ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ   ԱԽ-6-Ո-07 2010 թ.   ՀՀ ՇԻՐԱԿԻ ՄԱՐԶԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ Ա. ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ     ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ   ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝   նախագահությամբ Ա. Մկրտումյանի   մասնակցությամբ ԱԽ անդամներ   Վ. Աբելյանի, Գ. Բադիրյանի, Կ. Բաղդասարյանի, Ռ. Բարսեղյանի, Տ. Բարսեղյանի, Ա. Թումանյանի, Գ. Խանդանյանի, Ա. Խաչատրյանի,  Մ. Մակյանի, Մ. Մարտիրոսյանի,  Հ. Փանոսյանի, Ս. Օհանյանի   մասնակցությամբ դատավոր` Ա. Խաչատրյանի քարտուղարությամբ` Շ. Վարդանյանի

2010 թվականի ապրիլի 22-ին Երևան քաղաքում՝ դռնփակ նիստում, քննարկելով ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի (այսուհետ` Կարգապահական հանձնաժողով) 18.03.2010 թվականի N-Կ-2-05/2010 որոշմամբ ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել քաղաքացի Ռուբեն Մանուկյանի գրությունը` հասցեագրված ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահին:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Կարգապահական հանձնաժողովը Արդարադատության խորհրդին (այսուհետ` Խորհուրդ) է ներկայացրել եզրակացություն` կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող ներքոհիշյալ խախտումների վերաբերյալ, որը կարգապահական հանձնաժողովը գնահատել է որպես նյութական իրավունքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Ըստ եզրակացության.

Քաղաքացի Ռուբեն Մանուկյանը (այսուհետ` Դիմումատու) դիմել է ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ` Դատարան)` իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը հաստատելու պահանջով: Մասնավորապես, Դիմումատուն Դատարանից խնդրել է հաստատել 1964 թվականի մարտի 24-ից մինչև 2006 թվականի հունվար ամիսն ընկած ժամանակահատվածի իր աշխատանքային ապահովագրական ստաժը` կենսաթոշակի անցնելու համար: Դատարանը (դատավոր` Ա. Խաչատրյան) թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործով 09.10.2009 թվականի վճռով դիմումը բավարարել է մասնակի` իրավական հիմքում դնելով «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասը:

Դատարանը մասնավորապես նշել է. «Դատարանն ապացուցված է համարում դիմումատուի կողմից 24.03.1964 թվականից մինչև 01.07.1969 թվականը, ինչպես նաև 01.01.1992 թվականից մինչև 12.03.2001 թվականը աշխատելու փաստը, որը կազմում է 14 տարի 5 ամիս 19 օր, և գտնում է, որ դիմողը հնարավորություն չունի այլ կարգով ստանալու նշված փաստը հավաստող պատշաճ փաստաթղթեր, սակայն դատարանը գտնում է նաև, որ դիմողի պահանջը` նշված ժամանակահատվածում իր ունեցած աշխատանքային ապահովագրական ստաժը հաստատելու վերաբերյալ, ենթակա է բավարարման մասնակիորեն, քանի որ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` դատական կարգով ստաժը կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի»:

Վերոգրյալի հիման վրա Դատարանը հաստատել է Դիմումատուի կողմից 24.03.1964 թվականից մինչև 01.07.1969 թվականը, ինչպես նաև 01.01.1992 թվականից մինչև 12.03.2001 թվականն ընկած ժամանակահատվածում տասը տարվա աշխատանքային ապահովագրական ստաժ ունենալու իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը:

Դիմումատուի կողմից ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք, որը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 23.12.2009 թվականի որոշմամբ բավարարվել է մասնակիորեն:

Կարգապահական հանձնաժողովը, ուսումնասիրելով դիմումը, դիմումին կից ներկայացված փաստաթղթերը, գտել է, որ դատավոր Ա. Խաչատրյանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, որը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-րդ կետի ուժով հիմք է դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:

Մասնավորապես, ՀՀ դատական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ ենթակետի համաձայն` գործը քննելիս և լուծելիս դատավորը պարտավոր է ապահովել պատշաճ մասնագիտական պատրաստվածություն:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` քաղաքացիական գործերով դատավարությունն իրականացվում է գործի քննության ժամանակ գործող օրենքներով:

Դատարանը 09.10.2009 թվականի վճռի հիմքում դրել է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասը: Սակայն «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածը չի ունեցել 4-րդ մաս, և Դատարանի կողմից վկայակոչված վարքագծի կանոնը վերաբերում է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 3-րդ մասին (դատական կարգով ստաժը կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի), որն էլ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 29.01.2008 թվականի թիվ ՍԴՈ-731 որոշմամբ ճանաչվել է ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 37-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր:

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 74-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` իրավական ակտն անվավեր է ճանաչվում ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմից իրավական ակտը ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող ճանաչվելու դեպքում:

Օրենքի 74-րդ հոդվածի 2.1-րդ մասի համաձայն` նույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված դեպքում իրավական ակտն իրավաբանական ուժը կորցնում է «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված պահից:

ՀՀ Սահմանադրության 102-րդ հոդվածի համաձայն` Սահմանադրական դատարանի որոշումները և եզրակացությունները վերջնական են և ուժի մեջ են մտնում հրապարակման պահից:

20.01.2009 թվականի «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն` ուժը կորցրած են ճանաչվել «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում` կիրառելով այն օրենքը, որը չպետք է կիրառեր, ինչի արդյունքում Դիմումատուն զրկվել է դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման հնարավորությունից:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատական ակտը, որը պարունակում է նյութական օրենքի նորմերի խախտում, չի կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Տվյալ պարագայում դատավորի մեղավորությունն առկա է, քանի որ նա չի դրսևորել բավարար ուշադրություն և շրջահայացություն, որի արդյունքում չեն պահպանվել արդարության և օրինականության սկզբունքները, և թույլ է տրվել նյութական իրավունքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

3. Դատավորի բացատրությունում բերված փաստարկները Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանը Կարգապահական հանձնաժողովին 24.03.2010 թվականին ներկայացրել է բացատրություն, որում մասնավորապես նշված է.

«Իմ կողմից քննվել է թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործն ըստ դիմումի Ռուբեն Սենիկի Մանուկյանի` իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստը` դիմողի աշխատանքային ապահովագրական ստաժը, հաստատելու վերաբերյալ, և 09.10.2009 թվականին կայացված վճռով դիմումը բավարարվել է մասնակի` հիմք ընդունելով «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասը:

Վճիռ կայացնելիս նշված իրավական նորմը իմ կողմից կիրառվել է հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 131-րդ հոդվածի 1-ին կետի 3-րդ ենթակետի համաձայն` դատարանը վճիռ կայացնելիս որոշում է տվյալ գործով կիրառման ենթակա օրենքները և այլ իրավական ակտերը: Այս հարցը քննարկելիս գտել եմ, որ տվյալ հարցի լուծման համար պետք է կիրառվի «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքը, մասնավորապես, նշված օրենքի 47-րդ հոդվածով սահմանված նորմերը:

Այդ նպատակով օգտվել եմ www.arlis.am կայքէջում հրապարակված «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի տեքստից` իմանալով, որ նշված կայքէջը հանդիսանում է «Պաշտոնական տեղեկագիր» ՓԲ ընկերության կայքէջը, իսկ «ՀՀ պաշտոնական տեղեկագիր» և «ՀՀ գերատեսչական նորմատիվ ակտերի տեղեկագիր» պարբերականների հրապարակումը 1997 թվականից ՀՀ կառավարության որոշմամբ իրականացնում է «Պաշտոնական տեղեկագիր» ՓԲ ընկերությունը: Համաշխարհային բանկի և ՀՀ արդարադատության նախարարության նախաձեռնությամբ էլ 2005 թվականից գործում է Հայաստանի Իրավական Տեղեկատվական Համակարգը (ՀԻՏՀ) (Armenian Legal Information System (ARLIS) www.arlis.am, որի իրավական ակտերի բազայի համալրման և սպասարկման աշխատանքները նույնպես, ՀՀ կառավարության որոշմամբ, իրականացնում է «Պաշտոնական տեղեկագիր» ՓԲ ընկերությունը: Այդ մասին նշված է նաև հիշատակված կայքէջի «Մեր մասին» բաժնում:

Վերը նշված կայքէջում առ այսօր էլ` 24.03.2010 թվականը, «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածը ներկայացված է հետևյալ խմբագրությամբ` 4 մասերով.

Հոդված 47. Ապահովագրական ստաժը հաստատելու կարգը և ստաժը հաստատող փաստաթղթերը

Մինչև սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը և անհատական հաշվառման բազայի ձևավորումը ապահովագրված անձի ունեցած աշխատանքային ստաժը հաստատող հիմնական փաստաթուղթն աշխատանքային գրքույկն է, իսկ 1992 թվականի հունվարից սկսած` նաև սոցիալական վճարներ կատարելը կամ աշխատավարձ ստանալը հաստատող փաստաթուղթը:

(2-րդ մասն ուժը կորցրել է 26.12.08 ՀՕ-35-Ն)

(3-րդ մասն ուժը կորցրել է 26.12.08 ՀՕ-35-Ն)

Դատական կարգով ստաժը կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի:

(47-րդ հոդվածը լրաց. 11.11.05 ՀՕ-223-Ն, փոփ. 24.10.07 ՀՕ-247-Ն, 26.12.08 ՀՕ-35-Ն)

Վերը նշվածից հետևում է, որ տվյալ հոդվածն ունեցել է 4 մաս, որոնցից 2-րդ և 3-րդ մասերը ուժը կորցրել են 26.12.2008 թվականի ՀՕ-35-Ն օրենքի համաձայն:

Նույն կայքէջում, մինչ 26.12.2008 թվականը գործող «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածը ներկայացված է հետևյալ խմբագրությամբ` 4 մասերով.

Հոդված 47. Ապահովագրական ստաժը հաստատելու կարգը և ստաժը հաստատող փաստաթղթերը

Մինչև սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը և անհատական հաշվառման բազայի ձևավորումը ապահովագրված անձի ունեցած աշխատանքային ստաժը հաստատող հիմնական փաստաթուղթն աշխատանքային գրքույկն է, իսկ 1992 թվականի հունվարից սկսած` նաև սոցիալական վճարներ կատարելը կամ աշխատավարձ ստանալը հաստատող փաստաթուղթը:

Աշխատանքային գրքույկի կամ դրանում համապատասխան գրառումների կամ ստաժը հաստատող` օրենսդրությամբ սահմանված այլ փաստաթղթերի բացակայության դեպքում աշխատանքային ստաժը հաստատվում է արխիվային տեղեկանքով, իսկ դրա բացակայության դեպքում` դատական կարգով:

Պահանջվող (25 տարի) ապահովագրական ստաժի առկայության դեպքում ստաժը դատական կարգով չի հաստատվում:

Դատական կարգով կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի:

(47-րդ հոդվածը լրաց. 11.11.05 ՀՕ-223-Ն, փոփ. 24.10.07 ՀՕ-247-Ն)

Նույն կերպ` 4 մասով է ներկայացված Օրենքի 47-րդ հոդվածը` տվյալ Օրենքում կատարված յուրաքանչյուր փոփոխությունից առաջ և հետո:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, քննելով «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերի` ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ գործը, 29.01.2008 թվականին որոշում է կայացրել` որոշելով «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը ճանաչել ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 37-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր:

«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 26.12.2008 թվականին ՀՀ ԱԺ կողմից ընդունված և 05.02.2009 թվականին ուժի մեջ մտած օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն` Օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը ուժը կորցրած են ճանաչվել:

Դրանից հետո վերը նշված կայքէջում «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածը ներկայացված է այն խմբագրությամբ, որի մասին արդեն նշեցի` 4 մասերով, որոնցից առաջինը և չորրորդը գործում են, իսկ երկրորդն ու երրորդը ուժը կորցրել են:

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 67-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` իրավական ակտերի պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական հրատարակումն իրականացվում է այդ իրավական ակտերը կամ դրանց քաղվածքները թղթի վրա, էլեկտրոնային կամ այլ կրիչների վրա տպագրման կամ բազմացման, ինչպես նաև էլեկտրոնային կամ այլ ցանցերով դրանց տարածման միջոցով: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` օրենսդրական, գերատեսչական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավական ակտերի պաշտոնական հրատարակումն իրականացվում է այն տեսքով, ինչ տեսքով դրանք ուղարկվել են հրապարակման:

Վերը նշված օրենքները և Սահմանադրական դատարանի որոշումը համադրելով` եկել եմ այն եզրակացության, որ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածն ի սկզբանե, ընդունման պահից` 19.11.2002 թվականից, ունեցել է 4 մաս, ինչպես որ շարադրված է www.arlis.am կայքէջում, հետագայում` 29.01.2008 թվականին, ՀՀ սահմանադրական դատարանը ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր է ճանաչել Օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը, որից հետո «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» 26.12.2008 թվականին ՀՀ ԱԺ կողմից ընդունված և 05.02.2009 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՕ-35-Ն օրենքով նշված հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը ուժը կորցրած են ճանաչվել, իսկ 1-ին և 4-րդ մասերը մնացել են և գործում են, ինչպես որ առ այսօր ներկայացված է վերը նշված կայքէջում:

Տվյալ պարագայում «ՀՀ պաշտոնական տեղեկագիր» պարբերականի հրատարակում իրականացնող «Պաշտոնական տեղեկագիր» ՓԲ ընկերության www.arlis.am կայքէջում տեղադրված «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքն այն խմբագրությամբ, ինչպես որ հրապարակված է, տվյալ դեպքում` Օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, իմ կողմից ընդունվել է որպես հիմք, որպես գործող օրենսդրական նորմ և կիրառվել է թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործով վճիռ կայացնելիս»:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1. Դիմումատուն դիմել է Դատարան` խնդրելով հաստատել 1964 թվականի մարտի 24-ից մինչև 2006 թվականի հունվար ամիսն ընկած ժամանակահատվածի իր աշխատանքային ապահովագրական ստաժը` կենսաթոշակի անցնելու համար:

2. Դատարանը (դատավոր` Ա. Խաչատրյան) թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործով 09.10.2009 թվականի վճռով դիմումը բավարարել է մասնակի` իրավական հիմքում դնելով «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասը:

3. Դատարանի կողմից որպես «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մաս վկայակոչված վարքագծի կանոնը վերաբերում է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 3-րդ մասին (դատական կարգով ստաժը կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի):

4. ՀՀ սահմանադրական դատարանի 29.01.2008 թվականի թիվ ՍԴՈ-731 որոշմամբ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը ճանաչվել են ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 37-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր:

 5. 20.01.2009 թվականի «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն` «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը ուժը կորցրած են ճանաչվել:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով Կարգապահական հանձնաժողովի անդամի զեկույցը, դատավորի բացատրությունները, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ սույն գործով կիրառելի է ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որի համաձայն` եթե Արդարադատության խորհուրդը նպատակահարմար չի գտնում դատավորի նկատմամբ կիրառել կարգապահական տույժի միջոց, ապա կարող է բավարարվել հարցի քննարկմամբ` որոշմամբ ամրագրելով կարգապահական պատասխանատվության հիմքերի առկայությունը և կարճելով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը:

Մասնավորապես, ՀՀ դատական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ ենթակետի համաձայն` գործը քննելիս և լուծելիս դատավորը պարտավոր է ապահովել պատշաճ մասնագիտական պատրաստվածություն:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` քաղաքացիական գործերով դատավարությունն իրականացվում է գործի քննության ժամանակ գործող օրենքներով:

Նշված հոդվածից հետևում է, որ չի կարող կիրառվել ուժը կորցրած, անվավեր և հակասահմանադրական ճանաչված, վերացված իրավական նորմը:

Դատարանը թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործով 09.10.2009 թվականի վճռի հիմքում դրել է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասը` մասնավորապես, նշելով. «Դատարանն ապացուցված է համարում դիմումատուի կողմից 24.03.1964 թվականից մինչև 01.07.1969 թվականը, ինչպես նաև 01.01.1992 թվականից մինչև 12.03.2001 թվականը աշխատելու փաստը, որը կազմում է 14 տարի 5 ամիս 19 օր, և գտնում է, որ դիմողը հնարավորություն չունի այլ կարգով ստանալու նշված փաստը հավաստող պատշաճ փաստաթղթեր, սակայն դատարանը գտնում է նաև, որ դիմողի պահանջը` նշված ժամանակահատվածում իր ունեցած աշխատանքային ապահովագրական ստաժը հաստատելու վերաբերյալ, ենթակա է բավարարման մասնակիորեն, քանի որ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` դատական կարգով ստաժը կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի»:

Մինչդեռ, սույն իրավահարաբերության ժամանակ գործող «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքի 47-րդ հոդվածը չի ունեցել 4-րդ մաս, և Դատարանի կողմից վկայակոչված վարքագծի կանոնը վերաբերում է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 3-րդ մասին (դատական կարգով ստաժը կարող է հաստատվել պահանջվող ստաժի պակասող մասը, սակայն տասը տարվա ստաժից ոչ ավելի):

ՀՀ սահմանադրական դատարանի 29.01.2008 թվականի թիվ ՍԴՈ-731 որոշմամբ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը ճանաչվել են ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ և 37-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր:

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 74-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` իրավական ակտն անվավեր է ճանաչվում ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմից իրավական ակտը ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող ճանաչվելու դեպքում:

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 74-րդ հոդվածի 2.1-րդ մասի համաձայն` նույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված դեպքում իրավական ակտն իրավաբանական ուժը կորցնում է «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված պահից:

ՀՀ Սահմանադրության 102-րդ հոդվածի համաձայն` Սահմանադրական դատարանի որոշումները և եզրակացությունները վերջնական են և ուժի մեջ են մտնում հրապարակման պահից:

20.01.2009 թվականի «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն` ուժը կորցրած են ճանաչվել «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը:

 Այսինքն, Դատարանի կողմից թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործով դատավարությունն իրականացվել է կիրառված վարքագծի կանոնի գործողության ժամկետի ավարտից հետո, այն է` 09.10.2009 թվականին:

Դիտարկվող հարցի վերաբերյալ Խորհուրդն իր իրավական դիրքորոշումն արտահայտել է 26.01.2010 թվականի թիվ N-Կ-2-01/2010 որոշմամբ: Մասնավորապես, «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 61.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` նույն օրենքով նախատեսված իրավաբանական ուժ չունեցող իրավական ակտերն առոչինչ են և ենթակա չեն կատարման կամ կիրառման: Նույն հոդվածի 2-րդ մասը սահմանում է, որ իրավաբանական ուժ չունեցող ակտի կատարումը կամ կիրառումն առաջացնում է օրենքով սահմանված պատասխանատվություն:

Նշված հոդվածի վերլուծությունից հետևում է, որ իրավաբանական ուժը կորցրած իրավական ակտը համարվում է գոյություն չունեցող: Նման ակտի կիրառումը ոչ միայն արգելվում է, այլև հանգեցնում է հոդվածում կոնկրետ նշված հետևանքների` օրենքով նախատեսված պատասխանատվության:

Դատավոր Ա. Խաչատրյանը թիվ ՇԴ/0587/02/09 քաղաքացիական գործով վճիռ կայացնելիս կիրառել է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 47-րդ հոդվածով սահմանված նորմերը և այդ նպատակով օգտվել է www.arlis.am կայքէջում հրապարակված «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի տեքստից:

Այս առումով Խորհուրդը հարկ է համարում նշել, որ «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 67-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` իրավական ակտերի պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական հրատարակումն իրականացվում է այդ իրավական ակտերը կամ դրանց քաղվածքները թղթի վրա, էլեկտրոնային կամ այլ կրիչների վրա տպագրման կամ բազմացման, ինչպես նաև էլեկտրոնային կամ այլ ցանցերով դրանց տարածման միջոցով: Նույն օրենքի 62-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ՀՀ օրենքները, ԱԺ որոշումները, ՍԴ որոշումները, Նախագահի հրամանագրերն ու կարգադրությունները, ԱԺ նախագահի որոշումները, կառավարության և վարչապետի որոշումները դրանք ստանալու օրվան հաջորդող տասն օրվա ընթացքում պաշտոնապես հրապարակվում են «Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական տեղեկագրում»: Հետևաբար, www.arlis.am կայքէջը չի կարող դիտվել որպես պաշտոնական աղբյուր, իսկ դատավորը պետք է հիմք ընդուներ միակ պաշտոնական աղբյուրը հանդիսացող «Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական տեղեկագրում» զետեղված` «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի պաշտոնական ինկորպորացիան:

Դրա հետ մեկտեղ, Խորհուրդը հարկ է համարում փաստել, որ դատավորին թյուրիմացության մեջ է գցել ՀՀ օրենսդրական դաշտի ոչ պաշտոնական աղբյուր հանդիսացող` Հայաստանի իրավական տեղեկատվական համակարգում (www.arlis.am, www.laws.am, www.legislation.am) հրապարակված «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի ինկորպորացիան, որի 47-րդ հոդվածում նույնիսկ 22.04.2010 թվականի դրությամբ էլ առկա է 4-րդ մաս, որը չի համապատասխանում «Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական տեղեկագրում» հրապարակված օրենքի տեքստին:

Միաժամանակ Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել նաև, որ ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանը դատավորի պաշտոնը ստանձնել է 2006 թվականին, աչքի է ընկել օրինավոր վարքագծով, իր գործունեությամբ նպաստում է արդարադատության որակի բարձրացմանը:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածներով, 162-րդ հոդվածի 2-րդ մասով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. ՀՀ Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Խաչատրյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել` բավարարվելով հարցի քննարկմամբ:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`

Գ. Բադիրյան Կ. Բաղդասարյան Տ. Բարսեղյան Ա. Թումանյան Գ. Խանդանյան Ա. Խաչատրյան Մ. Մակյան Մ. Մարտիրոսյան Ս. Օհանյան