ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

2010 թվականի հունիսի 11-ին Երևան քաղաքում՝ դռնփակ նիստում, քննարկելով ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Արծրուն Միրզոյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի (այսուհետ` Կարգապահական հանձնաժողով) 06.05.2010 թվականի թիվ N-Կ-2-07/2010 որոշմամբ ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Ա. Միրզոյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել թիվ ՎԴ/1400/05/09 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 02.04.2010 թվականի որոշումը:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Կարգապահական հանձնաժողովը Արդարադատության խորհրդին (այսուհետ` Խորհուրդ) ներկայացրել է եզրակացություն` կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող ներքոհիշյալ խախտումների վերաբերյալ, որը Կարգապահական հանձնաժողովը գնահատել է որպես դատավարական իրավունքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Ըստ եզրակացության՝

ՀՀ վարչական դատարանը (դատավոր` Ա. Միրզոյան) թիվ ՎԴ/1400/05/09 վարչական գործով ըստ հայցի Հրայր, Քնարիկ, Համլետ, Լիանա Մանուկյանների ընդդեմ Երևանի Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտար Էմմա Շաբոյանի (այսուհետ` Նոտար), ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի Շենգավիթի տարածքային ստորաբաժանման (այսուհետ` Կադաստր), Քրիստինե Սուլթանյանի` ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը և սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին, 08.12.2009 թվականին վճիռ է կայացրել հայցը բավարարելու վերաբերյալ:

ՀՀ վարչական դատարանը (այսուհետ` Վարչական դատարան), պատճառաբանելով, որ ժառանգատու Արեգնազ Մանուկյանը մահացել է 07.09.2005 թվականին, իսկ Քրիստինե Սուլթանյանն ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին է հանձնել միայն 10.07.2006 թվականին, հանգել է այն հետևության, որ 10.07.2006 թվականի թիվ 16967 ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը Նոտարի կողմից Քրիստինե Սուլթանյանին տրվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1227-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված վեցամսյա ժամկետի ավարտից հետո ներկայացված դիմումի հիման վրա, հետևաբար, այն անվավեր վարչական ակտ է: Որպես անվավերության հետևանք` անվավեր է ճանաչվել նաև Կադաստրի կողմից ք. Երևան, Բաբաջանյան 93 շենքի թիվ 12 բնակարանի նկատմամբ 19.09.2006 թվականի թիվ 2019934 սեփականության իրավունքի վկայականի համաձայն Քրիստինե Սուլթանյանի անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը:

Քրիստինե Սուլթանյանը Վարչական դատարանի 08.12.2009 թվականի վճռի դեմ վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել` նշելով, որ Վարչական դատարանը խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածը, որի արդյունքում սխալ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասը և 1227-րդ հոդվածի 1-ին մասը, կիրառել է «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որը չպետք է կիրառեր:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) 02.04.2010 թվականի որոշմամբ Քրիստինե Սուլթանյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարվել է` բեկանվել է Վարչական դատարանի 08.12.2009թ. վճիռը և այն փոփոխվել` Հրայր, Քնարիկ, Համլետ, Լիանա Մանուկյանների հայցը մերժվել է:

Գործի քննության արդյունքներով կայացված որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքին հասցեագրված դիմումով Քրիստինե Սուլթանյանը խնդրել է Արեգնազ Մանուկյանի մահից հետո մնացած անշարժ գույքի նկատմամբ տալ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր: Դիմումը տպագիր ձևով թվագրված է «02.12.2005թ.», սակայն դրա ժամանակաթվի վրա առկա է ձեռագիր փոփոխություն, որի հետևանքով դիմումի ամսաթիվը դարձել է «10.07.12.2006թ.»: 29.04.2003 թվականի կտակի դարձերեսին 10.11.2005 թվականին նոտարական կարգով կատարվել է «Կտակը մնացել է անփոփոխ» մակագրությունը: Ժառանգական գործից պատճենահանված` Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության 29.11.2005 թվականի երկու տեղեկանքները տրվել են նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար, իսկ Արեգնազ Մանուկյանի` 07.09.2005 թվականի մահվան վկայականի վրա կատարվել են հետևյալ նշումները` «ժ/գ-5293» և «3-2/12-05»: Ընդ որում, Քրիստինե Սուլթանյանին ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը տրվել է 10.07.2006 թվականին և թիվ 5293/2005թ. ժառանգական գործի շրջանակներում:

Գործի նյութերի ուսումնասիրության և փաստերի համադրության արդյունքում Կարգապահական հանձնաժողովը հարկ է համարում նշել, որ համամիտ է Վճռաբեկ դատարանի այն դիրքորոշմանը, որ «…Արեգնազ Մանուկյանի` 07.09.2005 թվականի մահվան վկայականի վրա կատարված նշումները և 10.07.2006 թվականի ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագրում նշված ժառանգական գործի համարը նույնական են: Կտակի դարձերեսին առկա մակագրությունը կատարված է 10.11.2005 թվականին, իսկ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության երկու տեղեկանքները նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար տրվել են 29.11.2005 թվականին: Այսինքն` նշված փաստաթղթերը Քրիստինե Սուլթանյանը ձեռք է բերել ժառանգությունն ընդունելու հարցը կարգավորելու համար, իսկ ժառանգության ընդունման դիմումը թվագրված է 02.12.2005 թվականով:

Ավելին, Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված դիմումի վրա ի սկզբանե գրված է եղել 02.12.2005 ամսաթիվը, որը ձեռագիր եղանակով փոփոխվել է և գրվել է «10.07.12.2006թ.»: Ի դեպ, վերոնշյալ ձեռագիր փոփոխության և Քրիստինե Սուլթանյանին ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի 10.07.2006 թվականի վկայագրի ամսաթվերը նույնական են»:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ Քրիստինե Սուլթանյանն Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունն ընդունելու համար նոտարին է դիմել 02.12.2005 թվականին:

Բացի այդ, գործի ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ գործի նյութերից բացակայում է 04.08.2009 թվականի դատական նիստում Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից Դատարանին ներկայացված և գործի դատաքննության ընթացքում Դատարանի կողմից հրապարակված ու հետազոտված` Նոտարի 16.04.2009 թվականի գրությունը, որի համաձայն` Քրիստինե Սուլթանյանը 02.12.2005 թվականին դիմել է նոտարական գրասենյակ, մուտքագրվել է թիվ 5293 ժառանգական գործը, որը գրանցվել է նոտարական գրասենյակի խորհրդատու Աշոտ Ղազարյանի մոտ:

Այսինքն` Դատարանը, առանց որևէ պատճառաբանության, գործի փաստաթղթերի կազմից հանել է գործի լուծման համար վճռական նշանակություն ունեցող, դատաքննության ընթացքում իր կողմից հետազոտված ապացույցը, ինչն ուղղակիորեն հիմնավորում է Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունն ընդունելու համար Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից 02.12.2005 թվականին նոտարին դիմելու հանգամանքը:

Այս առումով Վճռաբեկ դատարանը նշել է. «Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ գործի լուծման համար վճռական նշանակություն ունեցող նշված ապացույցը գործի ապացույցների կազմից հանելով` Դատարանը թույլ է տվել օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում»:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը` բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:

Կարգապահական հանձնաժողովը հարկ է համարում ընդգծել, որ ներքին համոզումը հիմնված է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ, օբյեկտիվ և անմիջական հետազոտման վրա և ոչ մի դեպքում չի կարող ընկալվել որպես դատարանի կողմից կամայականության դրսևորում:

Ապացույցների հետազոտման բազմակողմանիությունը նշանակում է, որ ապացույցներ հետազոտելիս և գնահատելիս դատարանը, հանդես գալով անկախ արբիտրի դիրքերից, պետք է հավասարապես հաշվի առնի և հետազոտի և՛ հայցվորի, և՛ պատասխանողի կողմից ներկայացված ապացույցները:

Ապացույցների հետազոտման օբյեկտիվությունը նշանակում է, որ ապացույցների գնահատման գործընթացում դատարանը պետք է զերծ մնա շահագրգիռ, կողմնակալ և կանխակալ մոտեցում ցուցաբերելուց:

Ապացույցների լրիվ հետազոտումը ենթադրում է, նախ` գործով վեճի լուծման համար բավարար ապացույցների առկայություն, երկրորդ` դատարանի կողմից գործում առկա բոլոր ապացույցների վերլուծություն: Ընդ որում, ապացույցների հետազոտման լրիվությունն ապահովելու համար դատարանը պետք է հետազոտի բոլոր վերաբերելի և թույլատրելի ապացույցները:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վերաբերելի է այն ապացույցը, որն ավելի կամ պակաս հավանական է դարձնում վեճը լուծելու համար էական նշանակություն ունեցող որևէ փաստի գոյությունը, քան այն կլիներ առանց այդ ապացույցի: Ոչ վերաբերելի ապացույցն անթույլատրելի է:

Մինչդեռ Վարչական դատարանը չի կատարել գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, այլև գործի փաստաթղթերի կազմից հանել է ապացուցման առարկայի մեջ մտնող նյութաիրավական փաստի, այն է` պատասխանող Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունն ընդունելու համար Նոտարին 02.12.2005 թվականին դիմելու հանգամանքի գոյությունն ավելի հավանական դարձնող, հետևաբար, վերաբերելի և թույլատրելի ապացույցը` Նոտարի 16.04.2009 թվականի գրությունը:

Ավելին, Վարչական դատարանն իր` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտում չի անդրադարձել դատաքննության ընթացքում իր կողմից հետազոտված ապացույցին, չի նշել այն մերժելու փաստարկները, թեև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական դատարանի` գործն ըստ էության լուծող և միջանկյալ դատական ակտերին ներկայացվող պահանջների, դրանք կայացնելու կարգի, դրանց կառուցվածքի և բովանդակության, ... նկատմամբ տարածվում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան նորմերը, իսկ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասը հստակ սահմանում է, որ դատարանի վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները, ինչպես նաև այն օրենքները, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը և այլ իրավական ակտերը, որոնցով դատարանը ղեկավարվել է վճիռ կայացնելիս:

Կարգապահական հանձնաժողովը, ուսումնասիրելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 02.04.2010 թվականի որոշումը, թիվ ՎԴ/1400/05/09 վարչական գործը, գտել է, որ ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Ա. Միրզոյանն արդարադատություն իրականացնելիս թույլ է տվել դատավարական իրավունքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, որը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի ուժով հիմք է դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է դատավարական իրավունքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորի մեղավորությունն առկա է, քանի որ նա չի դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդարության և օրինականության սկզբունքները, և թույլ է տրվել դատավարական իրավունքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

3. Դատավորի բացատրությունում բերված փաստարկները Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Ա. Միրզոյանը 12.05.2010 թվականին Կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացրել է բացատրություն, որում, մասնավորապես, նշել է.

«ՀՀ վարչական դատարանը 23.11.2009 թվականին քննել է թիվ ՎԴ/1400/05/09 վարչական գործն ըստ հայցի Հրայր, Քնարիկ, Համլետ, Լիանա Մանուկյանների ընդդեմ Երևանի Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտար Էմմա Շաբոյանի, ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ Շենգավիթ տարածքային ստորաբաժանման, Քրիստինե Սուլթանյանի` «Նոտարական գործողությունները վիճարկելու և սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու» պահանջի մասին:

Դատարանը 08.12.2009 թվականին կայացված վճռով հայցը բավարարել է, անվավեր է ճանաչել նոտար Է. Շաբոյանի կողմից 10.07.2006 թվականին Քրիստինե Սուլթանյանին տրված` թիվ 16967 ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը, որպես անվավերության հետևանք` անվավեր է ճանաչել ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ Շենգավիթի ՏՍ կողմից ք. Երևան, Բաբաջանյան 93 շենքի թիվ 12 հասցեում գտնվող բնակարանի նկատմամբ 19.09.2006 թվականի թիվ 2019934 սեփականության իրավունքի վկայականի համաձայն Քրիստինե Սուլթանյանի անվամբ կատարված` սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը:

Հայցվոր կողմը, որպես հայցի հիմք, ներկայացրել է Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ժառանգության ընդունման համար սահմանված վեցամսյա ժամկետում նոտարական գրասենյակ` ժառանգությունն ընդունելու մասին սահմանված կարգով դիմում չներկայացնելը, և ըստ էության օրենքով սահմանված ժամկետների խախտմամբ նոտարի կողմից Քրիստինե Սուլթանյանին 10.07.2006 թվականին ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալը:

Վարչական գործով վիճարկվող փաստերի պարզման նպատակով ՀՀ վարչական դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի պահանջներով, նախնական դատական նիստում, 04.08.2009 թվականին որոշում է կայացրել` ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքի նոտարից պահանջել սեղանամատյանում 16967 համարի տակ գրանցված թիվ 5293/2005թ. ժառանգական գործի պատճենները:

Նոտարի կողմից դատարանին ներկայացված ժառանգական գործի նյութերի պատճեններում առկա է Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքին ներկայացված դիմումի պատճենը. «2005թ. 09.07-ին մահացել է Արեգնազ Մանուկյանը, որի մահից հետո, որպես ժառանգություն, մնացել է անշարժ գույք: Խնդրում եմ ինձ տալ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր»: Նշված դիմումի վրա դրված է հետևյալ թվագրումը. ««10.07» 12.2006թ.»: Նշված թվերից «10» թիվը, հնարավոր է, գրված է գրիչով, «7» թիվը, հնարավոր է, գրված է գրիչով, որը կատարվել է, հնարավոր է, նախկինում առկա «2»` տպագրական եղանակով գրված թվի վրա ուղղման ձևով, և «2006» թվերի մեջ «6» թիվը, հնարավոր է, գրիչով` նախկինում առկա, հնարավոր է, «5» տպագրական եղանակով գրված թվի վրա ուղղման ձևով: Նշված դիմումի վրա առկա է նոտարի կնիքը, նոտարի ստորագրությունը և Ք. Սուլթանյանի ստորագրությունը:

Դատարանը վճիռ կայացնելիս, սահմանված կարգով հետազոտելով ապացույցները, հիմք է ընդունել նշված դիմումի վրա կատարված ուղղման ձևով նշված ամսաթվերը` որպես նոտարի կողմից` ժառանգությունն ընդունելու համար ներկայացված դիմումի վրա ներկայացման օրվան համապատասխան կատարված ճշտված ամսաթիվ, այն է` «10.07.2006թ.»: Հաշվի է առնվել նաև, որ նշված դիմումով Ք. Սուլթանյանը խնդրել է տալ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր և նույն օրը` 10.07.2006 թվականին, տրվել է ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը:

Դատարանի կողմից վճիռ կայացնելիս հիմք է ընդունվել բացառապես նոտարի կողմից դատարանին տրամադրված` ժառանգական գործի նյութերում առկա` Ք. Սուլթանյանի կողմից նոտարին ներկայացված վերը նշված դիմումը:

Դիմումի վրա վերը նշված թվերի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ժառանգության ընդունման դիմումը թվագրված է «02.12.2005 թվականով», և Ք. Սուլթանյանը ժառանգությունն ընդունելու համար նոտարին դիմել է 02.12.2005 թվականին:

Գործի քննության` 04.08.2009 թվականի նախնական դատական նիստում Ք. Սուլթանյանի կողմից դատարանին է ներկայացվել նոտար Է. Շաբոյանի կողմից Ք. Սուլթանյանին տրված` 16.04.2009 թվականի գրության պատճենը, որի բովանդակությունը հետևյալն է. «Ձեր բանավոր հարցմանը պատասխանում եմ, որ Արեգնազ Մանուկյանի մահից հետո 02.12.2005 թվականին Դուք դիմել եք նոտարական գրասենյակ, մուտքագրվել է թիվ 5293 ժառանգական գործ, որը գրանցվել է նոտարական գրասենյակի խորհրդատու Աշոտ Ղազարյանի մոտ:

Գրանցամատյանում հաշվառվելը համարժեք է նոտարի մոտ հայտարարություն տալուն, ուստի Դուք ժամկետում Արեգնազ Մանուկյանի մահից հետո երեք ամիս անց ընդունել եք ժառանգությունը»:

«Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածի համաձայն` «Ժառանգության իրավունքի վկայագիրը ժառանգներին տրվում է ժառանգության բացման վայրի նոտարին ներկայացված գրավոր դիմումի հիման վրա` Քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով և ժամկետում»: Համաձայն նշված օրենսդրական իմպերատիվ պահանջի` դիմումը պետք է ներկայացվի բացառապես նոտարին: Նոտարի խորհրդատու կամ նմանատիպ այլ պաշտոնատար անձինք ու սուբյեկտներ «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված չեն, ինչը նշանակում է, որ նման անհասկանալի կարգավիճակով սուբյեկտին դիմումի հանձնումը, առավել ևս, նշված անորոշ կարգավիճակով անձի կողմից գրանցամատյան վարելը չի կարող նույնացվել ո՛չ նոտարի և ո՛չ էլ վերջինիս կողմից վարվող սեղանամատյանի հետ: Նշված գրությունը սույն վեճի լուծման համար նշանակություն ունենալ չէր կարող, քանի որ նոտարական գրասենյակի խորհրդատուին դիմում հանձնելը հավասարազոր է նմանատիպ դիմում ցանկացած այլ անձի հանձնելու հետ, քանի որ «խորհրդատուն» ոչ միայն նոտար չէ, այլև նման սուբյեկտ օրենքով ընդհանրապես նախատեսված չէ: Նոտարի դատողության պայմաններում կստացվի, որ նոտարական գրասենյակի որևէ աշխատակցի` ժառանգության ընդունման մասին դիմում հանձնելն ու նրա մոտ գրանցվելը կհամարվի նոտարի մոտ հայտարարություն տալ, քանի որ նոտարի խորհրդատուն կամ նոտարական գրասենյակի որևէ աշխատակից նոտարական գործողությունների կատարման տեսանկյունից նույն կարգավիճակն ունեն` նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ նոտարական գործողությունների իրականացման առումով «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքը նոտարական գործողությունների նման սուբյեկտ չի նախատեսում:

Հարկ եմ համարում նշել, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր բազմաթիվ որոշումներոմ արտահայտել է իրավական դիրքորոշում առ այն, որ, օրինակ` դատավարության մասնակցի փոխարեն դատական ծանուցագրի հանձնումը նրա հետ ցանկացած բնույթի կապի մեջ մտնող այլ անձի չի կարող համարվել նշված անձի ծանուցում: Այսինքն` եթե օրենքով սահմանված է հստակ սուբյեկտ, այն կարող է փոխարինվել միայն օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով: Անալոգ իրավիճակ է նաև սույն գործի հետ կապված, քանզի դիմում ստացող սուբյեկտի «անվանումը» /նոտար/, հստակ ու աներկբա սահմանված է օրենքով: Օրենքն իրավական հետևանքների առաջացում է նախատեսում միայն այդ սուբյեկտին դիմում հանձնելու հետ կապված:

Համաձայն ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 06.05.2010 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» թիվ N-Կ-2-07/2010 որոշման` «Վարչական դատարանը թիվ ՎԴ/1400/05/09 վարչական գործով վճիռ կայացնելիս ոչ միայն չի կատարել գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, ...»: Անհասկանալի է նշված որակմամբ խախտման դիտարկումը, քանզի թե՛ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ և թե՛ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածների համաձայն` գործով վճիռ կայացնելիս ոչ միայն «ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, այլ ընդհանրապես ապացույցների հետազոտում տեղի չի ունենում: Ավելին, վճիռ կայացնելիս ապացույցների հետազոտում իրականացնելով` կխախտվեն վարչական դատավարության նորմերը, քանի որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 46-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Գրավոր ապացույցի բովանդակությունը հետազոտվում է դատական նիստում: Դրանից հետո կողմերը կարող են բացատրություններ տալ այդ ապացույցի վերաբերյալ»: Նման կանոնակարգում առկա է նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում:

Դատարանի կողմից վերը նշված գրությունը 23.11.2009 թվականի դատական նիստում ապացույցների հետազոտման փուլում որպես ապացույց հետազոտվել է, հրապարակվել է նշված գրության ողջ բովանդակությունը:

Գործի քննության ընթացքում, գործի քննությունն ավարտվելուց հետո, վճիռ կայացնելիս, ապացույցները գնահատելիս վերը նշված` նոտարի գրությունն առկա է եղել գործի նյութերում և դատարանի կողմից այն հետազոտվել ու գնահատվել է: Ո՛չ գործի քննության ընթացքում, ո՛չ գործի քննությունն ավարտվելուց հետո վճիռ կայացնելիս նոտարի գրությունը չի հանվել գործի ապացույցների կազմից:

Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի` վճռի հրապարակումից հետո 09.12.2009 թվականին դատարանին դիմում է ներկայացրել պատասխանող Ք. Սուլթանյանը. խնդրել է ծանոթանալ գործի նյութերին և հետ ստանալ իր կողմից ներկայացված փաստաթղթերը: Նշված դիմումի ներքևի մասում առկա է Ք. Սուլթանյանի ստորագրությամբ 09.12.2009 թվականին կատարված հետևյալ գրառումը. «Ծանոթացա գործի նյութերին, ստացա պատճեններ և իմ կողմից ներկայացված գործերի օրինակները»:

Նշված դիմումի հիման վրա իմ օգնական Ա. Հախվերդյանը Ք. Սուլթանյանին է վերադարձրել նաև վերջինիս կողմից դատարանին ներկայացված` նոտարի գրության պատճենը, առանց դրա օրինակի պատճենահանման` կարծելով, որ նոտարի կողմից դատարանին տրամադրված ժառանգական գործի նյութերի պատճեններում արդեն իսկ առկա է նշված գրության պատճենը, և լրացուցիչ պատճենահանելու անհրաժեշտություն չկա:

Ըստ էության անհասկանալի է տրված ձևակերպումը` «Հիմք ընդունելով վերագրյալը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ գործի լուծման համար վճռական նշանակություն ունեցող նշված ապացույցը գործի ապացույցների կազմից հանելով` Դատարանը թույլ է տվել օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում»:

Մասնավորապես, պարզ չէ, թե ինչ է ի նկատի ունեցվել «նշված ապացույցը գործի ապացույցների կազմից հանելով» ձևակերպման տակ: Այսինքն` որևէ դատավարական օրենքով «ապացույցը գործի ապացույցների կազմից հանել» կամ չհանելու վերաբերյալ որևէ իրավանորմ առկա չէ, ընդհանրապես նման դատավարական ինստիտուտ առկա չէ: Անտեսելով նույնիսկ այդ խախտումն ակնհայտ կամ կոպիտ որակելու իրավաբանական հնարավորության հիմնահարցը` նշեմ, որ եթե վարչական կամ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում կամ որևէ այլ օրենքում չկա ապացույցը գործի ապացույցների կազմից հանելու կամ չհանելու վերաբերյալ ինստիտուտ, կանոն, իրավական նորմ, ապա անհասկանալի է, թե որ օրենքի, որ հոդվածի խախտումն է, որ որակվել է խախտում և ավելին, նույնությամբ էլ վերարտադրվել է ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 06.05.2010 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» թիվ N-Կ-2-07/2010 որոշման մեջ:

Եթե խոսքը վերաբերում է նշված գրությունն ուղղակի նյութապես վարչական գործում առկա չլինելուն, ապա հարկ եմ համարում նշել, որ և՛ գործի քննության ընթացքում, և՛ գործի քննությունն ավարտվելուց հետո, վճիռ կայացնելիս և դատական ակտը հրապարակելուց հետո նշված գրությունն առկա է եղել վարչական գործում: Գործի քննությունն ավարտվելուց հետո գործում առկա փաստաթղթերի ամբողջականության հետ կապված` դատավորը որևէ պարտավորություն որևէ իրավական ակտով չի կրում:

Իսկ եթե վերը նշված ձևակերպմամբ ի նկատի է ունեցվում այն հանգամանքը, որ նշված գրությունը որպես ապացույց չի գնահատվել, ապա հարկ եմ համարում նշել հետևյալը.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 23-րդ հոդվածի համաձայն`

«1. Վերաբերելի է այն ապացույցը, որն ավելի կամ պակաս հավանական է դարձնում վեճը լուծելու համար էական նշանակություն ունեցող որևէ փաստի գոյությունը, քան այն կլիներ առանց այդ ապացույցի: Ոչ վերաբերելի ապացույցն անթույլատրելի է: Վերաբերելի ապացույցը թույլատրելի է, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:

2. Գործի հանգամանքները, որոնք, օրենքի կամ այլ իրավական ակտերի համաձայն` պետք է հաստատվեն միայն որոշակի ապացույցներով, չեն կարող հաստատվել այլ ապացույցներով»:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն`

«1. Ժառանգությունն ընդունվում է ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգական իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնելով»:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1188-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «1. Ժառանգության բացման ժամանակը քաղաքացու մահվան օրն է»:

Նույն քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթներից ակնհայտ է, որ ժառանգությունը կարող է ընդունվել` 1. ժառանգությունն ընդունելու մասին ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարի հանձնելով, կամ` 2. ժառանգական իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարի հանձնելով: Իսկ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1227-րդ հոդվածի 1-ին մասի դրույթներից ակնհայտ է, որ վերը նշված բովանդակությամբ դիմումներից որևէ մեկը ժառանգի կողմից ժառանգության բացման վայրի նոտարին պետք է հանձնվի ժառանգության բացման օրվանից, այսինքն` ժառանգատուի մահվան օրվանից, վեց ամսվա ընթացքում:

Տվյալ դեպքում գտնում եմ, որ դատարանի կողմից քննված վարչական գործով ապացուցման ենթակա փաստերը, հանգամանքները, այն է` Ք. Սուլթանյանի կողմից, օրենքով սահմանված ժամկետում ըստ կտակի ժառանգությունն ընդունելու փաստը, Ք. Սուլթանյանին ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալու հետ կապված նոտարի գործողության իրավաչափությունը կարող էր հաստատվել միայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված փաստաթղթերով, այն է` ժառանգությունն ընդունելու մասին ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված լինելու մասին դիմումի առկայության փաստով, կամ ժառանգության իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված լինելու դիմումի առկայության փաստով: Նոտարի կողմից դատարանին տրամադրված ժառանգական գործի նյութերում առկա է եղել Ք. Սուլթանյանի դիմումը ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալու մասին, որը և սահմանված կարգով գնահատել է դատարանը:

Նման պայմաններում գտնում եմ, որ որպես պատասխանող գործի քննությանը մասնակցող Նոտարի կողմից տրված` վերը նշված գրությամբ չէր կարող հաստատվել Ք. Սուլթանյանի կողմից ժառանգությունն ընդունելու մասին նոտարին դիմում ներկայացրած լինելու հանգամանքը, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասով ըստ էության սահմանված է այդ հանգամանքի հաստատման համար ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգական իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին ժառանգի կողմից ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված դիմումի առկայություն միայն:

Վերը նշված հիմքով գտնում եմ նաև, որ նոտարի գրությունը տվյալ դեպքում չէր կարող գործի լուծման համար վճռական նշանակություն ունեցող ապացույց հանդիսանալ: Տվյալ դեպքում գործի լուծման համար վճռական նշանակություն ունեցող ապացույց կարող էր հանդիսանալ միայն սահմանված կարգով ներկայացված` վերը նշված դիմումը»:

Համաձայն ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 06.05.2010 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» N-Կ-2-07/2010 որոշման` որպես խախտում է որակվում հետևյալը.

«Ավելին, Վարչական դատարանն իր` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտում ոչ մի կերպ չի պատճառաբանել, թե ինչու է նշված տեղեկությունը հանվել ապացույցների կազմից, թեև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածների համաձայն` պարտավոր էր դա անել:

Նախ, ինչպես նշվեց, «տեղեկությունը հանվել ապացույցների կազմից» իրավական ինստիտուտ առկա չէ: Ավելին, ո՛չ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ և ո՛չ էլ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածները չեն պարունակում օրենսդրական պահանջ, որ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտում պետք է պատճառաբանվի, թե ինչու է այս կամ այն տեղեկությունը հանվում ապացույցների կազմից: Իսկ «պարտավոր էր դա անել» որպես խախտում որակված պարտավորության մասին, նշեմ, որ որոշումից մեջբերված նախադասությունից անհասկանալի է, թե ի՞նչ էր պարտավոր անել դատարանը` «տեղեկությունը չհաներ ապացույցների կազմից». նման բան տեղի չի ունեցել:

Այսպես` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածը հղում է պարունակում քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքին:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ պարբերության համաձայն` վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները, ինչպես նաև այն օրենքները, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը և այլ իրավական ակտերը, որոնցով դատարանը ղեկավարվել է վճիռ կայացնելիս:

Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելիս իմ կողմից գնահատվել են գործում եղած բոլոր ապացույցները, նոտարի կողմից դատարանին ներկայացված ժառանգական գործի նյութերը համադրվել են և համեմատվել են գործով առկա մյուս ապացույցների հետ, և գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը կայացվել է գործում առկա բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման հիման վրա ձևավորված ներքին համոզմունքով:

Գործում առկա ապացույցների և փաստական հանգամանքների` այս կամ այն կերպ գնահատելը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի համաձայն` հիմք չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար: Չնայած նշված օրենսդրական պահանջին ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 06.05.2010 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» N-Կ-2-07/2010 որոշմամբ մեջբերված են ՀՀ վճռաբեկ դատարանի համապատասխան որոշումից հատվածներ, և կատարված է եզրահանգում, ըստ որի` «գործի նյութերի ուսումնասիրության և փաստերի համադրության արդյունքում Կարգապահական հանձնաժողովը հարկ է համարում նշել, որ համամիտ է Վճռաբեկ դատարանի այն դիրքորոշմանը, որ ««…Արեգնազ Մանուկյանի` 07.09.2005 թվականի մահվան վկայականի վրա կատարված նշումները և 10.07.2006 թվականի ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագրում նշված ժառանգական գործի համարը նույնական են: Կտակի դարձերեսին առկա մակագրությունը կատարված է 10.11.2005 թվականին, իսկ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության երկու տեղեկանքները նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար տրվել են 29.11.2005 թվականին: Այսինքն` նշված փաստաթղթերը Քրիստինե Սուլթանյանը ձեռք է բերել ժառանգությունն ընդունելու հարցը կարգավորելու համար, իսկ ժառանգության ընդունման դիմումը թվագրված է 02.12.2005 թվականով:

Ավելին, Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված դիմումի վրա ի սկզբանե գրված է եղել 02.12.2005 ամսաթիվը, որը ձեռագիր եղանակով փոփոխվել է և գրվել է «10.07.12.2006թ.»: Ի դեպ, վերոնշյալ ձեռագիր փոփոխության և Քրիստինե Սուլթանյանին ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի 10.07.2006 թվականի վկայագրի ամսաթվերը նույնական են»:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ Քրիստինե Սուլթանյանն Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունն ընդունելու համար նոտարին է դիմել 02.12.2005 թվականին»:

Նշվածի կապակցությամբ հարկ եմ համարում նշել, որ ՀՀ Սահմանադրության 92-րդ հոդվածի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն դատական ատյանը, բացի սահմանադրական արդարադատության հարցերից, վճռաբեկ դատարանն է, որը կոչված է ապահովելու օրենքի միատեսակ կիրառությունը: ՀՀ դատական օրենսգրքի 50-րդ հոդվածը, հիմք ընդունելով նշված սահմանադրական նորմը, ամրագրել է, որ «Վճռաբեկ դատարանի գործունեության նպատակն է ապահովել օրենքի միատեսակ կիրառությունը: Իր այդ առաքելությունն իրականացնելիս վճռաբեկ դատարանը պետք է ձգտի նպաստել իրավունքի զարգացմանը: Նշված իրավանորմերին համապատասխան, կարծում եմ, որ վճռաբեկ դատարանը հանդես է գալիս իրավունքի և ոչ թե փաստեր քննող դատարան: Մինչդեռ, մեջբերմամբ ըստ էության ոչ միայն հետազոտվել են փաստեր, այլև հաստատված է համարվել փաստական հանգամանքն առ այն, որ «Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված դիմումի վրա ի սկզբանե գրված է եղել 02.12.2005 ամսաթիվը, որը ձեռագիր եղանակով փոփոխվել է և գրվել է «10.07.12.2006թ.»: Միաժամանակ գտնում եմ, որ գործում առկա ապացույցների գնահատմամբ անհասկանալի է, թե ինչպես է որոշվել, որ դիմումի վրա «ի սկզբանե գրված է եղել 02.12.2005 ամսաթիվը»: Նախ, համաձայն ժառանգական գործի նյութերի, ակնհայտ է, որ նոտարին դիմում չի հանձնվել: Այն ուղղված է եղել «Կենտրոն նոտարական տարածքին»: Չնայած այն հանգամանքին, որ այդ դիմումի վրա առկա է նոտարի կնիքը, սակայն հենց ինքը` նոտար Շաբոյանը, իր իսկ գրությամբ նշել է. «Ձեր բանավոր հարցմանը պատասխանում եմ, որ Արեգնազ Մանուկյանի մահից հետո 02.12.2005 թվականին Դուք դիմել եք նոտարական գրասենյակ, մուտքագրվել է թիվ 5293 ժառանգական գործ, որը գրանցվել է նոտարական գրասենյակի խորհրդատու Աշոտ Ղազարյանի մոտ:

Գրանցամատյանում հաշվառվելը համարժեք է նոտարի մոտ հայտարարություն տալուն, ուստի Դուք ժամկետում Արեգնազ Մանուկյանի մահից հետո երեք ամիս անց ընդունել եք ժառանգությունը»:

Նշվածից ստացվում է, որ դիմումը հանձնվել է ոչ թե իրեն, որպես պատշաճ սուբյեկտի, այլ գրասենյակ: Եվ քանի որ գրասենյակը իրավունքի օբյեկտ է /վայր, տեղ/, ապա այն չի կարող նույնացվել սուբյեկտի հետ: Ակնհայտ է, որ դիմումը գրանցվել է «նոտարական գրասենյակի խորհրդատու Աշոտ Ղազարյանի մոտ», որ ոչ միայն նոտարական գործողությունների սուբյեկտ չէ, այլև չի նույնացվում նոտարի հետ: Տվյալ պայմաններում արդեն իսկ խնդրահարույց է այն հանգամանքը, թե երբ է կնիքը հայտնվել դիմումի վրա: Ինչից արդեն իսկ անհասկանալի է, թե երբ է այդ դիմումը հանձնվել նոտարին: Դիմումի տակի ամսաթիվը, անկախ նրանից, թե որը կընդունվի` դա դիմում գրելու ամսաթիվն է, իսկ այդ դիմումից անհասկանալի է, թե երբ է այն հանձնվել կամ մուտքագրվել նոտարի մոտ: Ավելին, դիմումը կարող էր գրվել ցանկացած պահի և հանձնվեր նոտարին ավելի ուշ: Նման պայմաններում, նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ ձեռագիր ուղղված ամսաթիվը համընկնում է վկայագրի ամսաթվին, վարչական դատարանը գնահատել է, որ դիմումը ներկայացվել է վկայագիր ստանալու օրը և հենց դրանով են պայմանավորված դիմումի վրա կատարված ուղղումները:

Հիմնավորելու համար դիմումի` 02.12.2005 թվականին հանձնված լինելու հանգամանքը նշվել է, որ «Կտակի դարձերեսին առկա մակագրությունը կատարված է 10.11.2005 թվականին, իսկ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության երկու տեղեկանքները նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար տրվել են 29.11.2005 թվականին: Այսինքն` նշված փաստաթղթերը Քրիստինե Սուլթանյանը ձեռք է բերել ժառանգությունն ընդունելու հարցը կարգավորելու համար, իսկ ժառանգության ընդունման դիմումը թվագրված է 02.12.2005 թվականով»:

Նախ, ինչ վերաբերում է «Կտակի դարձերեսին առկա մակագրությանը», ըստ որի` «կտակը մնացել է ուժի մեջ», կատարված է 10.11.2005 թվականին: Այսինքն` երբ որևէ դիմում չէր ներկայացվել նոտարական գրասենյակ, երբ նոտարը որևէ ապացույց չուներ կտակարարի մահվան մասին, երբ կտակարարը նշված գրառումից ավելի քան երկու ամիս առաջ արդեն իսկ մահացած էր, ու ինքը չէր կարող դիմել նոտարին, ապա արդեն իսկ անհասկանալի է նման պայմաններում 10.11.2005 թվականին նման գրառում կատարելու բուն փաստը, առավել ևս, այն որպես փաստական հանագմանք ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ վկայակոչելը: Այն, որ համատիրությունից վերցված տեղեկանքները տրվել են 29.11.2005 թվականին` նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար, որևէ կերպ չի կարող հիմնավորել այն հանգամանքը, որ «ժառանգությունն ընդունելու համար նոտարին է դիմել 02.12.2005 թվականին»: Այսինքն` այն, որ անձը որևէ նպատակով կամ որևէ տեղ նարկայացնելու համար ստանում է տեղեկանք, դրանից որևէ կերպ չի կարող բխեցվել այդ տեղեկանքը այլ անձի հանձնելու ժամանակաթիվը: Այսինքն` տեղեկանքի վրա առկա ամսաթիվը նմանատիպ դատողություն կատարելու համար բնավ բավարար պայման չէ:

Նման պայմաններում գտնում եմ, որ ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 06.05.2010 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» թիվ N-Կ-2-07/2010 որոշմամբ կատարված` փաստական հանգամանքների գնահատումը, որը նույնությամբ կրկնում է վճռաբեկ դատարանի որոշման պատճառաբանությունները, չի բխում վարչական գործում և նոտարական գործում առկա փաստական հանգամանքներից:

ՀՀ արդարադատության խորհրդի 06.06.2008 թվականի թիվ ԱԽ-5-Ո-10 որոշմամբ ամրագրված է այն իրավական դիրքորոշումը, ըստ որի`

«Խորհուրդը գտնում է, որ այն դեպքերում, երբ կարգապահական պատասխանատվության հիմք են դատավորի կողմից նյութական կամ դատավարական նորմերի ակնհայտ խախտումները, Խորհուրդը ելնում է դատավորի մեղավորության կանխավարկածից, քանի որ դատական ակտերը, որոնք պարունակում են նյութական և դատավարական նորմերի խախտումներ, չեն կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ:

Խորհուրդը դատավարական և նյութական օրենքների նորմերի` վերը նշված խախտումները բնութագրում է որպես ակնհայտ այն պատճառաբանությամբ, որ դրանցով խախտվել են արդարադատության իրականացման ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության օրենքների, միջազգային պայմանագրերի նորմերի պահանջները, որոնք հանգեցրել են կամ կարող են հանգեցնել վերոնշյալ իրավական ակտերով երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների սահմանափակմանը, դրանցից զրկվելուն, գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը խոչընդոտելուն և ազդել են կամ կարող են ազդել գործով ճիշտ և օրինական որոշման կայացմանը» (ի դեպ, այս դեպքում կիրառվել է հենց ՀՀ արդարադատության խորհրդի իրավական դիրքորոշումը, որն արտահայտված է եղել ՀՀ արդարադատության խորհրդի 11.10.2007 թվականի թիվ ԱԽ-7-Ո-18 որոշմամբ): Ճիշտ նույնպիսի իրավական դիրքորոշում է առկա նաև ՀՀ արդարադատության խորհրդի 26.06.2008 թվականի թիվ ԱԽ-5-Ո-11 որոշմամբ:

Նշվածով պայմանավորված` գտնում եմ, որ ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի անդամների կողմից 06.05.2010 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» թիվ N-Կ-2-07/2010 որոշմամբ նախատեսված խախտում առկա չէ»:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1. 29.04.2003 թվականին Արեգնազ Մանուկյանն իրեն սեփականության իրավունքով պատկանող` Երևան քաղաքի Բաբաջանյան փողոցի 93 շենքի թիվ 12ա բնակարանն ամբողջությամբ կտակել է Քրիստինե Սուլթանյանին:

2. Արեգնազ Մանուկյանը մահացել է 07.09.2005 թվականին:

3. ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքին հասցեագրված դիմումի համաձայն` Քրիստինե Սուլթանյանը հայտնել է. «2005թ.09.07-ին մահացել է Արեգնազ Մանուկյանը, որի մահից հետո որպես ժառանգություն մնացել է անշարժ գույք: Խնդրում եմ ինձ տալ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր»: Դիմումը տպագիր ձևով թվագրված է «02.12.2005թ.», սակայն դրա ամսաթվի վրա առկա է ձեռագիր փոփոխություն, որի հետևանքով դիմումի ամսաթիվը դարձվել է «10.07.12.2006թ.»:

4. 29.04.2003 թվականի կտակի դարձերեսին 10.11.2005 թվականին նոտարական կարգով կատարվել է «Կտակը մնացել է անփոփոխ» մակագրությունը:

5. Ժառանգական գործում առկա` Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության 29.11.2005 թվականի երկու տեղեկանքները տրվել են նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար:

6. Ժառանգական գործում առկա` 07.09.2005 թվականի ԱԱ թիվ 030623 մահվան վկայականի վրա կատարվել են հետևյալ նշումները` «ժ/գ-5293» և «3-2/12-5»:

7. 10.07.2006 թվականին Նոտարի կողմից Քրիստինե Սուլթանյանին տրվել է Երևան քաղաքի Բաբաջանյան փողոցի 93 շենքի 12ա բնակարանի նկատմամբ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի թիվ 16967 վկայագիրը` թիվ 5293/2005թ. ժառանգական գործի շրջանակներում:

8. 04.08.2009 թվականի դատական նիստում Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից Դատարանին ներկայացվել է (տե՛ս դատական նիստի արձանագրման կրիչ` Channel 04 2009-08-04/12-09-38, 05:10-06:05), ապացույցների հետազոտման փուլում Դատարանի կողմից հրապարակվել է (տե՛ս դատական նիստի արձանագրման կրիչ` Channel 03 2009-11-23/16-16-19, 08:36-09:22) և գործի դատաքննության ընթացքում Դատարանի կողմից հետազոտվել է (տե՛ս դատական նիստի արձանագրման կրիչ` Channel 03 2009-11-23/15-46-18, 04:50-05:10) Նոտարի 16.04.2009 թվականի գրությունը` հասցեագրված Քրիստինե Սուլթանյանին, որում մասնավորապես նշված է. «Ձեր բանավոր հարցմանը պատասխանում եմ. Արեգնազ Մանուկյանի մահից հետո 02.12.2005 թվականին Դուք դիմել եք նոտարական գրասենյակ, մուտքագրվել է թիվ 5293 ժառանգական գործ, որը գրանցվել է նոտարական գրասենյակի խորհրդատու Աշոտ Ղազարյանի մոտ»:

9. Դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի պատճառաբանական մասում չի անդրադարձել դատաքննության փուլում իր կողմից հետազոտված վերոնշյալ ապացույցին:

10. Թիվ ՎԴ/1400/05/09 վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանը, պատճառաբանելով, որ Քրիստինե Սուլթանյանն ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալու մասին Նոտարին դիմել է 10.07.2006 թվականին, եզրակացրել է, որ 10.07.2006 թվականի` ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի թիվ 16967 վկայագիրը Քրիստինե Սուլթանյանին տրվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված վեցամսյա ժամկետի ավարտից հետո ներկայացված դիմումի հիման վրա, ուստի, այն անվավեր վարչական ակտ է:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Ա. Միրզոյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Կարգապահական հանձնաժողովի անդամի զեկույցը, դատավորի բացատրությունները, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի համաձայն` վարչական դատարանի` գործն ըստ էության լուծող և միջանկյալ դատական ակտերին ներկայացվող պահանջների, դրանք կայացնելու կարգի, դրանց կառուցվածքի և բովանդակության, (...) նկատմամբ տարածվում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան նորմերը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վեճն ըստ էության լուծելու դեպքում դատարանը կայացնում է վճիռ, նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` դատարանի վճիռը պետք է լինի օրինական և հիմնավորված:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ պարբերության համաձայն՝ վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, այս կամ այն ապացույցները մերժելու փաստարկները, ինչպես նաև այն օրենքները, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերը և այլ իրավական ակտերը, որոնցով դատարանը ղեկավարվել է վճիռ կայացնելիս:

«...Յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի թե՛ փաստական և թե՛ իրավական հիմնավորումները:

Վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ նյութական իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին:

Վճռում ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը:

Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա վճռի իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական վճռի օրինականությունը» (տե՛ս ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչություն ընդդեմ «Քնար-88» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության` գումար բռնագանձելու պահանջի մասին ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումը, թիվ 3-2504(ՏԴ)):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 132-րդ հոդվածից բխում է, որ դատարանը պետք է նշի ոչ միայն այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վճիռ կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչու է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում: Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին (տե՛ս Անժելա Ղազարյան, Արփիկ և Արմինե Գասպարյաններ ընդդեմ Շուշանիկ Սարգսյանի, Ոսկեհատ, Նունե և Հրանուշ Գասպարյանների՝ ժառանգական գույքը ժառանգների միջև բաժանելու պահանջի մասին քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 12.12.2007 թվականի որոշումը, թիվ 3-1843(ՎԴ)):

Դատարանը սույն գործով 08.12.2009 թվականին կայացված վճռում նշել է, որ դատաքննության ընթացքում Դատարանը, ի թիվս այլ փաստերի, պարզված է համարել գործի համար էական նշանակություն ունեցող փաստն առ այն, որ Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքին 10.07.2006 թվականին ներկայացված դիմումի համաձայն` Ք. Սուլթանյանը խնդրել է իրեն տալ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր: Նշված փաստի հիման վրա էլ Դատարանը եզրակացրել է, որ Քրիստինե Սուլթանյանը ժառանգության ընդունման համար ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով և ժամկետներում` վեցամսյա ժամկետում, չի դիմել նոտարական գրասենյակ, այլ դիմել է այդ ժամկետի ավարտից հետո:

Դատավոր Ա. Միրզոյանն իր բացատրություններում նշել է, որ «դատարանի կողմից վճիռ կայացնելիս հիմք է ընդունվել բացառապես նոտարի կողմից դատարանին տրամադրված ժառանգական գործի նյութերում առկա` Ք. Սուլթանյանի կողմից նոտարին ներկայացված վերը նշված դիմումը», և որ «դատարանը վճիռ կայացնելիս, սահմանված կարգով հետազոտելով ապացույցները, հիմք է ընդունել նշված դիմումի վրա կատարված ուղղման ձևով նշված ամսաթվերը...»:

Այս առնչությամբ Խորհուրդը հարկ է համարում նշել հետևյալը.

Գործի քննության ընթացքում դատարանի կողմից պետք է ստուգվի յուրաքանչյուր ապացույցի արժանահավատությունը: Արժանահավատությունը բնութագրում է ապացուցման առարկայի մեջ մտնող փաստերի արտացոլման ճշգրտությունը: Արժանահավատ է այն ապացույցը, որը ճշմարիտ տեղեկատվություն է պարունակում իրականության մասին: Ապացույցներից որևէ մեկում առկա ուղղումները, անճշտությունները, ապացույցը գործում առկա այլ ապացույցների հետ համադրելիս հակասական տեղեկությունների հայտնաբերումը կարող են վկայել ապացույցի` ոչ արժանահավատ լինելու մասին: Նման դեպքերում միայն ապացույցների` իրենց ողջ համակցությամբ հետազոտումն ու գնահատումն է, որ կարող է բացահայտել ապացույցի հակասականությունը, հետևաբար և բացահայտել ոչ արժանահավատ ապացույցը:

Սույն գործով Դատարանը, որպես գործի լուծման համար վճռական նշանակություն ունեցող ապացույց, ընդունել է Ք. Սուլթանյանի` ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքին հասցեագրված դիմումի վրա ուղղման ձևով ամսաթիվը, այն է` «10.07.12.2006թ.», որն ինքնին Դատարանի մոտ պետք է հարց առաջացներ նշված ապացույցի` հիշատակված ամսաթվի մասով ճշմարիտ տեղեկատվություն պարունակելու հանգամանքի վերաբերյալ: Սակայն նման պարագայում էլ Վարչական դատարանը չի կատարել գործում առկա բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտում, որի արդյունքում սխալ է գնահատել գործում եղած ապացույցները, որն էլ, իր հերթին, հանգեցրել է Դատարանի կողմից չհիմնավորված և ակնհայտ ապօրինի դատական ակտի կայացման:

Վճռաբեկ դատարանը սույն գործի քննության արդյունքներով 02.04.2010 թվականին կայացված որոշմամբ պարզել է, որ` 1. Ք. Սուլթանյանի` ՀՀ Կենտրոն նոտարական տարածքին հասցեագրված դիմումը տպագիր ձևով թվագրված է «02.12.2005թ.», սակայն դրա ամսաթվի վրա առկա է ձեռագիր փոփոխություն, որի հետևանքով դիմումի ամսաթիվը դարձվել է «10.07.12.2006թ.». 2. 29.04.2003 թվականի կտակի դարձերեսին 10.11.2005 թվականին նոտարական կարգով կատարվել է «Կտակը մնացել է անփոփոխ» մակագրությունը. 3. Ժառանգական գործից պատճենահանված` Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության 29.11.2005 թվականի երկու տեղեկանքները տրվել են նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար. 4. Արեգնազ Մանուկյանի` 07.09.2005 թվականի ԱԱ թիվ 030623 մահվան վկայականի վրա կատարվել են հետևյալ նշումները` «ժ/գ-5293» և «3-2/12-5». 5. Երևան քաղաքի Բաբաջանյան փողոցի 93 շենքի 12ա բնակարանի նկատմամբ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի թիվ 16967 վկայագիրը Ք. Սուլթանյանին տրվել է 10.07.2006 թվականին և թիվ 5293/2005թ. ժառանգական գործի շրջանակներում:

Վերոնշյալ փաստերի համադրության արդյունքում Խորհուրդը հարկ է համարում նշել, որ համամիտ է Վճռաբեկ դատարանի` սույն գործով 02.04.2010 թվականին կայացված որոշմամբ արձանագրված այն դիրքորոշմանը, որ «Արեգնազ Մանուկյանի՝ 07.09.2005 թվականի մահվան վկայականի վրա կատարված նշումները և 10.07.2006 թվականի՝ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագրում նշված ժառանգական գործի համարը նույնական են: Կտակի դարձերեսին առկա մակագրությունը կատարված է 10.11.2005 թվականին, իսկ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի «Լիլիա» համատիրության երկու տեղեկանքները նոտարական գրասենյակ ներկայացնելու համար տրվել են 29.11.2005 թվականին: Այսինքն` նշված փաստաթղթերը Քրիստինե Սուլթանյանը ձեռք է բերել ժառանգությունն ընդունելու հարցը կարգավորելու համար, իսկ ժառանգության ընդունման դիմումը թվագրված է 02.12.2005 թվականով:

Ավելին, Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնված դիմումի վրա ի սկզբանե գրված է եղել 02.12.2005 ամսաթիվը, որը ձեռագիր եղանակով փոփոխվել է և գրվել է «10.07.12.2006թ.»: Ի դեպ, վերոնշյալ ձեռագիր փոփոխության և Քրիստինե Սուլթանյանին ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի 10.07.2006 թվականի վկայագրի ամսաթվերը նույնական են»:

Նման պայմաններում ակնհայտ է դառնում, որ Քրիստինե Սուլթանյանն Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունն ընդունելու համար նոտարին է դիմել 02.12.2005 թվականին, ուստիև, օրենքով սահմանված վեցամսյա ժամկետում ժառանգության ընդունման դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնելու միջոցով ընդունել է Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունը, որպիսի պարագայում 10.07.2006 թվականի՝ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը տրվել է օրենքի պահանջների պահպանմամբ: Հետևաբար, ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը, ինչպես նաև դրա հիման վրա Ք. Սուլթանյանի անվամբ կատարված՝ սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու հիմքերը բացակայում են:

Դրա հետ մեկտեղ, Վարչական դատարանն ընդհանրապես չի գնահատել Քրիստինե Սուլթանյանի ժառանգությունն ընդունելու համար Նոտարին 02.12.2005 թվականին դիմելու հանգամանքը հիմնավորող ապացույցը` 04.08.2009 թվականի դատական նիստում Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից Դատարանին ներկայացված և գործի դատաքննության ընթացքում Դատարանի կողմից հետազոտված` Նոտարի 16.04.2009 թվականի գրությունը, որի համաձայն` Քրիստինե Սուլթանյանը 02.12.2005 թվականին դիմել է նոտարական գրասենյակ, մուտքագրվել է թիվ 5293 ժառանգական գործը, որը գրանցվել է նոտարական գրասենյակի խորհրդատու Աշոտ Ղազարյանի մոտ:

Դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտում չի անդրադարձել նշված ապացույցին, նույնիսկ չի նշել այն մերժելու փաստարկները:

Ավելին, գործի ուսումնասիրման արդյունքում պարզվել է, որ վերոնշյալ գրությունն ընդհանրապես բացակայում է գործի նյութերից: Այսինքն` Դատարանը առանց որևէ պատճառաբանության, գործի ապացույցների կազմից հանել է իր կողմից հետազոտված գրավոր ապացույցը, որով ուղղակիորեն հիմնավորվում է Արեգնազ Մանուկյանի ժառանգությունն ընդունելու համար Քրիստինե Սուլթանյանի կողմից 02.12.2005 թվականին նոտարին դիմելու հանգամանքը:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Խորհուրդը գտնում է, որ Վարչական դատարանի դատավոր Ա. Միրզոյանը թույլ է տվել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, 132-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 24-րդ հոդվածի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, որոնց հետևանքով գործով պատասխանող Քրիստինե Սուլթանյանը զրկվել է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով և ՀՀ Սահմանադրության 8-րդ և 31-րդ հոդվածներով երաշխավորված` սեփականության իրավունքից:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածներով, 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետով, 157-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի միջնորդությունը բավարարել: ՀՀ վարչական դատարանի դատավոր Ա. Միրզոյանին հայտարարել խիստ նկատողություն` զուգորդված 1 տարի ժամկետով աշխատավարձի 25 տոկոսից զրկելով:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`

Գ. Բադիրյան Կ. Բաղդասարյան Ա. Թումանյան Գ. Խանդանյան Ա. Խաչատրյան Մ. Մակյան Մ. Մարտիրոսյան Ս. Օհանյան