«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Ռ. Քոչարյան
16 հոկտեմբերի 2006 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

7 սեպտեմբերի 2006 թվականի N 1412-Ն

ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՆՏԱՌՆԵՐՈՒՄ ԱՆՏԱՌԱՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՀԱՏՈՒՄՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
(վերնագիրը փոփ. 29.11.07 N 1545-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2005 թվականի դեկտեմբերի 9-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի գործունեության միջոցառումների ծրագիրը և գերակա խնդիրները հաստատելու մասին» N 2200-Ն որոշման N 1 հավելվածի 129-րդ կետին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Սահմանել արտադրական նշանակության անտառներում անտառավերականգնման հատումների իրականացման կարգը` համաձայն հավելվածի:

2. (2-րդ կետն ուժը կորցրել է 29.11.07 N 1545-Ն)

3. Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարին` մեկամսյա ժամկետում հաստատել անտառահատման տեխնոլոգիական քարտի ձևը:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող երեսուներորդ օրը:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2006 թ. սեպտեմբերի 29 Երևան

Հավելված ՀՀ կառավարության 2006 թվականի սեպտեմբերի 7-ի N 1412-Ն որոշման

Կ Ա Ր Գ

ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՆՏԱՌՆԵՐՈՒՄ ԱՆՏԱՌԱՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՀԱՏՈՒՄՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Սույն կարգով սահմանվում են արտադրական նշանակության անտառներում անտառավերականգնման հատումների իրականացման պայմանները:

2. Անտառավերականգնման հատումների նպատակն անտառային պաշարների կայուն և արդյունավետ օգտագործման, անտառի ջրապահպան, ջրակարգավորիչ և հողապաշտպան հատկանիշների ամրապնդման, անտառավերականգնման, տնտեսապես արժեքավոր ծառատեսակների վերարտադրության, անտառի արտադրողականության բարձրացման, բնական միջավայրի բարելավման ու պահպանման ապահովումն է:

3. Անտառավերականգնման հատումների ձևերն ընտրելիս, ինչպես նաև հատատեղերի տարածքը սահմանելիս` հաշվի են առնվում ծառատեսակների կենսաբանական առանձնահատկությունները, աճի պայմանները, լանջերի թեքությունը և կողմնադրությունը, հողատարման և սողանքների առաջացման հնարավորությունը, գլխավոր անտառակազմող ծառատեսակների մատղաշի (այսուհետ` մատղաշ) առկայությունը և վիճակը:

(3-րդ կետը փոփ. 23.09.09 N 1109-Ն)

4. Լանջերն ըստ թեքության բաժանվում են` թեթև զառիվայր` մինչև 10⁰, զառիվայր` 11<sup>0</sup>-20<sup>0</sup>, կտրուկ` 21⁰-30⁰, խիստ կտրուկ` 30⁰-ից բարձր:

Լանջի թեքությունը որոշվում է հատատեղի ստորին սահմանից մինչև վերին սահմանը: Եթե հատատեղի առանձին տեղամասերում լանջի թեքությունն անցնում է 10⁰-ը, ապա դրանցից յուրաքանչյուրի համար որոշվում է առանձին թեքության աստիճան, որը հաշվի է առնվում անտառավերականգնման հատման եղանակը և ձևն ընտրելիս:

5. Սույն կարգում օգտագործվող հիմնական հասկացություններն են`

«պատուհան»` ծառերից ազատված տարածք, որում նպաստավոր պայմաններ են ստեղծվում մատղաշի աճի և զարգացման համար.

բարձման հրապարակ` տարածք, որում բնափայտը բարձվում է բեռնափոխադրման միջոցի վրա.

ինքնացանք` ծառերից բնական ճանապարհով թափված սերմերից աճած ծիլեր.

փարոսային ծառ` բարձր արտադրողականությամբ և այլ ժառանգական հատկանիշներով օժտված ծառ, որն անտառավերականգնման

հատումների ժամանակ թողնվում է տեղում` անտառի բնական սերմնային վերարտադրությունն ապահովելու նպատակով.

տեխնոլոգիական միջանցք` բացվում են ծառուտներում տեխնիկական միջոցների տեղաշարժի և հատված ծառերի դուրսբերման համար.

սերմնային տարի`  առատ պտղաբերման տարի, որի հաջորդականությունը պայմանավորված է ծառատեսակների կենսաբանական առանձնահատկություններով և աճի պայմաններով.

վերին պահեստ`  հատատեղում բարձման հրապարակը վերին պահեստ է, որը գործում է հատատեղի օգտագործման ժամանակահատվածում:

II. ԱՆՏԱՌԱՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՀԱՏՈՒՄԸ

6. Անտառավերականգնման հատումը կատարվում է ընտրովի հատման եղանակով:

7. Ընտրովի հատման ձևերն են`

ա) կամավոր-ընտրովի հատում,

բ) խմբակային-ընտրովի հատում:

8. Ընտրովի հատումներն անընդմեջ հատման փուլերով կատարվում են հասուն և գերհասուն անտառներում:

9. Կամավոր-ընտրովի հատումներ` կապված միջավայրի պայմանների և բնափայտի պաշարի հետ, իրականացվում են թույլ ինտենսիվությամբ` 15-20 տոկոս (տեխնոլոգիական միջանցքների բացման դեպքում` մինչև 25 տոկոս), և չափավոր ինտենսիվությամբ` 21-30 տոկոս: Կամավոր-ընտրովի հատման կրկնությունը, կապված մատղաշի բնական վերաճի պայմանների և հատման ինտենսիվության հետ, կատարվում է 10-15 տարի հետո: Հաշվի առնելով անտառի առանձնահատկությունները` կամավոր-ընտրովի հատման տևողությունը կարող է երկարաձգվել մինչև 30-40 տարի: Կամավոր-ընտրովի հատման դեպքում ծառուտն իջեցվում է մինչև 0.6 լրիվության:

10. Խմբակային-ընտրովի հատումները կատարվում են տարահասակ անտառներում, որտեղ ծառերից ազատ մասերում, բացատներում ապահովված է բնական վերաճը: Այս դեպքում հատվում են գլխավոր ծառատեսակների մատղաշի բնական վերաճի առաջացմանը, աճին, տարածմանն ու զարգացմանը խոչընդոտող ծառերը:

Եթե մատղաշի բնական վերաճով բացատներ չկան, հասուն և գերհասուն ծառերի բարձրության տրամագծով բացվում է «պատուհան»` մատղաշի բնական վերաճ ապահովելու նպատակով: Յուրաքանչյուր մեկ հեկտարի վրա բացվում է 3-4 «պատուհան»: Հատման յուրաքանչյուր կրկնության ժամանակ «պատուհանը» լայնացվում է` այն հաշվով, որպեսզի ապահովվեն մատղաշի վերաճի, զարգացման, տարածման անհրաժեշտ պայմանները:

11. Հաճարենու անտառներում անտառավերականգնման հատումների ձևերն են`

ա) կամավոր-ընտրովի հատումներ, որոնք կատարվում են բոլոր կողմնադրությունների` մինչև 30⁰ թեքություն, 0.7 և ավելի լրիվություն ունեցող ծառուտներում:

Կամավոր-ընտրովի հատումներ թույլատրվում են 0.7-ից ցածր լրիվություն ունեցող ծառուտներում, միայն սաղարթի տակ, նոր ծառուտներ կազմելու բավականաչափ թվով հուսալի մատղաշների` մեկ հեկտարի հաշվով` 8-10 հազ. հատ, մեկ մետր և ավելի բարձրությամբ և երկրորդ շարահարկում, գլխավոր ծառատեսակների բավարար քանակության պայմաններում:

Կամավոր-ընտրովի հատումների կիրառման ընթացքում հատատեղում ծառերը հատվում են հավասարաչափ` առանց մեծ «պատուհան» գոյացնելու:

Կամավոր-ընտրովի հատումը կրկնվում է, կապված ծառուտի լրիվության և վերաճի հետ, 10-20 տարի հետո, 0.7 լրիվությունից ցածր լրիվության դեպքում հատման ինտենսիվությունը կազմում է հատատեղի ծառուտի պաշարի 7-10 տոկոսը, 0.7 լրիվության դեպքում հատման ինտենսիվությունը կազմում է 10-13 տոկոս, 0.8 և բարձր լրիվության դեպքում` մինչև 25: Արմատի վրա թողնված ծառուտի լրիվությունը չպետք է ցածր լինի 0.6-ից.

բ) խմբակային-ընտրովի հատումները կատարվում են ծառուտներում, որոնք ունեն հուսալի բնական վերաճ և աճում են մինչև 30⁰ թեքություն ունեցող լանջերի բոլոր կողմնադրություններում, ապահովված են կայուն և միջին կայունության հողածածկույթով, թարմ ու խոնավ աճի պայմաններով:

Մատղաշների խմբեր ունեցող տեղամասերում` մեկ հեկտարի վրա հիմնադրվում է 15-20 մետր տրամագծով 5-6 «պատուհան»: Եթե չկան բնական ծագում ունեցող «պատուհաններ», դրանք ստեղծվում են արհեստականորեն` տարածքում հավասարաչափ տեղաբաշխվածությամբ:

«Պատուհանն» ընդլայնվում է 7-12 տարի հետո` հաշվի առնելով հուսալի մատղաշի աճն ու զարգացումը:

Հատման ընթացքում մատղաշը չվնասելու համար ծառերը տապալում են չհատված անտառի կողմը: «Պատուհանի» հիմնադրման և հատման յուրաքանչյուր փուլում, դրանց ընդլայնման ժամանակ, միջին հաշվով հատվում է բնափայտի ընդհանուր պաշարի 20 տոկոսը: Անտառի վերականգնման տևողությունը 30-40 տարի է:

(11-րդ կետը փոփ., լրաց. 23.09.09 N 1109-Ն)

12. Կաղնու անտառներում անտառավերականգնման հատումների ձևերն են`

ա) խմբակային-ընտրովի հատումներ, որոնք իրականացվում են մինչև 30⁰ թեքություն ունեցող լանջերի կայուն և միջին կայունության հողածածկույթով բոլոր կողմնադրություններում, հատկապես խմբերով մատղաշ ունեցող ծառուտներում: Յուրաքանչյուր հեկտարում բացվում է 20-25 մետր տրամագծով 3-4 «պատուհան»: Տարածքում «պատուհանները» տեղաբաշխվում են հավասարաչափ, և յուրաքանչյուր «պատուհանում» թողնվում է առնվազն մեկ սերմնային ծառ:

«Պատուհանի» ընդլայնումն իրականացվում է 5-8 տարի հետո, երբ յուրաքանչյուր «պատուհանի» մեկ քառ. մետրում առկա է միջինը առնվազն մեկ մետր բարձրությամբ մեկ հատ կենսունակ մատղաշ:

Անտառի վերականգնման տևողությունը 25-30 տարի է: Հատման յուրաքանչյուր փուլի ընթացքում հատվում է բնափայտի ընդհանուր պաշարի 20-25 տոկոսը.

բ) կամավոր-ընտրովի հատումներ, որոնք նշանակվում են այն ծառուտներում, որոնք աճում են մինչև 30⁰ թեքություն ունեցող լանջերի բոլոր կողմնադրություններում, ինչպես նաև մինչև 20⁰ թեքություն ունեցող լանջերի, անկայուն, չոր հողածածկույթով հյուսիսային կողմնադրություններում, տարախոտային հատիկաբուսային, շյուղախոտային տիպի անտառներում:

Հատման փուլը կրկնվում է 10 տարի անց։ Հատվում է բնափայտի պաշարի 20 տոկոսը, և ծառուտը հասցվում է 0.6-ից ոչ պակաս լրիվության:

13. Բոխու և լայնատերևավոր մյուս ծառատեսակների անտառներում անտառավերականգնման հատումների ձևերն են`

ա) խմբակային-ընտրովի հատումներ, որոնք կիրառվում են խմբավորված մատղաշ ունեցող հասուն և գերհասուն ծառուտներում աճող կայուն և միջին կայունության հողածածկույթ ունեցող բոլոր կողմնադրությունների մինչև 30⁰ թեքություն ունեցող լանջերում:

Յուրաքանչյուր մեկ հեկտարի վրա հիմնադրվում է 20-25 մետր տրամագծով 3-4 «պատուհան»: Արժեքավոր ծառատեսակների վերաճին նպաստելու նպատակով կաղնու և հաճարի ծառերի մի մասը թողնվում է մինչև հատման մյուս փուլը: «Պատուհանի» ընդլայնումն իրականացվում է 7-10 տարի անց, հնարավորության դեպքում` սերմնային տարում, յուրաքանչյուր «պատուհանում» 0.5-1.0 մետր բարձրությամբ առնվազն 600 հատ գլխավոր ծառատեսակների հուսալի մատղաշի առկայության պայմաններում:

«Պատուհանի» հիմնադրման ժամանակ հատվում է բնափայտի ընդհանուր պաշարի 20-25 տոկոսը, իսկ ընդլայնման փուլում` 35-40 տոկոսը:

Հատման վերջին փուլում յուրաքանչյուր «պատուհանում» պետք է թողնվի առնվազն 1500 հատ, մեկ մետր և ավելի բարձրությամբ գլխավոր ծառատեսակների մատղաշ: Հատման փուլերի ավարտման ժամկետը կամ անտառի վերարտադրման տևողությունը 20-30 տարի է.

բ) կամավոր-ընտրովի հատումներ, որոնք իրականացվում են բոլոր կողմնադրությունների` մինչև 30<sup>0</sup> թեքություն ունեցող լանջերի վրա աճող ծառուտներում, ինչպես նաև անկայուն հողածածկույթով` փոքր թեքություն ունեցող լանջերում:

Հատումը կրկնվում է 10-15 տարի անց, որի ժամանակ հատվում է բնափայտի պաշարի մինչև 20 տոկոսը` ապահովելով ծառուտի 0.6-ից ոչ ցածր լրիվությունը:

(13-րդ կետը փոփ. 23.09.09 N 1109-Ն)

III. ՀԱՏԱՏԵՂԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

14. Նախքան անտառահատման տոմսի դուրսգրումը` յուրաքանչյուր հատատեղի համար անտառ մթերողի կողմից կազմվում է տեխնոլոգիական քարտ, որում նշվում են անտառի հատման, փայտանյութի փոխադրման և հատատեղի մաքրման եղանակները, վերին պահեստի ու բարձման հրապարակների տեղը, ճանապարհների և հատատեղի քարշաճանապարհների բաշխվածությունը, ճոպանուղային գծերը, հողատարումից խուսափելու միջոցառումները և հատատեղում մատղաշի պահպանման պահանջները:

Տեխնոլոգիական քարտը պետք է համաձայնեցվի անտառատնտեսության հետ, որը տալիս է անտառահատման տոմսը: Տեխնոլոգիական քարտի մեկ օրինակը հանձնվում է անտառատնտեսությանը:

Հատատեղը պետք է մշակվի հաստատված տեխնոլոգիական քարտին համապատասխան:

15. Հատատեղում մինչև աշխատանքների սկիզբը պետք է հատատեղերը բաժանվեն փոքր հատամասերի, անցկացվեն քարշաճանապարհներ, կառուցվեն հրապարակներ և պահեստներ` այն հաշվով, որ նշված տեղերում առկա մատղաշի վնասումը չգերազանցի 20 տոկոսը:

16. Հատատեղի մշակման ժամանակ մատղաշը և ինքնացանքն առավել չափով պահպանելու նպատակով անհրաժեշտ է օգտագործել համապատասխան հարմարանքներ (տապալող ամբարձիչներ, հիդրավլիկ սեպեր և այլն), ծառերը տապարել նախօրոք նշանակված ուղղությամբ, գագաթից քարշակում` 40⁰ -ից ոչ բարձր անկյան տակ:

17. Կտրուկ թեքություն ունեցող լանջերի վրա աճող անտառներում փայտանյութը պետք է տեղափոխել գլխավոր ծառատեսակների բնական վերաճի առավելագույն պահպանումն ապահովող եղանակներով` կանխելով հողատարման երևույթների առաջացումը:

Բնափայտի տեղափոխման հիմնական եղանակն օդային ճոպանուղին է: Լանջի մինչև 15⁰ թեքության պայմաններում տեղափոխումը թույլատրվում է հատուկ տեղափոխիչ տրակտորներով:

18. Ճոպանուղիների լայնությունը չպետք է գերազանցի 15 մետրը, իսկ տրակտորային փոխադրման քարշուղիներինը` 5 մետրը: Տեղափոխիչ մեխանիզմների շարժումը թույլատրվում է միայն քարշուղիներով: Արգելվում է փայտանյութի գլորումը կամ ծառերի սաղարթով տեղափոխումը: Անտառահատումների ավարտից հետո քարշուղիների փոսերը հարթեցվում են:

IV. ՄԱՏՂԱՇՈՎ ԱՊԱՀՈՎՎԱԾ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐՈՒՄ ՊԱՀՊԱՆՎԱԾ ՓԱՐՈՍԱՅԻՆ ԾԱՌԵՐԻ ՀԱՏՈՒՄԸ

19. Հատման են նշանակվում բնական վերաճով ապահովված տարածքներում` որպես սերմնային կամ այլ պատճառով թողնված` գերաճած հասուն և գերհասուն ծառերը:

20. Փարոսային ծառերը հատվում և տեղափոխվում են հատկապես անտառակազմող ծառատեսակների մատղաշի վնասումը 20 տոկոսը չգերազանցելու պայմանով:

21. Փարոսային ծառերի հատման ենթակա անտառամասերն ընտրվում են` համաձայն անտառաշինական նախագծերում առանձին ծառերի հատումների վերաբերյալ հանձնարարականների, իսկ անտառաշինական նախագծերը ժամկետանց լինելու դեպքում` հատման տեղամասերը նշանակվում են նախկին հատատեղերի փաստացի վիճակի ուսումնասիրության արդյունքների հիման վրա:

22. Հատատեղերը հատկացվում են սույն կարգին համապատասխան` կնքելով և համարակալելով հատման նշանակված բոլոր ծառերը: Անհրաժեշտության դեպքում (գերխիտ մատղաշ և այլն) փարոսային ծառերի հատումները համատեղվում են մատղաշում խնամքի հատումների հետ:

23. Ծառերը հատման համար ընտրվում են միայն բնական վերաճի (հուսալի մատղաշի առկայության) դեպքում: Շրջակայքում բնական վերաճի բացակայության դեպքում իրականացվում են բնական վերաճին օժանդակող միջոցառումներ:

24. Եթե հատման ենթակա ծառերի տապալման ժամանակ առկա է մատղաշի վնասման վտանգ, ապա նախօրոք հատվում են ծառերի գագաթները և կողքային ճյուղերը, կամ ծառերը չորացնելու նպատակով օղակավորվում են:

25. Նպատակահարմար է հատված փարոսային ծառերը դուրս բերել ճոպանուղիներով կամ կենդանի ուժով, քարշարկման սարքերով: Ծառերի դուրսբերումը թրթուրավոր տրակտորներով արգելվում է:

V. ԱՆՏԱՌԱՀԱՏՄԱՆ ՄՆԱՑՈՐԴՆԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ ԵՎ ՀԱՏԱՏԵՂԻ ՄԱՔՐՈՒՄԸ

26. Անտառի հատմանը զուգահեռ հատատեղերը մաքրվում են անտառահատման մնացորդներից:

27. Հատատեղերն ըստ անտառի տիպի մաքրվում են`

ա) բոլոր տիպի անտառներում` փայտանյութի մնացորդների հավաք` հետագա օգտագործման նպատակով, կամ փայտանյութի մնացորդների սփռում անցուղիներում.

բ) խոնավ կաղնուտներում, հաճարկուտներում և փափկատերև տիպի անտառներում` փայտանյութի մնացորդների հավաք` մատղաշից և ծառաբներից ազատ վայրերում, 1,5 մետր տրամագիծ ունեցող խմբերով բուսահող ստանալու նպատակով.

գ) խոնավ և չոր կաղնուտներում` մանր փայտանյութի հավասարաչափ սփռում` անտառաբուսական պայմանների բարելավման նպատակով.

դ) խոնավ կաղնուտներում, այլ կարծրատերև և փափկատերև տիպի անտառներում, որտեղ նկատվում է անբավարար վերաճ` փայտանյութի մնացորդների այրում` մատղաշից և կոճղերից ազատ տեղերում։

28. Հատատեղի մաքրման եղանակները սահմանվում են անտառատնտեսության կողմից` ելնելով անտառաճման պայմաններից, անտառավերականգնման և հատատեղային աշխատանքների ծավալից, դրանց մասին համապատասխան նշումներ կատարելով անտառահատման տոմսում: Գարնանը, ձյան հալվելուն զուգընթաց, հատատեղերը լրացուցիչ մաքրվում են:

Հատատեղերի մաքրման եղանակները կարող են նաև կիրառվել միասին համակցված:

29. Հատատեղի մաքրումը նպատակաուղղված է անտառաճման պայմանների բարելավմանը և իրականացվում է հատատեղերում ու լանջերում էրոզիոն գործընթացների կանխումն ապահովող եղանակներով`

ա) չոր անտառային տիպերում, քարքարոտ ծանր հողերում հատատեղը մաքրվում է հատումներից հետո թողնված մնացորդների մանրացման և տեղում դրանց հավասարապես ցրման եղանակով.

բ) թարմ և խոնավ տիպերի անտառներում հատման մնացորդները խիտ դարսվում են ոչ մեծ կույտերով, որոնք տեղադրվում են կոճղերի միջև, մատղաշներից ազատ տեղերում և թողնվում են քայքայման.

գ) բոլոր մյուս դեպքերում` հատման մնացորդները դարսվում են քարշուղիներում:

30. Անտառահատման մնացորդները կույտերով քայքայման թողնելու ժամանակ, վնասատու միջատներից պաշտպանելու նպատակով, առավել խոշոր ոստափայտերը մաքրվում են ճյուղերից:

31. Ամռանը հատատեղում թողնվող շինափայտը վնասատու միջատներից պաշտպանելու նպատակով կեղևահանվում է:

32. Անտառ մթերողները պարտավոր են պահպանել հրդեհային անվտանգության և սանիտարական կանոնները:

VI. ԱՆՏԱՌԱՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԸ

33. Սույն կարգում նշված հատումները կիրառելիս անհրաժեշտ է օգտագործել այնպիսի եղանակներ և տեխնոլոգիաներ, որոնք կարճ ժամանակահատվածում կապահովեն մատղաշի առավելագույն աճ ու կնպաստեն հատատեղերում տնտեսապես արժեքավոր ծառատեսակներով անտառի վերականգնմանը:

34. Հատատեղերում անտառավերականգնման եղանակները որոշվում են մինչև հատումներն սկսելը (հատատեղերի հատկացման ժամանակ)` համապատասխան նշումներ կատարելով անտառահատման տոմսում, դրանք ճշգրտվում են նաև հատատեղերի տեղազննման ժամանակ: Անտառահատման տոմսին կցվում է հատատեղերի ուրվագիծը (աբրիս), որի վրա նշվում են մատղաշով տարածքները:

35. Հատումների ավարտից հետո անտառօգտագործողները հատատեղերը մնացորդներից մաքրելու ժամանակ պետք է պահպանեն մատղաշը, իսկ ջարդված և խիստ վնասված մատղաշը հատվում և դուրս է բերվում հատման մնացորդների հետ միասին:

36. Հատման փուլ անցած հատատեղերում` հուսալի մատղաշի բավարար թվի բացակայության դեպքում իրականացվում են բնական վերաճին օժանդակող միջոցառումներ (սերմնային տարում` ենթաանտառի, խոտածածկի, խաշամի հեռացում, հողի փխրեցում և այլն) կամ արհեստական անտառապատում:

37. Եթե օգտագործված հատատեղերում գլխավոր ծառատեսակի վարաճն անբավարար է, ապա հատատեղը ենթակա է պարտադիր անտառապատման` ոչ ուշ, քան հատումն ավարտելուց 1-2 տարի հետո:

(հավելվածը փոփ., լրաց. 23.09.09 N 1109-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան