ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

N ԱԽ-3-Ո-7

2008 թ.

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ԱՐԱԲԿԻՐ ԵՎ ՔԱՆԱՔԵՌ-ԶԵՅԹՈՒՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԱԼՎԱՐԴ ՀՈՒՆԱՆՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾԸ ԿԱՐՃԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ 

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

2008 թվականի մարտի 25-ին Երևան քաղաքում՝ դռնփակ նիստում, քննարկելով Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ալվարդ Հունանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

ՀՀ արդարադատության նախարարի 2008 թվականի հունվարի 29-ի թիվ 22-Ա հրամանով Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ալվարդ Հունանյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել Մարկլեն և Կարինե Չախալյանների` ՀՀ արդարադատության նախարարին հասցեագրված դիմումը:

2. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի եզրակացությունը.

ՀՀ արդարադատության նախարարն Արդարադատության խորհուրդ (այսուհետ՝ Խորհուրդ) է ներկայացրել միջնորդություն՝ դատավոր Ա.Հունանյանին արդարադատություն իրականացնելիս նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ թույլ տալու համար կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին: Նշված միջնորդությանը կցվել է Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ալվարդ Հունանյանի կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի եզրակացությունը:

Ըստ եզրակացության՝

Մարկլեն և Կարինե Չախալյանները դիմել են Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարին՝ միջնորդելով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկել դատավոր Ա.Հունանյանին:

Դիմումի և քաղաքացիական գործի ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է հետևյալը.

Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ- Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանը (նախագահող՝ Ա.Հունանյան) 2007թ. մայիսի 11-ին դռնբաց դատական նիստում քննել է քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Լաուրա Մոսոյանի ընդդեմ Մարկլեն, Կարինե և Սերգեյ Չախալյանների` սեփականության իրավունքի գրանցումն անվավեր ճանաչելու և ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու և Մարկլեն, Սերգեյ Չախալյանների հակըննդեմ հայցն ընդդեմ Լաուրա Մուսոյանի` սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանից վտարելու պահանջի մասին և վճռել հայցը բավարարել, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժել: Դատարանն անվավեր է ճանաչել Մարկլեն, Սերգեյ և Կարինե Չախալյանների անվամբ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի (այսուհետ՝ կադաստր) Արաբկիր տարածքային ստորաբաժանման կողմից Երևան քաղաքի Զ. Քանաքեռցու փողոցի 15/2 շենքի թիվ 42 բնակարանի նկատմամբ 08.07.2002թ. կատարված թիվ 509854 սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը և ձեռքբերման վաղեմության ուժով ճանաչել է հայցվոր Լաուրա Մուսոյանի սեփականության իրավունքը` Երևան քաղաքի Զ. Քանաքեռցու փողոցի 151/2 թիվ 42 բնակարանի նկատմամբ:

Դատարանն ապացուցված է համարել, որ 1996թ. հունիսին 19-ին, երբ դեռևս վիճելի բնակարանը սեփականաշնորհված չի եղել պատասխանողների կողմից, Մարկլեն Չախալյանը այն վաճառել է հայցվորին 4000 (չորս հազար) դոլարով՝ կանխիկ վերցնելով 2.900 դոլար և այդ ժամանակվանից բնակարանը հանձնվել է բնակության Լաուրա Մուսոյանին և նրա ընտանիքին: Երևանի քաղաքապետի 13.08.1997թ. թիվ 891 որոշմամբ թույլատրվել է վիճելի բնակարանը սեփականաշնորհել Մարկլեն, Կարինե և Սերգեյ Չախալյանների անվամբ` որպես ընդհանուր համատեղ սեփականություն և գրանցվել է կադաստրի կողմից 16.09.1997թ., որից հետո՝ 08.07.2002թ., այն վերաձևակերպվել է պատասխանողների անվամբ: Բնակարանի սեփականաշնորհման օրվանից հայցվորն իր ընտանիքով բնակվում է այդ բնակարանում՝ վճարելով բոլոր կոմունալ վճարումները: Պատասխանողներն երբևիցե չեն խոչընդոտել հայցվորին և նրա ընտանիքին՝ օգտագործելու վիճելի բնակարանը:

Դատարանը վճիռ կայացնելիս ղեկավարվել է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ և 187-րդ հոդվածներով:

Դատարանը գտել է, որ պատասխանողների կողմից կատարված գործողություններն ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, օգտագործումից և տնօրինումից հրաժարվելու մասին (ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդված) և հայցվորը, որը գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետել է որպես սեփական գույք, ձեռք է բերել սեփականության իրավունք այդ գույքի նկատմամբ (ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդված):

ՀՀ արդարադատության նախարարը գտել է, որ նշված գործը քննելիս դատարանը թույլ է տվել ինչպես դատավարական, այնպես էլ նյութական նորմերի խախտումներ, մասնավորապես, դատարանի հետևությունները հիմնված չեն վճռի պատճառաբանական մասում նշված գործի այն հանգամանքների և ապացույցների վրա, որոնք ձեռք են բերվել դատաքննությամբ, ինչը տվյալ դեպքում, հաշվի առնելով անհամապատասխանության աստիճանը և հետևանքները, արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում է:

Դատարանը կիրառել է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածը, որը չպետք է կիրառեր, քանի որ պատասխանողներն իրենց կողմից կատարած գործողություններով ակնհայտորեն չեն հրաժարվել իրենց սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանի (անշարժ գույքի) օգտագործումից, տիրապետումից, տնօրինումից, ինչպես նշված է 280-րդ հոդվածում, այլ ընդհակառակը, դիմել են Երևանի քաղաքապետին և ստացել 13.08.1997թ. թիվ 891 սեփականաշնորհման թույտվությունը, որը գրանցել են կադաստրում 16.09.1997թ. և ստացել են թիվ 51862 սեփականության վկայականը: Ավելին, հինգ տարի անց՝ 08.07.2002թ., նկատի ունենալով գրանցման կարգում կատարված օրենսդրական փոփոխությունները, պատասխանողները դիմել են կադաստրի տարածքային ստորաբաժանում և ստացել են թիվ 509854 նոր սեփականության վկայականը:

Հետևաբար, դատարանը չէր կարող հաստատված համարել այն հանգամանքը, որ պատասխանողները կատարել են այնպիսի գործողություններ, որոնք կարող են վկայել վերջիններիս կողմից այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքից հրաժարվելու մասին:

Բացի այդ, Չախալյանների կողմից կատարվել են նաև բնակարանի հիմնական կոմունալ վճարումներ (հիմք՝ դատարան ներկայացրած վճարման անդորրագրերը): Նրանք իրենց սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանը ժամանակավորապես տրամադրել են հայցվորին՝ իր երեխաների հետ բնակվելու նպատակով, քանի որ վերջիններս այլ բնակվելու տեղ չեն ունեցել:

Դատարանը չպետք է կիրառեր նաև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածը հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Հայցվորը գիտեր, որ վիճելի բնակարանն ունի սեփականատեր, դրանք իր ազգականներն են, որոնց թույլտվությամբ ինքն իր ընտանիքով բնակություն է հաստատել այնտեղ: Հետևաբար, 10 կամ ավելի տարի բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետելու հիմքով սեփականության իրավունք ձեռք բերելու ինստիտուտը տվյալ իրավիճակում չէր կարող լինել: Ավելին, պատասխանողների կողմից իրականացվել են այնպիսի գործողություններ (1997-2002թթ. դիմել են սեփականության իրավունքի գրանցման և, համապատասխանաբար, նոր վկայական ստանալու համար դիմել են պետական մարմինների և ստացել վկայականներ, կատարել կոմունալ վճարումներ և այլն), որոնք ինքնին անհամատեղելի են դատարանի այն հետևությունների հետ, որ պատասխանողները կատարել են այնպիսի գործողություններ, որոնք ակնհայտ հիմք են ստեղծում պնդելու, որ վերջիններս հրաժարվել են իրենց սեփականությունից:

Ինչ վերաբերում է հայցվորի կողմից կնքված ջրահեռացման և այլ պայմանագրերին կամ բնակարանի, էլեկտրաէներգիայի, ջրմուղ-կոյուղու և հեռախոսակապի վճարումներն իր անվամբ կատարելուն, ապա այդ հանգամանքները չեն կարող հիմք հանդիսանալ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի կիրառման համար, քանի որ պատասխանողների կողմից ևս կատարվել են կոմունալ վճարումներ, ինչը հավաստվում է ներկայացված անդորրագրերով և ինչի մասին իրազեկված է եղել նաև հայցվորը:

Այսպիսով, դատարանը կիրառելով այն օրենքները, որոնք չպետք է կիրառեր, թույլ է տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի և 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների խախտումներ, որոնք տվյալ դեպքում իրենց էությամբ ակնհայտ և կոպիտ են, և որոնց արդյունքում կայացվել է չհիմնավորված և անօրինական վճիռ:

Նշված փաստն ուղղակիորեն հանգեցրել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 31-րդ հոդվածով, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական կոնվենցիայի 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածով սահմանված՝ սեփականության իրավունքի խախտմանը, քանի որ դատարանի նշված վճիռը հանդիսանում է ակնհայտ ապօրինի միջամտություն անձի սեփականության իրավունքի իրականացմանը, այն իրավունքի, որն անձը կրել և շարունակաբար իրականացրել է: Ավելին, նշված վճիռը հանգեցրել է նաև վերոհիշյալ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի խախտմանը, հաշվի առնելով, որ անգամ դատավարական առումով դատարանը պատշաճ չի գնահատել և քննարկման առարկա չի դարձրել դատավարության մյուս կողմի փաստարկները:

Դատավոր Ա.Հունանյանը Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարին տրված 18.02.2008թ. բացատրությամբ չի ներկայացրել կոնկրետ առարկություններ կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմք հանդիսացած հանգամանքների վերաբերյալ: Հղում է կատարվել միայն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 14-րդ հոդվածում ամրագրված հետևյալ դրույթի վրա. «Օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը պարտադիր է բոլոր պետական մարմինների, դրանց պաշտոնատար անձանց, իրավաբանական անձանց և քաղաքացիների համար», ինչը որևէ կերպ չի առնչվում կարգապահական վարույթի հետ:

ՀՀ արդարադատության նախարարը գտել է, որ Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա.Հունանյանն արդարադատություն իրականացնելիս թույլ է տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածների պահանջների կոպիտ խախտում, ինչը Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով նախատեսված դատավորի նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության հիմք է հանդիսանում:

3. Դատավորի և նրա փաստաբանի բացատրությունում բերված փաստարկները.

Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ալվարդ Հունանյանի փաստաբան Արա Զոհրաբյանը, չժխտելով եզրակացության մեջ նշված փաստերի առկայությունը, վիճարկեց դրանց որակումը որպես կարգապահական խախտում:

Մասնավորապես`

11.05.2007թ. Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանը (նախագահությամբ` Ա. Հունանյանի) քննության է առել թիվ 2-730 քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Լաուրա Մոսոյանի (այսուհետ` Հայցվոր) ընդդեմ Մարկլեն, Կարինե և Սերգեյ Չախալյանների (այսուհետ` Պատասխանողներ)` սեփականության իրավունքի գրանցումն անվավեր ճանաչելու և ձեռքբերման վաղեմության ուժով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչելու պահանջի մասին, ինչպես նաև ըստ հակընդդեմ հայցի Մարկլեն և Սերգեյ Չախալյանների ընդդեմ Լաուրա Մոսոյանի` սեփականության իրավունքով պատկանող բնակարանից վտարելու պահանջի մասին:

ՀՀ արդարադատության նախարարի կողմից կազմված եզրակացության (այսուհետ` Եզրակացություն) մեջ արձանագրվել է, որ դատավոր Ա. Հունանյանն արդարադատություն իրականացնելիս թույլ է տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի պահանջների խախտում:

Փաստաբան Ա. Զոհրաբյանը գտնում է, որ արդարադատություն իրականացնելիս դատավոր Ա. Հունանյանի կողմից թույլ չեն տրվել նման խախտումներ ստորև նշված պատճառաբանությամբ.

Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

Գործում առկա գրավոր ապացույցների հիման վրա` դատարանը գտել է, որ Հայցվորը 1996թ-ի հունվար ամսից իր ընտանիքի հետ համատեղ բնակվել է ք. Երևան, Քանաքեռցու փող. 151/2 շենքի թիվ 42 բնակարանում (այսուհետ` Անշարժ գույք) և այն բացահայտ, բարեխիղճ և անընդմեջ տիրապետել ու օգտագործել է որպես սեփական գույք:

Այն, որ Հայցվորը 1996թ-ից անընդմեջ տիրապետել է գույքը, հաստատվում է ոչ միայն նրանով, որ Հայցվորի կողմից այդ տարիների ընթացքում կատարվել են կոմունալ վճարներ (անդորրագրերն առկա են գործում), և նրա հետ կնքվել են ջրամատակարարման, էլեկտրաէներգիայի մատակարարման, սանմաքրման իրականացման պայմանագրեր, այլև Պատասխանողներն իրենք են հենց հակընդդեմ հայցում ընդունել այդ փաստը: Ինչ վերաբերում է Եզրակացության մեջ նշված այն փաստարկին, որ «Պատասխանողների կողմից ևս կատարվել են կոմունալ վճարներ, ինչը հավաստում է ներկայացված անդորրագրերով», չի համապատասխանում իրականությանը, քանի որ Պատասխանողների կողմից թիվ 2-730 գործի քննության շրջանակներում չի ներկայացվել նրանց կողմից կատարված կումունալ վճարների մասին որևէ ապացույց (ներկայացված է միայն 2007թ. վճարման անդորրագիր): Հակընդդեմ հայցին կից ներկայացվել են միայն անձնագրերի պատճենները, երկու տեղեկանք և սեփականության իրավունքի վկայականի պատճենը:

Այն, որ Հայցվորը Անշարժ գույքը տիրապետել է նաև բարեխիղճ և բացահայտ, այսինքն` Անշարժ գույքը նրա փաստացի տիրապետմանն անցել է առանց որևէ ապօրինի գործողության, և տիրապետումն իրականացվել է երրորդ անձանցից ոչ գաղտնի եղանակով, հաստատվում է այն փաստով, որ Պատասխանողներն իրենց կամքով են Անշարժ գույքին վերաբերող փաստաթղթերն ու բանալիները հանձնել Հայցվորին (տե՜ս 12.04.2007թ. հակընդդեմ հայցի 2-րդ էջ, 1-ին պարբերություն):

Բացի այդ, Հայցվորն Անշարժ գույքը փաստացի տիրապետել է որպես սեփական գույք, քանի որ նա, Պատասխանողների հետ համաձայնության գալով և ըստ պայմանավորվածության վճարելով Անշարժ գույքի արժեքի մեծ մասը (տե՜ս թիվ 2-730 գործում առկա ստացականը), բավարար հիմքեր է ունեցել պնդելու, որ ինքն այդ գույքը տիրապետել և տիրապետում է որպես սեփականություն:

Այս հանգամանքը հաստատվում է նաև նրանով, որ շուրջ տասնմեկ տարիների ընթացքում Պատասխանողներն երբևէ չեն խոչընդոտել Հայցվորին և նրա ընտանիքի անդամներին, բնակարանից դուրս գալու պահանջ չեն ներկայացրել և վտարելու պահանջի մասին հակընդդեմ հայց ներկայացրել են միայն այն ժամանակ, երբ Հայցվորի կողմից պահանջ է ներկայացվել Անշարժ գույքի նկատմամբ ճանաչել իր սեփականությունը:

Վերը նշվածը հիմք է տալիս եզրակացնելու, որ Պատասխանողները հրաժարվել են իրենց պատկանող գույքի սեփականությունից: Իսկ այն, որ նրանք 1997թ. և 2002թ. դիմել են համապատասխան մարմիններին սեփականության իրավունքի վկայական ստանալու համար, ապա դատարանի կարծիքով դա կարող էր կատարվել զուտ օբյեկտիվ նկատառումներով, որպեսզի Անշարժ գույքը վաճառելու համար Պատասխանողներն ունենային իրավական հիմք և կարողանային վերջնակետին հասցնել իրենց կողմից ստանձնած պարտավորությունը, ինչը բոլոր դեպքերում չի հանգեցրել Հայցվորի կողմից բնակարանի տիրապետման ժամանակահատվածի ընդհատմանը:

Վերոշարադրյալի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ դատավոր Ա. Հունանյանի կողմից ճիշտ են որոշվել կիրառման ենթակա օրենքները և թույլ չի տրվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187 և 280 հոդվածների պահանջների խախտում (հատկապես կոպիտ խախտում), ուստի թիվ 2-730 գործով կայացված վճիռը օրինական է և հիմնավոր, քանի որ վճիռը հիմնավորվել է դատական նիստում բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտված ապացույցներով:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի համաձայն` դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքերն են արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը:

Օրենսդիրը, եռաստիճան դատական համակարգ սահմանելով ելել է այն կանխավարկածից, որ արդարադատության իրականացման ժամանակ հնարավոր են դատական սխալներ: Եվ դատավորի կողմից սխալ թույլ տալը դեռևս չի նշանակում, որ նա անպայման պետք է պատժվի: Հակառակ. ցանկացած մեկնաբանություն կվնասի դատավորի անկախության ամենակարևոր սկզբունքը:

Հետևաբար, ՀՀ դատական օրենսգրքով որոշվել են սխալի այն սահմանները, որոնք կարող են առաջացնել պատասխանատվություն: Նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի խախտումը պետք է լինի ակնհայտ և կոպիտ: Սույն գործի քննության շրջանակներում` դատավորի ձևավորված ներքին համոզմամբ գնահատված ապացույցներով հաստատված փաստերի նկատմամբ կիրառելի էին վճռում վկայակոչված նորմերը:

Համաձայնելով ՀՀ արդարադատության խորհրդի N ԱԽ-11-Ո-32-2007 որոշմամբ ձևավորված այն դիրքորոշման հետ, որ «... չեն կարող սանկցիաներ կիրառվել այն դատավորի նկատմամբ, որի կարծիքը պարզապես տարբերվում է իր գործընկերների կամ գործադիր իշխանության որևէ պաշտոնյայի կարծիքից», այնուամենայնիվ, գտնում է, որ վերադաս դատարանի կողմից նմանատիպ դատական ակտ կայացնելու հանգամանքն էլ ուղղակիորեն վկայում է սույն գործով կիրառելի նորմերի ընտրության իրավացիության մասին:

Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն` կարգապահական խախտման մասին եզրակացության մեջ պետք է նշված լինեն նաև կատարված արարքում դատավորի մեղքի առկայությունը և դրա տեսակը, ինչի մասին որևէ խոսք չկա Եզրակացության մեջ:

Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա.Հունանյանն իր գրավոր բացատրության մեջ նշել է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համաձայն` օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը պարտադիր է բոլոր պետական մարմինների, դրանց պաշտոնատար անձանց, իրավաբանական անձանց և քաղաքացիների համար:

Դատավոր Ա. Հունանյանի փաստաբանը գտնում է, որ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը բացակայում են, և խնդրել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստերը.

1. Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Հունանյանի կողմից 11.05.2007թ. քննված թիվ 2-730 քաղաքացիական գործով պատասխանող Մ.Չախալյանը 1996թ. հայցվոր Լ. Մոսոյանին որոշել է վաճառել իր բնակարանը` գումարի անհրաժեշտության պատճառով` 4000 ԱՄՆ դոլարով: Կողմերը եկել են համաձայնության և Լ.Մոսոյանը, վճարելով 2900 ԱՄՆ դոլարը, պարտավորվել է մնացած գումարը վճարել բնակարանը սեփականաշնորհելուց և գործարքը նոտարական կարգով վավերացնելուց հետո:

2. 1996թ. հունվարի 19-ից մինչև օրս հայցվոր Լ. Մոսոյանն իր ընտանիքով բնակվում է Երևան քաղաքի Քանաքեռցու փողոցի 151/2 շենքի թիվ 42 բնակարանում: Վերջինիս կողմից կատարվել են վերանորոգման աշխատանքներ, կատարվել են բոլոր կոմունալ վճարումները:

3. Բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ կողմերի միջև ստորագրված ստացականի համաձայն (տե՜ս թիվ 2-730 գործում առկա ստացականը)` հայցվորը պատասխանողների հետ համաձայնության է եկել և ըստ պայմանավորվածության վճարել անշարժ գույքի արժեքի մեծ մասը:

4. «Կայմ-11» համատիրության կողմից տրված տեղեկանքների, հարևանների և հարազատների կողմից արված հայտարարությունների, ինչպես նաև վարձավճարների կտրոնների համաձայն` հայցվորը բնակվում է վեճի առարկա բնակարանում 1996 թվականից:

5. Դատարանի կողմից կիրառվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածը, համաձայն որի` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից` այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, oգտագործումից և տնoրինումից նրա մեկուսացման մասին` առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության:

6. Դատարանի կողմից կիրառվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածը, համաձայն որի` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատեր չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

7. Պատասխանողները սկզբնապես 16.09.1997թ. դիմել են և ստացել թիվ 51862 սեփականության վկայականը, այնուհետև, նկատի ունենալով գրանցման կարգում կատարված օրենսդրական փոփոխությունները, 08.07.2002թ. դիմել են սեփականության իրավունքի գրանցման համար և ստացել թիվ 509854 անշարժ գույքի գրանցման նոր վկայականը:

8. Քաղաքացիներ Մարկլեն և Կարինե Չախալյանները 30.10.2007թ. դիմել են ՀՀ արդարադատության նախարարին` դատավոր Ա.Հունանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

9. ՀՀ արդարադատության նախարարի 2008 թվականի հունվարի 29-ի թիվ 22-Ա հրամանով դատավորի նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթի արդյունքներով ՀՀ արդարադատության նախարարը Խորհուրդ միջնորդություն է ներկայացրել դատավոր Ալվարդ Հունանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին:

10. Կարգապահական խախտման վերաբերյալ ՀՀ արդարադատության նախարարի միջնորդությանը կից ներկայացված եզրակացության համաձայն` դատավոր Ա.Հունանյանն արդարադատություն իրականացնելիս թույլ է տվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի, 130-րդ հոդվածի 3-րդ մասի, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ և 280-րդ հոդվածների պահանջների խախտում, ինչը Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով նախատեսված դատավորի նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության հիմք է հանդիսանում:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննարկելով Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ալվարդ Հունանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով ՀՀ արդարադատության նախարարի ներկայացուցչի, դատավորի և նրա փաստաբանի բացատրությունները, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է մերժման, իսկ կարգապահական վարույթը՝ կարճման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 172-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն՝ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում և կարգով անձը կարող է սեփականության իրավունք ձեռք բերել սեփականատեր չունեցող գույքի նկատմամբ, ինչպես նաև այն գույքի, որի սեփականատերն անհայտ է, կամ որից սեփականատերը հրաժարվել է, կամ որի նկատմամբ սեփականության իրավունքը նա կորցրել է օրենքով նախատեսված այլ հիմքերով:

Նույն օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը կարող է հրաժարվել իրեն պատկանող գույքի սեփականության իրավունքից` այդ մասին գրավոր հայտարարելով կամ այնպիսի գործողություններ կատարելով, որոնք ակնհայտ վկայում են գույքի տիրապետումից, oգտագործումից և տնoրինումից նրա մեկուսացման մասին` առանց այդ գույքի նկատմամբ որևէ իրավունք պահպանելու մտադրության:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատերը չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

Վերոնշյալ հոդվածների համադրումից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմությունն իրենից ներկայացնում է օրենքով նախատեսված որոշակի ժամկետի լրանալու և որոշակի պայմանների վրա հասնելու ուժով մեկ անձի կողմից սեփականության իրավունքի ձեռքբերման, իսկ մյուսի կողմից` այդ իրավունքի դադարման միջոց:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ է մի շարք վավերապայմանների միաժամանակյա առկայությունը:

Մասնավորապես դրանք են`

1. տիրապետումը պետք է լինի բարեխիղճ: Տիրապետման բարեխղճությունը գնահատվում է գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցնելիս: Գույքն անձի փաստացի տիրապետմանը պետք է անցնի առանց որևէ բռնության գործադրման: Տիրապետողի մոտ պետք է առկա լինի այն համոզմունքը, որ նա գույքը ձեռք է բերում օրինական հիմքերով: Տիրապետումը պետք է հիմնված լինի այնպիսի փաստի հիման վրա, որը տիրապետողին կարող է տալ բավարար հիմքեր ենթադրելու, որ նա այդ գույքը տիրապետելու է որպես սեփականություն.

2. փաստացի տիրապետողը գույքը պետք է տիրապետի որպես սեփականը, այսինքն` գույքը փաստացի տիրապետողը պետք է մասնակցի գույքի կառավարմանը, հոգ տանի դրա պահպանման համար, ինչպես իր սեփական գույքի դեպքում.

3. տիրապետումը պետք է լինի 10 տարի և անընդմեջ: Այսինքն՝ 10 տարվա ընթացքում գույքի տիրապետումը չպետք է ընդհատվի: Տիրապետումը կարող է ընդհատվել կամ տիրապետողի կամքով, երբ նա հրաժարվում է գույքի հետագա տիրապետումից (գույքը դուրս է գալիս նրա տիրապետումից), կամ գույքի սեփականատիրոջ կամ այլ անձանց գործողություններով, որոնք ուղղված են գույքը վերադարձնելուն.

4. տիրապետումը պետք է լինի բացահայտ, այսինքն՝ փաստացի տիրապետողը գույքը չպետք է տիրապետի երրորդ անձանցից գաղտնի եղանակով:

Դատարանը հաստատված է համարել, որ քաղաքացիական գործով պատասխանող Մ.Չախալյանը, 1996թ. հայցվոր Լ. Մոսոյանին վաճառելով իր բնակարանը` գումարի անհրաժեշտության պատճառով` 4000 ԱՄՆ դոլարով (այդ մասին է վկայում գործում առկա կողմերի միջև ստորագրված ստացականը բնակարանի առուվաճառքի վերաբերյալ), ըստ էության հրաժարվել է այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքից: Կողմերը եկել են համաձայնության, և Լ. Մոսոյանը, վճարելով 2900 ԱՄՆ դոլարը, պարտավորվել է մնացած գումարը վճարել բնակարանը սեփականաշնորհելուց և գործարքը նոտարական կարգով վավերացնելուց հետո: Այսինքն` Դատարանը հաստատված է համարել այն, որ հայցվորը գույքին տիրապետում է բարեխղճորեն, քանի որ գույքն անձի փաստացի տիրապետմանն անցել է առանց որևէ բռնության գործադրման և որից սեփականատերն ինքն է հրաժարվել:

1996թ. հունվարի 19-ից մինչև օրս հայցվորն իր ընտանիքով բնակվում է Երևան քաղաքի Քանաքեռցու փողոցի 151/2 շենքի թիվ 42 բնակարանում, և պատասխանողները երբևէ չեն խոչընդոտել հայցվորի և նրա ընտանիքի կողմից այդ բնակարանի օգտագործումը, ինչը նույնպես դիտվում է այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքից հրաժարում:

Ավելին, հայցվոր Լ.Մոսոյանի կողմից կատարվել են վերանորոգման աշխատանքներ, կատարվել են բոլոր կոմունալ վճարումները, իր ընտանիքով տասը տարի բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետել և տիրապետում է վիճելի բնակարանը` որպես սեփական գույք, որի մասին են վկայում գործում առկա «Կայմ-11» համատիրության կողմից տրված տեղեկանքները, պատասխանող Մ.Չախալյանի հարազատների և հարևանների կողմից տրված հայտարարությունները, ինչպես նաև էլեկտրաէներգիայի, ջրի, գազի, հեռախոսի առանձին բաժանորդ գրանցվելու վարձավճարների կտրոնները:

Խորհուրդը գտնում է, որ դատավոր Ա.Հունանյանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 280-րդ հոդվածի կիրառման պրակտիկան համապատասխանում է այդ հոդվածով կարգավորվող հասարակական հարաբերությունների բնույթին և օրենսդրական կարգավորման նպատակներին:

Խորհրդի նման հետևությունը հիմնված է նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմից թիվ ՍԴՈ-650 որոշմամբ արտահայտված այն իրավական դիրքորոշման վրա, ըստ որի`

1) սեփականության իրավունքից հրաժարվելը մարդու և քաղաքացու իրավունք է, որով անձը հրաժարվում է կոնկրետ գույքի նկատմամբ տիրապետման, տնօրինման և օգտագործման իր իրավունքից,

2) սեփականության իրավունքի պաշտպանվածության երաշխիքների առումով, ինչպես նաև նկատի ունենալով, որ սեփականության իրավունքից հրաժարումը կարող է շոշափել այլ անձանց իրավունքներն ու օրինական շահերը, հրաժարումը պետք է օրենսդրորեն հստակ կանոնակարգված լինի,

3) հրաժարումը քաղաքացու կողմից պետք է օրենքով սահմանված կարգով հայտարարվի կամ այնպիսի գործողությունների հետևանք լինի, որոնք ակնհայտորեն վկայում են նման մտադրության մասին,

4) սեփականության իրավունքից հրաժարվելը հիմք չէ գույքի նկատմամբ սեփականատիրոջ իրավունքները և պարտականությունները դադարելու համար՝ մինչև այլ անձի կողմից այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունք ձեռք բերելը:

Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանի վերոնշյալ որոշման` այդ ընդհանուր պայմաններն անհրաժեշտ ու բավարար են սեփականության իրավունքից հրաժարվելու` մարդու և քաղաքացու իրավունքը երաշխավորելու համար:

Քննարկվող գործով դատավոր Ա.Հունանյանը, հետազոտելով գործում առկա ապացույցները, եկել է այն եզրահանգման, որ քաղաքացիական գործով պատասխանողների վարքագծից ակնհայտորեն հնարավոր է եզրակացնել այն, որ նրանք հրաժարվել են գույքի նկատմամբ ունեցած սեփականության իրավունքից:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 10.10.2007 թվականին թիվ 3-1435 (ՎԴ) քաղաքացիական գործով կայացրած որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո հերքվում է նաև ՀՀ արդարադատության նախարարի ներկայացուցչի այն կարծիքը, որ ձեռքբերման վաղեմության ինստիտուտի նորմերը կիրառելի չեն քննարկվող գործով հաստատված փաստերի նկատմամբ:

Դատարանը վերը նշված փաստերը հաստատել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ հոդվածով սահմանված կարգով` գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ: Դատական ճանաչողության գործընթացը եզրափակվում է դատավորի ներքին համոզմունքով, որը հիմնվում է հաստատված փաստերի վրա: Ներքին համոզմունքն անձնական մտավոր երևույթ է, որը չի ենթարկվում իրավական ուղղակի կարգավորմանը: Յուրաքանչյուր ապացույց կոնկրետ գործով որևիցե նշանակություն է ձեռք բերում դատավորի գիտակցությունում գնահատվելուց հետո:

Տվյալ դեպքում ոչ ոք չի կարող ազդել դատավորի ներքին համոզմունքի ձևավորման վրա:

Ինչ վերաբերում է ՀՀ արդարադատության նախարարի ներկայացուցչի կողմից նշված այն պատճառաբանությանը, որ ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունք կարող է ձեռք բերվել միայն տիրազուրկ գույքի նկատմամբ, ապա այն անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 187-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` քաղաքացին կամ իրավաբանական անձը, որն անշարժ գույքի սեփականատերը չէ, սակայն այն տասը տարվա ընթացքում բարեխղճորեն, բացահայտ և անընդմեջ տիրապետում է որպես սեփական գույք, այդ գույքի նկատմամբ ձեռք է բերում սեփականության իրավունք (ձեռքբերման վաղեմություն):

Նույն օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ տիրազուրկ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել ձեռքբերման վաղեմության ուժով:

Վերոնշյալ հոդվածների համադրության արդյունքով իր իրավական դիրքորոշումն է հայտնել ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, համաձայն որի` ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման ինստիտուտի կիրառությունը սահմանափակված չէ միայն տիրազուրկ գույքով: Այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 3-րդ մասը չի կարող մեկնաբանվել որպես ձեռքբերման վաղեմության ուժով սեփականության իրավունքի ձեռքբերման ինստիտուտի կիրառությունը սահմանափակող դրույթ:

Այն հանգամանքը, որ տիրազուրկ անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կարող է ձեռք բերվել ձեռքբերման վաղեմության ուժով, ինքնին չի ենթադրում, որ նույն եղանակով սեփականության իրավունք չի կարող ձեռք բերվել այլ անշարժ գույքի նկատմամբ (տես` ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 10.10.2007 թվականին թիվ 3-1451 (ՎԴ) քաղաքացիական գործով կայացրած որոշումը, Ձեռքբերման վաղեմության ինստիտուտի վերաբերյալ առկա է նաև Սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումը տես` ՍԴՈ-667):

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք է՝ նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը (Խորհուրդը նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմերի կոպիտ և ակնհայտ խախտման վերաբերյալ իր իրավական դիրքորոշումն արտահայտել է նախկինում կայացված որոշումներում. տես օրինակ՝ Արդարադատության խորհրդի 2007 թվականի հոկտեմբերի 12-ի ԱԽ-7-Ո-18 թվակիր որոշումը):

Ելնելով վերոգրյալ իրավական վերլուծությունից` Խորհուրդը գտնում է, որ դատավորի կողմից խախտումներ թույլ չեն տրվել, ուստի Խորհուրդն անհրաժեշտ և նպատակահարմար չի համարում անդրադառնալ դատավորի գործողություններում մեղքի առկայության կամ բացակայության հարցին:

Ավելին, Խորհուրդը գտնում է, որ սույն կարգապահական վարույթի ընթացքում քննարկման առարկա են դարձել ապացույցների գնահատման ոլորտը, փաստերի առկայության կամ բացակայության մասին եզրակացությունների օրինականությունը, ինչը զուտ դատական գործառույթ է և դուրս է դատավորի նկատմամբ կարգապահական իշխանության տիրույթից:

Վերոգրյալը հաշվի առնելով՝ Խորհուրդը գտնում է, որ հիմնավորված չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքը, ուստի դատավոր Ա.Հունանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ սույն կարգապահական գործը ենթակա է կարճման:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ, 161-րդ հոդվածով, 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. ՀՀ արդարադատության նախարարի միջնորդությունը մերժել: Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ալվարդ Հունանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը կարճել:

2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`	Վ. Աբելյան
	Ս. Անտոնյան
	Ա. Թումանյան
	Ա. Խաչատրյան
	Մ. Մարտիրոսյան
	Լ. Մեհրաբյան
	Հ. Մովսեսյան
	Տ. Պետրոսյան
	Մ. Սիմոնյան
	Ն. Տավարացյան