ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2011 թվականի հուլիսի 1-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մարտունու տարածքային հարկային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 29.06.2010 թվականի վճռի դեմ` ըստ «Սյուզի-Հրաչյա» ՍՊԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) հայցի ընդդեմ Տեսչության` պետական տուրքի գծով հաշվարկված 1.455.000 ՀՀ դրամ ապառքի և 2.844.375 ՀՀ դրամ տույժի գումարների չափով վերահաշվարկ կատարելուն և անձնական հաշվի քարտից դուրս գրելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին, և ըստ Տեսչության հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Ընկերության` 4.299.375 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին,

 Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է պարտավորեցնել Տեսչությանը կատարել պետական տուրքի գծով հաշվարկված 1.455.000 ՀՀ դրամ ապառքի և 2.844.375 ՀՀ դրամ տույժի գումարների չափով վերահաշվարկ և դուրս գրել անձնական հաշվի քարտից:

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` Տեսչությունը պահանջել է բռնագանձել Ընկերությունից 4.299.375 ՀՀ դրամ:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 29.06.2010 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժվել:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տեսչությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Ընկերությունը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետը, որը պետք է կիրառեր, սխալ է մեկնաբանել «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածը, խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ մեկից ավելի տարբեր հանքավայրերի շահագործումը չի կարող դիտվել որպես լիցենզավորման ենթակա նույն գործունեության իրականացում, քանի որ յուրաքանչյուր գործունեության համար տրվում է առանձին լիցենզիա, որոնց էական տարբերությունն առկա է այդ լիցենզիաների անբաժանելի մասը կազմող և դրանք ուժի մեջ դնող լիցենզային պայմանագրերում, ինչպես նաև սահմանված կարգով փորձաքննություն անցած և հաստատված երկրաբանական ուսումնասիրության և հանքարդյունահանման աշխատանքների կատարման նախագծերում:

Բացի այդ, Դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ Ընկերության գործունեությունը նույնը չէ, քանի որ լիցենզիաներից մեկը վերաբերում է ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Ձորագյուղի (Ծակքար) պեռլիտային ավազի, իսկ երկրորդը` ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Մարտունու (Գեղհովիտ) բազալտի հանքարդյունահանմանը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է Դատարանի 29.06.2010 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել` հայցը մերժել, իսկ հակընդդեմ հայցը բավարարել:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի փաստարկները

Դատարանը, նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ Տեսչության գործողությունները չեն բխում «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետի դրույթներից, օբյեկտիվ և ճիշտ եզրահանգմամբ հայցը բավարարել է` համարելով հիմնավորված, իսկ հակընդդեմ հայցը մերժել է, քանի որ այն ամբողջությամբ անհիմն է և չի բխում օրենքից:

Այսպիսով, Դատարանը վճիռը կայացրել է գործում առկա բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության հիման վրա:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության կողմից 06.05.2005 թվականին Ընկերությանը ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Ձորագյուղի (Ծակքար) պեռլիտային ավազի հանքավայրի վերաբերյալ տրվել է հանքարդյունահանման թիվ ՀԱ-Լ-14/339 լիցենզիան (գ.թ. 13):

2) ՀՀ առևտրի և տնտեսական զարգացման նախարարության կողմից 06.05.2005 թվականին Ընկերությանը ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Մարտունու (Գեղհովիտ) բազալտի հանքավայրի վերաբերյալ տրվել է հանքարդյունահանման թիվ ՀԱ-Լ-14/340 լիցենզիան (գ.թ. 14):

3) Գործում առկա վճարման անդորրագրերի համաձայն` Ընկերությունը նշված լիցենզիաների համար 12.05.2005 թվականին վճարել է 1.000.000 ՀՀ դրամ, 23.05.2006 թվականին` 200.000 ՀՀ դրամ, 24.05.2006 թվականին` 300.000 ՀՀ դրամ, 03.05.2007 թվականին` 500.000 ՀՀ դրամ, 30.04.2008 թվականին` 750.000 ՀՀ դրամ, 06.05.2009 թվականին` 160.000 ՀՀ դրամ, 08.05.2009 թվականին` 40.000 ՀՀ դրամ, 13.05.2009 թվականին` 300.000 ՀՀ դրամ, ընդհանուր` 3.250.000 ՀՀ դրամ (գ.թ. 15-18):

4) Տեսչության 24.03.2010 թվականի թիվ 361 տեղեկանքում նշվել է, որ Տեսչության տեղեկատվական բազայում առկա տվյալների համաձայն` Ընկերությունը 2005-2009 թվականներին պետական տուրքի գծով կատարել է հետևյալ վճարումները` 2005 թվականին` 1.000.000 ՀՀ դրամ, 2006 թվականին` 1.135.000 ՀՀ դրամ, 2007 թվականին` 750.000 ՀՀ դրամ, 2008 թվականին` 750.000 ՀՀ դրամ և 2009 թվականին` 500.000 ՀՀ դրամ (գ.թ. 12):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

«Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետի համաձայն` լիցենզավորման ենթակա գործունեություն իրականացնելու նպատակով լիցենզիաներ, արտոնագրեր (թույլտվություններ) տալու համար պետական տուրքը գանձվում է հետևյալ դրույքաչափերով. շինանյութերի արտադրության հումքի, այդ թվում` երեսպատման, շինարարական քարերի, լցանյութերի և բալաստային հումքի յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար տարեկան բազային տուրքի 500-ապատիկի չափով:

01.01.2002 թվականից մինչև 28.01.2006 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետով այլ վայրում ևս լիցենզավորման ենթակա նույն գործունեությամբ զբաղվելու համար պետական տուրքը գանձվում էր տարեկան տվյալ լիցենզիայի տրման համար սահմանված պետական տուրքի դրույքաչափի 50 տոկոսի չափով:

28.01.2006 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետով, բացառությամբ նույն օրենքի 19 հոդվածի 14.2-րդ և 14.3-րդ կետերում նշված լիցենզավորման ենթակա գործունեության տեսակների, մեկից ավելի յուրաքանչյուր վայրում ևս լիցենզավորման ենթակա նույն գործունեությամբ զբաղվելու համար պետական տուրքը գանձվում էր տարեկան տվյալ լիցենզիայի տրման համար սահմանված պետական տուրքի դրույքաչափի 50 տոկոսի չափով:

Նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ շինանյութերի արտադրության հումքի, այդ թվում` երեսպատման, շինարարական քարերի, լցանյութերի և բալաստային հումքի յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար տարեկան գանձվում է բազային տուրքի 500-ապատիկի չափով պետական տուրք: Այսինքն` «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետը հստակ սահմանում է, որ պետական տուրքը գանձվում է յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար: Հետևաբար, 01.01.2002 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետը նույն հոդվածի 17.3-րդ կետի նկատմամբ կիրառելի չէր:

Սույն գործով Դատարանը հայցը բավարարելու, իսկ հակընդդեմ հայցը մերժելու հիմքում դրել է այն պատճառաբանությունը, որ Ընկերությունը լիցենզիաները ստացել է «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետով սահմանված գործունեության տեսակով զբաղվելու համար: Հետևաբար, 01.01.2002 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետի ուժով Ընկերությունը լիցենզիաներից մեկի համար պետք է վճարեր 500.000 ՀՀ դրամ, իսկ երկրորդի համար` 250.000 ՀՀ դրամ տարեկան պետական տուրք:

Մինչդեռ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի նշված պատճառաբանությունն անհիմն է, քանի որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 17.3-րդ կետով նախատեսված գործունեությամբ զբաղվելու համար սահմանված պետական տուրքը գանձվում է յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար:

Հետևաբար, 01.01.2002 թվականից մինչև 04.10.2008 թվականը գործող խմբագրությամբ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 25-րդ կետը շինանյութերի արտադրության հումքի, այդ թվում` երեսպատման, շինարարական քարերի, լցանյութերի և բալաստային հումքի յուրաքանչյուր հանքավայրի օգտագործման (շահագործման) համար սահմանված տարեկան պետական տուրքի չափի վրա չէր կարող տարածվել:

Ինչ վերաբերում է Տեսչության հակընդդեմ հայցին, ապա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ պետական տուրքի գծով Ընկերության պարտավորությունների չափը պարզելու համար այն անհրաժեշտ է ուղարկել նոր քննության, քանի որ Դատարանը, բավարարելով հայցը և մերժելով հակընդդեմ հայցը, դրա վերաբերյալ ըստ էության որևէ քննություն չի իրականացրել:

Նշված պատճառաբանություններով հերքվում են նաև վճռաբեկ բողոքի պատասխանով ներկայացված փաստարկները:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2010 թվականի հոկտեմբերի 28-ի թիվ ՀՕ-135-Ն օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածների, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ և 228-րդ հոդվածների ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի նշված հոդվածներով ամրագրված` անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր: Հետևաբար, գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը` հայցը բավարարելու մասով, փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ այդ մասով սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև հայցի մասով գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118-րդ և 118.3-րդ հոդվածներով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

 ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 29.06.2010 թվականի վճիռը և «Սյուզի-Հրաչյա» ՍՊԸ-ի հայցը բավարարելու մասով այն փոփոխել. «Սյուզի-Հրաչյա» ՍՊԸ-ի հայցը մերժել, իսկ ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մարտունու տարածքային հարկային տեսչության հակընդդեմ հայցը մերժելու մասով գործն ուղարկել նույն դատարան` նոր քննության:

2. «Սյուզի-Հրաչյա» ՍՊԸ-ից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 4.000 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար սահմանված պետական տուրք:

3. «Սյուզի-Հրաչյա» ՍՊԸ-ից հօգուտ ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մարտունու տարածքային հարկային տեսչության բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ` որպես վճռաբեկ բողոքի համար վճարված պետական տուրք:

4. ՀՀ Կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Մարտունու տարածքային հարկային տեսչության հակընդդեմ հայցի մասով պետական տուրքի հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

5. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ե. Խունդկարյան
Դատավորներ`		Ե. Սողոմոնյան
		Վ. Աբելյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Տ. Պետրոսյան