաստական հանգամանքները, որոնք էական նշանակություն են ունեցել նախադեպային որոշման կայացման համար և այնուհետև դրանք համադրի քննվող քաղաքացիական գործի փաստական հանգամանքների հետ՝ որոշելով դրանց նույնական լինելու կամ չլինելու հարցը»: Պատասխանողի ներկայացուցիչը դատաքննության ժամանակ դատարանին է ներկայացրել ձեռքբերման վաղեմության խնդրին առնչվող նախադեպային մի քանի որոշումներ, ընդամենը վկայակոչելով դրանք՝ առանց գործով քննվող հանգամանքների հետ դրանց նույնական և սույն գործով պարտադիր լինելու հանգամանքները նշելու:

Ինչ վերաբերում է Դատարանի կողմից գույքը տիրազուրկ ճանաչելուն, ապա թեև պատճառաբանական մասում նշվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածը, սակայն վճռի եզրափակիչ մասում գույքը տիրազուրկ չի ճանաչվել: ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի 10.10.2007թ. թիվ 3-1451/ՎԴ/ որոշման համաձայն՝ այն հանգամանքը, որ տիրազուրկ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել ձեռքբերման վաղեմության ուժով, ինքնին չի ենթադրում, որ նույն եղանակով սեփականության իրավունք չի կարող ձեռք բերվել այլ անշարժ գույքի նկատմամբ: Հիմք ընդունելով վերոնշված երկու հոդվածները, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել այն գույքի նկատմամբ, որը տիրազուրկ չի, բայց սեփականատերը օրենքով սահմանված ժամկետում անտարբեր վերաբերմունք է ցուցաբերել դրա նկատմամբ»:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1) Դատարանը, քննության առնելով հայցադիմումն ըստ հայցի Օնիկ Հարությունյանի ընդդեմ Բենիկ Հարությունյանի, երրորդ անձ «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի` ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու և գույքը սեփականության իրավունքով տիրապետելու փաստը հաստատելու պահանջների մասին և հակընդդեմ հայցը ըստ Բենիկ Հարությունյանի ընդդեմ Օնիկ Հարությունյանի, Հարություն Հարությունյանի, «Որդի Ավագ» ՍՊԸ-ի` սեփականության իրավունքի խախտումները վերացնելու նպատակով ուրիշի ապօրինի տիրապետումից գույքը հետ պահանջելու և գումարի բռնագանձման պահանջների մասին, 09.07.2013թ. վճռով հայցը բավարարել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժել:

2) Դատարանն ապացուցված է համարել, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածի հիմքերով պետք է ճանաչվի Օնիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքը վիճելի անշարժ գույքի նկատմամբ` հաշվի առնելով այն, որ Օնիկ Հարությունյանի կողմից այն օգտագործվում է ավելի քան տասը տարի, բացահայտ, անընդմեջ և բարեխիղճ, ինչով էլ պայմանավորված, ապացուցված է համարել նաև, որ չնայած գույքի նկատմամբ գրանցված է Բենիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքը, սակայն վերջինս իր անգործությամբ հրաժարվել է այդ գույքից` առանց դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքը պահպանելու մտադրության:

3) ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 31.10.2013թ. որոշմամբ Բենիկ Հարությունյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 09.07.2013թ. վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

4) ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 22.01.2014թ. որոշմամբ Բենիկ Հարությունյանի վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով Դատարանի դատավոր Գ. Հեբոյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալի զեկույցը, դատավորի բացատրությունը, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները` Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է մերժման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 172-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն` սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում և կարգով անձը կարող է սեփականության իրավունք ձեռք բերել սեփականատեր չունեցող գույքի նկատմամբ, ինչպես նաև այն գույքի, որի սեփականատերն անհայտ է, կամ որից սեփականատերը հրաժարվել է, կամ որի նկատմամբ սեփականության իրավունքը նա կորցրել է օրենքով նախատեսված այլ հիմքերով:

Նույն օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից` այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից նրա մեկուսացման մասին` առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության (…):

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի 1-ին մասի ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ գործով 10.10.2006թ. կայացված թիվ ՍԴՈ-650 որոշմամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանն արտահայտել է իրավական դիրքորոշում, ըստ որի`

1) սեփականության իրավունքից հրաժարվելը մարդու և քաղաքացու իրավունք է, որով անձը հրաժարվում է կոնկրետ գույքի նկատմամբ տիրապետման, տնօրինման և օգտագործման իր իրավունքից,

2) սեփականության իրավունքի պաշտպանվածության երաշխիքների առումով, ինչպես նաև նկատի ունենալով, որ սեփականության իրավունքից հրաժարումը կարող է շոշափել այլ անձանց իրավունքներն ու օրինական շահերը, հրաժարումը պետք է օրենսդրորեն հստակ կանոնակարգված լինի,

3) հրաժարումը քաղաքացու կողմից պետք է օրենքով սահմանված կարգով հայտարարվի կամ այնպիսի գործողությունների հետևանք լինի, որոնք ակնհայտորեն վկայում են նման մտադրության մասին,

4) սեփականության իրավունքից հրաժարվելը հիմք չէ գույքի նկատմամբ սեփականատիրոջ իրավունքները և պարտականությունները դադարելու համար` մինչև այլ անձի կողմից այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունք ձեռք բերելը:

Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանի վերոնշյալ որոշման` այդ ընդհանուր պայմաններն անհրաժեշտ ու բավարար են սեփականության իրավունքից հրաժարվելու` մարդու և քաղաքացու իրավունքը երաշխավորելու համար:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատերը չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

Վերոնշյալ հոդվածների համադրումից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմությունն իրենից ներկայացնում է օրենքով նախատեսված որոշակի ժամկետի լրանալու և որոշակի պայմանների վրա հասնելու ուժով մեկ անձի կողմից սեփականության իրավունքի ձեռքբերման, իսկ մյուսի կողմից` այդ իրավունքի դադարման միջոց:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ է մի շարք վավերապայմանների միաժամանակյա առկայությունը:

Մասնավորապես դրանք են`

1. տիրապետումը պետք է լինի բարեխիղճ: Տիրապետման բարեխղճությունը գնահատվում է գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցնելիս: Գույքն անձի փաստացի տիրապետմանը պետք է անցնի առանց որևէ բռնության գործադրման: Տիրապետողի մոտ պետք է առկա լինի այն համոզմունքը, որ նա գույքը ձեռք է բերում օրինական հիմքերով: Տիրապետումը պետք է հիմնված լինի այնպիսի փաստի հիման վրա, որը տիրապետողին կարող է տալ բավարար հիմքեր ենթադրելու, որ նա այդ գույքը տիրապետելու է որպես սեփականություն.

2. փաստացի տիրապետողը գույքը պետք է տիրապետի որպես սեփականը, այսինքն` գույքը փաստացի տիրապետողը պետք է մասնակցի գույքի կառավարմանը, հոգ տանի դրա պահպանման համար, ինչպես իր սեփական գույքի դեպքում: Անձը պետք է գույքը տիրապետի ինչպես սեփականը նաև երրորդ անձանց հետ հարաբերություններում.

3. տիրապետումը պետք է լինի տասը տարի և անընդմեջ: Այսինքն` տասը տարվա ընթացքում գույքի տիրապետումը չպետք է ընդհատվի: Տիրապետումը կարող է ընդհատվել կամ տիրապետողի կամքով, երբ նա հրաժարվում է գույքի հետագա տիրապետումից (գույքը դուրս է գալիս նրա տիրապետումից), կամ գույքի սեփականատիրոջ կամ այլ անձանց գործողություններով, որոնք ուղղված են գույքը վերադարձնելուն.

4. տիրապետումը պետք է լինի բացահայտ, այսինքն` փաստացի տիրապետողը գույքը չպետք է տիրապետի երրորդ անձանցից գաղտնի եղանակով (տե՛ս Վոլոդյա և Միշա Նիկողոսյաններն ընդդեմ Մանվել, Սոֆիկ, Մելանյա, Սամվել Սարիբեկյանների և Քնարիկ Աղազարյանի, Մանվել Սարիբեկյանը և Քնարիկ Աղազարյանն ընդդեմ Վոլոդյա և Միշա Նիկողոսյանների թիվ 3-1435/ՎԴ քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 10.10.2007 թվականի որոշումը):

Գործի նյութերի ուսումնասիրությունից երևում է, որ թիվ ԿԴ3/0339/02/12 քաղաքացիական գործով Դատարանը, վերլուծելով ներկայացված ապացույցները, պարզել է և եկել եզրահանգման, որ հայցը հիմնավոր է և բավարարման ենթակա, իսկ հակընդդեմ հայցն անհիմն` ելնելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի և 280-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջներից: Դատարանն ապացուցված է համարել, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածի հիմքերով պետք է ճանաչվի Օնիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքը վիճելի անշարժ գույքի նկատմամբ` հաշվի առնելով այն, որ Օնիկ Հարությունյանի կողմից այն օգտագործվում է ավելի քան տասը տարի, բացահայտ, անընդմեջ և բարեխիղճ, ինչով էլ պայմանավորված, ապացուցված է համարել նաև, որ չնայած գույքի նկատմամբ գրանցված է Բենիկ Հարությունյանի սեփականության իրավունքը, սակայն վերջինս իր անգործությամբ հրաժարվել է այդ գույքից` առանց դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքը պահպանելու մտադրության:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 31.10.2013թ. որոշմամբ Բենիկ Հարությունյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 09.07.2013թ. վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ, իսկ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 22.01.2014թ. որոշմամբ Բենիկ Հարությունյանի վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է և թիվ ԿԴ3/0339/02/12 քաղաքացիական գործով Դատարանի կողմից 09.07.2013թ. կայացված վճիռը ստացել է օրինական ուժ:

Վերոգրյալի արդյունքում Խորհուրդն արձանագրում է, որ քննարկվող գործով Դատարանը, հետազոտելով գործում առկա ապացույցները, եկել է այն եզրահանգման, որ քաղաքացիական գործով պատասխանողի վարքագծից ակնհայտորեն հնարավոր է եզրակացնել այն, որ նա հրաժարվել է գույքի նկատմամբ ունեցած սեփականության իրավունքից:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 10.10.2007 թվականին թիվ 3-1435 (ՎԴ) քաղաքացիական գործով կայացրած որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո հերքվում է նաև ՀՀ արդարադատության նախարարի այն կարծիքը, որ ձեռքբերման վաղեմության ինստիտուտի նորմերը կիրառելի չեն քննարկվող գործով հաստատված փաստերի նկատմամբ:

Դատարանը վերը նշված փաստերը հաստատել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածով սահմանված կարգով` գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` դատարանը յուրաքանչյուր ապացույց գնահատում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Նշված իրավական նորմի վերլուծությունից հետևում է, որ «...ներքին համոզումը հիմնված է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ, օբյեկտիվ և անմիջական հետազոտման վրա և ոչ մի դեպքում չի կարող ընկալվել որպես դատարանի կողմից կամայականության դրսևորում:

Ապացույցների հետազոտման բազմակողմանիությունը նշանակում է, որ ապացույցներ հետազոտելիս և գնահատելիս դատարանը, հանդես գալով անկախ արբիտրի դիրքերից, պետք է հավասարապես հաշվի առնի և հետազոտի և՛ հայցվորի, և՛ պատասխանողի կողմից ներկայացված ապացույցները:

Ապացույցների հետազոտման օբյեկտիվությունը նշանակում է, որ ապացույցների գնահատման գործընթացում դատարանը պետք է զերծ մնա շահագրգիռ, կողմնակալ և կանխակալ մոտեցում ցուցաբերելուց:

Ապացույցների լրիվ հետազոտումը ենթադրում է, նախ` գործով վեճի լուծման համար բավարար ապացույցների առկայություն, երկրորդ` դատարանի կողմից գործում առկա բոլոր ապացույցների վերլուծություն (...)» (տե՛ս Խորհրդի 21.01.2011 թվականի թիվ ԱԽ-1-Ո-4 որոշումը` ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի դատավորներ Ա. Խառատյանին, Ն. Տավարացյանին և Դ. Խաչատրյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածը մեկնաբանելիս ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ այս կամ այն հանգամանքի առկայության կամ բացակայության մասին դատարանի եզրակացությունը պետք է լինի գործով ձեռք բերված ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման տրամաբանական հետևությունը` հաշվի առնելով դրանց համակցությունը և փոխադարձ կապը, կիրառման ենթակա իրավունքը և ներքին համոզմունքը (տե՛ս «ԱՎԱ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ Սերգեյ և Վիոլետա Գաբրիելյանների թիվ 3-89 (ՏԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 01.02.2008 թվականի որոշումը):

Այսպիսով, այն հարցը, թե դատական նիստում հետազոտված ապացույցներից որն է հիմնավոր, հավաստի, թույլատրելի, վերաբերելի կամ ոչ, դատարանը որոշում է իր ներքին համոզմամբ, որը ձևավորվում է բոլոր ապացույցների ամբողջական հետազոտման և գնահատման արդյունքում:

Այս հարցի կապակցությամբ առկա է նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետ` ՄԻԵԴ) հետևյալ մեկնաբանությունը: Կրասկան ընդդեմ Շվեյցարիայի գործով կայացված վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն ընդգծել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը դատարանին «պարտավորեցնում է» կատարել կողմերի ներկայացրած բացատրությունների, փաստարկների և ապացույցների պատշաճ հետազոտում, առանց խոչընդոտելու դատարանի` ապացույցների վերաբերելիությունը գնահատելու իր հայեցողությանը (տե՛ս Կրասկան ընդդեմ Շվեյցարիայի, գանգատ թիվ 13942/88 ՄԻԵԴ 1993 թվականի ապրիլի 4-ի վճիռը, կետ 30):

Վերոգրյալի արդյունքում Խորհուրդը գտնում է, որ Դատարանը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածին համահունչ, իրականացրել է ապացույցների պատշաճ ուսումնասիրում և գնահատում:

Անդրադառնալով Դատարանին վերագրվող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտմանը` Խորհուրդն արձանագրում է, որ այդ հոդվածը վերաբերում է հատուկ վարույթին, որը այս գործով կիրառելի չէ, քանի որ թիվ ԿԴ3/0339/02/12 քաղաքացիական գործը քննվել է հայցային վարույթով:

Միաժամանակ Խորհուրդը հարկ է համարում անդրադառնալ նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ պարբերությանը, որի համաձայն` վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները:

Հոդվածի բովանդակության վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ վճռի պատճառաբանական մասում նշվում են ոչ թե գործով ներկայացված բոլոր ապացույցները, այլ այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնված դատարանը կատարում է հետևություններ և լուծում է վեճը:

Տվյալ պարագայում Դատարանը վճռի պատճառաբանական մասի` գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը բաժնում նշել է այն ապացույցները, որոնց հիման վրա հաստատված է համարել որոշակի հանգամանքներ, որոնք էլ հիմք ընդունելով՝ լուծել է վեճը:

Ինչ վերաբերում է ՀՀ արդարադատության նախարարի այն եզրահանգմանը, որ գործում առկա գույքահարկի վճարման անդորրագրերը ստորագրված են պատասխանող Բենիկ Հարությունյանի կողմից, Խորհուրդը գտնում է, որ ստորագրության պատկանելիության փաստը կարող է հաստատվել միայն փորձագիտական եզրակացության առկայությամբ, անկախ անզեն աչքով համեմատվող ստորագրությունների նմանությունների կամ տարբերությունների տեսանելի լինելուց:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցերը քննելիս Արդարադատության խորհուրդը գործում է որպես դատարան: Որպես դատարան գործելիս Արդարադատության խորհրդում գործերի քննության կարգի նկատմամբ կիրառվում են Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարական օրենսգրքի նորմերն այնքանով, որքանով դրանք իրենց էությամբ կիրառելի են Արդարադատության խորհրդում գործի քննության նկատմամբ և չեն հակասում սույն օրենսգրքի նորմերին:

Վերը նշված նորմի վերլուծության արդյունքում Խորհուրդն արձանագրում է, որ «Խորհուրդը գործում է որպես դատարան» եզրույթը չպետք է մեկնաբանել որպես վերադաս դատական ատյան, որը վերանայում է կայացված դատական ակտերը նյութական և (կամ) դատավարական օրենքի նորմի խախտման հիմքով, այլ գործելով որպես կարգապահական դատարան` Խորհուրդը քննարկում է միայն դատավորին վերագրվող խախտման ակնհայտ և կոպիտ լինելու հանգամանքը, այսինքն` այնպիսի էական, անվիճելի և անհերքելի խախտման փաստեր, որոնք խաթարել են արդարադատության բուն էությունը:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 1-ին մասին անդրադարձել է նաև ՀՀ Սահմանադրական դատարանն իր 2012 թվականի դեկտեմբերի 12-ի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշմամբ` նշելով, որ «(...) «գործում է որպես դատարան» եզրույթի առնչությամբ նկատի պետք է ունենալ արդարադատության խորհրդի գործունեության կարգը, այլ ոչ թե նրա` որպես արդարադատություն իրականացնող դատարանի գործառնական դերը (...)»:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի համաձայն` դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք է` արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը:

Նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտման հասկացության վերաբերյալ իր իրավական դիրքորոշումը Խորհուրդն արտահայտել է նախկինում կայացված որոշումներում: Այսպես` 2007 թվականի հոկտեմբերի 12-ի ԱԽ-7-Ո-18 որոշմամբ Խորհուրդն արձանագրել է. «Օրենքի նորմերի կոպիտ և ակնհայտ խախտումներ են արդարադատության իրականացման ընթացքում ՀՀ Սահմանադրության, օրենքների նորմերի այնպիսի էական խախտումները, որոնք հանգեցրել են կամ կարող են հանգեցնել անձանց՝ վերոհիշյալ իրավական ակտերով երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների կոպիտ սահմանափակմանը, դրանցից զրկելուն, գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը խոչընդոտելուն և ազդել են կամ կարող էին ազդել գործով ճիշտ և օրինական որոշման կայացմանը»:

Խորհրդի մեկ այլ` 2007 թվականի հոկտեմբերի 12-ի ԱԽ-7-Ո-19 որոշմամբ Խորհուրդն արձանագրել է, որ « (…) ակնհայտ և կոպիտ խախտումների հասկացությունը թեև գնահատողական կատեգորիա է, սակայն դրա իմաստը կարող է բացահայտվել՝ ելնելով ՀՀ օրենսդրության ընդհանուր իմաստից և սկզբունքներից: Նման հայեցողական գնահատման լիազորությունը օրենսդրությամբ վերապահված է Արդարադատության խորհրդին»:

Խորհուրդը, մեկ անգամ ևս վերահաստատելով նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումը, արձանագրում է, որ դատավորին վերագրվող խախտումը չի կարող համարվել ակնհայտ և կոպիտ, եթե այն չի պարունակում ՀՀ Սահմանադրության կամ օրենքների նորմերի այնպիսի էական, անվիճելի և անհերքելի խախտումներ, որոնք հանգեցրել են կամ կարող են հանգեցնել անձանց՝ վերոհիշյալ իրավական ակտերով երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների կոպիտ սահմանափակմանը, չհիմնավորված և չպատճառաբանված որոշման կայացմանը: Հետևաբար, այն չի կարող նաև դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք հանդիսանալ:

Ելնելով վերոգրյալից` Խորհուրդը գտնում է, որ արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից թույլ չեն տրվել նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի էական, անվիճելի և անհերքելի խախտումներ, ուստի Խորհուրդն անհրաժեշտ և նպատակահարմար չի համարում անդրադառնալ դատավորի գործողություններում մեղքի առկայության կամ բացակայության հարցին:

Այսպիսով, Խորհուրդը գտնում է, որ հիմնավորված չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայությունը, հետևաբար դատավոր Գ. Հեբոյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ կարգապահական գործը ենթակա է կարճման:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածով, 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. ՀՀ արդարադատության նախարարի միջնորդությունը մերժել: ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Գ. Հեբոյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`		Է. Հայրիյան
		Ռ. Բարսեղյան
		Ա. Թումանյան
		Ա. Խաչատրյան
		Մ. Մակյան
		Ս. Չիչոյան
		Գ. Ղազինյան
		Վ. Ստեփանյան
		Հ. Փանոսյան
		Գ. Բադիրյան
		Ա. Բաբայան
		Ս. Օհանյան