«ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է»

ՀՀ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ

ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

14 հուլիսի 2005 թ.

ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 60005285

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՂ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ

24 հունիսի 2005 թ. ք. Երևան

N 79-Ն

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՈՌՈԳՄԱՆ ՋՐԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՏՈՒՑՄԱՆ ՍԱԿԱԳՆԵՐԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության ջրային օրենսգրքի 14-րդ հոդվածը` Հայաստանի Հանրապետության հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը որոշում է.

1. Հաստատել ոռոգման ջրի մատակարարման ծառայությունների մատուցման սակագների մշակման մեթոդաբանությունը (հավելված):

2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ`

Ռ. Նազարյան

Հավելված

Հաստատված է ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի 2005 թվականի հունիսի 24-ի N 79-Ն որոշմամբ

ՈՌՈԳՄԱՆ ՋՐԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՏՈՒՑՄԱՆ ՍԱԿԱԳՆԵՐԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Սույն մեթոդաբանությունը սահմանում է ոռոգման ջրի մատակարարման ծառայություններ (այսուհետ` Ծառայություններ) մատուցող ընկերության (այսուհետ` Ընկերություն) կողմից ջրօգտագործողների ընկերություններին, ջրօգտագործողների ընկերությունների միություններին և այլ ջրօգտագործողներին (այսուհետ` Սպառողներ) մատուցվող ծառայությունների սակագնային համակարգի մշակման սկզբունքները:

1. Սակագնային համակարգի մշակման փուլերը

1.1 Սակագնային համակարգի մշակումը իրականացվում է հետևյալ փուլերով`

ա) Ընկերության տարեկան անհրաժեշտ հասույթի որոշում,

բ) ծախսերի վերլուծություն և Սպառողներին ու սպառողական խմբերին մատուցվող ծառայությունների արժեքի որոշում,

գ) սակագների կառուցվածքների մշակում:

2. Անհրաժեշտ հասույթի որոշումը

2.1 Սակագների մշակման գործընթացն իրականացնելիս Ընկերությունն առաջնորդվում է անհրաժեշտ տարեկան հասույթի ապահովման սկզբունքով, համաձայն որի անհրաժեշտ հասույթը բավարարում է իրականացնելու Ընկերության հուսալի, անվտանգ և շարունակական գործունեության համար պահանջվող բոլոր գործառնական ծախսերը և ապահովելու ներգրավված կապիտալի դիմաց թույլատրելի (ողջամիտ) շահույթը:

Անհրաժեշտ հասույթը (ԱՀ) հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով`

ԱՀ = ԹԾ + Մ + ԹՇ - ԱԵ,

որտեղ`

ԹԾ - թույլատրելի տարեկան ծախսերն են,

Մ - հիմնական միջոցների տարեկան մաշվածության գումարն է,

ԹՇ - թույլատրելի շահույթն է,

ԱԵ - այլ եկամուտներն են:

2.2 Թույլատրելի ծախսերում (ԹԾ) ներառվում են սակագների հաշվարկման 12-ամսյա ժամանակաշրջանի (այսուհետ` հաշվարկային տարի) ընթացքում Ծառայություններ մատուցելու համար կատարվող անհրաժեշտ ընթացիկ ծախսերը, այդ թվում`

ա) շահագործման և պահպանման ծախսերը, ներառյալ` աշխատավարձերը, նպաստները, ինչպես նաև ոռոգման համակարգերի շահագործման և ընթացիկ վերանորոգման համար պահանջվող ծախսերը,

բ) հարկերը (բացի շահութահարկից և ավելացված արժեքի հարկից) և Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված տուրքերն ու պարտադիր այլ վճարները,

գ) Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նախատեսված հիմնավորված և անհրաժեշտ այլ ծախսերը,

դ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունից կամ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության երաշխավորմամբ ստացված արտոնյալ վարկերի սպասարկման և մարման հետ կապված ծախսերը:

Ծառայությունների մատուցման հետ չառնչվող ծախսերը չեն ընդգրկվում անհրաժեշտ հասույթի հաշվարկում:

2.3 Հիմնական միջոցների տարեկան մաշվածության (Մ) գումարները հաշվարկվում են գծային մեթոդով` ելնելով Ծառայությունների մատուցման համար Հայաստանի Հանրապետության հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի (այսուհետ` Հանձնաժողով) կողմից օգտակար և օգտագործվող ճանաչված հիմնական միջոցների սկզբնական (ձեռքբերման) արժեքից կամ ֆինանսական հաշվետվություններում դրան փոխարինող այլ գումարից և օգտակար ծառայության ժամանակահատվածից:

2.4 Թույլատրելի է համարվում շահույթի (ԹՇ) այն մեծությունը, որն Ընկերությանը հնարավորություն է տալիս կատարել ակտիվների ֆինանսավորման համար ներգրավված կապիտալի հետ կապված պարտավորությունները և չխոչընդոտել Ընկերության զարգացման համար անհրաժեշտ լրացուցիչ սեփական կամ փոխառու միջոցների ներգրավումը:

Ընկերության ակտիվների ֆինանսավորման աղբյուրներից, պայմաններից և հնարավորություններից ելնելով` թույլատրելի շահույթի որոշման համար օգտագործվում են հետևյալ եղանակները.

ա) զուտ ակտիվների շահույթի նորմայի եղանակ,

բ) անհրաժեշտ ֆինանսական ծախսերի հատուցման եղանակ:

2.5 Զուտ ակտիվների շահույթի նորմայի եղանակի կիրառման դեպքում թույլատրելի շահույթը հաշվարկվում է որպես շահույթի հաշվարկման բազայի (ՇԲ) և թույլատրելի շահույթի նորմայի (ՇՆ) արտադրյալ`

ԹՇ = ՇԲ * ՇՆ:

Շահույթի հաշվարկման բազան Ընկերության զուտ ակտիվների արժեքն է, որը հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով`

ՇԲ = ՕՕՈԸԱ - ԿՄ + ՇԿ,

որտեղ`

ՕՕՈԸԱ - Ծառայությունների մատուցման համար Հանձնաժողովի կողմից օգտակար և օգտագործվող ճանաչված ոչ ընթացիկ ակտիվների, այդ թվում` հողի, շենքերի, կառուցվածքների և սարքավորումների, մեքենա-մեխանիզմների և այլ նյութական ակտիվների արժեքն է,

ԿՄ - ոչ ընթացիկ ակտիվների կուտակված մաշվածությունն է, որը հաշվարկվում է սույն մեթոդաբանության 2:3 կետով սահմանված մեթոդով:

ՇԿ - շրջանառու կապիտալի` Հանձնաժողովի կողմից թույլատրելի համարվող մեծությունն է, որի մեջ մտնում են Ծառայությունների իրականացման գծով Ընկերության ընթացիկ պարտավորությունների կատարման համար պահանջվող կանխիկ միջոցները, նյութերը և պահեստամասերը:

Շահույթի թույլատրելի նորման Ընկերության փոխառու և սեփական կապիտալի միջին արժեքն է` հաշվարկված կապիտալի կառուցվածքում նրանց բաժնեմասերին համապատասխան`

որտեղ`

ՍԿ և r_u - համապատասխանաբար սեփական կապիտալի մեծությունն է հաշվարկային տարվա սկզբում և նրա թույլատրելի շահույթի նորման` մինչև հարկումը,

ՓԿ_i և r_Փi - համապատասխանաբար i-րդ փոխառության չմարված մնացորդն է հաշվարկային տարվա սկզբում և նրա սպասարկման արժեքը:

Այս եղանակի կիրառման դեպքում ներգրավված կապիտալի նկատմամբ պարտավորություններն ամբողջությամբ իրականացվում են շահույթի և մաշվածության գումարների հաշվին: Հանձնաժողովի կողմից հաստատված ներդրումային ծրագրերի համաձայնեցման կարգի պահանջներին համապատասխան կատարված ներդրումները հաշվի են առնվում դրանց իրականացումից հետո` շահույթի և մաշվածության բազայում ներառման միջոցով:

2.6 Շահույթի և մաշվածության հաշվարկման բազայում, ինչպես նաև շահույթի թույլատրելի նորմայի հաշվարկում չեն ընդգրկվում այն ներդրումները, որոնք իրականացվում են դրամաշնորհների, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունից կամ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության երաշխավորմամբ ստացված արտոնյալ վարկերի հաշվին:

2.7 Անհրաժեշտ ֆինանսական ծախսերի հատուցման եղանակի կիրառման դեպքում թույլատրելի շահույթը հաշվարկվում է` հաշվի առնելով Ընկերության փաստացի ֆինանսական պարտավորությունները և սույն մեթոդաբանության 2.2 կետում նշված թույլատրելի ծախսերի կազմում չընդգրկված այն լրացուցիչ ծախսերը, որոնք անհրաժեշտ են ոռոգման համակարգի պահպանման և համալրման համար: Հաշվի առնելով, որ այդպիսի ծախսերի ֆինանսավորման աղբյուր են նաև մաշվածության գումարները, անհրաժեշտ հասույթի հաշվարկում մաշվածության և շահույթի փոխարեն ընդգրկվում են հետևյալ մեծությունները`

ա) Հանձնաժողովի հետ համաձայնեցված փոխառու միջոցների սպասարկման (տոկոսավճարներ) և մարման ծախսերը, որոնք որոշվում են Ընկերության առկա պարտքերի սպասարկման և մարման ժամանակացույցից,

բ) փոխառու միջոցներով և շահագործման ծախսերով չֆինանսավորվող տարեկան կապիտալ ծախսերը, որոնք Ընկերությունը կատարում է հիմնական միջոցների համալրման համար` Ծառայությունների անխափանությունն ապահովելու նպատակով, և որի ֆինանսավորումը պետք է իրականացվի տվյալ տարվա հասույթից:

Նշված ծախսերը ներառվում են անհրաժեշտ հասույթի կազմում` Հանձնաժողովի հետ նախապես համաձայնեցված ներդրումային ծրագրերում նախատեսված չափերով:

2.8 Այլ եկամուտները ներառում են Ծառայությունների մատուցման համար ներգրավված ակտիվների այլ նպատակներով օգտագործումից (օտարումից) ստացվող լրացուցիչ հասույթների և դրանց պատճառով առաջացող լրացուցիչ ծախսերի տարբերությունը:

2.9 Անհրաժեշտ հասույթի հաշվարկում ընդգրկված ծախսերի որոշման համար հիմք են հանդիսանում հաշվարկային տարվան նախորդող 12-ամսյա ժամանակաշրջանում Ծառայությունների մատուցման համար Ընկերության կողմից կատարված փաստացի ծախսերը, որոնց վերաբերյալ գոյություն ունի սպառիչ տեղեկատվություն:

Նշված փաստացի ծախսերը ճշգրտվում են` հաշվի առնելով սակագնային հայտի ներկայացման պահին արդեն հայտնի և նոր սակագնի գործողության ընթացքում կանխատեսվող ողջամիտ փոփոխությունները:

3. Ծախսերի վերլուծություն ԵՎ Ծառայությունների արժեքի որոշում

3.1 Սակագնային համակարգի մշակման հաջորդ փուլը ծախսերի վերլուծությունն է, որի միջոցով իրականացվում է ընդհանուր ծախսերի բաշխումը բոլոր սպառողական խմբերի միջև:

Ծախսերի վերլուծությունը բաղկացած է հետևյալ քայլերից`

ա) ծախսերի տարանջատում ըստ գետավազանային բաժանումների,

բ) սպառողների խմբավորում,

գ) ծախսերի դասակարգում:

3.2 Ծախսերի վերլուծության համար Ընկերությունն իր կողմից սպասարկվող տարածքը բաժանում է ըստ գետավազանների (մասնաճյուղերի):

3.3 Սպառողների խմբավորումն իրականացվում է այնպես, որ նույն խմբում ընդգրկվեն սպառողներ, որոնց սպասարկումը գրեթե նման ծախսային բեռնվածք է ստեղծում Ընկերության համար: Սպառողները բաժանվում են երկու խմբի`

ա) ինքնահոս եղանակով սպասարկվող սպառողներ,

բ) մեխանիկական եղանակով սպասարկվող սպառողներ:

3.4 Ծառայությունների մատուցման համար Ընկերության կողմից իրականացվող ընդհանուր ծախսերը դասակարգվում են երկու խմբի` ուղղակի և անուղղակի:

Ուղղակի են այն ծախսերը (Ծու), որոնք հնարավոր է անմիջականորեն վերագրել տվյալ գետավազանի սպառողների յուրաքանչյուր խմբին Ծառայություններ մատուցելու համար կատարված ծախսերին:

Ինքնահոս եղանակով սպասարկվող սպառողների համար դրանք հիմնականում ջրառի, ջրատարների և այլ հիդրոտեխնիկական կառուցվածքների (մինչև բաժանարար հանգույց) շահագործման և պահպանման ծախսերն են:

Մեխանիկական եղանակով սպասարկվող սպառողների համար ուղղակի ծախսերն են պոմպային ջրհան կայանների, մղման խողովակաշարերի, ջրավազանների և այլ հիդրոտեխնիկական կառուցվածքների (մինչև բաժանարար հանգույց) շահագործման և պահպանման ծախսերը, այդ թվում` էլեկտրական էներգիայի:

3.5 Անուղղակի ծախսերը (Ծա) կապված են միաժամանակ մի քանի կամ բոլոր գետավազանների հետ, և քանի որ դրանք հնարավոր չէ ուղղակիորեն վերագրել որևէ գետավազանի, ապա յուրաքանչյուր գետավազանի անուղղակի ծախսերի հատուցվող մասնաբաժինը որոշվում է այդ գետավազանից մատակարարված ջրի ծավալով`

,

որտեղ` n - գետավազանների քանակն է,

k_i - i -րդ գետավազանի անուղղակի ծախսերի բաշխման գործակիցն է,

V_i - i-րդ գետավազանից մատակարարված ջրի ծավալն է:

Այսպիսով, i-րդ գետավազանի անուղղակի ծախսերի հատուցվող մասնաբաժինը կլինի`

Ծ_աi = k_i * Ծ_ա:

3.6 Յուրաքանչյուր գետավազանի անուղղակի ծախսերի հատուցվող մասնաբաժինը բաշխվում է տվյալ գետավազանի ինքնահոս (Ծիաi) և մեխանիկական (Ծմաi) եղանակներով սպասարկվող սպառողական խմբերի միջև`

Ծիաi=qիi *Ծաi ,

Ծմաi=qմi *Ծաi ,

որտեղ` q<sup>ի</sup><sub>i</sub> և q<sup>մ</sup><sub>i</sub> - i-րդ գետավազանի համապատասխանաբար ինքնահոս և մեխանիկական եղանակներով սպասարկվող սպառողական խմբերի անուղղակի ծախսերի բաշխման գործակիցներն են, որոնք որոշվում են հետևյալ բանաձևերով`

qիi =	Vիi
	Vi

qմi =	Vմi
	Vi

որտեղ`

V^ի_i և V^մ_i - i-րդ գետավազանից համապատասխանաբար ինքնահոս և մեխանիկական եղանակներով սպասարկվող սպառողներին մատակարարված ջրի ծավալներն են:

4. Սակագների մշակումը

Յուրաքանչյուր գետավազանի ինքնահոս և մեխանիկական եղանակներով սպասարկվող սպառողական խմբերի սակագնային դրույքները համապատասխանաբար որոշվում են հետևյալ բանաձևերով`

 ,

 ,

որտեղ`

Ծ^ի_ուi և Ծ^մ_ուi - i-րդ գետավազանի համապատասխանաբար ինքնահոս և մեխանիկական եղանակներով սպասարկվող սպառողական խմբերի կողմից հատուցվող ուղղակի ծախսերի մասնաբաժիններն են,

Ծիաi և Ծմաi - i-րդ գետավազանի համապատասխանաբար ինքնահոս և մեխանիկական եղանակներով սպասարկվող սպառողական խմբերի կողմից հատուցվող անուղղակի ծախսերի մասնաբաժիններն են,

ՋԾ^ի_i և ՋԾ^մ_i - i-րդ գետավազանի համապատասխանաբար ինքնահոս և մեխանիկական եղանակներով սպասարկվող սպառողական խմբերի կողմից տարվա ընթացքում ծախսվող ոռոգման ջրի ծավալն են: