ԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ԽԱՐՏԻԱՅԻՆ ԿԻՑ` ԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ԵՎ ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՀԱՐԱԿԻՑ ԱՍՊԵԿՏՆԵՐԻ

ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Նախաբան

Սույն Արձանագրության Պայմանավորվող կողմերը,

նկատի ունենալով Եվրոպական էներգետիկ խարտիայի Հաագայի համաժողովի` 1991 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Հաագայում ստորագրված Եզրափակիչ փաստաթղթում ընդունված Եվրոպական էներգետիկ խարտիան և հատկապես նրա պարունակած հռչակագիրն այն մասին, որ անհրաժեշտ է համագործակցություն էներգետիկ արդյունավետության և էներգիայի հետ կապված` շրջակա միջավայրի պահպանության բնագավառում,

նկատի ունենալով նաև Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագիրը, որը ստորագրելու համար բաց է 1994 թվականի դեկտեմբերի 17-ից մինչև 1995 թվականի հունիսի 16-ը ներառյալ,

նկատի ունենալով էներգետիկ արդյունավետության և էներգետիկ ցիկլի էկոլոգիական ասպեկտների բնագավառում միջազգային կազմակերպությունների և համաժողովների կողմից կատարվող աշխատանքը,

գիտակցելով էներգաապահովվածության հուսալիության բարելավումը և տնտեսական ու էկոլոգիական զգալի օգուտները, որոնք հանդիսանում են ծախսումների արդյունավետության հիման վրա էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման միջոցների իրականացման արդյունք, և գիտակցելով դրանց նշանակությունը տնտեսության կառուցվածքային վերափոխման և կյանքի մակարդակի բարձրացման համար,

ընդունելով, որ էներգետիկ արդյունավետության բարելավումները նվազեցնում են էներգետիկ ցիկլի բացասական հետևանքները շրջակա միջավայրի համար, ներառյալ գլոբալ տաքացումը և թթվեցումը,

համոզված լինելով, որ էներգիայի գները պետք է հնարավորինս մեծ չափով արտացոլեն մրցակցային շուկայի պայմանները` ապահովելով դեպի շուկա կողմնորոշված գնագոյացումը, ներառյալ էկոլոգիական ծախսերի և օգուտների առավել լրիվ արտացոլումը, և ընդունելով, որ այդպիսի գնագոյացումը առաջնային նշանակություն ունի էներգետիկայի արդյունավետության և դրա հետ կապված` շրջակա միջավայրի պահպանության մեջ առաջադիմության հասնելու համար,

ընդունելով մասնավոր հատվածի, ներառյալ փոքր և միջին ձեռնարկությունները, առաջնային դերը էներգետիկայի արդյունավետության բարձրացման միջոցներին աջակցելու և դրանց իրագործման ասպարեզում, ձգտելով էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման մեջ տնտեսապես կենսունակ կապիտալ ներդրումների համար ապահովել պայմանների նպաստավոր իրավական շրջանակներ,

ընդունելով, որ կարող է պահանջվել համագործակցության առևտրային ձևերը լրացնել միջկառավարական համագործակցությամբ, հատկապես էներգետիկ քաղաքականության մշակման և վերլուծության բնագավառում, ինչպես նաև ուրիշ այնպիսի բնագավառներում, որոնք հանդիսանում են կենսականորեն կարևոր բնագավառներ էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման մեջ, բայց որոնք հարմար չեն մասնավոր ֆինանսավորման համար,

ձգտելով էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման և դրա հետ կապված` շրջակա միջավայրի պահպանության բնագավառում ձեռնարկել միակցված ու համաձայնեցված միջոցներ և ընդունել էներգիայի հնարավոր առավել խնայողական ու արդյունավետ օգտագործման շրջանակներ սահմանող Արձանագրություն,

համաձայնեցին ներքոհիշյալի մասին.

Մաս 1

Նախաբան

Հ ո դ վ ա ծ 1

Արձանագրության շրջանակը և նպատակները

1) Սույն Արձանագրությունը սահմանում է էներգետիկ արդյունավետության բարձրացումը որպես էներգիայի զգալի աղբյուր և էներգետիկ համակարգերի աննպաստ էկոլոգիական ազդեցության այստեղից բխող նվազեցմանը նպաստող քաղաքականության սկզբունքները: Ավելին, Արձանագրությունը ապահովում է էներգետիկ արդյունավետության ծրագրի զարգացման ղեկավար սկզբունքները, նշում համագործակցության բնագավառները, ինչպես նաև ստեղծում է շրջանակներ համակցված կամ համաձայնեցված գործողությունների զարգացման համար: Այդ գործողությունները կարող են ընդգրկել էներգիայի որոնողական աշխատանքները, հետախուզումը, արտադրության վերափոխումը, պահպանումը, փոխադրումը, բաշխումը և սպառումը և կարող են վերաբերել ցանկացած տնտեսական հատվածի:

2) Սույն արձանագրության նպատակներն են`

ա) քաղաքականության խրախուսումը կայուն զարգացման հետ համատեղվող էներգետիկ արդյունավետության բնագավառում,

բ) այնպիսի շրջանակային պայմանների ստեղծումը, որոնք արտադրողներին և սպառողներին դրդում են էներգիան օգտագործել որքան հնարավոր է խնայողաբար, արդյունավետ և էկոլոգիապես խելամիտ, հատկապես էներգիայի արդյունավետ շուկաների կազմակերպման և էկոլոգիական ծախսումների ու օգուտների առավել լրիվ արտացոլման միջոցով, և

գ) համագործակցության խրախուսումը էներգետիկ արդյունավետության բնագավառում:

Սահմանումներ

Սույն Արձանագրության մեջ.

1) «Խարտիա» նշանակում է` Եվրոպական էներգետիկ խարտիայի Հաագայի Կոնֆերանսի` 1991 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Հաագայում ստորագրված Եզրափակիչ փաստաթղթում ընդունված Եվրոպական էներգետիկ խարտիա: Եզրափակիչ փաստաթղթի ստորագրումը դիտվում է որպես Խարտիայի ստորագրում:

2) «Պայմանավորվող կողմ» նշանակում է` այն պետությունը կամ Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպությունը, որոնք համաձայնել են կապված լինել սույն Արձանագրությամբ, և որոնց համար Արձանագրությունը ուժի մեջ է:

3) «Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպություն» նշանակում է` պետությունների կողմից կազմավորված կազմակերպություն, որին նրանք հատկացրել են իրավասություն որոշակի այն հարցերի առթիվ, որոնց մի մասը կարգավորվում է սույն Արձանագրությամբ, ներառյալ այդ հարցերի շուրջ նրանց համար պարտադիր որոշումների ընդունման իրավունքը:

4) «Էներգետիկ ցիկլ» նշանակում է` ամբողջ էներգետիկ շղթան, որը ներառում է էներգիայի զանազան ձևերի որոնողական աշխատանքների, հետախուզման, արտադրության, վերափոխման, պահպանման, փոխադրման, բաշխման և սպառման հետ կապված գործունեությունը, ինչպես նաև վնասակար էկոլոգիական ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով այդպիսի գործունեությունը կանգնեցնելը, դադարեցնելը և փակելը:

5) «Ծախսումների արդյունավետություն» նշանակում է` ամենանվազ ծախսումներով որոշակի նպատակի հասնել կամ տվյալ ծախսումներով առավել մեծ օգուտի հասնել:

6) «Էներգետիկ արդյունավետության բարձրացում» նշանակում է` արտադրանքի (ապրանքի կամ ծառայության) միևնույն միավորի պահպանման գործունեությունը առանց էներգիայի` այդ արտադրանքի արտադրության համար պահանջվող քանակի նվազեցումով արտադրանքի որակը կամ արտադրությունը իջեցնելու:

7) «Էկոլոգիական ազդեցություն» նշանակում է` տվյալ գործունեությամբ ցանկացած ներգործություն շրջակա միջավայրի վրա, ներառյալ մարդու առողջությունը և անվտանգությունը, ֆլորան, ֆաունան, հողը, օդը, ջուրը, կլիման, բնապատկերը և պատմական հուշարձանները կամ մյուս ֆիզիկական շինությունները կամ այդ գործոնների փոխգործողությունները: Այդ հասկացությունը նաև ներառում է ներգործությունը վերը նշված գործոններում փոփոխությունների հետևանքով մշակութային ժառանգության կամ սոցիալ-տնտեսական պայմանների վրա:

Մաս 2

Քաղաքական սկզբունքները

Հ ո դ վ ա ծ  3

Հիմնական սկզբունքները

Պայմանավորվող կողմերը ղեկավարվում են հետևյալ սկզբունքներով.

1) Պայմանավորվող կողմերը համագործակցում են այն դեպքերում, երբ դա նպատակահարմար է, միմյանց աջակցություն են ցույց տալիս էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման բնագավառում քաղաքականության, օրենքների և օրենսդրական ակտերի մշակման ու իրագործման ասպարեզում:

2) Պայմանավորվող կողմերը սահմանում են էներգետիկ արդյունավետության բնագավառի քաղաքականությունը և հարկ եղած իրավական և օրենսդրական շրջանակները, որոնք, iոter alia, նպաստում են.

ա) շուկայական մեխանիզմների արդյունավետ գործողությանը, ներառյալ դեպի շուկա կողմնորոշված գնագոյացումը ու էկոլոգիական ծախսումների և օգուտների առավել լրիվ արտացոլումը,

բ) էներգետիկ արդյունավետության խոչընդոտների նվազեցմանը` դրանով իսկ խթանելով կապիտալ ներդրումները,

գ) էներգետիկ արդյունավետության ուղղությամբ նախաձեռնությունների ֆինանսավորման մեխանիզմներին,

դ) կրթությանը և լուսավորությանը,

ե) տեխնոլոգիայի տարածմանը և փոխանցմանը,

զ) իրավական և օրենսդրական շրջանակների հրապարակայնությանը:

է) Պայմանավորվող կողմերը ձգտում են ամբողջ էներգետիկ ցիկլի էներգետիկ արդյունավետությունից ստանալ լիակատար օգուտներ: Այդ նպատակով իրենց իրավասության առավելագույն օգտագործմամբ նրանք ձևավորում և իրականացնում են էներգետիկ արդյունավետության բնագավառի քաղաքականությունը, ինչպես նաև ծախսումների արդյունավետության և տնտեսական արդյունավետության հիման վրա համատեղված և համաձայնեցված գործողությունները` էկոլոգիական ասպեկտների պատշաճ հաշվառմամբ:

3) Էներգետիկ արդյունավետության բնագավառի քաղաքականությունը իր մեջ ներառում է ինչպես նախորդող պրակտիկայի շտկման կարճաժամկետ միջոցները, այնպես էլ էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման երկարաժամկետ միջոցները էներգետիկ ցիկլի ընթացքում:

4) Սույն Արձանագրության նպատակին հասնելու համար համագործակցություն իրականացնելիս Պայմանավորվող կողմերը ուշադրություն են դարձնում աննպաստ հետևանքների և դրանց նվազեցման ծախսումների տարբերություններին Պայմանավորվող կողմերի միջև:

5) Պայմանավորվող կողմերը ընդունում են մասնավոր հատվածի առաջնային դերը: Նրանք խրախուսում են կոմունալ էներգետիկ ձեռնարկությունների, իշխանության պատասխանատու մարմինների և մասնագիտացած կազմակերպությունների կողմից միջոցների ձեռնարկումը, ինչպես նաև սերտ համագործակցությունը արդյունաբերության և վարչական մարմինների միջև:

6) Համաձայնեցված կամ համագործակցված գործողությունները հաշվի են առնում այն միջազգային համաձայնագրերում ընդունված համապատասխան սկզբունքները, որոնց մասնակցում են Պայմանավորվող կողմերը, որոնք ուղղված են շրջակա միջավայրի պահպանությանն ու բարելավմանը:

7) Պայմանավորվող կողմերը լիովին օգտագործում են իրավասու միջազգային կամ այլ մարմինների աշխատանքն ու փորձառությունը և ձգտում են խուսափել կրկնօրինակումից:

Հ ո դ վ ա ծ  4

Պատասխանատվության սահմանազատումը և համաձայնեցումը

Յուրաքանչյուր Պայմանավորվող կողմ ձգտում է ապահովել էներգետիկ արդյունավետության բնագավառի քաղաքականության համաձայնեցումը իշխանության իր բոլոր պատասխանատու մարմինների միջև:

Հ ո դ վ ա ծ  5

Ռազմավարությունը և քաղաքականության նպատակները

Պայմանավորվող կողմերը ձևավորում են էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման նկատմամբ քաղաքականության ռազմավարությունն ու նպատակադրույթները և դրանով իսկ էներգետիկ ցիկլի էկոլոգիական ազդեցության սահմանափակումները` իրենց սեփական կոնկրետ էներգետիկ պայմաններին համապատասխան: Այդ ռազմավարությունը և նպատակադրույթները պետք է մատչելի լինեն բոլոր շահագրգիռ կողմերի համար:

Ֆինանսավորումը և ֆինանսական խթանները

1) Պայմանավորվող կողմերը խրախուսում են էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման և էներգետիկայի հետ կապված` շրջակա միջավայրի պահպանության ֆինանսավորման նպատակով այնպիսի նոր մոտեցումների և մեթոդների իրագործումը, ինչպես, օրինակ, էներգիայի սպառողների և արտաքին ներդրողների միջև համատեղ միջոցառումների մասին համաձայնություններն են (այսուհետ` ֆինանսավորում երրորդ կողմերի միջոցով):

2) Պայմանավորվող կողմերը ձգտում են օգտագործել մասնավոր կապիտալի շուկաները ու գոյություն ունեցող միջազգային ֆինանսական հաստատությունները և նպաստում են դրանց մատչելիությանը` էներգետիկ արդյունավետության հետ կապված` շրջակա միջավայրի պահպանության ասպարեզում կատարվող կապիտալ ներդրումների դյուրացման նպատակով:

3) Պայմանավորվող կողմերը կարող են, Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի դրույթներին և իրենց մյուս միջազգային իրավական պարտավորություններին համապատասխան, էներգիայից օգտվողներին տրամադրել արտոնյալ կամ ֆինանսական խթաններ` էներգապես արդյունավետ տեխնոլոգիաների, արտադրանքի և ծառայությունների մուտքը շուկա դյուրացնելու նպատակով: Նրանք ձգտում են դա անել այն ձևով, որն ապահովում է հրապարակայնությունը և նվազագույնի է հասցնում միջազգային շուկաների հավասարակշռության խախտումը:

Հ ո դ վ ա ծ  7

Էներգապես արդյունավետ տեխնոլոգիաների խրախուսումը

1) Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի դրույթներին համապատասխան` Պայմանավորվող կողմերը խրախուսում են կոմերցիոն առևտուրը և համագործակցությունը էներգապես արդյունավետ և էկոլոգիապես խելամիտ այն տեխնոլոգիաների բնագավառում, որոնք վերաբերում են ծառայությունների և կառավարման մեթոդների էներգիային:

2) Պայմանավորվող կողմերն աջակցում են այդպիսի տեխնոլոգիաների, ծառայությունների և կառավարման մեթոդների օգտագործմանը էներգետիկ ամբողջ ցիկլի ընթացքում:

Հ ո դ վ ա ծ  8

Ներքին ծրագրերը

1) Այն բանի համար, որ ձեռք բերվեն 5-րդ հոդվածին համապատասխան ձևակերպված քաղաքականության նպատակադրույթները, յուրաքանչյուր Պայմանավորվող կողմ մշակում, իրագործում և կանոնավորապես նորացնում է էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման` իր պայմաններին առավել համապատասխան ծրագրերը:

2) Այդ ծրագրերը կարող են ընդգրկել այնպիսի միջոցներ, ինչպիսիք են`

ա) էներգիայի պահանջարկի և առաջարկի երկարաժամկետ այնպիսի գործողությունների մշակումը, որոնցով կարելի կլինի ղեկավարվել որոշում ընդունելիս,

բ) էներգետիկայի, շրջակա միջավայրի և միկրոտնտեսական ցուցանիշների վրա ձեռնարկվող գործողությունների ազդեցության գնահատումը,

գ) էներգիա օգտագործող սարքավորման արդյունավետության բարձրացման համար մշակված նորմերի և միջազգային մակարդակով դրանց համաչափությանն ուղղված ջանքերի սահմանումը` առևտրում աղավաղումներից խուսափելու համար,

դ) մասնավոր նախաձեռնության և արդյունաբերական համագործակցության զարգացումը և խրախուսումը, ներառյալ համատեղ ձեռնարկությունները,

ե) էներգապես առավել արդյունավետ այնպիսի տեխնոլոգիաների օգտագործման խրախուսումը, որոնք հանդիսանում են տնտեսապես կենսունակ և էկոլոգիապես խելամիտ,

զ) էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման ասպարեզում կապիտալ ներդրումների նկատմամբ նորարական այնպիսի մոտեցումների խրախուսումը, ինչպես, օրինակ, ֆինանսավորումը երրորդ կողմերի միջոցով և համատեղ ֆինանսավորումն են,

է) համապատասխան էներգետիկ հաշվեկշիռների բալանսների և բազաների մշակումը, օրինակ, բավականաչափ մանրամասն մակարդակով էներգիայի նկատմամբ պահանջարկի տվյալների հետ և էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման տեխնոլոգիաների մասին,

ը) խորհրդակցական և խորհրդատվական այնպիսի ծառայությունների ստեղծման խրախուսումը, որոնք կկարողանան գործել արդյունաբերության պետական կամ մասնավոր ձեռնարկությունների կամ կոմունալ ծառայությունների շրջանակներում և տեղեկատվություն կներկայացնեն էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման ծրագրերի ու էներգապես արդյունավետ տեխնոլոգիաների մասին և աջակցություն ցույց կտան սպառողներին և ձեռնարկություններին,

թ) էլեկտրաէներգիայի և ջերմության համակցված արտադրության, ինչպես նաև այն միջոցների սատարումը և խրախուսումը, որոնք ուղղված են շենքերի և արդյունաբերական ձեռնարկությունների կենտրոնական ջեռուցման արտադրական և բաշխիչ համակարգերի արդյունավետության բարձրացմանը,

ժ) համապատասխան մակարդակներում էներգետիկ արդյունավետության մասնագիտացված այնպիսի մարմինների ստեղծումը, որոնք ունեն բավարար ֆինանսավորում և կադրերով համալրվածություն` քաղաքականության մշակման և իրագործման համար:

3) Էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման բնագավառում իրենց ծրագրերը իրականացնելիս Պայմանավորվող կողմերը ապահովում են հարկ եղած` համակարգված և իրավական ենթակառուցվածքների առկայությունը:

Մաս 3

Միջազգային համագործակցություն

Հ ո դ վ ա ծ  9

Համագործակցության բնագավառները

Պայմանավորվող կողմերի միջև համագործակցությունը կարող է ընդունել ցանկացած հարմար ձև: Հնարավոր համագործակցության բնագավառները թվարկված են Հավելվածում:

Մաս 4

Վարչական և իրավական միջոցները

Հ ո դ վ ա ծ 10

Խարտիայի համաժողովի դերը

1) Խարտիայի համաժողովի բոլոր որոշումները, սույն Արձանագրությանը համապատասխան, ընդունվում են Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի միայն այն Պայմանավորվող կողմերի միջոցով, որոնք հանդիսանում են սույն Արձանագրության Պայմանավորվող կողմեր:

2) Խարտիայի համաժողովը ձգտում է սույն Արձանագրությունն ուժի մեջ մտնելուց հետո 180 օրվա ընթացքում Արձանագրության դրույթների կատարման դյուրացման համար որոշում ընդունել ընթացակարգերի մասին, ներառյալ հաշվետվության նկատմամբ պահանջները, ինչպես նաև համագործակցության բնագավառների սահմանումը` 9-րդ հոդվածին համապատասխան:

Հ ո դ վ ա ծ  11

Քարտուղարությունը և ֆինանսավորումը

1) Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի 35-րդ հոդվածի համաձայն հիմնված Քարտուղարությունը Խարտիայի համաժողովին ցույց է տալիս անհրաժեշտ ամբողջ աջակցությունը սույն Արձանագրությամբ նրա պարտավորությունները կատարելու համար և Արձանագրության իրականացման ապահովման ուղղությամբ մատուցում է այնպիսի ծառայություններ, որոնք կարող են պահանջվել ժամանակ առ ժամանակ` Խարտիայի համաժողովի կողմից հավանության արժանանալու պայմանով:

2) Քարտուղարության և Խարտիայի համաժողովի` սույն Արձանագրությունից բխող ծախսերը ծածկվում են սույն Արձանագրության Պայմանավորվող կողմերի միջոցով վճարման նրանց այն կարողունակությանը համապատասխան, որը սահմանված է էներգետիկ Խարտիային կից Բ Հավելվածում շարադրված բանաձևին համապատասխան:

Հ ո դ վ ա ծ 12

Քվեարկություն

1) Խարտիայի համաժողովի այն նիստում, որտեղ որոշվում են այդպիսի հարցեր, որոնց վերաբերող որոշումներ կայացնելու համար պահանջվում է ներկա և Քվեարկող Պայմանավորվող կողմերի միաձայնությունը` նպատակ ունենալով.

ա) սույն Արձանագրության ուղղումների ընդունումը, և

բ) 16-րդ հոդվածի համաձայն` սույն Արձանագրությանը միանալու հաստատումը:

Պայմանավորվող կողմերը գործադրում են բոլոր ջանքերը` սույն Արձանագրության համաձայն իրենցից որոշում պահանջող ցանկացած այլ հարցի շուրջ կոնսեսուսի հիման վրա համաձայնության հասնելու համար: Եթե համաձայնություն չի կարող ձեռք բերվել կոնսեսուսի հիման վրա, ապա ոչ բյուջետային հարցերի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են Խարտիայի համաժողովի այն նիստում ներկա և քվեարկող Պայմանավորվող կողմերի ձայների երեք քառորդի մեծամասնությամբ, որտեղ որոշվում են այդպիսի հարցերը:

Բյուջետային հարցերի վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են այն Պայմանավորվող կողմերի որակյալ մեծամասնությամբ, որոնց գնահատված վճարումները, 11-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն, ընդհանուր գումարով ներկայացնում են գնահատված վճարումների ընդհանուր գումարի առնվազն երեք քառորդը:

2) Սույն հոդվածի նպատակների համար «ներկա և քվեարկող Պայմանավորվող կողմեր» նշանակում է` սույն Արձանագրության ներկա և «կողմ» կամ «դեմ» քվեարկող Պայմանավորվող կողմեր` պայմանով, որ խարտիայի համաժողովը կարող է ընթացակարգի կանոնների վերաբերյալ որոշումներ ընդունել` այն հաշվով, որ այդպիսի որոշումների ընդունումը հնարավոր դարձնի Պայմանավորվող կողմերի գրագրությունը:

3) Բացառությամբ բյուջետային հարցերի վերաբերյալ 1-ին կետում նախատեսվածի` սույն հոդվածում հիշատակված ոչ մի որոշում վավերական չի լինի, եթե չունենա Պայմանավորվող կողմերի պարզ մեծամասնության պաշտպանությունը:

4) Քվեարկության դեպքերում Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպությունը ունի սույն Արձանագրության Պայմանավորվող կողմեր հանդիսացող նրա անդամ պետությունների թվին հավասար ձայների քանակ` պայմանով, որ այդպիսի Կազմակերպությունը չի օգտագործի ձայնի իր իրավունքը, եթե նրա անդամ պետությունները օգտագործեն ձայնի իրենց իրավունքը և ընդհակառակը:

5) Սույն Արձանագրությամբ Պայմանավորվող կողմի ֆինանսական պարտավորությունների մշտական ուշացումների դեպքում Խարտիայի համաժողովը կարող է քվեարկելիս լրիվ կամ մասնակիորեն առկախել այդ Պայմանավորվող կողմի իրավունքների գործողությունը:

Հ ո դ վ ա ծ  13

Առնչությունը Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրին

1) Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի դրույթների հետ սույն Արձանագրության դրույթների անհամապատասխանության դեպքում գերակայության այն մասում, ինչ վերաբերում է այդ անհամապատախանությանը, ունեն Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի դրույթները:

2) 10-րդ հոդվածի 1-ին կետը և 12-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ կետերը չեն կիրառվի սույն Արձանագրության ուղղումների վերաբերյալ Խարտիայի համաժողովում քվեարկության նկատմամբ, որոնք պարտավորություններ կամ գործառույթներ են պատվիրակում Խարտիայի համաժողովին կամ Քարտուղարությանը, որի ստեղծումը նախատեսված է Էներգետիկ Խարտիայի Պայմանագրում:

Մաս 5

Եզրափակիչ դրույթներ

Հ ո դ վ ա ծ  14

Ստորագրումը

Սույն Արձանագրությունը այն պետությունների և Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպությունների կողմից ստորագրելու համար բաց է Լիսաբոնում` 1994 թվականի դեկտեմբերի 17-ից մինչև 1995 թվականի հունիսի 16-ը ներառյալ, որոնց ներկայացուցիչները ստորագրել ենԷներգետիկ խարտիայի Պայմանագիրը:

Հ ո դ վ ա ծ  15

Վավերացումը, ընդունումը կամ հաստատումը

Սույն Արձանագրությունը ենթակա է այն ստորագրած կողմերի վավերացմանը, ընդունմանը կամ հաստատմանը: Վավերացման, ընդունման կամ հաստատման մասին փաստաթղթերը Ավանդապահին հանձնվում են ի պահ:

Հ ո դ վ ա ծ 16

Միանալը

Արձանագրությունը ստորագրման համար փակելու օրվանից հետո սույն Արձանագրությունը բաց է դրան միանալու համար այն պետությունների և Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպությունների կողմից, որոնք ստորագրել են Խարտիան և հանդիսանում են Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի կողմեր` Խարտիայի համաժողովի կողմից հավանության արժանացած պայմաններով: Միանալու մասին փաստաթղթերը Ավանդապահին հանձնվում են ի պահ:

Հ ո դ վ ա ծ  17

Ուղղումներ

1) Ցանկացած Պայմանավորվող կողմ կարող է սույն Արձանագրությունում ուղղումներ առաջարկել:

2) Սույն Արձանագրությունում առաջարկված ցանկացած ուղղման տեքստ Քարտուղարության կողմից Պայմանավորվող կողմերին է հանձնվում այն թվականից առնվազն երեք ամիս առաջ, երբ նախատեսվում է դրա ընդունումը Խարտիայի համաժողովի կողմից:

3) Սույն Արձանագրության այն ուղղումները, որոնց տեքստերը ընդունվել են Խարտիայի համաժողովի կողմից, Քարտուղարությունը հանձնում է Ավանդապահին, որը դրանք ներկայացնում է բոլոր Պայմանավորվող կողմերին` վավերացման, ընդունման կամ հաստատման համար:

4) Սույն Արձանագրության ուղղումների վավերացման, ընդունման կամ հաստատման մասին ակտերը Ավանդապահին հանձնվում են ի պահ: Ուղղումները վավերացրած, ընդունած կամ հաստատած Պայմանավորվող կողմերի միջև դրանք ուժի մեջ են մտնում վավերացման, ընդունման կամ հաստատման մասին Պայմանավորվող կողմերի առնվազն երեք քառորդի ակտը Ավանդապահի ստանալուց հետո երեսուներորդ օրը: Դրանից հետո ցանկացած այլ Պայմանավորվող կողմի համար ուղղումներն ուժի մեջ են մտնում ուղղումների վավերացման, ընդունման կամ հաստատման մասին այդ Պայմանավորվող կողմի փաստաթղթերը Ավանդապահին ի պահ հանձնվելուց հետո երեսուներորդ օրը:

Հ ո դ վ ա ծ  18

Ուժի մեջ մտնելը

1. Սույն Արձանագրությունն ուժի մեջ է մտնում սույն Արձանագրության վավերացման, ընդունման կամ հաստատման մասին տասնհինգերորդ կամ` պետության կամ այն Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպության կողմից դրան միանալու ակտը ի պահ հանձնելուց հետո երեսուներորդ օրը, որը հանդիսանում է Խարտիան ստորագրած կողմ և Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրի Պայմանավորվող կողմ, կամ ուժի մեջ է մտնում այն օրը, երբ ուժի մեջ է մտնում Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագիրը` կախված այն բանից, թե որն է ավելի ուշ կատարվում:

2. Յուրաքանչյուր այն Պետության կամ Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպության համար, որոնց համար Էներգետիկ Խարտիայի պայմանագիրն ուժի մեջ է մտել, և որոնք վավերացնում, ընդունում կամ հաստատում են սույն Արձանագրությունը կամ դրան են միանում Արձանագրությունը 1-ին կետին համապատասխան ուժի մեջ մտնելուց հետո, Արձանագրությունը ուժի մեջ է մտնում վավերացման, ընդունման, հաստատման կամ միանալու մասին փաստաթղթի` այդպիսի պետության կամ Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպության կողմից ի պահ հանձնվելուց հետո երեսուներորդ օրը:

3. 1-ին կետի նպատակներով Տնտեսական ինտեգրացիայի տարածաշրջանային կազմակերպության կողմից ի պահ տրված ցանկացած փաստաթուղթ չպետք է համարվի ի լրումն այն փաստաթղթերի, որոնք ի պահ են տրված այդպիսի Կազմակերպության անդամ պետությունների կողմից:

Հ ո դ վ ա ծ  19

Վերապահումներ

Սույն Պայմանագրի վերաբերյալ չի թույլատրվում ոչ մի վերապահում:

Հ ո դ վ ա ծ   20

Արձանագրությունից դուրս գալը

1) Պայմանավորվող կողմի համար սույն Արձանագրությունն ուժի մեջ մտնելուց հետո ցանկացած ժամանակ այդ Պայմանավորվող կողմը կարող է Ավանդապահին գրավոր ծանուցում ուղարկել սույն Արձանագրությունից իր դուրս գալու մասին:

2) Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրից դուրս եկող ցանկացած Պայմանավորվող կողմ համարվում է նաև սույն Արձանագրությունից դուրս եկած կողմ:

3) 1-ին կետի համաձայն Արձանագրությունից դուրս գալը, ուժի մեջ մտնելու թվականը սկսվում է ծանուցումն Ավանդապահի ստանալուց հետո իննսուն օր անց: Արձանագրությունից 2-րդ կետի համաձայն դուրս գալն ուժի մեջ մտնելու թվականը հանդիսանում է այն նույն թվականը, որը Էներգետիկ խարտիայի Պայմանագրից դուրս գալը ուժի մեջ մտնելու թվականն է:

Հ ո դ վ ա ծ  21

Ավանդապահը

Պորտուգալիայի Հանրապետությունը հանդիսանում է սույն Արձանագրության Ավանդապահը:

Հ ո դ վ ա ծ  22

Նույնական տեքստեր

Ի վկայություն որի՝ ներքոստորագրյալները, լինելով դրա համար պատշաճորեն լիազորված, ստորագրեցին սույն Արձանագրությունը մեկ բնօրինակով` անգլերեն, իսպաներեն, իտալերեն, գերմաներեն, ռուսերեն և ֆրանսերեն. ընդ որում այդ բոլոր տեքստերը հանդիսանում են հավասարազոր, որոնք ի պահ կհանձնվեն Պորտուգալիայի Հանրապետության կառավարությանը:

Կատարված է Լիսաբոն քաղաքում հազար ինը հարյուր իննսունչորս թվականի դեկտեմբերի տասնյոթին:

Հավելված

9-րդ հոդվածին համապատասխան համագործակցություն

Հնարավոր բնագավառների` ցուցադրական և չսպառող ցանկ

Էներգետիկ արդյունավետության բնագավառում ծրագրերի մշակում, ներառյալ էներգետիկ արդյունավետության բնագավառում խոչընդոտների և ներուժային հնարավորությունների բացահայտումը, էներգետիկ մակնիշավորման և արդյունավետության նորմերի մշակումը,

էներգետիկ ցիկլի էկոլոգիական ազդեցության գնահատում,

տնտեսական, օրենսդրական և նորմատիվ միջոցների մշակում,

տեխնոլոգիայի փոխանցում, տեխնիկական աջակցություն և արդյունաբերության այնպիսի համատեղ ձեռնարկություններ, որոնց վրա տարածվում են սեփականության իրավունքի միջազգային ռեժիմը և մյուս գործող միջազգային համաձայնագրերը,

գիտական հետազոտություններ և փորձարարական-կոնստրուկտորական աշխատանքներ,

ուսուցում, կադրերի պատրաստում, տեղեկատվություն և վիճակագրություն,

այնպիսի միջոցների սահմանում ու գնահատում, ինչպիսիք են արտոնյալ կամ շուկայական սկզբունքների վրա հիմնված այլ միջոցները` ներառյալ արտաքին, հատկապես, էկոլոգիական ծախսերն ու օգուտները հաշվի առնող փոխանակման թույլտվությունները,

Էներգետիկայի հարցերով քաղաքականության վերլուծությունը և մշակումը.

- էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման ներուժային հնարավորությունների գնահատում,

- էներգիայի նկատմամբ պահանջարկի վերլուծություն և վիճակագրություն,

- օրենսդրական և նորմատիվ միջոցների մշակում,

- ռեսուրսների համալիր պլանավորում և պահանջարկի կառավարում,

- էկոլոգիական ազդեցության գնահատում, ներառյալ էներգետիկ խոշոր օբյեկտները,

- էներգետիկ արդյունավետության տնտեսական գործոնների և էկոլոգիայի բնագավառում նպատակներին հասնելու գնահատում,

- էներգետիկ արդյունավետության վերլուծություն ածխաջրածինների վերամշակման, վերափոխման և փոխադրման ու բաշխման բնագավառում,

- էներգետիկ արդյունավետության բարձրացում արտադրության մեջ և էլեկտրաէներգիայի բաշխման ասպարեզում,

- էլեկտրաէներգիայի և ջերմության համակցված արտադրություն,

- սարքավորման բաղկացուցիչ տարրեր (կաթսաներ, տուրբիններ, գեներատորներ և այլն),

- ցանցերի միավորում,

Էներգետիկ արդյունավետության բարձրացումը շինարարական հատվածում.

- ջերմամեկուսացման նորմաներ, արեգակնային էներգիայի պասիվ օգտագործում և օդափոխություն,

- շենքերի ջեռուցման և օդի մաքրման համակարգեր,

- ազոտի թթվուկի նվազ արտանետումով բարձր արդյունավետ այրիչներ,

- չափագրման տեխնիկա և անհատական հաշվիչներ,

- կենցաղային սարքեր և լուսավորում,

Քաղաքապետարանների և տեղական համայնքների ծառայությունները.

- կենտրոնացված ջերմամատակարարման համակարգեր,

- գազաբաշխման արդյունավետ համակարգեր,

- պլանավորման տեխնոլոգիաներ էներգետիկայի բնագավառում,

- էներգետիկ տնտեսության կառավարում քաղաքների պետական շենքերում,

- վարվելակերպ թափոնների նկատմամբ և թափոնների օգտագործում էներգետիկ նպատակներով,

 Էներգետիկ արդյունավետության բարձրացումը արդյունաբերության հատվածում.

- համատեղ ձեռնարկություններ,

- էներգիայի կասկադային օգտագործում, էլեկտրաէներգիայի և ջերմության համակցված արտադրություն և մնացորդային ջերմության օգտագործում,

- էներգետիկ վերստուգումներ,

Էներգետիկ արդյունավետության բարձրացումը տրանսպորտային հատվածում.

- շարժիչային տրանսպորտային միջոցների արդյունավետության նորմեր,

- տրանսպորտային արդյունավետ ենթակառուցվածքների մշակում,

Տեղեկատվություն

- լուսավորչական աշխատանք,

- տվյալների բազա, մատչելիություն, տեխնիկական դասակարգում, տեղեկատվական համակարգեր,

- տեխնիկական տեղեկատվության տարածում, հավաքում և համակարգում,

- վարքագծի հետազոտություններ

Պատրաստում և ուսուցում

- կառավարչական կադրերի, պետական ծառայողների, ինժեներների և ուսանողների փոխանակություն էներգետիկայի բնագավառում,

- միջազգային ուսումնական դասընթացների կազմակերպում,

Ֆինանսավորում

- իրավական շրջանակների մշակում,

- ֆինանսավորում երրորդ կողմերի միջոցով,

- համատեղ ձեռնարկություններ,

- համատեղ ֆինանսավորում:

* Արձանագրությունը Հայաստանի Հանրապետության համար ուժի մեջ է մտել 1998 թվականի ապրիլի 19-ից: