ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2010 թվականի մարտի 12-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության (այսուհետ` Տեսչություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական դատարանի 17.09.2009 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ Տեսչության հայցի ընդդեմ անհատ ձեռնարկատեր Նադեմա Մանուկյանի՝ 80.000 ՀՀ դրամ տուգանքի գումար բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Տեսչությունը պահանջել է բռնագանձել Նադեմա Մանուկյանից 28.09.2007 թվականի որոշմամբ սահմանված 80.000 ՀՀ դրամ վարչական տուգանքի գումարը:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 17.09.2009 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Տեսչությունը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերը, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը հաշվի չի առել, որ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի վերը նշված դրույթներով լիովին թույլատրելի է վարչական վարույթում փաստաբան չհանդիսացող անձին որպես ներկայացուցիչ ներգրավելը: Տվյալ դեպքում վարույթն իրականացնող վարչական մարմինը գործի քննությունն իրականացրել է վարչական պատասխանատվության ենթարկվող անձի ներկայացուցչի մասնակցությամբ: Հետևաբար, ներկայացուցչի գործողությունները, այդ թվում` վարչական ակտը ստանալը, ունեն միևնույն իրավաբանական նշանակությունը, ինչ որ կարող էին ունենալ անձամբ պատասխանատվության ենթարկվող անձի գործողությունները:

Բացի այդ, Դատարանն անտեսել է, որ վարչական իրավախախտման վերաբերյալ արձանագրությունն այն փաստաթուղթն է, որի հիման վրա վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի քննության համար լիազորված մարմինը /պաշտոնատար անձը/ իրականացնում է վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի քննության նախապատրաստություն և գործի քննություն:

Անձին պատասխանատվության ենթարկելու գործերով վարչական վարույթի կենտրոնական փուլը վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի քննությունն է, որի ընթացքում վարույթն իրականացնող մարմինը պարտավոր է ապահովել վարչական ակտի հասցեատիրոջ հնարավորությունը` առավելագույնս արդյունավետ կերպով պաշտպանելու սեփական իրավունքները:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 17.09.2009 թվականի վճիռը և այն փոփոխել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Տեսչության 26.06.2007 թվականի թիվ 4683 ստուգման ակտի համաձայն` անհատ ձեռնարկատեր Նադեմա Մանուկյանի գեղեցկության սրահը ստուգելիս արձանագրվել են գեղեցկության սրահներին ներկայացվող սանիտարական կանոնների թվով տասը խախտումներ, որոնցից վեցի վերացման համար սահմանվել է մեկամսյա ժամկետ, իսկ մնացած չորս խախտումները հանձնարարվել է վերացնել անմիջապես և մշտապես (գ.թ. 34-35):

2) 05.09.2007 թվականի թիվ 4683-246/12 ուսումնասիրության հանձնարարագրի հիման վրա 13.09.2007 թվականից մինչև 20.09.2007 թվականն ընկած ժամանակահատվածում Նադեմա Մանուկյանի գեղեցկության սրահում անցկացվել է 26.06.2007 թվականի թիվ 4683 ստուգման ակտով տրված հանձնարարականների կատարման ուսումնասիրություն (գ.թ. 15):

3) Տեսչության 20.09.2007 թվականի թիվ 0143 ուսումնասիրության ակտի և սանիտարահիգիենիկ և սանիտարահամաճարակային կանոնների խախտման մասին թիվ 0139 արձանագրության համաձայն` 26.06.2007 թվականի թիվ 4683 ստուգման ակտով տրված հանձնարարականներից չորսը չեն կատարվել (գ.թ. 10-12):

4) Հասարակ գրավոր ձևով 17.07.2007 թվականին տրված լիազորագրի համաձայն` անհատ ձեռնարկատեր Նադեմա Մանուկյանը լիազորել է Անահիտ Ստեփանյանին ստորագրելու, ինչպես նաև բոլոր պետական, իրավաբանական հիմնարկ-ձեռնարկություններում և կազմակերպություններում իր անունից հանդես գալու իրավունքով (գ.թ. 13):

5) Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործի քննության 28.09.2007 թվականի արձանագրության համաձայն` գործի քննությանը մասնակցել է Նադեմա Մանուկյանի լիազորված անձ Անահիտ Ստեփանյանը, որին բացատրվել են նրա իրավունքներն ու պարտականությունները (գ.թ. 7):

6) Տեսչության «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի թիվ 0140/76 որոշման համաձայն՝ Նադեմա Մանուկյանի նկատմամբ նշանակվել է տուգանք 80.000 ՀՀ դրամի չափով: Նշված որոշումն ստացել է Նադեմա Մանուկյանի լիազորված անձ Անահիտ Ստեփանյանը (գ.թ. 6):

7) Տեսչության «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի թիվ 0140/76 որոշումը Նադեմա Մանուկյանը չի վիճարկել, այն չի վերացվել, չի հաստատվել դրա առոչինչ լինելը:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 21-րդ գլուխը սահմանում է վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի վարույթին մասնակցող անձանց վերաբերող դրույթներ:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 21-րդ գլխի դրույթներով չի սահմանվում վարչական վարույթում պատասխանատվության ենթարկվող անձի շահերը ներկայացնելու իրավունք ունեցող անձանց սպառիչ շրջանակը: Նշված գլխում ամրագրված 267-րդ հոդվածով կարգավորվում են վարչական պատասխանատվության ենթարկվող անձի իրավունքներին ու պարտականություններին առնչվող հարցերը, իսկ 270-րդ հոդվածով սահմանված են փաստաբանի` որպես վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի վարույթին մասնակցող անձի իրավունքներն ու պարտականությունները:

Վերոհիշյալի հաշվառմամբ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով կիրառելի են վարչական վարույթում ներկայացուցչության հարաբերությունները կարգավորող «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի» մասին ՀՀ օրենքի համապատասխան դրույթները:

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի» մասին ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական վարույթում վարույթի մասնակիցները կարող են մասնակցել ինքնուրույն, իրենց ներկայացուցիչների միջոցով կամ նրանց հետ միասին: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վարչական վարույթում որպես վարույթի մասնակիցների ներկայացուցիչներ կարող են հանդել գալ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով լիազորված անձինք, այդ թվում` փաստաբաններ, իսկ նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` լիազորված անձինք կամ oրինական ներկայացուցիչները վարչական մարմնի պահանջով պարտավոր են ներկայացնել լիազորագիր կամ oրինական ներկայացուցիչ լինելը հաuտատող փաuտաթուղթ: Լիազորագրի համար նոտարական վավերացում չի պահանջվում:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 321-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` լիազորագիր է համարվում գրավոր լիազորությունը, որն անձը տալիս է այլ անձի` երրորդ անձանց առջև ներկայանալու համար:

Վերը շարադրված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ վարչական վարույթի մասնակիցների ներկայացուցիչ կարող է լինել հասարակ գրավոր ձևով տրված լիազորագրով հանդես եկող ցանկացած անձ:

Սույն գործով Դատարանը, ղեկավարվելով Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 21-րդ գլխի դրույթներով, մասնավորապես` 267-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 269-270-րդ հոդվածներով և պատճառաբանելով, որ օրենքի ուժով վարչական վարույթի ընթացքում ներկայացուցիչ կամ լիազորված անձ կարող է հանդիսանալ միայն փաստաբանը, իսկ տվյալ դեպքում անհատ ձեռնարկատեր Նադեմա Մանուկյանի շահերը ներկայացված են եղել օրենքով սահմանված լիազորություն չունեցող անձի կողմից, հանգել է այն հետևության, որ վարչական պատասխանատվության ենթարկվող անձը չի մասնակցել վարչական իրավախախտման վերաբերյալ գործի քննությանը և չի ստացել Տեսչության «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի որոշումը, ինչի հետևանքով որոշումը չի մտել օրինական ուժի մեջ, այսինքն` Նադեմա Մանուկյանի համար նշված որոշումն իրավական հետևանքներ չի կարող առաջացնել:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` հասարակ գրավոր ձևով 17.07.2007 թվականին տրված լիազորագրով Նադեմա Մանուկյանը լիազորել է Անահիտ Ստեփանյանին իր անունից հանդես գալ բոլոր պետական, իրավաբանական հիմնարկ-ձեռնարկություններում և կազմակերպություններում: Այդ լիազորագրի հիման վրա Անահիտ Ստեփանյանը մասնակցել է վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ գործի քննությանը և ստացել է Տեսչության «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի թիվ 0140/76 որոշումը:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստերը համադրելով` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վարչական վարույթում Նադեմա Մանուկյանի շահերը ներկայացվել են օրենքով սահմանված լիազորություն ունեցող անձի կողմից, իսկ վերջինիս պատշաճ կերպով բացատրվել են իր իրավունքներն ու պարտականությունները, և հանձնվել է «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի որոշումը:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վարչական գործի քննությունն իրականացվել է օրենքով սահմանված կարգով, Նադեմա Մանուկյանի իրավունքների պահպանմամբ, ինչի արդյունքում էլ կայացված «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի որոշումը հանձնվել է նրան: Այսինքն` Նադեմա Մանուկյանն ստացել է իր նկատմամբ վարչական պատասխանատվություն սահմանող վարչական ակտը, հետևաբար այն մտել է ուժի մեջ և ենթակա է կատարման:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ Դատարանը հայցը մերժելիս դուրս է եկել հայցի շրջանակներից, քանի որ վարչական ակտի իրավաչափության ստուգման պահանջի բացակայության պայմաններում անդրադարձել է նաև վարչական ակտի իրավաչափության հարցին և բացառել է դրա իրավական հետևանքներ առաջացնելու հնարավորությունը այն դեպքում, երբ սույն գործով Տեսչության «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի թիվ 0140/76 որոշումը չի վիճարկվել, չի վերացվել, չի հաստատվել դրա առոչինչ լինելը:

ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի համաձայն՝ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

Վերոնշյալ հոդվածից հետևում է, որ յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է ելնել այն կանխավարկածից, որ Տեսչության «Տուգանք սահմանելու մասին» 28.09.2007 թվականի թիվ 0140/76 որոշումն ընդունվել է ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով սահմանված լիազորությունների շրջանակում: Դրա հետևանքով պետք է եզրակացնել, որ նշված որոշումն իրավաչափ է, և որևէ անձ, այդ թվում՝ պետական մարմինը չի կարող կասկածի տակ դնել այդ որոշման իրավաչափությունը (տե՛ս ըստ հայցի Երևանի քաղաքապետարանի ընդդեմ Հրաչյա Քարամյանի՝ ինքնակամ շինությունը քանդելուն պարտավորեցնելու և 200.000 ՀՀ դրամ վարչական տուգանքը բռնագանձելու պահանջների մասին թիվ ՎԴ/2068/05/08 վարչական գործով Վճռաբեկ դատարանի 27.05.2009 թվականի որոշումը):

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ և 228-րդ հոդվածների ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն վարչական գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին կետի 4-րդ ենթակետով սահմանված՝ ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է ՀՀ Սահմանադրության և Կոնվենցիայի վերը նշված հոդվածներով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտը փոփոխելը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից:

Դատական ակտը փոփոխելիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 17.09.2009 թվականի վճիռը և այն փոփոխել. ՀՀ առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության հայցը բավարարել՝ Նադեմա Մանուկյանից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 80.000 (ութսուն հազար) ՀՀ դրամ վարչական տուգանքի գումարը:

2. Նադեմա Մանուկյանից հօգուտ ՀՀ առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության բռնագանձել 11.500 (տասնմեկ հազար հինգ հարյուր) ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի և վճռաբեկ բողոքի համար վճարված պետական տուրքի գումար:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Տ. Պետրոսյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան
		Է. Հայրիյան
		Ե. Սողոմոնյան