ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշում  Քաղաքացիական գործ թիվ 2-4247/2004թ.	Քաղաքացիական գործ թիվ 2-4247/2004թ. 2013 թ.
Նախագահող դատավոր՝  Ա. Խառատյան

Դատավորներ՝	Ա. Պետրոսյան
	Կ. Չիլինգարյան

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը
(այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2013 թվականի հոկտեմբերի 04-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցիչ Անահիտ Հակոբյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 23.05.2013 թվականի որոշման դեմ` ըստ դիմումի Նինա Չալտիկյանի` իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը հաստատելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Նինա Չալտիկյանը պահանջել է հաստատել Երևան քաղաքի Մաշտոցի թիվ 50 շենքի տանիքային հատվածից 140 քմ մակերեսն իր կողմից սեփականության իրավունքով տիրապետելու իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռով դիմումը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 29.02.2012 թվականի որոշմամբ գործին մասնակից չդարձված անձ Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` բեկանվել է Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճիռը, և դիմումը թողնվել է առանց քննության:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ռ.Ափինյան) (այսուհետ` Դատարան) 24.12.2012 թվականի որոշմամբ Անդրեյ Օգանեսյանի դիմումը` վճռի կատարման շրջադարձ կատարելու պահանջի մասին, մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 23.05.2013 թվականի որոշմամբ Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 24.12.2012 թվականի որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցիչ Անահիտ Հակոբյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Նինա Չալտիկյանի ներկայացուցիչ Նաիրա Մխիթարյանը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ խախտվել է գործին մասնակից չդարձված անձ Անդրեյ Օգանեսյանի սեփականության իրավունքը, և նրան պատկանող տարածքն առանց օրինական հիմքերի դարձել է այլ անձի սեփականությունը: Թեև Երևան քաղաքի Մաշտոցի թիվ 50 շենքի տանիքային հատվածից 168,4 քմ մակերեսի նկատմամբ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի` 30.06.2004 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճռի համաձայն գրանցվել է Նինա Չալտիկյանի սեփականության իրավունքը, սակայն ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 29.02.2012 թվականի որոշմամբ բեկանվել է նշված վճիռը և Նինա Չալտիկյանի դիմումը` սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող բնակարանի վրայի տանիքի հատվածին սեփականության իրավունքով տիրապետելու իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը հաստատելու պահանջի մասին, թողնվել է առանց քննության:

Ներկայումս, երբ վերացել է Նինա Չալտիկյանի սեփականության իրավունքի գրանցման հիմքը, Վերաքննիչ դատարանը, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի պահանջների համաձայն, պետք է կատարեր վճռի շրջադարձ` վերականգնելով բոլոր բնակիչների սեփականության իրավունքը Երևան քաղաքի Մաշտոցի թիվ 50 շենքի տանիքի նկատմամբ:

Վերոգրյալի հիման վրա` բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 23.05.2013 թվականի որոշումը, լուծել վճռի կատարման շրջադարձի հարցը` վերականգնելով մինչև Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռի կայացման վիճակը կամ գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Նինա Չալտիկյանը սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող Երևանի Մաշտոցի 50-րդ շենքի թիվ 15 բնակարանը, ինչպես նաև թիվ 14 և 15 բնակարանների վրա գտնվող 168,4 քմ մակերեսով տանիքային տարածքը վաճառել է Լևոն Բալասանյանին: Նշված անշարժ գույքի նկատմամբ գրանցվել է վերջինիս սեփականության իրավունքը, և 11.05.2009 թվականին տրվել է սեփականության իրավունքի գրանցման վկայական: Տանիքին տրվել է նոր հասցե` թիվ 29 տանիք: 25.10.2011 թվականին Լևոն Բալասանյանը սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող Երևանի Մաշտոցի 50-րդ շենքի թիվ 15 բնակարանի վրա գտնվող թիվ 29 տանիքն օրենքով սահմանված կարգով վաճառել է Նանա Բաբայանին: Նշված գույքի նկատմամբ գրանցվել է վերջինիս սեփականության իրավունքը, և 28.10.2011 թվականին 168,4 քմ մակերեսով տանիքի նկատմամբ տրվել է թիվ 2805072 սեփականության իրավունքի գրանցման վկայականը: 31.10.2011 թվականին Լևոն Բալասանյանը Երևանի Մաշտոցի 50-րդ շենքի թիվ 15 բնակարանը վաճառել է Նանա Բաբայանին, և նշված գույքի նկատմամբ գրանցվել է վերջինիս սեփականության իրավունքը, և տրվել է թիվ 2807663 սեփականության իրավունքի գրանցման վկայականը:

Այսպիսով, վճռի կատարման շրջադարձ կատարելու պահանջն անհիմն է, քանի որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռով Անդրեյ Օգանեսյանին սեփականության կամ այլ իրավունքով պատկանող գույքի նկատմամբ չի ճանաչվել Նինա Չալտիկյանի սեփականության իրավունքը, այսինքն` Անդրեյ Օգանեսյանի գույքի վերաբերյալ չի կայացվել դատական ակտ, որպեսզի վերջինիս «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի հիմքով վճռի կատարման շրջադարձ կատարելու եղանակով վերադարձվի որևէ գույք: Նման պայմաններում վճռաբեկ բողոքն անհիմն է և ենթակա է մերժման:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռով հաստատվել է Նինա Չալտիկյանի կողմից Երևան քաղաքի Մաշտոցի պողոտայի 50-րդ շենքի թիվ 14 և 15 բնակարանների տանիքի վրա չափագրված, ըստ հատակագծի 168,4 քմ մակերեսով տարածքը սեփականության իրավունքով տիրապետելու իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը (հատոր 1, գ.թ. 26-28):

2) ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ Կենտրոն տարածքային ստորաբաժանման կողմից 17.08.2011 թվականին տրված թիվ Ել-5427 գրության համաձայն` Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռի հիման վրա Երևան քաղաքի Մաշտոցի պողոտայի 50-րդ շենքի թիվ 14 և 15 բնակարանների տանիքի նկատմամբ գրանցվել է Նինա Չալտիկյանի սեփականության իրավունքը (հատոր 1, գ.թ. 55):

3) ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 29.02.2012 թվականի որոշմամբ գործին մասնակից չդարձված անձ Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` բեկանվել է Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճիռը և Նինա Չալտիկյանի դիմումը թողնվել է առանց քննության (հատոր 1, գ.թ. 102-105):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ բողոքարկված դատական ակտը վճռաբեկ վերանայման ենթարկելը բխում է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման գործառույթից և գտնում, որ սույն գործով արտահայտած իրավական դիրքորոշումները կարևոր նշանակություն ունեն նմանատիպ գործերով միասնական դատական պրակտիկա ձևավորելու համար։

Սույն որոշման շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անդրադառնում է վճռի կատարման շրջադարձի ինստիտուտի իրավական վերլուծությանը:

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` եթե ի կատար ածված վճիռը բեկանվել է և կայացվել է հայցը լրիվ կամ մասնակի մերժելու մասին նոր վճիռ, կամ գործի վարույթը կարճվել է, կամ հայցը թողնվել է առանց քննության, ապա դատարանը կայացնում է դատական ակտ` գույքը պարտապանին լրիվ կամ մասնակի վերադարձնելու մասին` նոր դատական ակտին համապատասխան:

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասի իրավակարգավորման բովանդակությունից հետևում է, որ դատավարական իմաստով դատարանի ի կատար ածված վճռի կատարման շրջադարձի հարց կարող է լուծվել, եթե`

1. առկա է դատարանի ի կատար ածված վճիռ, և

2. դատարանի ի կատար ածված վճիռն իրավասու դատական ատյանի կողմից բեկանվել է, և կայացվել է հայցը լրիվ կամ մասնակի մերժելու մասին նոր դատական ակտ, կամ գործի վարույթը կարճվել է, կամ հայցը թողնվել է առանց քննության:

Վերոգրյալի հիման վրա` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ի կատար ածված վճռի կատարման շրջադարձի նպատակն է դատական կարգով վերականգնել պատասխանողի իրավունքներն ու օրինական շահերը, որոնք խախտվել են բեկանված դատական ակտով: Բեկանված դատական ակտի փոխարեն համապատասխան դատարանի կողմից կայացվում է գործն ըստ էության լուծող այլ դատական ակտ` հայցը լրիվ կամ մասնակի մերժելու կամ գործի վարույթը կարճելու կամ հայցն առանց քննության թողնելու մասին, որից հետո պարտապանը (գույքի նախկին սեփականատերը) իրավունք է ձեռք բերում վերականգնել նախկին դրությունը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռով հաստատվել է Երևան քաղաքի Մաշտոցի պողոտայի 50-րդ շենքի թիվ 14 և 15 բնակարանների տանիքի վրա չափագրված, ըստ հատակագծի 168,4 քմ մակերեսով տարածքը Նինա Չալտիկյանի կողմից սեփականության իրավունքով տիրապետելու իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը, և նշված վճռի հիման վրա վիճելի գույքի նկատմամբ կատարվել է վերջինիս սեփականության իրավունքի պետական գրանցում: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 29.02.2012 թվականի որոշմամբ գործին մասնակից չդարձված անձ Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` բեկանվել է Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճիռը և Նինա Չալտիկյանի դիմումը թողնվել է առանց քննության:

Դատարանը, պատճառաբանելով, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռի հիման վրա Երևան քաղաքի Մաշտոցի պողոտայի 50-րդ շենքի թիվ 14 և 15 բնակարանների տանիքի նկատմամբ Նինա Չալտիկյանի անվամբ կատարված իրավունքի պետական գրանցումը չի վիճարկվել և անվավեր չի ճանաչվել, արձանագրել է, որ նման պայմաններում հնարավոր չէ վերականգնել մինչև վճիռ կայացնելը եղած դրությունը, և 24.12.2012 թվականի որոշմամբ դիմումը մերժել է:

Վերաքննիչ դատարանը, մերժելով Անդրեյ Օգանեսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը, արձանագրել է, որ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածից բխում է, որ գույքը պետք է լրիվ կամ մասնակի վերադարձվի պարտապանին, մինչդեռ Անդրեյ Օգանեսյանը սույն գործով պարտապան չի հանդիսանում:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ինչպես Դատարանը, այնպես էլ Վերաքննիչ դատարանը սխալ են մեկնաբանել «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածով սահմանված դրույթները և հանգել են գործի փաստերի վերաբերյալ սխալ եզրահանգման: Մասնավորապես` տվյալ դեպքում մինչև Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 30.06.2004 թվականի վճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը եղած դրության վերականգնումը պետք է կատարվի ոչ թե գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը վիճարկելու և անվավեր ճանաչելու առանձին վարույթով, այլ վճռի կատարման շրջադարձի ինստիտուտի կիրառմամբ` գույքը լրիվ կամ մասնակի վերադարձնելով պարտապանին, քանի որ վճռի կատարման շրջադարձի նպատակն է վերացնել ի կատար ածված դատական ակտի իրավական հետևանքները` այդ ակտի կայացմանը նախորդող իրավական դրությունը և գործի հանգամանքներով պայմանավորված` վերականգնել շահագրգիռ կողմի խախտված նախկին իրավունքներն ու պարտականությունները: Հետևաբար, տվյալ դեպքում վիճելի գույքի նկատմամբ Նինա Չալտիկյանի սեփականության իրավունքը գրանցված լինելու հանգամանքը չի կարող արգելք հանդիսանալ վճռի շրջադարձ կատարելու և գույքի նախկին վիճակը վերականգնելու համար, քանի որ ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 29.02.2012 թվականի որոշմամբ բեկանվել և առանց քննության է թողնվել այն դատական ակտը, որի հիման վրա վեճի առարկա տարածքի նկատմամբ գրանցվել է Նինա Չալտիկյանի սեփականության իրավունքը, այսինքն` վերացել է սեփականության իրավունքի գրանցման հիմքը:

Ինչ վերաբերում է Անդրեյ Օգանեսյանի` սույն գործով պարտապան չհանդիսանալու վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությանը, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասով նշված «պարտապան» եզրույթը մեկնաբանելիս պետք է հասկանալ ոչ միայն պարտավորաիրավական հարաբերությունների կողմերին, այլ նաև քաղաքացիաիրավական հարաբերության այն մասնակցին, որը վեճի առարկա գույքի նկատմամբ ունեցել է կոնկրետ իրավունքներ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 224-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` բազմաբնակարան շենքի շինությունների սեփականատերերին ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով պատկանում են շենքը կրող կառուցվածքները, շենքի միջհարկային ծածկերը (առաստաղները, հատակները), նկուղը, ձեղնահարկը, տեխնիկական հարկերը, տանիքը, ինչպես նաև մեկից ավելի շինություններ սպասարկող և բազմաբնակարան շենքի միասնական ամբողջական սպասարկման համար նախատեսված մուտքերը, աստիճանավանդակները, աստիճանները, վերելակները, վերելակային և այլ հորերը, մեխանիկական, էլեկտրական, սանիտարատեխնիկական և այլ սարքավորումներն ու տարածքները, շենքի պահպանման և սպասարկման համար անհրաժեշտ հողամասերը, որոնք չեն հանդիսանում այլ անձանց սեփականություն:

Վերոգրյալի հիման վրա` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքում «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջներին համապատասխան անհրաժեշտ է կատարել վճռի շրջադարձ և նոր դատական ակտին համապատասխան կայացնել դատական ակտ` գույքը շահագրգիռ անձին վերադարձնելու մասին` վերացնելով առանց քննության թողնված գործով կայացված դատական ակտի հիման վրա կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումները:

Ինչ վերաբերում է վճռաբեկ բողոքի պատասխանում նշված փաստարկներին, ապա Վճռաբեկ դատարանը դրանց չի անդրադառնում, քանի որ նշված հանգամանքները ինչպես դատարանում, այնպես էլ Վերաքննիչ դատարանում քննության առարկա չեն դարձվել:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 23.05.2013 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության։

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`	Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ`	Վ. ԱԲԵԼՅԱՆ
	Ս. Անտոնյան
	Ա. Բարսեղյան
	Մ. Դրմեյան
	Գ. Հակոբյան
	Է. Հայրիյան
	Տ. Պետրոսյան
	Ե. Սողոմոնյան