ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

N ԱԽ-7-Ո-19

2007 թ.

ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

նախագահությամբ	Հ. Մանուկյանի
մասնակցությամբ ԱԽ անդամներ	Վ. Աբելյանի, Ս. Անտոնյանի, Մ. Մարտիրոսյանի, Լ. Մեհրաբյանի Հ. Մովսեսյանի, Տ. Պետրոսյանի, Մ. Սիմոնյանի, Ն. Տավարացյանի
մասնակցությամբ դատավոր	Պ. Օհանյանի
փաստաբան	Հ. Ալումյանի
քարտուղարությամբ	Մ. Հարթենյանի

2007 թվականի հոկտեմբերի 12-ին քաղաք Երևանում՝ դռնբաց նիստում, քննարկելով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ. Օհանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը.

Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի (այսուհետ՝ Կարգապահական հանձնաժողով) 04.09.2007 թվականի թիվ Կ-2-16/07 որոշմամբ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ. Օհանյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ են հանդիսացել Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովին ներկայացված՝ ՀՀ առաջին ատյանի ութ դատարաններում դատական պրակտիկայի ուսումնասիրման և ամփոփման արդյունքները:

2. Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը.

Կարգապահական հանձնաժողովը Արդարադատության խորհրդին է ներկայացրել եզրակացություն՝ կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող ներքոհիշյալ խախտումների վերաբերյալ, որոնք հանձնաժողովը գնահատել է որպես նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

1) Թիվ 1-301/06թ. քրեական գործ.

31.10.2006 թվականի Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (այսուհետ նաև՝ դատարան) դատավճռով Հովհաննես Սպարտակի Հովհաննիսյանը (ծնված 1969թ., նախկինում դատապարտված՝ 29.07.1999թ. ՌԴ Մոսկվայի մարզի Շելկովեկի շրջանի դատարանի կողմից ՌԴ քրեական օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 2-րդ մասով՝ 4 տարի ազատազրկման, դատվածությունը չմարված) մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177 հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետով և 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177 հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետով դատապարտվել է ազատազրկման 2 տարի ժամկետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասով դատապարտվել է ազատազրկման 3 տարի ժամկետով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կարգով պատիժները մասնակի գումարելու միջոցով վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 4 տարի ժամկետով:

Քրեական գործում առկա՝ դատահոգեբուժական փորձաքննության և դատանարկոլոգիական փորձաքննության թիվ 118 եզրակացության համաձայն՝ Հովհաննես Հովհաննիսյանը տառապում է «Ալկոհոլիզմ» հիվանդությամբ, ուստի հարկադիր բուժման կարիք ունի, որի համար հակացուցումներ չկան:

Դատարանը (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) ամբաստանյալի նկատմամբ հարկադիր բուժում չի նշանակել:

Կարգապահական հանձնաժողովը, գտնելով, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ դատարանը կարող է նշանակել այն անձի նկատմամբ, ով հանցանք է կատարել և ճանաչվել է ալկոհոլամոլությունից կամ թմրամոլությունից բուժման կարիք ունեցող, եզրակացրել է, որ սույն գործով Հովհաննես Հովհաննիսյանի նկատմամբ հարկադիր բուժում չնշանակելով՝ դատարանը խախտել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի նշված հոդվածի պահանջը:

2) Թիվ 1-72/06թ. քրեական գործ.

Աշոտ Ուստաբաշյանը Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 27.03.2006 թվականի դատավճռով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 9-րդ կետով և 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասով դատապարտվել է ազատազրկման 9 տարի ժամկետով:

ՀՀ քրեական վերաքննիչ դատարանի 13.06.2006 թվականի դատավճռով առաջին ատյանի դատարանի դատավճիռը փոփոխվել է պատժի մասով՝ պատիժ է նշանակվել ազատազրկում 6 տարի ժամկետով, քանի որ առաջին ատյանի դատարանը պատիժ նշանակելիս որպես ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք է դիտել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը, սակայն հաշվի չի առել այն, որ նախկին հանցանքն ամբաստանյալը կատարած է եղել անչափահաս տարիքում: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասը ուղղակիորեն սահմանում է, որ այն հանցանքները, որոնք կատարվել են մինչև անձի 18 տարին լրանալը, ռեցիդիվը գնահատելիս հաշվի չեն առնվում:

Բացի այդ, Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը պատիժ նշանակելիս արձանագրել է իրականությանը չհամապատասխանող փաստ այն մասին, որ ամբաստանյալը նախկինում երկու անգամ դատապարտված է եղել: Որպես ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանք չի գնահատել մի շարք հանգամանքներ, մասնավորապես այն, որ ամբաստանյալն ընդունել է իր մեղքը, զղջացել է իր կատարած արարքի համար, հանցանքը կատարելուն նպաստել է իր առողջական վիճակը («Անձի հիստերիկ խանգարում» ախտորոշմամբ հիվանդության պատճառով նրա զորակոչը հետաձգվել է 3 տարի ժամանակով և այլն):

Այսպիսով, կարգապահական հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ դատավորը թույլ է տվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջի խախտում:

3) Թիվ 1-248/06թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 24.10.2006թ. դատավճռով Գարիկ Գագիկի Խաչատրյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ և 4-րդ կետերով և դատապարտվել ազատազրկման երկու տարի 10 ամիս ժամկետով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի կիրառմամբ պատժի ժամկետին հաշվակցվել է Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 06.03.2006 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Պատժի սկիզբը հաշվվել է 16.10.2005 թվականից:

08.12.2006թ. Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարան է մուտքագրվել ՀՀ ԱՆ «Աբովյան» ՔԿՀ պետի 01.12.2006թ. թիվ 40/30-1987 գրությունը հետևյալ բովանդակությամբ. «24.10.2006թ. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ, 4-րդ կետերով երկու տարի տասն ամիս ժամկետով Ձեր կողմից ազատազրկման է դատապարտվել Գարիկ Գագիկի Խաչատրյանը: Հայտնում ենք Ձեզ, որ Գ.Խաչատրյանը «Աբովյան» ՔԿՀ-ում է պահվում 16.10.2005թ. և այդ ժամանակվանից մինչև 24.10.2006թ. դատապարտվել է երեք անգամ՝

1. 06.03.2006թ. Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177 հոդվածի 2-րդ մասով, 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասով և 66-րդ, 67-րդ հոդվածների կիրառմամբ դատապարտվել է երկու տարի յոթ ամիս ժամկետով ազատազրկման:

2. 06.07.2006թ. Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177 հոդվածի 2-րդ մասով, 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 66-րդ հոդվածի կիրառմամբ դատապարտվել է ազատազրկման երկու տարի վեց ամիս ժամկետով, 67-րդ հոդվածի կիրառմամբ պատժաչափին գումարվել է 06.03.2006թ. դատավճռով սահմանված պատժաչափից վեց ամիսը, և վերջնական թողնվել է կրելու երեք տարի ժամկետով ազատազրկում:

3. 21.07.2006թ. Շենգավիթ համայնքի առաջին ատյանի դատարանի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասով դատապարտվել է ազատազրկման երեք տարի ժամկետով՝ պատժի մեջ հաշվակցելով նախորդ դատավճռով նշանակված պատիժը:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ խնդրվում է անդրադառնալ Ձեր կողմից կայացված դատավճռի եզրափակիչ մասին, քանի որ սահմանված պատժաչափի մեջ Դուք հաշվակցել եք 06.03.2006թ. դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը՝ նկատի չունենալով այն հանգամանքը, որ 21.07.2006թ. դատավճռով պատժաչափը սահմանված է երեք տարի ժամկետով ազատազրկում, իսկ 06.03.2006թ. դատավճռով՝ երկու տարի յոթ ամիս ժամկետով ազատազրկում: Միաժամանակ հայտնվում է, որ դատապարտյալի ծննդյան վկայականի համաձայն՝ նրա անունը Գարեգին է, այլ ոչ թե Գարիկ, ինչպես նշված է 24.10.2006թ. դատավճռում: Խնդրվում է ուղղում մտցնել դատավճռի մեջ և հայտնել մեզ»:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ ԱՆ «Աբովյան» ՔԿՀ պետի վերը նշված գրությունը, 26.12.2006թ. որոշում է կայացրել դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին, համաձայն որի՝ 24.10.2006թ. դատավճռի եզրափակիչ մասում հստակեցվել է հաշվարկվող պատժաչափը՝ նշելով հետևյալը.

«Ամբաստանյալ Գարեգին Գագիկի Խաչատրյանին մեղավոր ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ, 4-րդ կետերով և պատիժ նշանակել ազատազրկում՝ երկու տարի տասն ամիս ժամկետով՝ պատժի ժամկետին հաշվակցելով Շենգավիթ համայնքի առաջին ատյանի դատարանի 21.07.2006թ. դատավճռով նշանակված պատժի՝ երեք տարի ժամկետով ազատազրկման կրած մասը, վերջնական պատիժ սահմանելով երեք տարի ժամկետով ազատազրկում: Պատժի սկիզբը՝ 16.10.2005թ.: Որոշումը բողոքարկման ենթակա չէ»:

Միաժամանակ, քրեական գործում առկա է Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 06.03.2006թ. թիվ 1-91/2006թ. դատավճիռը, որի համաձայն՝ անչափահաս Գարիկ Խաչատրյանը հանցավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ և 4-րդ կետերով, 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ կետերով և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կիրառմամբ դատապարտվել է ազատազրկման երկու տարի վեց ամիս ժամկետով, առանց տուգանքի: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 67-րդ հոդվածի կիրառմամբ մասնակիորեն գումարվել է ՀՀ Արարատի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 18.11.2004թ. դատավճռով նշանակված պատժի՝ մեկ տարի ժամկետով ազատազրկման 7 ամիս 7 օր չկրած մասից մեկ ամիս ժամկետով ազատազրկումը, և վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ երկու տարի յոթ ամիս ժամկետով, առանց տուգանքի, պատժի սկիզբը հաշվվել է 16.10.2005 թվականից:

Քրեական գործում առկա՝ 16.06.2006թ. գրության (գ.թ.73) բովանդակությունից հետևում է, որ 16.06.2006թ. դրությամբ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (դատավոր՝ Ռ.Ներսիսյան) վարույթում է գտնվել թիվ 13102206 քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Գարիկ Խաչատրյանի:

24.10.2006թ. դատավճիռ կայացնելիս Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը ամբաստանյալ Գ.Խաչատրյանի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք է դիտել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը, սակայն հաշվի չի առել, որ Գարեգին Խաչատրյանը ինչպես հանցանքների կատարման, այնպես էլ դատավճռի կայացման ժամանակ եղել է անչափահաս (ծնվել է 14.12.1988թ.): Կարգապահական հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի խախտում: Վերջինիս համաձայն՝ այն հանցանքների համար դատվածությունը, որոնք կատարվել են մինչև անձի տասնութ տարին լրանալը, ռեցիդիվը գնահատելիս հաշվի չեն առնվում:

Բացի այդ, դատարանն ամբաստանյալ Գ.Խաչատրյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելով, թույլ է տվել նյութական իրավունքի մեկ այլ խախտում, մասնավորապես՝ սխալ է մեկնաբանել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի բովանդակությունը, այն է՝ դատարանը կիրառել է միայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի այն դրույթը, համաձայն որի՝ վերջնական պատժի ժամկետին հաշվակցվում է առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը, այնինչ նշված հոդվածի 6-րդ մասի բովանդակությունից հետևում է, որ դատարանը նախ պետք է հանցանքների համակցությամբ նշանակեր վերջնական պատիժ, այնուհետև հաշվակցեր առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է նաև, որ դատարանը, խախտելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 23-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջը, քրեական գործի լրիվ, բազմակողմանի և օբյեկտիվ քննությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ միջոցներ չի ձեռնարկել, մասնավորապես՝ պարզելու և քրեական գործին կցելու ամբաստանյալ Գ. Խաչատրյանի նախկին դատվածության մասին ամփոփ տեղեկատվություն, քանի որ Գ. Խաչատրյանի նկատմամբ 06.07.2006 թ. և 21.07.2006թ. կայացվել են մեղադրական դատավճիռներ, որպիսի հանգամանքն ակնհայտորեն երևում է գործի նյութերից:

Կարգապահական հանձնաժողովն արձանագրել է նաև, որ դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին դատարանի 26.12.2006 թվականի որոշմամբ թույլ է տրվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և 438-րդ հոդվածի պահանջների խախտում, այն է՝ դատական որոշումն ի կատար ածելու հետ կապված հարցի քննարկմանը դատարանը մասնակից չի դարձրել դատախազին և դատապարտյալին, մինչդեռ նշված հոդվածների համաձայն՝ դատարանի կողմից քրեական գործեր և դատական որոշումներն ի կատար ածելու հետ կապված հարցեր քննելիս, ինչպես նաև դատական որոշման կատարման հետ կապված հարցերը դատական նիստում քննության ենթարկելիս դատախազի մասնակցությունը պարտադիր է: Միաժամանակ, նշված խախտումները հանգեցրել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 7-րդ հոդվածով ամրագրված օրինականության սկզբունքի խախտման:

Բացի այդ, դատարանի կողմից դատական նիստ չի հրավիրվել, չի կազմվել դատական նիստի արձանագրություն:

Որոշումը բողոքարկման ենթակա չլինելու դատարանի հետևությունը չի բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 427-րդ հոդվածի 1-ին մասի կարգավորումից, որի համաձայն՝ առաջին ատյանի դատարանի վերջնական որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում վերաքննության կարգով բողոքարկման ժամկետն անցնելուց հետո, եթե այն բողոքարկված չի եղել:

4) Թիվ 1-143/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 18.07.2007թ. դատավճռով Սամվել Պապիկյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ և 271-րդ հոդվածների 1-ին մասերով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով դատապարտվել է ազատազրկման 6 ամիս ժամկետով, որը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի կիրառմամբ պայմանականորեն չի կիրառվել, և սահմանվել է փորձաշրջան՝ 1 տարի ժամկետով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով պատիժ է նշանակվել տուգանք՝ 30.000 ՀՀ դրամի չափով:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի խախտում՝ ամբաստանյալի նկատմամբ պատիժներ նշանակելով, չի կիրառել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոնները և հանցանքների համակցությամբ վերջնական պատիժ չի նշանակել, մինչդեռ համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ հանցանքների համակցությամբ յուրաքանչյուր հանցագործության համար առանձին պատիժ (հիմնական և լրացուցիչ) նշանակելով՝ դատարանը վերջնական պատիժը որոշում է նվազ խիստ պատիժը ավելի խիստ պատժով կլանելու կամ նշանակված պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով:

5) Թիվ 1-41/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ. Օհանյան) 15.02.2007թ. դատավճռով Գագիկ Մելքոնյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 1-ին մասով և դատապարտվել է տուգանքի 50.000 դրամի չափով (տուժողին պատճառվել է ծանր մարմնական վնասվածք):

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի խախտում, մասնավորապես՝ ամբաստանյալի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս դատարանը քննության չի առել նրա նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված լրացուցիչ պատիժ նշանակելու հարցը:

Բացի այդ, թիվ 1-41/07 թ. քրեական գործով դատարանը քննության չի առել ամբաստանյալի գույքի վրա դրված արգելանքի հարցը (նախաքննության մարմնի 12.12.2006 թվականի որոշմամբ արգելանք է դրվել 70.000 ՀՀ դրամ արժողությամբ հեռուստացույցի վրա), որով դատարանը խախտել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 11-րդ կետի պահանջը:

Դատարանն ամբաստանյալ Գագիկ Մելքոնյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս պատշաճ գնահատման չի արժանացրել արարքի բնույթը և հասարակական վտանգավորության աստիճանը, որով խախտել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի պահանջները, համաձայն որի՝ հանցանք կատարած անձի նկատմամբ կիրառվող պատիժը և քրեաիրավական ներգործության այլ միջոցները պետք է լինեն արդարացի՝ համապատասխանեն հանցանքի ծանրությանը, դա կատարելու հանգամանքներին, հանցավորի անձնավորությանը, անհրաժեշտ և բավարար լինեն նրան ուղղելու և նոր հանցագործությունները կանխելու համար:

6) Թիվ 1-130/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 19.07.2007թ. դատավճռով Էլո Թամոյանը հանցավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-355-րդ հոդվածի 1-ին մասով և դատապարտվել է ազատազրկման վեց ամիս ժամկետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կարգով նշանակված պատիժը գումարելով ՀՀ Շիրակի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 13.02.2007 թվականի դատավճռով նշանակված պատժին՝ վերջնական պատիժ է սահմանվել ազատազրկում՝ երկու տարի վեց ամիս ժամկետով: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 19.12.2006 թվականից:

Կարգապահական հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի խախտում, մասնավորապես՝ դատարանն ամբաստանյալի նկատմամբ վերջնական պատիժ պետք է սահմաներ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 67-րդ հոդվածի կանոններով դատավճիռների համակցությամբ, այլ ոչ թե ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոններով:

7) Թիվ 1-121/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 13.06.2007թ. դատավճռով Քաջիկ Գրիգորյանը հանցավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով, 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով, որոնցից 178-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 64-րդ հոդվածի կիրառմամբ պատիժ է նշանակվել պատժի նվազագույն չափից ավելի ցածր՝ մեկ տարի ժամկետով ազատազրկում, 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ 50.000 ՀՀ դրամի չափով տուգանք: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 15.12.2006 թվականից:

Դատարանը որպես ամբաստանյալ Ք.Գրիգորյանի պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող բացառիկ հանգամանք է դիտել այն, որ վերջինս տառապում է «ՄԻԱՎ վարակ Բ-1 փուլ» հիվանդությամբ, ինչպես նաև հաշվի է առել պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանքի բացակայությունը և գտել, որ հանցավորի նկատմամբ պետք է նշանակվի օրենքով նախատեսված պատժի նվազագույն չափից ավելի ցածր պատիժ:

Կարգապահական հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումներ, մասնավորապես՝ դատարանն ամբաստանյալի նկատմամբ վերջնական պատիժ չի նշանակել հանցանքների համակցությամբ, դրանով իսկ խախտել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի կանոնը:

Բացի այդ, դատարանը խախտել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 15-րդ կետի պահանջը՝ չի լուծել հանցանքի կատարման մեջ մեղավոր ճանաչված ամբաստանյալի նկատմամբ գինեմոլությունից և թմրամոլությունից հարկադրական բուժում նշանակելու, նրա նկատմամբ խնամակալության նշանակման անհրաժեշտության հարցերը: Այնինչ, համաձայն քրեական գործում առկա դատանարկոլոգիական փորձաքննության թիվ 02/07-09.01.2007թ. եզրակացության, Ք.Գրիգորյանի մոտ առկա են թմրամոլությանը բնորոշ մարմնական, նյարդային և հոգեկան ոլորտների փոփոխություններ, վերջինս տառապում է թմրամոլությամբ, ուստի հարկադիր բուժման կարիք ունի:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է նաև, որ դատարանն ամբաստանյալ Ք.Գրիգորյանի պատժի սկիզբը պետք է հաշվեր նրան բերման ենթարկելու օրվանից՝ 14.12.2006 թվականից, այլ ոչ թե ձերբակալման մասին արձանագրություն կազմելու օրվանից՝ 15.12.2006 թվականից, քանի որ համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 173-րդ հոդվածի 3-րդ մասի՝ ձերբակալման տակ պահելու ժամկետը սկսվում է արգելանքի վերցնելու պահից:

8) Թիվ 1-47/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 10.11.2006թ. որոշմամբ վարույթ է ընդունվել քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Սերյոժա Հովակիմյանի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասով և Լիանա Սահակյանի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով: 14.11.2006թ. կայացվել է քրեական գործը դատական քննության նշանակելու մասին որոշում, համաձայն որի՝ քրեական գործի դատական քննությունը նշանակվել է 04.12.2006 թվականին:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 293-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների խախտում, համաձայն որի՝ դատական քննությունը պետք է նշանակվի դատական քննություն նշանակելու մասին որոշում կայացնելու պահից տասն օրվա ընթացքում:

9) Թիվ 1-43/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 02.03.2007 թվականի դատավճռով Հովիկ Սարգսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ և 4-րդ կետերով և դատապարտվել է ազատազրկման երկու տարի ժամկետով՝ պատժի ժամկետը հաշվակցելով ՀՀ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 14.09.2006 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի ժամկետին՝ հինգ տարի ժամկետով ազատազրկմանը: Պատժի սկիզբը հաշվարկվել է 15.03.2006 թվականից: Խափանման միջոցը թողնվել է անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը: Քրեական գործով հանցանքը կատարվել է 2005 թվականի հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին:

Դատավճռի նկարագրական մասում դատարանը նշել է, որ Հ.Սարգսյանը նախկինում եղել է հինգ անգամ դատապարտված, վերջինը՝ 14.09.2006թ. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 3-րդ և 4-րդ կետերով՝ չորս տարի ժամկետով ազատազրկման: Մինչդեռ 14.09.2006 թվականի դատավճռով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 67-րդ հոդվածի կիրառմամբ Հ.Սարգսյանի նկատմամբ վերջնական պատիժ է սահմանվել ազատազրկում՝ հինգ տարի ժամկետով (հանցանքը կատարվել է 2005 թվականի օգոստոս - դեկտեմբեր ամիսներին):

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի կանոնների խախտում, մասնավորապես՝ դատարանը, ամբաստանյալ Հ. Սարգսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետով պատիժ սահմանելով, պետք է լրիվ կամ մասնակի գումարեր 14.09.2006 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի չկրած մասը, որից հետո հաշվակցեր նույն դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Դատարանը դատավճռի եզրափակիչ մասում նշել է. «Խափանման միջոցը թողնել անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը», մինչդեռ նախաքննության մարմնի 13.10.2006 թվականի որոշմամբ մեղադրյալ Հ.Սարգսյանի նկատմամբ խափանման միջոց չի կիրառվել, քանի որ նա 13.03.2006 թվականից այլ քրեական գործով գտնվել է կալանքի տակ: Փաստորեն դատարանը քննության չի առել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 13-րդ կետով նախատեսված հարցը, այն է՝ վերացվելու, փոխվելու կամ ընտրվելո՞ւ է, արդյոք խափանման միջոց և ինչպիսի միջոց:

Բացի այդ, նախաքննության ընթացում տուժողի ներկայացուցիչը ներկայացրել է 75.000 ՀՀ դրամի քաղաքացիական հայց, սակայն դատարանը քննության չի առել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 10-րդ կետով նախատեսված հարցը՝ քաղաքացիական հայցը ենթակա՞ է, արդյոք, բավարարման, ո՞ւմ օգտին և ի՞նչ չափով, ինչպես նաև պատճառված գույքային վնասը ենթակա՞ է, արդյոք, հատուցման, եթե քաղաքացիական հայց չի հարուցվել:

Միաժամանակ, նախաքննական մարմնի կողմից Հ.Սարգսյանին մեղադրանք է առաջադրվել 25.000-ական ՀՀ դրամ արժողության վերելակի մասեր գողանալու համար, մինչդեռ դատավճռում նշված է 250.000-ական ՀՀ դրամ:

Դատավճիռը ՀՀ ԱՆ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ է ուղարկվել 27.03.2007 թվականին, ինչով խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի պահանջը, համաձայն որի՝ դատավճիռը հրապարակվելուց ոչ ուշ, քան 5 օրում դրա պատճենը պետք է հանձնվի դատապարտվածին կամ արդարացվածին, նրա պաշտպանին և մեղադրողին, մինչդեռ դատավճիռը դատապարտվածին է ուղարկվել դատավճիռը կայացնելուց հետո 25 օր անց:

10) Թիվ 1-54/06թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 26.06.2006 թվականի դատավճռով Արթուր Սուրենի Ամիրխանյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 4-րդ մասով և 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 4-րդ մասով պատիժ է նշանակվել տուգանք 80.000 ՀՀ դրամի չափով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով տուգանք՝ 80.000 ՀՀ դրամի չափով:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածով սահմանված կարգով պատիժները լրիվ գումարելու միջոցով վերջնական պատիժ է նշանակվել նվազագույն աշխատավարձի հարյուրվաթսունապատիկի չափով տուգանք: Խափանման միջոցը՝ ստորագրություն չհեռանալու մասին, թողնվել է անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը: Իրեղեն ապացույց հանդիսացող 1.7 գրամ և 353.3 գրամ թմրամիջոցը և 235 մլ անհիդրիդը ոչնչացվել են: Ամբաստանյալի նկատմամբ նշանակվել է հարկադիր բուժում:

Ա.Ամիրխանյանի հետ միասին նույն դատավճռով դատապարտվել է ևս երկու անձ:

Սույն գործով հանցագործությունը կատարվել է 2005 թվականի սեպտեմբերի կեսերին և 2005 թվականի հոկտեմբերի 15-ին: Քրեական գործը դատարանը վարույթ է ընդունել 06.12.2005 թվականին: Մեղադրյալ Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրված եղել ստորագրություն չհեռանալու մասին:

Գործի քննությունը նշանակվել է 19.12.2005 թվականին, սակայն Ա. Ամիրխանյանի չներկայանալու պատճառով դատական նիստը հետաձգվել է և նշանակվել է 30.01.2006 թվականին:

Ըստ գործում առկա տեղեկանքի (գ.թ.141)՝ դատավոր Պ. Օհանյանը 30.12.2005թ. մինչև 23.01.2006թ. գտնվել է հերթական արձակուրդում: 30.01.2006թ. դատական նիստը ևս հետաձգվել է Ա.Ամիրխանյանի չներկայանալու պատճառով:

Գործում առկա է նաև Երևանի Էրեբունի և Նուբարաշեն համայնքների 1-ին ատյանի դատարանի 22.03.2006 թվականի դատավճիռը, որով Ա. Ամիրխանյանը դատապարտվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետով՝ 5 տարի 6 ամիս ժամկետով ազատազրկման, առանց գույքի բռնագրավման, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 4-րդ մասով՝ տուգանքի 100.000 ՀՀ դրամի չափով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ ազատազրկման 6 ամիս ժամկետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ տուգանքի 100.000 ՀՀ դրամի չափով:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կիրառմամբ պատիժները մասնակի գումարելու միջոցով պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 5 տարի 9 ամիս ժամկետով, առանց գույքի բռնագրավման և տուգանք՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրհիսնապատիկի չափով (հանցագործությունը կատարվել է 2005 թվականի մայիս-սեպտեմբեր ամիսներին):

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 67-րդ հոդվածի կիրառմամբ դատավճիռների համակցությամբ նոր դատավճռով նշանակված պատժին մասնակիորեն գումարվել է Երևան քաղաքի Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքի առաջին ատյանի դատարանի 13.12.2004 թվականի դատավճռով նշանակված 6 ամիս ազատազրկման պատժի չկրած մասը՝ 3 ամիս, և վերջնական պատիժ սահմանվել ազատազրկում՝ 6 տարի ժամկետով, առանց գույքի բռնագրավման և տուգանք՝ նվազագույն աշխատավարձի 150-ապատիկի չափով: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 29.11.2005 թվականից:

Սույն գործով Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.06.2006 թվականին կայացված դատավճռում և դատական նիստի արձանագրությունում նշված չեն Արթուր Ամիրխանյանի նախկին դատվածությունների մասին տեղեկություններ, մասնավորապես՝ այն, որ 13.12.2004 թվականի դատավճռով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով դատապարտվել է ազատազրկման 6 ամիս ժամկետով, 70-րդ հոդվածի կիրառմամբ նշանակված պատիժը պայմանականորեն չի կիրառվել, և սահմանվել է 1 տարի փորձաշրջան, ինչպես նաև չի նշվել 22.03.2006 թվականի դատավճռի մասին: Մինչդեռ, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 370-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն, դատավճռի ներածական մասում ցույց են տրվում նաև ամբաստանյալի անձին վերաբերող այլ տեղեկություններ, որոնք նշանակություն ունեն գործի համար: Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատարանը դատավճռի ներածական մասում պետք է նշեր ամբաստանյալի դատվածության մասին տեղեկություններ:

Դատավճռի պատճառաբանական մասում նշվել է, որ բացակայում են հանցանքը ծանրացնող հանգամանքները, մինչդեռ դատարանը որպես պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք պետք է դիտեր ամբաստանյալ Ա.Ամիրխանյանի հանցագործության ռեցիդիվը (ՀՀ քրեական օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետ):

Բացի այդ, դատարանն Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետի համաձայն վերջնական պատիժ պետք է նշանակեր հանցանքների համակցությամբ, քանի որ Ա.Ամիրխանյանը 22.03.2006 թվականի Երևան քաղաքի Էրեբունի և Նուբարաշեն համայնքների 1-ին ատյանի դատարանի դատավճռով դատապարտվել է ազատազրկման և տուգանքի 2005 թվականի մայիս-սեպտեմբեր ամիսներին կատարած հանցագործության համար, իսկ սույն գործով դատապարտվել է 2005 թվականի սեպտեմբերին և հոկտեմբերի 15-ին կատարած հանցագործության համար, իսկ նրա նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը՝ ստորագրություն չհեռանալու մասին, փոփոխեր և ընտրեր կալանք, քանի որ ամբաստանյալ Ա.Ամիրխանյանն արդեն իսկ գտնվում էր անազատության մեջ:

Դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո իրեղեն ապացույցները չեն ոչնչացվել, որպիսի հետևությունն արվել է համապատասխան ակտը գործում բացակայելու արդյունքում:

Դատարանը 30.06.2006 թվականի կայացրել է դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին որոշում՝ նկատի ունենալով, որ դատավճռի եզրափակիչ մասում թույլ տրված վրիպակի հետևանքով հստակ չի որոշվել ամբաստանյալ Ա. Ամիրխանյանի նկատմամբ նշանակված պատժի չափը, մասնավորապես՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի պահանջներից ելնելով՝ չի գումարվել նույն Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ Երևան քաղաքի Շենգավիթ համայնքի առաջին ատյանի դատարանի 22.03.2006 թվականի դատավճռով նշանակված պատիժը: Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 430-րդ հոդվածով, հստակ որոշել է Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ երկու դատավճիռներով հաշվարկվող պատիժների չափը և 26.06.2006 թվականին կայացված դատավճռով Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ նշանակված պատժին՝ 160.000 ՀՀ դրամ տուգանքին, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի հիման վրա մասնակիորեն գումարել է Երևան քաղաքի Շենգավիթ համայնքի առաջին ատյանի դատարանի 22.03.2006 թվականի դատավճռով Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ որպես տուգանք նշանակված պատժից 40.000 ՀՀ դրամը (պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 6 տարի ժամանակով, առանց գույքի բռնագրավման և տուգանք՝ 150.000 ՀՀ դրամ): Ա.Ամիրխանյանի նկատմամբ վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ 6 տարի ժամանակով, առանց գույքի բռնագրավման և տուգանք` նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկի չափով:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել քրեադատավարական իրավունքի նորմերի խախտումներ: Այսպես՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 49-րդ գլուխը կարգավորում է դատական որոշումների կատարման հետ կապված իրավահարաբերությունները: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 430-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատավճիռ կամ այլ դատական որոշում կայացրած դատարանն իրավունք ունի լուծել դրա ի կատար ածման ընթացքում ծագած կասկածները և անհստակությունները, մասնավորապես՝ հստակ որոշել հաշվարկվող պատժի չափը, եթե դատարանի դատավճռում այն սահմանված չէ, լուծել խափանման միջոցների, դատական ծախսերը վերաբաշխելու և իրեղեն ապացույցների ճակատագրի հարցը, եթե այն լուծված չի եղել կամ լուծված է եղել ոչ հստակ, մեկնաբանել իր որոշումների անհստակությունները:

Կարգապահական հանձնաժողովը եզրակացրել է, որ տվյալ դեպքում դատարանն իրավասու չէր կայացնելու դատական ակտի անհստակությունը լուծելու մասին հիշյալ որոշումը, քանի որ 26.06.2006 թվականի դատավճռով դատարանն ընդհանրապես չի անդրադարձել 22.03.2006 թվականի դատավճռով նշանակված պատիժը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետով սահմանված կարգով վերջնական պատժի ժամկետին հաշվակցելու հարցին և դատավճռի ինչպես պատճառաբանական, այնպես էլ եզրափակիչ մասերում այդ մասին որևէ անդրադարձ չի արել: Հետևաբար, այդ փաստը չէր կարող դիտվել որպես վրիպակ, և դա չի բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 430-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջներից:

Չնայած դրան՝ 30.06.2006 թվականին դատարանը չի հրավիրել դատական նիստ, չի ապահովել մեղադրողի, ինչպես նաև դատապարտյալի ներկայությունը, չի կազմել դատական նիստի արձանագրություն, որով խախտվել է նաև ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 438-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջը: Ընդ որում, քրեական գործի նյութերում բացակայում է 30.06.2006 թվականի որոշումը մեղադրողին, ինչպես նաև դատապարտյալին և նրա պատժի կրման վայրի վարչակազմին ուղարկելու մասին որևէ փաստաթուղթ (կից գրություն, փոստային անդորրագիր, առձեռն ստանալու մասին նշում և այլն):

30.06.2006 թվականի վերոհիշյալ որոշումը քրեական գործի նյութերին կարված և համարակալված չէ:

11) Թիվ 1-26/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 14.03.2007 թվականի դատավճռով Արտակ Սիրունյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետով և դատապարտվել ազատազրկման չորս տարի ժամանակով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 183-րդ հոդվածի 1-ին մասով երեք ամիս ժամկետով ազատազրկման, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կարգով պատիժ է սահմանվել ազատազրկում չորս տարի երեք ամիս ժամանակով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 67-րդ հոդվածի կարգով նշանակված պատժին մասնակի գումարվել է 19.08.2004 թվականի դատավճռով նշանակված պատժից երեք ամիս, և վերջնական պատիժ է սահմանվել ազատազրկում՝ չորս տարի վեց ամիս ժամկետով: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 24.03.2006 թվականից: Քրեական գործով դատակոչված են եղել մեկ մեղադրյալ, երկու տուժող, ինը վկա:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի պահանջների խախտում, մասնավորապես՝ դատարանը, ամբաստանյալ Ա. Սիրունյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 3-րդ կետով նշանակելով ազատազրկման ձևով պատիժ, չի անդրադարձել գույքի բռնագրավման հարցին, մինչդեռ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի սանկցիան որպես լրացուցիչ պատիժ է սահմանում նաև գույքի բռնագրավումը, իսկ դատարանն ընդհանրապես ինչպես դատավճռի պատճառաբանական, այնպես էլ եզրափակիչ մասերում չի անդրադարձել այդ հարցին:

Դատավճիռն ամբաստանյալին է ուղարկվել 03.04.2007 թվականին, այսինքն՝ այն կայացնելուց 20 օր հետո, որով խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի պահանջը:

Բացի այդ, դատարանը թույլ է տվել քրեական գործը ողջամիտ ժամկետում քննելու վերաբերյալ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի խախտում, որի 1-ին կետի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Վերը նշված քրեական գործը դատարանի վարույթում է գտնվել շուրջ ինը ամիս (դատարանը այն վարույթ է ընդունել 28.06.2006թ.), որի ընթացքում նախագահող դատավոր Պ.Օհանյանը երկու անգամ 25.07.2006թ.-15.08.2006թ. և 30.12.2006թ.-24.01.2007թ. գտնվել է հերթական արձակուրդում: Քրեական գործի դատական քննությունը նշանակվել է 19.07.2006 թվականին, որի ընթացքում դատարանը լսել է տուժողներին, այնուհետև վկաների ներկայությունը դատական նիստին ապահովելու համար նիստը հետաձգվել է և նշանակվել 01.09.2006 թվականին, ընդ որում, 01.09.2006 թվականի դատական նիստին վկաները չեն ներկայացել: Ընդ որում, 01.09.2006 թվականի դատական նիստի վկաներին, որոնք բնակվել են Երևան, Հրազդան և Մարտունի քաղաքներում, ծանուցագրերն ուղարկվել են 24.08.2006 թվականին:

01.09.2006 թվականին նշանակված դատական նիստը վկաների չներկայանալու պատճառով հետաձգվել և նշանակվել է 22.09.2006 թվականին, որի ժամանակ ներկայացել է մեկ վկա, վերջինիս հարցաքննել են, և որոշում է կայացվել վկաներին բերման ենթարկելու մասին: Դատական նիստը հետաձգվել է ու նշանակվել 09.10.2006 թվականին: Վկաներին 09.10.2006 թվականին բերման ենթարկելու մասին դատարանի 22.09.2006 թվականի որոշումը Հրազդանի, Մարտունու, Արաբկիրի և Աջափնյակի ոստիկանության բաժիններին է ուղարկվել 04.10.2006 թվականին, պատվիրված նամակով:

09.10.2006 թվականին նշանակված դատական նիստին վկաները չեն ներկայացել, և դատական նիստը հետաձգվել է 20.10.2006 թվականին: Այդ նիստին ներկայացել է երկու վկա, իսկ մյուսները չեն ներկայացել՝ անհայտ պատճառով: Ներկայացած վկաները հարցաքննվել են, որից հետո չներկայացած վկաների ներկայությունն ապահովելու համար դատական նիստը հետաձգվել է 20.11.2006 թվականին: Ընդ որում, դատական նիստի արձանագրության մեջ չի պատճառաբանվել, թե ինչու է դատական նիստը հետաձգվում մեկ ամիս ժամկետով:

20.11.2006 թվականին նշանակված դատական նիստին երկու վկաներն անհայտ պատճառով չեն ներկայացել, իսկ համաձայն ոստիկանության Հրազդանի բաժնի գրության՝ երկու վկաներ պարտավորվել են ներկայանալ, իսկ մյուս երկուսը բացակայում են հանրապետությունից: Դատական նիստը հետաձգվել է ու նշանակվել 12.12.2006 թվականին:

12.12.2006 թվականի դատական նիստին ներկայացել է մեկ վկա, մյուս վկան՝ Ս.Նասոյանը, ըստ ոստիկանության Հրազդանի բաժնի, բացակայում է բնակության վայրից, իսկ վկա Գ.Թորոսյանը խնդրել է հիմք ընդունել իր նախաքննական ցուցմունքները: 12.12.2006 թվականի դատական նիստին հարցաքննվել է ներկայացած վկան, որից հետո ամբաստանյալը միջնորդել է հետաձգել դատական նիստը՝ նշելով, որ ինքը կարող է ապահովել վկա Ս.Նասոյանի մասնակցությունը դատական նիստին: Դատական նիստը հետաձգվել է և նշանակվել 26.01.2007 թվականին, ընդ որում, դատական նիստի արձանագրության մեջ բացակայում է մեկ ամիս տասնչորս օր ժամանակով դատական նիստի հետաձգման պատճառների մասին նշումը:

26.01.2007 թվականի դատական նիստին վկա Ս.Նասոյանը դարձյալ չի ներկայացել, հրապարակվել են չներկայացած վկաների նախաքննական ցուցմունքները, որից հետո հարցաքննվել է ամբաստանյալը, հետազոտվել են գործում եղած ապացույցները, և դատարանն անցել է դատական վիճաբանությունների փուլին: Մեղադրողը միջնորդել է ճառին պատրաստվելու համար դատական նիստը հետաձգել, և դատարանի որոշմամբ դատական նիստը հետաձգվել է ու նշանակվել 21.02.2007 թվականին, որի ժամանակ մեղադրողը արտասանել է իր ճառը, այնուհետև ամբաստանյալը միջնորդել է ճառին պատրաստվելու համար դատական նիստը հետաձգել մի քանի օրով, և դատարանի որոշմամբ դատական նիստը հետաձգվել ու նշանակվել է 14.03.2007 թվականին, և նույն օրն էլ կայացվել է դատավճիռ:

Կարգապահական հանձնաժողովը, հաշվի առնելով գործի հանգամանքերը, ինչպես նաև վերը նշված թերությունները, գտել է, որ դատարանը կարող էր ավելի սեղմ ժամկետում քննել սույն քրեական գործը և թույլ չտալ դատաքննության ժամկետի անհիմն ձգձգումներ:

12) Թիվ 1-139/07թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 08.06.2007թ. դատավճռով Արա Սիմոնյանը հանցավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ և 271-րդ հոդվածների 1-ին մասերով, որոնցից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ վեց ամիս ժամկետով, որը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի կիրառմամբ պայմանականորեն չի կիրառվել՝ սահմանելով փորձաշրջան մեկ տարի ժամկետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 271-րդ հոդվածի 1-ին մասով պատիժ է նշանակվել տուգանք՝ 100.000 ՀՀ դրամի չափով:

Ա. Սիմոնյանը մեղադրվել է այն բանի համար, որ նա 2006 թվականի փետրվարին Երևանի Բագրատունյաց փողոցում գտնվող «Մայամի» հյուրանոցային համալիրում քննությամբ չպարզված Ալիկ անունով անձնավորությունից գործածելու ուղղակի դիտավորությամբ ձեռք է բերել, պահել և առանց բժշկի թույլտվության, կուլ տալու միջոցով գործածել է «Բուպրենորֆին» թմրամիջոց պարունակող «Սուբոտեքս» տեսակի դեղահաբ: Բացի այդ, 2006 թվականի օգոստոսի կեսերին, Բագրատունյաց փողոցի 1-ին նրբանցքի 13 հասցեում գտնվող իրենց շենքի բակում տեսնելով «Կանեփ» թմրամիջոցի բույսը, հետագայում գործածելու նպատակով հավաքել է մեկ թուփ, որը տանը չորացնելուց հետո ծխելու եղանակով գործածել է 2006 թվականի նոյեմբերի 15-ին: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ և 271-րդ հոդվածների 1-ին մասերով առաջադրված մեղադրանքներում ամբաստանյալ Արա Սիմոնյանն իրեն մեղավոր է ճանաչել:

Դատարանն ապացուցված է համարել արարքները, որոնց կատարման մեջ մեղադրվում է ամբաստանյալը:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատարանն ամբաստանյալի նկատմամբ դատավճիռ կայացնելիս վերջնական պատիժ պետք է կիրառեր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոններով՝ հանցանքների համակցությամբ:

Ըստ դատական նիստի արձանագրության՝ ամբաստանյալ Ա.Սիմոնյանն իրեն լիովին մեղավոր է ճանաչել և օգտվելով իր իրավունքից՝ հրաժարվել է ցուցմունք տալուց: Մեղադրողը, նկատի ունենալով, որ ամբաստանյալն իրեն լիովին մեղավոր է ճանաչում, միջնորդել է վկաների մասով սահմանափակել ապացույցների հետազոտումը և անցնել գործում առկա մյուս ապացույցների հետազոտմանը: Դատարանի որոշմամբ մեղադրողի միջնորդությունը բավարարվել է, հրապարակվել և հետազոտվել են գործում եղած ապացույցները:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատական նիստի արձանագրության մեջ պետք է հստակ նշվեն այն ապացույցները, որոնք հետազոտվել են դատարանի կողմից, մինչդեռ սույն գործով ապացույցներն ամբողջությամբ չեն հետազոտվել, դատական նիստի արձանագրությամբ արձանագրվել է հետևյալը. «հրապարակվեցին և հետազոտվեցին գործում եղած ապացույցները»: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ մեղադրական դատավճիռը չի կարող հիմնված լինել ենթադրությունների վրա և կայացվում է միայն այն դեպքում, երբ հանցանքը կատարելու մեջ ամբաստանյալի մեղավորությունն ապացուցված է դատական քննության ընթացքում: Հանցանքը կատարելու մեջ ամբաստանյալի մեղավորությունը կարող է համարվել ապացուցված, եթե դատարանը, ղեկավարվելով անմեղության կանխավարկածով, հիմնվելով պատշաճ իրավական ընթացակարգի շրջանակներում դատական քննության ընթացքում գործի հանգամանքների հետազոտման արդյունքների վրա, դատաքննության ընթացքում հետազոտված հավաստի ապացույցների հիման վրա, ամբաստանյալի մեղավորության մասին չփարատվող բոլոր կասկածները նրա օգտին մեկնաբանելով, նույն օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի առաջին մասի 1-4-րդ կետերում նշված հարցերին տալիս է հաստատող պատասխաններ:

Ամբաստանյալ Արա Սիմոնյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորված չէ, քանի որ ըստ քրեական գործի նյութերի՝ ամբաստանյալ Ա.Սիմոնյանը առանց իրացնելու նպատակի, իր օգտագործման համար է ապօրինի ձեռք բերել, ապա իր մոտ պահել և հետագայում օգտագործել թմրամիջոցը, և նրա սուբյեկտիվ մտահղացումն ուղղված է եղել ոչ թե թմրամիջոցն ապօրինի ձեռք բերելուն և պահելուն, այլ այն իր կողմից գործածելուն: Հետևաբար բացակայում են ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության սուբյեկտիվ կողմի հատկանիշները: Բացի այդ, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորող բավարար ապացույցներ քրեական գործում առկա չեն եղել, հետևաբար դատարանն ամբաստանյալ Ա.Սիմոնյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքում պետք է արդարացներ: Նշված խախտման հետևանքով դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 5-րդ հոդվածով ամրագրված օրինականության սկզբունքի խախտում, համաձայն որի՝ արարքի հանցավորությունը, դրա պատժելիությունը և քրեաիրավական այլ հետևանքները որոշվում են միայն քրեական օրենքով:

13) Թիվ 1-35/07թ. քրեական գործ.

Քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Անդրանիկ Ասպատուրի Սարգսյանի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով, Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանում ստացվել է 15.09.2006 թվականին և նույն օրը դատավոր Պ.Օհանյանի կողմից ընդունվել է վարույթ: 28.09.2006 թվականին որոշում է կայացվել դատական քննություն նշանակելու մասին, և գործի քննությունը նշանակվել է 06.10.2006 թվականին:

06.10.2006 թվականին դատական նիստը հետաձգվել է ամբաստանյալի չներկայանալու պատճառով և նշանակվել է 23.10.2006 թվականին: Դատական նիստի արձանագրության մեջ նշված է, որ ամբաստանյալը պատշաճ ձևով տեղեկացված է եղել դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, սակայն գործում բացակայում է ծանուցագիրը պատշաճ ձևով ուղարկելու փաստը հաստատող որևէ ապացույց:

23.10.2006թ. դատական նիստը հետաձգվել է ամբաստանյալի միջնորդությամբ՝ նրա պաշտպանի չներկայանալու պատճառով, գործի քննությունը նշանակվել է 13.11.2006 թվականին:

13.11.2006 թվականին տեղի է ունեցել դատական նիստ, այնուհետև գործի քննությունը հետաձգվել է և նշանակվել 27.11.2006 թվականին:

27.11.2006 թվականի դատական նիստը հետաձգվել է պաշտպանի չներկայանալու պատճառով և նշանակվել է 15.12.2006 թվականին:

15.12.2006 թվականի դատական նիստը հետաձգվել է պաշտպանի գրավոր միջնորդությամբ և նշանակվել է 29.01.2007 թվականին:

Ըստ գործում առկա տեղեկանքի՝ նախագահող դատավորը 30.12.2006 թ.-24.01.2007 թ. գտնվել է հերթական արձակուրդում:

29.01.2007 թվականի դատական նիստին պաշտպանը չի ներկայացել: Մեղադրողը դատարանին է հայտնել իր տեսակետն այն մասին, որ դատավարությունը ընթանում է արդեն շուրջ վեց ամիս, և այդ ձգձգումը պայմանավորված է պաշտպանի չներկայանալով: Տուժողը ևս հայտնել է, որ պաշտպանի չներկայանալը միտումնավոր դատական նիստերը ձախողելու փորձեր են:

Դատարանը որոշել է ամբաստանյալի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը՝ ստորագրություն չհեռանալու մասին, փոխել և նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց կիրառել կալանավորումը:

Դատարանի որոշման պատճառաբանական մասում նշված է. «06.10.2006 թվականի դատական նիստը ամբաստանյալի չներկայանալու հետևանքով հետաձգվել է և նշանակվել է 23.10.2006 թվականին, սակայն այդ օրը ևս նիստը չի կայացել ամբաստանյալի պաշտպանի չներկայանալու պատճառով: 15.12.2006 թվականին նշանակված հերթական դատական նիստը հետաձգվել է և նշանակվել է 27.12.2006 թվականին՝ դատական նիստը հետաձգելու մասին պաշտպանի դիմումի համաձայն, իսկ 27.12.2006 թվականին նշանակված դատական նիստին ամբաստանյալը հայտարարել է, որ իր պաշտպանը չի կարող ներկայանալ դատական նիստին՝ հիվանդության պատճառով, ուստի դատական նիստը դարձյալ հետաձգվել է և նշանակվել է 29.01.2007 թվականին, սակայն ամբաստանյալի պաշտպանը կրկին չի ներկայացել՝ դատարանին անհայտ պատճառով:

Վերոգրյալը և քրեական գործով ձեռք բերված նյութերը դատարանին բավարար հիմք են տվել ենթադրելու և փաստելու, որ ամբաստանյալ Ա.Սարգսյանը տարբեր ճանապարհներով փորձում է խոչընդոտել դատարանում գործի քննությանը, կարող է խուսափել քրեական պատասխանատվությունից ու նշանակված պատիժը կրելուց և խոչընդոտել դատավճռի կատարմանը»:

Խափանման միջոցը փոխելիս դատարանը միաժամանակ նկատի է ունեցել այն, որ կատարված արարքի համար օրենքով նախատեսվում է ազատազրկում՝ 2-6 տարի ժամանակով, նախկինում գույքի բացահայտ հափշտակության համար ամբաստանյալը դատապարտված է եղել, և որոշումը կայացվել է՝ ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 134-138-րդ, 151-րդ, 313-րդ հոդվածներով: Այն ուղարկվել է կատարման, և Ա.Սարգսյանը 12.02.2007 թվականին տեղափոխվել է ՀՀ ԱՆ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 08.05.2007 թվականի դատավճռով Անդրանիկ Ասպատուրի Սարգսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով, և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակվել ազատազրկում՝ երկու տարի ժամկետով: Կիրառվել է ՀՀ ԱԺ 07.07.2006 թվականի «ՀՀ անկախության հռչակման 15-րդ տարեդարձի կապակցությամբ համաներում հայտարարելու մասին» որոշման 1-ին կետի «ա» ենթակետը, և ամբաստանյալն ազատվել է պատժից: Խափանման միջոցը վերացվել է, Ա.Սարգսյանն անհապաղ ազատ է արձակվել դատարանի դահլիճում:

Ա. Սարգսյանի պաշտպանի վերաքննիչ բողոքի հիման վրա՝ ՀՀ քրեական վերաքննիչ դատարանի 02.07.2007 թվականի դատավճռով Ա.Սարգսյանի պաշտպանի վերաքննիչ բողոքը մասնակիորեն բավարարվել է: Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 08.05.2007 թվականի դատավճիռը՝ ըստ մեղադրանքի Անդրանիկ Ասպատուրի Սարգսյանի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով, բեկանվել է, նրա արարքը որակվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասով: Կիրառվել է ՀՀ ԱԺ 07.07.2006 թվականի «ՀՀ անկախության հռչակման 15-րդ տարեդարձի կապակցությամբ համաներում հայտարարելու մասին» որոշման 6-րդ հոդվածի «ա» ենթակետը. քրեական գործի վարույթը կարճվել է, և ամբաստանյալի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցվել:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ սույն գործը քննելիս առաջին ատյանի դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված օրինականության, անձի անձեռնմխելիության և մեղադրյալի պաշտպանության և դրա ապահովման սկզբունքների խախտում հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասի՝ ոչ ոք չի կարող կալանավորվել այլ կերպ, քան օրենքով սահմանված կարգով: Նույն օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ոչ ոք չի կարող արգելանքի վերցվել և պահվել անազատության մեջ այլ կերպ, քան սույն օրենսգրքով նախատեսված հիմքերով և կարգով: Նույն օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ մեղադրյալի պաշտպանի կողմից իր դատավարական պարտականությունների ոչ բարեխիղճ իրականացումը չի կարող պատճառ հանդիսանալ մեղադրյալի իրավունքների սահմանափակման: Սակայն հարկ է նկատել, որ Ա. Սարգսյանը, փաստորեն, կալանավորվել է, այդ թվում նաև՝ իր պաշտպանի՝ դատական նիստին չներկայանալու պատճառաբանությամբ այն դեպքում, երբ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքը ամբաստանյալի պաշտպանի չներկայանալու պատճառաբանությունը նրա նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու հիմք կամ պայման չի նախատեսում: Ավելին՝ դատարանը դեռևս 25.09.2006 թվականին քրեական գործը դատական քննության նշանակելիս, ուսումնասիրելով գործում առկա նյութերը, պարզել է, որ խափանման միջոցը փոխելու կամ վերացնելու հիմքեր չկան:

14) Թիվ 1-125/06թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 31.05.2006թ. դատավճռով (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) Վալերիկ Ամիրզադյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 244-րդ հոդվածով, և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 1-ին մասով նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակվել տուգանք՝ 150.000 ՀՀ դրամի չափով՝ տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքից զրկելով՝ մեկ տարի ժամանակով, 244-րդ հոդվածով՝ ուղղիչ աշխատանքներ՝ մեկ տարի ժամկետով, հօգուտ պետության վաստակի 10 տոկոսի պահումով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածով սահմանված կարգով պատիժները գումարելու միջոցով վերջնական պատիժ է նշանակվել տուգանք՝ 150.000 ՀՀ դրամի չափով՝ տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքից զրկելով՝ մեկ տարի ժամանակով, և ուղղիչ աշխատանքներ՝ մեկ տարի ժամանակով, հօգուտ պետության վաստակի 10 տոկոսի պահումով:

Դատարանը նշել է. «Պատիժ նշանակելիս դատարանը հաշվի է առնում ինչպես կատարած արարքի բնույթն ու հասարակական վտանգավորության աստիճանը, այնպես էլ ամբաստանյալի անձը, այն, որ նախկինում դատապարտված չի եղել, որպես հանցանքը մեղմացնող հանգամանք, այն, որ խնամքին են երկու մանկահասակ երեխաները և ծանրացնող հանգամանքների բացակայությունը»:

Դատավճիռը տուժողի օրինական ներկայացուցչի կողմից բողոքարկվել է, և ՀՀ քրեական և զինվորական գործերով վերաքննիչ դատարանի 14.06.2006թ. որոշմամբ դատավճիռը բեկանվել է, և «ՀՀ անկախության հռչակման 15-րդ տարեդարձի կապակցությամբ համաներում հայտարարելու մասին» որոշման 6-րդ կետի «ա» և «գ» ենթակետերի կիրառմամբ քրեական գործի վարույթը կարճվել է, քրեական հետապնդումը՝ դադարեցվել:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ սույն գործով դատարանը խախտել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի պահանջը, համաձայն որի՝ դատավճիռ կայացնելիս դատարանը լուծում է հետևյալ հարցը՝ ապացուցվա՞ծ է, արդյոք, ամբաստանյալի պատասխանատվությունը մեղմացնող կամ ծանրացնող հանգամանքների առկայությունը:

Քրեական գործում որևէ պատշաճ ապացույց չկա այն մասին, որ ամբաստանյալն ունի երկու մանկահասակ երեխա, և նրանք գտնվում են ամբաստանյալի խնամքին:

15) Թիվ 1-225/06թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.12.2006 թվականի դատավճռով Արայիկ Սամվելի Սարգսյանը (ծնված 15.05.1988 թ., նախկինում 5 անգամ դատված, վերջինը՝ Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թ. դատավճռով (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով, 66-րդ հոդվածի 4-րդ և 6-րդ մասերի կիրառմամբ դատապարտվել է ազատազրկման՝ 4 տարի 4 ամիս 23 օր ժամկետով) մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին, 3-րդ կետերով և դատապարտվել է ազատազրկման 5 տարի ժամկետով՝ նշանակված պատժի ժամկետին հաշվակցելով Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 26.10.2005 թվականից:

Ըստ կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության՝ դատարանը, խախտելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի դրույթները, դատավճռում չի պատճառաբանել նշանակված պատժի ժամկետին Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը հաշվակցելու դատարանի որոշումը: Այդուհանդերձ, համաձայն գործի նյութերի, Ա.Սարգսյանը սույն գործով հանցանքը կատարել է նախքան առաջին գործով Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից 26.10.2005 թվականի դատավճիռ կայացնելը՝ 2004 թվականի հունիսի 15-ից մինչև 2005 թվականի մարտի 7-ն ընկած ժամանակահատվածում: Այսինքն՝ ենթադրվում է, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.12.2006 թվականի դատավճռում Ա.Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատժի ժամկետին Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը հաշվակցվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի կիրառմամբ: Սակայն դատարանի կողմից սխալ են մեկնաբանվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի դրույթները, որի արդյունքում Արայիկ Սամվելի Սարգսյանի նկատմամբ թույլ է տրվել նյութական իրավունքի նորմի ոչ ճիշտ կիրառում, այն է՝ չի կիրառվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 4-րդ մասը:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի բովանդակությունից հետևում է, որ դատավճիռ կայացնելուց հետո, եթե պարզվի, որ դատապարտյալը մեղավոր է նաև մեկ այլ հանցանքի համար, որը նա կատարել է նախքան առաջին գործով դատավճիռ կայացնելը, ապա պատիժ է նշանակվում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոններով, որից հետո միայն վերջնական պատժին հաշվակցվում է առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Ըստ Կարգապահական հանձնաժողովի՝ նկատի ունենալով, որ Ա. Սարգսյանի կատարած հանցանքների համակցությունն ընդգրկել է ծանր հանցանքներ, ուստի, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 4-րդ մասի կիրառմամբ՝ նրա նկատմամբ պետք է վերջնական պատիժ նշանակվեր պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով, որից հետո միայն վերջնական պատժին հաշվակցվեր Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը՝ 1 տարի 2 ամիս ժամկետը:

Միևնույն ժամանակ, Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը 26.12.2006 թվականի դատավճռով Արայիկ Սամվելի Սարգսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին, 3-րդ կետերով դատապարտելով ազատազրկման 5 տարի ժամկետով և նշանակված պատժի ժամկետին հաշվակցելով Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը, չի նշել նախկին դատավճռով նշանակված պատժից կրած և կրելու մնացած ժամկետները, իսկ պատժի սկիզբը հաշվել է 26.10.2005 թվականից: Այնինչ, Արայիկ Սամվելի Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատժի սկիզբը պետք է հաշվվեր 2006 թվականի դեկտեմբերի 26-ից: Արդյունքում, թույլ տրված նյութական իրավունքի խախտման հետևանքով կատարվել է սխալ հաշվարկ, որն էականորեն ազդել է Ա.Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատժաչափի վրա:

Բացի այդ, Ա.Սարգսյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս, որպես պատասխանատվությունը մեղմացնող հանգամանք, դատարանը հաշվի է առել հանցանքը կատարելու պահին ամբաստանյալի անչափահաս լինելը, իսկ որպես պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք՝ հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը: Մինչդեռ, համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի՝ այն հանցանքների համար դատվածությունը, որոնք կատարվել են մինչև անձի տասնութ տարին լրանալը, ռեցիդիվը գնահատելիս հաշվի չեն առնվում:

Դատարանն ամբաստանյալի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասով պատիժ նշանակելիս չի քննարկել տվյալ հոդվածի սանկցիայով նախատեսված լրացուցիչ պատժի՝ գույքի բռնագրավման կիրառման նպատակահարմարության հարցը, որով խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի պահանջը:

16) Թիվ 1-224/06թ. քրեական գործ.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (նախագահող դատավոր՝ Պ. Օհանյան) 11.07.2006 թվականի դատավճռով Կարեն Ալբերտի Գրիգորյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 1-ին մասով և դատապարտվել է ազատազրկման 1 (մեկ) տարի ժամկետով: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 2006 թվականի ապրիլի 28-ից:

Կարեն Գրիգորյանը մեղադրվել է այն բանում, որ նա 2005 թվականի մարտի 25-ին՝ ժամը 18-ի սահմաններում, գտնվելով իր ծանոթ Գագիկ Գրիգորյանի բնակարանում, այնտեղից գաղտնի հափշտակել է 450.000 ՀՀ դրամ ընդհանուր արժողությամբ ոսկյա զարդեր: Կ.Գրիգորյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս, որպես նրա պատասխանատվությունը ծանրացնող հանգամանք, դատարանը հաշվի է առել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը: Մինչդեռ, ըստ գործում առկա՝ Կ. Գրիգորյանի դատվածության մասին համապատասխան տեղեկանքի՝ 2005 թվականի մարտի 25-ի դրությամբ նրա դատվածությունը եղել է մարված: Համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ հանցագործությունների ռեցիդիվ է համարվում դիտավորությամբ հանցանք կատարելն այն անձի կողմից, ով դատվածություն ունի նախկինում դիտավորությամբ կատարած հանցանքի համար, իսկ համաձայն նույն օրենսգրքի 84-րդ հոդվածի 8-րդ մասի՝ դատվածությունը հանելը կամ մարելը վերացնում է դատվածության հետ կապված իրավական բոլոր հետևանքները:

Բացի այդ, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 1-ին մասի սանկցիան նախատեսում է նաև այլընտրանքային պատժատեսակներ: Սակայն դատարանը չի պատճառաբանել, թե Կ.Գրիգորյանի նկատմամբ ինչու չէր կարող պատիժ նշանակվել տուգանքի կամ կալանքի ձևով՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 1-ին մասի սանկցիայի շրջանակներում: Մինչդեռ, համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 61-րդ հոդվածի 3-րդ մասի՝ հանցագործության համար նախատեսված պատիժներից առավել խիստը նշանակվում է, եթե նվազ խիստ տեսակը չի կարող ապահովել պատժի նպատակը:

17) Թիվ 2-1826 քաղաքացիական գործ.

Հ. Մանուկյանը և Թ. Մանուկյանը հայցադիմում են ներկայացրել դատարան ընդդեմ Ա.Փահլևանյանի, Կ.Փահլևանյանի, Հ.Փահլևանյանի և Ա.Ավետիսյանի՝ տոկոսների բռնագանձման և ժառանգության վկայագիրն անվավեր ճանաչելու և ժառանգությունից զրկելու պահանջի մասին: Հայցադիմումով միաժամանակ խնդրել են որպես հայցի ապահովման միջոց արգելանք դնել Երևանի Պուշկինի փողոցի թիվ 66 տան վրա: Հայցադիմումը 15.05.2006 թվականին մուտքագրվել է դատարանում:

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին որոշում է կայացրել 30.08.2006 թվականին, որով և ըստ կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության թույլ է տվել դատավարական ժամկետի խախտում: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ հայցի ապահովման միջոց կիրառելու միջնորդությունը քննարկվում է այն ստացվելու օրը, և կայացվում է որոշում: Դատարանը 06.09.2006 թվականին վճիռ է կայացրել և որոշել. «Բավարարել հայցվորների միջնորդությունը, որպես հայցի ապահովման միջոց արգելանք դնել Երևանի Պուշկինի փողոցի թիվ 66 տան վրա»:

Դատարանն արգելանք է դրել պատասխանողի ամբողջ գույքի վրա, որով խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 98-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի պահանջները, համաձայն որի՝ պատասխանողին պատկանող գույքի կամ դրամական միջոցների վրա կարող է արգելանք դրվել հայցագնի չափով:

18) Թիվ 2-1655/06թ. քաղաքացիական գործ.

«ԻԹԲ» Միջազգային Առևտրային Բանկ» ՓԲԸ-ն հայցադիմում է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Գ.Սակունցի՝ գումարի բռնագանձման պահանջով: Դատարանը (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 18.05.2006թ. որոշում է կայացրել հայցադիմումն առանց քննության թողնելու մասին, որոշման պատճառաբանական մասում նշելով. «Հայցվոր կողմը դատական նիստին չի ներկայացել, թեպետ նիստի ժամանակի և վայրի մասին պատշաճ ձևով տեղեկացվել էր և չի խնդրել գործն իր բացակայությամբ քննելու մասին»:

Գործում առկա չէ որևէ ապացույց այն մասին, որ հայցվորը պատշաճ ձևով ծանուցվել է (ծանուցագիր և փոստի առաքման անդորրագիր գործում առկա չէ), ինչով ըստ կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության՝ խախտվել են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ և 79-րդ հոդվածների պահանջները, որոնք հստակ սահմանում են դատավարության մասնակիցներին ծանուցագիր ուղարկելու կարգն ու բովանդակությունը:

19) Թիվ 2-170/06թ. քաղաքացիական գործ.

Արարատ Նավոյանը հայցադիմում է ներկայացրել դատարան ընդդեմ Լիդա Բաբայանի (մայրը) և Արամ Նավոյանի (եղբայրը)՝ գույքը ժառանգական ճանաչելու (հոր ժառանգական գույքի մասին է խոսքը) և իրեն այդ գույքի նկատմամբ սեփականատեր ճանաչելու պահանջով:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ սույն գործով դատարանը թույլ է տվել դատավարական իրավունքի մի շարք նորմերի խախտումներ:

Դատարանը 03.03.2004 թվականին որոշում է կայացրել հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին և դատաքննությունը նշանակել է 06.04.2004 թվականին: Նշանակված դատական նիստում հայցվորը դատարանին միջնորդել է գործի վարույթը կասեցնել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով՝ նկատի ունենալով, որ հոր մահից հետո (մահացել է 13.12.2003թ.) չի անցել ժառանգության ընդունման վեցամսյա ժամկետը: Դատարանի 06.04.2004 թվականի որոշմամբ գործի վարույթը կասեցվել է: Որոշում կայացնելիս դատարանը ղեկավարվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով և որոշմամբ միջնորդությունը բավարարել է, գործի վարույթը կասեցրել է մինչև ժառանգության ընդունման 6-ամսյա ժամկետի լրանալը:

Դատարանը 27.01.2006 թվականին որոշում է կայացրել (ղեկավարվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 107-րդ հոդվածով) գործի վարույթը վերսկսելու և դատաքննություն նշանակելու մասին՝ պատճառաբանելով, որ գործի վարույթի կասեցումն առաջացրած հանգամանքը վերացել է (անցել է ժառանգության ընդունման վեցամսյա ժամկետը), սակայն դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով, անտեսել է այն հանգամանքը, որ տվյալ նորմով սահմանված չէ նման (ժառանգության ընդունման վեցամսյա ժամկետի լրանալը) հիմքով դատարանի կողմից գործի վարույթի կասեցման պարտականություն:

Դիմելով դատարան՝ դիմումատուն միաժամանակ միջնորդել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 97-րդ և 98-րդ հոդվածների համաձայն՝ արգելանք դնել վեճի առարկա հանդիսացող գույքի վրա, սակայն դատարանի կողմից խախտվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 2-րդ կետի պահանջը, համաձայն որի՝ միջնորդությունը քննարկվում է այն ստացվելու օրը և կայացվում է որոշում, իսկ գործում առկա չէ որևէ որոշում հայցվորի միջնորդությունը բավարարելու կամ մերժելու մասին:

Գործի փաստերը հնարավորություն են տալիս ենթադրելու, որ հայցվորի դատարան դիմելու և հայցի ապահովման միջնորդություն ներկայացնելու նպատակն է եղել ժառանգական գույքի վրա արգելանք դնելը, քանի որ գործում առկա է դիմումի ընդունումը մերժելու մասին դատարանի 18.02.2004 թվականի որոշումը, որով հայցվոր Ա.Նավոյանը դիմել էր դատարան ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 97-րդ հոդվածով նույն գույքի վրա արգելանք դնելու պահանջով:

20) Թիվ 2-169/06թ. քաղաքացիական գործ.

Ս.Ղևոնդյանը դիմել է դատարան՝ Տ.Ղևոնդյանին անգործունակ ճանաչելու պահանջով: Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը (նախագահող դատավոր՝ Պ.Օհանյան) 06.07.2005թ. որոշում է կայացրել դատահոգեբուժական փորձաքննություն նշանակելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին: Դատարանի որոշումը կողմերին, ինչպես նաև փորձագետներին ուղարկելու մասին որևէ ապացույց գործում առկա չէ:

16.03.2006 թվականին դիմումատուն դիմում է ներկայացրել դատարան, որով հայտնել է, որ բուժման նոր մեթոդիկայի շնորհիվ կարծում է, որ Տ.Ղևոնդյանի առողջական վիճակը սկսել է բարելավվել և խնդրել է գործի վարույթը վերսկսել և դիմումը թողնել առանց քննության: Դատարանը, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ, 104-րդ, 107-րդ, 108-րդ հոդվածներով, 16.03.2006 թվականին որոշում է կայացրել քաղաքացիական գործի վարույթը վերսկսելու և առանց քննության թողնելու մասին հետևյալ պատճառաբանությամբ. «Նկատի ունենալով, որ դատարանի՝ փորձաքննության որոշումը չի կատարվել, նշանակված փորձաքննության օրը Տիգրան Ղևոնդյանը չի ներկայացել …»: Գործով որևէ կերպ չի հիմնավորվում դատարանի վերը նշված եզրահանգումը:

Կարգապահական հանձնաժողովը գտնում է, որ դատարանը որոշում կայացնելիս թույլ է տվել դատավարական իրավունքի նորմի խախտում, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը չի նախատեսում հայցվորի դիմումի հիման վրա հայցն (դիմում) առանց քննության թողնելու հնարավորություն:

Այսպիսով, Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ. Օհանյանը վերոնշյալ գործերով թույլ է տվել նյութական և դատավարական օրենքների նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, ինչը ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք է:

Վերոգրյալի հիման վրա, ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ ենթակետով, Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը միջնորդություն է ներկայացրել Արդարադատության խորհրդին՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին:

3. Դատավորի և նրա փաստաբանի բացատրությունում բերված փաստարկները.

Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ.Օհանյանը և նրա փաստաբան Հայկ Ալումյանը չժխտելով եզրակացության մեջ նշված փաստերի առկայությունը՝ վիճարկեցին դրանց որակումը որպես կարգապահական խախտում:

Դատավոր Պարգև Օհանյանը, մասնավորապես՝ իր իրավական դիրքորոշումները հայտնեց հետևյալ հարցերի վերաբերյալ.

1. Դատական պրակտիկայի ուսումնասիրությունների արդյունքների վերաբերյալ տեղեկանքները ստորագրված չեն, անանուն են, պարզ չէ, թե ո՞վ է կազմել կամ ի՞նչ մարմին է կազմել, իսկ Արդարադատության խորհրդի քարտուղարն ո՞ւմ ստորագրության իսկությունն է հաստատել, և չկա անգամ ամսաթիվ:

Բացի այդ, նշեց, որ կարգապահական հանձնաժողովը նշված խախտումներն արձանագրել է օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների և վճիռների հետ կապված, երբ վերադաս դատարանների կողմից նման խախտումների փաստեր չեն արձանագրվել: Իսկ ՀՀ դատական դեպարտամենտը օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների և վճիռների օրինականության ստուգման լիազորություն չունի:

Նշեց, որ իր կարծիքով, դատական դեպարտամենտը, ակնհայտորեն դուրս է եկել կանոնադրությամբ վերապահված լիազորությունների շրջանակից, դատական պրակտիկայի ուսումնասիրության տեղեկանքների անվան տակ քրեական գործերով իրավաբանական հարցերով փորձագիտական հետևություններ է արել, որպիսի գործունեությունն օրենքով արգելված է քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածով:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահի 2006 թվականի օգոստոսի 30-ի թիվ 01N որոշմամբ հաստատված՝ ՀՀ դատական դեպարտամենտ պետական կառավարչական հիմնարկի կանոնադրության 12-րդ կետի «դ» ենթակետի համաձայն՝ Դեպարտամենտը վերլուծում և ամփոփում է դատական պրակտիկան և դատական վիճակագրությունը, այլ ոչ թե ուսումնասիրություններ է կատարում, դատավճիռների և վճիռների օրինականությունը ստուգում:

Դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ կետի 1-ին ենթակետի համաձայն՝ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթներից է վճռաբեկ դատարանի որոշումը, որով հաստատվել է, որ արդարադատություն իրականացնելիս գործը կամ հարցն ըստ էության լուծելիս կայացվել է ակնհայտ ապօրինի դատական ակտ կամ արդարադատություն իրականացնելիս դատավորը թույլ է տվել դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում:

Իր համար անհասկանալի, հետևաբար, իր կարծիքով, անհիմն համարեց ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 5-րդ կետով սահմանված՝ դատական պրակտիկայի ամփոփման կամ ուսումնասիրման արդյունքներով կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող արարքի հայտնաբերումը՝ որպես դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ:

Քրեական, քաղաքացիական կամ այլ գործերի նյութերի ուսումնասիրության իրավասությունը ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի համաձայն տրված է միայն կարգապահական վարույթ հարուցող անձին, այն էլ արդեն իսկ հարուցված կարգապահական վարույթի շրջանակներում: Այսինքն՝ գտել է, որ դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքներով պետք է նախ կարգապահական վարույթ հարուցվի, որից հետո հարուցող անձը, օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 2-րդ կետի 1-ին ենթակետի համաձայն, իրավունք կունենա դատարանից պահանջելու և ուսումնասիրելու օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերով քրեական, քաղաքացիական կամ ցանկացած այլ գործի նյութեր:

Կարծիք հայտնեց, որ դատական դեպարտամենտի կողմից դատական պրակտիկայի ուսումնասիրությունն իրենից ըստ էության ներկայացրել է քրեական և քաղաքացիական գործերով կայացված դատավճիռների օրինականության ուսումնասիրություն, ինչն, իր կարծիքով, դատավորի անկախության սկզբունքի խախտում է:

2. Խախտումները ոչ էական են կամ հետևանք չառաջացնող, կամ վիճելի: Դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմք է արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը: Ավելին, դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 6-րդ կետի համաձայն՝ կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունում պետք է նկարագրվի ոչ միայն դատավորի կողմից կարգապահական խախտում հանդիսացող արարքը, այլև ներկայացվի այդ արարքի կատարված լինելը հիմնավորող ապացույցներ, արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումներ, այդ թվում՝ դրանում դատավորի մեղքի առկայությունը և տեսակը, մինչդեռ ոչ արարքները որպես կարգապահական խախտումներ որակելու հիմնավորումները (մասնավորապես, ինչո՞վ են դրանք ակնհայտ և կոպիտ), ոչ էլ դրանցում դատավորի մեղքի առկայությունը, առավել ևս՝ տեսակը, եզրակացությունում չի նկարագրված:

Այնուհետև դատավորը ներկայացրեց իր առարկությունները՝ ըստ եզրակացությունում նշված գործերի հերթականության:

1) Եզրակացությունում նշված առաջին գործը Հովհաննիսյանի վերաբերյալ քրեական գործն է, որում որպես օրենքի խախտում, արձանագրվել է այն հանգամանքը, որ դատարանն ամբաստանյալի նկատմամբ հարկադիր բուժում չի նշանակել: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 97 հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ ամբաստանյալի նկատմամբ հարկադիր բուժման նշանակումը դատարանի իրավունքն է և ոչ՝ պարտականությունը:

2) Թե Աշոտ Ուստաբաշյանի վերաբերյալ քրեական գործով ինչ հանգամանքներում է դատավճռում նշվել, որ ամբաստանյալը նախկինում 2 անգամ է դատապարտված եղել և անուշադրության է մատնվել նախկին հանցանքը անչափահաս տարիքում կատարած լինելու հանգամանքը, դատավորը չկարողացավ հիմնավորել: Սակայն նշեց, որ իր համար հասկանալի չէ վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությունը, թե պատիժ նշանակելիս դատարանը հաշվի չի առել ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող այնպիսի հանգամանքներ, ինչպիսիք են հանցանքն ամբողջությամբ ընդունելը, կատարած արարքի համար զղջալը, հանցանքը կատարելուն նրա մոտ առկա հիվանդության (անձի հիստերիկ խանգարում ախտորոշմամբ) նպաստելը: Հանցավորի հիստերիկ խանգարում ախտորոշմամբ հիվանդությունը որպես պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող գնահատելու համար անհրաժեշտ էր առնվազն հոգեբույժի համապատասխան եզրակացությունը, ինչը քրեական գործի նյութերում բացակայել է:

Բոլոր դեպքերում, ըստ դատավորի, դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ դատական ակտը բեկանելը կամ փոփոխելն ինքնին այդ ակտը կայացրած դատավորի պատասխանատվություն չի առաջացնում:

3) Եզրակացության 3-րդ գործը Գարիկ Խաչատրյանի վերաբերյալ քրեական գործն է, որով որպես խախտում է արձանագրվել դարձյալ մինչև 18 տարին լրանալը կատարած հանցանքի համար դատվածությունը որպես ռեցիդիվ հաշվի առնելը, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետի պահանջը չկատարելը և այլն:

Թեև դատավորն ընդունեց ամբաստանյալի՝ նախկին դատավճռի կայացման պահին անչափահաս լինելու փաստը դատարանի ուշադրությունից վրիպելու հանգամանքը, այնուամենայնիվ կարծիք հայտնեց, որ մրցակցային դատավարությունում նման հանգամանքների վրա դատարանի ուշադրությունը պետք է հրավիրեն դատավարության մասնակիցները՝ կողմերը:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետի համաձայն՝ երկու դատավճիռներով նշանակված պատիժները լրիվ կամ մասնակի գումարվում են, եթե դատավճիռ կայացնելուց հետո պարզվի, որ դատապարտյալը մեղավոր է նաև մեկ այլ հանցանքի համար, որը նա կատարել է նախքան առաջին գործով դատավճիռ կայացնելը: Դատարանը սույն գործով պատիժների գումարման կանոնը չի կիրառել, քանի որ ամբաստանյալը նախկինում դատապարտվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցանք կատարելու համար, որպիսի հանգամանքը հանցագործությունների կրկնակիություն է համարվում: Այն որպես արարքը որակող հանգամանք է նախատեսված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետով և հանցագործությունների համակցություն չի կարող համարվել: Նման պարագայում իրեն այլ բան չէր մնում անելու, քան կիրառել քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետի 2-րդ կանոնը և վերջնական պատիժ նշանակել՝ պատժի ժամկետին հաշվակցելով 1-ին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

4) Սամվել Պապիկյանի վերաբերյալ քրեական գործով կայացված դատավճռի հետ կապված Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից արձանագրվել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի խախտում, ամբաստանյալի նկատմամբ պատիժներ նշանակելիս չի ղեկավարվել 66-րդ հոդվածի կանոններով և հանցանքների համակցությամբ վերջնական պատիժ չի նշանակել, այսինքն՝ պատիժները չի գումարել:

Այս հարցում դատական պրակտիկան հակասական է: Դատարաններն իրար են գումարում պատիժները, որոնք ոչ մի տրամաբանությամբ, առավել ևս օրենքով, հնարավոր չէ գումարել: Դատավորը գտնում է, որ ձևավորված պրակտիկան, որի համաձայն՝ 100.000 ՀՀ դրամ տուգանքը գումարվում է 1 տարի ժամկետով ազատազրկմանը, անտրամաբանական է:

Քրեական օրենսգրքի 68-րդ հոդվածով սահմանված են պատիժները գումարելիս դրանց ժամկետները որոշելու կանոնները, մասնավորապես, թե կալանքի կարգապահական գումարտակում պահելու կամ հանրային աշխատանքների ձևով պատիժ նշանակելիս դրանց քանի օրն է համապատասխանում ազատազրկման 1 օրվան, իսկ տուգանքի մասին այստեղ խոսք չկա: Ընդհակառակը, նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ տուգանքի ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժներն ի կատար են ածվում առանձին: Հակառակ դեպքում պետք է ենթադրել, որ կարելի է նաև մասնակի գումարել: Չէ՞ որ օրենքը նախատեսում է պատիժների լրիվ կամ մասնակի գումարում, օրինակ՝ 1 տարի ազատազրկմանը մասնակի գումարելով 100.000 ՀՀ դրամ տուգանքը, վերջնական պատիժ է նշանակվում 8 ամիս ազատազրկում և 70.000 ՀՀ դրամ տուգանք: Պատիժների մասնակի գումարման ոչ մի կանոն օրենքը չի նախատեսում:

Դատավոր Պ.Օհանյանի փաստաբան Հ.Ալումյանը արդարադատության խորհրդին ներկայացրեց հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.

1. Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, դուրս գալով օրենքով իրենց վերապահված լիազորությունների սահմաններից, ըստ էության կատարել են դատավոր Պ.Օհանյանի կողմից քննված գործերի ստուգում:

2. Դատավոր Պ.Օհանյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցվել է օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներով:

3. Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը չի համապատասխանում օրենքով նախատեսված ձևին և բովանդակությանը:

4. Եզրակացության հիմնավորումները չեն բխում օրենքից:

5. Հանձնաժողովի անդամները և դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, ըստ էության, վերանայել են օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերը և վերաքննել են դատարանի քննած գործերը, որով միջամտել են արդարադատության իրականացմանը:

Նշված պնդումները փաստաբանը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով:

1. Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցների կողմից դատական պրակտիկայի ուսումնասիրության և ամփոփման մասին.

«Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» Կարգապահական հանձնաժողովի 04.09.2007 թվականի որոշման մեջ վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել դատական դեպարտամենտի աշխատակիցների կողմից կազմված՝ դատական պրակտիկայի ամփոփման տեղեկանքը: Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները գործել են «Դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» ՀՀ ԴՆԽ 28.02.2007 թվականի թիվ 01Լ որոշման հիման վրա: Այդ որոշմամբ հաստատվել է 2006 թվականին ավարտված քաղաքացիական և քրեական գործերով դատական դեպարտամենտի կողմից դատական պրակտիկայի ուսումնասիրման և ամփոփման 2007 թվականի ծրագիրը և ժամանակացույցը: Ըստ այդ ծրագրի հավելված 2-ի՝ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանում ուսումնասիրման և ամփոփման աշխատանքները պետք է սկսվեին 27.03.2007 թվականին և ավարտվեին մինչև 19.04.2007 թվականը:

Գտել է, որ դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները խախտել են նշված որոշման պահանջները հետևյալ պատճառաբանությամբ.

- Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցներն անդրադարձել են ոչ միայն 2006 թվականին ավարտված գործերին, ինչպես դա նախատեսված էր ԴՆԽ որոշմամբ, այլև 2007 թվականին ավարտված գործերին, ինչով վերազանցել են իրենց լիազորությունները:

Այսպես՝ եզրակացության մեջ նշված 20 գործերից 8-ը ավարտվել են 2007 թվականին: Դրանք են՝ թիվ 1-143/07, 1-130/07, 1-121/07, 1-47/07, 1-43/07, 1-26/07, 1-139/07 և 1-35/07 քրեական գործերը: Այդ գործերով դատական պրակտիկան դատական դեպարտամենտի ուսումնասիրման և ամփոփման առարկա լինել չէր կարող: Անդրադառնալով այդ գործերին՝ դեպարտամենտի աշխատակիցներն ակնհայտորեն դուրս են եկել ԴՆԽ 28.02.2007 թվականի թիվ 01Լ որոշմամբ իրենց վերապահված լիազորությունների սահմաններից:

Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, ՀՀ ԴՆԽ-ի վերը նշված որոշմամբ լիազորված են եղել իրականացնելու ուսումնասիրություն և ամփոփում: Այս լիազորությունը ամրագրված է «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետում, որում ասված է, որ դատական դեպարտամենտը «վերլուծում և ամփոփում է դատական պրակտիկան և դատական վիճակագրությունը»:

Դատական պրակտիկայի վերլուծությունը և ամփոփումը նշանակում է, որ վերլուծող մարմինը պարզում և ամփոփում է, թե դատական պրակտիկայում ինչպես են կիրառվում այս կամ այն օրենքի դրույթները և ոչ թե կարծիք է հայտնում այն մասին, թե արդյոք դատավորը ճիշտ է մեկնաբանել կամ կիրառել այս կամ այն օրենքը:

Այս առումով դատական պրակտիկայի վերլուծությունն ու ամփոփումը չպետք է նույնացվի ստուգումների հետ: Այնինչ, տվյալ դեպքում դատական դեպարտամենտն ըստ էության իրականացրել է դատավորի աշխատանքի ստուգում:

Դրանով դատական դեպարտամենտի աշխատակիցներն ակնհայտ և կոպիտ կերպով խախտել են ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի այն դրույթը, որ պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

28.02.2007 թվականի ՀՀ ԴՆԽ թիվ 01Լ որոշմամբ հաստատված է, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանում ուսումնասիրությունների և ամփոփումների սահմանված ժամանակամիջոցում (2007 թվականի մարտի 27-ից մինչև ապրիլի 19-ը) դատական դեպարտամենտի աշխատակիցների կողմից այդ դատարանում ուսումնասիրություններ կատարելու փաստը:

Ըստ փաստաբանի՝ փաստորեն 2007 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին անցկացված ուսումնասիրությունների արդյունքում հայտնաբերվել նույն թվականի մայիս, հունիս, հուլիս ամիսներին կատարված խախտումներ: Այդ հիմքով եզրակացրել է, որ դատական դեպարտամենտի կողմից վերլուծությունն ու ամփոփումը կատարվել են Սահմանադրության, օրենքների և ԴՆԽ որոշման խախտումներով:

Նկատի ունենալով, որ որպես կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ նշված է դատական դեպարտամենտի կողմից այդ գործողությունների արդյունքում կազմված տեղեկանքը, պետք է փաստել, որ դատավոր Պ.Օհանյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթը եղել է անօրինական:

Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության ձևի և բովանդակության մասին

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 6-րդ մասով սահմանված են կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությանը առաջադրվող պահանջները: Եզրակացությունը պարտադիր պետք է պարունակի, մասնավորապես՝ դատավորի արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումները, այդ թվում՝ կատարված արարքում դատավորի մեղքի առկայությունը և դրա տեսակը:

Փաստաբանի կարծիքով եզրակացության հեղինակները դատավորին վերագրվող 20 արարքներից և ոչ մեկում չեն անդրադարձել դատավորի մեղքի առկայության և դրա տեսակի հարցին: Այնինչ, օրենքի վերը նշված դրույթի բովանդակությունից հետևում է, որ արարքը կարգապահական խախտում որակելու հարցում օրենսդիրը էական է համարում նաև մեղքի տեսակը: Գտել է, որ օրենքի այս պահանջը կարգապահական հանձնաժողովի կողմից չի պահպանվել:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 6-րդ մասը պահանջում է, որպեսզի եզրակացության մեջ պարտադիր նշվեն արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումները: Եթե խոսքը գնում է արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի խախտումների մասին, ապա ՀՀ Դատական Օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերին համապատասխան այդ արարքները կարգապահական խախտում որակելու համար անհրաժեշտ է, որ օրենքի խախտումները լինեն ակնհայտ և կոպիտ: Այնինչ, կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության մեջ դատավորին վերագրվող արարքների ակնհայտ և կոպիտ լինելու վերաբերյալ որևէ հիմնավորում չկա, թեև օրենքն այդպիսի հիմնավորումը տվյալ դեպքում համարում է պարտադիր:

Գտել է, որ Արդարադատության խորհրդի նիստում դատավորին չի կարող վերագրվել այն, ինչ չի նշվել կարգապահական եզրակացության մեջ:

Կիրառման ենթակա օրենքների անորոշության մասին.

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերին համապատասխան, դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքեր են՝ արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումները:

«Կոպիտ խախտում» արտահայտությունը որոշակի չէ՝ օրենքով սահմանված չէ որևէ չափանիշ, որից ելնելով դատավոր Պ.Օհանյանը կարողանար կանխատեսել, թե որ խախտումը Խորհրդի կողմից կարող է դիտվել որպես կոպիտ, իսկ որը՝ ոչ:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 160-րդ հոդվածի 4-րդ մասին համապատասխան, Արդարադատության խորհրդի կողմից դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը քննելիս դատավորն օգտվում է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6 հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված երաշխիքներից, հետևաբար, Եվրոպական Դատարանի նախադեպային իրավունքը դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վարույթի նկատմամբ կիրառելի է:

Եվրոպական Դատարանի մի քանի վճիռների համաձայն՝ որևէ ներպետական նորմ չի կարող օրենք համարվել, եթե այն չի համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին, այսինքն՝ չի ձևակերպված բավարար հստակությամբ, ինչը թույլ կտա շահագրգիռ անձին, անհրաժեշտության դեպքում նաև խորհրդատվությունից օգտվելով, դրա հետ համատեղելու իր վարքագիծը և կանխատեսելու այն հետևանքները, որոնք կարող են առաջանալ դրա գործողությունից (տես՝ օրինակ, «Սանդի Թայմսն» ընդդեմ Միացյալ Թագավորության պ. 49, Մալլոնեն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, պ.66, Ջեյմսն ու մյուսները ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, պ. 67):

Ինչ վերաբերում է Արդարադատության խորհրդում գործերի քննության կարգին, ապա այս հարցը մասամբ է կարգավորվում ՀՀ դատական օրենսգրքով: Այդ պատճառով ՀՀ դատական օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 1-ին մասը՝ սահմանելով գործերի քննության կարգը Արդարադատության խորհրդում, հղում է կատարում վարչական դատավարության օրենսգրքի նորմերի վրա, մինչդեռ այս պահին այդ օրենսգիրքը գոյություն չունի: Արդյունքում սույն հարցի քննության ընթացքում դատավոր Պ. Օհանյանը և իր փաստաբանը չեն կարող հստակ պատկերացում կազմել, թե ի՞նչ կանոններով պետք է ընթանա այս դատավարությունը: Օրինակ՝ իրավունք ունե՞ն արդյոք մասնակիցները և Արդարադատության խորհուրդը քննարկման առարկա դարձնելու դատավոր Պ. Օհանյանի կողմից կայացված և այս պահին օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերի օրինականության և հիմնավորվածության հարցը, ինչպես դա իրեն թույլ է տալիս կարգապահական հանձնաժողովը, արդյո՞ք առհասարակ քննարկման առարկա կարող են դառնալ այն ենթադրյալ խախտումները, որոնցից անցել է ավելի քան մեկ տարի և այլն:

Փաստաբանի կարծիքով, եթե նման օրենսդրական անորոշ կարգավորման պայմաններում դատավոր Պ.Օհանյանը ենթարկվի կարգապահական պատասխանատվության, ապա դա ուղղակիորեն կհակասի ՀՀ Սահմանադրության 95 հոդվածի 5-րդ կետին, ըստ որի՝ Արդարադատության խորհուրդը միայն օրենքով սահմանված կարգով կարող է դատավորներին ենթարկել կարգապահական պատասխանատվության:

Եզրակացության մեջ նշված փաստերի վերաբերյալ.

ա) ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով սահմանված է, որ արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտման հիմքով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթը կարող է հարուցվել դատավորի կողմից տվյալ գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը կայացնելուց հետո՝ մեկ տարվա ընթացքում:

Կարգապահական վարույթը հարուցվել է 04.09.2007թ.:

Թիվ 1-72/06, 1-54/06, 1-125/06, 1-224/06 քրեական գործերով, ինչպես նաև թիվ 2-1655/06, 2-170/06, 2-169/06 քաղաքացիական գործերով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի կայացումից արդեն իսկ անցել էր մեկ տարուց ավելի ժամկետ, հետևապես փաստաբանի կարծիքով, այդ գործերի քննության ընթացքում տեղի ունեցած ենթադրյալ խախտումների կապակցությամբ կարգապահական վարույթ հարուցվել չէր կարող: Այս մասով կարգապահական վարույթը հարուցելն հակասում է օրենքի պահանջներին:

Փաստաբանը միջնորդեց այդ մասով ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի հիման վրա վարույթը կարճել:

բ) Մի շարք այլ գործերով Կարգապահական հանձնաժողովը կասկածի տակ է դրել օրինական ուժի մեջ մտած, չբեկանված և չփոփոխված դատական ակտերը: Դրանով Կարգապահական հանձնաժողովը դուրս է եկել օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների սահմաններից և իրականացրել այնպիսի գործառույթներ, որպիսիք ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով վերապահված են միայն վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարաններին:

Այսպես՝ թիվ 1-301/06, 1-248/06, 1-143/07, 1-41/07, 1-130/07, 1-121/07, 1-43/07, 1-54/06, 1-26/07, 1-139/07, 1-125/06, 1-225/06, 1-224/06 քրեական գործերով և թիվ 2-1655/06, 2-170/06, 2-169/06 քաղաքացիական գործերով, այսինքն՝ եզրակացության մեջ նշված 20 գործից 16-ում Կարգապահական հանձնաժողովը, փաստորեն, կասկածի տակ է դրել օրինական ուժի մեջ մտած վճիռների և դատավճիռների օրինականությունն ու հիմնավորվածությունը: Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության տրամաբանության համաձայն՝ Արդարադատության խորհրդի նիստում պետք է վերանայվեն դատավոր Պ. Օհանյանի կողմից կայացված և օրինական ուժի մեջ գտնվող՝ գործն ըստ էության լուծող վերջնական դատական ակտերի օրինականությունն ու հիմնավորվածությունը, իսկ որոշ դեպքերում՝ վերաքննվեն դատավորի կողմից քննված գործերը:

Փաստաբանի կարծիքով, Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից ներկայացված գործերի գերակշռող մեծամասնությունը վերաբերում է այն հարցերին, թե արդյո՞ք դատարանը պետք է դատապարտյալի նկատմամբ նշանակեր կամ չնշանակեր հարկադիր բուժում, ի՞նչ չափանիշներ պետք է կիրառեր դատապարտյալի նկատմամբ պատիժ սահմանելիս, պատասխանատվությունն ու պատիժը խստացնող և մեղմացնող ինչպիսի հանգամանքներ պետք է հաշվի առներ, իսկ ինչպիսինը՝ ոչ:

Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության մեջ թիվ 1-41/07 գործի մասով նշվել է, որ դատարանն ամբաստանյալ Գագիկ Մելքոնյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս ըստ արժանվույն հաշվի չի առել արարքի բնույթը և հասարակական վտանգավորության աստիճանը: Իսկ թիվ 1-139/07 գործով եզրակացության մեջ նշված է, որ ըստ քրեական գործի նյութերի՝ ամբաստանյալ Ա. Սիմոնյանը առանց իրացնելու նպատակի, իր օգտագործման համար է ապօրինի ձեռք բերել, ապա իր մոտ պահել և հետագայում օգտագործել թմրամիջոցը, և նրա սուբյեկտիվ մտահղացումն ուղղված է եղել ոչ թե թմրամիջոցն ապօրինի ձեռք բերելուն և պահելուն, այլ այն իր կողմից գործածելուն: Հետևաբար, բացակայում են ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության սուբյեկտիվ կողմի հատկանիշները: Բացի այդ, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորող բավարար ապացույցները բացակայել են, հետևաբար, դատարանն ամբաստանյալ Ա.Սիմոնյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 268-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքում պետք է արդարացներ:

Փաստաբան Հ.Ալումյանի կարծիքով Կարգապահական հանձնաժողովի նման հայտարարությունները բացահայտ միջամտություն են արդարադատության իրականացմանը:

Այսպիսով՝ փաստաբանը գտել է, որ քանի դեռ դատական ակտը բեկանված կամ փոփոխված չէ, գործում է ակտի օրինական լինելու կանխավարկածը: Իսկ վերաքննիչ կամ վճռաբեկ դատարանից բացի, այլ մարմնի կողմից այդ ակտի օրինականության և հիմնավորվածության ստուգումը իշխանազանցություն է և միջամտություն դատավորի գործունեությանը:

Ըստ փաստաբանի՝ Կարգապահական հանձնաժողովի գործողությունները հակասում են նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքին: Այսպես՝ Եվրոպական Դատարանի որոշումներում բազմիցս նշվել է, որ իրավական որոշակիության սկզբունքը հանդիսանում է օրինականության հիմնարար բաղկացուցիչներից մեկը, որ պահանջում է կասկածի տակ չդնել դատարանների՝ օրինական ուժի մեջ մտած վերջնական դատական ակտերի օրինականությունը:

Փաստաբանը Խորհրդին հետազոտման և գնահատման համար ներկայացրեց հետևյալ փաստաթղթերը.

1. գործով մեղադրյալ Ա. Պապիկյանի պաշտպան, փաստաբան Ա. Զաքարյանի 05.10.2006թ. վերաքննիչ բողոքը,

2. գործով մեղադրյալ Ա. Պապիկյանի պաշտպան, փաստաբան Ա. Զաքարյանի 01.12.2006թ. վճռաբեկ բողոքը,

3. ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 19.01.2007թ. վճռաբեկ բողոքը վերադարձնելու մասին թիվ ՎԲ-07/07 որոշումը,

4. Եվրոպական դատարան դիմած՝ Ա. Գրիգորյանի և Ա. Զաքարյանի համատեղ գրությունը՝ ուղղված Եվրոպական դատարանին «Ա. Զաքարյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով,

5. իր ելույթի գրավոր տեքստը:

4. Կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.

Արդարադատության խորհուրդը գտնում է, որ սույն գործի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) «Դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» ՀՀ ԴՆԽ 28.02.2007թ. թիվ 01Լ որոշման հիման վրա և «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ դատական դեպարտամենտի դատական պրակտիկայի և դատական վիճակագրության ամփոփման վարչության կողմից ՀՀ դատարաններում անցկացվել են դատական պրակտիկայի ուսումնասիրություններ, ինչի հիման վրա կազմվել են տեղեկանքներ և ներկայացվել Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովին:

2) Կարգապահական հանձնաժողովի 04.09.2007 թվականի թիվ Կ-2-16/07 որոշմամբ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ.Օհանյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ է հարուցվել:

3) Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունում վկայակոչված գործերից՝

Թիվ 1-72/06թ. քրեական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը, դատավոր Պ.Օհանյանի նախագահությամբ, դատավճիռը կայացրել է 27.03.06 թվականին:

Թիվ 1-54/06թ. քրեական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը դատավճիռը կայացրել է 26.06.2006 թվականին:

Թիվ 1-125/06թ. քրեական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը դատավճիռը կայացրել է 31.05.2006 թվականին:

Թիվ 1-224/06թ. քրեական գործով՝ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը դատավճիռը կայացրել է 11.07.2006 թվականին:

Թիվ 2-1655/06թ. քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշումը կայացրել է 18.05.2006 թվականին:

Թիվ 2-170/06թ. քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշումը կայացրել է 15.02.2006 թվականին:

Թիվ 2-169/06թ. քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը հայցն առանց քննության թողնելու մասին որոշումը կայացրել է 16.03.2006 թվականին:

4) Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունում վկայակոչված մյուս գործերով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը կայացվել են մեկ տարվա ընթացքում՝ մինչև սույն կարգապահական վարույթի հարուցումը:

5. Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Մինչև կարգապահական պատասխանատվության հիմքերի հիմնավորվածության հարցին անդրադառնալը Խորհուրդը հարկ է համարում անդրադառնալ ՀՀ դատական դեպարտամենտի կողմից Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանում դատական պրակտիկայի ամփոփման իրականացման, ինչպես նաև Խորհրդի Կարգապահական հանձնաժողովի գործողությունների օրինականության հարցին, ինչի վերաբերյալ կասկած են հայտնել դատավոր Պ.Օհանյանը և նրա փաստաբան Հ.Ալումյանը իրենց բացատրություններում և առարկություններում:

Պաշտպանության կողմի հիմնական փաստարկներն են.

1. Հանձնաժողովի անդամները և դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, ըստ էության, վերանայել են օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերը և վերաքննել են դատարանի քննած գործերը, որով միջամտել են արդարադատության իրականացմանը:

2. Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, դուրս գալով օրենքով իրենց վերապահված լիազորությունների սահմաններից, ըստ էության կատարել են դատավոր Պ. Օհանյանի կողմից քննված գործերի ստուգում, ինչի լիազորությունը չեն ունեցել:

Դատական դեպարտամենտը, դուրս գալով կանոնադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակից, դատական պրակտիկայի ուսումնասիրության տեղեկանքներում քրեական գործերով փորձագիտական հետևություններ է արել, որպիսի գործունեությունն օրենքով արգելված է քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածով:

3. Դատական պրակտիկայի ուսումնասիրությունների արդյունքների վերաբերյալ տեղեկանքները կոնկրետ ամսաթվով թվագրված չեն, անստորագիր են և անանուն:

4. Կարգապահական հանձնաժողովը նշված խախտումներն արձանագրել է օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների և վճիռների հետ կապված, երբ վերադաս դատարանների կողմից նման խախտումների փաստեր չեն արձանագրվել: Իսկ ՀՀ դատական դեպարտամենտը օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների և վճիռների օրինականության ստուգման լիազորություն չունի:

5. Դատական պրակտիկայի ամփոփման կամ ուսումնասիրման արդյունքներով կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող արարքի հայտնաբերումը որպես դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ անհիմն է:

6. Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունը չի համապատասխանում օրենքով նախատեսված ձևին և բովանդակությանը, քանի որ դրանում նշված չեն դատավորին վերագրվող արարքներում դատավորի մեղքի առկայությունը և դրանց տեսակը:

Խորհուրդը, անդրադառնալով դատավորի և նրա փաստաբանի վերը նշված փաստարկներին, դրանք անհիմն է համարում հետևյալ պատճառաբանությամբ:

«Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ Դատական դեպարտամենտը վերլուծում և ամփոփում է դատական պրակտիկան և դատական վիճակագրությունը: ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի համաձայն՝ Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովն առաջին ատյանի դատարանի դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու իրավունք ունի, իսկ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթներից մեկն է դատական պրակտիկայի ամփոփման կամ ուսումնասիրման արդյունքներով կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող արարքի հայտնաբերումը:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ մասի համաձայն՝ կարգապահական վարույթի շրջանակներում վարույթ հարուցող անձն իրավունք ունի դատարանից պահանջելու և ուսումնասիրելու օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերով քրեական, քաղաքացիական կամ ցանկացած այլ գործի նյութեր, դատարանում ծանոթանալու քրեական, քաղաքացիական կամ ցանկացած այլ գործի նյութերի, որոնց վերաբերյալ դեռևս չկա օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտ: Կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքում վարույթ հարուցող անձը կայացնում է հետևյալ որոշումներից մեկը.

1) կարգապահական վարույթը կարճելու մասին.

2) դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ Արդարադատության խորհրդին դիմելու մասին:

Նշված իրավանորմերից բխում է, որ Դատական դեպարտամենտի կողմից դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքներն ինքնին հիմք չեն կարգապահական վարույթի հարուցման համար: Դատական պրակտիկայի ամփոփման արդյունքները Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմքի առկայությունը պարզելու նպատակով կարող են ենթարկվել ուսումնասիրության: Նման հիմքեր հայտնաբերելու դեպքում Կարգապահական հանձնաժողովը դիմում է Խորհրդին՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ «Դատական պրակտիկայի ամփոփում անցկացնելու մասին» ՀՀ ԴՆԽ 28.02.2007թ. թիվ 01Լ որոշման հիման վրա և «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ դատական դեպարտամենտի դատական պրակտիկայի և դատական վիճակագրության ամփոփման վարչության կողմից ՀՀ դատարաններում անցկացվել են դատական պրակտիկայի ուսումնասիրություններ, ինչի արդյունքներով կազմվել են համապատասխան տեղեկանքներ:

04.09.2007 թվականին Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը քննության առնելով դատական պրակտիկայի ամփոփման վերը նշված տեղեկանքները՝ որոշում է կայացրել Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատավոր Պ.Օհանյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին:

17.09.2007 թվականին Կարգապահական հանձնաժողովը որոշում է կայացրել դիմելու Արդարադատության խորհրդին՝ դատավոր Պ.Օհանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդությամբ:

Հետևաբար, դատավորի և նրա փաստաբանի փաստարկներն այն մասին, որ դատական պրակտիկայի ամփոփման կամ ուսումնասիրման արդյունքներով կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող արարքի հայտնաբերումը որպես դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ անհիմն է, դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, դուրս գալով օրենքով իրենց վերապահված լիազորությունների սահմաններից, ըստ էության կատարել են դատավոր Պ.Օհանյանի կողմից քննված գործերի ստուգում, Խորհուրդը հիմնավոր չի համարում, քանի որ այդ գործողություններն իրականացվել են օրենքի պահանջներին համապատասխան:

Արդարադատության խորհուրդը, հիմնավոր չհամարելով փաստաբանի գնահատականները դատական պրակտիկայի ամփոփման մասին որպես դատական գործերի ստուգման իրականացում, համաձայնում է դատավորի և նրա փաստաբանի այն դիտարկմանը, որ դատական դեպարտամենտի աշխատակիցների կազմած փաստաթղթերում տեղ են գտել ոչ կոռեկտ և դատավորի գործունեության գնահատման տարրեր պարունակող արտահայտություններ, ինչը խորհուրդն էթիկայի տեսանկյունից անընդունելի է համարում:

Ինչ վերաբերում է դատավորի և նրա փաստաբանի այն փաստարկին, թե դատական դեպարտամենտը, դատական պրակտիկայի ուսումնասիրության տեղեկանքներում կարծիք հայտնելով, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածի իմաստով քրեական գործերով փորձագիտական հետևություններ է արել, Խորհուրդն անհիմն է համարում հետևյալ պատճառաբանությամբ:

Նշված հոդվածը սահմանում է քրեական վարույթին իրավաբանական հարցերով փորձագետի ներգրավման արգելքը, իսկ տվյալ դեպքում Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները դատական պրակտիկայի ամփոփումը կատարել են միայն ավարտված գործերով և որևէ գործով քրեական վարույթին որևէ ձևով վերջիններս ներգրավված չեն եղել: Դատական պրակտիկայի ամփոփման օրենքով սահմանված լիազորության իրականացումը որպես քրեական գործով իրականացված փորձագիտական գործունեություն որակելը չի բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 85-րդ հոդվածի իմաստից:

Ուսումնասիրելով կարգապահական պատասխանատվության վերաբերյալ գործի նյութերը՝ Խորհուրդը գտավ, որ դատական պրակտիկայի ուսումնասիրությունների արդյունքների վերաբերյալ տեղեկանքները կոնկրետ ամսաթվով թվագրված չլինելու, անստորագիր և անանուն լինելու վերաբերյալ դատավորի և նրա փաստաբանի փաստարկներն անհիմն են, քանի որ գործում առկա են Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանում քաղաքացիական և քրեական գործերով դատական պրակտիկայի ամփոփման տեղեկանքների քաղվածքները, որոնք թվագրված են 04.09.2007 թվականի ամսաթվով, վավերացված են Արդարադատության խորհրդի քարտուղարի ստորագրությամբ և Արդարադատության խորհրդի աշխատակազմի կնիքով:

Դատավորի և նրա փաստաբանի այն փաստարկը, որ Հանձնաժողովի անդամները և դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները, ըստ էության, վերանայել են օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերը, վերաքննել են դատարանի քննած գործերը, որով միջամտել են արդարադատության իրականացմանը, Խորհուրդն անհիմն է համարում այն պատճառաբանությամբ, որ դատական պրակտիկայի ամփոփման լիազորությունը սահմանված է «Դատական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի չորրորդ մասի 4-րդ կետով, ինչպես նաև սույն գործերով դատական պրակտիկայի ամփոփման ժամանակահատվածում գործող՝ «Դատարանակազմության մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 1-ին կետով: Հետևաբար, դատական պրակտիկայի ամփոփման օրենքով սահմանված լիազորության որակումը որպես արդարադատության իրականացմանը միջամտություն՝ Խորհուրդը նույնպես անհիմն է համարում:

Ինչ վերաբերում է դատավոր Պ. Օհանյանի և վերջինիս փաստաբանի այն փաստարկին, թե Կարգապահական հանձնաժողովը նշված խախտումներն արձանագրել է օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների և վճիռների հետ կապված, երբ վերադաս դատարանների կողմից նման խախտումների փաստեր չեն արձանագրվել, հետևաբար դրանք անօրինական են, ապա Խորհուրդն այն նույնպես անհիմն է համարում հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածով սահմանված՝ Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից դատական պրակտիկայի ամփոփման կամ ուսումնասիրման արդյունքներով կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող արարքի հայտնաբերումը օրենսդիրը չի պայմանավորել այն դատական ակտերի, որոնցում հայտնաբերվել են կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսացող գործողությունները, օրինական ուժի մեջ մտած լինելու կամ չլինելու, վերադաս դատական ատյանների կողմից այդ փաստերի արձանագրված լինելու կամ չլինելու հանգամանքներով: Հարկ է նշել, որ Խորհուրդը չի վերանայում դատական ակտերի օրինականությունը, այլ գնահատում է դատավորի գործողություններում օրենքի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտման առկայությունը կամ բացակայությունը:

Դատավորի և նրա փաստաբանի փաստարկները՝ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության մասին, այն հիմքով, որ դրանում նշված չեն կարգապահական խախտում հանդիսացող արարքի կատարված լինելը հիմնավորող ապացույցներ, արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումներ, մասնավորապես՝ դրանց ակնհայտ և կոպիտ լինելը, դատավորի մեղքի առկայությունը և տեսակը, խորհուրդն անհիմն է համարում այն պատճառաբանությամբ, որ նշված փաստարկը հերքվում է վարույթի նյութերում առկա՝ Արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի 04.09.2007 թվականի «Կարգապահական վարույթ հարուցելու մասին» թիվ N-Կ-2-16/07 որոշմամբ, որում Կարգապահական հանձնաժողովը վերը հիշատակված գործերի քննության ընթացքում դատավոր Պ. Օհանյանի կողմից թույլ տրված դատավարական և նյութական օրենքների խախտումները համարել է ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի ուժով կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմք:

Կարգապահական վարույթ հարուցելու վաղեմության ժամկետի մասին

Լսելով դատավորի և նրա փաստաբանի բացատրությունը, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ թիվ 1-72/06թ., թիվ 1-54/06թ., թիվ 1-125/06թ., թիվ 1-224/06թ. քրեական գործերով, ինչպես նաև թիվ 2-1655/06թ., թիվ 2-170/06թ., թիվ 2-169/06թ. քաղաքացիական գործերով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը կայացվել են մինչև 2006 թվականի օգոստոս ամիսը, հետևաբար կարգապահական վարույթը հարուցվել է գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը կայացնելուց մեկ տարի հետո:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի համաձայն՝ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքերից են արդարադատություն իրականացնելիս նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը: Սույն հիմքերով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթը կարող է հարուցվել դատավորի կողմից տվյալ գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը կայացնելուց հետո՝ մեկ տարվա ժամկետում:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 162-րդ հոդվածի համաձայն՝ արդարադատության խորհուրդը կարճում է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը նաև այն դեպքում, երբ վարույթը հարուցվել է սույն օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված ժամկետների խախտմամբ, եթե դատավորը համաձայն է վարույթի կարճմանը նշված հիմքով.

Արդարադատության խորհուրդը, ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերով, գտնում է, որ վերը նշված գործերով կարգապահական վարույթի հիմքում ընկած դատարանի կողմից թույլ տրված նյութական և դատավարական օրենքների խախտումների առկայությունը որպես կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք՝ ենթակա չէ գնահատման:

Միաժամանակ, հաշվի առնելով այն, որ նշված գործերով կարգապահական վարույթը հարուցվել է գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը կայացնելուց մեկ տարի հետո, դատավորը և իր փաստաբանը, գործի քննության ընթացքում հիշատակելով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վարույթի հարուցման վերը նշված վաղեմության ժամկետը, միջնորդել են նշված գործերում հայտնաբերված խախտումների մասով սույն կարգապահական վարույթը կարճել: Հետևաբար, Խորհուրդը գտնում է, որ այդ գործերի մասով կարգապահական վարույթը ենթակա է կարճման:

Իրավական կարգավորման անորոշության մասին

ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերին համապատասխան, դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմքեր են՝ արդարադատություն իրականացնելիս դատավորի կողմից նյութական կամ դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումները:

Դատավորի և նրա փաստաբանի կողմից ներկայացված փաստարկն այն մասին, որ վերը նշված նորմը Եվրոպական Դատարանի մեկնաբանությունների հիման վրա չի կարող օրենք համարվել, քանի որ այն չի համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին, Խորհուրդն անհիմն է համարում այն պատճառաբանությամբ, որ ակնհայտ և կոպիտ խախտումների հասկացությունը թեև գնահատողական կատեգորիա է, սակայն դրա իմաստը կարող է բացահայտվել՝ ելնելով ՀՀ օրենսդրության ընդհանուր իմաստից և սկզբունքներից: Նման հայեցողական գնահատման լիազորությունը օրենսդրությամբ վերապահված է Արդարադատության խորհրդին:

Խորհուրդը գտնում է, որ որպես ակնհայտ և կոպիտ պետք է բնութագրվեն, մասնավորապես՝ դատավորի կողմից արդարադատության իրականացման ընթացքում ՀՀ Սահմանադրության, օրենքների նորմերի այնպիսի էական խախտումները, որոնք հանգեցրել են կամ կարող են հանգեցնել անձանց՝ վերոհիշյալ իրավական ակտերով երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների կոպիտ սահմանափակմանը, դրանցից զրկելուն, գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը խոչընդոտելուն և ազդել են կամ կարող են ազդել գործով ճիշտ և օրինական որոշման կայացմանը:

Ինչ վերաբերում է դատավորի և նրա փաստաբանի այն փաստարկին, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի բացակայության պայմաններում դատավոր Պ. Օհանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելով խախտվում է ՀՀ Սահմանադրության 95 հոդվածի 5-րդ կետը, ըստ որի՝ Արդարադատության խորհուրդը, միայն օրենքով սահմանված կարգով կարող է դատավորներին ենթարկել կարգապահական պատասխանատվության՝ Խորհուրդն անհիմն է համարում հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ Սահմանադրության 95-րդ և ՀՀ դատական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածների համաձայն՝ դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության է ենթարկում Արդարադատության խորհուրդը:

Նույն օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցերը քննելիս Արդարադատության խորհուրդը գործում է որպես դատարան: Որպես դատարան գործելիս Արդարադատության խորհրդում գործերի քննության կարգի նկատմամբ կիրառվում են ՀՀ վարչական դատավարական օրենսգրքի նորմերն այնքանով, որքանով դրանք իրենց էությամբ կիրառելի են Արդարադատության խորհրդում գործի քննության նկատմամբ և չեն հակասում նույն օրենսգրքի նորմերին:

Նշված նորմի վերլուծության հիման վրա Խորհուրդը գտնում է, որ Խորհրդի կողմից կարգապահական պատասխանատվության գործ քննելիս ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի նորմերը կիրառելի են այնքանով, որքանով դրանք չեն հակասում ՀՀ դատական օրենսգրքի կարգավորումներին: Այսինքն՝ նշված նորմով սահմանվել է վարչական դատավարության նորմերի կիրառելիությունը նշված հարցերի քննության ընթացքում:

Խորհուրդը գտնում է, որ իր կողմից դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու սահմանադրական լիազորության իրականացմանը Վարչական դատավարության օրենսգրքի ընդունված չլինելու հանգամանքը չի կարող խոչընդոտ հանդիսանալ այն պատճառաբանությամբ, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 160-րդ հոդվածի 4-րդ մասին համապատասխան՝ Արդարադատության խորհրդի կողմից դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը քննելիս դատավորն օգտվում է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6 հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված բոլոր երաշխիքներից: «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6 հոդվածի 1-ին կետի իրավակիրառական պրակտիկան, այդ թվում նաև՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանության եվրոպական դատարանի կողմից, ծավալային առումով ընդգրկում է արդար դատաքննության իրավունքին բնորոշ բոլոր երաշխիքները, հետևաբար տրամադրում է դատավորին այն բոլոր երաշխիքները, որոնցից նա կարող էր օգտվել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի կիրարկման պայմաններում:

Արդարադատության խորհուրդն արձանագրում է, որ կարգապահական պատասխանատվության սույն գործով վարույթի ընթացքում դատավոր Պ. Օհանյանին ընձեռված են եղել իր դեմ ներկայացված կարգապահական մեղադրանքներից պաշտպանվելու ողջամիտ հնարավորություններ:

Հետևաբար, իրավական անորոշության առկայության մասին դատավորի և նրա ներկայացուցչի փաստարկները Խորհուրդը հիմնավոր չի համարում:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Մինչև կարգապահական պատասխանատվության բուն հարցի քննությանը անդրադառնալը Խորհուրդը հարկ է համարում նշել, որ գործի քննության ընթացքում գնահատման առարկա է դարձնելու միայն Կարգապահական հանձնաժողովի, դատավորի և նրա փաստաբանի ներկայացրած իրավական դիրքորոշումները:

Միաժամանակ, բոլոր այն հանգամանքները և փաստարկները, որոնց չի անդրադառնա Խորհուրդն իր որոշմամբ, դրանք Խորհուրդը գնահատում է որպես սույն գործին ոչ վերաբերելի:

Քննարկելով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ.Օհանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը, լսելով դատավորի և նրա շահերը ներկայացնող փաստաբանի բացատրությունը, ուսումնասիրելով վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման ներքոհիշյալ պատճառաբանությունների հիման վրա, որոնք կշարադրվեն ըստ առանձին գործերի:

1. Թիվ 1-301/06 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) քրեական գործում առկա է դատահոգեբուժական փորձաքննության և դատանարկոլոգիական փորձաքննության թիվ 118 եզրակացությունը, համաձայն որի՝ Հովհաննես Հովհաննիսյանը տառապում է «Ալկոհոլիզմ» հիվանդությամբ, ուստի հարկադիր բուժման կարիք ունի, որի համար հակացուցումներ չկան:

2) Դատարանն ամբաստանյալի նկատմամբ հարկադիր բուժում չի նշանակել:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Խորհուրդը գտնում է, որ թեև ՀՀ քրեական օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը սահմանում է դատարանի իրավունքը և ոչ թե պարտականությունը՝ նշանակելու բժշկական բնույթի հարկադրական միջոցներ կամ խնամակալություն և դատարանին օժտելով հայեցողությամբ՝ ընտրելու իրավաչափ լուծումներից որևէ մեկը, այդուհանդերձ դատարանին չի ազատում այդ հարցերը քննարկելու պարտականությունից, քանի որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 15-րդ կետի համաձայն՝ դատավճիռ կայացնելիս դատարանը լուծում է նաև այն հարցը, թե հանցանքը կատարելու մեջ մեղավոր ճանաչված ամբաստանյալի նկատմամբ անհրաժեշտ է արդյոք կիրառել հարկադրական բուժում գինեմոլությունից և թմրամոլությունից, նրա նկատմամբ նշանակել արդյոք խնամակալություն: Այսինքն՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 15-րդ կետը տրամաբանորեն փոխկապակցված են միմյանց հետ, և հետևաբար դատարանի հայեցողական լիազորությունը փաստի ուժով հանգեցնում է այդ հարցերի քննարկման պարտականության: Մասնավորապես, կոնկրետ դեպքում, երբ քրեական գործի նյութերում առկա է եղել փորձագետի եզրակացություն, որով հստակ սահմանված է ամբաստանյալի բուժման անհրաժեշտությունը, դատարանը պարտավոր էր քննարկել հարկադիր բուժում նշանակելու հարցը:

Նշվածի հիման վրա՝ Խորհուրդը հանգում է հետևության, որ դատարանը կամ անտեսել է օրենքի պարտադիր պահանջը կամ որոշել է ամբաստանյալի նկատմամբ հարկադիր բուժում չնշանակել՝ չպատճառաբանելով իր այդ որոշումը:

Խորհուրդը գտնում է, որ ցանկացած դեպքում դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 15-րդ կետի խախտում, քանի որ դատավճռում չի լուծել հարկադիր բուժման հարցը և դատավճիռը չպատճառաբանելու արդյունքում թույլ է տվել նաև նույն օրենսգրքի 358-րդ հոդվածի 4-րդ մասի խախտում:

Խորհուրդը գտնում է, որ թեև դատարանը չի պահպանել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի կիրառելի նորմերը, սակայն տվյալ գործով թույլ չի տվել դատավարական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, հետևաբար, այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

2. Թիվ 1-121/07թ. քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Ք.Գրիգորյանը բերման է ենթարկվել 2006թ. դեկտեմբերի 14-ին, իսկ ձերբակալման արձանագրությունը կազմվել է 2006թ. դեկտեմբերի 15-ին: Դատարանը պատժի սկիզբը հաշվել է 2006 թվականի դեկտեմբերի 15-ից:

2) Գործում առկա՝ դատանարկոլոգիական փորձաքննության եզրակացության համաձայն՝ Ք.Գրիգորյանը տառապում է թմրամոլությամբ, ուստի հարկադիր բուժման կարիք ունի:

3) Դատարանը՝ հանցանքների համակցությամբ պատիժ նշանակելով, վերջնական պատիժ չի սահմանել:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության համաձայն՝ դատարանը խախտել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 173-րդ հոդվածի 3-րդ մասը և 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 15-րդ կետը:

1) Խորհուրդը գտնում է, որ դատարանը, պատժի սկիզբը հաշվելով 2006 թվականի դեկտեմբերի 15-ից, խախտել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 173-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, որի համաձայն՝ ձերբակալման տակ պահելու ժամկետը սկսվում է արգելանքի վերցնելու պահից: Նույն օրենսգրքի 138-րդ հոդվածի համաձայն՝ ձերբակալման ժամկետը հաշվակցվում է կալանքի ժամկետի մեջ: Իսկ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը, կալանքի տակ պահելու ժամկետը հաշվակցվում է ազատազրկման ժամկետին:

2) Դատարանը, չքննարկելով և լուծում չտալով հարկադիր բուժման հարցին, թույլ է տվել դատավարական օրենքի նորմերի խախտում, ինչի վերաբերյալ Խորհուրդն իր դիրքորոշումն արտահայտել է սույն որոշման «Խորհրդի պատճառաբանությունը և եզրահանգումը» բաժնի 1-ին կետում, հետևաբար նպատակահարմար չի համարում կրկին անդրադառնալ դրան:

3) Ինչ վերաբերում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի խախտմանը, ապա Խորհուրդը, արձանագրելով նշված հոդվածի խախտումը, միաժամանակ գտնում է, որ այն կարգապահական պատասխանատվության հիմք հանդիսանալ չի կարող: Այս հարցի կապակցությամբ Խորհուրդն իր դիրքորոշումը արտահայտել է վերևում:

Այսպիսով՝ Խորհուրդը տվյալ քրեական գործով թույլ տրված խախտումներից կարգապահական պատասխանատվության հիմք է համարում 1-ին կետում նշված՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի խախտումը, քանի որ այն իրենից նյութական և դատավարական օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտում է ներկայացնում:

Տվյալ քրեական գործով մյուս խախտումների մասով Խորհուրդը կարգապահական խախտման հիմքի առկայությունը հիմնավոր չի համարում, հետևաբար, այդ մասերով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

3. Թիվ 1-47/07թ. քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված այն փաստը, որ քրեական գործը դատական քննության նշանակելու մասին որոշում է կայացվել 2006թ. նոյեմբերի 14-ին, իսկ դատական քննությունը նշանակվել է 2006 թվականի դեկտեմբերի 4-ին:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Ըստ Կարգապահական հանձնաժողովի՝ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 293-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների խախտում:

Խորհուրդը գտնում է, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 293-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների խախտումն առկա է, քանի որ տվյալ իրավանորմի համաձայն՝ դատական քննությունը պետք է նշանակվի դատական քննություն նշանակելու մասին որոշում կայացնելու պահից 10 օրվա ընթացքում, մինչդեռ այն նշանակվել է 20 օր հետո:

Խորհուրդը գտնում է, որ արդար դատաքննության կարևորագույն տարրերից մեկն է հանդիսանում ողջամիտ ժամկետում գործի քննության իրավունքը, որն ամրագրված է ինչպես ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ, այնպես էլ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածներով: ՀՀ քրեական դատավարության վերը վկայակոչված նորմի իմաստը կայանում է նրանում, որպեսզի բացառվեն դատական քննության անհարկի ձգձգումները: Այդ նպատակով օրենսդիրը սահմանել է առավելագույն ժամկետ, որի շրջանակներում դատավորը կարող է նշանակել դատական նիստ:

Խորհուրդը, արձանագրելով նշված խախտումը, այնուամենայնիվ, այն չի համարում ակնհայտ և կոպիտ, հետևաբար, այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

4. Թիվ 1-248/06թ. քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) 24.10.2006 թվականի դատավճռով Գ.Խաչատրյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդ. 2-րդ մասի 3-րդ և 4-րդ կետերով և պատիժ է նշանակվել ազատազրկում 2 տարի 10 ամիս ժամկետով՝ պատժի ժամկետին հաշվակցելով Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 06.03.2006 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

2) Քրեական գործի նյութերից ակնհայտ է, որ Գ.Խաչատրյանի նկատմամբ հարուցված են եղել ևս երկու այլ քրեական գործեր, որոնցով 06.07.2006 թվականին և 21.07.2006 թվականին կայացվել են դատավճիռներ:

3) Դատարանը անչափահաս ամբաստանյալ Գ.Խաչատրյանի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք է դիտել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը:

4) Դատավորը 26.12.2006 թվականին կայացրել է դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին որոշում, որի կապակցությամբ չի հրավիրվել դատական նիստ, և քննությանը մասնակից չեն դարձվել դատապարտյալն ու դատախազը:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Կարգապահական հանձնաժողովը եկել է եզրահանգման, որ խախտվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին և 6-րդ մասերը, 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 7-րդ հոդվածը, 54-րդ հոդվածի 3-րդ կետը, ինչպես նաև 427-րդ և 438-րդ հոդվածները:

Դատավոր Պ.Օհանյանը Խորհրդին տրված բացատրությամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի խախտման փաստը ընդունել է, իսկ 66-րդ հոդվածինը՝ ոչ, նշելով, որ, քանի որ տվյալ դեպքում առկա է եղել կրկնակիություն, այդ պատճառով կիրառել է 66-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կանոնը՝ վերջնական պատիժ է նշանակել պատժի ժամկետին հաշվակցելով 1-ին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Խորհուրդը գտնում է, որ սույն քրեական գործով դատարանը թույլ է տվել նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի մի շարք խախտումներ, որոնք կայանում են հետևյալում.

1) Այսպես՝ համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ հանցանքների համակցությամբ յուրաքանչյուր հանցագործության համար առանձին պատիժ (հիմնական և լրացուցիչ) նշանակելով՝ դատարանը վերջնական պատիժը որոշում է նվազ խիստ պատիժն ավելի խիստ պատժով կլանելու կամ նշանակված պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով: Իսկ ըստ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի՝ պատիժ նշանակվում է նույն հոդվածի կանոններով, եթե դատավճիռ կայացնելուց հետո պարզվի, որ դատապարտյալը մեղավոր է նաև մեկ այլ հանցանքի համար, որը նա կատարել է նախքան առաջին գործով դատավճիռ կայացնելը: Այս դեպքում վերջնական պատժի ժամկետին հաշվակցվում է առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Սույն քրեական գործով պատիժ նշանակելիս դատարանը մասնավորապես սխալ է մեկնաբանել և կիրառել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածը, քանի որ չի սահմանել վերջնական պատիժ: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի ձևակերպումը հստակ է, իսկ դրա բովանդակությունից հետևում է, որ դատարանը նախ պետք է նշանակեր պատիժ, այնուհետև առաջնորդվեր 66-րդ հոդվածի 1-ին մասով և նշանակեր վերջնական պատիժ, և դրանից հետո հաշվակցեր առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

2) Ըստ քրեական գործում առկա գրության՝ (գ.թ.73) 16.06.2006թ. դրությամբ Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի (դատավոր Ռ. Ներսիսյան) վարույթում է գտնվել թիվ 13102206 քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Գարիկ Խաչատրյանի: Բացի այդ, քրեական գործում առկա՝ ՀՀ ոստիկանության ինֆորմացիոն կենտրոնի կողմից 20.06.2006 թվականին տրված դատվածության մասին տեղեկանքի համաձայն՝ Գ. Խաչատրյանը «ներգրավվել է 20.03.2006թ. Շենգավիթի ոստիկանության կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ, 4-րդ կետերով»:

3) Դատարանը 2006 թվականի հոկտեմբերի 24-ի դատավճռով ամբաստանյալ Գ. Խաչատրյանի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք է դիտել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը, մինչդեռ համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի՝ այն հանցանքների համար դատվածությունը, որոնք կատարվել են մինչև անձի տասնութ տարին լրանալը, ռեցիդիվը գնահատելիս հաշվի չեն առնվում, իսկ Գարեգին Խաչատրյանը, ինչպես հանցանքները կատարելու պահին, այնպես էլ դատավճիռը կայացնելու պահին եղել է անչափահաս (Գ.Խաչատրյանը ծնվել է 1988 թվականի դեկտեմբերի 14-ին):

Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ Խորհուրդը գտնում է, որ դատարանը չէր կարող ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք դիտել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը, ինչի արդյունքում թույլ է տրվել ոչ միայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, այլև ՀՀ քրեական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի խախտում, համաձայն որի՝ հանցանք կատարած անձի նկատմամբ կիրառվող պատիժը և քրեաիրավական ներգործության այլ միջոցները պետք է լինեն արդարացի՝ համապատասխանեն հանցանքի ծանրությանը, դա կատարելու հանգամանքներին, հանցավորի անձնավորությանը, անհրաժեշտ և բավարար լինեն նրան ուղղելու և նոր հանցագործությունները կանխելու համար:

4) Դատարանը 26.12.2006 թվականին կայացնելով դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին որոշում, թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 7-րդ հոդվածով ամրագրված օրինականության սկզբունքի խախտում, այն է՝ հետաքննության մարմինը, քննիչը, դատախազը, դատարանը, ինչպես նաև քրեական դատավարության այլ մասնակիցները պարտավոր են պահպանել ՀՀ Սահմանադրությունը, սույն օրենսգիրքը և մյուս օրենքները: Այս սկզբունքից հետևում է, որ դատարանը յուրաքանչյուր հարց քննելիս պետք է առաջնորդվի քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կանոններով: Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 430-րդ հոդվածի՝ դատավճիռ կամ այլ դատական որոշում կայացրած դատարանն իրավունք ունի լուծել դրա ի կատար ածման ընթացքում ծագած կասկածները և անհստակությունները: Իսկ ըստ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 438-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ դատական որոշման հետ կապված հարցերը դատարանի կողմից քննվում են դատական նիստում՝ դատապարտյալի մասնակցությամբ: Նույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում պարտադիր է նաև պաշտպանի և դատախազի մասնակցությունը: Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 438-րդ հոդվածի 5-րդ մասի՝ գործի քննարկումն սկսվում է նախագահողի կողմից միջնորդագիրը հրապարակելով, որից հետո դատարանը հետազոտում է ապացույցները և լսում է դատական նիստին ներկայացած անձանց և դատախազի կարծիքները: Վերջինը ելույթ է ունենում դատապարտյալը կամ նրա պաշտպանը: Իսկ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատարանի կողմից քրեական գործեր և դատական որոշումներն ի կատար ածելու հետ կապված հարցեր քննելիս դատախազի մասնակցությունը պարտադիր է: Վերոգրյալ իրավադրույթներից բխում է, որ դատարանը պետք է նշանակեր դատական նիստ, որին պարտադիր պետք է մասնակից դարձներ դատապարտյալին և դատախազին, մինչդեռ դատարանի կողմից օրենքի այդ պահանջը չի պահպանվել:

Բացի այդ, նման իրավիճակում նշանակված պատժաչափի վերաբերյալ անհստակությունը բացակայել է, դատական ակտով հստակ սահմանված է եղել պատժաչափը ազատազրկման ձևով երկու տարի տասն ամիս ժամկետով: Այնուհետև, դատավորը, պարզելով, որ պատժաչափը սխալ է սահմանված, փորձել է «Դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին» որոշման ձևով ուղղել թույլ տրված դատական սխալը, ընդ որում, օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտում, այդպիսով իրականացնելով մի գործառույթ, որը վերադաս դատական ատյանների լիազորությունն է: Նման դատական սխալը չէր կարող վերացվել դատական ակտ կայացրած դատավորի կողմից, այլ ընդհանուր հիմքերով ենթակա էր վերանայման վերադաս դատարանի կողմից համապատասխան բողոքի առկայության դեպքում:

Դատարանը, «Դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին» որոշման մեջ նշելով, որ «Որոշումը բողոքարկման ենթակա չէ», թույլ է տվել նաև քրեադատավարական օրենքի այլ խախտումներ, մասնավորապես՝ համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 103-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի գործողությունները և որոշումները կարող են սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով բողոքարկվել դատավարության մասնակիցների կողմից: Քննիչի և հետաքննության մարմնի աշխատակցի գործողությունները և որոշումները կարող են բողոքարկվել համապատասխան դատախազին, դատախազի որոշումները և գործողությունները՝ վերադաս դատախազին, դատարանինը՝ վերադաս դատարանին: Իսկ նույն հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր դատապարտյալ ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով վերադաս դատարանի կողմից դատավճռի և որոշման վերանայման իրավունք: Նման կարգ սահմանված է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 384-րդ հոդվածով, որի համաձայն՝ վերաքննության կարգով կարող են բողոքարկվել միայն դատարանի վերջնական որոշումները: Իսկ որոշումը համարվում է վերջնական, եթե բացառում է գործով վարույթն սկսելը կամ շարունակելը, ինչպես նաև լուծում է գործն ըստ էության (ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի 10-րդ կետ):

Նկատի ունենալով, որ «Դատական որոշման անհստակությունը լուծելու մասին» որոշումն ըստ էության համարվում է դատավճռի մաս՝ դժվար չէ ենթադրել, որ այն համարվում է գործն ըստ էության լուծող վերջնական որոշում, որը ենթակա է բողոքարկման: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 427-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ առաջին ատյանի դատարանի վերջնական որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում վերաքննության կարգով բողոքարկման ժամկետն անցնելուց հետո, եթե այն բողոքարկված չի եղել:

Օրենքի նման պահանջների առկայության պայմաններում, դատարանը որոշման անհստակությունը լուծելու մասին որոշման մեջ իրավունք չուներ նշելու, որ այն բողոքարկման ենթակա չէ:

Այսպիսով՝ խորհուրդը գտնում է, որ դատավոր Պ.Օհանյանի կողմից բերված առարկություններն անհիմն են, իսկ Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից արձանագրված բոլոր խախտումները՝ հիմնավոր, ինչը հաստատվում է Խորհրդի վերոնշյալ պատճառաբանություններով: Ավելին, այդ խախտումները որպես հետևանք առաջացրել են նաև անձանց ՀՀ Սահմանադրությամբ, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայով ամրագրված արդար դատաքննության իրավունքի խախտման:

Ելնելով վերոգրյալից Խորհուրդն արձանագրում է, որ սույն գործի քննության ընթացքում դատավորը թույլ է տվել օրենքի խախտումներ, որոնք կարող են բնորոշվել որպես կոպիտ և ակնհայտ, քանի որ դատավորի կողմից ոչ միայն չեն պահպանվել օրենքի պարտադիր պահանջները, այլև դատավորի կողմից ցուցաբերվել է օրենքի հստակ պահանջների բացահայտ անտեսում կամ դրանց տարրական չիմացություն: Այդ խախտումները նաև կոպիտ են այն պատճառաբանությամբ, որ առաջացրել են նաև անբարենպաստ հետևանքներ. չեն ապահովվել ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով ամրագրված՝ անձի արդար դատաքննության իրավունքի երաշխիքները, սույն գործով այդպիսիք են՝ արդարացի պատիժ ստանալու, անձանց նիստին ներկա գտնվելու, առարկելու, սեփական դիրքորոշումն արտահայտելու, ինչպես նաև դատական ակտը բողոքարկելու իրավունքները և այլն:

5. Թիվ 1-43/07թ. քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) 2007 թվականի մարտի 2-ի դատավճռով Հովիկ Սարգսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ և 4-րդ կետերով և դատապարտվել է ազատազրկման 2 տարի ժամկետով: Նշանակված պատժի ժամկետը հաշվակցվել է Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 2006 թվականի սեպտեմբերի 14-ի դատավճռով նշանակված պատժի ժամկետին՝ հինգ տարի ժամկետով ազատազրկմանը: Պատժի սկիզբը հաշվվել է 2006 թվականի մարտի 15-ից: Խափանման միջոցը թողնվել է անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը:

2) Սույն գործով նախաքննության մարմնի 13.10.2006 թվականի որոշմամբ Հ.Սարգսյանի նկատմամբ խափանման միջոց չի կիրառվել այն պատճառաբանությամբ, որ նա 13.03.2006 թվականից այլ քրեական գործով գտնվել է կալանքի տակ:

3) Դատարանը չի անդրադարձել պատճառված գույքային վնասի հատուցման հարցին:

4) Դատավճիռը ամբաստանյալին է ուղարկվել այն կայացնելուց 25 օր անց:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Կարգապահական հանձնաժողովը գտել է, որ դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի, այն է՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի, ինչպես նաև դատավարական նորմերի՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 11-րդ և 13-րդ կետերի, և 375-րդ հոդվածի պահանջների խախտումներ:

1) Դատարանը, ամբաստանյալ Հ.Սարգսյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ կետով պատիժ սահմանելով, պետք է կիրառեր նույն հոդվածի ընդհանուր կանոնը և իր կողմից կայացված դատավճռով սահմանված պատժին լրիվ կամ մասնակի գումարեր 2006 թվականի սեպտեմբերի 14-ի դատավճռով նշանակված պատիժը: Արդյունքում ստացված վերջնական պատժի ժամկետում դատարանը պետք է հաշվակցեր Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը և պատժի սկիզբը հաշվեր դատավճիռը կայացնելու օրվանից՝ 02.03.2007 թվականից:

Բացի այդ, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 369-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավճիռը շարադրվում է պարզ և հասկանալի արտահայտություններով:

Մինչդեռ 2007 թվականի մարտի 2-ի դատավճռի եզրափակիչ մասը պարունակում է անհասկանալի ձևակերպումներ: Մասնավորապես, դատավճռի եզրափակիչ մասում նշված է. «Ամբաստանյալ Հովիկ Արփիարի Սարգսյանին մեղավոր ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177 հոդ-ի 2-րդ մասի 3-րդ և 4-րդ կետերով և պատիժ նշանակել ազատազրկում 2 (երկու) տարի ժամկետով՝ պատժի ժամկետը հաշվակցելով Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 14.09.2006թ. դատավճռով նշանակված պատժի ժամկետին՝ 5 տարի ժամկետով ազատազրկմանը: Պատժի սկիզբը՝ 15.03.2006թ.: …… Խափանման միջոցը թողնել անփոփոխ` մինչև սույն դատավճռի օրինական ուժ ստանալը»:

2) Նախաքննության մարմնի 2006 թվականի հոկտեմբերի 13-ի որոշմամբ մեղադրյալ Հ.Սարգսյանի նկատմամբ խափանման միջոց չի կիրառվել, քանի որ նա 2006 թվականի մարտի 13-ից այլ քրեական գործով գտնվել է կալանքի տակ: Փաստորեն դատարանն ըստ էության քննության չի առել և չի լուծել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 13-րդ կետով նախատեսված հարցը, այն է՝ վերացվելու, փոխվելու կամ ընտրվելու է արդյոք խափանման միջոց, և եթե այո, ապա ինչպիսի միջոց: Խորհուրդն արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում դատարանը փորձել է ստեղծել նշված նորմի պահանջը պահպանած լինելու պատրանք: Դատական ակտի եզրափակիչ մասի նման ձևակերպումը Խորհուրդը համարում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 13-րդ կետի խախտում, որն իր հերթին ինքնին հանգեցրել է նաև 369-րդ հոդվածի 2-րդ մասի խախտման:

3) Բացի այդ, նախաքննության ընթացքում տուժողի ներկայացուցիչը ներկայացրել է 75.000 ՀՀ դրամի քաղաքացիական հայց, սակայն դատարանը քննության չի առել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 10-րդ կետով նախատեսված հարցը՝ քաղաքացիական հայցը ենթակա՞ է, արդյոք, բավարարման, ո՞ւմ օգտին և ի՞նչ չափով, ինչպես նաև պատճառված գույքային վնասը ենթակա՞ է, արդյոք, հատուցման, եթե քաղաքացիական հայց չի հարուցվել:

Դատարանը տվյալ հարցին չի անդրադարձել ինչպես դատավճռի նկարագրական-պատճառաբանական մասում, այնպես էլ դատավճռի եզրափակիչ մասում՝ թույլ տալով վերոնշյալ նորմի խախտում:

4) Դատարանը դատավճիռը կայացրել է 2007 թվականի մարտի 2-ին, սակայն ՀՀ արդարադատության նախարարության «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկ է ուղարկել 2007 թվականի մարտի 27-ին: Դրանով խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի պարտադիր պահանջը, համաձայն որի՝ դատավճիռը հրապարակվելուց ոչ ուշ, քան 5 օրում դրա պատճենը պետք է հանձնվի դատապարտվածին կամ արդարացվածին, նրա պաշտպանին և մեղադրողին: Դատավճռի պատճենը 5-օրյա ժամկետում անձանց հանձնելու պահանջի իմաստը կայանում է նրանում, որպեսզի անձը հնարավորություն ունենա մանրամասն ծանոթանալ դատական ակտին և դատարանի գնահատականների և հետևությունների հետ համաձայն չլինելու դեպքում սահմանված կարգով այն բողոքարկելու հնարավորություն ունենա: Մինչդեռ դատավճիռն ամբաստանյալին ուղարկվել է դատավճիռը կայացնելուց 25 օր անց, այսինքն՝ օրենքով նախատեսված առավելագույն ժամկետից 20 օր ուշ և այն ժամանակ, երբ դատավճիռն արդեն 10 օր օրինական ուժի մեջ մտած է եղել: Որպես հետևանք անձը զրկվել է դատական ակտին ծանոթանալու և օրենքով սահմանված ժամկետում այն բողոքարկելու իրական հնարավորությունից, ինչը չի բխում ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածներով ամրագրված արդար դատաքննության սկզբունքից: Ավելին, դրանով սահմանափակվել է նաև ՀՀ Սահմանադրության մեկ այլ հոդվածով ամրագրված՝ յուրաքանչյուրի՝ իր նկատմամբ կայացված դատավճռի՝ օրենքով սահմանված կարգով վերադաս դատարանի կողմից վերանայման իրավունքը:

Միևնույն ժամանակ Խորհուրդը գտնում է, որ դատական ակտն ուղարկելու պարտականությունը կրում է դատավորին կցված դատական ծառայողը՝ դատավորի օգնականը:

Վերոգրյալը հաշվի առնելով՝ Խորհուրդը գտնում է, որ վերոհիշյալ խախտման փաստով հիմնավորված չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքը, ուստի նշված խախտման համար դատավոր Պ. Օհանյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին գործի մասը ենթակա է կարճման:

Այսպիսով, Խորհուրդը սույն կետի 1-ին ենթակետում նշված խախտումները դիտում է որպես դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, հետևաբար դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք, իսկ 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ ենթակետերում նշված խախտումները հիմնավորված համարելով՝ դրանք չի դիտում որպես կոպիտ և ակնհայտ:

Խորհուրդը գտնում է նաև, որ դատավորն իր գործողություններով ցուցաբերել է արհամարհական մոտեցում դատական ակտի և արդարադատության նկատմամբ՝ դատավճռի եզրափակիչ մասում տալով անհասկանալի ձևակերպումներ և նույնիսկ չհստակեցնելով վերջնական պատժի ժամկետը, ինչը չի բխում արդարադատության էությունից և դատարանի բարձր դերից ու նշանակությունից:

Խորհուրդը նշված խախտումները չի ընդգրկում կարգապահական պատասխանատվության հիմքում՝ հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ դատարանը ընդհանուր առմամբ գործել է մեծ ծանրաբեռնվածությամբ: Սակայն Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել, որ նման թվաբանական սխալները կարող են հանգեցնել մեղադրանքի ծավալի փոփոխության և այլ իրավական հետևանքների: Հետևաբար, բոլոր դեպքերում նման խախտումները Խորհուրդն անթույլատրելի է համարում: Նշված թերությունները, վրիպակները և բացթողումներն իրենց հերթին վկայում են դատավորի կողմից իր պարտականությունների կատարմանը ցուցաբերած անպատասխանատու մոտեցման մասին:

6. Թիվ 1-26/07 թ. քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Դատարանը քրեական գործը վարույթ է ընդունել 2006 թվականի հունիսի 28-ին, իսկ դատավճիռը կայացրել է 2007 թվականի մարտի 14-ին, այսինքն՝ քրեական գործը դատարանի վարույթում է գտնվել շուրջ ինն ամիս:

2) Դատարանը չի անդրադարձել գույքի բռնագրավման հարցին:

3) Դատավճիռը կայացվել է 2007 թվականի մարտի 14-ին, ամբաստանյալին է ուղարկվել 2007 թվականի ապրիլի 3-ին (20 օր հետո):

Խորհրդի եզրակացությունները և եզրահանգումները.

Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությամբ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի, 375-րդ հոդվածի և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի պահանջների խախտում:

1) «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը սահմանում է, որ յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Վերը հիշատակված փաստերի հիման վրա Խորհուրդը գտնում է, որ դատարանի կողմից խախտվել է անձի՝ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված՝ ողջամիտ ժամկետում դատական քննության իրավունքը, քանի որ դատարանը անհարկի հետաձգել է գործի քննությունը: Քրեական գործը փաստացի լուծվել է մի քանի նիստի ընթացքում, իսկ մյուս դեպքերում դատական նիստերը առանց անհրաժեշտության բազմիցս և երկար ժամկետներով հետաձգվել են:

Այնուամենայնիվ, Խորհուրդը նշված խախտումը չի որակում որպես ակնհայտ և կոպիտ, հետևաբար, այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

2) Ինչ վերաբերում է Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից բարձրացված ՀՀ քրեական դատավարության 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի խախտմանը, ապա խորհուրդը գտնում է, որ տվյալ նորմի խախտման փաստը բացակայում է, քանի որ դատավճռի եզրափակիչ մասում դատարանը սահմանել է միայն հիմնական պատիժ, ինչից հետևում է, որ դատարանն անհրաժեշտ չի համարել լրացուցիչ պատժի նշանակումը: Խորհուրդը միաժամանակ գտնում է, որ տվյալ գործով լրացուցիչ պատիժ նշանակելու անհրաժեշտությունը բացակայել է, հետևաբար վերոհիշյալ խախտման փաստով հիմնավորված չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքը, ուստի վարույթը վերոհիշյալ խախտման մասով ենթակա է կարճման:

3) Դատական ակտն անձին օրենքով սահմանված ժամկետից ուշ ուղարկելու վերաբերյալ Խորհուրդն իր դիրքորոշումն արտահայտել է վերևում, ուստի սույն կետում դրան կրկին անդրադառնալն աննպատակահարմար է համարում: Խորհուրդը գտնում է, որ այս խախտման մասով նույնպես կարգապահական սույն գործը ենթակա է կարճման:

7. Թիվ 1-35/07 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Դատարանը 02.02.2007թ. որոշմամբ ամբաստանյալ Անդրանիկ Սարգսյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը՝ ստորագրություն չհեռանալու մասին, փոխել է և որպես խափանման միջոց կիրառել է կալանավորումը:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Խորհուրդը գտնում է, որ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված օրինականության, անձի անձեռնմխելիության և մեղադրյալի պաշտպանության և դրա ապահովման սկզբունքների կոպիտ խախտում:

Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասի՝ ոչ ոք չի կարող կալանավորվել այլ կերպ, քան օրենքով սահմանված կարգով: Նույն օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ոչ ոք չի կարող արգելանքի վերցվել և պահվել անազատության մեջ այլ կերպ, քան սույն օրենսգրքով նախատեսված հիմքերով և կարգով: 19-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ մեղադրյալի պաշտպանի մասնակցությունը քրեական դատավարությանը չի սահմանափակում մեղադրյալի իրավունքները: Սակայն Ա.Սարգսյանի կալանավորման իրական պատճառ է հանդիսացել պաշտպանի՝ դատական նիստին չներկայանալը, այն դեպքում, երբ օրենքը պաշտպանի գործողությունների համար ամբաստանյալի համար ոչ մի բացասական հետևանք չի նախատեսում:

Բացի այդ, չի հիմնավորվել այն հանգամանքը, որ պաշտպանի կողմից դատական նիստերին չներկայանալը ամբաստանյալի կողմից դատարանում գործի քննությանը խոչընդոտելու ձև է, իսկ ինչ վերաբերում է քրեական պատասխանատվությունից ու նշանակված պատիժը կրելուց խուսափելուն և դատավճռի կատարմանը խոչընդոտելուն, ապա դա կարող է դրսևորվել միայն ամբաստանյալի վարքագծով կամ հնարավոր վարքագծով և նման հիմնավոր կասկածները պետք է պատճառաբանվեին դատավորի կողմից:

Միաժամանակ հարկ է նկատել, որ դատարանը դեռևս 2006 թվականի սեպտեմբերի 25-ին քրեական գործը դատական քննության նշանակելիս, ուսումնասիրելով գործում եղած նյութերը, պարզել էր, որ խափանման միջոցը փոխելու կամ վերացնելու հիմքեր չկան: Այդ ժամանակ ամբաստանյալը կալանավորված չի եղել:

Նման փաստական հանգամանքների առկայության պայմաններում եզրահանգումը, որ ամբաստանյալը նպատակ ունի խոչընդոտել գործի քննությանը և խուսափել պատասխանատվությունից և պատիժը կրելուց, վկայում է դատարանի կամայական վերաբերմունքի մասին:

Դատարանի նշված խախտումները որպես հետևանք առաջացրել են ՀՀ Սահմանադրության 16-րդ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 5-րդ հոդվածներով երաշխավորված ազատության և անձեռնմխելիության իրավունքների խախտում և արդյունքում անձը շուրջ 3 ամիս գտնվել է անազատության մեջ: Եվրոպական դատարանը բազմիցս նշել է, որ Կոնվենցիան պարտավորեցնում է պահպանել ազգային իրավունքի նյութական և դատավարական նորմերը, սակայն դրանից բացի պահանջում է, որ ազատությունից զրկելու ցանկացած եղանակ համապատասխանի կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի նպատակներին: Կամայականությունից անձի պաշտպանվածության վերաբերյալ Եվրոպական դատարանն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել մասնավորապես Էրկալոն ընդդեմ Հոլանդիայի գործով «Erkalo v. the Netherlands, 02 September 1998»:

Խորհուրդը արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում չի պահպանվել նաև ներպետական իրավունքի նորմը: Եվրոպական դատարանը Կլյախինն ընդդեմ Ռուսաստանի (Klyakhin v.Russia. no. 46082/99 30.11.04. par. 60) վճռով նշել է, որ որպեսզի կալանքը լինի օրինական, ազգային դատարանը պետք է պարզի, թե արդյո՞ք մեղադրյալի ազատության մեջ գտնվելը որևէ ռիսկ իր մեջ պարունակում է, թե՝ ոչ:

Ավելին, ըստ Եվրոպական դատարանի՝ Լետելյեն ընդդեմ Ֆրանսիայի գործով վճռի՝ պատժի ծանրությունն ինքնին բավարար չէ մեղադրյալին կալանավորելու համար (տե՜ս Letellier v. France, 26 June 1991):

Վերոնշյալ նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումները Խորհուրդը գնահատում է որպես կոպիտ և ակնհայտ խախտումներ, քանի որ չեն պահպանվել օրենքի պարտադիր պահանջները, խախտվել են ՀՀ քրեական օրենսգրքի և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի մի շարք սկզբունքներ, խախտումները հանգեցրել են անձի՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով ամրագրված հիմնարար իրավունքների ու ազատությունների սահմանափակումների, առաջացրել են ծանր հետևանքներ. անձն ամիսներ շարունակ ապօրինի գտնվել է կալանքի տակ:

8. Թիվ 1-225/06 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Դատարանի 26.12.2006 թվականի դատավճռով Արայիկ Սամվելի Սարգսյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177 հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին և 3-րդ կետերով և դատապարտվել ազատազրկման 5 տարի ժամկետով՝ նշանակված պատժի ժամկետին հաշվակցելով Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 2005 թվականի հոկտեմբերի 26-ի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

2) Դատարանը Ա.Սարգսյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս որպես պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք է դիտել հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը:

3) Դատարանը չի քննարկել գույքի բռնագրավման հարցը:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

1. Խորհուրդը գտնում է, որ սույն քրեական գործով կայացված դատավճռում չի պատճառաբանվել նշանակված պատժի ժամկետին Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը հաշվակցելու դատարանի որոշումը: Այդուհանդերձ, գործի նյութերից երևում է, որ Ա.Սարգսյանը սույն գործով հանցանքը կատարել է նախքան առաջին գործով Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից 26.10.2005 թվականի դատավճռի կայացումը՝ 2004 թվականի հունիսի 15-ից մինչև 2005 թվականի մարտի 7-ն ընկած ժամանակահատվածում: Այսինքն՝ ենթադրվում է, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.12.2006 թվականի դատավճռում Ա.Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատժի ժամկետին Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը հաշվակցվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի կիրառմամբ: Նշված հոդվածի համաձայն՝ դատավճիռ կայացնելուց հետո, եթե պարզվի, որ դատապարտյալը մեղավոր է նաև մեկ այլ հանցանքի համար, որը նա կատարել է նախքան առաջին գործով դատավճիռ կայացնելը, ապա պատիժ է նշանակվում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոններով, որից հետո միայն վերջնական պատժին հաշվակցվում է առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Սակայն դատարանի կողմից սխալ են մեկնաբանվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասի դրույթները, որի արդյունքում Արայիկ Սամվելի Սարգսյանի նկատմամբ թույլ է տրվել նյութական իրավունքի նորմի խախտում, այն է՝ չի կիրառվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, որը Ա. Սարգսյանի նկատմամբ ենթակա էր կիրառման:

Նկատի ունենալով, որ Ա. Սարգսյանի կատարած հանցանքների համակցությունն ընդգրկել է ծանր հանցանքներ՝ խորհուրդը գտնում է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 4-րդ մասի կիրառմամբ նրա նկատմամբ պետք է վերջնական պատիժ նշանակվեր պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով, որից հետո միայն վերջնական պատժին հաշվակցվեր Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը՝ 1 տարի 2 ամիս ժամկետը: Միևնույն ժամանակ, Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանը 26.12.2006 թվականի դատավճռով Արայիկ Սամվելի Սարգսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին, 3-րդ կետերով դատապարտելով 5 տարի ժամկետով ազատազրկման և նշանակված պատժի ժամկետին հաշվակցելով Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 26.10.2005 թվականի դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը՝ չի նշել նախկին դատավճռով նշանակված պատժից կրած և կրելու մնացած ժամկետները, իսկ պատժի սկիզբը հաշվել է 26.10.2005 թվականից: Մինչդեռ Արայիկ Սամվելի Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատժի սկիզբը պետք է հաշվվեր 26.12.2006 թվականից: Արդյունքում թույլ տրված նյութական իրավունքի խախտման հետևանքով կատարվել է սխալ հաշվարկ, որն էականորեն ազդել է Ա. Սարգսյանի նկատմամբ նշանակված պատժաչափի վրա:

2) Դատարանը Ա.Սարգսյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս, որպես պատասխանատվությունը ծանրացնող հանգամանք, հանցանք կատարելու ռեցիդիվը հաշվի առնելով, թույլ է տվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 4-րդ մասի խախտում, որի համաձայն՝ այն հանցանքների համար դատվածությունը, որոնք կատարվել են մինչև անձի տասնութ տարին լրանալը, ռեցիդիվը գնահատելիս հաշվի չեն առնվում: Խորհուրդը նշված խախտման կոպիտ և ակնհայտ լինելու մասին իր դիրքորոշումն արտահայտել է սույն որոշման «Խորհրդի պատճառաբանությունը և եզրահանգումը» բաժնում, հետևաբար անհրաժեշտ չի համարում նույնանման խախտմանը վերստին մանրամասն անդրադառնալ:

3) Ինչ վերաբերում է Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությամբ արձանագրված՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի պահանջի խախտմանը, ապա Խորհուրդը գտնում է, որ տվյալ քրեական գործով ՀՀ քրեական դատավարության 360-րդ հոդվածը չի խախտվել, ինչի մասին ավելի մանրամասն խոսվել է վերևում: Խորհուրդը գտնում է, որ այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

Այսպիսով, Խորհուրդը գտնում է, որ սույն գործով, բացառությամբ վերը շարադրված 3-րդ կետի, դատարանը թույլ է տվել նյութական իրավունքի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ:

9. Թիվ 1-130/07 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Դատարանի 19.07.2007 թվականի դատավճռով Էլո Մուրազի Թամոյանը մեղավոր է ճանաչվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-355 հոդվածի 1-ին մասով և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66 հոդվածի կանոններով դատապարտվել ազատազրկման 2 տարի 6 ամիս ժամկետով:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Խորհուրդը գտնում է, որ տվյալ գործով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 67-րդ հոդվածը կիրառելի չէր, քանի որ առաջին դատավճիռը կայացվել է 2007 թվականի փետրվարի 13-ին, իսկ երկրորդ հանցանքը կատարվել է 2007 թվականի հունվարի 9-ին, այսինքն՝ մինչև դատավճիռ կայացնելը: Հետևաբար, տվյալ դեպքում կիրառելի էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 6-րդ մասը, համաձայն որի՝ պատիժը նշանակվում է հանցանքների համակցությամբ, եթե դատավճիռ կայացնելուց հետո պարզվի, որ դատապարտյալը մեղավոր է նաև մեկ այլ հանցանքի համար, որը նա կատարել է նախքան առաջին գործով դատավճիռ կայացնելը:

Ուստի, տվյալ գործով հիմնավորված չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայությունը, հետևաբար Խորհուրդը գտնում է, որ այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

10. Թիվ 1-143/07 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Դատարանը, երկու տարբեր հանցագործությունների համար առանձին պատիժ նշանակելով, հանցանքների համակցությամբ վերջնական պատիժ չի նշանակել:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Խորհուրդը գտնում է, որ դատարանը, ամբաստանյալ Սամվել Պապիկյանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս վերջնական պատիժ չսահմանելով, թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմի խախտում, մասնավորապես դատարանը, ամբաստանյալի նկատմամբ պատիժներ նշանակելով, չի ղեկավարվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոններով, համաձայն որի՝ հանցանքների համակցությամբ յուրաքանչյուր հանցագործության համար առանձին պատիժ (հիմնական և լրացուցիչ) նշանակելով՝ դատարանը վերջնական պատիժը որոշում է նվազ խիստ պատիժը ավելի խիստ պատժով կլանելու կամ նշանակված պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով: Տվյալ դեպքում դատարանը փաստորեն կիրառել է պատիժները լրիվ գումարելու կանոնը:

Խորհուրդը գտնում է, որ յուրաքանչյուր դեպքում հանցանքների համակցությամբ պատիժ նշանակելիս դատարանը պետք է որոշի վերջնական պատիժը, ինչը վերը նշված հոդվածի պահանջ է, որի հետ կապված քրեական օրենքը որևէ բացառություն չի նախատեսում. բացառությունը վերաբերում է ոչ թե այդ պատժատեսակների գումարմանը, այլ կատարմանը: Այսպես՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 68-րդ հոդվածի 2-րդ մասի իմաստով հանցանքների համակցությամբ ազատազրկումը և տուգանքը գումարելիս դրանք ի կատար են ածվում առանձին: Այսինքն՝ օրենքը բացառելով նշված պատժատեսակների համապատասխանեցումը, միաժամանակ հնարավոր է համարում դրանց գումարումը: Խորհուրդը ՀՀ քրեական օրենսգրքի նշված նորմի խախտումը համարում է ակնհայտ խախտում, ինչը հաստատվում է դատավճռի եզրափակիչ մասի բովանդակության ուսումնասիրությունից, սակայն այն չի համարում կոպիտ, քանի որ դատարանը թեպետ եզրափակիչ մասում չի նշել պատիժները լրիվ գումարելու մասին, այնուամենայնիվ այն ըստ էության որևէ բացասական հետևանք չի առաջացրել:

Նկատի ունենալով, որ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմք է արդարադատություն իրականացնելիս նյութական օրենքի նորմի ակնհայտ և կոպիտ խախտումը, իսկ սույն գործով արձանագրված խախտումը ակնհայտ է, սակայն ոչ կոպիտ, ուստի Խորհուրդը գտնում է, որ տվյալ գործով հիմնավորված չէ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայությունը, հետևաբար Խորհուրդը գտնում է, որ այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

11. Թիվ 1-41/07 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված այն փաստական հանգամանքը, որ դատարանը ամբաստանյալի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս քննության չի առել նրա նկատմամբ լրացուցիչ պատիժ նշանակելու հարցը:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Խորհուրդը գտնում է, որ ամբաստանյալի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242 հոդվածի 1-ին մասով պատիժ նշանակելիս հոդվածի սանկցիայով նախատեսված լրացուցիչ պատժին՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկմանը, դատարանի կողմից չանդրադառնալը որպես քրեադատավարական նորմի խախտում չի դիտվում, որի վերաբերյալ խոսվել է վերևում:

12. Թիվ 1-139/07 քրեական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Դատարանը ամբաստանյալի նկատմամբ յուրաքանչյուր հանցանքի համար նշանակել է առանձին պատիժներ՝ չսահմանելով վերջնական պատիժ,

2) Դատարանի կողմից հրապարակվել և հետազոտվել են գործում եղած ապացույցները:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

1) Խորհուրդը գտնում է, որ տվյալ գործով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի նորմերի խախտման համար դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը բացակայում են, որի կապակցությամբ իր դիրքորոշումն է արտահայտել սույն բաժնի 10-րդ կետում:

2) Խորհուրդը Կարգապահական հանձնաժողովի կողմից բարձրացրած մյուս հարցերին և դատավորի կողմից դատավարական օրենքի նորմը կոպիտ և ակնհայտ խախտած լինելու հանգամանքին չի կարող գնահատական տալ, քանի որ եզրակացության մեջ նշված չեն կոնկրետ դատավարական իրավունքի նորմի կամ նորմերի խախտումներ, որոնք կատարվել են քրեական գործը քննելիս և ներկայացված չեն բավարար ապացույցներ: Հետևաբար, սույն կետում նշված հիմքերով դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայությունը հիմնավորված չէ: Ուստի Խորհուրդը գտնում է, որ այս մասով կարգապահական պատասխանատվության գործը ենթակա է կարճման:

13. Թիվ 2-1826/06 քաղաքացիական գործով Խորհուրդը հիմք է ընդունում արձանագրված հետևյալ փաստական հանգամանքները.

1) Հայցադիմումը դատարանում մուտքագրվել է 15.05.2006 թվականին, միաժամանակ ներկայացված է եղել միջնորդություն հայցի ապահովման նպատակով միջոցներ ձեռնարկելու մասին: Հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին որոշումը կայացվել է 30.08.2006 թվականին:

2) Դատարանը արգելանք է դրել վեճի առարկա հանդիսացող ամբողջ գույքի վրա:

Խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

1. Խորհուրդը գտնում է, որ դատարանը թույլ է տվել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 2-րդ կետի խախտում, մասնավորապես՝ հայցի ապահովման նպատակով 15.05.2006 թվականին ներկայացված միջնորդությունը չի քննարկվել այն ստացվելու օրը, այլ քննարկվել է 30.08.2006 թվականին, այսինքն՝ միջնորդությունը ներկայացնելուց 3 ամիս 15 օր անց: Նման պարագայում դատավորը պարտավոր էր հայցի ապահովման միջոցներ կիրառելու միջնորդության վերաբերյալ համապատասխան որոշում կայացնել հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին որոշում կայացնելու օրը, քանի որ հայցի ապահովման միջոցներ կիրառելու (չկիրառելու) մասին որոշում կարող է կայացվել միայն հարուցված վարույթի պայմաններում:

Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 98-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի՝ հայցի ապահովման միջոց է պատասխանողին պատկանող գույքի կամ դրամական միջոցների վրա հայցագնի չափով արգելանք դնելը: Մինչդեռ քննարկվող գործով դատարանն արգելանք է դրել ողջ գույքի վրա:

Խորհուրդը գտնում է, որ քննարկվող գործով դատավոր Պարգև Օհանյանի կողմից թույլ տրված խախտումը ակնհայտ է և կոպիտ հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ դատարանը, գործին մասնակցող անձի միջնորդությամբ, կամ իր նախաձեռնությամբ, միջոցներ է ձեռնարկում հայցի ապահովման համար, եթե նման միջոցներ չձեռնարկելը կարող է անհնարին դարձնել կամ դժվարացնել դատական ակտի կատարումը կամ հանգեցնել վեճի առարկա հանդիսացող գույքի վիճակի վատթարացմանը:

Նշված նորմի վերլուծությունից բխում է, որ դատարանը պարտավոր է կիրառել հայցի ապահովման միջոցներ, եթե առկա են նույն կետում նշված պայմանները: Ընդ որում, հայցի ապահովման միջոցների կիրառման կանոնների խախտումը կարող է հանգեցնել դատական ակտի կատարման անհնարինության կամ դժվարացման կամ վեճի առարկա հանդիսացող գույքի վիճակի վատթարացման: Այսինքն՝ թիվ 2-1826 քաղաքացիական գործով հայցի ապահովում կիրառելու մասին որոշումն ուշ կայացնելով՝ դատարանը ակնհայտորեն խախտել է հայցվորի դատավարական, արդյունքում նաև նյութական իրավունքները:

Հայցի ապահովման միջոցների կիրառումը հանգեցնում է անձանց (հիմնականում պատասխանողի) իրավունքների սահմանափակմանը, որպիսի հանգամանքով պայմանավորված՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը սահմանել է մի շարք երաշխիքներ, որոնք հնարավորություն են տալիս բացառել կամ նվազագույնի հասցնել դատական սխալները: Նշված երաշխիքների թվում է նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 98-րդ հոդվածի 1-ին կետի 1-ին ենթակետում ամրագրված կանոնը: Այդ կանոնի չպահպանումը կարող է հանգեցնել ինչպես հայցվորի, այնպես էլ պատասխանողի իրավունքների անհիմն սահմանափակման, քանի որ հայցի ապահովման միջոցների վերաբերյալ դատարանի որոշման վերացման պարագայում պատասխանողը վնասների հատուցման պահանջ ներկայացնելու իրավունք է ստանում: Եվ նման պարագայում վնասի հատուցման պահանջն ավելի մեծ է լինելու, քան հայցագնի չափով ապահովման միջոցներ կիրառելու դեպքում:

Այսինքն՝ հետևանքների առումով դատավարական նորմերի նման խախտումը բացասաբար է անդրադառնում դատավարության մասնակցի նյութական իրավունքների վրա՝ խախտելով ՀՀ Սահմանադրության 3-րդ, 19-րդ և 31-րդ հոդվածներով երաշխավորված վերջինիս իրավունքները:

Այսպիսով, Խորհուրդը վերը նշված խախտումները դիտում է որպես դատավարական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտում, հետևաբար դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք:

Դատավորի գործողություններում մեղքի առկայության մասին.

Խորհուրդը գտնում է, որ վերը հիշատակված այն խախտումները, որոնք Խորհուրդը կարգապահական պատասխանատվության հիմք համարեց, դատավոր Պարգև Օհանյանի կողմից կատարվել են մեղավորությամբ հետևյալ պատճառաբանությամբ:

Սույն կարգապահական վարույթը ԱԽ կարգապահական հանձնաժողովի կողմից հարուցվել է դատավոր Պ.Օհանյանի կողմից նյութական և դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ թույլ տալու հիմքով: Խորհուրդը գտնում է, որ այն դեպքերում, երբ կարգապահական պատասխանատվության հիմք են դատավորի կողմից նյութական կամ դատավարական նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումները, որոնց առկայությունը հաստատվում է կարգապահական պատասխանատվության գործի քննությամբ, Խորհուրդը ելնում է դատավորի մեղավորության կանխավարկածից, քանի որ դատական ակտերը, որոնք պարունակում են նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի խախտումներ, չեն կարող կայացվել դատավորի մեղքի բացակայությամբ: Դրանք դատավորի մտավոր գործունեության արդյունք են, որոնք նյութականացվում են դատական ակտերի կայացման և դատավարական գործողությունների կատարման ձևով նյութական և դատավարական օրենքի նորմերի կիրառման արդյունքում: Հետևաբար, նման գործունեությունը միշտ ենթադրում է մեղքի որևէ տեսակի առկայություն:

Սույն գործի քննության ընթացքում դատավոր Պ.Օհանյանի և նրա փաստաբանի կողմից ներկայացված պատճառաբանություններն այն մասին, թե կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացությունում նշված չեն արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումները, մասնավորապես՝ դրանց ակնհայտ և կոպիտ լինելը, դատավորի մեղքի առկայությունը և տեսակը, ապա Խորհուրդը գտնում է, որ այդ հանգամանքը չի կարող բացառել դատավորի գործողություններում մեղքի առկայության հանգամանքը, քանի որ կարգապահական պատասխանատվության սույն գործի քննությամբ հաստատվել են դատավորի կողմից թույլ տրված դատավարական և նյութական օրենքի նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումների առկայությունը:

Դատավարական և նյութական օրենքների նորմերի վերը նշված խախտումները Խորհուրդը բնութագրում է որպես ակնհայտ և կոպիտ այն պատճառաբանությամբ, որ նման խախտումների հետևանքով ոտնահարվել են անձանց ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքները: Խորհուրդը գտնում է, որ օրենքի նորմերի կոպիտ և ակնհայտ խախտումներ են արդարադատության իրականացման ընթացքում ՀՀ Սահմանադրության, օրենքների նորմերի այնպիսի էական խախտումները, որոնք հանգեցրել են կամ կարող են հանգեցնել անձանց՝ վերոհիշյալ իրավական ակտերով երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների կոպիտ սահմանափակմանը, դրանցից զրկելուն, գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը խոչընդոտելուն և ազդել են կամ կարող էին ազդել գործով ճիշտ և օրինական որոշման կայացմանը:

Ինչ վերաբերում է դատավոր Պ. Օհանյանի փաստաբան Հ.Ալումյանի կողմից Խորհրդին ներկայացրած փաստաթղթերին, ապա Խորհուրդը, ուսումնասիրելով դրանք, գտնում է, որ դրանք վերաբերելի չեն քննվող գործին և որևէ կերպ չեն ապացուցում կատարված խախտումների բացակայությունը և չեն բացառում դատավոր Պ. Օհանյանի մեղքը:

Տույժի տեսակի ընտրությունը (ընտրության համար նշանակություն ունեցող հանգամանքները)

Խորհուրդը հարկ է համարում արձանագրել, որ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ. Օհանյանը դատավորի պաշտոնը ստանձնել է 1999 թվականից:

Դատավոր Պ. Օհանյանը 13.04.2005 թվականին Արդարադատության խորհրդի թիվ ԱԽ-5-Ո-8 որոշմամբ ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության՝ նկատողության ձևով, արդարադատություն իրականացնելիս նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումներ թույլ տալու համար:

12.07.2006 թվականին Արդարադատության խորհրդի թիվ ԱԽ-7-Ո-15 որոշմամբ դատավոր Պ. Օհանյանը կրկին ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության՝ դիտողության ձևով, արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումներ թույլ տալու համար:

«Դատավորի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքի 32-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն, եթե կարգապահական տույժ տալու օրվանից երկու տարվա ընթացքում դատավորը չի ենթարկվել նոր կարգապահական տույժի, ապա նա համարվում է կարգապահական տույժի չենթարկված: Նշված նորմի իմաստով դատավոր Պ. Օհանյանը, 12.07.2006թ. կարգապահական պատասխանատվության ենթարկվելիս արդեն իսկ ունեցել է կարգապահական տույժ՝ 13.04.2005 թվականին նշանակված տույժը:

Խորհուրդը դատավորի կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը քննելիս հաշվի է առնում, որ 12.07.2006 թվականին դատավորի նկատմամբ կիրառված կարգապահական տույժը համարվում է առկա մինչև 12.07.2008 թվականը հետևյալ պատճառաբանությամբ.

12.07.2006թ. կիրառված տույժի իրավական հետևանքները որոշելու համար Խորհուրդը ղեկավարվում է «Դատավորի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքի 32-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, քանի որ, թեև «Դատավորի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքը ուժը կորցրել է ՀՀ դատական օրենսգրքի ընդունմամբ, սակայն նշված իրավահարաբերությունը ծագել է մինչև ՀՀ դատական օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելը, իսկ «Իրավական ակտերի մասին օրենքի» ՀՀ օրենքի 1-ին մասի համաձայն՝ իրավական ակտը տարածվում է մինչև դրա ուժի մեջ մտնելը ծագած հարաբերությունների վրա, այսինքն՝ ունի հետադարձ ուժ միայն նույն օրենքով և այլ օրենքներով, ինչպես նաև տվյալ իրավական ակտով նախատեսված դեպքերում: Մինչդեռ ՀՀ դատական օրենսգիրքը կարգապահական տույժերի կիրառման հետ կապված հարաբերությունները կարգավորող նորմերին հետադարձ ուժ չի տվել:

Վերոգրյալի հիման վրա, ղեկավարվելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, խորհուրդը կարգապահական տույժի տեսակը որոշելիս հաշվի է առնում նաև այն հանգամանքը, որ դատավոր Պ.Օհանյանը երկու անգամ ենթարկվել է կարգապահական տույժի, նախ՝ 13.04.2005 թվականին, ապա՝ 12.07.2006 թվականին:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ դատավոր Պ.Օհանյանը 13.04.2005 թվականին և 12.07.2006 թվականին արդարադատություն իրականացնելիս նյութական և դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումներ թույլ տալու հիմքով ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության՝ նախ նկատողության, ապա՝ դիտողության, և երկու անգամ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկվելու արդյունքում չի արել անհրաժեշտ հետևություններ և շարունակել է իր գործողություններով արդարադատության իրականացման ընթացքում թույլ տալ անձանց իրավունքների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներ, Խորհուրդը գտնում է, որ երրորդ անգամ նույն հիմքով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկվելու պայմաններում Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատավոր Պ.Օհանյանն այլևս անհամատեղելի է դատավորի պաշտոնին:

ՀՀ դատական օրենսգրքի 157-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի համաձայն՝ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հարցը քննելու արդյունքում Արդարադատության խորհուրդը կարող է դատավորի նկատմամբ կիրառել կարգապահական տույժերի հետևյալ տեսակներից մեկը.

1) նախազգուշացում.

2) նկատողություն, որը զուգորդվում է՝ դատավորին 6 ամիս ժամկետով աշխատավարձի 25 տոկոսից զրկելով.

3) խիստ նկատողություն, որը զուգորդվում է՝ դատավորին 1 տարի ժամկետով աշխատավարձի 25 տոկոսից զրկելով.

4) դատավորի լիազորությունների դադարեցման միջնորդությամբ Հանրապետության Նախագահին դիմելը:

Դատավորի լիազորությունների դադարեցման միջնորդությամբ Հանրապետության Նախագահին դիմելը որպես կարգապահական տույժի տեսակ, ենթակա է կիրառման այն դեպքում, եթե դատավորի կողմից թույլ տրված կարգապահական կոպիտ կամ պարբերական խախտման հետևանքով նա այլևս անհամատեղելի է դատավորի պաշտոնի համար:

Այսպիսով, դատավոր Պ. Օհանյանի կողմից արդարադատության իրականացման ընթացքում օրենքների նորմերի ակնհայտ և կոպիտ խախտումների մասին Կարգապահական հանձնաժողովի եզրակացության՝ սույն որոշման պատճառաբանական մասում հիմնավոր համարված մասի առկայությունը Խորհուրդը բավարար է համարում դատավոր Պ. Օհանյանի նկատմամբ կարգապահական կոնկրետ տույժի՝ լիազորությունները դադարեցնելու միջնորդությամբ Հանրապետության Նախագահին դիմելու տեսակը կիրառելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ Սահմանադրության 95-րդ հոդվածի 5-րդ կետով, ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ հոդվածով, 157-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով, 161-րդ հոդվածով՝ Խորհուրդը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

Կարգապահական հանձնաժողովի միջնորդությունը բավարարել:

Դիմել Հանրապետության Նախագահին Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Պ. Օհանյանի լիազորությունները դադարեցնելու միջնորդությամբ:

Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Արդարադատության խորհրդի անդամներ`

Վ. Աբելյան Ս. Անտոնյան Մ. Մարտիրոսյան Լ. Մեհրաբյան Հ. Մովսեսյան Տ. Պետրոսյան Մ. Սիմոնյան Ն. Տավարացյան