«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Ռ. Քոչարյան
 5 սեպտեմբերի 2005 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

18 օգոստոսի 2005 թվականի N 1343-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀՐԱՀԱՆԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ղեկավարվելով «Ավիացիայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 12-րդ հոդվածով, «Հրդեհային անվտանգության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով և Միջազգային քաղաքացիական ավիացիայի մասին Չիկագոյի կոնվենցիայի «Որոնում և փրկում» N 14 հավելվածով` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել`

ա) Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական ավիացիայի հրդեհային անվտանգության ապահովման մասին հրահանգը` համաձայն N 1 հավելվածի,

բ) հրդեհի մասին ակտի ձևը` համաձայն N 2 հավելվածի,

գ) հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտման մասին արձանագրության ձևը` համաձայն N 3 հավելվածի,

դ) օբյեկտի (արտադրական տեղամասի, պահեստի, ագրեգատի և այլնի) շահագործման ժամանակավոր դադարեցման մասին արձանագրության ձևը` համաձայն N 4 հավելվածի,

ե) աշխատանքի ավարտից հետո, փակվելուց առաջ պահեստների, լաբորատորիաների և այլ տարածքների զննման, առաջնային հակահրդեհային հրահանգավորում անցկացնելու հաշվառման, երկրորդային հակահրդեհային հրահանգավորում անցկացնելու գրանցման, կազմակերպության օբյեկտներում կրակային աշխատանքների հաշվառման մատյանների ձևերը` համաձայն N 5 հավելվածի,

զ) քիմիական նյութերի պահպանման կարգը, թունաքիմիկատների բաժանման ցանկը` ըստ հրդեհանվտանգության աստիճանի, անհամատեղելի թունաքիմիկատների ցանկը` համաձայն N 6 հավելվածի,

է) քաղաքացիական ավիացիայի կազմակերպությունների օբյեկտներում հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցների անհրաժեշտ քանակության ցանկը` համաձայն N 7 հավելվածի,

ը) կրակային աշխատանքների կատարման թույլտվության ձևը` համաձայն N 8 հավելվածի,

թ) հրդեհային անվտանգության տեխնիկայի կտրոնի ձևը` համաձայն N 9 հավելվածի:

2. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2005 թ. օգոստոսի 29 Երևան

Հավելված N 1 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

Հ Ր Ա Հ Ա Ն Գ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Գ Լ ՈՒ Խ I

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Հայաստանի Հանրապետության Քաղաքացիական ավիացիայի հրդեհային անվտանգության հրահանգը մշակված է Հայաստանի Հանրապետության «Ավիացիայի մասին» օրենքի, Հայաստանի Հանրապետության «Հրդեհային անվտանգության մասին» օրենքի, Քաղաքացիական Ավիացիայի Միջազգային Կազմակերպության (այսուհետ՝ ԻԿԱՕ) կողմից ընդունված Միջազգային ստանդարտների և ուղեցույցների պահանջներին համապատասխան: Սույն հրահանգով կարգավորվում են թռիչքների և քաղաքացիական ավիացիայի բնագավառում ավիացիոն գործունեություն իրականացնող կազմակերպությունների (այսուհետ՝ կազմակերպություններ) հրդեհային անվտանգության ապահովման հարցերը:

2. Քաղաքացիական ավիացիայի հրդեհային պահպանությունը կազմակերպվում է օդանավերի թռիչքների, ավիացիոն տեխնիկայի և օբյեկտների հրդեհային անվտանգության ապահովման նպատակով:

3. Քաղաքացիական ավիացիայի հրդեհային պահպանություն ապահովող միջոցառումների ամբողջությունը պետք է նախատեսի.

1) Օդանավերի թռիչքների հրդեհային անվտանգության ապահովման ուղղությամբ՝

ա) կազմակերպությունների համալրումը նորագույն, ավելի հզոր, ժամանակակից հրշեջ տեխնիկայով և հրդեհաշեջ նյութերով, դրանց սարքին և մշտապես մարտական պատրաստվածություն.

բ) հրշեջ-փրկարարական ուժերի և միջոցների նորմատիվային ժամանակում բացազատման և օգտագործման նպատակով թռիչք-վայրէջքային գոտու մերձակայքում հրշեջ-փրկարարական կայանների կառուցում.

գ) հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների հերթապահ անձնակազմի կողմից օդանավերի թռիչքների և վայրէջքների մշտապես դիտման կազմակերպում.

դ) հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների և կազմակերպության համապատասխան ծառայությունների, Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման նախարարության արտակարգ իրավիճակների վարչության և այլ կազմակերպությունների հետ հուսալի հաղորդակցության և հստակ փոխգործողության կազմակերպում.

ե) հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների անձնակազմի բարձր մարտական և մասնագիտական պատրաստականություն: Քաղաքացիական ավիացիայում առկա միջոցներով օդանավերում հրդեհների մարման մեթոդների  և մարտավարության կատարելագործում: Հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների գործնական պարապմունքների և վարժանքների համար նախատեսված ուսումնամարզական կենտրոնների ստեղծում:

2) Ավիացիոն տեխնիկայի և օբյեկտների հրդեհային անվտանգության ապահովման ուղղությամբ՝

ա)  հրդեհային անվտանգության միջոցառումների մասին հրահանգի մշակում` ինչպես օբյեկտների, այնպես էլ առանձին ստորաբաժանումների համար և հրդեհային անվտանգության կարգի խստագույն սահմանում.

բ) հրդեհներ և բռնկումներ առաջացնող պատճառների ժամանակին հայտնաբերման և վերացման նպատակով մշտապես տարվող կանխարգելիչ աշխատանքներ.

գ) կազմակերպությունների աշխատակիցների հրդեհային անվտանգության կանոնների և հրդեհի առաջացման դեպքերում պահանջվող գործողությունների ուսուցանում.

դ) հրդեհի դեպքում մարդկանց, ավիացիոն տեխնիկայի, սարքավորումների և գույքի արագ տարահանման համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծում.

ե) հակահրդեհային ծառայության անձնակազմի նախապատրաստումը հրդեհների  ժամանակին մարմանն ուղղված գործողություններին.

զ) օդանավերի կայանատեղերում և օդանավակայանի կառամատույցում հրշեջ ավտոմեքենաների պարեկության կազմակերպում, օդանավերի տեխնիկական սպասարկման ժամանակ հրդեհային անվտանգության խախտումների  ժամանակին հայտնաբերման, կանխարգելման, ինչպես նաև հրդեհի առաջացման դեպքում օպերատիվ հրդեհաշիջման համար:

4.  Կազմակերպության հրշեջ պահպանության միջոցառումները պլանավորվում են կազմակերպության, դրա կառուցվածքային  ստորաբաժանումների (ծառայություններ, բաժիններ և այլն) հրշեջ-տեխնիկական հանձնաժողովի, հակահրդեհային ծառայության հեռանկարային և ընթացիկ պլաններում, դրանց վերաբերող մասում:

Պլանավորումը պետք է ամբողջապես ընդգրկի թռիչքների հրշեջ-փրկարարական ապահովման և ավիացիոն տեխնիկայի և օբյեկտների հրդեհային անվտանգության միջոցառումները:

5. Կազմակերպության` «Գարուն-ամառ» և «Աշուն-ձմեռ» ժամանակաշրջաններին նախապատրաստման ժամանակ ստուգվում է հրդեհային անվտանգությունը ապահովող  միջոցառումների համալիր ամբողջականությունը:

6. Կազմակերպությունները կազմակերպում են հրշեջ պահպանության հարցերի հաշվառումն ու հաշվետվությունը: Հաշվառմանը ենթակա են՝

ա) զինվածության մեջ գտնվող հրշեջ-փրկարարական տեխնիկայի և հրդեհաշեջ նյութերի, սարքավորումների և հանդերձանքի քանակությունը, դրանց տեխնիկական վիճակը.

բ) կազմակերպություններում գտնվող հրդեհաշիջման սկզբնական և հիմնական միջոցները, հակահրդեհային ինքնաշխատ սարքավորումները, դրանց տեխնիկական վիճակը և սպասարկման կարգը.

գ) օդանավերում և օբյեկտներում հրդեհները, դրանց առաջացման պատճառները և պատճառած վնասը.

դ) իրականացված հրշեջ-փրկարարական աշխատանքները և դրանց արդյունավետությունը (հրդեհված օդանավերից տարահանված ուղևորների և անձնակազմի անդամների քանակը, փրկված ավիացիոն տեխնիկայի, գույքի և սարքավորումների գումարը).

ե) տարվող հրդեհային-կանխարգելիչ աշխատանքը, օբյեկտների ամբողջական և մասնակի հետազոտումները, ստուգումները, ամենօրյա ստուգումների ընթացքում բացահայտված հրդեհային անվտանգության թերությունները և այդ առիթով տրված կարգադրագրերը, օբյեկտների փակվելուց առաջ դրանց հրդեհային անվտանգության վիճակի ստուգումների արդյունքները.

զ) հրդեհային անվտանգության կենսակարգը խախտող անձանց նկատմամբ կիրառված կարգապահական և վարչական պատժամիջոցները.

է) հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների անձնակազմի հետ անցկացվող  պարապմունքները, օպերատիվ պլաններով նախատեսված գործողությունների կատարելագործմանն ուղղված վարժանքները և մարզումները, հրշեջ-կիրառական մարզաձևի մրցումները, ծառայություններում հրդեհային անվտանգության թեմաներով անցկացված պարապմունքների և զրույցների քանակը և ունկնդիրների ընդգրկումը, հրդեհատեխնիկական մինիմումի պարապմունքների և հրահանգավորումների անցկացումը.

ը) օբյեկտների լավագույն հրդեհային անվտանգության վիճակը որոշող մրցույթային զննումները, հրշեջ-տեխնիկական կոնֆերանսները և  այլ մասսայական-բացատրական աշխատանքները:

Հաշվառման տվյալների հիման վրա անցկացվում է կազմակերպության հրշեջ պահպանության վիճակի հետազոտումը, մշակվում և իրագործվում են դրա բարելավմանը ուղղված միջոցառումները:

7. Կազմակերպությունների հիմնական ֆոնդերը, շինությունները և այլ գույքը, ինչպես նաև  քաղաքացիներին պատկանող գույքը համարվում է փրկված, եթե այն գտնվել է հրդեհի տարածման գոտում և հրդեհից հետո կարող է օգտագործվել իր սկզբնական նշանակությամբ:

Հրդեհի տարածման գոտին  որոշվում է հակահրդեհային անջրպետներով սահմանափակված կամ հրդեհաշիջման ինքնաշխատ համակարգերով պաշտպանված տարածքների մակերեսով (ծավալով), շինության հակահրդեհային խցի (սեկցիայի) ծավալով: Հակահրդեհային անջրպետների, խցերի (սեկցիաների) բացակայության դեպքում, դրսի հիմնական կամ հենարան հանդիսացող պատերով և ծածկույթներով սահմանափակված միջանկյալ ծավալով:

Այլ օդանավերի, շենքերի, շինությունների վրա հրդեհի տարածման դեպքում փրկված գույքի արժեքը որոշվում է նաև այդ շենքերում, շինություններում և օդանավերում:

8. Հրդեհի ժամանակ օդանավից տարահանված ուղևորները և անձնակազմը, ինչպես նաև հրդեհի տարածման գոտուց տարահանված մարդիկ, գյուղատնտեսական կենդանիները և թռչունները համարվում են փրկվածներ:

9. Հրդեհից փրկված կազմակերպությունների հիմնական ֆոնդերի, շինությունների և այլ գույքի, ինչպես նաև  քաղաքացիներին պատկանող գույքի արժեքը, հաշվառվում է համաձայն հրդեհների հաշվառման կանոնների:

10. Հրդեհի ժամանակ վնասված կազմակերպությունների հիմնական ֆոնդերը, շինությունները և այլ գույքը, ինչպես նաև  քաղաքացիներին պատկանող գույքը, նույնպես համարվում է որպես փրկված: Փրկված գույքի արժեքը տվյալ դեպքում որոշվում է առանց նյութական արժեքների վնասված մասի գումարի:

Նյութական վնաս չպատճառած հրդեհների ժամանակ փրկված գույքի չափը չի որոշվում:

11. Առաջացած հրդեհների մասին կազմակերպությունները եռօրյա ժամկետում գրավոր զեկուցում են գլխավոր վարչություն:

Յուրաքանչյուր հրդեհի վերաբերյալ կատարվում է հետաքննություն և կազմակերպության ղեկավարի կողմից հրապարակվում է հրաման, որի մեջ պարզաբանվում է առաջացած հրդեհի պատճառները, առաջարկվում են կոնկրետ կանխարգելման միջոցառումներ:

12. Սույն հրահանգի պահանջների խախտում կատարած անձինք ենթակա են պատասխանատվության՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:

13. Կազմակերպություններում հրդեհային պահպանությունը ապահովելու նպատակով անցկացվող միջոցառումներին ներգրավվում են ճարտարագիտատեխնիկական աշխատակիցներ և ծառայողներ:

14. Միջոցառումները ապահովող աշխատանքային խմբերի կազմի մեջ մտնում են գլխավոր ճարտարագետը կամ կազմակերպության ղեկավարի տեղակալը, հակահրդեհային ծառայության պետը կամ նրա տեղակալը, հակահրդեհային ծառայության ճարտարագետ-տեսուչները, աշխատանքի պահպանության և անվտանգության տեխնիկայի ճարտարագետը, ծառայությունների ղեկավարները և այլ մասնագետներ` կազմակերպության ղեկավարի հայեցողությամբ:

15. Աշխատանքային խմբերի հիմնական խնդիրներն են հանդիսանում՝

ա) հայտնաբերել հրդեհավտանգ խախտումները` տեխնոլոգիական գործընթացներում, աշխատող ագրեգատներում, պահեստներում և բազաներում, որոնք կարող են առաջացնել հրդեհ, պայթյուն կամ վթար և մշակել միջոցառումներ, հայտնաբերված անսարքությունների և խախտումների վերացման նպատակով.

բ) աջակցել կազմակերպության հակահրդեհային ծառայությանը հրշեջ-կանխարգելիչ աշխատանքների կազմակերպման և անցկացման, ինչպես նաև արտադրամասերում, պահեստներում, վարչական շենքերում և բնակելի սենյակներում խիստ հակահրդեհային ռեժիմ սահմանելու համար.

գ) հրդեհային անվտանգության հարցերով նորարարական և գյուտարարական աշխատանքների կազմակերպումը.

դ) հրդեհային կանոնների և ռեժիմի պահպանման հարցերով ճարտարագիտատեխնիկական աշխատակիցների, ծառայողների, բանվորների միջավայրում մասսայական բացատրական աշխատանքների անցկացումը:

16. Աշխատանքային խմբերը սահմանված խնդիրները իրականացնում են՝

ա) ոչ պակաս տարին 2-4 անգամ (ըստ կազմակերպության հրդեհավտանգավորության)՝ բոլոր արտադրական շենքերի, բազաների, պահեստների, լաբորատորիաների և կազմակերպության այլ ծառայողական սենյակների մանրամասն զննում, տեխնոլոգիական գործընթացներում, պահեստներում, լաբորատորիաներում, էլեկտրատնտեսությունում, ջեռուցման, օդափոխության համակարգերում և այլ օբյեկտներում ու սարքավորումներում հրդեհավտանգ բացթողումները հայտնաբերելու նպատակով: Առաջարկում են ձևեր և ուղղություններ հայտնաբերված բացթողումների վերացման համար և սահմանում են ժամկետներ անհրաժեշտ հակահրդեհային միջոցառումների կատարման համար.

բ) բանվորների, ծառայողների, ճարտարագիտատեխնիկական աշխատակիցների  հետ անցկացնում են դասընթացներ և զրույցներ հակահրդեհային թեմաներով.

գ) հրդեհային վիճակի մասին հարցերը  քննարկում են արտադրական խորհրդակցություններում, տեղական արհմիութենական ժողովներում.

դ) անցկացնում են կազմակերպության արտադրամասերի, պահեստների,  բնակելի շենքերի հակահրդեհային վիճակի և հակահրդեհային ծառայության մարտունակության վիճակի հասարակական ստուգատեսներ.

ե) աշխատանքային խմբի կողմից առաջարկված բոլոր հակահրդեհային միջոցառումները ձևակերպվում են ակտի ձևով, հաստատվում  կազմակերպության ղեկավարի կողմից և ենթակա են կատարման նշված ժամկետներում:

Գ Լ ՈՒ Խ  II 

ԹՌԻՉՔՆԵՐԻ ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ 

17. Թռիչքների հրդեհային անվտանգության ապահովումը` դա միջոցառումների ամբողջություն է ուղղված ավիացիոն պատահարների ժամանակ կամ արտակարգ իրավիճակներում քաղաքացիական ավիացիայի օդանավակայանի տարածքում օդանավերի հրդեհների մարմանը և այդ օդանավերում գտնվող մարդկանց փրկելու համար պայմանների ստեղծմանը:

18. Ելնելով աերոդրոմի հրշեջ պաշտպանության պահանջվող մակարդակի կարգից` կազմակերպությունները պետք է ունենան հրդեհաշեջ նյութերի նորմատիվ պաշար, որը պետք է հրշեջ ավտոմեքենաներով միաժամանակ հասցվի ավիապատահարի վայր:

19. Աերոդրոմների հրշեջ պաշտպանության պահանջվող մակարդակի կարգը, հրշեջ-փրկարարական ավտոմեքենաների քանակը և տեսակը, ինչպես նաև հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների թվային կազմը, սահմանվում է գախավոր վարչության կողմից` համաձայն ԻԿԱՕ նորմատիվ պահանջների:

20. Կազմակերպությունում միշտ պետք է պահվի հրդեհաշեջ նյութերի եռակի պաշար` օդանավերում հրդեհների մարման նպատակով:

21. Հրշեջ-փրկարարական հաշվարկները և հրշեջ-փրկարարական տեխնիկան օդանավակայաններում տեղակայվում են վթարային-փրկարարական կայաններում, որոնք զետեղված են այնպես, որ թռիչքադաշտը լինի առավելագույն չափով տեսանելի և հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների բացազատումը, յուրաքանչյուր վազքուղու վերջում, տեսանելիության և ճանապարհների մակերևույթի վիճակի լավագույն պայմաններում չգերազանցի 3 րոպե՝ առաջին հրշեջ մեքենայի և 4 րոպե՝ հաջորդ հրշեջ մեքենաների համար:

22. Բացազատման ժամանակ է համարվում վթարային-փրկարարական և հակահրդեհային ծառայությունների առաջին կանչի պահից մինչև առաջին բացազատված հրշեջ ավտոմեքենայից (ավտոմեքենաներից) փրփուրի հաշվարկային ծախսի առնվազն 50 % փրփուրի ծախս ապահովելու պահը:

23. Այն դեպքերում, երբ բացազատումը հիմնական վթարային-փրկարարական կայանից գերազանցում է 3 րոպեն, աերոդրոմներում նախատեսվում են մեկնարկային վթարային-փրկարարական կայաններ:

24. Հրշեջ-փրկարարական աշխատանքների ղեկավարման, ինչպես նաև վթարային-փրկարարական այլ ուժեր կանչելու համար, վթարային-փրկարարական կայանները պետք է ունենան ուղիղ կապի միջոց օդանավակայանի երթևեկման ծառայության, արտակարգ իրավիճակների վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոնի կամ մոտակա հրշեջ մասի հետ, ինչպես նաև ռադիոկապ` հրշեջ-փրկարարական աշխատանքների ղեկավարի, հրշեջ-փրկարարական և հատուկ հրշեջ ավտոմեքենաների հետ:

25. Հրշեջ-փրկարարական աշխատանքների ժամանակ, ուղիղ կապի ուղիներով և ռադիոկապով խոսակցությունները ենթարկվում են ինքնաձայնագրման: Ձայնագրված նյութերը պետք է պահվեն երեք օրից (72 ժ) ոչ պակաս:

26. Կազմակերպության աերոդրոմներում նախատեսվում են մոտեցման ճանապարհներ, ջրաղբյուրներին և ավիացիոն պատահարների առավել հնարավոր վայրերին: Հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել վազքուղու վերջնամասերից մինչև 1000 մ հեռավորությամբ զետեղված վերթիռային և նախավայրէջքային գոտիներին մոտենալու հնարավորությանն ապահովելու վրա:

27. Թռիչքների իրականացման ժամանակամիջոցում, օդանավերի թռիչք-վայրէջքներին և գետնավարմանը մշտապես հետևելու համար, հիմնական կամ մեկնարկային վթարային-փրկարարական կայանում նշանակվում է հրշեջ-փրկարարական հաշվարկի անձնակազմի հերթապահություն: Հերթապահները ապահովվում են դիտարկման օպտիկական և կապի միջոցներով, ավիապատահարների և հրդեհների դեպքում օպերատիվ հաղորդակցություններ վարելու համար, ինչպես նաև գերկարճ ռադիոալիքային հաճախականությամբ աշխատող ընդունիչներով (մեկնարկի և շրջադարձի կարգավարի աշխատանքային հաճախականության վրա)` օդանավերի և երթևեկման ծառայության կարգավարների միջև հաղորդակցությունները լսելու համար:

28. Չի թույլատրվում հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների, հրշեջ-փրկարարական մեքենաների և վթարային-փրկարարական սարքավորումների օգտագործումը այլ նպատակների համար, ինչպես նաև այլ ծառայությունների տեղակայումը վթարային-փրկարարական կայանների շենքերում:

29. Յուրաքանչյուր հրշեջ-փրկարարական հաշվարկի հետ, ոչ պակաս, քան ամիսը մեկ անգամ, անց են կացվում իրական պայմաններին առավելագույնս մոտեցված գործնական պարապմունքներ՝ ուսումնամարզական կենտրոններում:

30. Օդանավերում հրդեհների մարման և մարդկանց փրկելու աշխատանքների ժամանակ հրշեջ-փրկարարական հաշվարկները գործում են համաձայն Հայաստանի Հանրապետության «Ավիացիայի մասին» օրենքի, ԻԿԱՕ կողմից ընդունված Միջազգային ստանդարտների և Հանձնարարելի պրակտիկայի, Հայաստանի Հանրապետությունում որոնման և փրկարարական ծառայությունների կազմակերպման ու համագործակցության կարգի և այդ բնագավառը կարգավորող գլխավոր վարչության այլ նորմատիվային փաստաթղթերի:

31. Քաղաքացիական ավիացիայի յուրաքանչյուր կազմակերպություն կազմում է օդանավակայանի տարածքում վթարված օդանավերի հրդեհաշիջման և հրշեջ-փրկարարական աշխատանքների օպերատիվ պլան, որը հաստատվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման նախարարության արտակարգ իրավիճակների վարչության և Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության կողմից:

32. Օդանավերում վթարային-փրկարարական աշխատանքների կատարման և օբյեկտներում հրդեհների մարման համար հրշեջ-փրկարարական հաշվարկների յուրաքանչյուր ելք գրանցվում է հատուկ մատյանում:

33. Վթարված օդանավերում հրդեհների մարման գործողությունները ձևակերպվում են ակտով (հավելված 2):

Գ Լ ՈՒ Խ  III 

ԱՎԻԱՑԻՈՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻ ԵՎ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

34. Ավիացիոն տեխնիկայի և օբյեկտների հրդեհային անվտանգության ապահովումը միջոցառումների ամբողջություն է` նպատակաուղղված ավիացիոն տեխնիկայում, օբյեկտներում հրդեհների կանխարգելմանը, իսկ հրդեհների առաջացման դեպքում, դրանց ժամանակին հայտնաբերմանը և արդյունավետ հրդեհաշիջմանը, մարդկանց, նյութական արժեքների անվտանգ տարահանմանը, ինչպես նաև շենքերը, շինությունները, պահեստները, օդանավերի կայանատեղերը հրդեհային պաշտպանիչ միջոցներով սարքավորելուն:

35. Ավիացիոն տեխնիկայի և օբյեկտների հրդեհային անվտանգության ապահովման հիմնական և արդյունավետ ձևը՝ հրդեհային-կանխարգելիչ աշխատանքներն են, որոնք անց են կացվում հրդեհներ առաջացնող պատճառների ժամանակին հայտնաբերման և դրանց վերացման նպատակով:

Հրդեհային-կանխարգելիչ աշխատանքը իրենից ներկայացնում է ծրագրված հետազոտությունների, կանոնավոր վերահսկողական տեղազննումների, սահմանված հակահրդեհային նորմերի և կանոնների պահպանման ամենօրյա հսկողության, օբյեկտներում և օդանավերի տեխնիկական սպասարկումների ժամանակ հայտնաբերված թերությունների վերացմանն ուղղված միջոցառումների ամբողջություն:

36. Հրդեհային-կանխարգելիչ աշխատանքները անցկացնում են՝

ա) աշխատանքային խմբերը` ծրագրային հետազոտություններ և վերահսկողական տեղազննումներ.

բ) հակահրդեհային ծառայության համապատասխան իրավասու աշխատակիցները.

գ) կառուցվածքային ստորաբաժանումներում հրդեհային անվտանգության ապահովման համար պատասխանատու անձինք:

37. Ելնելով հրդեհային-կանխարգելիչ հետազոտության, տեղազննման, ամենօրյա հսկողական աշխատանքների արդյունքներից` կատարվում են հետևյալ միջոցառումները՝

1) կառուցվածքային ստորաբաժանումների ղեկավարների կողմից վերացվում են հայտնաբերված հրդեհային անվտանգության խախտումները.

2) հակահրդեհային ծառայության համապատասխան իրավասու աշխատակիցների կողմից`

ա) տրվում են կարգադրագրեր՝ հայտնաբերված հրդեհային անվտանգության խախտումների վերացման համար.

բ) կազմվում են արձանագրություններ (հավելված 3):

38. Հրշեջ-տեխնիկական հետազոտության արդյունքների մասին կազմված ակտը, կազմակերպության ղեկավարի կողմից հաստատվելուց հետո, հանդիսանում է հանձնարարական փաստաթուղթ և ենթակա է պարտադիր կատարման` առանց լրացուցիչ հրամանի (ցուցումի):

39. Հակահրդեհային նորմերի և կանոնների խախտումների վերացման համար օբյեկտի շահագործումը ժամանակավորապես դադարեցվում է:

Օբյեկտի շահագործման ժամանակավոր դադարեցումը կատարվում է մինչև հրդեհային անվտանգության խախտումների լրիվ վերացումը, որը ձևակերպվում է արձանագրությամբ (հավելված 4):

40. Ենթակառուցվածքային ստորաբաժանումների հրդեհային անվտանգության ապահովման համար պատասխանատու անձինք, աշխատանքները ավարտելուց հետո, տեղամասերում, սենյակներում, պահեստներում և այլուր, դրանց փակելուց առաջ, կազմակերպում են տեղազննումներ` ոչ աշխատանքային ժամերին աշխատատեղերում հրդեհային անվտանգության ապահովման նպատակով:

Տեղազննման արդյունքները նշվում են հատուկ մատյանում (հավելված 5):

Հրդեհային անվտանգության խախտումներ հայտնաբերելու դեպքում օբյեկտը հակահրդեհային տեսանկյունից համարվում է փակման ոչ ենթակա, մինչև հայտնաբերված թերությունների վերացումը:

41. Հրդեհային անվտանգության կանոնների, հրդեհների առաջացումը կանխարգելող միջոցառումների, սկզբնական և հիմնական հրդեհաշիջման միջոցներից օգտվելու ձևերի, ինչպես նաև հրդեհների բռնկման դեպքերում գործողությունների ուսուցման նպատակով կազմակերպությունների աշխատակիցները արտադրական ուսուցման ժամանակ պարտադիր անցնում են հատուկ հակահրդեհային պատրաստականության դասընթացներ:

Հակահրդեհային պատրաստականությունը բաղկացած է հակահրդեհային հրահանգավորումից (առաջնային և երկրորդային) և հրշեջ-տեխնիկական մինիմումի դասընթացներից:

42. Առաջնային հակահրդեհային հրահանգավորում անցնում են բոլոր նոր աշխատանքի ընդունվող անձինք, որի մասին կատարվում է գրանցում հաշվառման մատյանում (հավելված 5): Մատյանում կատարվում են նաև գրանցումներ ժամանակավոր և գործուղման մեջ գտնվող աշխատակիցների, հրդեհավտանգ բեռներ տեղափոխող տրանսպորտը ուղեկցելու համար նշանակված անձանց հրահանգավորման մասին:

43. Երկրորդային հակահրդեհային հրահանգավորումը անցկացվում է անմիջապես աշխատատեղում, աշխատանքի նոր ընդունված անձանց հետ, կամ երբ աշխատողը փոխել է աշխատանքի տեղամասը, բայց ոչ պակաս, քան տարին երկու անգամ: Հրահանգավորումը անցկացնում են այն անձինք, ովքեր պատասխանատվություն են կրում արտադրամասի (բաժնի, տեղամասի, պահեստի և այլն) հրդեհային անվտանգության համար: Անցկացված երկրորդային հակահրդեհային հրահանգավորման արդյունքները գրանցվում են մատյանում (հավելված 5):

44. Ելնելով արտադրության տեխնոլոգիական գործընթացի առանձնահատկություններից, հրշեջ-տեխնիկական գիտելիքների կատարելագործման, հրդեհային անվտանգության կանոններն ավելի խորը ուսումնասիրելու, ունեցած հրդեհաշիջման միջոցների և հրդեհի ժամանակ գործողությունների մանրազնին ուսումնասիրելու նպատակով, կազմակերպության հրդեհավտանգ արտադրական տեղամասերի (ավիացիոն տեխնիկական բազա, վառելիքաքսանյութերի պահեստ, օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների, հատուկ տրանսպորտի ծառայություն և այլն) աշխատակիցների հետ տարին մեկ անգամ անցկացվում են հրշեջ-տեխնիկական մինիմումի դասընթացներ: 

Գ Լ ՈՒ Խ  IV

ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐ 

45. Աերոդրոմների, վառելիքաքսանյութերի պահեստների, օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո-տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների տարածքները պետք է հնձվեն և մաքրվեն խոտից: Հնձած խոտի չորացումը և մթերումը թույլատրվում է աերոդրոմների, վառելիքաքսանյութերի պահեստների, օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո-տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտների տարածքներից դուրս ազատ տարածքներում, շենքերից և շինություններից ոչ պակաս, քան 50 մ հեռավորության վրա:

46. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո-տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտների տարածքները ցանքատարածքներից և անտառային զանգվածներից մեկուսացվում են վարած եզրաշերտով՝ ոչ պակաս, քան 3 մ լայնությամբ: Տորֆային զանգվածներից օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո-տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտները բաժանվում են 3 մ լայնությամբ հանքայնացված եզրագոտիով, տորֆի տեղադրվածության ամբողջ խորությամբ:

47. Հրդեհապայթյունավտանգ օբյեկտների տարածքներում (եթե դա կապված չէ արտադրական, տեխնոլոգիական գործընթացների հետ), ինչպես նաև այրվող նյութերի պահպանման և վերամշակման տեղերում բաց կրակի (խարույկի, ջահերի) օգտագործումը չի թույլատրվում:

48. Կազմակերպության տարածքի այն տեղամասերում, որտեղ կարող են կուտակվել այրվող գոլորշիներ կամ գազեր, ավտոմեքենաների, տրակտորների, մոտոցիկլետների և այլ տիպի տրանսպորտի մուտքը չի թույլատրվում: Այդ մասին փակցվում են համապատասխան ցուցանակներ:

49. Կազմակերպության գործող արտադրական գոտիներում ժամանակավոր շենքերի և շինությունների կառուցում չի թույլատրվում:

50. Դյուրավառ և այրվող նյութերի օգտագործմամբ աշխատանքների (լվացում, ներկում, վառելիքային բաքերի նորոգում և այլն) լուսավորման համար պետք է օգտագործվեն 12-ից մինչև 36 Վ լարման ցանցից սնվող և մետաղացանցերով պաշտպանված պայթյունաանվտանգ շարժական լուսատուներ:

51. Չի թույլատրվում էլեկտրահաղորդման գծերի և արտաքին էլեկտրահաղորդալարերի օդային անցումները կտուրների, կիսածածկերի, անտառանյութի դարսակույտերի, թելավոր նյութերի, տորֆի, փայտի և այլ այրվող նյութերի պահեստների վրայով, ինչպես նաև էլեկտրահաղորդալարերի և մալուխների տարանցումը հակահրդեհային պատերով, պահեստներով, արտադրամասերով և այլ նպատակների համար նախատեսված շինություններով:

52. Այրվող նյութերով (թուղթ, բամբակ, ռետին և այլն), ինչպես նաև այրվող փաթեթավորում ունեցող ապրանքներով պահեստներում և արտադրական տարածքներում էլեկտրալուսատուները պետք է լինեն փակ կամ պաշտպանված տիպի (ապակե լուսամփոփներ):

53. Էլեկտրաշարժիչները, լուսատուները, հաղորդալարերը, բաժանարար սարքերը պետք է մաքրվեն այրվող փոշուց, ոչ պակաս, քան ամիսը երկու անգամ, իսկ փոշու զգալի առաջացմամբ շենքերում՝ ամիսը չորս անգամ:

54. Էլեկտրացանցերի և էլեկտրասարքավորումների այն անսարքությունները, որոնք կարող են առաջացնել կայծեր, կարճ միացումներ, մալուխների և հաղորդալարերի այրվող մեկուսիչների գերտաքացումներ, պետք է անհապաղ վերացվեն հերթապահ անձնակազմի կողմից, անսարք էլեկտրացանցերը պետք է հոսանքազրկվեն, մինչև չբերվեն հրդեհաանվտանգ վիճակի:

55. Վթարային լուսավորության լուսատուները պետք է միացված լինեն լարման անկախ աղբյուրի:

56. Օդատաքացուցիչները և ջեռուցող սարքերը պետք է տեղակայված լինեն այնպես, որպեսզի մատչելի լինի դրանց զննման և մաքրման համար ազատ մոտեցումը: Արտադրական մասերի, որտեղ մեծ քանակի այրվող փոշի է առաջանում, տաքացուցիչ սարքերը, մաքրման հարմարավետության նպատակով պետք է ունենան հարթ մակերևույթներ:

57. Վառարանների շահագործումը պետք է իրականացվի հատուկ նշանակված անձանց (հնոցապանների) կողմից, որոնք հրահանգավորվել են ջեռուցման սարքերի շահագործման ժամանակ հրդեհային անվտանգության միջոցառումների մասին:

58. Հրդեհապայթյունավտանգ շինությունները սպասարկող օդափոխության սարքավորումները պետք է ունենան հեռակառավարման սարքեր` հրդեհի կամ վթարի ժամանակ դրանց միացման կամ անջատման համար:

59. Այն անձանց, որոնց հանձնարարված չէ օդափոխության սարքավորումների սպասարկումը, չի թույլատրվում փակել օդափոխության մղափականները և փականները, ներհոսման և արտածծման անցքերը, ինչպես նաև հանել պատյանները, միացնել կամ կանգնեցնել օդափոխիչները:

Հրդեհի դեպքում օդափոխության սարքավորումների աշխատանքը կարող է դադարեցնել ցանկացած անձ:

60. Օդակայարանների և ուղևորների սպասարկման մասնաշենքերի բոլոր տարածքները պետք է ապահովված լինեն հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցներով` համաձայն 7 հավելվածում բերված նորմերի:

61. Օդակայարաններում և ուղևորների սպասարկման մասնաշենքերում չի թույլատրվում՝

ա) պահել և օգտագործել գազի բալոններ, դյուրավառ և այրվող հեղուկներ ու նյութեր.

բ) ծխել (ծխել թույլատրվում է միայն հատուկ հատկացված տեղերում).

գ) գիշերային ժամերին ելքերը և սանդղավանդակները, ինչպես նաև ընդհանուր օգտագործման միջանցքները թողնել չլուսավորված.

դ) պատուհանների վրա տեղադրել մետաղյա ճաղաշարեր, բացառությամբ դրամարկղերի, նյութական արժեքների պահման և այլ ռեժիմային սենյակների:

62. Հակահրդեհային ջրամատակարարման ցանցի սարքավորման հնարավորություն չլինելու կամ տնտեսապես աննպատակահարմար լինելու դեպքում, քաղաքացիական ավիացիայի աերոդրոմների տարածքների հրշեջ տարողությունների (ջրամբարների) քանակը պետք է լինի 2-ից ոչ պակաս, անկախ դրանց քանակից, յուրաքանչյուր տարողության մեջ պետք է պահվի հրդեհաշիջման համար պահանջվող ջրի ծավալի կեսը:

Գ Լ ՈՒ Խ  V 
 

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ՕԴԱՆԱՎԵՐԻ ՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՍՊԱՍԱՐԿՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

Օդանավերի կայանատեղերի, տեխնոլոգիական սարքավորումների և մեխանիզացիայի միջոցների պահպանում

63. Օդանավերի կայանատեղերը պետք է տեղակայվեն` ոչ պակաս 80 մ հեռավորության վրա վառելիքաքսանյութերի պահեստներից, կենտրոնացված լցակայաններից, վառելիքալցավորող մեքենաների կայանատեղերից, ոչ պակաս 50 մ հեռավորության վրա` արտադրական շենքերից և շինություններից, բացառությամբ հանգարների, որտեղ օդանավերը կարող են կայանվել հանգարներից ոչ պակաս 25 մ հեռավորության վրա, ինչպես նաև պետք է կահավորված լինեն կապի միջոցներով:

Օդանավերի կայանատեղերը (ոչ պակաս 50 մ շառավղով) պետք է մշտապես պահվեն մաքուր վիճակում` մաքրված չոր խոտից, աղբից և այրվող նյութերից: Վառելանյութի նստվածքները և աշխատեցրած յուղը դատարկելու համար պետք է տեղադրվեն հատուկ տարողություններ, իսկ օգտագործված լաթերը պետք է լցվեն ամուր փակվող կափարիչներով մետաղյա արկղերի մեջ:

Հերթափոխի ավարտից հետո լաթերը, նստվածքները և աշխատեցրած յուղերը պետք է հեռացվեն:

64. Կայանատեղերում օդանավերի տեղակայման կարգը, ինչպես նաև դրանց միջև նվազագույն հեռավորությունները սահմանվում են ավիացիոն տեխնիկայի տեխնիկական շահագործման և վերանորոգման հրահանգով:

Տեխնոլոգիական սարքավորումների, մեխանիզացիայի, կապի և հրդեհաշիջման միջոցների, վառելիքանյութի նստվածքի և աշխատեցրած յուղերի համար նախատեսված տարողությունների, օգտագործված լաթերի հավաքման արկղերի, ինչպես նաև ծխարանների տեղակայումը սահմանվում է համաձայն սույն հրահանգի, օդանավերի տեխնիկական շահագործման և վերանորոգման հրահանգի և գերատեսչական տեխնոլոգիական նախագծման նորմերի պահանջներին համապատասխան, ընդ որում ծխարանները, վառելանյութերի նստվածքների և աշխատեցրած յուղերի տարողությունները, մաքրող լաթերի հավաքման արկղերը պետք է տեղակայվեն օդանավերի կայանատեղերից ոչ պակաս, քան 25 մ հեռավորության վրա:

65. Օդանավերը, որոնց վրա չեն կատարվում տեխնիկական սպասարկման աշխատանքներ, պետք է հոսանքազրկվեն և հողանցվեն, իսկ մուտքի դռները և բեռնային խցիկների դռնակները փակվեն կողպեքներով:

66. Օդանավերի կայանատեղերը պետք է կահավորված լինեն հիմնական հողանցման հարմարանքներով` ստատիկ էլեկտրականությունից պաշտպանելու համար: Հողանցիչի դիմադրության մեծությունը թույլատրվում է մինչև 100 օհմ:

Էլեկտրասարքավորումների և կայծակի երկրորդական երևույթների համար նախատեսված հողանցման փակ շղթայի ստատիկ էլեկտրականությունից պաշտպանող հողանցման սարքերի համատեղման ժամանակ, հողանցիչի դիմադրության մեծությունը չպետք է գերազանցի այդ երևույթներից պաշտպանելու համար պահանջվող մեծությանը: Օդանավերի հողանցման սարքերի տեխնիկական շահագործումը պետք է իրականացվի քաղաքացիական ավիացիայի աերոդրոմային ծառայության հրահանգին համապատասխան:

Օդանավերի կայանատեղերում հողանցման սարքերի կոնտակտային բնիկները պետք է նշվեն կարմիր գույնի, 0,3 մ տրամագիծ ունեցող շրջանով, եզրագծված 0,1 մ լայնության սպիտակ օղագծով և մշտապես պահվեն մաքուր վիճակում` զերծ ձյունից, սառույցից, հողից:

67. Կայանատեղերում և ավիացիոն տեխնիկական բազայի հանգարներում գտնվող բոլոր օդանավերը պետք է մշտական հողանցված լինեն: Հիմնական հողանցման ճոպաններ չունեցող օդանավերը հողանցելու համար, կայանատեղերի տեխնոլոգիական սարքավորումների լրակազմում պետք է լինեն շարժական հողանցման ճոպաններ, կահավորված մի ծայրում ցցաձողով, մյուսում՝ սեղմակով: Ցցաձողերը և սեղմակները պետք է զոդված, կամ եռակցված լինեն ճոպանին: Հեղույսային միացումներ չեն թույլատրվում:

68. Օդանավերի կայանատեղերում չի թույլատրվում՝

ա) ծածկի (հողի) վրա վառելանյութ, յուղեր, հիդրոխառնուրդներ և այլ դյուրավառ և այրվող հեղուկներ թափել: Վերջիններիս թափվելու դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ դրանք ծածկել ներծծող նյութով (ավազ և այլն), այնուհետև հեռացնել.

բ) չնախատեսված տեղերում ծխելը.

գ) առանց հսկողության թողնել աշխատող մեխանիզացիայի միջոցները և տեխնոլոգիական սարքավորումները, ինչպես նաև աերոդրոմային էլեկտրասնուցման աղբյուրին միացված օդանավերը.

դ) գործարկել շարժիչները կամ կատարել այլ աշխատանքներ` առանց սկզբնական հրդեհաշիջման միջոցների առկայության:

Օդանավերի սավառնակի, շարժիչների, համակարգերի հատուկ սարքավորումների տեխնիկական սպասարկում

69. Օդանավերի վրա այրվող և հրդեհավտանգ նյութերով (վառելիքային, յուղային, թթվածնային և հիդրավլիկ համակարգերի լցավորումը, լվացումը և փորձարկումը. շարժիչների լվացումը. օրգանական լուծիչների, սոսինձների, հերմետիկների օգտագործմամբ աշխատանքները և այլն) կատարվող բոլոր աշխատանքները պետք է իրականացվեն այդ աշխատանքների հրդեհաանվտանգությունը ապահովող պատասխանատու անձի ղեկավարությամբ: Այն գոտիներում, որտեղ աշխատանքներ են տարվում այրվող նյութերի օգտագործմամբ, չի թույլատրվում  զուգահեռաբար այլ աշխատանքներ կատարել: Այդ ընթացքում օդանավը պետք է հոսանքազրկված լինի:

Հանգարներում օդանավերի տեխնիկական սպասարկման ժամանակ, որպես կանոն, դրանք պետք է պաշտպանված լինեն համապատասխան հրդեհաշիջման սարքավորումներով:

70. Օդանավերի վրա այրվող նյութերի օգտագործմամբ աշխատանքներ սկսելուց առաջ անհրաժեշտ է՝

ա) հոսանքազրկել օդանավը.

բ) օդանավը միացնել հողանցման փակ շղթային, համոզվել հողանցող ցցաձողի և փակ շղթայի միացման հուսալի լինելուն, օդանավին միացնել քարշակման տարիչը.

գ) օդափոխության համար, ինչպես նաև հրդեհի առաջացման դեպքում մարդկանց տարահանման նպատակով, բացել օդանավի բոլոր դռները, օդանցքները, լյուկերը.

դ) աշխատանքային գոտում տեղադրել պայթյունապաշտպան կառուցվածքի օդափոխության ներծծիչ-արտածծիչ շարժական սարքավորումներ.

ե) աշխատատեղում տեղադրել հրդեհաշիջման միջոցներ:

71. Այրվող նյութերը, որոնք անհրաժեշտ են օդանավերի վրա աշխատելու համար, պետք է բերվեն աշխատատեղ պատրաստի վիճակում, տեխնոլոգիայով նախատեսված սահմանափակ քանակով, հատուկ սարքերով, տարողություններով կամ տարաներով:

Այրվող նյութերի տարաները պետք է պատրաստված լինեն այնպիսի նյութերից, որոնք կայծ չեն առաջացնում և դրանց կառուցվածքը պետք է բացառի հեղուկների արտահոսքը:

Այրվող նյութերի պատրաստումը կամ լուծիչով նոսրացումը աշխատատեղերում չի թույլատրվում:

72. Ընդմիջման ժամին, աշխատանքային հերթափոխի ավարտելուց, ինչպես նաև աշխատանքների ավարտից հետո, այրվող նյութերը և հրդեհավտանգ իրերը (մաքրող անձեռոցիկները, լաթի կտորները և այլն) պետք է հավաքվեն օդանավից դուրս` հատուկ նախատեսված տեղերում:

73. Պայթյունավտանգ գոտում, ինչպես նաև վառելիքային, հիդրավլիկ և թթվածնային համակարգերի վրա այրվող նյութերով կատարվող աշխատանքներում օգտագործվող  ձեռքի գործիքները պետք է պատրաստված լինեն կայծ չառաջացնող նյութերից:

Թթվածնային համակարգի սպասարկման համար օգտագործվող գործիքները պետք է լինեն մաքուր, յուղազերծված և չօգտագործվեն այլ  աշխատանքներ կատարելիս:

74. Անմիջապես օդանավի վրա կատարվող աշխատանքներում օգտագործվող շարժական լուսատուները և էլեկտրագործիքները պետք է սնուցվեն` ոչ բարձր 24 Վ հաստատուն և ոչ բարձր 12 Վ փոփոխական էլեկտրացանցից: Օդանավերում այդ նպատակով ավտոտրանսֆորմատորների օգտագործումը չի թույլատրվում:

Շարժական լուսատուների և էլեկտրագործիքների միացումը էլեկտրացանցին պետք է կատարվի օդանավից դուրս:

Պայթյունավտանգ գոտում, վառելիքի, հիդրավլիկ և թթվածնային համակարգերի վրա կատարվող աշխատանքների համար պետք է օգտագործվեն միայն պայթյունաանվտանգ կառուցվածքի շարժական լուսատուներ: Պայթյունավտանգ գոտում չի թույլատրվում էլեկտրագործիքների օգտագործումը:

Շարժական լուսատուները պետք է ունենան կախելու համար կեռիկ, պաշտպանիչ ցանց, չվնասված մեկուսիչով համապատասխան երկարությամբ փողրակային հաղորդալար:

Լուսատուները կամ էլեկտրագործիքները սնուցող էլեկտրալարերը չպետք է դիպչեն խոնավ կամ տաք մակերևույթներին: Լուսատուի, էլեկտրագործիքի կամ հաղորդալարի անսարքության հայտնաբերման դեպքում պետք է անհապաղ դադարեցնել աշխատանքները, իսկ էլեկտրացանցը հոսանքազրկել:

Շարժական լուսատուների և էլեկտրագործիքների սարքինությունը պետք է ստուգվի ոչ պակաս, քան ամիսը մեկ անգամ, ինչպես նաև աշխատանք կատարողին հանձնելուց:

75. Օդանավերի վրա չի թույլատրվում կրակային աշխատանքներ կատարել:

Եռակցման աշխատանքներ կատարելու անհրաժեշտության դեպքում դետալները կամ մասերը պետք է հանվեն օդանավի վրայից և դրանց եռակցումը կատարվի հատուկ տեղամասերում: Բացառիկ դեպքերում թույլատրվում է կատարել դետալների և հանգույցների ճեղքվածքների եռակցում օդանավի արտաքին մասում, պահպանելով հետևյալ լրացուցիչ պահանջները՝

ա) եռակցման աշխատանքները պետք է կատարվեն ավիացիոն տեխնիկական բազայի պետի գրավոր թույլտվությամբ` արտադրամասի (հերթափոխի) պետի անմիջական հսկողության ներքո.

բ) աշխատանքի կատարման վայրը պետք է ապահովված լինի սկզբնական հրդեհաշիջման միջոցներով.

գ) օդանավի կայանատեղը, որտեղ կատարվում են աշխատանքներ, պետք է զետեղված լինի ոչ պակաս, քան 50 մ հեռավորության վրա ավիացիոն տեխնիկական բազայի հանգարից, օդանավակայանի այլ շենքերից և շինություններից և կահավորված լինի կապի միջոցներով` հրշեջ-փրկարարական հաշվարկ կանչելու համար:

76. Շարժիչների, վառելիքային, յուղային կամ հիդրավլիկ համակարգերի ապամոնտաժման և լվացման ժամանակ քանդվող մասերի տակ անհրաժեշտ է տեղադրել ընդկալներ` թափվող հեղուկի հավաքման համար, ինչպես նաև էկրաններ` օդանավի այլ մասերը լուծույթների ցայտերից և հոսքերից պաշտպանելու համար:

Աշխատանքի ընթացքում համակարգերից հոսող հեղուկները պետք է պարբերաբար հեռացվեն, իսկ ընդմիջման ժամին, հերթափոխը կամ աշխատանքը ավարտելուց պարտադիր: Գետնին թափված հեղուկները պետք է անհապաղ հեռացվեն (թափված հեղուկի վրա լցնել ներծծող նյութ, այնուհետև հեռացնել):

77. Հրդեհավտանգ օրգանական լուծույթներով, առանձին հանվող հանգույցների և ագրեգատների, լվացման աշխատանքները պետք է կատարվեն հատուկ կահավորված սենյակից կամ շինություններից դուրս, օդանավերից ոչ պակաս, քան 25 մ հեռավորության վրա:

78. Որպես կանոն շարժիչների լվացումը պետք է կատարվի հրդեհաանվտանգ տեխնիկական լվացող միջոցներով: Եթե շարժիչների լվացման համար օգտագործվում  է հրդեհավտանգ օրգանական լուծիչներ, անհրաժեշտ է դրանցում ավելացնել հակաստատիկ հավելանյութեր: Լվացումից հետո անհրաժեշտ է շարժիչը օդափոխել 15 րոպե, այնուհետև սեղմված օդով փչելով մաքրել:

79. Շարժիչի կամ օդային պտուտակի փոխարինման ժամանակ անհրաժեշտ է անջատել շարժիչի գործարկումն ապահովող էլեկտրասնուցումը, հանել էլեկտրակուտակիչները, անջատված հաղորդալարերը մեկուսացնել, խողովակների և խցակային հանրակցիչների վրա տեղադրել խցաններ:

80. Վառելիքային համակարգի վերանորոգման, լվացման, հերմետիկության փորձարկման կամ սարքաստուգման ժամանակ, օդանավի էլեկտրաէներգիայի բոլոր սպառիչները, բացառությամբ սարքաստուգումը ապահովող սարքերի, պետք է անջատված լինեն: Այդ ժամանակահատվածում օդանավի  վրա այլ աշխատանքների կատարում չի թույլատրվում:

Վառելիքային համակարգի հերմետիկությունը ստուգելու ժամանակ շարժիչների կառավարման լծակները պետք է գտնվեն «ԿԱՆԳ» («STOP») դիրքում, իսկ շարժիչների էլեկտրամագնիսական փականները հոսանքազրկված: Արտահոսք հայտնաբերելու դեպքում, վառելիքային համակարգի ճնշումը պետք է նվազեցնել, իսկ վառելիքի հետքերը մաքրել:

81. Վառելիքի բաքի ներսում աշխատանքներ կատարել թույլատրվում է միայն հատուկ նախապատրաստված անձանց, ովքեր անցել են արտածրագրային հակահրդեհային հրահանգավորում:

Վառելքի բաքերի ներսում աշխատող անձանց չի թույլատրվում իրենց մոտ ունենալ լուցկի, կրակայրիչ, այրվող նյութեր, ինչպես նաև օգտվել գործիքներից և կոշիկներից, որոնց օգտագործումը կարող է կայծ առաջացնել:

Աշխատանքը սկսելուց առաջ անհրաժեշտ է դատարկել բաքի վառելիքը, հեռացնել վառելիքի մնացորդը արտարկիչ փոշեծծիչով (որը պետք է լինի ռետինե փողրակով` առանց մետաղյա վերջույթի) և փչելով մաքրել սեղմված օդով:

Վառելիքի բաքերի ներսում լուսավորելու համար օգտագործել պայթյունապաշտպանիչ կատարմամբ շարժական լուսատուներ, որոնք համապատասխանում են սույն հրահանգի 74 կետի պահանջներին:

82. Օդանավերի թթվածնային համակարգերի լցավորումը, սպասարկումը և վերանորոգումը պետք է կատարվի վառելիքի և յուղերի հետքերից մաքրված տարածում: Թթվածնի միացումը ճարպ պարունակող նյութերի հետ պայթյունավտանգ է:

Թթվածնային համակարգի սպասարկման և վերանորոգման ժամանակ չի թույլատրվում ճարպերի (յուղերի, քսայուղերի) շփումը համակարգի, նրա միացումների և գործիքների հետ:

Թթվածնալցավորման կայանքի միացման փողրակները բոլոր լցավորման խողովակաոստերը, լցավորման համակարգին միացնելուց առաջ, պետք է յուղազերծվեն և չորացվեն: Յուղազերծումը կատարվում է սպիրտով ներծծված մաքուր բամբակյա կտորով:

Համակարգից թթվածնի արտահոսքի դեպքում լցավորումը պետք է դադարեցնել, իսկ սրահները և էլեկտրասարքերի խցիկները` օդափոխել:

Անսարքությունների վերացումից հետո թթվածնային համակարգը պետք է չոր ազոտով փչելով մաքրել:

Սառած թթվածնային սարքավորման տաքացումը թույլատրվում է կատարել տաքացված օդով` 70⁰ C ոչ բարձր: Շարժիչային տաքացուցիչների օգտագործման դեպքում անհրաժեշտ է ստուգել դրանց օդաջեռուցիչների սարքինությունը:

83. Թթվածնային համակարգի վրա աշխատելիս չի թույլատրվում՝

ա) այդ ժամանակահատվածում օդանավի վրա այլ աշխատանքներ կատարել.

բ) թթվածնային սարքավորումից 25 մ-ից պակաս հեռավորության վրա օգտվել բռնկման աղբյուրներից.

գ) թթվածնային համակարգում ճնշման առկայության դեպքում խողովակաշարերի քանդման աշխատանքներ կատարել.

դ) էլեկտրահաղորդալարերի ամրացումը կամ հպումը թթվածնային համակարգի խողովակաշարերին:

84. Հիդրավլիկ համակարգի լցավորումը, լվացումը և փորձարկումը պետք է կատարել հատուկ հիդրոստենդների վրա փակ ձևով, օդանավի լցավորման խողովակաոստերի միջոցով: Աշխատանքների կատարման համար անհրաժեշտ է օգտագործել միայն հատուկ նշանակության հարմարանքներ և գործիքներ:

Հիդրոհամակարգերի լցավորման, լվացման և փորձարկման ժամանակ չի թույլատրվում օդանավերի վրա այլ աշխատանքներ կատարել:

Արտահոսքի հայտնաբերման դեպքում անհրաժեշտ է հիդրոհեղուկի մատակարարումը անհապաղ դադարեցնել: Լցավորման, լվացման կամ դատարկման ժամանակ ձգել հեղույսները, կատարել համակարգի ամրացման կամ այլ վերանորոգման աշխատանքներ չի թույլատրվում:

85. Էլեկտրառադիոնավիգացիայի սարքավորումների տեխնիկական սպասարկման ժամանակ անհրաժեշտ է կատարել հետևյալ պահանջները`

ա) 12 Վ բարձր լարումով ցանցից սնուցվող էլեկտրական սարքերը պետք է հողանցվեն.

բ) սարքավորումները հանելու դեպքում օդանավի էլեկտրացանցը պետք է հոսանքազրկվի, խցակային հանրակցիչները փակվեն տեխնոլոգիական խցաններով, իսկ հաղորդալարերի ազատ ծայրերը մեկուսացվեն.

գ) օդանավերի վրա փորձարկման ժամանակ էլեկտրանավիգացիոն սարքավորումների համակարգերը պետք է կահավորվեն անսարքությունների դեպքում լարումը անջատող էլեկտրացանցի պաշտպանման անջատիչներով.

դ) էլեկտրասարքերի զննումը պետք է կատարվի օդանավի էլեկտրացանցի հոսանքազրկված վիճակում, եթե պահանջում է զննում կատարել լարման տակ` պահպանել հատուկ զգուշություն կարճ միացումներից խուսափելու համար.

ե) լարման առկայությունը շղթայում որոշել միայն սարքի միջոցով:

86. Էլեկտրառադիոնավիգացիայի սարքավորումների տեխնիկական սպասարկման ժամանակ չի թույլատրվում՝

ա) օգտագործել ապահովիչներ և ինքնանջատիչներ, որոնք հաշվարկված են ավելի բարձր լարման համար, քան նախատեսված է սխեմայով.

բ) կատարել մոնտաժման և ապամոնտաժման աշխատանքներ լարման տակ գտնվող սաքավորումների վրա.

գ) սարքավորումները փակել իրերով (առարկաներով), որոնք կդժվարացնեն  սարքավորման ջերմափոխանակությունը.

դ) լարման տակ գտնվող բաշխիչ սարքերի էլեկտրավահանները, բաշխիչ տուփերը, սարքերի սեղմակների վահանները թողնել բաց վիճակում.

ե) վառելիքի լցավորման և դատարկման կամ արտահոսքի ժամանակ միացնել և անջատել էլեկտրաէներգիայի աղբյուրները, ստուգել էլեկտրասարքերը.

զ) կատարել հաղորդալարերի զոդում այն խցերում, որտեղ տեղադրված են վառելիքի բաքերը և այն տեղերում, որտեղ նոր են կատարվել այրվող նյութերի օգտագործմամբ աշխատանքներ.

է) տեղադրել տվյալ համակարգի համար չնախատեսված լուսավորության և ազդանշանային լամպեր, կիսահաղորդչային դիոդներ և այլն.

ը) շահագործման ընթացքում անսարքությունների վերացման նպատակով բացել և քանդել ցանցի պաշտպանիչ ինքնանջատիչները, թողարկիչները, վերջութային անջատիչները, փոխարկիչները.

թ) օգտագործել տեխնոլոգիայով չնախատեսված մեկուսիչ նյութեր.

ժ) մոնտաժային սխեմայով չնախատեսված տեղերում միացնել հաղորդալարեր.

ի) միացնել մեկ կոնտակտային հեղույսին երեքից ավելի, ինչպես նաև կտրվածքով զգալիորեն տարբերվող հաղորդալարեր.

լ) օգտագործել աերոդրոմային էլեկտրաէներգիայի աղբյուրներ, որոնց լարումը (հաճախականությունը) չի մտնում թույլատրելի սահմանների մեջ.

խ) միացնել օդանավերին վնասված մալուխներով կամ անսարք հանրակցիչներով աերոդրոմային էլեկտրասնուցման աղբյուրներ:

Օդանավերի լցավորումը վառելանյութով

87. Օդանավերի լցավորումը վառելանյութով պետք է խստագույնս համապատասխանի  ԻԿԱՕ կողմից ընդունված Միջազգային ստանդարտների և ուղեցույցների պահանջներին:

88. Չի թույլատրվում անսարք և կայծամարիչներով չկահավորված հատուկ ավտոտրանսպորտի օգտագործումը օդանավերի լցավորման աշխատանքներում:

Արգելվում է՝ա) հատուկ ավտոտրանսպորտի մետաղյա դետալներին գործիքներով կամ առարկաներով հարվածել, որից հնարավոր է կայծի առաջացում.

բ) օդանավերի լցավորման ժամանակ որևիցե վերանորոգման աշխատանք կատարել.

գ) կառավարման կամ վարորդի խցիկում թողնել նավթամթերքների հետքերով լաթեր կամ այլ պատյաններ.

դ) սարքավորումների մաքրման համար օգտագործել տեխնիկական անձեռոցիկներ կամ մետաքսից, արհեստական նյութերից պատրաստված լաթեր.

ե) հերթապահության ընթացքում, հատուկ տրանսպորտի կառավարումը փոխանցել այլ անձի, լցման կետում լցվելու և օդանավի լցավորման ժամանակ, այն թողնել առանց հսկողության.

զ) ծխել  վառելիքալցավորող մեքենաների, ավիավառելիքի ցիստեռնի, լցավորող ագրեգատների մոտ և վարորդի խցիկում.

է) կատարել օդանավերի լցավորում ուժասարքերի աշխատելու ժամանակ:

89. Վառելիքալցավորող մեքենաների միջոցով օդանավը վառելիքով անվտանգ լցավորման համար անհրաժեշտ է՝

ա) վառելիքալցավորող մեքենաները կանգնեցնել հողանցված օդանավի մոտ այնպես, որ օդանավի ծայրամասային կետերի և  վառելիքալցավորող մեքենաների միջև լինի ոչ պակաս 5 մ հակահրդեհային անջրպետ.

բ) պոմպը աշխատեցնելու համար առանձին շարժիչ ունեցող վառելիքալցավորող մեքենաների ընթացքային դիզելային շարժիչը անջատել.

գ) հողանցել վառելիքալցավորող մեքենաների աերոդրոմի հողանցիչի կոնտակտային սարքավորմանը.

դ) հավասարեցնել պոտենցիալները վառելիքալցավորող մեքենաների և օդանավի իրանների միջև, միացնելով միմյանց մետաղաճոպանով.

ե) ապահովել ներքևի լցավորման ծայրակալի էլեկտրական միացումը օդանավի լցավորման խողովակաոստին` միացնելով ծայրակալի մետաղաճոպանի ցցաձողը օդանավի լցավորման խողովակաոստի ընդունող բնիկին.

զ) օդանավը վերևից լցավորման ժամանակ ապահովել բաժանարար ծորակի (լցավորման ատրճանակ) միացումը օդանավի իրանին, բաժանարար ծորակի մետաղաճոպանի ցցաձողը օդանավի բնիկին միացնելով, եթե օդանավի լցավորման բկանցքը սարքավորված չէ ընդունող բնիկով, անհրաժեշտ է բաժանարար ծորակը հպել օդանավի մակերևույթին լցավորման բկանցքից 1,5 մ հեռավորությունից ոչ մոտ, որից հետո իջեցնել այն վառելիքի բաքի բկանցք.

է) լցավորման ավարտից հետո կատարել միացման գործողություններին հակադարձ գործողություններ` խստագույնս պահպանելով հերթականությունը:

90. Օդանավերը «վառելիքալցավորող մեքենաներից-վառելիքալցավորող մեքենաներ» եղանակով լցավորման դեպքում, անհրաժեշտ է հողանցել յուրաքանչյուր վառելիքալցավորող մեքենաները, ապահովել պոտենցիալների հավասարեցումը օդանավի և առաջին վառելիքալցավորող մեքենայի, ինչպես նաև վառելիքալցավորող մեքենաների միջև: Հակահրդեհային անջրպետը վառելիքալցավորող մեքենաների միջև պետք է լինի 5 մ-ից ոչ պակաս:

91. Օդանավերի լցավորման համար երկու ցիստեռնից և մեկ ծանրաքարշակից բաղկացած ավտոգնացքի օգտագործման դեպքում, այն պետք է համալրված լինի ցիստեռնների իրանների և սարքավորումների հուսալի միացումը ընդհանուր էլեկտրական շղթայում պոտենցիալների հավասարեցման մետաղաճոպանով: Ապահովող ավտոգնացքի հողանցման համար օգտագործվում է մեկ մետաղաճոպան:

92. Կենտրոնացված լցակայանի և շարժական լցավորող ագրեգատի միջոցով օդանավերի անվտանգ լցավորման համար անհրաժեշտ է կատարել 89-րդ կետի ա, գ, դ, ե, զ, է ենթակետերի պահանջները: Դրանից բացի անհրաժեշտ է՝

ա) հավասարեցնել պոտենցիալները լցավորող ագրեգատի իրանի և հիդրանտի միացման սյան միջև, միացնելով դրանք մետաղաճոպանով.

բ) ապահովել միացնող հիդրանտի ծայրակալի էլեկտրական միացումը հիդրանտի սյան հետ` միացնելով ծայրակալը ճոպանի ցցաձողի հիդրանտի սյան ընդունող բնիկին:

93. Կենտրոնացված լցակայանի համակարգի ստացիոնար լցավորող ագրեգատի միջոցով օդանավի անվտանգ լցավորման համար անհրաժեշտ է կատարել 89 կետի դ, ե, զ, է ենթակետերի պահանջները:

Ստացիոնար լցավորող ագրեգատը պետք է կահավորված լինի ստացիոնար հողանցման սարքով:

94. Տեղափոխվող կամ շարժական լցավորման միջոցներով օդանավի անվտանգ լցավորման համար անհրաժեշտ է՝

ա) կանգնեցնել լցավորման միջոցը հողանցված վառելիքի տարողության և օդանավի միջև` հաշվի առնելով ընդունող և բաշխող ճկափողերի երկարությունները.

բ) հողանցել լցավորման միջոցը.

գ) հավասարեցնել պոտենցիալները լցավորման միջոցի և օդանավի միջև, միացնելով միմյանց ճկուն մետաղաճոպանով.

դ) ապահովել էլեկտրական կապ` ընդունող ճկափողի ծայրակալ-վառելիքի տարողության, ծայրակալի ճոպանը վառելիքի տարողության մակերևույթին (խողովակաոստի բնիկին) միացնելու միջոցով.

ե) սահմանել մշտական հսկողություն շարժական լցավորման միջոցների շարժիչների, էլեկտրասարքերի, խլացուցիչների, կայծամարիչների և այլ կայծ առաջացնող, տաքացող հնարավոր աղբյուրների աշխատանքին:

95. Օդանավի լցավորումը վառելիքով, որպես կանոն, կատարվում է առանց օդանավում ուղևորների առկայության: Թույլատրվում է օդանավի վառելիքով լցավորում, օդանավում ուղևորների առկայությամբ, միայն միջակա (տարանցիկային) օդանավակայաններում օդանավի հրամանատարի որոշմամբ: Օդանավում ուղևորների առկայությամբ օդանավի վառելիքով լցավորման ժամանակ անհրաժեշտ է`

ա) զգուշացնել ուղևորներին, որ նրանք չպետք է միացնեն կամ անջատեն լուսավորությունը, օգտվեն կրակայրիչներից, լուցկիներից, ծխելով կամ այլ եղանակներով ստեղծեն բռնկման աղբյուրներ.

բ) միացնել ելքերի լուսավորությունը և «Չծխել» գրությամբ լուսացուցանակներ.

գ) բոլոր հիմնական ելքերի մոտ տեղադրել շարժասանդուղքներ, դռները բացել, ապահովելով ազատ մոտեցումը դռներին.

դ) բորտուղեկցորդներին կամ անձնակազմի անդամներին զբաղեցնել տեղեր դռների մոտ՝ անհրաժեշտության դեպքում ուղևորների տարահանումը ղեկավարելու նպատակով.

ե) օդանավի սպասարկում կատարող վերգետնյա միջոցների աշխատանքը իրականացնել այնպես, որ հիմնական ելքերը լինեն ազատ.

զ) ապահովել երկկողմանի կապ լցավորման միջոցի և օդանավի անձնակազմերի միջև, օգտագործելով օդանավի ներքին կապի համակարգը:

96. Լցավորման ընթացքում հրդեհավտանգ իրավիճակի առաջացման դեպքում (վառելիքի արտահոսք, օդանավի ներսում գոլորշիների հայտնաբերում և այլ վտանգներ) ուղևորները պետք է տարահանվեն, իսկ օդանավի լցավորումը դադարեցվի, մինչ վտանգի վերացումը:

97. Օդանավում ուղևորների առկայությամբ օդանավի լցավորման ընթացքում կայանատեղում պետք է առկա լինեն հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցները և հերթապահի մարտական հաշվարկով հրշեջ-ավտոմեքենա.

98. Օդանավի, վառելիքալցավորման միջոցների (վառելիքալցավորող մեքենա, ավիավառելիքի ցիստեռններ, լցավորող ագրեգատ և այլն) վրա կամ գետնին վառելիք թափվելիս, ինչպես նաև օդանավում վառելիքի գոլորշու հայտնաբերման կամ հրդեհ առաջացնող այլ վտանգների դեպքում, օդանավի լցավորումը (դատարկումը) վառելիքով անմիջապես պետք է դադարեցնել և ձեռնարկել հրդեհային անվտանգության բոլոր հնարավոր միջոցառումները:

Անմիջականորեն լցավորում (դատարկում) իրականացնող անձինք՝

ա) դադարեցնում են վառելիքի մատակարարումը (դատարկումը) և անջատում էլեկտրասնուցումը.

բ) լցավորման (դատարկման) ճկափողը անջատում են օդանավից.

գ) կանչում են օդանավակայանի հրշեջ-փրկարարական հաշվարկ.

դ) օդանավից հեռացնում են վառելիքալցավորող միջոցները, ոչ պակաս, քան 75 մ հեռավորության վրա.

ե) հեռացնում են վառելիքը օդանավի մակերևույթից և խոռոչներից, իսկ գետնին թափվելու դեպքում օդանավը քարշարկում են այլ կայանատեղ՝ նախօրոք գետին թափված վառելիքը ծածկելով հրդեհաշեջ փրփուրով.

զ) մաքրում են թափված վառելիքը ջրով կամ ներծծող նյութերով:
 

Օդանավերի տաքացում (օդալավորակում)
 

99. Շարժիչային տաքացուցիչներով և աերոդրոմային օդալավորակիչներով օդանավի խցիկների և շարժիչների տաքացման դեպքում անհրաժեշտ է կատարել քաղաքացիական ավիացիայի օդանավերի տեխնիկական սպասարկման ժամանակ շարժիչային տաքացուցիչների օգտագործման և արտադրող գործարանի շահագործման մասին հրահանգների պահանջները:

100. Շարժիչային տաքացուցիչը (լավորակիչը) թույլատրվում է օգտագործել ավիացիոն տեխնիկայի սպասարկման համար, եթե դրա չափանիշները համապատասխանում են տեղեկատու գրքի տվյալներին և համապատասխանում են սահմանված պահանջներին:

101. Շարժիչային տաքացուցիչը (լավորակիչը) օդանավի մոտ պետք է կայանվի հաստատուն ճկափողերի երկարության հեռավորությամբ, բայց ոչ մոտ, քան 3 մ օդանավի ծայրամասային կետերից:

102. Մինչ տաքացման աշխատանքներ իրականացնելը անհրաժեշտ է օդանավի մոտ   տեղակայել սահմանված քանակի կրակմարիչներ:

103. Ամենօրյա սպասարկման ժամանակ արտաքին զննման միջոցով պետք է ստուգել ճկափողերի սարքինությունը, մեխանիկական վնասվածքների բացակայությունը և վառելիքաքսանյութերով կեղտոտվածությունը:

104. Տաքացուցիչի ճկափողերը պետք է մատուցվեն օդանավի խցիկ կամ միացվեն շարժիչին միայն տաքացուցիչը նորմալ աշխատանքային ռեժիմի բերելուց հետո:

105. Վարորդը, ավիատեխնիկը (ավիամեխանիկը) և այն անձինք, ովքեր կատարում են տաքացման աշխատանքներ, պետք է մշտապես գտնվեն տաքացուցիչի մոտ և հետևեն դրա աշխատանքին:

106. Տաքացման աշխատանքն ավարտելուց հետո չի թույլատրվում դադարեցնել ավտոմեքենայի շարժիչի և տաքացուցիչների աշխատանքը, առանց նախապես սարքավորման օդաջեռուցիչը (կալորիֆերը)  հովացնելու` հովհարիչով սառը օդ փչելու միջոցով:

107. Տաքացուցիչների օդաջեռուցիչները (կալորիֆերները) փոխարինելիս անհրաժեշտ է օդաջեռուցիչի պատյանի ներքին մակերեսը, հովհարիչի և օդի հոսքագծի մակերևույթները մաքրել մրից:

108. Տաքացուցիչների (լավորակիչների) և ճկափողերի տեխնիկական վիճակը պետք է լինի այնպիսին, որ բացառվի որևէ մեխանիկական մասնիկների կամ խառնուրդների ներթափանցման հնարավորությունը տաքացվող (սառեցվող) օդի հոսքագիծ:

109. Շարժիչային տաքացուցիչների շահագործման ժամանակ չի թույլատրվում՝

ա) աշխատել առանց նախատեսված հողանցման սարքավորման.

բ) կատարել օդանավի տաքացման աշխատանքներ օդանավի շարժիչների գործարկման կամ օդանավը վառելիքով լցավորման հետ միաժամանակ.

գ) գործարկել տաքացուցիչներ՝ կրակմարիչների բացակայության դեպքում.

դ) շահագործել տաքացուցիչներ՝ անսարք խլացուցիչի, ինչպես նաև բաքերից կամ խողովակաշարերից վառելիքի արտահոսքի դեպքում.

ե) տաքացուցիչները լցավորել վառելանյութով դրանց աշխատանքի ժամանակ.

զ) տեղափոխել աշխատող տաքացուցիչը մի օդանավից մյուսի մոտ.

է) տաքացուցիչից դուրս եկող օդի ջերմաստիճանի գերազանցումը տեխնիկական շահագործման հրահանգով սահմանված չափից.

ը) օգտագործել կեղտոտված, յուղոտված կամ վնասված ճկափողեր, դնել (տեղադրել)  դրանք նստատեղի կամ դրա հենակի վրա.

թ) օգտագործել տաքացուցիչներ, լավորակիչներ, որոնց վրա բացակայում կամ անսարք են վերահսկիչ-չափիչ սարքերը և ապահովիչ սարքավորումները:

110. Տաքացման աշխատանքներ կատարելու ընթացքում անհրաժեշտ է մշտապես հսկել տաքացուցիչից մատակարարվող օդի մաքրությունը և հետևել ճկափողերի դասավորվածությանը: Օդանավի խցիկում ծխի կամ այրվածքի հոտի առաջացման դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ անջատել տաքացուցիչն ու դրա ճկափողերը անմիջապես դուրս հանել օդանավից: Շարժիչային տաքացուցիչը անհրաժեշտ է հեռացնել օդանավից և պարզել անսարքության պատճառը:

Շարժիչների գործարկում և փորձարկում

111. Շարժիչների գործարկման և փորձարկման կայանատեղը պետք է լինի առանձնացված և հատուկ սարքավորված՝ ավիացիոն տեխնիկայի տեխնիկական շահագործման և վերանորոգման հրահանգի պահանջներին համապատասխան և գտնվի շենքերից ու շինություններից ոչ պակաս, քան 50 մ հեռավորության վրա:

112. Մինչ շարժիչների գործարկումը և փորձարկումը   անհրաժեշտ է ստուգել սկզբնական հրդեհաշիջման միջոցների պատրաստությունը, ինչպես նաև այլ օդանավերի անվտանգ զետեղվածքը հարակից կայանատեղերում:

113. Նոր տեղադրված շարժիչի առաջին գործարկումը և փորձարկումը պարտադիր կատարվում է հրշեջ-փրկարարական հաշվարկով հրշեջ-ավտոմեքենայի առկայությամբ:

114. Օդանավի շարժիչների գործարկման և փորձարկման ժամանակ արգելվում է՝

ա) օդանավի վրա որևիցե աշխատանքի կատարումը՝ բացառությամբ տեխնոլոգիայով նախատեսված հատուկ դեպքերի.

բ) ստուգել վառելիքի, յուղի և հատուկ հեղուկների առկայությունը լցման բկանցքներից.

գ) թողնել օդանավի խցիկը կամ շեղվել կառավարման վահանակից.

դ) իրականացնել օդանավի բեռնաբարձում (բեռնաթափում), ուղևորների ընդունում (իջեցում).

ե) շարժիչների գործարկման (փորձարկման) ժամանակ, շարժիչների բռնկման դեպքում անհրաժեշտ է անմիջապես անջատել դրանք և օգտվել օդանավում առկա կամ վերգետնյա հրդեհաշիջման միջոցներից:

Գ Լ ՈՒ Խ  VI

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ՕԴԱՆԱՎԵՐԻ ՎԵՐԱՆՈՐՈԳՄԱՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ

ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ԱՎԻԱՎԵՐԱՆՈՐՈԳՄԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՆԵՐԻ ՀԱՆԳԱՐԱՅԻՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐ

115. Օդանավերի և տեխնիկական սարքավորումների տեղակայումը, ինչպես նաև անցուղիների լայնությունը հանգարային կառույցներում և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքերում որոշվում է քաղաքացիական ավիացիայի ավիավերանորոգման կազմակերպությունների և ավիացիոն տեխնիկական բազայի տեխնոլոգիական նախագծման նորմերին համապատասխան:

116. Հանգարային կառույցների և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքի դարպասները պետք է հանգիստ բացվեն, ունենան մեխանիկական հաղորդակ և մեկ-երկու մարդու կողմից ձեռքով բացելու հարմարանքներ: Դարպասի այրվող կառուցվածքները պետք է պաշտպանված լինեն հնարավոր բռնկումներից (ներկվեն հրապաշտպան ներկով կամ մշակվեն հատուկ լուծույթներով):

117. Դարպասների կտորե ջերմապաշտպանիչները (խսիր, վարագույր և այլն) պետք է մշակվեն հրապաշտպան լուծույթներով, իսկ տարվա տաք ժամանակաշրջանում՝ հավաքվեն:

Հանգարային կառույցների և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքների ջերմապաշտպանումը այրվող պլաստիկ և օրգանական նյութերով չի թույլատրվում:

118. Հանգարային կառույցներում և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքերում գտնվող բոլոր օդանավերը պետք է հողանցվեն երկու կետում: Հողանցման սարքավորումները պետք է համապատասխանեն սույն հրահանգի 66 և 67 կետերի պահանջներին:

119. Մոնտաժային հարթակները, շարժասանդուղքները, տախտակամածները` որպես կանոն,  պետք է պատրաստվեն չայրվող նյութերից, իսկ օգտագործման ժամանակ անհրաժեշտ է նախատեսել դրանց արագ հեռացման հնարավորությունը օդանավից: Հարթակների շարժասանդուղքների, տախտակամածների փայտյա երեսարկումները պետք է մշակվեն հրապաշտպան լուծույթներով: Յուղոտված տախտակները պետք է ժամանակին փոխարինվեն նորերով:

120. Օդանավը հանգարային կառույց կամ օդանավերի վերանորոգման մասնաշենք թույլատրվում է ներս մտցնել շարժիչների աշխատանքը դադարեցնելուց ոչ շուտ, քան 20 րոպե անց՝ էլեկտրակուտակիչները հանելուց և բաքերից վառելանյութի հեռացումից հետո:

Վերը նշվածից բացի, օդանավը օդանավերի վերանորոգման մասնաշենք մտցնելիս պետք է հանվեն թթվածնի բալոնները, իսկ թթվածնային համակարգը ազատվի թթվածնից:

121. Հանգարներում և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքերում, անմիջապես օդանավի մոտ, պետք է տեղադրվի ուղիղ հեռախոսային կապ կամ ահազանգման էլեկտրական կոճակ հրդեհային անվտանգության ծառայության հետ՝ հրդեհի առաջացման դեպքում հրդեհային անվտանգության ծառայությանը շտապ տեղեկացնելու համար:

122. Հանգարներում և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքերում գտնվող օդանավերը պետք է ապահովված լինեն քարշակային հարմարանքներով և միջոցներով (քարշակ, տարիչ և այլն)՝ արագ տարահանման համար: Օդանավերը, որոնք գտնվում  են հիդրոամբարձիչի կամ  կեղծ հենասարքերի վրա, պետք է գտնվեն հետին շարքերում:

Օդանավերը, որոնք հնարավոր չէ տարահանել, պետք է պաշտպանվեն հրդեհաշիջման ստացիոնար սարքավորումներով:

123. Յուրաքանչյուր հանգարի կամ օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքի համար մշակվում և տեսանելի տեղում փակցվում է հրդեհի առաջացման դեպքում օդանավի տարահանման և պաշտպանման պլան, որում պետք է արտացոլված լինեն՝

ա) հրշեջ ծառայության կանչելու կարգը.

բ) օդանավերի տարահանման կարգն ու հերթականությունը.

գ) գործողություններ չտարահանվող օդանավերի պաշտպանման համար.

դ) օգտագործվող հրդեհաշիջման միջոցները և շինարարական կառուցվածքների պաշտպանությունը.

ե) տարահանման քարշակային միջոցները, դրանց գտնվելու տեղը և կանչելու կարգը.

զ) օդանավի տարահանման համար անհրաժեշտ մարդկանց քանակը, նրանց տեղեկացնելու ձևը աշխատանքային և ոչ աշխատանքային ժամերին.

է) տարահանված օդանավերի տեղաբաշխման համար տարածքները:

124. Հրդեհի դեպքում աշխատողների գործողությունների կատարելագործման պարապմունքները պետք է անցկացվեն ոչ պակաս, քան եռամսյակը մեկ անգամ:

125. Հանգարներում կամ օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքում օդանավերի վերանորոգման աշխատանքներ կամ տեխնիկական սպասարկումներ կատարելիս հարկավոր է ղեկավարվել սույն հրահանգի V գլխի պահանջներով:

126. Հանգարային կառույցներում և օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքում արգելվում է՝

ա) միջնորմների և բաց վերնասրահների կառուցումը այրվող նյութերով և կառուցվածքներով.

բ) օդանավերի լցավորումը վառելիքով և քսանյութերով.

գ) շարժիչների գործարկումը, տաքացումը և փորձարկումը.

դ) ներկարարական աշխատանքների կատարումը.

ե) բաց կրակի օգտագործումը, ինչպես նաև օդանավերի վրա եռակցման աշխատանքների կատարումը.

զ) թթուների, վառելիքաքսանյութերի և լաքաներկարարական նյութերի պահումը.

է) կայծմարիչներով չկահավորված ավտոտրակտորային տեխնիկայի մուտքը.

ը) դարպասների և տարահանման ելքերի խճողումը.

թ) շարժիչների, հանգույցների և դետալների լվացումը հրդեհավտանգ օրգանական լուծիչներով:

ՆԵՐԿԱՐԱՐԱԿԱՆ ԵՎ ԼՎԱՑՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ

ՇԵՆՔԵՐԻՆ, ՇԻՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ ԵՎ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՍԱՐՔԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐ
 

127. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերը, տեղամասերն ու բաժանմունքները (այսուհետ` արտադրամասեր), որպես կանոն, պետք է տեղակայվեն հատուկ կահավորված, ոչ պակաս, քան երկրորդ հրակայունության աստիճան ունեցող մեկհարկանի շենքերում, լուսամուտախորշեր ունեցող արտաքին պատերի մոտ և պետք է չայրվող պատերով առանձնացված լինեն հարակից արտադրական սենյակներից:

Լվացման և ներկման արտադրամասերից ելքը դեպի հարակից սենյակները պետք է լինի նախասրահ-անցախցի միջով, որը ապահովված լինի օդի երաշխավորված ճնշմամբ:

128. Ներկարարական արտադրամասը թույլատրվում է տեղակայել շենքի վերին հարկերում, արտաքին պատի մոտ տեղակայված առանձին մեկուսացված սենյակներում, որոնք առանձնացված են հարակից սենյակներից հակահրդեհային պատերով և ունեն առանձին ելք դեպի սանդղավանդակ:

129. Բազմահարկ շենքերի նկուղային, ցոկոլային և առաջին հարկերում չի թույլատրվում տեղակայել լվացման և ներկարարական արտադրամասեր:

130. Ներկերի պատրաստման տեղամասը պետք է տեղակայվի լուսամուտախորշեր ունեցող արտաքին պատի մոտ, ունենա առանձին տարահանման ելք և հարակից սենյակներից մեկուսացվի չայրվող պատերով:

131. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերի, ինչպես նաև ներկերի պատրաստման տեղամասերի հատակները պետք է լինեն չայրվող, էլեկտրահաղորդ լուծիչների ներգործությանը կայուն և բացառեն կայծի առաջացումը:

132. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերի պատերը ներսի կողմից առնվազն 2 մ բարձրության վրա պետք է ունենան չայրվող երեսապատում, որը կարելի է հեշտ մաքրել կեղտոտվածության դեպքում:

133. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերի, լաքաներկարարական լաբորատորիաների և ներկերի պատրաստման տեղամասերի սենյակները պետք է կահավորված լինեն առանձին մեխանիկական ներծծիչ-արտածծիչ, իսկ ներկման խցիկները, թաթախման վաննաները, ձեռքով ներկման կետերը, չորացման խցիկները, ցնցուղման սարքավորումները, մակերևույթների յուղազերծման և լվացման տեղամասերը տեղային արտածծիչ օդափոխման համակարգերով:

Ներկարարական արտադրամասում օդը պետք է լինի իոնացված կամ ինքնաբերաբար պահպանվի 65-ից մինչև 75 % օդի խոնավություն:

Գազերի պայթյունավտանգ խտացումների առաջացումը կանխելու նպատակով սենյակներում պետք է տեղադրվեն ինքնաշխատ գազաանալիզատորներ:

134. Ներկարարական, լվացման արտադրամասերի և ներկերի պատրաստման տեղամասերի ջեռուցման սարքերի մակերևույթները պետք է լինեն հարթ և դրանց տաքացման ջերմաստիճանը չպետք է գերազանցի 950 C: Կողավոր ջեռուցիչների օգտագործումը չի թույլատրվում:

135. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերում, լաքաներկարարական լաբորատորիաներում, ներկերի պատրաստման տեղամասերում էլեկտրասարքավորումները և լուսատուները պետք է լինեն պայթյունապաշտպան տիպի:

Էլեկտրագործարկիչ սարքերը, կոճակային էլեկտրամագնիսական գործարկիչները և այլն, պետք է տեղադրվեն լվացման և ներկարարական արտադրամասերից դուրս:

136. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերի, լաքաներկարարական լաբորատորիաների և ներկերի պատրաստման տեղամասերի սենյակները, ինչպես նաև ներկման վաննաները, խցերը, սարքավորումները, չորացման խցերը պետք է կահավորված լինեն ինքնաշխատ հրդեհաշիջման համակարգերով, իսկ ներկման վաննաները՝ նաև ինքնափակվող մետաղյա կափարիչներով:

137. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերը պետք է ունենան հրդեհաանվտանգ կոյուղի՝ կահավորված հիդրավլիկ փականներ ունեցող ծուղակներով կամ պարզարաններով: Վերջիններս պետք է պարբերաբար մաքրվեն ներկերի թափոններից:

138. Լվացման, ներկարարական արտադրամասերի և ներկերի պատրաստման տեղամասերի շարժական տեխնոլոգիական սարքավորումները (սանդուղքներ, շարժասանդուղքներ, սայլակներ և այլն), պետք է կահավորվեն հարվածի կամ շփման դեպքում կայծի առաջացումը կանխող պաշտպանիչ սարքավորումներով:

139. Լվացման և ներկարարական արտադրամասերը, լաքաներկարարական լաբորատորիաները և ներկերի պատրաստման տեղամասերը մշտապես պետք է լինեն մաքուր և կարգավորված: Սենյակները, սարքավորումները և աշխատատեղերը հերթափոխի ընթացքում առնվազն մեկ անգամ պետք է մաքրվեն թաց եղանակով:

Թափված լաքաներկարարական նյութերը, լուծիչները անհրաժեշտ է անհապաղ մաքրել (հեռացնել), թեփի միջոցով և լվանալ ջրով:

Հատակների լվացումը, պատերի և սարքավորումների մաքրումը պետք է կատարվի հրդեհաանվտանգ տեխնիկական լվացող հեղուկներով: Այդ նպատակների համար հրդեհավտանգ օրգանական լուծիչների օգտագործումը չի թույլատրվում:

Սրբող նյութեր օգտագործելուց հետո պետք է հավաքվեն հատուկ մետաղյա փակվող արկղերի մեջ և յուրաքանչյուր հերթափոխի վերջում դուրս բերվեն արտադրամասից հատուկ հատկացված տեղ:

Լաքաներկարարական նյութերի դատարկ տարաները պետք է ամուր փակվեն կափարիչներով, հանվեն արտադրամասերից դուրս և պահեստավորվեն հատուկ առանձնացված տեղերում:

ՊԱՇՏՊԱՆՈՒՄԸ ՍՏԱՏԻԿ ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ

140. Ներկման և լվացման գործընթացի ժամանակ ստատիկ էլեկտրական լիցքերի լիցքաթափման համար բոլոր տեխնոլոգիական սարքավորումները, ներկափոշեցրիչները, լուծիչների և լաքաներկերի խողովակաշարերը (ճկափողերը), ինչպես նաև լվացվող և ներկվող օդանավերը, առանձին հանգույցները, դետալները և այլ պատրաստվածքները պետք է հուսալի հողանցված լինեն:

Հողանցող էլեկտրոդի դիմադրության մեծությունը չպետք է գերազանցի 10 օհմ:

141. Օդանավերի, առանձին հանգույցների, դետալների և պատրաստվածքների լվացման, յուղազերծման համար օգտագործվող օրգանական հրդեհավտանգ լուծիչներին պետք է ավելացվեն հակաստատիկ հավելանյութեր: Խորհուրդ է տրվում լվացումը և յուղազերծումը կատարել միայն բամբակյա անձեռոցիկներով, որոնք փաթաթված են հողանցման փակ շղթային միացված մետաղյա ցանցի վրա:

142. Մարդկանց վրա էլեկտրաստատիկ լիցքերի առաջացումը կանխելու և լիցքաթափելու համար անհրաժեշտ է՝

ա) բանվորներին և ծառայողներին չթույլատրել կրել սինթետիկ և մետաքսյա կտորներից կարված հագուստներ, ինչպես նաև մատանիներ և ապարանջաններ.

բ) արտադրամասերի աշխատանքային մակերեսներում և հարթակների մակերևույթներում նախատեսել հողանցված գոտիների սարքավորում, դռների և սարքավորումների բռնակների, սանդուղքների և բազրիքների հողանցում. աշխատողներին ապահովել անտիստատիկ ապարանջաններով և հոսանքահաղորդ կոշիկներով.

գ) պարտադրել աշխատակիցներին պարբերաբար իրենցից հանելու ստատիկ էլեկտրալիցքերը մերկ ձեռքերով, հողանցված մետաղյա իրերին կամ սարքավորումներին հպվելով, բայց հրդեհավտանգ օրգանական լուծիչներից կամ լաքաներկերին ոչ մոտ:

ԼՎԱՑՈՒՄ ԵՎ ՅՈՒՂԱԶԵՐԾՈՒՄ

143. Օդանավերի, հանվող հանգույցների, դետալների և այլ պատրաստվածքների լվացումը և յուղազերծումը պետք է կատարվի հրդեհանվտանգ տեխնիկական լվացող միջոցներով: Բացառիկ դեպքերում թույլատրվում է օգտագործել հրդեհավտանգ օրգանական լուծիչներ, եթե տեխնոլոգիական պահանջներով այլ լուծիչների օգտագործումը հնարավոր չէ:

Լվացման և յուղազերծման աշխատանքներ կատարելիս պետք է պահպանվեն սույն հրահանգի 69-74 կետերի պահանջները:

144. Լվացման և յուղազերծման միջոցների լուծույթները պետք է պատրաստվեն առանձին հատուկ կահավորված սենյակներում կամ բաց տարածքներում:

145. Դետալների լվացումը և յուղազերծումը պետք է կատարվի ներքևից օդաքաշիչ համակարգով կահավորված հատուկ տեղերում, կամ արտածծիչ օդափոխության համակարգով կահավորված հատուկ սեղանների վրա, կամ արտածծիչ պահարաններում, այդ դեպքում դետալների չափերը չպետք է դուրս գան կողային արտածծիչների սահմաններից կամ արտածծիչ պահարանի չափերից:

Լվացման սենյակների սեղանները և արտածծիչ պահարանները պետք է տեղակայվեն՝ ըստ հաստատված հատակագծի: Սեղանները պետք է պատված լինեն գունավոր մետաղով և հողանցվեն:

146. Օդանավերի մակերևույթների լվացումը կամ յուղազերծումը պետք է կատարվի միաժամանակ՝ ոչ ավելի 1 մ³ մակերեսների վրա` օգտագործելով ոչ պակաս երկու բամբակյա  անձեռոցիկ: Տվյալ պահին չօգտագործվող անձեռոցիկը պետք է դրված լինի հողանցված մակերևույթի վրա:

Ֆյուզելաժի ներսի մակերևույթի յուղազերծման աշխատանքներ կատարելու ժամանակ լուծիչները պետք է լցված լինեն ամուր փակվող, չկոտրվող, 2 լ չգերազանցող տարողությամբ տարաներում: Օդանավի մակերևույթի լվացման ժամանակ լվացող նյութերի քանակը աշխատատեղում չպետք է գերազանցի 5 լ:

ՆԵՐԿՈՒՄ ՓՈՇԵՑՐՄԱՆ ԵՂԱՆԱԿՈՎ
 

147. Կազմակերպությունների պահեստներ բերվող բոլոր լաքաներկարարական նյութերը պետք է ունենան հավաստագիր կամ տեղեկատու գիրք, որտեղ նշված է դրանց քիմիական բաղադրությունը, իսկ ներկերի պատրաստման տեղամասեր բերվելու դեպքում տարայի վրա պետք է փակցված լինեն հաշվեպիտակներ լաքաներկարարական նյութերի ճշգրիտ անվանմամբ:

148. Փոշեցրման եղանակով ներկումը պետք է կատարել ներկման խցերում՝ լաքաներկարարական նյութերի կենտրոնացված մատակարարմամբ: Ներկերի ներմղման բաքիկները տեղադրվում են ներկման խցից դուրս: Խտացված օդի ճնշումը լաքաներկարարական նյութերի մատակարարման համակարգում վերահսկվում է ճնշաչափի միջոցով և այն չպետք է գերազանցի տեխնոլոգիայով  սահմանված մեծությունը:

Ներկման խցերի տեղային օդափոխության համակարգը պետք է միացված լինի լաքաներկարարական նյութերի կենտրոնական մատակարարման սարքավորման հետ՝ օդափոխության համակարգի անջատման դեպքում լաքաներկարարական նյութերի մատակարարումը դադարեցնելու համար:

149. Լաքաներկարարական նյութերի և օդի տաքացման սարքավորումը օդաճնշմամբ փոշեցրման ժամանակ պետք է լինի պայթյունաանվտանգ և կահավորված լինի ապահովիչ կափույրով ու ռեդուկտորով: Անհրաժեշտ ջերմային ռեժիմը պետք է պահպանվի ինքնաբերաբար:

150. Ներկման խցերում չտեղավորվող մեծ չափերի պատրաստվածքները պետք է ներկվեն ներկարարական արտադրամասի հատուկ կահավորված տեղամասերում, որոնք ապահովված են օդափոխության արտածծող համակարգով, տեղակայված հատակի տակ, պատրաստվածքի չափերին համապատասխան և կահավորված լրացուցիչ տեղային արտածծիչներով:

151. Փոշեցրման եղանակով ներկման տեղամասերից արտածծվող օդը առաջացած ներկի աերոզոլից պետք է մաքրվի հիդրոզտիչներում` «թաց» եղանակով: 

Ներկափոշեցրիչները և ճկափողերը հերթափոխի վերջում անհրաժեշտ է մաքրել և լվանալ լաքաներկարարական նյութերի մնացորդներից: Ներկման խցերը մաքրվում են՝ ելնելով ներկի նստվածքի կուտակման չափից, օդափոխության համակարգի միացված վիճակում, բայց ոչ պակաս շաբաթը մեկ անգամ: 

Հիդրոզտիչների վաննաները մաքրվում են՝ ելնելով ներկերի կուտակման չափից` ոչ պակաս, քան շաբաթը մեկ անգամ ներկի նստվածքից և ոչ պակաս, քան հերթափոխը մեկ անգամ ջրի մակերևույթին լողացող ներկից:

ՆԵՐԿՈՒՄ ԲԱՐՁՐ ԼԱՐՄԱՆ ԷԼԵԿՏՐԱՍՏԱՏԻԿ ԴԱՇՏՈՒՄ

152. Պատրաստվածքների ներկումը բարձր լարման էլեկտրաստատիկ դաշտում կատարվում է հատուկ էլեկտրաներկման խցում՝ կահավորված կայծանախազգուշացնող սարքավորումով, որը միացված է բարձր լարման աղբյուրի և ինքնաշխատ նախազգուշացնող ազդանշանի հետ:

Բարձր լարումը անջատելուց հետո բարձրավոլտ սարքավորումներից մնացորդային լիցքերը հանելու համար էլեկտրաներկման խցերը կահավորվում են ինքնաշխատ (փակ կատարմամբ) և ձեռքի լիցքաթափիչներով:

Խցերի բարձրավոլտ սարքավորումները պետք է կահավորվեն հոսանքասահմանափակիչ դիմադրություններով:

153. Էլեկտրաներկման սարքավորումները պետք է ունենան պաշտպանիչ ուղեփակում, որը բացառում է փոշիացնող սարքավորումների միացումը չաշխատող օդափոխության, անշարժ փոխակրիչի կամ բարձր լարումը անջատված լինելու դեպքերում:

154. Էլեկտրաներկման խցում օդափոխության օդի ծավալը պետք է լինի բավարար՝ լուծիչների գոլորշիների խտությունը նոսրացնելու համար՝ մինչ օդագոլորշու խառնուրդի այն խտությունը, որը չի գերազանցում պայթյունակության ստորին սահմանի 20 %-ը:

155. Փոխակրիչների կախոցների կառուցվածքը պետք է լինի այնպիսին, որպեսզի այն թույլ չտա ներկվող պատրաստվածքների ճոճումը փոխակրիչի շարժման ժամանակ:

Փոխակրիչի վրա պատրաստվածքների սխալ դիրքի դեպքում սարքավորումը անհրաժեշտ է անջատել և ուղղել դրանց դիրքը:

156. Էլեկտրաստատիկ դաշտում ներկման համար օգտագործվող լաքաներկարարական նյութերը դեպի սարքավորում պետք է մատուցվեն կենտրոնացված ձևով, միայն դրանց էլեկտրական պարամետրերը (տեսակարար, ծավալային դիմադրությունները և դիէլեկտրիկ թափանցելիությունը) ստուգելուց հետո:

ՆԵՐԿՈՒՄ ԸՆԿՂՄՄԱՆ ԵՂԱՆԱԿՈՎ

157. Ներկումը ընկղմման եղանակով կատարվում է հատուկ վաննաներում: Մինչև 0,5 մ³  ծավալով վաննաները կահավորվում են կողային արտածծիչներով և ամուր փակվող կափարիչներով: Վաննաները աշխատանքի ընդմիջման ժամանակ պարտադիր պետք է փակ լինեն:

0,5 մ³ ծավալը գերազանցող վաննաների համար պետք է նախատեսել դրանց պահումը օդափոխության համակարգով կահավորված հատուկ խցերում, իսկ 1մ³ ծավալը գերազանցող վաննաների համար, բացի այդ, պետք է նախատեսել լաքաներկարարական նյութերի վթարային հեռացումը դեպի ստորգետնյա ռեզերվուար, տեղադրված արտադրամասի սահմաններից դուրս, շենքի խուլ պատից ոչ պակաս, քան մեկ մ հեռավորության վրա և ոչ պակաս, քան 5 մ, երբ պատի վրա կան որմնախորշեր: Ռեզերվուարի տարողությունը պետք է ապահովի վաննաներում գտնվող ներկերի ամբողջ ծավալի հեռացման հնարավորություն: Ներկի հեռացումը ինքնահոս եղանակով պետք է կատարվի վաննայից դեպի ռեզերվուար հեռացնող խողովակով: Խողովակի տրամագիծը և թեքությունը դեպի ռեզերվուար ընտրվում  է այն հաշվարկով, որպեսզի հնարավոր լինի ներկի ամբողջ ծավալը հեռացնել դեպի ռեզերվուար 3-ից մինչև 5 րոպեի ընթացքում: Հեռացման խողովակը պետք է ունենա ինքնաշխատ փական, որը բացվում է, երբ գործում է հրդեհաշիջման ինքնաշխատ համակարգը:

158. 0,5 մ³ ծավալը գերազանցող ներկման վաննաների օդափոխության համակարգը պետք է ապահովի օդափոխանակությունը այնպիսի ծավալով, որը կբավարարի լուծիչների գոլորշիների խտության նոսրացումը մինչ այն խտությունը, որը չի գերազանցում պայթյունակության ստորին սահմանի 20 %-ը:

Փոխակրչային ընկղմման դեպքում, փոխակրիչը պետք է միացված լինի օդափոխության համակարգի հետ այնպես, որ վերջինիս կանգնելու դեպքում փոխակրիչը անջատվի:

159. Լաքաներկարարական նյութերի խառնումը ընկղմման վաննաներում, որոնց տարողությունը գերազանցում է 1մա-ը, պետք է կատարվի մեքենայացված եղանակով:

ՕԴԱՆԱՎԵՐԻ  ՆԵՐԿՈՒՄ
 

160. Օդանավերի ներկումը պետք է կատարվի արտադրամասերում (հանգարներում), որոնք պետք է համապատասխանեն սույն հրահանգի 127-139 կետերի և ներկարարական հանգարների օդափոխության համակարգերի նախագծման նորմերի պահանջներին:

Ներկարարական արտադրամասերը, բացի ընդհանուր արտածծիչ-ներծծիչ օդափոխության համակարգից, պետք է կահավորված լինեն վթարային և տեղային արտածծիչ օդափոխության համակարգերով:

Կազմակերպություններում ներկարարական արտադրամասերի բացակայության դեպքում, օդանավերի ներկումը պետք է կատարվի հատուկ հատկացված և կահավորված բացօթյա տարածքներում:

161. Ներկարարական աշխատանքներ կատարելուց առաջ պետք է ստուգվի արտադրամասի հրդեհաշիջման ինքնաշխատ համակարգը, ինչպես նաև հանգարների դարպասների աշխատունակությունը: Դրանցից որևիցե մեկի անսարքության դեպքում ներկման աշխատանքները արգելվում են:

Անկախ այն բանից, թե ներկման աշխատանքները որտեղ են կատարվում (արտադրամասում, թե բացօթյա), պետք է պահպանվեն սույն հրահանգի 69-74 և 140-142 կետերի պահանջները:

Առաջինից երրորդ դասի օդանավերի ներկման ընթացքում, անմիջապես արտադրամասի (հանգարի) մոտ, պետք է հերթապահի քարշակ՝ վարորդի հետ միասին:

162. Ներկարարական արտադրամասում (հանգարում) թույլատրվում է միաժամանակ ներկել միայն մեկ օդանավ:

Միաժամանակ երկու և ավելի օդանավեր ներկելու անհրաժեշտության դեպքում, դրանք պետք է տեղակայվեն մեկուսացված տեղամասերում, բաժանված իրարից չայրվող միջնորմներով:

163. Օդանավերում ներկարարական աշխատանքները պետք է բաժանվեն մասերի ըստ հատվածախցերի: Ներկարարական աշխատանքների կատարումը պետք է սկսվի հիմնական տարահանման ելքից ամենահեռու հատվածախցից:

164. Օդանավերի ներկարարական աշխատանքներ կատարելիս արգելվում է՝

ա) միաժամանակ աշխատել մի քանի հատվածախցերում.

բ) միաժամանակ ներկարարական աշխատանքներ կատարել օդանավի ներքին և արտաքին մակերևույթների վրա.

գ) օդափոխության սարքավորման ճկափողերը անցկացնել հիմնական տարահանման ելքերով:

ՉՈՐԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐ

165. Ներկված պատրաստվածքների չորացումը պետք է կատարվի հատուկ չորացման խցերում, կահավորված պայթյունավտանգ խտությունների առաջացման հնարավորությունը բացառող և չորացման խցերից լուծիչների գոլորշիներով աղտոտված օդի ներթափանցումը արտադրամաս խոչընդոտող օդափոխության համակարգով: Չորացման խցերում թույլատրվում է օդի վերաշրջանառություն, ընդ որում, լուծիչների խտությունը չորացման խցերի աշխատանքային տարածությունում չպետք է գերազանցի պայթյունակության սահմանի 50 %-ը: Չորացման խցերը պետք է կահավորվեն ապահովիչ պայթման թաղանթներով:

Նիտրո և պերքլորվինիլային էմալներով ներկված պատրաստվածքների բնական չորացումը թույլատրվում է կատարել ներկման տեղամասում կամ թաքստոցներում (պահարան, խցեր)` կահավորված տեղային արտածծիչ օդափոխության համակարգով:

166. Չորացման խցերը պետք է ջերմամեկուսացվեն չայրվող նյութերով: Խցերի պատերի արտաքին մակերևույթի ջերմաստիճանը չպետք է գերազանցի 45⁰C:

Չորացման խցերի տաքացնող սարքերը պետք է պաշտպանված լինեն ներկած պատրաստվածքների հետ շփվելուց և դրանց վրա ներկված պատրաստվածքներից լաքաներկարարական նյութերի կաթոցներից:

Չորացման խցերի էլեկտրատաքացումը բաց տիպի պարուրակներով կամ էլեկտրակոնտակտների օգտագործումը խցերի ներսում  չի թույլատրվում:

Չորացման խցերում ջերմային և գազաօդային ռեժիմը  պետք է հսկվի չափիչ սարքերի միջոցով, որոնք տեղադրվում են տեսանելի տեղերում: Չորացման խցերում ջերմաստիճանի կարգավորումը պետք է լինի ինքնաբերաբար:

167. Չորացման խցերը պետք է տեղակայվեն ներկման արտադրամասերին  (խցիկներին) մոտ: Ներկման և չորացման խցերի միջև միջանկյալ տեղամասը, որտեղով անցնում է փոխակրիչը, պետք է կահավորվի թաքստարանով: Թաքստարանի կողային պատերը չորացման խցից պետք է ունենան 0,5-ից մինչև 0,7 մ հեռավորություն:

168. Չորացման գործընթացներում կարող են օգտագործվել կոնվեկցիոն և ջերմաճառագայթիչ չորացնող խցեր: Այդ խցերի օդափոխության սարքերը պետք է միացված լինեն ջերմակրի մատուցման սարքավորումների և փոխակրիչի հետ այնպես, որ փոխակրիչի օդափոխության համակարգի անջատման դեպքում միաժամանակ դադարեցվի ջերմակրի մատուցումը և փոխակրիչի շարժը:

169. Չորացման ընթացքում արգելվում է՝

ա) չորացման խցերի շահագործումը էլեկտրաջերմասարքավորումների կամ վերահսկիչ-չափիչ սարքերի անսարքության դեպքում.

բ) գերազանցել տեխնոլոգիայով սահմանված ջերմային ռեժիմը կամ երկարացնել պատրաստվածքի չորացման խցում գտնվելու պահպանման ժամանակը.

գ) չորացնել պատրաստվածքները՝ առանց դրանց վրայից ավելցուկային լաքաներկարարական նյութերի նախնական հեռացման:

170. Կազմակերպություններում լվացման-ներկման աշխատանքների համար հատուկ կահավորված տեղամասերի բացակայության դեպքում, այդ աշխատանքները, որպես բացառություն, կարող են կատարվել օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքի, հատուկ առանձնացված և համապատասխանորեն կահավորված հարթակներում՝ հետևյալ լրացուցիչ պահանջների կատարման դեպքում.

ա) նշված աշխատանքների կատարման համար պարտադիր գրավոր թույլտվության ձևակերպում.

բ) աշխատանքների կատարման ժամանակ հրշեջ պահակետի հերթապահության նշանակում, ինչպես նաև աշխատանքների կատարման վայրի ապահովում հրդեհաշիջման միջոցներով, ընդ որում, հրշեջ ճկափողերը պետք է լինեն բացազատված և պատրաստ օգտագործման համար.

գ) նշված աշխատանքները կատարել միայն հենասարքի վրա կանգնեցված օդանավերի վրա, երբ միացված է քարշակը օդանավի քարշարկման համար.

դ) աշխատանքները սկսելուց առաջ ստուգել հանգարային կառույցների դարպասների էլեկտրասարքավորման վիճակը, փորձարկել դրանց բացվելը, ինչպես նաև կատարել օդանավերի, դոկի, օդափոխության համակարգերի և այլ տեխնոլոգիական սարքավորումների բոլոր հողանցիչ սարքերի դիմադրության չափումներ.

ե) լվացման-ներկման աշխատանքների կատարման ժամանակահատվածում օգտագործել միայն պայթյունապաշտպան էլեկտրասարքավորումներ.

զ) օդանավերի վերանորոգման մասնաշենքում օդանավերի վրա նշված աշխատանքները կատարելիս բոլոր այլ աշխատանքները դադարեցվում են. աշխատանքների կատարման տարածքում արգելվում է տրանսպորտային միջոցների երթևեկությունը.

է) օդանավի տարահանման ճանապարհին չպետք է լինեն կողմնակի իրեր, սարքեր և այլ օդանավեր.

ը) աշխատատեղերը շրջափակել հեշտ հանվող ցանկապատով և տեղադրել արգելող նշաններ. «ԿՈՂՄՆԱԿԻ ԱՆՁԱՆՑ ՄՈՒՏՔԸ ԱՐԳԵԼՎՈՒՄ Է», «ԶԳՈՒՇԱՑԵ'Ք, ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ ԵՆ ՀՐԴԵՀԱՎՏԱՆԳ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ».

թ) աշխատանքների կատարմանը թույլատրվում են աշխատանքները սկսելուց առաջ հատուկ հրահանգավորում անցած անձինք: Աշխատանքները պետք է կատարվեն պաշտոնատար անձի (վարպետի) անմիջական հսկողության ներքո:

ՀԵՐՄԵՏԻԿԱՑՈՒՄ, ՀԻԴՐՈՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄ ԵՎ ՀԻԴՐՈՄՂՈՒՄ

171. Վառելիքի խցերի հերմետիկացման, հիդրոփորձարկման, հիդրոմղման և հերմետիկության ստուգման աշխատանքները, որպես առավել հրդեհավտանգ գործողություններ, պետք է կատարվեն՝ պահպանելով սույն հրահանգի 69-74 և 140-146 կետերի պահանջները, իսկ տարածքները, որտեղ անց են կացվում այդ աշխատանքները, պետք է համապատասխանեն 127-139 կետերի պահանջներին:

172. Հերմետիկների պատրաստման բաժանմունքը պետք է տեղակայվի արտադրամասի արտաքին պատերի մոտ, հատուկ մեկուսացված սենյակներում և ունենա առանձին ելք դեպի դուրս: 

Հերմետիկները պետք է պատրաստվեն հատուկ հերմետիկ խառնման սարքերում կամ արտածծիչ պահարաններում` օդափոխության համակարգի միացված վիճակում, որը պետք է ապահովի 0,6 մ/վ օդի շարժման հոսք պահարանի բաց որմնախորշում: Աշխատատեղերում հերմետիկների պատրաստումը կամ նոսրացումը չի թույլատրվում:

Հերմետիկների պատրաստման բաժանմունքում թույլատրվում է հումքանյութի և լուծիչների պահումը փակ մետաղյա պահարաններում, բայց ոչ ավելի, քան հերթափոխի պահանջարկն է:

173. Հերմետիկները պետք է աշխատատեղեր բերվեն ամուր փակված տարաներով, այն քանակությամբ, որը կարելի է օգտագործել հերմետիկի պիտանելիության ժամանակահատվածում, բայց կես հերթափոխի պահանջարկից ոչ ավելի:

Հեղուկացրման մեթոդով խցերի (կեսոնների) յուղազերծման և հերմետիկացման դեպքում դրանց լցնումը լուծիչով կամ հերմետիկով պետք է կատարվի կենտրոնացված խողովակաշարերի համակարգով:   

Հերմետիկապատումը հեղուկացրման եղանակով անհրաժեշտ է կատարել առանձնացված սենյակներում` չայրվող նյութերից պատրաստված ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգով կահավորված հատուկ խցերում (ըստ ներկման խցի տեսակի):

Կեսոնի (տարողության) ներսում ձեռքով հերմետիկապատման ժամանակ պետք է պահպանել սույն հրահանգի 80 և 81 կետերի պահանջները:

174. Կառուցվածքներում հերմետիկների վուլկանացումը և չորացումը անհրաժեշտ է կատարել չորացման խցերում՝ տաքացված օդի կամ չեզոք գազերի օդամղման միջոցով, ոչ բարձր 70⁰ C ջերմությամբ:

Չորացման խցերի և օդանավերի ագրեգատների աշխատանքային ծավալների օդում լուծիչների գոլորշիների խտությունը, չպետք է գերազանցի դրանց պայթյունավտանգության ստորին սահմանի 50 %-ը: Դյուրավառ հեղուկների գոլորշիների խտության վերահսկումը պետք է կատարվի ինքնաշխատ գազաանալիզատորներով:

175. Օդանավերի հերմետիկացվող խցերի մուտքի մոտ պետք է տեղակայվեն լուսային ցուցանակներ՝ հետևյալ գրությամբ. «ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ Է ԽՑԵՐԻ ՀԵՐՄԵՏԻԿԱՑՈՒՄ: ՊԱՅԹՅՈՒՆԱՎՏԱՆԳ Է»:

176. Օդանավի ներսում աշխատողը պետք է ապահովված լինի ռետինե գորգիկով, 1,5x1,5 մ չափսի ասբեստյա ծածկոցով, տարաներով` հերմետիկի համար 0,2 լ-ից ոչ ավելի և լուծիչի համար 0,5 լ-ից ոչ ավելի տարողությամբ, երկու-երեք բամբակյա անձեռոցիկներով, ամուր փակվող կափարիչով մետաղյա արկղով` օգտագործված անձեռոցիկների հավաքման համար:

177. Օդանավերում հերմետիկացվող տեղամասերի մաքրումը ավելորդ հերմետիկից, ինչպես նաև հերմետիկի տարողության մաքրումը, որպես կանոն, կատարվում է  մեխանիկական եղանակով: Բացառության կարգով թույլատրվում է դրանց մաքրումը լուծիչներով` ավելացնելով հակաստատիկ հավելումներ, պահպանելով բոլոր հակահրդեհային պահանջները հրդեհավտանգ լուծիչների հետ աշխատելիս:

178. Հերմետիկի թափոնները, օգտագործված բամբակյա անձեռոցիկները պետք է տեղավորել ամուր փակվող կափարիչով մետաղյա արկղերի մեջ և լցվելուն պես, ինչպես նաև յուրաքանչյուր հերթափոխի վերջում պարտադիր հեռացվեն սենյակներից:

179. Օդանավերի հերմետիկության փորձարկման, պատրաստվածքների և ագրեգատների հիդրոմղման և լվացման ժամանակ օգտագործվող վառելանյութին պետք է ավելացնել հակաստատիկ հավելանյութեր, իսկ աշխատատեղերը պետք է կահավորված լինեն սարքավորումներով, որոնք հնարավորություն են տալիս վթարի դեպքում արագ հավաքել թափված վառելիքը և հեռացնել այն:

180. Վառելանյութի խցերի հերմետիկության փորձարկումից առաջ պետք է ստուգվեն դրանց մաքուր լինելը մետաղատաշեղներից և կեղտից: Վառելանյութի խցերի հերմետիկությունը ստուգելուց հետո դրանք պետք է լցվեն իներտ գազով, որը նշվում է տեխնոլոգիական տեղեկատու գրքում:

181. Հերմետիկության ստուգման, հիդրոփորձարկման և հիդրոմղման արտադրամասերում, բաժանմունքներում և տեղամասերում վառելիքի միջանկյալ ծախսի տարողությունների տեղակայումը չի թույլատրվում:

182. Ամրանավորված ճկափողերի փորձարկման հետ կապված մոնտաժային աշխատանքները պետք է կատարվեն մեկուսացված սենյակներում` կայծ չարձակող, չայրվող նյութերով երեսպատված աշխատանքային սեղանների վրա: Այդ աշխատանքները պետք է կատարվեն գունավոր մետաղներից պատրաստված գործիքներով:

183. Հիդրոփորձարկման և հիդրոմղման աշխատատեղերում պետք է տեղակայված լինեն օգտագործվող հեղուկի ջերմաստիճանը, ճնշումը և սենյակի գազալցվածությունը վերահսկող սարքավորումներ:

Վառելանյութով հերմետիկության ստուգման, հիդրոփորձարկման և հիդրոմղման տեղամասի մուտքի մոտ, աշխատանքի ընթացքում, պետք է փակցվեն նախազգուշացնող նշաններ կամ տեղակայվի լուսային ցուցանակ՝ «ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ Է ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄ: ՊԱՅԹՅՈՒՆԱՎՏԱՆԳ Է» գրությամբ:

184.  Հիդրոմղման տեխնոլոգիայով նախատեսված օգտագործվող հեղուկի տաքացումը պետք է իրականացվի ծախսի տարողություններում, որոնք տեղադրվում են փորձարկման սարքերից մեկուսացված սենյակներում:

Յուղերի տաքացումը ծախսի տարողություններում թույլատրվում է կատարել խողովակաձև էլեկտրատաքացուցիչներով, որոնք տեղադրվում են տարողության ուղղահայաց պատերին, իսկ վառելիքի տաքացումը կատարվում է միայն տաք ջրի կամ գոլորշու միջոցով: Տաքացման տարողությունում օգտագործվող հեղուկի մակարդակը և ջերմաստիճանը չպետք է գերազանցի տեխնոլոգիական ընթացակարգով նախատեսված մեծությունները: Որպես կանոն ծախսի տարողությունները պետք է ունենան տեխնոլոգիայով սահմանված ջերմաստիճանը ինքնաբերաբար պահող սարքեր:

185. Շարժիչների ագրեգատների փորձարկման տեղամասերի հրդեհաանվտանգությունը ապահովվում է հետևյալ պահանջներով՝

ա) տեղամասի սենյակները և փորձարկման վահանակները պետք է ունենան ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխություն, բոլոր սարքավորումները պետք է լինեն պայթյունաանվտանգ կատարմամբ և հողանցված.

բ) վահանակային սենյակները պետք է կահավորված լինեն փրփրային հրդեհաշիջման համակարգով, հեռախոսակապով կամ հրշեջ ծառայության հետ միացված ահազանգման համակարգով.

գ) բոլոր փորձարկման վահանակները պետք է սարքավորված լինեն կենտրոնացված լցման և դեպի հատուկ սարքավորված տարողություններ յուղի վթարային հեռացման համակարգերով.

դ) բենզինային ագրեգատների փորձարկման վահանակների վրա աշխատելիս անհրաժեշտ է օգտագործել պղնձապատ գործիքներ.

ե) փորձարկման տեղամասում աշխատող բանվորները պետք է կրեն խիտ կտորից կարված, մաքուր հատուկ հագուստ, որի համար պետք է նախատեսվի լվացման և քիմիական մաքրման պարբերականություն:

ԳԱԼՎԱՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ

186. Գալվանական արտադրամասերում դյուրավառ հեղուկների, բաղադրությունների, զանգվածների օգտագործմամբ օքսիդազերծման, ջրամերժման, յուղազերծման, լվացման, ջրածնազերծման, տուրբինի շարժաթևերից այրուքի հեռացման և հատուկ ծածկույթով պատելու համար աշխատանքներ կատարելիս պետք է պահպանել սույն հրահանգի 140-146 կետերի պահանջները:

187. Ընկղմման եղանակով պատրաստվածքները ջրամերժ բաղադրանյութով շերտածածկելու ժամանակ վաննաները հողանցվում են, ապահովվում են ոտնակի միջոցով փակվող կափարիչներով և սարքավորվում կողային արտածծիչներով: Վաննաների կողերը երեսպատվում են գունավոր մետաղով:

188. Քիմիական և էլեկտրոլիտիկ յուղազերծման աշխատանքների ընթացքում լուծույթի մակերևույթը պարբերաբար պետք է մաքրվի յուղային կեղտոտվածությունից, ավազից և փրփուրից՝ շառաչուն գազի պայթյունից խուսափելու համար: Դրա համար վաննաները պետք է ունենան դատարկման հատուկ տարողություն:

189. Գալվանական և խածատման վաննաները պետք է կահավորվեն տեղային մեխանիկական արտածծիչներով (կողային արտածծիչներ, օդափոխության պահարաններ, թաքստոցներ և այլն):

190. Հերթափոխի ընթացքում մեկ անգամ խածատման վաննաներում պետք է ավելացնել ջրածնի անջատումը նվազեցնող հատուկ հավելանյութեր:

191. Գալվանական վաննաներում «փոքր պայթյուններից» խուսափելու համար սուզվող պատրաստվածքների քանակը պետք է համապատասխանի հոսանքի խտության մեծությանը:

192. Գալվանական վաննաները պետք է մեկուսացվեն գետնից, իսկ օգտագործված էլեկտրոլիտի հավաքման տարողությունները՝ հողանցվեն:

193. Պատրաստվածքների այն հատվածները, որոնք ենթակա չեն գալվանապատման, որպես կանոն, պետք է մեկուսացվեն հրդեհաանվտանգ եղանակով (պոլիվինիլքլորիդային մեկուսիչ ժապավենով և այլն): Այդ նպատակով լաքեր օգտագործելիս պետք է պահպանել անհրաժեշտ հրդեհային անվտանգության միջոցառումները:

194. Ջրածնազերծման, յուղման և կոնսերվացման (պահպանման) վաննաները պետք է ապահովվեն ամուր փակվող կափարիչներով, յուղի բռնկման դեպքում՝ օդի ներթափանցումը դադարեցնելու համար, ինչպես նաև ինքնաշխատ ջերմակարգավորիչով և հատուկ սարքով՝ անսարքության դեպքում ջերմակարգավորիչի տաքացումը դադարեցնելու համար: Վաննաները պետք է ունենան կողային արտածծիչներով կահավորված տեղային արտածծիչ օդափոխության համակարգ: Պատրաստվածքները սուզելուց հետո յուղի մակարդակը վաննայում պետք է լինի վաննայի եզրերից 0,2 մ-ից ցածր:

195. Ջրածնազերծումից, յուղումից և կոնսերվացումից հետո հեղուկը քամվելու համար պատրաստվածքների տակ դրվում են հատուկ սարքեր (վաքեր, թավաներ, սեղան-տակդիրներ և այլն):

196. Արտադրամասերը, որտեղ գալվանապատումից առաջ և հետո կատարվում են հղկման և ողորկման գործողությունները, որի ժամանակ առաջանում է նրբաթաղիքային, թաղիքային և մետաղյա փոշի, պետք է լինեն մեկուսացված, սարքավորումները  ունենան տեղային արտածծիչ սարքեր, իսկ կառուցվածքների և սարքավորումների վրա նստած պայթյունավտանգ փոշին անհրաժեշտ է պարբերաբար մաքրել:

197. Քրոմային անհիդրիդի պահումը թույլատրվում է միայն հերմետիկ փակված մետաղյա թմբկագլաններում: Քրոմային անհիդրիդի բացթողումը կատարվում է ամբողջ թմբկագլաններով: Քրոմային անհիդրիդի քիչ քանակություն բաց թողնելու անհրաժեշտության դեպքում, թմբկագլանի բացումը և կշռումը կատարվում է պահասենյակից դուրս:

198. Ջրածնազերծման համար օգտագործվող յուղի բռնկման ջերմաստիճանի մեծությունը անհրաժեշտ է ստուգել ոչ պակաս, քան երկու օրը մեկ անգամ: Յուղի բռնկման ջերմաստիճանը պետք է լինի 220-ից մինչև 230⁰ C ոչ ցածր:

199. Դյուրավառ և այրվող հեղուկների, թթուների, քիմիկատների և այլ նյութերի հերթափոխային պաշարի համար նախատեսված պահասենյակները պետք է զետեղված լինեն մեկուսացված չայրվող փակ տարածքներում, որտեղ պետք է պահպանվեն նյութերի համատեղ պահելու պահանջները:

200. Պայթուցիկ խառնուրդներ առաջանալուց և բռնկումներից խուսափելու համար արգելվում է՝

ա) պահել քրոմային անհիդրիդը դյուրավառ և այրվող հեղուկների, լաքաներկարարական նյութերի, քացախաթթվի և այլ նյութերի հետ.

բ) քրոմային անհիդրիդը լցնել նախկինում աերոլաքերով, նիտրոներկերով, նիտրոսոսինձներով և այլ նյութերով բիդոնների մեջ.

գ) քրոմային անհիդրիդը մանրացնել մեխանիկական փշրման եղանակով. քրոմային անհիդրիդը անհրաժեշտ է լուծել ամբողջ թմբկագլանով.

դ) պահել քրոմպիկը (կալիումի երկքրոմատ) օրգանական նյութերի՝ հնոտիքի, տաշեղի, փայտաթեփի հետ համատեղ.

ե) պահել ջրածնի պերօքսիդը, անկախ քանակությունից, ցանկացած դյուրավառ և այրվող հեղուկների, ալյումինի, մագնեզիումի և դրանց համաձուլվածքների փոշիների հետ համատեղ.

զ) պահել քացախաթթուն և մրջնաթթուն այլ թթուների և նյութերի հետ համատեղ.

է) մաքրել մետաղը խարտոցներով, մետաղյա խոզանակներով կամ այլ կայծ առաջացնող գործիքներով:

201. Պատրաստվածքների ցիանավորումը պետք է կատարվի առանձին մեկուսացված փակ տարածքներում: Ցիանավորումը թույլատրվում է կատարել նաև գալվանական արտադրամասի հոսընթացում, պարտադիր կահավորելով այն մինչև առաստաղ  բարձացող չայրվող միջնորմերով, թողնելով միայն հոսընթացի համար փակվող որմնանցքեր:

202. Պատրաստվածքների ցիանավորման տեղամասերում այրվող հատակների, դարակաշարերի, հենակների սարքավորումը և փայտյա պահարանների ու սեղանների տեղադրումը չի թույլատրվում: Տեղամասը պետք է կահավորված լինի արտածծիչ օդափոխման առանձին համակարգով, որի գործարկման սարքերը լինեն տեղամասից դուրս:

203. Արգելվում է ցիանական լուծույթներով վաննաները տեղադրել թթուների վաննաների հետ համատեղ, ինչպես նաև թթուներ պահել և օգտագործել ցիանավորման տեղամասերում:

204. Քրոմային անհիդրիդով թմբկագլանների և ցիանական աղ պարունակող տարաների բացումը պետք է կատարվի չհարվածող գործիքներով:

205. Ջրամերժ հեղուկով, ջրակայուն սոսնձով (և նմանատիպ) և այլ հրդեհավտանգ հեղուկներով և բաղադրանյութերով կատարվող աշխատանքներում օգտագործվող ձեռքի գործիքները պետք է պատրաստված լինեն կայծ չառաջացնող նյութերից:

206. Ջրակայուն սոսնձի հիմքով պատրաստված զանգվածով քսապատումը պետք է կատարվի հատուկ սարքավորված տեղում, օդի արտածծումով՝ ներքևից կամ տեղային կողային արտածծիչներով կահավորված սեղանների վրա:

207. Հեղուկացրման եղանակով ջրամերժ բաղադրանյութով պատման բոլոր աշխատանքները պետք է կատարվեն հատուկ սարքավորված խցիկներում:

ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ ՓԱՅՏԻ, ՊԼԱՍՏՄԱՍՍԱՅԻ ԵՎ ՍՈՍՆՁԻ ՀԵՏ

208. Փայտամշակման արտադրամասերի տեխնոլոգիական սարքավորումները, տաքացման սարքերը, էլեկտրասարքերը յուրաքանչյուր հերթափոխի ընթացքում առնվազն մեկ անգամ անհրաժեշտ է մաքրել փայտի փոշուց, տաշեղներից և այլ այրվող նյութերից, իսկ շինարարական կառուցվածքները և էլեկտրալուսատուները ոչ պակաս, քան երկու շաբաթը մեկ անգամ:

Թափոնների հեռացման համար փայտամշակման հաստոցները պետք է կահավորվեն տեղային արտածծիչներով: Հաստոցների աշխատանքը անջատված և օդամուղ փոխադրամիջոցի և օդափոխության համակարգի դեպքում չի թույլատրվում:

Փոշեհավաքման խցերը և թեփահավաքման տարողությունները (ցիկլոնները) պետք է մշտապես լինեն փակ վիճակում: Դրանցում կուտակված փայտանյութի թափոնները պետք է ժամանակին հեռացվեն: Ցիկլոնների գերբեռնվածությունը և դրանց տեղակայման վայրերի աղտոտումը արտադրաթափոններով չի թույլատրվում:

209. Սոսինձների տաքացումը պետք է կատարել գոլորշու կամ անվտանգ էլեկտրասարքերի միջոցով: Սոսնձեփերը պետք է տեղադրվեն առանձին սենյակներում կամ այդ նպատակի համար հատուկ կահավորված անվտանգ տեղերում: Սինթետիկ խեժերի և դյուրավառ լուծիչների խառնուրդի հիման վրա պատրաստված սոսինձը պետք է պահվի չայրվող պահեստարաններում կամ մետաղյա արկղերում:

210. Պետրոլատումի մեջ փայտի չորացման ժամանակ, լուծույթի թափվելուց խուսափելու համար, տարողությունը պետրոլատումով պետք է լցնել այն հաշվարկով, որպեսզի դրա մեջ փայտանյութի կապոցը իջեցնելիս, լուծույթի մակարդակը բարձրանա ոչ ավելի, քան 60 սմ մինչ տարողության (բաքի) վերին եզրը: Որպեսզի նվազեցվի պետրոլատումի փրփրեցումը, խորհուրդ չի տրվում դրանում իջեցնել սառցեպատ կամ ձյունապատ փայտանյութեր:

211. Բարձր հաճախականության հոսանքով փայտի չորացման ժամանակ կայծի առաջացումից խուսափելու համար, էլեկտրոդները պետք է լինեն սարքին, ապահովվի դրանց լավ հպումը փայտանյութի հետ: Այդ մեթոդով չորացնելու ժամանակ չորացման խցիկի դռները պետք է համակցվեն այն սարքին, որը էլեկտրոդներին լարում է հաղորդում:

212. Ինֆրակարմիր ճառագայթներով չորացում կատարելու ժամանակ աղբյուրի հզորության և չորացվող նյութի տեսակին համապատասխան սահմանվում է թույլատրելի հեռավորություն ճառագայթող աղբյուրի և չորացվող պատրաստվածքի մակերեսի միջև:

213. Ճառագայթող տիպի չորանոցներում, որտեղ չորացվող պատրաստվածքները անընդհատ տեղաշարժվում են, պետք է նախատեսել տաքացման համակարգի ինքնուրույն անջատում՝ փոխակրչի հանկարծակի կանգնելու դեպքում:

214. Յուրաքանչյուր չորացման խցի համար սահմանվում է նյութերի բեռնավորման թույլատրելի չափ և աշխատանքի ջերմային ռեժիմի թույլատրելի սահման: Սահմանված ջերմաստիճանը պահպանվում է ջերմաստիճանի ինքնակարգավորիչի միջոցով:

Անտառանյութերի չորացման խցերը, պետք է կահավորվեն հրդեհաշիջման ինքնաշխատ համակարգերով կամ ստացիոնար սարքավորումներով:

215. Փայտամշակման արտադրամասերում չի թույլատրվում՝

ա) պահել հերթափոխի պահանջարկից ավելի փայտանյութ: Սղոցանյութերը պահելու համար պետք է հատկացվի հատուկ տեղ.

բ) աշխատանքների ավարտից հետո թողնել առանց հավաքելու պատրաստի արտադրանքը, թեփը, տաշեղները, յուղերը, փայտանյութի փոշին, լաքերը, սոսինձները, օլիֆը, այլ այրվող հեղուկները և նյութերը, ինչպես նաև` լարման տակ գտնվող էլեկտրասարքերը:

216. Արտադրամասերի և տեղամասերի սենյակները, որտեղ պատրաստվում կամ վերանորոգվում են պլաստմասսե, այդ թվում օրգանական ապակուց պատրաստվածքներ, պետք է տեղակայվեն ոչ ցածր երկրորդ հրակայունության աստիճան ունեցող շենքերում և մեկուսացվեն այլ արտադրամասերից հրդեհային պատերով: Այդ արտադրամասերի, ինչպես նաև նախնական հումքի, պոլիմերային և այլ այրվող նյութերի պահման համար նախատեսված պահեստների տեղակայումը նկուղային և կիսանկուղային հարկերում չի թույլատրվում:

217. Արտադրական փակ տարածքների պատերը, առաստաղը և այլ ներքին կառուցվածքները պետք է ունենան հարթ, հեշտ մաքրվող մակերևույթներ: Դռները պետք է բացվեն դեպի դուրս և կահավորվեն ինքնափակման սարքով:

Առատ փոշի առաջացնող արտադրությունների փակ տարածքները պետք է մաքրվեն ստացիոնար կամ շարժական փոշեծծիչ սարքերով և հաճախակի ենթարկվեն խոնավ մաքրման:

218. Պլաստմասսաների հետ աշխատելիս առավել հրդեհապայթյունավտանգ գործողություններն են՝

ա) միացնող և սոսնձային միացությունների պատրաստումը.

բ) յուղազերծումը, կտորների և ժապավենների ներծծումը միացնող նյութով.

գ) մանրումը և հաբավորումը.

դ) մեխանիկական մշակումը:

Նշված աշխատանքները պետք է կատարվեն մեկուսացված փակ տարածքներում:

219. Տեխնոլոգիական սարքավորումները, ներծծման սարքավորումները, ջերմավառարանները, չորացման խցերը, մեխանիկական հաստոցները, որոնց աշխատանքի ընթացքում գոյանում են հրդեհապայթյունավտանգ նյութեր (փոշու, գազի տեսքով), պետք է ապահովված լինեն տեղային արտածծիչ սարքավորումներով:

Մեխանիկական սարքավորումները և կտրող գործիքները պետք է կահավորվեն անմիջապես կտրման գոտուց փոշու արտածծման սարքերով:

Սարքավորումները և սարքերը (ռոտորային մեքենաներ, հաբավորման մեքենաներ և այլն), որոնց աշխատանքի ընթացքում առաջանում է մեծ քանակության պայթյունավտանգ փոշի, պետք է լինեն հերմետիկ կատարմամբ:

220. Տեխնոլոգիական սարքավորումների հենոցները, էլեկտրաշարժիչների իրանները, էլեկտրասարքերը, էլեկտրատաքացուցիչ սարքերի կառուցվածքային մասերը, ինչպես նաև մետաղական մասերը, որոնք կարող են հայտնվել լարման տակ, անհրաժեշտ է հողանցել: Ներծծման մեքենաների փաթաթման սարքերը պետք է ունենան ստատիկ էլեկտրական լիցքերը հանելու հարմարանքներ: Սեղանները և արտածծիչ պահարանները, որոնց վրա կատարվում է ոչ մետաղական նյութերով ջերմապաշտպանիչ ծածկույթով պատման աշխատանքներ, պետք է պատրաստված լինեն հոսանքահաղորդ նյութերից և հողանցվեն:

221. Պատրաստվածքների, մամլակաղապարների, կալակների մակերևույթների յուղազերծման աշխատանքները, պետք է կատարվեն սույն հրահանգի 143-145 կետերի պահանջներին համապատասխան:

222. Օրգանական ապակու նախապատրաստվածքի տաքացումը անհրաժեշտ է կատարել ջերմային պահարաններում, որոնք տաքացվում են օդատաքացուցիչից եկող տաք օդով: Տաքացվող խցում ջերմաստիճանը սահմանված մակարդակի վրա պետք է պահպանվի ինքնաբերաբար:

Ապակու տաքացման համար բաց տիպի էլեկտրագալարների օգտագործումը, ինչպես նաև ներքևից էլեկտրատաքացումը չի թույլատրվում: Թույլատրվում է օգտագործել էլեկտրաօդատաքացուցիչներ միայն պայթյունաանվտանգ կատարմամբ:

223. Սոսնձման աշխատանքները պետք է կատարվեն այն անձի հսկողության ներքո, որը պատասխանատվություն է կրում տեղամասի հրդեհաանվտանգության համար:

Սոսնձման աշխատանքների համար նախատեսված փակ տարածքները պետք է բավարարեն հրդեհավտանգ նյութերով կատարվող աշխատանքների պահանջները:

224. Սոսնձման աշխատանքների հետ կապված արտադրության տեղամասերի, հրդեհային անվտանգությունը սահմանվում է հետևյալ պահանջներով՝

ա) տեղամասերը պետք է կահավորված լինեն փակ տարածքի օդափոխությունը ապահովող ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգով, որպեսզի սոսնձման առավել ինտենսիվ աշխատանքների ժամանակ բացառվի այդ շինությունների օդային միջավայրում պայթյունավտանգ խտության գոտու առաջացումը.

բ) տեղամասերում բոլոր էլեկտրասարքավորումները պետք է լինեն պայթյունապաշտպան կատարմամբ.

գ) տեղամասում սոսնձի, յուղազերծման նյութերի քանակը չպետք է գերազանցի հերթափոխային պահանջարկը.

դ) սոսինձները և դյուրավառ հեղուկները պետք է պահվեն փակ, չկոտրվող տարաներում.

ե) սոսնձման աշխատանքների փակ տարածքների արտադրական սարքավորումները պետք է ունենան հակահարվածային պաշտպանություն, որը բոլոր դեպքերում կբացառի կայծի առաջացումը.

զ) սոսնձյա միացությունների պատրաստումը պետք է կատարվի փակ, հերմետիկ սարքերում.

է) սոսնձյա միացությունների քսումը, որպես կանոն, պետք է կատարվի մեխանիզացված եղանակով, հատուկ կահավորված փոշեցրիչ խցերում.

ը) սոսնձյա միացությունները ձեռքով (վրձնով) քսելու դեպքում, սոսինձը աշխատատեղ պետք է բերվի պատրաստի վիճակում՝ հատուկ հերմետիկ տարայով: Սոսնձի պատրաստումը կամ նոսրացումը աշխատատեղերում չի թույլատրվում.

թ) սոսնձման աշխատանքների կատարման ժամանակ օգտագործվող աշխատանքային գործիքները պետք է պատրաստված լինեն կայծ չառաջացնող նյութերից.

ժ) ընդմիջման ժամանակ, սոսնձապատման աշխատանքները ավարտելուց և պարտադիր հերթափոխի ավարտից հետո, սոսնձի մնացորդով տարողությունները, դյուրավառ հեղուկները, ինչպես նաև վրձինները և սոսնձով կեղտոտված այլ նյութերը (լաթեր, անձեռոցիկներ և այլն) պետք է հավաքվեն հատուկ դրա համար հատկացված տեղեր:

225. Օդանավերի ներսում սոսնձման աշխատանքներ կարող են կատարվել սույն հրահանգի 69-74 կետերի պահանջների կատարման դեպքում:

ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ ՌԵՏԻՆԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՊԱՏՐԱՍՏՎԱԾՔՆԵՐԻ ՀԵՏ

226. Ռետինատեխնիկական պատրաստվածքների հետ աշխատելիս, հրդեհային անվտանգության տեսակետից առավել վտանգավորություն են ներկայացնում հետևյալ գործողությունները՝

ա) ռետինի սոսինձների պատրաստումը.

բ) կտորների ռետինացումը.

գ) ներծծման աշխատանքները:

227. Շենքերը, որտեղ կատարվում են այդ աշխատանքները, պետք է լինեն հրակայունության երկրորդ աստիճանից ոչ ցածր, ունենան ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգ, իսկ տեխնոլոգիական սարքավորումները`  ներծծման սարքավորումները, կտրող գործիքները, չորացման խցերը և այլն, պետք է կահավորվեն տեղային արտածծիչ սարքերով: Փակ տարածքներում պայթյունավտանգ խտության գոյացումը կանխարգելելու նպատակով տեղադրվում են ինքնաշխատ գազաանալիզատորներ:

Տեղամասերի հատակները պետք է լինեն հակաստատիկ և հոսանքահաղորդ նյութերից և հեշտ մաքրվեն:

228. Շենքի բոլոր մետաղական մասերը, խողովակաշարերը, սոսնձախառնիչները, սոսնձի և լուծիչների տարողությունները, ռետինաձևման և սոսնձապատման համար նախատեսված սեղանները պետք է հուսալի հողանցվեն: Ներծծման մեքենաների փաթաթման սարքերը պետք է ունենան ստատիկ էլեկտրական լիցքերը հանելու հարմարանքներ:

Յուղազերծման համար օգտագործվող սրբող նյութերը և սոսնձապատման վրձինները չպետք է պարունակեն սինթետիկ նյութեր:

229. Մամլակաղապարների տաքացումը պետք է կատարվի ցածրավոլտ տաքացուցիչներով:

Սահմանված տեխնոլոգիական ջերմաստիճանը պետք է պահպանվի ինքնաբերաբար:

Նախապատրաստվածքի տաքացումը անհրաժեշտ է կատարել ջերմապահարաններում, որոնք տաքացվում են օդաջեռուցիչի տաք օդով: Տաքացվող խցում ջերմաստիճանը սահմանված մակարդակում պետք է պահվի ինքնաբերաբար:

Չորացման խցերը և մաքրման սարքերը պետք է կահավորվեն անհրաժեշտ չափող, կարգավորող և ահազանգող սարքավորումներով:

230. Ռետինատեխնիկական պատրաստվածքների պատրաստման արտադրամասերը և օժանդակ սենյակները պետք է մշտապես պահվեն մաքուր վիճակում:

Արտադրական թափոնները և օգտագործված սրբող նյութերը աշխատանքի ընթացքում պետք է հավաքվեն կափարիչով մետաղյա արկղերի մեջ և ոչ պակաս մեկ անգամ յուրաքանչյուր հերթափոխի ընթացքում,  դուրս բերվեն նախատեսված անվտանգ տեղ:

231. Ռետինատեխնիկական պատրաստվածքների սոսնձման աշխատանքները պետք է կատարվեն  սույն հրահանգի 223-225 կետերի պահանջներին համապատասխան:

ՋԵՐՄԱՄՇԱԿՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ

232. Ջերմամշակման արտադրամասերը պետք է լինեն մաքուր, հատակները և պատերը՝ հարթ, իսկ վաննաների տեղադրման սենյակները պետք է կահավորվեն հրդեհաշիջման ստացիոնար համակարգով:

233. Ջերմամշակման արտադրամասերում պետք է օգտագործել յուղի կենտրոնացված մատակարարում: Մխման յուղերը պետք է ունենան տեխնոլոգիական գործընթացով սահմանված, 20 %-ից բարձր բռնկման ջերմաստիճան և ջերմաստիճանի բարձրացման դեպքում չառաջացնեն կոքսացող նստվածք:

234. Ջերմամշակման վաննաներում լցվող յուղը պետք է համապատասխանի պետական ստանդարտի կամ տեխնիկական պայմանների պահանջներին: Խոնավության առկայության դեպքում յուղերը պետք է նախապես վակուումով ջրազրկվեն: Որպես ջերմատար այս դեպքում խորհուրդ է տրվում օգտագործել գոլորշի:

235. Վաննաներից նստվածքները պետք է հեռացվեն մեխանիկական եղանակով` կայծ չառաջացնող գործիքի միջոցով:

236. Յուղի վաննաները պետք է ունենան կենտրոնացված հովացման համակարգ կամ կահավորվեն յուղի սառեցման անհատական սարքով:

Յուղի սառեցման կենտրոնացված համակարգի յուղի սառուցիչը, զտիչները, պոմպերը և յուղահավաք տարողությունները պետք է տեղակայված լինեն մեկուսացված, չայրվող սենյակներում:

237. Յուղի ամբողջ զանգվածի ջերմաստիճանի կարգավորման համար մխման վաննաները կահավորվում են խառնիչներով, ջերմակարգավորիչներով, ինչպես նաև ահազանգող և անջատող ինքնաշխատ սարքերով: Յուղի թույլատրելի ջերմաստիճանի բարձրացման դեպքում վաննան պետք է ինքնաբերաբար անջատվի, ձայնային և լուսային ազդանշաններ տալով:

238. Մխման վաննաներում  յուղի բռնկումից խուսափելու համար մեծ պատրաստվածքների սուզման արագությունը պետք է լինի ոչ պակաս, քան 15 մ/րոպե:

239. Յուղի գոլորշիների հեռացման համար մխման վաննաները պետք է կահավորվեն տեղային արտածծիչներով:

Օդափոխության խողովակաշարերը կահավորվում են ձգափականներով, հավաքարաններով՝ յուղի կոնդենսատի համար և պետք է պարբերաբար մաքրվեն պնդացած յուղաշերտից:

240. 5 մ³-ից ավելի տարողություն ունեցող վաննաները պետք է ունենան վթարային յուղահեռացման հարմարություն:  Յուղի ցայտոցքից խուսափելու համար վաննայի ծավալի միայն մի մասն է լցվում:

Վթարային յուղահեռացման համար նախատեսված յուղահավաքման տարողության ծավալը պետք է լինի 30 %-ով ավելի, քան մխման վաննայի և խողովակաշարերի յուղի ծավալը: Ամբողջ յուղի հեռացման ժամանակը չպետք է գերազանցի 5 րոպեն:

Յուղի վաննայի և յուղահավաքման տարողության ներքևի մասում պետք է տեղադրված լինեն հատուկ ծորակներ՝ կոնդենսատի հեռացման համար:

241. Յուղի վաննաները պետք է ունենան ամուր փակվող կափարիչներ, յուղի բռնկման դեպքում օդի ներթափանցումը արգելելու համար:

Մխման վաննաների տեղամասում պետք է տեղադրվեն չոր ավազով լցված արկղեր, բահեր և ասբեստյա ծածկոցներ:

242. Տեղամասերը, որոնցում տեղակայված են սելիտրայի վաննաներ, պետք է կահավորվեն օդափոխության համակարգով՝ ազոտաթթվի գոլորշիների հեռացման համար:

243. Խոնավությունից հալված սելիտրայի ցայտոցքը կանխելու համար սելիտրայի վաննաների մեջ իջեցվող պատրաստվածքները նախօրոք պետք է չորացվեն:

244. Պողպատյա պատրաստվածքները մինչ հալված սելիտրայի մեջ իջեցնելը, անհրաժեշտ է յուղազերծել, մակերևույթից հեռացնել հրաթեփը և օքսիդները, լվանալ, չորացնել և տաքացնել մինչև 125-ից մինչև 150⁰ C ջերմաստիճան:

245. Պողպատյա պատրաստվածքները ցիանական աղերում տաքացնելուց հետո չի թույլատրվում մշակել սելիտրայի վաննաներում, քանի որ ցիանական աղերի շփումը սելիտրայի հետ կարող է առաջացնել հալվածքի ցայտոցք և պայթյուն:

Արգելվում է ալյումինե համաձուլվածքից պատրաստվածքների ջերմամշակումը սելիտրայի վաննաներում: Վաննայի պայթյունից խուսափելու համար չի թույլատրվում  դրանում մագնեզիումի և ցինկի համաձուլվածքներից պատրաստվածքների տաքացումը:

Սելիտրայի վաննաներում կարող են օգտագործվել կալիումային սելիտրայի, նատրիումային սելիտրայի, նատրիումի նիտրատի կամ դրանց խառնուրդների հալվածքները: Պայթյունից խուսափելու համար չի թույլատրվում ամոնիակային սելիտրայի օգտագործումը:

246. Սելիտրայի տեղային գերտաքացումը և հնարավոր պայթյունը բացառելու, ինչպես նաև սելիտրայի ջերմաստիճանը առավել ճշգրիտ կարգավորելու համար, սելիտրայի վաննաները պետք է տաքացվեն խողովակային էլեկտրատաքացուցիչներով, որոնք տեղադրվում են վաննաների ներսի պատերի մոտ` ուղղահայաց դիրքով:

Սելիտրայի վաննաների տաքացումը հատակից ինչպես ներսից, այնպես էլ դրսից, արգելվում է:

Սառը վաննայի տաքացումը և դրանում ջերմաստիճանի բարձրացումը անհրաժեշտ է կատարել աստիճանաբար՝ սելիտրայի տեղային գերտաքացումից խուսափելու համար: Տաքացուցիչների միացման էլեկտրական սխեման պետք է հնարավորություն ունենա սելիտրան հալեցնել ցածր լարումով:

247. Հալված սելիտրայի մակարդակը վաննայում, պատրաստվածքների լրիվ ծավալով ընկղմման դեպքում պետք է վերին եզրից լինի 150 մմ ցածր: Վաննաները պետք է ապահովված լինեն վթարային հեռացմամբ: Վթարային հեռացման տարողության ծավալը պետք է 30 %-ով ավելի լինի վաննայում և խողովակաշարերում եղած սելիտրայի ծավալից:

248. Սելիտրայի կազմալուծումից, ինչպես նաև դրա և վաննայի նյութի քիմիական միացումից խուսափելու համար, որը կարող է առաջացնել պայթյուն, թույլատրվում է սելիտրայի վաննաներում կատարել ջերմամշակում մինչև 450⁰ C ջերմաստիճան տաքացմամբ:

249. Յուրաքանչյուր սելիտրայի վաննա պետք է ունենա ինքնաջերմակարգավորիչ և դրա խափանման դեպքում վաննայի տաքացումը անջատող ինքնաշխատ սարք:

250. Վաննաները կուտակված նստվածքներից և մետաղի մասնիկներից պետք է մաքրվեն ոչ ուշ, քան ամիսը մեկ անգամ, իսկ մեծ ծավալով սելիտրայի վաննաները՝ ոչ ուշ, քան եռամսյակը մեկ անգամ:

251. Վաննայում սելիտրայի բռնկման դեպքում, անհրաժեշտ է անջատել էլեկտրասնուցումը, փակել վաննան կափարիչով և կանչել հրշեջ խումբ:

Բռնկված սելիտրան, մինչ հրշեջ խմբի ժամանումը, կարելի է հանգցնել միայն չոր ավազով: Սելիտրայի հրդեհաշիջումը ջրով, խոնավ ավազով և փրփրային կրակմարիչներով արգելվում է՝ պայթյունից և սելիտրայի ցայտոցքից խուսափելու համար:

252. Սելիտրայի վաննաների հետ աշխատելու ժամանակ արգելվում է՝

ա) շահագործել սելիտրայի վաննաներ առանց հատուկ կափարիչների.

բ) վաննաների մեջ լցնելը կամ ավելացնելը սելիտրա` առանց նախնական քիմիական վերլուծության.

գ) պահել սելիտրան այլ նյութերի հետ համատեղ, ինչպես նաև բաց հրապարակներում.

դ) սելիտրայի վաննաների մոտ պահել այրվող հեղուկներ և նյութեր.

ե) սելիտրայի վաննայի մոտակայքում ջուր օգտագործել.

զ) անկախ մեքենայացման աստիճանից սելիտրայի վաննաները  առանց հսկողության թողնել:

ՇԱՐԺԻՉԱՓՈՐՁԱՐԿՄԱՆ ԿԱՅԱՆՆԵՐ

253. Շարժիչափորձարկման կայանների փակ տարածքները, որտեղ տեխնոլոգիական պայմանների հետ կապված ելնելով կարող է առաջանալ դյուրավառ հեղուկների գոլորշիների պայթյունավտանգ խտություն, պետք է սարքավորվեն ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգով և հրդեհաշիջման ինքնաշխատ սարքավորումներով:

254. Բոլոր էլեկտրասարքավորումները, վառելիքի խողովակաշարերը, փորձարկման սարքերը և շարժիչը պետք է հուսալի հողանցվեն:

Շարժական էլեկտրալամպերը պետք է լինեն պայթյունապաշտպան կատարմամբ և աշխատեն 36 Վ չգերազանցող լարումով:

255. Այրվող հեղուկների հնարավոր արտահոսքի տեղերում պետք է տեղադրվեն ընդկալներ՝ արտահոսքը հավաքելու համար:

Ստենդի կամ շարժիչի վրա մոնտաժային, վերանորոգման կամ ռեգլամենտային աշխատանքներ կատարելիս անհրաժեշտ է օգտագործել կայծ չառաջացնող գործիքներ՝ պղնձապատ կամ  հատուկ համաձուլվածքներից պատրաստված:

256.  Փորձարկվող բոլոր սարքավորումներին վառելիքի մատակարարումը պետք է կատարվի կենտրոնացված ձևով՝ խողովակաշարերով, անմիջապես ծախսի վառելիքապահեստարանից, որը պետք է տեղակայվի շարժիչափորձարկման կայանից ոչ մոտ100 մ հեռավորության վրա:

Փորձարկվող սարքերի վրա չի թույլատրվում միջանկյալ ծախսատարողությունների տեղադրումը՝ բացառությամբ ստենդային զտիչների, կշռային կամ ծավալային ծախսաչափիչների տարողությունների:

257. Վառելիքի մայրուղային  խողովակաշարերը, որպես կանոն, պետք է անցկացվեն շենքերից դուրս:

Շենքերի ներսում վառելիքի խողովակաշարերը պետք է անցկացնել մեկուսացված ուղիներով, որը ծածկվում է չոր ավազով:

Մայրուղային խողովակաշարերից ճյուղավորվող խողովակաշարերի միացումները ստուգելու համար անհրաժեշտ է տեղակայել հսկիչ հորեր:

258. Վառելիքի խողովակաշարերի մոտեցումը փորձարկվող սարքավորումներին պետք է իրականացվի տեխնոլոգիական սարքերի տեղամասով կամ անմիջապես փորձարկման մեկուսարան:

Վառելիքի խողովակաշարը փորձարկման կայանի տեղամաս մտնելու տեղում պետք է ունենա փակման կափույր և դիտարկման խցիկից հեռակառավարմամբ արագագործ ինքնավար հրշեջ կափույր: Բացի այդ ստենդային հրշեջ ծորակը պետք է գտնվի անմիջապես փորձարկման մեկուսարանում` շարժիչի մոտ:

259. Վառելիքի խողովակաշարերի միացումը շարժիչին խորհուրդ է տրվում կատարել ինքնափակվող կափույրների միջոցով, որոնք միացումները անջատելու ժամանակ կբացառեն վառելիքի արտահոսքը:

Վառելիքի խողովակաշարերի բոլոր միացումները պետք է լինեն հերմետիկ:

Մեկուսարաններում վառելիքի խողովակաշարերի ճկափողերը պետք է վնասվածքներից պաշտպանվեն զրահավահաններով կամ զրահապատյաններով և ունենան նվազագույն երկարություն:

260. Փորձարկման բոլոր սարքերը անհրաժեշտ է կահավորել վառելիքի վթարային հեռացման համակարգով: Վթարային հեռացման տարողությունը անհրաժեշտ է տեղադրել շենքից ոչ պակաս 5 մ հեռավորության վրա: Վթարային հեռացման կափույրի մոտ պետք է լինի գրություն՝ «ԲԱՑԵԼ ՎԹԱՐԻ ԿԱՄ ՀՐԴԵՀԻ ԴԵՊՔՈՒՄ»: Վթարային հեռացման համակարգի բոլոր փականները, կափույրները պետք է ներկվեն կարմիր գույնով: Վթարային խողովակաշարը պետք է ապահովի վառելիքի հեռացումը ոչ ավելի, քան 10 րոպեի ընթացքում:

261. Շարժիչը կրակային գործարկման-փորձարկման համար գործարկելուց առաջ, ինչպես նաև սառը պտտեցման և կեղծ գործարկման ժամանակ անհրաժեշտ է բացել արտաժայթքման խողովակի կափարիչները և հորանների անցքերը: Փորձարկման մեկուսարանի դռները և ելքի դարպասները պետք է լինեն ամուր փակված:

262. Հրդեհի առաջացման դեպքում, հրշեջ խմբին շտապ կանչելու համար, փորձարկման կայանը պետք է կահավորված լինի հրդեհազդարարման ինքնաշխատ համակարգով և ունենա ուղիղ հեռախոսակապ հրշեջ խմբի հետ: Դիտարկման խցիկում պետք է փակցված լինի հրդեհաշիջման համակարգի սխեման և դրա օգտագործման կարգի նկարագիրը:

263. Շարժիչի աշխատանքի ժամանակ փորձարկման սարքավորման վրա հրդեհի առաջացման դեպքում անհրաժեշտ է՝

ա) շարժիչի պտույտների քանակը հասցնել նվազագույնի, հանել ողջ բեռնվածությունը, միացնել «ԿԱՆԳ ՓԱԿԱՆԸ», փակել վառելիքի մատակարարման հրշեջ ծորակը.

բ) անջատել բոլոր աշխատող պոմպերը.

գ) փակել ներծծման  և արտաժայթքման փականները.

դ) բացել վառելիքի վթարային հեռացման ծորակը.

ե) անջատել մեկուսարանի էլեկտրամատակարարումը.

զ) փակել փորձարկման մեկուսարան մատակարարվող վառելիքի ծորակները.

է) միացնել հրդեհաշիջման համակարգը.

ը) կանչել հրշեջ խումբ:

264. Ստենդների մայրուղիների և շարժիչների զտիչների զննումը և լվացումը պետք է կատարել փորձարկման մեկուսարանի առաջնամասում, մուտքի և ելքի դարպասների բաց վիճակում:

Ստենդների սարքավորումների լվացումը անհրաժեշտ է կատարել համապատասխան ջրային լուծույթների միջոցով:

ԿՈՒՏԱԿԻՉՆԵՐԻ ԿԱՅԱՆՆԵՐ

265. Կուտակիչների կայանները (արհեստանոցները) պետք է տեղակայվեն ոչ պակաս, քան երկրորդ հրակայունության աստիճան ունեցող շենքերում:

Էլեկտրակուտակիչների կայանների դռների վրա պետք է լինեն գրություններ՝ «ԱԿՈՒՄՈՒԼՅԱՏՈՐԱՅԻՆ», «ՀՐԴԵՀԱՎՏԱՆԳ Է», «ԿՐԱԿՈՎ ՉՄՏՆԵԼ», «ԾԽԵԼԸ ԱՐԳԵԼՎՈՒՄ Է»:

Կուտակիչների կայանների հատակները պետք է լինեն թթվակայուն (ալկալիական), իսկ պատերը, առաստաղները, դռները, պատուհանների շրջանակները, օդափոխության խողովակները և այլ սարքավորումները և կառուցվածքները պետք է ներկվեն թթվակայուն (ալկալիական) ներկերով:

Կուտակիչների կայանների պատուհանների ապակիները պետք է ներկվեն սպիտակ ներկով կամ լինեն անթափանցիկ: Անհրաժեշտության դեպքում պատուհանների վրա տեղադրվում են ստվերային քիվեր:

266. Թթվային և ալկալիական կուտակիչների վերանորոգումը, լիցքավորումը և պահումը պետք է կատարվի տարբեր սենյակներում:

Վերանորոգման, լիցքավորման, գեներատորային և էլեկտրոլիտային տեղամասերը պետք է տեղակայվեն չայրվող պատերով առանձնացված սենյակներում:

Փոքր ծավալի աշխատանքների  դեպքում (միաժամանակ մինչև 10 կուտակիչներ) թույլատրվում է համատեղել կուտակիչների վերանորոգումը և լիցքավորումը մեկ ընդհանուր տեղամասում այն պայմանով, որ կահավորված լինի ինքնուրույն արտածծիչ օդափոխման համակարգ ունեցող հատուկ լիցքավորման պահարանով: Այս դեպքում լիցքավորման վահանակը պետք է տեղադրվի լիցքավորման պահարանի հակառակ կողմում:

Կուտակիչների լիցքավորման ժամանակ բաց կրակի օգտագործումը այդ սենյակներում չի թույլատրվում:

267. Կուտակիչների կայանների էլեկտրասարքավորումները և լուսատուները (այդ թվում շարժական) պետք է լինեն պայթյունապաշտպան կատարմամբ:

Անջատիչները, խցակի վարդակները և ապահովիչները պետք է տեղակայվեն կուտակիչների կայանից դուրս:

Լուսավորության էլեկտրահաղորդալարերը և կուտակիչների միացող հաղորդալարերը պետք է ունենան թթվակայուն (ալկալիական) թաղանթ:

268. Կուտակիչների կայանները պետք է կահավորվեն առանձնացված ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգով` թթվային կուտակիչների տեղամասի համար՝ առանձին, ալկալիականի համար՝ առանձին: Հովհարիչի էլեկտրաշարժիչը պետք է տեղադրել տեղամասից դուրս:

Լիցքավորման տեղամասի և լիցքավորման պահարանի օդափոխության համակարգը պետք է լինի կուտակիչների կայանի այլ սենյակներից առանձնացված:

Օդափոխության համակարգի միացումը շենքի ընդհանուր օդափոխության համակարգին կամ ծխահեռացման ցանցին չի թույլատրվում:

Լիցքավորման տեղամասի (պահարանի) օդափոխության համակարգը պետք է միացված լինի լիցքավորումը սնուցող հոսանքի սարքավորմանը` օդափոխության համակարգի աշխատանքի դադարեցման դեպքում, այն ինքնաբերաբար անջատելու նպատակով:

269. Կուտակիչների կայանների ջեռուցումը պետք է լինի կենտրոնացված՝ ջրային կամ օդաջեռուցիչային: Լիցքավորման տեղամասում կենտրոնացված ջեռուցման խողովակները պետք է լինեն հարթ, եռակցումով միացված: Լիցքավորման տեղամասում կափույրների տեղադրումը և կցաշուրթային միացումների առկայությունը չի թույլատրվում:

Վառարանների տեղադրումը կուտակիչների կայաններում չի թույլատրվում:

270. Կուտակիչների լիցքավորման ընթացքում անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պահանջները՝

ա) ստուգել լարերի միացման հուսալիությունը մարտկոցների սեղմակներին՝ կայծի առաջացումից խուսափելու համար.

բ) կուտակիչների կափարիչները (խցանները) պետք է լինեն բաց.

գ) միացնել լիցքավորման հոսանքը և պահել նոր լիցքավորված կուտակիչները թույլատրվում է միայն ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգի աշխատելու դեպքում.

դ) առանձին կուտակիչներից լարերը անջատել թույլատրվում է միայն լիցքավորման հոսանքը անջատելու դեպքում.

ե) վնասված լարերը անհրաժեշտ է անմիջապես փոխել նորերով:

271. Զոդման աշխատանքներ կամ զոդման լամպի օգտագործմամբ աշխատանքներ կուտակիչների կայանների լիցքավորման տեղամասերում թույլատրվում է կատարել ոչ շուտ, քան մարտկոցների լիցքավորումից 2 ժ անց, տեղամասը լավ օդափոխելուց հետո:

Զոդման ժամանակ կամ զոդման լամպով աշխատելիս տեղամասը անընդհատ պետք է օդափոխվի: Զոդման տեղը պետք է շրջափակվի հրակայուն վահաններով:

272. Կուտակիչների կայաններում չի թույլատրվում՝

ա) ծխել, կրակ վառել, էլեկտրատաքացուցիչ սարքեր օգտագործել.

բ) պահել թթուներ, ալկալիներ կամ էլեկտրոլիտ մեկ հերթափոխի պահանջարկից ավելի.

գ) աշխատատեղերում թողնել հատուկ հագուստ և կողմնակի իրեր:

ԼԱԲՈՐԱՏՈՐԻԱՆԵՐ

273. Լաբորատորիաներում բոլոր աշխատանքները, որոնց կատարման ընթացքում հնարավոր է հրդեհա և պայթյունավտանգ գոլորշիների և գազերի առաջացում, պետք է կատարվեն սարքին վիճակում գտնվող արտածծիչ պահարաններում:

274. Լաբորատորիաների աշխատասենյակները, որտեղ օգտագործվում կամ պահվում են դյուրավառ հեղուկներ և գազեր, պետք է կահավորվեն մեխանիկական հաղորդակ ունեցող ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխության համակարգով և պահարաններից, լվացարաններից ու վաննաներից տեղային օդափոխության համակարգով:

275. Լաբորատորային սենյակներում չի թույլատրվում թթուների, ալկալիների, դյուրավառ լուծիչների, նավթամթերքների նմուշների պահումը:

Լաբորատորիայում գտնվող դյուրավառ լուծիչների, ռեակտիվների և այլ այրվող հեղուկների, ինչպես նաև ալկալիական մետաղների քանակությունը չպետք է գերազանցի հերթափոխի պահանջարկը: Վերջիններս պետք է պահվեն ելքի դռան հակադարձ կողմում տեղակայված մետաղյա պահարաններում (արկղերում)` հատուկ չկոտրվող պիտակավորված տարաներում:

276. Լաբորատորիաներում նյութերի պահումը պետք է կատարել ըստ համատեղելիության խմբերի (հավելված 6):

Արգելվում է համատեղ պահել նյութերը, որոնց քիմիական փոխազդեցությունը կարող է առաջացնել հրդեհ կամ պայթյուն:

277. Սեղմված և հեղուկացված գազերի բալոնները (մեթան, պրոպան, ջրածին, ացետիլեն և այլն) պետք է պահվեն շենքից դուրս մետաղյա պահարաններում կամ ներծծիչ-արտածծիչ օդափոխությամբ կահավորված և դեպի դուրս առանձին ելքով առանձնացված սենյակներում: Լաբորատորիաների ապահովումը այդ գազերով, ինչպես և թթվածնով, որպես կանոն, պետք է կատարվի կենտրոնացված ձևով: Բալոնները պետք է ամրացվեն հատուկ կանգնուկների վրա և պաշտպանվեն արևի ուղիղ ճառագայթների, ջեռուցման և տաքացման սարքերի ազդեցությունից:

278. Լաբորատորիաների գազի ցանցը պետք է ունենա գազամատակարարման ընդհանուր փական, բացի այդ, փականներ պետք է դրվեն կենտրոնական ցանցից յուրաքանչյուր ճյուղավորման վրա, մատակարարվող սենյակի արտաքին մասում, հեշտ հասանելի տեղերում և նշվեն ցուցանշաններով:

Փականների տեղերը պետք է իմանան լաբորատորիայի բոլոր աշխատակիցները: Բալոններից գազի մատակարարումը պետք է կատարվի իջեցնող ռեդուկտորի միջոցով:

279. Հրդեհավտանգ և քիմիական ակտիվ նյութերով, այրիչներով և այլ տաքացուցիչ սարքերով աշխատանքների համար նախատեսված սեղանների, դարակաշարերի, արտածծիչ պահարանների աշխատանքային մակերևույթները պետք է թիթեղապատվեն, ունենան եզրաշուրթեր, իսկ սեղաններին հարակից պատերը երեսապատվեն հախճասալիկներով:

Աշխատանքային սեղանների վրա և արտածծիչ պահարաններում գազի և ջրի ծորակները պետք է տեղակայվեն առջևի եզրաշուրթերի մոտ, իսկ խցակի վարդակները՝ սեղանի ճակատային մասում:

280. Նավթամթերքները և այլ դյուրավառ հեղուկները, որոնց հետազոտման համար պահանջվում է նախնական տաքացում, ցայտոցքից և փրփրելուց խուսափելու համար պետք է ջրազրկվեն: Այդ հեղուկների եռացումը և տաքացումը թույլատրվում է կատարել միայն ջրային վաննաներում կամ փակ տիպի էլեկտրասալիկի վրա:

Դյուրավառ հեղուկների տաքացումը կրակի և բաց տիպի էլեկտրասալիկների վրա արգելվում է:

281. Դյուրավառ հեղուկների տաքացման հետ կապված, ինչպես նաև բաց կրակի օգտագործմամբ աշխատանքները պետք է կատարվեն աշխատասենյակում առնվազն երկու մարդու ներկայությամբ:

282. Լաբորատորիաների բոլոր սենյակները մշտապես պետք է լինեն մաքուր վիճակում, թափված հեղուկները անհապաղ  պետք է հեռացվեն և այդ տեղերը լվացվի տաք ջրով:

Դյուրավառ և այրվող հեղուկների լաբորատոր փորձանոթները օգտագործելուց հետո դրանք պետք է լվացվեն հատուկ այդ նպատակի համար նախատեսված տեղերում: Լվացման սենյակները պետք է բաժանվեն աշխատանքային սենյակներից չայրվող միջնորմներով, ունենան ինքնուրույն ելք դեպի դուրս (միջանցք) և տեղային արտածծիչ օդափոխության համակարգ:

283. Ռենտգենային հսկողության, լուսանկարչական աշխատանքների լաբորատորիաներում սենյակների և աշխատանքային սեղանների էլեկտրասարքավորումը պետք է մոնտաժվի այնպես, որպեսզի բացառվի էլեկտրասարքավորման հպումը լուսանկարչական ժապավենին և այլ այրվող նյութերին:

Լուսավորման էլեկտրալամպերի հզորությունը չպետք է հանգեցնի լապտերի իրանի և ապակու վտանգավոր տաքացմանը:

Բոլոր էլեկտրասարքավորումները և ռենտգենային սարքերը պետք է հողանցվեն: Լուսանկարչական ժապավենի չորացումը և տեղակայումը էլեկտրալամպերի, ջեռուցման սարքերի մոտ չի թույլատրվում:

284. Ռենտգենային հսկողության և լուսանկարչական  լաբորատորիաներում աշխատանքն ավարտելուց հետո ժապավենները պետք է հանձնվեն պահոց:

Լաբորատորիայի աշխատանքային սենյակներում թույլատրվում է ժապավենների պահումը միայն հերթափոխի պահանջարկի քանակի չափով, հատուկ փաթեթավորմամբ, փակվող չայրվող պահարաններում:

285. Լուսանկարչառենտգենային ժապավենների պահոցի սենյակը պետք է բաժանվի աշխատանքային սենյակներից չայրվող միջնորմներով, իսկ բազմահարկ շենքերում` զետեղվեն վերին հարկերում:

Պահոցի պահեստարանը կահավորվում է պահարաններով և ֆիլմադարաններով: Պահարանները և դարակաշարերը պետք է լինեն մետաղյա: Դարակաշարերը պետք է բաժանվեն հատվածների (սեկցիաների), յուրաքանչյուր հատված փակվի մետաղյա դռնակով:

Գ Լ ՈՒ Խ  VII

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ՕԴԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԵՎ ՌԱԴԻՈՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ ՍԱՐՔԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱՊԻ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ԲԱԶԱՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐՈՒՄ

286. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտները, որպես կանոն, պետք է տեղակայվեն առանձին կամ համատեղված, երկրորդ աստիճանից ոչ ցածր հրակայունություն ունեցող, չհրկիզվող հատակներով շինություններում:  Համատեղված շինություններում տեխնոլոգիական սարքավորումներ ունեցող աշխատասենյակները պետք է բաժանվեն այլ տարածքներից չհրկիզվող պատերով կամ միջնորմներով, որոնց հրակայունությունը պետք է լինի ոչ պակաս 0,25 ժ և ունենա առանձին ելք դեպի դուրս:

287. Բարձրադիր գոտիներում ռադիոտեխնիկական սարքավորումները, որպես բացառություն, կարող են տեղավորված լինել առանձին  կանգնած, այրվող շինություններում: Այդ դեպքում պատերը և առաստաղը, շենքի ներսից պաշտպանվում են բռնկումից թաց ծեփալուծույթով:

288. Փայտյա տարբերակով թափքում տեխնոլոգիական սարքավորումների տեղադրման դեպքում, թափքի ներսի մասը պետք է մշակված լինի հրակայուն լուծույթով: Սարքավորումների և ագրեգատային խցիկների տեղակայումը միևնույն հրկիզվող թափքում չի թույլատրվում:

289. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտները պետք է ապահովված լինեն հուսալի հեռախոսակապով հրշեջ խմբի հետ:

290. Օբյեկտները, որոնք աշխատում են սպասարկող անձնակազմի ոչ մշտական ներկայությամբ, բացառությամբ վայրէջք ապահովող օբյեկտների, պետք է սարքավորված լինեն հրդեհի դեպքում հոսանքի աղբյուրների ինքնանջատիչ սարքերով:

291. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտներում սահմանված ջերմաստիճանը ապահովելու համար թույլատրվում է տեղադրել նախագծով նախատեսված գործարանային արտադրության էլեկտրավառարաններ, հրդեհային անվտանգության կանոնների հետևյալ պահանջների կատարման  դեպքում՝

ա) պետք է օգտագործվեն միայն փակ տիպի տաքացուցիչներով էլեկտրավառարաններ, որոնք պետք է ապահովեն միջավայրի համար սահմանված ջերմաստիճանը  ինքնաշխատ ձևով (ջերմակարգավորիչները պետք է կապարակնքվեն, որպեսզի բացառվի դրանց կարգավորման ազատ փոփոխման հնարավորությունը).

բ) էլեկտրավառարանները պետք է տեղադրվեն շինության ամենասառը մասում և սարքավորումներից լինեն ոչ պակաս, քան մեկ մ հեռավորության վրա.

գ) էլեկտրավառարանների տեղադրման տեղերը, որոնց հատակը և պատերը այրվող նյութերից են, պետք է պարսպապատել և էկրանավորել մետաղյա թիթեղով, ոչ պակաս 10 մմ հաստության ասբեստյա ստվարաթղթի վրայից, ապահովելով էլեկտրավառարանի և ջերմամեկուսիչի միջև ոչ պակաս 15 սմ օդային շերտ.

դ) էլեկտրավառարանների քանակը չպետք է գերազանցի նախագծով սահմանվածից:

292. Կապի սարքավորումների կամ դրանց առանձին պատրաստվածքների մաքրման համար օգտագործվող բենզինը, սպիրտը և այլ դյուրավառ հեղուկները, ինչպես նաև քսայուղերը պետք է պահվեն հերմետիկ փակվող, չկոտրվող տարաներում, իսկ տարաները՝ չհրկիզվող պահարաններում:

Արգելվում է ցանկացած քանակության դյուրավառ հեղուկների պահումը սարքավորումների սենյակներում:

293. Մեքենաների, հաղորդող սարքերի և այլ տեխնիկական սարքավորումների մաքրումը, ինչպես նաև փոշու հեռացումը կարող է իրականացվել միայն հոսանքի անջատման և նախազգուշական ցուցանակի առկայության դեպքում:

Գեներատորների շարժվող մասերի մաքրումը և դրանց վրայից փոշու հեռացումը թույլատրվում է միայն դրանց չգործարկված վիճակում:

Կոլեկտորների մաքրումը պտտման միջոցով թույլատրվում է միայն հոսանքազրկման դեպքում:

294. Էլեկտրազոդիչները աշխատանքի ժամանակ պետք է դրվեն հատուկ չայրվող տակդիրների վրա, իսկ աշխատանքի վերջում կամ ընդմիջման ժամանակ անջատվեն սնուցող ցանցից:

295. Մալուխների վերջույթների տաքացումը և կցորդիչների լցոնումը  կատարվում է բացօթյա` հրդեհանվտանգ տեղերում:

296. Որպես ձայնախլացուցիչներ օգտագործվող երեսպատման կտորները պետք է մշակվեն հրակայուն լուծույթով:

297. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիո տեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտները պարսպի պարագծով պետք է ունենան հերկված և  բուսական ծածկույթից մաքրված, 3 մետրից ոչ պակաս լայնությամբ հակահրդեհային գոտի: Օբյեկտի տարածքը մշտապես պետք է մաքրվի աղբից և չոր խոտից:

298. Փայտյա աշտարակների, ֆիդերային սյուների և ձգալարերի խարիսխների հիմքերի շրջակա հողի վերին շերտը  պետք է փորված լինի 1 մ շառավղով:

299. Խորհուրդ չի տրվում օբյեկտները և ալեհավաքների դաշտերը տեղաբաշխել տորֆի հանքաշերտով վայրերում:

300. Օբյեկտներում այրվող նյութերից պատրաստված մալուխային ուղիները պետք է երեսպատված ասբեստյա ստվարաթղթի վրայից ծածկվեն մետաղյա թիթեղով:

301. Շինությունների մետաղյա տանիքները, սարքավորումների իրանները, լարերի մետաղյա թաղանթները, խողովակները, էլեկտրավահանակների, տրանսֆորմատորների և էլեկտրավառարանների իրանները, անցումային մեկուսիչների ամրացնող հեղույսները և այլ մետաղյա առարկաները պետք է ունենան հուսալի հողանցում:

302. Վերանորոգման աշխատանքներից հետո և ոչ պակաս տարին մեկ անգամ, անհրաժեշտ է կատարել գեներատորների փաթույթների և մոնտաժային հաղորդալարերի մեկուսիչ շերտերի դիմադրության ստուգում:

303. Հիմնական կամ պահեստային էլեկտրասնուցման անշարժ էլեկտրաագրեգատները պետք է տեղակայվեն չայրվող հիմքերի վրա: Հիմնական շինություններում էլեկտրաագրեգատների տեղակայումը իրականացվում է շահագործման հարմարավետությունից ելնելով, բայց պատից կամ պատի մոտ տեղադրված սարքավորումներից 1 մ-ից ոչ պակաս հեռավորության վրա: Այրվող պատերը պաշտպանվում են մետաղյա թիթեղով, որը երեսպատված է 10 մմ հաստությամբ ասբեստի ստվարաթղթի վրա: Պատի և սարքավորման միջև պետք է լինի 50 մմ-ից ոչ պակաս օդային միջտարածություն:

304. Ագրեգատային տեղամասերում թույլատրվում է ունենալ պահեստային վառելիք՝ 500 լ-ից ոչ ավելի քանակությամբ, որը կարող է գտնվել էլեկտրաագրեգատի հիմնական բաքում կամ վառելիքի բաքերում, որոնք ամուր ամրացված են չհրկիզվող հիմքերին, էլեկտրաագրեգատներից 3 մ հեռավորության վրա կամ գետնի տակ: Վառելիքի բաքերը պետք է ամուր փակված լինեն  կափարիչներով:

Էլեկտրաագրեգատների ավելի երկար աշխատանքի համար նախատեսված պահեստային վառելիքը պետք է պահվի ագրեգատային տեղամասից ոչ  պակաս, քան 20 մ հեռավորության վրա՝ հատուկ տարողություններում: Այս դեպքում պետք է հաշվի առնել սույն հրահանգի 332-339 և 386-402 կետերի պահանջները:

305. 250 լ-ից ավելի տարողությամբ վառելիքի ծախսի բաքերը, պետք է ունենան ստորգետնյա վթարային տարողություն տանող վթարային խողովակաշար:

306. Ծախսի բաքերի մեջ վառելիքը և յուղերը պետք է լցնել ներքին այրման շարժիչների չգործարկված վիճակում՝ լցավորող պոմպերի օգնությամբ: Բաքերի լցավորումը այլ տարբերակներով չի թույլատրվում: Ծախսի բաքերի լցավորումը պետք է կատարվի բնական կամ պայթյունապաշտպան արհեստական լուսավորությամբ: Հիմնական ագրեգատային տարածքները պետք է ունենան վթարային լուսավորություն:

307. Ներքին այրման շարժիչի խլացուցիչից մթնոլորտ դուրս եկող արտաժայթքման խողովակը տանիքից (ծածկից) պետք է լինի ոչ պակաս, քան 750 մմ բարձր և արտաժայթքման տեղում ունենա շենքին հակառակ թեքվածք:

308. Փայտյա պատի կամ ծածկի միջով անցնելու դեպքում արտաժայթքման խողովակը արտաքին կողմից մեկուսացվում է ազբեստով, ոչ պակաս, քան 300 մմ շառավղով: Շինության ներսով անցնող արտաժայթքման խողովակները մեկուսացվում են ազբեստով:

309. Արտաժայթքման խողովակները, խլացուցիչները և պարզարանները պետք է պարբերաբար մաքրվեն մրից և կոնդենսատից:

310. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիոտեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտների կուտակիչների կայանների տեղամասերը պետք է համապատասխանեն սույն հրահանգի 265-272 կետերի պահանջներին և էլեկտրասարքավորումների տեղադրման կանոններին:

311. Օդային երթևեկության կառավարման և ռադիոտեխնիկական սարքավորումների և կապի շահագործման բազաների օբյեկտները պետք է կահավորվեն հրդեհաշիջման ինքնաշխատ համակարգով, որոնք ենթակա են այդ համակարգերով պարտադիր կահավորման, համաձայն կազմակերպությունների օբյեկտների, կառույցների, շենքերի և շինությունների թվարկմամբ անվանացանկի և տեխնոլոգիական նախագծման գերատեսչական նորմերի:

312. Բոլոր օբյեկտները պետք է ունենան արհեստական ծածկույթով մոտեցման ճանապարհներ: Ձմռան ժամանակաշրջանում մոտեցման ճանապարհները պետք է մշտապես մաքրվեն ձյունից:

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ԱԵՐՈԴՐՈՄԱՅԻՆ ՄԵԽԱՆԻԶԱՑԻԱՅԻ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ, ՀԱՏՈՒԿ ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԻ ԵՎ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՄԵՔԵՆԱՆԵՐԻ ՊԱՀՄԱՆ, ՎԵՐԱՆՈՐՈԳՄԱՆ ԵՎ ՇԱՀԱԳՈՐԾՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

313. Վառելիք լցավորողները, վառելիքի ցիստեռնները, պոմպով բենզին տեղափոխող կայանները, շարժական ագրեգատները (սերվիսերները) և յուղ լցավորողները պետք է պահվեն առանձին` բաց տարածքներում, ծածկերի տակ կամ ավտոտնտեսության փակ տարածքների մեկուսացված մասերում, ազատ ելքի ապահովմամբ:

314. Թթվածին արտադրող և թթվածին լցավորող կայանները պետք է զետեղված լինեն այլ մեքենաներից առանձնացված տեղերում:

315. Կղանքային հեղուկներ, թունավոր և այլ վտանգավոր նյութեր տեղափոխող, ինչպես նաև գազային վառելիքով աշխատող մեքենաները պետք է զետեղված լինեն առանձին, ըստ խմբերի և առանձնացված այլ մեքենաներից:

316. Շինությունները, որտեղ նախատեսվում են  ավտոմեքենաների սպասարկման   համար ավելի քան 10 կետ կամ տեղակայված են 25 միավորից ավելի ավտոմեքենաներ, պետք է ունենան ոչ պակաս, քան երկու դարպաս:

317. Շինություններում, ծածկերի տակ և բաց տարածքներում, որոնք նախատեսված են աերոդրոմային մեխանիզացիայի միջոցների, հատուկ տրանսպորտի և ընդհանուր նշանակության մեքենաների (այսուհետ` հատուկ տրանսպորտ) կայանման և վերանորոգման համար, չի թույլատրվում՝

ա) կայանատեղերում թողնել չբեռնաթափված ավտոմեքենաներ.

բ) խճողել դուրս եկող դարպասները և անցուղիները.

գ) հատուկ տրանսպորտում թողնել յուղոտված լաթեր և հատուկ հագուստ.

դ) հատուկ տրանսպորտը թողնել գործարկված վիճակում, առանց հսկողության.

ե) համապատասխան որակավորում չունեցող անձանց հանձնարարել հատուկ տրանսպորտի տեխնիկական սպասարկումը և ղեկավարումը:

318. Հատուկ տրանսպորտի տեխնիկական սպասարկման և վերանորոգման աշխատանքների ժամանակ արգելվում է՝

ա) կատարել որևիցե աշխատանքներ վառելիքի  ցիստեռններում կամ ռեզերվուարներում, առանց դրանց նախնական մշակման և օդային միջավայրի նմուշի պայթյունաանվտանգ լինելու հետազոտման դրական պատասխանի.

բ) իրականացնել վառելիքի ցիստեռնների կամ ռեզերվուարների վերանորոգում՝ առանց հուսալի հողանցման.

գ) սկսել տեխնոլոգիական սարքավորումների ապամոնտաժման աշխատանքները՝ առանց աշխատանքային հեղուկները և գազերը դատարկելու.

դ) կատարել հատուկ տրանսպորտի վերանորոգում վառելիքի (գազի) լցավորված վիճակում, ինչպես նաև շարժիչի կարտերը յուղով լցված ժամանակ (թիվ 1 տեխնիկական սպասարկման ժամանակ թույլատրվում է հիմնական հենասարքի բաքերում վառելիքի և շարժիչների կարտերում յուղի առկայությունը):

Աշխատանքը վերջացնելուց հետո տարածքները և դիտահորերը պետք է մաքրվեն յուղոտված լաթերից և թափված հեղուկներից:

Գ Լ ՈՒ Խ IX

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ԱՎԻԱՎԱՌԵԼԻՔՈՎ ԱՊԱՀՈՎՈՂ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐՈՒՄ

Ընդհանուր դրույթներ

319. Ավիավառելիքով ապահովող օբյեկտները պետք է համապատասխանեն Շինարարական նորմեր և կանոններ II-106-79 «Պահեստներ նավթի և նավթամթերքի: Հակահրդեհային նորմեր» պահանջներին  և տեխնոլոգիական նախագծման գերատեսչական նորմերին:

320. Հրշեջ ավտոմեքենաների համար վառելիքաքսանյութերի պահեստներից և կենտրոնացված լցակայաններից պետք է լինի ոչ պակաս, քան երկու ելք՝ դեպի ընդհանուր ավտոմոբիլային ճանապարհներ կամ պահեստներին մոտեցման ուղիներ:

321. Ավիավառելիքով մատակարարող օբյեկտների շենքերը և շինությունները (բացառությամբ մետաղյա ռեզերվուարների)  պետք է լինեն ոչ պակաս, քան II աստիճանի հրակայունության:

322. Վառելիքաքսանյութերի պահեստները և կենտրոնացված լցակայանները պետք է ունենան ուղիղ հեռախոսակապ՝ հակահրդեհային ծառայության հերթապահ մասի կամ արտակարգ իրավիճակների վարչության մոտակա հրշեջ մասի հետ:

323. Առանց կայծամարիչների ավտոտրանսպորտային տեխնիկայի մուտքը պահեստների տարածք արգելվում է:

324. Տարածքը պետք է կանոնավորապես մաքրվի չոր խոտից, թափված տերևներից, արտադրական թափոններից և այլն: Թափված նավթամթերքները պետք է անհապաղորեն հեռացվեն, իսկ յուղոտված տեղերը ծածկվեն ավազով:

Ամռանը խոտը պետք է հնձվի և անմիջապես հեռացվի պահեստի տարածքից: Հնձված խոտի չորացումը և չոր խոտի պահումը տարածքում չի թույլատրվում:

325. Պահեստի ազատ տարածքներում թույլատրվում է սաղարթավոր ծառերի և թփերի տնկում, սիզամարգերի ձևավորում ռեզերվուարների պատնեշապատման արտաքին թեք լանջից ոչ պակաս, քան 5 մ հեռավորության վրա: Անտառապատ տեղանքում պահեստների զետեղման դեպքում շրջակա տարածքը պետք է լինի մաքրված` սաղարթավոր  ծառատեսակների դեպքում 20 մ շառավղով, փշատերևազգիների դեպքում 50 մ և եզրապատված լինի  2 մ-ից ոչ պակաս լայնությամբ  ավազե շերտով:

326. Ավիավառելիք մատակարարող օբյեկտների տարածքում կրակային աշխատանքները պետք է իրականացվեն  սույն հրահանգի XI գլխի պահանջներին համապատասխան:

327. Օբյեկտների տարածքում բաց կրակի օգտագործումը` կրակ վառելը, լուսավորման համար ջահերի, լուցկիների, մոմերի, նավթալապտերի և այլնի օգտագործումը արգելվում է:

328. Ավիավառելիք մատակարարող օբյեկտների տարածքում, արտադրական շենքերում և շինություններում ծխելը չի թույլատրվում: Թույլատրվում է  ծխել հատուկ առանձնացված (համաձայնեցված պետական հրդեհային հսկողության մարմինների հետ), ջրի աղբադույլերով և կրակմարիչներով ապահովված տեղերում: Ծխելու համար հատկացված տեղերում  պետք է փակցվեն նշաններ և գրություններ:

329. Դյուրավառ գոլորշիների և գազերի հնարավոր կուտակման գոտիներում վերանորոգման և կանխարգելիչ աշխատանքներ կատարելու ժամանակ անհրաժեշտ է օգտագործել կայծ չառաջացնող գործիքներ: Սարքավորումների սրբումը անհրաժեշտ է կատարել բամբակե հնոտիով: Սինթետիկ գործվածքների օգտագործումը այդ նպատակով չի թույլատրվում:

330. Էստակադաների վրա և այն տարածքներում, որտեղ հնարավոր է նավթամթերքի գոլորշիների և գազերի առաջացում, աշխատող անձնակազմին արգելվում է ներկա գտնվել երկաթե մեխերով կամ պայտիկներով պայտված կոշիկներով:

331. Վառելիքի լցման և դատարկման գործողությունների ժամանակ արգելվում է՝

ա) կատարել տեխնոլոգիական սարքավորումների վերանորոգման և կանխարգելիչ աշխատանքներ.

բ) կատարել կրակային աշխատանքներ, ծխել, օգտագործել բաց կրակի աղբյուրներ (լուցկիներ, կրակայրիչներ, ջահեր և այլն).

գ) օգտագործել կայծ առաջացնող գործիքներ և հարմարանքներ.

դ) օգտագործել անսարք և ոչ պայթյունապաշտպանված էլեկտրասարքավորումներ.

ե) բաց կրակի օգնությամբ տաքացնել փականքները, ինչպես նաև ջերմացնել նավթամթերքները ցիստեռններում:

Արգելվում է  կատարել վառելիքի լցման և դատարկման գործողություններ ամպրոպի ժամանակ:

Ռեզերվուարային  համակազմ

332. Վերգետնյա ռեզերվուարների յուրաքանչյուր խումբ պետք է ցանկապատվի վերևի մասում 0,5 մ-ից ոչ պակաս լայնությամբ անընդհատ հողե թմբապատնեշով կամ պատով՝ թափված հեղուկի հիդրոստատիկ ճնշման համար հաշվարկված: Ռեզերվուարների խմբի ցանկապատի բարձրությունը պետք է լինի խմբի ամենամեծ կամ առանձին տեղակայված ռեզերվուարից թափված հեղուկի հաշվարկված ծավալի մակարդակից 0,2 մ բարձր, բայց ոչ պակաս, քան 1 մ՝ մինչև 10000 մ³ և 1,5 մ` 10000 մ³ և ավելի ծավալով ռեզերվուարների համար:

333. Թմբապատնեշի կամ ցանկապատի վրայով անցնելու համար պետք է լինի 4 հատ սանդուղք-անցում՝ ռեզերվուարների խմբի և 2-ից ոչ պակաս առանձին տեղակայված ռեզերվուարի համար:

334. Ստորգետնյա ռեզերվուարների համար թմբապատնեշի կամ ցանկապատի առկայությունը պարտադիր չէ:

335. Թմբապատնեշի մեջ և դրա վրայով խողովակաշարերի անցկացման կամ վերանորոգման աշխատանքների ավարտից հետո փորված խրամատները պետք է անմիջապես լցվեն հողով և թմբապատնեշը վերականգնվի:

336. Պետք է մշտական հսկողություն սահմանվի ռեզերվուարների հերմետիկության, սիֆոնային փականների, խողովակաշարերի միացումների, խծուծվածքների, փականների միջադիրների վիճակի նկատմամբ: Հայտնաբերված անսարքությունները պետք է անհապաղ վերացվեն:

337. Ռեզերվուարների վրա տեղադրված շնչառական սարքավորումները պետք է կարգավորվի նախագծային ճնշման չափով:

Ռեզերվուարը վնասելուց խուսափելու համար արգելվում է մեխանիկական շնչառական և հիդրավլիկ ապահովիչ  կափույրների վրա տեղադրել խցաններ:

Անհրաժեշտ է կանոնավորապես ստուգել կափույրների աշխատանքը: Տարին ոչ պակաս մեկ անգամ պետք է ստուգվի դրանց աշխատունակությունը ավելցուկային ճնշման և վակուումի դեպքում:

338. Ռեզերվուարի համալրվածությունը հրդեհաշիջման միջոցներով անհրաժեշտ է կատարել համաձայն  գործող կանոնների և հրահանգների:

339. Ռեզերվուարների վրա տեղադրված հիմնական փրփրագեներատորների տեխնիկական սպասարկումը պետք է իրականացվի համաձայն գործող կանոնների և հրահանգների: Փրփրագեներատորների զննման և փոխարինման տևողությունը չպետք է գերազանցի 2,5 ժ:

Տարաների պահեստարաններ

340. Նավթամթերքներով տարաները անհրաժեշտ է պահել շենքերում կամ հարթակներում, իսկ 45⁰C բռնկման ջերմաստիճանը գերազանցող նավթամթերքները, նաև բաց հարթակներում:

341. Այրվող նավթամթերքներով տարաների պահեստային շենքերը պետք է լինեն երեք հարկից ոչ բարձր, իսկ դյուրավառ նավթամթերքների համար` մեկհարկանի:

342. Նավթամթերքներով տարաների պահեստային շենքերը պետք է 0,75 ժ-ից ոչ պակաս հրակայունությամբ, չայրվող պատերով (միջնորմներով) բաժանվեն պահեստային տարածքների, որոնցից յուրաքանչյուրում կտեղավորվի 200 մ³-ից ոչ ավելի դյուրավառ և 1000 մ³-ից ոչ ավելի այրվող նավթամթերքներ: Նավթամթերքներով տարաների մեկ պահեստային շենքի ընդհանուր տարողությունը չպետք է գերազանցի 1200 մ³-ը դյուրավառ և 6000 մ³-ը այրվող նավթամթերքների համար:

343. Պահեստային տարածքները պետք է բաժանվեն այլ տարածքներից 0,75 ժ-ից ոչ պակաս հրակայունությամբ չայրվող պատերով (միջնորմներով):

344. Նավթամթերքներով տարաների պահեստային շենքերի դռնախորշերը պետք է ունենան մեխանիզացիայի միջոցների անցումը ապահովող չափսեր, բայց բոլոր դեպքերում ոչ պակաս, քան 2,1 մ լայնությամբ, և 2,4 մ բարձրությամբ: Դռները պետք է լինեն ինքնափակվող՝ 0,6 ժ հրակայունությամբ, իսկ դռնախորշերում նախատեսվեն 0,15 մ բարձրությամբ շեմեր թեքամուտքերով:

345. Նավթամթերքներով տարաների պահեստային շենքերի հատակները պետք է լինեն չայրվող նյութերից և հեղուկի հոսքի համար ունենան թեքություն դեպի վաքերը:

346. Նավթամթերքներով տարաները ծածկով հարթակներում պահեստավորելու դեպքում անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պահանջները՝

ա) ստելլաժների կամ դարսակույտերի բարձրությունը պետք է լինի ոչ ավելի, քան 5,5 մ.

բ) դարակաշարի յուրաքանչյուր հարկաշարքում տարայի տեղավորումը կատարել` բարձրությամբ մեկ, լայնությամբ երկու շարքով.

գ) դարսակույտի լայնությունը որոշվում է չորս ընդկալների տեղավորման հաշվարկով.

դ) ստելլաժների և դարսակույտերի միջև անցումների լայնությունը որոշվում է մեխանիզացիայի միջոցների գաբարիտներից ելնելով, բայց ոչ պակաս, քան 1,4 մ, իսկ մարդկանց համար նախատեսված անցումները պետք է լինեն 1 մ լայնությամբ:

347. Երկաթուղային և ավտոմոբիլային տրանսպորտի համար բեռնային հենահարթակները պետք է լինեն չայրվող նյութերից:

348. Նավթամթերքներով տարաների պահման հարթակները (բաց և ծածկերով) պետք է ցանկապատվեն հողե թմբապատնեշով կամ չայրվող պատով՝ 0,5 մ բարձրությամբ:

349. Բաց հարթակներում նավթամթերքներով տարաները պահեստավորելու դեպքում անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ պահանջները՝

ա) նավթամթերքներով տարաների դարակույտերի քանակը չպետք է գերազանցի 6 հատը.

բ) դարակույտերի չափսերը պետք է լինեն ոչ ավելի, քան 25 մ երկարությամբ, 15 մ լայնությամբ և 5,5 մ բարձրությամբ.

գ) տարայի կամ ընդկալների դարսակույտումը կատարել 2 շարքով՝ նախատեսելով անցումներ դրանց միջև 346 կետում նշված նորմերին համապատասխան:

350. Նախկինում օգտագործված և նավթամթերքներով կեղտոտված դատարկ մետաղյա տակառների բաց հարթակներում պահեստավորումը պետք է համապատասխանի 349 կետի պահանջներին, ընդ որում, դատարկ տակառների դարսումը դարակույտերում կարող է կատարվել 4 հարկաշարքի բարձրությամբ:

351. Տակառների դարսումը պետք է կատարվի զգուշությամբ` խուսափելով միմյանց հետ հարվածներից, խցանները դեպի վերև: Նավթամթերքները անսարք տարայով  պահեստավորման ընդունելն արգելվում է:

Բաց հարթակներում դատարկ տարաները պետք է պահվեն առանց խցանների:

Պոմպակայաններ և խողովակաշարային հաղորդակցություններ

352. Պոմպակայանների դռները պետք է բացվեն դեպի դուրս: Շեմերի առկայությունը դռնախորշերում արգելվում է:

353. Պոմպակայանի շենքի հատակը պետք է լինի նավթամթերքներ չներծծող չայրվող նյութերից և ունենա դեպի արտադրական կոյուղի տանող հիդրավլիկ փականով հեղուկահոսարան:

Վաքերն ու հատակը պետք է կանոնավորապես ջրով լվացվեն:

354. Պոմպակայանի պատերի միջով խողովակների անցման դեպքում անցքերը պետք է ամուր փակվեն: Պոմպակայաններում, որտեղ օգտագործվում են ներքին այրման շարժիչներ, նավթամթերքների գոլորշիների ներթափանցումը պոմպային տեղամասից շարժիչային տեղամաս կանխելու համար անհրաժեշտ է պատի միջով լիսեռների անցումների տեղերում տեղադրել խտացնող հարմարանքներ: Պատը պետք է լինի համընդհանուր, առանց որմնախորշերի, գազաանթափանցելի և չայրվող:

355. Փականների հանգույցները առանձին տեղում զետեղելու դեպքում, այն պետք է առանձնացվի պոմպերի տեղամասից չայրվող պատով և ունենա ելք դեպի դուրս:

356. Այրվող և դյուրավառ հեղուկների պահումը պոմպային տեղամասում չի թույլատրվում:

357. Էլեկտրաէներգիայի հանկարծակի ընդհատման դեպքում անհրաժեշտ է անջատել պոմպերի շարժիչները, որից հետո փակել պոմպ մտնող և դուրս եկող գծերի փականները: Պոմպային ագրեգատների և խողովակաշարերի վերանորոգումը դրանց աշխատանքի ժամանակ արգելվում է:

358. Աշխատանքը ավարտելուց հետո պոմպ մտնող և դուրս եկող գծերի և ռեզերվուարների փականները պետք է փակվեն, տեղամասը զննվի և հոսանքազրկվի:

359. Պոմպով վառելիքաքսանյութեր տեղափոխելու ժամանակ պետք է սահմանվի հսկողություն խողովակաշարերին:

360. Որպես կանոն, պահեստների տարածքում պետք է նախատեսվի խողովակաշարերի վերգետնյա անցկացում, չայրվող հիմքերի վրա:

361. Էլեկտրական շարժակով փականները պետք է լինեն պայթյունաանվտանգ կատարմամբ:

Լցման կետեր

362. Վառելիքալցավորող մեքենաների ցիստեռնները ներքևից անվտանգ լցավորման համար անհրաժեշտ է՝

ա) անջատել դիզելային շարժիչը (կարբյուրատորային շարժիչով վառելիքալցավորող մեքենաները և ավիավառելիքի ցիստեռնները լցավորում են աշխատող շարժիչի դեպքում).

բ)  վառելիքալցավորող մեքենաները և ավիավառելիքի ցիստեռնները դնել ձեռքի արգելակի վրա և  դրանք ֆիքսել հենային կաղապարներով.

գ) հողանցել վառելիքալցավորող մեքենաները, ավիավառելիքի ցիստեռնները լցավորման կետի հողանցիչի կոնտակտային սարքին ցցաձողով ճկուն մետաղաճոպանի միացման միջոցով.

դ) ապահովել պոտենցիալների հավասարեցումը վառելիքալցավորող մեքենաների, ավիավառելիքի ցիստեռնների իրանների և լցավորման կետի սարքավորման միջև, դրանք իրար ցցաձողով ճկուն մետաղաճոպանով միացնելու միջոցով.

ե) պոտենցիալների հավասարեցման կամ հողանցման կոնտակտների բացակայության (անսարքության) դեպքում լցավորումը արգելվում է, մինչև դրանց վերականգնումը.

զ) վառելիքի արտահոսքի դեպքում լցավորումը դադարեցնել և վերացնել անսարքությունը: Ցիստեռնների լցավորումը ավարտելուց հետո անհրաժեշտ է վառելիքալցավորող մեքենաները, ավիավառելիքի ցիստեռններն անջատել միացմանը խիստ հակառակ հերթականությամբ:

363. Այլ կազմակերպությունների ավիավառելիքի ցիստեռնները վերևի բկանցքից անվտանգ լցավորելու համար անհրաժեշտ է՝

ա) բաշխիչ ճկափողի բարձրացումն ու իջեցումը կատարել հատուկ մեխանիզացված սարքի միջոցով.

բ) հանել հակապայթյունային ցանցը.

գ) սրբել բաշխիչ ճկափողը և զգուշությամբ իջեցնել ցիստեռնի բկանցքի մեջ (ճկափողի վերջնամասը իջեցվում է մինչև ցիստեռնի հատակը նավթամթերքի մնացորդի տակ և անհրաժեշտության դեպքում ամրացվում է):

Լցավորել ավիավառելիքի ցիստեռնները լցավորման բկանցքի կտրվածքից բարձր արգելվում է:           

364. Վերևից լցավորման համար օգտագործվող ճկափողերը պետք է ունենան հարթ մակերևույթ, 100 մմ-ից ոչ պակաս տրամագիծ և սարքավորված լինեն կանգնուկի սարքավորումը ճկափողի ծայրապանակի հետ էլեկտրական միացնող հոսանքահեռացնող կողով, ինչպես նաև ստատիկ էլեկտրականությունը հեռացնող սարքով:

365. Բաց գույնի նավթամթերքների տեղափոխման համար նախատեսված ավտոցիստեռնները պետք է սարքավորված լինեն հողանցող հարմարանքներով, իսկ խլացուցիչները  բերված լինեն առաջ՝ շարժիչի կամ ռադիատորի տակ: Բացի այդ, ավտոցիստեռնները պետք է ապահովված լինեն կրակմարիչներով:

366. Նավթամթերքների լցավորումից առաջ սպասարկող անձնակազմը պետք է ստուգի ավտոցիստեռնի և սարքավորման սարքինությունը, համաձայն 365 կետի պահանջների:

Ընդունող ճկափողերը կամ լցման խողովակները լցավորման ժամանակ պետք է իջեցված լինեն մինչև ավտոցիստեռնի հատակը, այնպես, որ նավթամթերքների լցավորումը կատարվի հեղուկի մակարդակից ցածր՝ առանց ցայտացրիվ լինելու:

367. Կարբյուրատորային շարժիչով ավտոցիստեռնի լցավորումը նավթամթերքներով պետք է կատարվի շարժիչի աշխատելու ժամանակ, իսկ դիզելային շարժիչով ավտոցիստեռնի լցավորման ժամանակ շարժիչը պետք է անջատված լինի: Լցավորման ժամանակ վարորդը պետք է գտնվի ավտոցիստեռնի վրա և հետևի լցավորման ընթացքին: Ինքնաշխատ կարգով լցավորման ժամանակ վարորդը պետք է կատարի հրահանգով նախատեսված պարտականությունները:

368. Ավտոցիստեռնի անսարքության հայտնաբերման դեպքում նավթամթերքի լցավորումը պետք է անհապաղ դադարեցվի, շարժիչը անջատվի և այլ ավտոմեքենայի օգնությամբ ավտոցիստեռնը լցավորման տեղից քարշարկվի:

Ավտոլցավորման կայաններ
 

 369. Թափման և չափման խողովակների, հսկման և թափման դիտանցքերի կափարիչները պետք է լինեն փակ: Դիտանցքերի և չափման խողովակների կափարիչները թույլատրվում է բացել միայն նավթամթերքների թափման կամ դրանց մակարդակը չափելու ժամանակ: Նավթամթերքները պահելու համար անսարք շնչառական փականներով և կրակարգելիչներով ռեզերվուարների շահագործումը չի թույլատրվում:

Ռեզերվուարներում նավթամթերքների մակարդակի չափումը պետք է կատարվի հատուկ այդ նպատակների համար նախատեսված ստանդարտ չափող գործիքներով:

370. Անսարքությունը ժամանակին հայտնաբերելու և վերացնելու համար ավտոլցավորման կայանների ռեզերվուարները և խողովակաշարերը պետք է ստուգվեն ոչ պակաս ամիսը երկու անգամ:

Ռեզերվուարներից և խողովակաշարերից արտահոսքերի հայտնաբերման դեպքում ռեզերվուարի լցավորումը և նավթամթերքների բացթողումը դրանց միացված աշտարակներից պետք է դադարեցվի մինչև անսարքության լրիվ վերացումը:

371. Նավթամթերքների դատարկումը ավտոլցավորման կայանների ստորգետնյա ռեզերվուարների մեջ պետք է կատարվի փակ եղանակով (խողովակաշարերով կամ ճկափողերով), նախօրոք հողանցելով ավտոցիստեռնը և անջատելով շարժիչը: Մինչև ավտոցիստեռններից նավթամթերքի լրիվ դատարկումը և խողովակաշարերի ու ճկափողերի անջատումը հողանցումը չպետք է հանվի: Լցավորվող ռեզերվուարին միացված աշտարակից նավթամթերքների բացթողում չի թույլատրվում: Թափման ճկափողերի ծայրապանակները պետք է պատրաստված լինեն կայծի առաջացումը բացառող նյութերից և լինեն հողանցված:

372. Ավտոտրակտորային տեխնիկայի լցավորման ժամանակ պետք է պահպանվեն հետևյալ պահանջները՝

ա) ավտոմեքենաները լցավորման համար պետք է մոտենան ինքնընթաց.

բ) լցավորումը պետք է կատարվի վարորդների ներկայությամբ.

գ) որպես կանոն, նավթամթերքների բացթողումը կատարվում է անմիջապես վառելիքաբաքերի մեջ: Պոլիէթիլենային կամ ապակե տարաների մեջ նավթամթերքների բացթողումը արգելվում է.

դ) մինչև շարժիչի գործարկումը նավթամթերքներով թրջված ավտոմեքենայի մասերը պետք է չորացվեն, գետնին թափված նավթամթերքների վրա պետք է ավազ ցանվի, իսկ ներծծված ավազը և յուղոտված լաթերը հավաքվեն ամուր փակվող կափարիչներով մետաղյա արկղերում և աշխատանքային օրվա ավարտից հետո հեռացվեն ավտոլցավորման կայանների տարածքից.

ե) լցավորվող և դրանից հետո կանգնած ավտոմեքենայի միջև տարածությունը պետք է լինի 3 մ-ից ոչ պակաս, հաջորդող ավտոմեքենաներինը՝ 1 մետրից ոչ պակաս.               

զ) ավտոլցավորման կայաններում գտնվող ավտոմեքենաները պետք է կանգնեցվեն այնպես, որ միշտ լինի ազատ տեղ անհրաժեշտության դեպքում  ավտոտրանսպորտի դուրս գալու համար:

373. Ավտոլցավորման կայանների տարածքում արգելվում է՝

ա) ավտոտրանսպորտի անցումը ստորգետնյա ռեզերվուարի վրայով.

բ) նավթամթերքի բացթողման հետ կապ չունեցող աշխատանքների կատարումը.

գ) սենյակներում դյուրավառ հեղուկների պահումը.

դ) ձեռքերի և հագուստի լվացումը դյուրավառ հեղուկներով, ինչպես նաև նավթամթերքներով թրջած հագուստով և կոշիկներով աշխատելը.

ե) նավթամթերքի թափումը ավտոտրանսպորտի լցավորման ժամանակ.

զ) ծխելը, բաց կրակի օգտագործմամբ վերանորոգման և այլ աշխատանքների կատարումը.

է) աշխատող շարժիչով, դյուրավառ կամ պայթյունավտանգ բեռներով բարձված ավտոմեքենաների, ինչպես նաև ավտոմեքենաների և ավտոբուսների (բացառությամբ մարդատար ավտոմեքենաների), որոնց մեջ գտնվում են ուղևորներ, լցավորումը.

ը) կայծամարիչներով չսարքավորված տրակտորների մուտքը ավտոլցավորման կայանների տարածք և դրանց լցավորումը.

թ) նավթամթերքների դատարկումը ռեզերվուարների մեջ և տրանսպորտի լցավորումը ամպրոպի ժամանակ:

374. Հրդեհի առաջացման դեպքում լցավորողը պարտավոր է անմիջապես դադարեցնել լցավորումը, հոսանքազրկել սարքավորումները, հայտնել հրդեհի մասին հակահրդեհային ծառայություն և ձեռնամուխ լինել հրդեհի մարմանը բոլոր առկա միջոցներով, ներգրավելով ավտոտրանսպորտի վարորդներին:

Լցաթափման էստակադաներ

375. Լցաթափման էստակադաների պարիսպները, հատակը, սանդուղքները պետք է լինեն չայրվող նյութերից:

376. Լցաթափման էստակադաների կամ առանձին կանգնուկների երկու կողմերում (երկու երկսռնանի, մեկ չորսսռնանի կամ ութսռնանի վագոնի չափով հեռավորության վրա) պետք է տեղադրվեն ջերմաքարշի մուտքը դրանց հետևամաս արգելող ազդանշաններ:

377. Խողովակաշարերի վրա, էստակադաներից 10-ից մինչև 50 մ հեռավորությամբ, պետք է տեղադրված լինեն վթարային փականներ:

378. Շոգեքարշի (ջերմաքարշի) մեքենավարներին արգելվում է` երթուղով մոտենալ լցաթափման սարքավորումների սահմաններին առանց ազդանշանի, բացել հնոցը կամ ուժեղացնել վառումը, արգելակել և հրել վագոնների կազմը, բաց վիճակում պահել հնոցի օդամուղը, օգտագործել ջահեր կամ այլ տիպի բաց կրակ:

379. Լցաթափման սարքավորումների տարածքում ցիստեռնների արգելակումը մետաղյա կալուններով չի թույլատրվում: Այդ նպատակով կարող են օգտագործվել միայն փայտյա տակդիրներ:

380. Որպես կանոն նավթամթերքի թափումը անհրաժեշտ է իրականացնել ներքևի թափման սարքավորումների միջոցով և միայն դրանց բացակայության դեպքում` վերևի բկանցքով:

381. Փակիչ պիտույքակազմի և ցիստեռնի հեղուկաթափ սարքավորումների տաքացման համար անհրաժեշտ է օգտագործել գոլորշի, տաք ջուր կամ օդ, պարկերի մեջ լցրած տաքացված ավազ:

Էլեկտրատաքացում կարելի է կիրառել այն նավթամթերքների համար, որոնց բռնկման ջերմաստիճանը գերազանցում է 80⁰ C՝ օգտագործելով այդ նպատակի համար հատուկ էլեկտրատաքացուցիչներ:

30 մ³ ծավալով ցիստեռնի մեջ թույլատրվում է սուզել չորս տաքացուցիչներից ոչ ավելի, որոնք ունեն ապահովիչներով գործարկիչ սարքեր, 25-ից միչև 30 մ³ ծավալով ցիստեռնների մեջ` 3, իսկ մինչև 25 մ<sup>3</sup>-ը` 2:

382. Էլեկտրական հոսանքը կարելի է միացնել միայն էլեկտրատաքացուցիչը նավթամթերքի մեջ սուզելուց հետո: Նավթամթերքի շերտը էլեկտրատաքացուցչից վերև պետք է լինի 500 մմ-ից ոչ պակաս:

383. Երկաթուղային ցիստեռնի տեսակավորումը, դրանց շղթայակցումը ու անջատումը պետք է իրականացվի նավթամթերքի լցման և թափման կետերից դուրս. էստակադայում լցաթափման գործողությունների ընթացքում արգելվում է անցկացնել մանևրային աշխատանքներ և մատուցել հաջորդ երթուղին էստակադայի ազատ գծի վրա:

384. Երկկողմանի լցաթափման էստակադաներում երթուղու մատուցումը երկրորդ գծի վրա թույլատրվում է միայն առաջին գծի վրա լցման (թափման) գործողությունների վերջնական ավարտից և հանկարծակի թափված նավթամթերքի մաքրումից հետո:

385. Նավթամթերքի լցման (թափման) գործողությունից առաջ պետք է ստուգվի բոլոր փոխարկող կափույրների, փականների ճիշտ բացումը, ինչպես նաև լցաթափման սարքերի սարքինությունը, ճկափողերի կամ փոխագուցավոր խողովակների միացման ամրությունը: Լցաթափման սարքերի վրա հայտնաբերված արտահոսքը պետք է անմիջապես վերացվի:

Պաշտպանում կայծակից և ստատիկ էլեկտրականությունից

386. Վառելիքաքսանյութերի և կենտրոնացված լցակայանների պահեստների շենքերը և շինությունները պետք է պաշտպանվեն՝

ա) շանթի ուղղակի ազդեցությունից.

բ) կայծակի երկրորդային երևույթներից (էլեկտրաստատիկ և էլեկտրամագնիսական ինդուկցիայից).

գ) բարձր պոտենցիալների բերելուց.

դ) ստատիկ էլեկտրականության երևույթներից:

Կայծակից և ստատիկ էլեկտրականության երևույթներից պաշտպանմանն ուղղված բոլոր միջոցառումները պետք է իրագործվեն համաձայն  համապատասխան կանոնների, հրահանգների և  գլխավոր վարչության նորմատիվ փաստաթղթերի:

387. Ստատիկ էլեկտրականության երևույթներից պաշտպանությունը պետք է իրականացվի հետևյալ եղանակներով՝

ա) հողանցված օբյեկտների մոտակայքում գտնվող տեխնոլոգիական սարքավորումների մետաղական մասերը, մատակարարման խողովակաշարերի և մետաղական կառուցվածքների, ինչպես նաև նավթամթերքների ռեզերվուարների պարտադիր հողանցումով` հողանցող սարքերի միջոցով.

բ) լցավորման միջոցների և լցավորվող օբյեկտների միջև էլեկտրական պոտենցիալների հավասարեցմամբ.

գ) վառելանյութերի տարողությունների լցման (թափման) ամենաբարենպաստ ռեժիմների պահպանմամբ.

դ) անհրաժեշտության դեպքում ստատիկ էլեկտրականության ինդուկցիոն չեզոքացուցիչների տեղադրմամբ:

388. Ստատիկ էլեկտրականության երևույթներից պաշտպանման համար հողանցող սարքերը, որպես կանոն, պետք է միավորել էլեկտրասարքավորումների հողանցող սարքերի հետ: Եթե շահագործման պայմաններով դրանք բացակայում են, ապա անհրաժեշտ է ստատիկ էլեկտրականության երևույթներից պաշտպանության համար 10 օհմ չգերազանցող դիմադրություն ունեցող հատուկ հողանցող սարքերի տեղադրում:

389. Լցաթափման էստակադաների տեխնոլոգիական սարքավորումները և երկաթուղու գծերը պետք է հուսալի հողանցվեն, իսկ ցիստեռնները միացված լինեն էստակադայի հողանցման շղթայի հետ ճկուն մետաղյա ճոպանի միջոցով:

Անկախ անցկացման եղանակից բոլոր խողովակաշարերը պետք է հողանցվեն երկարության յուրաքանչյուր 200 մ-ը մեկ և լրացուցիչ յուրաքանչյուր  ճյուղավորման տեղում: Խողովակաշարերի և այլ տեխնոլոգիական սարքավորումների կցաշուրթային միացումները, ներառյալ լցավորման և տեղափոխման  շարժական միջոցները, պետք է սարքավորված լինեն շունտային կապերով:

390. Ռեզերվուարները պետք է միացվեն հողանցիչին երկուսից ոչ պակաս հողանցող հաղորդիչների միջոցով` փոխադարձաբար հակադիր կետերում:

391. Չի թույլատրվում լցման կետի հողանցիչի միացումը վառելիքալցավորող մեքենաների, ավիավառելիքի ցիստեռնների ներկված մակերևույթի հետ մագնիսային միացուցիչով:

392. Վառելիքալցավորող մեքենաների, ավիավառելիքի ցիստեռնների և օդանավերի անցումային կոնտակտների դիմադրությունը չպետք է գերազանցի 0,03 օհմ: Անտիստատիկ վառելիքային ճկափողերի ներքին և արտաքին մակերևույթների յուրաքանչյուր  կետի դիմադրությունը հողանցման փակ շղթայի նկատմամբ չպետք է գերազանցի 107 օհմ:

393. Հողանցող սարքի կոնտակտային մասին հողանցումը պետք է իրականացվի ճկուն մետաղյա ճոպանի միջոցով` մի ծայրից ցցաձողով, իսկ մյուս ծայրը պետք է հուսալիորեն միացվի հողանցվող միջոցի իրանին:

Պոտենցիալների հավասարեցումը ևս պետք է իրականացվի ճկուն մետաղյա ճոպանի միջոցով, որի մի ծայրը պետք է հուսալիորեն միացվի վառելիքալցավորող մեքենաների, ավիավառելիքի ցիստեռնների, լցավորող ագրեգատի իրանին, իսկ մյուս ծայրը պետք է սարքավորված լինի օդանավին կամ լցավորման կետին միացնելու սեղմակով:

394. Արագահանելի միացումների ծայրակալները պետք է սարքավորված լինեն պոտենցիալների հավասարեցման ճոպաններով, մի ծայրին ցցաձող` ընդունող շտուցերին միացնելու համար:

395. Վառելիքի լցավորման և տեղափոխման միջոցների շարժման ժամանակ ստատիկ էլեկտրականության հեռացման համար դրանց հենասարքերի վրա պետք է ամրացված լինեն հողանցող շղթաներ, որոնց գետնի հետ մշտապես շփում ունեցող օղակները պետք է պատրաստված լինեն արույրից կամ բրոնզից:

396. Մետաղյա տակառները, որոնց մեջ լցվում են դյուրավառ հեղուկներ, պետք է հողանցվեն և էլեկտրական միացում ունենան լցնող ճկափողերի ծայրակալների հետ:

397. Լցավորման համար օգտագործվող մետաղյա ձագարները պետք է հողանցվեն, իսկ ձագարի ձողակով մինչև ընդունող տարայի հատակը պետք է անցկացված լինի մետաղյա շղթա (լար): Լցնող ծորակներն ու դյուրավառ հեղուկների լցման սարքավորումները պետք է պարտադիր հողանցվեն: Պլաստմասսայից պատրաստված ձագարների օգտագործումը արգելվում է:

398. Վառելիքալցավորող մեքենաների, ավիավառելիքի ցիստեռնների լցավորման ժամանակ ստատիկ էլեկտրականության լիցքերի չեզոքացման համար լցավորման կետում անհրաժեշտ է տեղադրել ստատիկ էլեկտրականության ինդուկցիոն չեզոքացուցիչներ: Ստատիկ էլեկտրականության ինդուկցիոն չեզոքացուցիչները տեղադրվում է զտիչների խմբից հետո` հնարավորին չափ մոտիկ բաժանարար ճկափողին, հորիզոնական կամ ուղղահայաց դիրքով: Այն պետք է հուսալիորեն միացված լինի լցավորման կետի հողանցիչի հետ հոսանքատարի միջոցով, որի մի ծայրը ամրացվում է ստատիկ էլեկտրականության ինդուկցիոն չեզոքացուցիչների կցաշուրթին, իսկ մյուսը եռակցվում է հողանցող սարքին: Չեզոքացուցչի կցաշուրթերը սարքավորվում են շունտային կապերով:

399. Ստատիկ էլեկտրականության երևույթներից պաշտպանման համար սարքավորումները սարքին վիճակում պահելու համար անհրաժեշտ է անցկացնել ամենօրյա, պարբերաբար (ամենամսյա) և արտապլանային ստուգումներ:

400. Ամենօրյա զննումների անցկացման ժամանակ անհրաժեշտ է ստուգել՝

ա) հողանցման և պոտենցիալների հավասարեցման հուսալիությունը ճոպանների միացումների, կոռոզիայի բացակայությունը, ցցաձողերի և սեղմակների մաքրությունը և միացման հուսալիությունը.

բ) հողանցող սարքերի կոնտակտների մաքրությունը և հուսալիությունը, որոնց անցքերը պետք է մաքրված լինեն կեղտից, սառույցից և կոռոզիայից.

գ) եռակցված միացումների մաքրությունն ու անվնաս լինելը` զննմանը մատչելի տեղերում.

դ) վառելիքային ճկափողի հոսանքատար կողերի հուսալի միացումը ծայրակալների իրանների հետ:

Հայտնաբերված թերությունները ենթակա են անհապաղ վերացման:

401. Ամենամսյա զննման ժամանակ անհրաժեշտ է՝

ա) չափել ստացիոնար հողանցիչների դիմադրությունը.

բ) դիմադրության չափիչի միջոցով ստուգել հողանցման և պոտենցիալների հավասարեցման մետաղաճոպանները, վառելիքային ճկափողերի կողերի էլեկտրական շղթայի առկայությունն ու սարքինությունը.

գ) այնուհետև անցկացնել աշխատանքներ ամենօրյա զննումների ծավալով: Ստուգման արդյունքները ձևակերպել ակտով:

402. Արտապլանային ստուգումները անցկացվում են կազմակերպության ղեկավարի հրահանգով՝ ամենամսյա զննման ծավալով:

Ջրամատակարարում, հրդեհաշիջում և կոյուղի

403. Վառելիքաքսանյութերի պահեստները և ավտոմատացված կենտրոնացված լցակայանները պետք է ունենան 200 մմ-ից ոչ պակաս տրամագծով օղակաձև հակահրդեհային ջրագիծ:

404. III կարգի պահեստներում, յուրաքանչյուրը 5000 մ³-ից պակաս ծավալ ունեցող ռեզերվուարների առկայության դեպքում, թույլատրվում է հովացման և հրդեհաշիջման համար ջրի մատակարարումը նախատեսել հակահրդեհային տարողություններից (ռեզերվուարներից կամ բաց արհեստական և բնական ջրամբարներից)` հրշեջ ավտոմեքենաների և մոտոպոմպերի օգնությամբ,  ընդ որում՝

ա) հակահրդեհային տարողությունների (ռեզերվուարների կամ բաց ջրամբարների) ծավալը պետք է համապատասխանի հրդեհաշիջման հաշվարկային ժամանակում ջրի ծախսի քանակին.

բ) բաց հակահրդեհային ջրամբարների ծավալը պետք է հաշվարկված լինի հաշվի առնելով ջրի հնարավոր գոլորշիացումը կամ սառույցի գոյացումը.

գ) հակահրդեհային ջրամբարներին հրշեջ ավտոմեքենաների համար պետք է նախատեսված լինեն մոտեցման ճանապարհներ, որոնք պետք է միշտ լինեն ազատ.

դ) հակահրդեհային տարողությունների (ջրամբարների, ռեզերվուարների) քանակը պետք է լինի երկուսից ոչ պակաս, յուրաքանչյուր տարողության մեջ պետք է պահվի հրդեհաշիջման համար նախատեսված ծավալի կեսը կազմող ջրի պաշար.

ե) հակահրդեհային տարողություններում ջրի անձեռնմխելի պաշարի վերականգնման ժամանակը հրդեհի ժամանակ դրա օգտագործելուց հետո չպետք է գերազանցի 96 ժ.

զ) ջրի պաշարի նորմատիվ քանակը ապահովող բնական ջրամբարներից 200 մ-ից պակաս տարածության վրա վառելիքաքսանյութերի պահեստների և կենտրոնացված լցակայանների զետեղվածության դեպքում հակահրդեհային ռեզերվուարներ և արհեստական ջրամբարներ չեն նախատեսվում:

405. Վառելիքաքսանյութերի պահեստներում և կենտրոնացված լցակայաններում անհրաժեշտ է նախատեսել օդամեխանիկական փրփուրով հրդեհաշիջում: Հրդեհի մարման համար անհրաժեշտ է նախատեսել  ստացիոնար ինքնաշխատ, ստացիոնար ոչ ինքնաշխատ և շարժական հրդեհաշիջման սարքավորումներ:

406. Ավտոմատ հրդեհաշիջման ստացիոնար սարքավորումներով պետք է կահավորվեն 5000 մ³  և ավելի ծավալով վերգետնյա ռեզերվուարները, ինչպես նաև վառելիքաքսանյութերի պահեստների և կենտրոնացված լցակայանների շենքերը և շինությունները, որոնք նշված են «Ավիավառելիքի մատակարարման օբյեկտների տեխնոլոգիական նախագծման գերատեսչական նորմերում»: Ըստ որում՝

ա) երրորդ կարգի պահեստներում 5000 մ³ ծավալով, երկուսից ոչ ավելի վերգետնյա ռեզերվուարների առկայության դեպքում, թույլատրվում է նախատեսել այդ ռեզերվուարների հրդեհաշիջումը շարժական սարքավորումներով այն պայմանով, որ ռեզերվուարները սարքավորված լինեն ստացիոնար տեղադրված փրփուրի գեներատորներով, չոր կանգնուկներով և թմբապատնեշից դուրս բերված հորիզոնական խողովակաշարերին հրշեջ ավտոմեքենաները միացնելու  գլխիկներով.

բ) 5000 մ³-ից պակաս մինչև 1000 մ³ ծավալով, վերգետնյա ռեզերվուարների հրդեհաշիջման համար տեխնիկատնտեսական հիմնավորման առկայության դեպքում կարող են նախատեսվել ինքնաշխատ հրդեհաշիջման սարքավորումներ:

407. Ոչ ինքնաշխատ հրդեհաշիջման ստացիոնար սարքավորումները անհրաժեշտ է նախատեսել 5000 մ³ և ավելի ծավալով ստորգետնյա ռեզերվուարների, I և II կարգի պահեստներում երկաթուղային և ավտոմոբիլային ցիստեռնների լցաթափման սարքավորումների համար:

408. Ստացիոնար տանիքով և 12 մ-ից բարձր պատերով վերգետնյա ռեզերվուարները պետք է սարքավորված լինեն հովացման ստացիոնար սարքերով: Հրդեհի ժամանակ հովացում ապահովելու համար անհրաժեշտ է նախատեսել հակահրդեհային ջրագիծ ռեզերվուարների պարկի շուրջը:

409. Ռեզերվուարների հրդեհաշիջման և հովացման համար ջրի ծախսը անհրաժեշտ է հաշվարկել՝ համաձայն «Շինարարական նորմեր և կանոններ II-106-79»:

410. Փրփրարարի և ջրի պաշարը, փրփրարարի լուծույթի պատրաստման համար, ընդունվում է մեկ հրդեհի համար նախատեսված ծախսի եռապատիկ քանակը ապահովելու պայմանով, հրդեհաշիջման ստացիոնար սարքավորումների լուծույթատարրերի լցված վիճակում:

411. Փրփրարարի պաշարի կամ դրա լուծույթի պահման համար, որպես կանոն, անհրաժեշտ է նախատեսել, երկուսից ոչ պակաս ռեզերվուար: Թույլատրվում է նախատեսել մեկ ռեզերվուար փրփրարարի պաշարի համար՝ մինչև 10 մ³ կամ դրա լուծույթի  համար` մինչև 50 մ³ տարողությամբ:

412. Բոլոր վառելիքաքսանյութերի պահեստների և կենտրոնացված լցակայանների հակահրդեհային պոմպակայանները էլեկտրամատակարարման հուսալիության ապահովմամբ պատկանում են I կարգին:

413. Շենքերը և շինությունները պետք է կահավորվեն հրշեջ ազդարարման համակարգով՝ համաձայն «Ավիավառելիքով մատակարարման նախագծման գերատեսչական նորմաներում» բերված պահպանվող շինությունների ցուցակի:

414. Պահեստների տարածքում անհրաժեշտ է նախատեսել արտադրական կամ արտադրական-անձրևային կոյուղի, որը պետք է օգտագործել նաև հրդեհի ժամանակ ռեզերվուարի հովացման համար օգտագործված ջրի ընդունման համար:

Կոյուղու ցանցերը պատրաստվում են չայրվող նյութերից:

415. Ռեզերվուարների պարկի թմբապատնեշված հրապարակում գտնվող անձրևաընդունիչները պետք է կահավորվեն փակող հարմարանքներով, որոնց աշխատանքի կառավարումը կատարվում է պարսպող թմբից կամ արտաքին պարիսպի (թմբապատնեշի) սահմաններից դուրս:

416. Կոյուղու ցանցերի հորերում անհրաժեշտ է նախատեսել 0,25 մ-ից ոչ պակաս բարձրությամբ հիդրավլիկ կափույրների տեղադրում՝

ա) կոյուղու ցանցի մայրուղու վրա յուրաքանչյուր 400 մետրից հետո.

բ) պոմպակայանի, լաբորատորիայի և այլ  շենքերի կոյուղու ցանցի դուրս եկող գծերի վրա.

գ) ռեզերվուարի թմբապատնեշված հրապարակի անձրևաընդունիչներից դուրս եկող գծերի վրա՝ պարսպից (թմբապատնեշից) դուրս.

դ) լցաթափման սարքերի հրապարակների (երկաթուղային կամ ավտոմոբիլային ցիստեռնների համար) անձրևաընդունիչներից դուրս եկող գծերի վրա.

ե) կոյուղու ցանցի վրա` մինչև նավթածուղակ և դրանից հետո 10 մետրից ոչ պակաս հեռավորության վրա:

417. Նավթամթերքով աղտոտված թափվող արդյունաբերական և անձրևային  ջրերը պետք է մաքրված լինեն տեղային մաքրման հանգույցներում:

418. Կոյուղու ընդհանուր ելքի վրա պետք է տեղադրված լինի կենտրոնական ծուղակ: Արտադրական շենքերից, շինություններից և ռեզերվուարներից մինչև կենտրոնական ծուղակը պետք է լինի 30 մ-ից ոչ պակաս, իսկ մինչև պոմպակայանը և ռեզերվուարները սպասարկող ծուղակը` 10 մ հեռավորություն: Բոլոր սարքավորումները պետք է պատրաստված լինեն հրակայուն նյութերից:

419. Լրացուցիչ պարզեցման արհեստական լճակի շահագործման դեպքում անհրաժեշտ է՝

ա) թույլ չտալ նավթամթերքի համատարած շերտի առաջացում.

բ) մաքրել արհեստական լճակները՝ կախված կուտակված խարամի քանակից:

Ջեռուցում և օդափոխություն

420. Վառելիքաքսանյութերի պահեստներում և ավտոմատացված կենտրոնացված լցակայաններում անհրաժեշտ է նախատեսել կենտրոնացված ջերմամատակարարում:

421. Որպես կանոն, շենքերի և շինությունների ջեռուցման և օդափոխության համար, որպես ջերմատար,  պետք է օգտագործվի տաք ջուր 130⁰C-ից ոչ ավելի: Օբյեկտում տեխնոլոգիական սպառիչների առկայության դեպքում թույլատրվում է 110⁰C-ից ոչ ավելի ջրի գոլորշու օգտագործում:

422. Հրդեհա- և պայթյունավտանգ արտադրություններով շինությունների հատակների տակով ջեռուցման խողովակաշարերի անցկացում չի թույլատրվում:

423. Օդափոխության համակարգի կառուցվածքը և սարքավորումները պետք է բացառեն կայծի առաջացման հնարավորությունը: Էլեկտրաշարժիչներից հովհարիչների գործարկման համար տափարակ փոկավոր հաղորդակ չի թույլատրվում:

424. Օդափոխության սարքերի էլեկտրասարքավորումը  պետք է համապատասխանի էլեկտրասարքավորումների տեղադրման կանոնների պահանջներին:

Գ Լ ՈՒ Խ  X

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՀԵՍՏՆԵՐՈՒՄ

425. Արգելվում է նյութական արժեքների տեղակայումը այն տարածքներում, որտեղով անցնում են այլ տարածքներ և սարքավորումներ էլեկտրաէներգիայով սնուցող տարանցիկ մալուխներ, ինչպես նաև գազի հաղորդակցություններով և յուղով լցված սարքավորումների առկայությամբ տարածքներում:

426. Նկուղային կամ ցոկոլային հարկերի պահեստային տարածքները պետք է ունենան ոչ պակաս, քան երկու լյուկ կամ պատուհան 0,9 մ լայնությամբ և 1,2 մ բարձրությամբ՝ հրդեհի ժամանակ ծխահեռացման համար:

427. Պահեստների բեռնման և բեռնաթափման մեխանիզմները և էլեկտրաբեռնիչների փողրակային մալուխները պետք է լինեն սարքին վիճակում:

Օգտագործել ներքին այրման շարժիչներով բեռնիչներ պահեստների ներսում արգելվում է:

428. Այրվող գազերի պահեստի շուրջը մինչև 10 մ հեռավորության վրա արգելվում է պահել որևէ այրվող նյութեր և  բաց կրակով աշխատանքներ կատարել:

429. Քիմիական ռեակտիվները, որոնք օդի, ջրի, այրվող նյութերի հետ շփման ժամանակ ընդունակ են ինքնայրման, կամ կարող են գոյացնել պայթուցիկ խառնուրդներ, պետք է պահվեն հատուկ պայմաններում՝ իսպառ բացառելով նման շփման հնարավորությունը, ինչպես նաև բարձր ջերմաստիճանի ազդեցությունը և մեխանիկական ներգործությունը: Այլ քիմիական նյութերից և ռեակտիվներից ամբողջովին մեկուսացված պետք է պահվեն ուժեղ ազդեցիկ օքսիդացնողները (մագնեզիումի քլորատ, կալցիումի քլորատ-քլորիդ, ջրածնի գերօքսիդ և այլն):

430. Քիմիկատների բաշխումը և փաթեթավորումը պետք է կատարվի հատուկ տարածքում: Թափված նյութերը անհրաժեշտ է անմիջապես հեռացնել և վնասազերծել: Փաթեթավորման նյութերը (թուղթ, փայտատաշեղ, բամբակ, խծուծ) պետք է պահել առանձին տարածքում:

431. Հրդեհի ժամանակ հալվելու հատկություն ունեցող քիմիական նյութերի պահման տարածքներում անհրաժեշտ է նախատեսել հալոցքի ազատ հոսքին արգելք հանդիսացող սարքեր (կողեր, թեքամուտքեր և այլն):

432. Ռեակտիվներով շշերը, տակառները, թմբկագլանները տեղակայվում են խմբերով, բաց տարածքներում, յուրաքանչյուր խմբում 100 հատից ոչ ավելի: Խմբերի հեռավորությունը միմյանցից պետք է լինի մեկ մետրից ոչ պակաս: Յուրաքանչյուր խմբում պետք է պահվի միայն նմանատիպ արտադրանք, որոնց մոտ փակցվեն համապատասխան գրառումներով ցուցատախտակներ:

Տարածքը պետք է արգելքներով շրջապատել: Ռեակտիվներով լի շշերը բաց տարածքներում պետք է պաշտպանված լինեն արևի ճառագայթների ազդեցությունից:

433. Ինքնաբռնկվող նյութերի դասավորումը դարակաշարերի կամ հատակի վրա ըստ բարձրության, թույլատրվում է միայն մեկ շարքով: Բանկաների բացումը և ինքնաբռնկվող նյութերի բաշխում-փաթեթավորումը պահեստի տարածքում չի թույլատրվում:

434. Պահեստի տարածքում նյութերի տեղափոխման համար թույլատրվում է օգտագործել ռետինապատ անիվներով ձեռքի սայլակներ:

435. Նիտրոհիմքով պատրաստված աերոլուսանկարչական և ռենտգենաժապավենների պահեստները (պահոցները) պետք է տեղակայված լինեն երկրորդ աստիճանից ոչ ցածր հրակայունության, առանձին կանգնած շենքերում, այլ շենքերից (շինություններից) 25 մետրից ոչ մոտ հեռավորության վրա  և ունենան երկու առանձին ելք դեպի դուրս:

436. Մեծ քանակությամբ ժապավենի պահման դեպքում (500 կիլոգրամից ավելի), պահեստը բաժանվում է առանձնամասերի` չայրվող պատերով: Յուրաքանչյուր առանձնամաս պետք է ունենա բնական կամ հարկադրական օդափոխության համակարգ և առանձին ելք դեպի դուրս կամ միջանցք:

437. Ացետատային հիմքով պատրաստված ժապավենների պահումը կատարվում է նիտրոհիմքերով պատրաստված ժապավեններից առանձին:

438. Հրատեխնիկական միջոցների պահեստները պետք է տեղակայվեն առանձին կանգնած, թեթև ծածկույթով, ոչ ցածր առաջին աստիճանի հրակայունության շենքերում, այլ պահեստներից ու արտադրական տարածքներից 100 մ-ից ոչ մոտ հեռավորության վրա:

Պահեստների արտաքին պատերի և մուտքի դռան վրա փակցվում են անվտանգության նշաններ՝ «ՊԱՅԹՅՈՒՆԱՎՏԱՆԳ է, ԾԽԵԼԸ ԵՎ  ԲԱՑ ԿՐԱԿԻՑ ՕԳՏՎԵԼՆ ԱՐԳԵԼՎՈՒՄ Է»:

439. Թթուների պահեստների հատակները և բաց տարածքների մակերևույթները պետք է լինեն թթվակայուն և ունենան թափված թթուների հեռացման և լվացման համար առվակներ:

440. Թթուներով լի շշերի տեղափոխումը պետք է կատարվի հատուկ (ձեռքի կամ մեխանիկական) սայլակներով, որոնց հենահարթակը ունի թթվակայուն ծածկույթ և փաթեթավորված շշերի տեղադրման բնիկներ:

441. Թթուների շշալցումը մեկից մյուսը, ինչպես նաև ավելի փոքր տարաների մեջ, պահեստներում չի թույլատրվում:

442. Թթուները ռեզերվուարներում պահելու դեպքում պետք է պահպանվեն հետևյալ պահանջները՝

ա) թթուների լցնումը մի տարողությունից մյուսը, ինչպես նաև բացթողումը փոքր տարաների մեջ պետք է լինի մեխանիզացված.

բ) տարողությունների տեղակայման բաց տարածքները պետք է հեռու լինեն այլ պահեստներից և արտադրական մասնաշենքերից:

443. Թթուների պահման պահեստները և բաց տարածքները պետք է ունենան չեզոքացուցիչ բաղադրություններ և ջրամատակարարում, թթուները թափվելու դեպքում լվանալու համար:

444. Լաքերի և ներկերի պահեստների տարածքները պետք է ապահովված լինեն օդափոխման ներծծիչ-արտածծիչ մեխանիկական համակարգով: Պահեստատների արտածծիչ օդափոխության համակարգի հովհարիչները պետք է լինեն պայթյունաանվտանգ, իսկ էլեկտրաշարժիչները՝ պայթյունապաշտպան:

445. Բանկաները, տակառները, բիդոնները հարկավոր է դասավորել դարակաշարերի վրա՝ լայնությամբ 2 հատից ոչ ավելի, երկարությամբ 15 հատից ոչ ավելի, բարձրությամբ մեկ շարքից ոչ ավելի, իսկ դարսակույտերում` 2 շարքից ոչ ավելի, շարքերի միջև միջադիրներ դնելով:

45⁰C և ավելի ցածր բռնկման ջերմաստիճան ունեցող լուծիչների հիմքով պատրաստված լաքաներկարարական նյութերի տարաների դարսումը թույլատրվում է բարձրությամբ միայն մեկ շարքով:

446. Տարաների բացման և լաքաներկարարական նյութերի պատրաստման (խառնման) գործընթացները պահեստներում կատարել չի թույլատրվում: Այդ նպատակների համար պետք է նախատեսվեն մեկուսացված տարածքներ՝ հարմարեցված լաքաներկարարական նյութերի լցման համար:

447. Լաքերի և ներկերի մետաղյա դատարկ տակառները պետք է պահվեն խցաններով ամուր փակված, հատուկ առանձնացված բաց տարածքներում, պահեստից, այլ շենքերից և շինություններից 50 մ-ից ոչ պակաս հեռավորության վրա:

Գ Լ ՈՒ Խ  XI

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ԿՐԱԿԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

448. Եռակցման և այլ կրակային աշխատանքները, որպես կանոն, պետք է կատարվեն այդ նպատակների համար նախատեսված, հատուկ սարքավորումներով կահավորված, հրդեհային անվտանգության կանոնների պահանջներին համապատասխանող հիմնական տեղերում:

Եռակցման արտադրամասերը և տեղամասերը հրդեհավտանգ արտադրական տարածքներից պետք է մեկուսացված լինեն հակահրդեհային պատերով: Հրդեհանվտանգ ընդհանուր արտադրամասերում եռակցման տեղամասերը կարող են առանձնացվել հատակից 2,5 մ-ից ոչ պակաս բարձրությամբ չայրվող միջնորմներով: Այրվող նյութերի դասավորումը այդ միջնորմների մոտ չի թույլատրվում:

Եռակցման և այլ կրակային աշխատանքների կատարման հիմնական տարածքները սահմանվում են կազմակերպության ղեկավարի հրամանով:

449. Սարքավորումների վերանորոգման կամ մոնտաժման նպատակով ժամանակավոր (միանգամյա) եռակցման և այլ կրակային աշխատանքները կարող են կատարվել անմիջապես շինություններում, արտադրական տեղամասերում կամ կազմակերպության տարածքում:

Ժամանակավոր (միանգամյա) եռակցման և այլ կրակային աշխատանքների կատարման կարգը, հաշվի առնելով կազմակերպության առանձնահատուկ պայմանները, սահմանվում է կազմակերպության ղեկավարի հրամանով, որով պետք է նախատեսվի՝

ա) աշխատանքի ձևակերպման կարգը և կատարման ժամանակը.

բ) արտադրամասերը և տեղամասերը, որտեղ եռակցման և այլ կրակային աշխատանքների կատարումը չի թույլատրվում.

գ) կրակային աշխատանքների կատարման կարգը հրդեհա- և պայթյունավտանգ տարածքներում.

դ) աշխատանքը  սկսելու և ավարտելու ժամանակի մասին  հակահրդեհային ծառայության տեղեկացումը.

ե) հակահրդեհային միջոցառումների կատարման վերահսկումը աշխատանքները սկսելուց առաջ և ավարտելուց հետո.

զ) աշխատանքների հրդեհային անվտանգության ապահովման համար պատասխանատու անձանց նշանակումը.

է) կրակային աշխատանքների կատարման ժամանակ օգտագործվող ացետիլենային գեներատորների, զոդման լամպերի, էլեկտրաեռակցման, բենզանավթային և այլ սարքավորումների անվտանգ շահագործման կարգը:

450. Եռակցման և այլ կրակային աշխատանքների կատարման ժամանակ հրդեհային անվտանգությունն ապահովվում է կառուցվածքային ստորաբաժանման (ծառայություն, արտադրամաս, պահեստ, տեղամաս և այլն) ղեկավարի կողմից, որի շենքում կամ տարածքում պետք է կատարվի կրակային աշխատանքը,  կատարելով հետևյալ միջոցառումները՝

ա) տեղազննել աշխատանքների կատարման վայրը, ապահովել տարածքը հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցներով և աշխատանքների կատարման վայրին մոտ գտնվող այրվող կառուցվածքների պաշտպանումը` պաշտպանիչ էկրանով կամ ջրով թրջելով.

բ) հրահանգավորել աշխատանքները անմիջապես կատարողներին (եռակցող, զոդող, գազակտրող և այլն) հրդեհային անվտանգության միջոցառումների մասին, սահմանել աշխատանքների կատարման տեղի նախապատրաստմանն ուղղված հակահրդեհային միջոցառումները.

գ) լրացնել, ստորագրել և համաձայնեցնել հակահրդեհային ծառայության հետ կրակային աշխատանքների կատարման համար գրավոր թույլտվություն (հավելված 8), որի պատճենը պահվում է հակահրդեհային ծառայությունում.

դ) աշխատանքների կատարման ժամանակ հսկողություն սահմանել  կատարողների կողմից հրդեհային անվտանգության կանոնների պահպանման վրա, իսկ աշխատանքների ավարտից հետո զննել տեղանքը և հարակից տեղամասերը՝ բռնկման օջախների առկայությունը բացառելու նպատակով: Կրակային աշխատանքների ավարտից 3-5 ժ հետո կատարել վերազննում:

451. Հրդեհային անվտանգության ծառայության համապատասխան ներկայացուցիչը՝

ա) զննում է կրակային աշխատանքների կատարման վայրի նախապատրաստվածությունը,  անհրաժեշտության դեպքում առաջարկում է հրդեհային անվտանգության լրացուցիչ միջոցառումներ, դրանք գրանցելով կրակային աշխատանքների թույլտվության մեջ.

բ) արգելում կամ անմիջապես դադարեցնում է կրակային աշխատանքները՝ հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտման կամ առաջարկված հակահրդեհային միջոցառումների չկատարման դեպքում.

գ) հատուկ մատյանում կատարում է կրակային միանգամյա աշխատանքների հաշվառում (հավելված 5):

452. Եռակցման և այլ կրակային աշխատանքների կատարմանը թույլատրվում են այն անձինք, որոնք հստակ գիտեն հրդեհային անվտանգության կանոնները, ինչպես նաև կրակային աշխատանքներում օգտագործվող ացետիլենային գեներատորների, զոդման լամպերի, էլեկտրաեռակցման, բենզանավթակտրող և այլ սարքավորումների   անվտանգ շահագործման կանոնները: Այդ անձինք իրենց մոտ պետք է ունենան որակավորման վկայական և դրան կից հրդեհային անվտանգության տեխնիկայի կտրոն (հավելված 9):

453. Ժամանակավոր (միանգամյա) կրակային աշխատանքների թույլտվություն տրվում է միայն աշխատանքային հերթափոխի համար: Եթե նույն կրակային աշխատանքները կատարվում են մի քանի աշխատանքային հերթափոխերի (օրերի) ընթացքում, ապա թույլտվությունը երկարացվում է յուրաքանչյուր աշխատանքային հերթափոխի համար՝ վերազննելով աշխատանքների կատարման վայրը, որի մասին թույլտվության մեջ կատարվում է համապատասխան գրանցում:

Վթարների դեպքերում հրատապ եռակցման աշխատանքները կատարվում են առանց գրավոր թույլտվության՝ արտադրության (տեղամասի) ղեկավարի հսկողության ներքո:

454. Հրդեհա- և պայթյունավտանգ տեղերում եռակցման և այլ կրակային աշխատանքները, որպես բացառություն, կարելի է կատարել միայն հրդեհա- և պայթյունավտանգ նյութերի հավաքելուց, սարքավորումների և տեղամասերի մանրազնին մաքրելուց, պայթյունավտանգ փոշիների և նյութերի, դյուրավառ և այրվող հեղուկների և դրանց գոլորշիների ամբողջովին հեռացումից հետո: Այդպիսի տարածքները պետք է մշտապես օդափոխել և սահմանել խիստ հսկողություն միջավայրի օդի վիճակի նկատմամբ:

455. Տարաները, որոնցում եղել են հեղուկ վառելիք, դյուրավառ և այրվող հեղուկներ, գազեր և այլն, եռակցումից առաջ մաքրվում են, լվացվում են տաք ջրով և կաուստիկ սոդայով, շոգեփչվում, չորացվում և օդափոխվում են, օդի միջավայրի հետագա հետազոտմամբ, ինչպես նաև անջատվում են բոլոր հաղորդակցություններից:

Եռակցումը պարտադիր պետք է կատարել մտոցների, դռնակների և խցանների բաց վիճակում, գործարկված արտածծիչ օդափոխության համակարգի առկայությամբ:

Գ Լ ՈՒ Խ  XII
 

ՀՐԴԵՀԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐՆ ԱՎԻԱՔԻՄ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿ

Հեղուկ քիմիկատների պատրաստում

456. Հեղուկ քիմիկատների պատրաստումը կատարվում է հատուկ առանձնացված տարածքներում, լուծույթային հանգույցներում, մետաղյա կամ բետոնե տարողություններում:

457. Լուծույթային հանգույցի տարածքը պետք է ունենա արհեստական թեքությամբ ծածկույթ, որը կապահովի հեղուկի հոսքը դեպի խառնվող հորը, և այն պետք է տեղակայված լինի 20 մ-ից ոչ մոտ լուծույթային հանգույցին:

458. Այն դեպքում, երբ քիմիկատների լուծույթների պատրաստման գործընթացում տեղի է ունենում այրվող գազերի գոյացում, լուծույթները պետք է պատրաստել բաց տարողություններում:

459. Յուղային հիմքերով պատրաստուկները տարայից դեպի ռեզերվուար մղումը պետք է կատարվի հատուկ մեքենայացված միջոցներով:

460. Յուղային հիմքով պատրաստուկները տակառներում կամ թիթեղամաններում պետք է փակվեն հատուկ մանեկադարձիչով: Արգելվում է խփել փականներին մուրճով կամ այլ կայծ առաջացնող գործիքներով:

461. Այրվող հեղուկ քիմիկատներ (կարբոֆոս, ռիցիֆոն, մետաֆոս, կելտան, պրոպանիդ և այլն)  պարունակող տակառների և թիթեղամանների պահեստավորումը պետք է կատարվի զգույշ՝ առանց միմյանց հարվածելու և անպայման փականները դեպի վեր:

462. Դատարկ տարան պետք է պահեստավորել հատուկ առանձնացված տարածքում: Տարածքը պետք է մաքրված լինի չոր խոտից և այլ վառվող նյութերից: Հանկարծակի թափված հեղուկները պետք է անմիջապես մաքրվեն, իսկ մաքրված տեղերը լցվեն չոր ավազով:

Սորուն քիմիկատների պատրաստում
 

463. Սորուն քիմիկատների պատրաստման տարածքը պետք է ունենա արհեստական ծածկույթ: Այդ նպատակի համար թույլատրվում է օգտագործել նաև բուսականությունից և այրվող աղբից մաքրված բնահողային տարածությունները:

464. Տարածքը պետք է մշտապես ազատվի տարաներից, իսկ աշխատանքը վերջացնելուց հետո՝ մաքրվի քիմիկատներից: Քիմիկատների քանակը տարածքում պետք է չգերազանցի օրվա պահանջարկը:

465. Քիմիկատների պատրաստման համար պետք է օգտագործվեն միայն մեքենայացված սարքին միջոցներ: Ներքին այրման շարժիչները չպետք է ունենան յուղի և վառելիքի արտահոսք:

466. Խորհուրդ է տրվում նստվածքային հանքային պարարտանյութերի, այդ թվում՝ ամոնիակային սելիտրայի մանրացումը կատարել հատուկ միջոցներով, որոնց տեղակայումը և միացումը տրակտորների հետ պետք է իրականացվի պահեստից դուրս՝ պինդ մակերևույթով տարածքում, ծածկի տակ:

Արգելվում է մանրացնել ամոնիակային սելիտրան կայծ առաջացնող գործիքներով:

Հրդեհային անվտանգության միջոցառումները բեռնման տեղամասի տեղաբաշխման և սարքավորման ժամանակ

467. Օդանավերի բեռնման հրապարակը պետք է համալրված լինի հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցներով՝ համաձայն սահմանված նորմերի:

468. Հրդեհավտանգ քիմիկատների հետ աշխատելիս (ամոնիակային սելիտրա, մագնիումի քլորատ, կոնցենտրացված յուղային պատրաստուկներ կամ դրանց լուծույթները դիզելային վառելանյութերում և այլ նավթամթերքներում) տարածքում տեղադրվում է զգուշացնող գրությամբ ցուցանակ՝ «ՀՐԴԵՀԱՎՏԱՆԳ Է»: Բեռնման հրապարակից 100 մ-ից ոչ պակաս հեռավորության վրա առանձնացվում է հատուկ տեղ ծխելու համար, որտեղ փակցվում է «ԾԽԱՐԱՆ» գրությամբ ցուցանակ:

469. Թունաքիմիկատները և պարարտանյութերը պետք է տեղաբաշխել համաձայն իրենց հատկությունների և համատեղելիության (հավելված 6):

470. Բեռնման հրապարակում գտնվող քիմիկատները պետք է պաշտպանված լինեն արևի ճառագայթների ներգործությունից:

471. Բեռնման հրապարակում հրդեհի բռնկման դեպքում անհրաժեշտ է՝

ա) կանչել մոտակայքում տեղակայված հակահրդեհային ծառայություն.

բ) չսպասելով հակահրդեհային ծառայության ժամանմանը, կատարել բոլոր միջոցառումները մարդկանց և նյութական արժեքները հրդեհից պաշտպանելու համար.

գ) անմիջապես օգտագործել առկա հրդեհաշիջման միջոցները.

դ) ծծմբի, յուղի, նավթամթերքների այրման ժամանակ ապահովել դրանց մեկուսացումը օդի հոսքից: Խորհուրդ է տրվում օգտագործել նաև ավազ, բրեզենտ, պատյաններ և ձեռքի տակ գտնվող այլ միջոցներ: Հրդեհի մեծ օջախը պետք է քանդել կեռաձողերով (օրինակ՝ ծծմբի պարկերի այրումը) քաշելով պարկերը, օգտագործել կրակմարիչներ և ջուր:

Հրդեհային անվտանգության միջոցառումները քիմիական նյութերով օդանավերի բեռնման (լցավորման) ժամանակ

472. Օդանավերի բեռնումը ամոնիակային սելիտրայով պետք է կատարվի միայն մեխանիզացված միջոցների օգնությամբ:

473. Յուղային հիմքով պատրաստուկների լցավորումը անհրաժեշտ է կատարել լցավորող միջոցների օգնությամբ: Պատրաստուկները ձեռքով լցավորելն արգելվում է:

474. Յուղային հիմքով պատրաստուկներով օդանավերի լցավորումը կատարվում է միայն հողանցումից հետո, որը ապահովում է ստատիկ էլեկտրականության հանումը օդանավից և բեռնիչից:

475. Օդանավում յուղային հիմքերով պատրաստուկներով աշխատանք սկսելուց առաջ քիմիկատների բաքերի ջրահեռացնող խողովակների վրա պետք է տեղադրված լինեն կրակապատնեշներ՝ համաձայն գործող կանոնների:

476. Քիմիկատների բաքի հորատանցքի կափարիչները և ջերմապատյանը օդանավում չպետք է ունենան վնասվածքներ:

477. Օդանավում քիմիկատների լցավորումը կամ բեռնումը կատարվում է ավիատեխնիկի ղեկավարությամբ, որը պետք է գտնվի օդանավի մոտ և մշտապես վերահսկի լցավորման կամ բեռնման ընթացքը:

478. Օդանավի բեռնումից (լցավորումից) հետո դրա մակերևույթից հեռացվում են հանկարծակի ընկած կամ լցված պատրաստուկները:

479. Լցավորվող միջոցների կանգառները, աշխատած յուղի, թափված վառելիքի և դրա նստվածքի հավաքատեղերը պետք է ապահովված լինեն համապատասխանող գրությամբ ցուցանակով:

480. Մեքենայացված միջոցները, որոնք օգտագործվում են յուղային հիմքերով պատրաստուկների և ամոնիակային սելիտրայի պատրաստման, խառնման, բեռնման և տեղափոխման համար, աշխատանքը վերջացնելուց հետո պետք է մաքրվեն քիմիական նյութերի մնացուկներից:

Հրդեհային անվտանգության միջոցառումները թռիչքների նախապատրաստման և կատարման ժամանակ

481. Ավիացիոն օգտագործման չթույլատրված և պայմանագրով չնշված քիմիկատներով թռիչքների կատարումը արգելվում է: Այդ քիմիկատներով թռիչքները կարող են կատարվել միայն պայմանագրում համապատասխան ավելացում ձևակերպելուց հետո:

482. Մինչ թռիչքը և թռիչքից հետո քիմիկատների արտահոսքի հայտնաբերման համար անհրաժեշտ է տեխնիկական սպասարկման ժամանակ անցկացնել գյուղատնտեսական սարքավորումների զննում:

483. Թռիչքի ժամանակ, հրդեհի բռնկման դեպքում, անհրաժեշտ է անջատել գյուղատնտեսական սարքավորումները, կատարել վայրէջք և ունեցած միջոցներով իրականացնել անհրաժեշտ բոլոր միջոցառումները` հրդեհաշիջման համար:

Հրդեհային անվտանգության միջոցառումներն օդանավերի և գյուղատնտեսական սարքավորումների լվացման և գազազերծման ժամանակ

484. Աշխատանքային օրվա վերջում օդանավերի և դրանց գյուղատնտեսական սարքավորումների լվացումը և գազազերծումը պետք է կատարել գազազերծման հրապարակում, հատուկ լվացող գազազերծող միջոցներով:

485. Գազազերծման հրապարակը պետք է զետեղված լինի աերոդրոմի տարածքում՝ քիմիկատների պատրաստման և պահման տարածքից 50 մ-ից ոչ պակաս հեռավորության վրա:

486. Աշխատանքի ժամանակ մի քիմիկատից անցումը մեկ այլ քիմիկատի՝ բաքը, չափաքանակի բկանցքը, փոշեցրիչը և սրսկիչը պետք է խնամքով մաքրվեն: Դա առավել կարևոր է ամոնիակային և նատրիումային սելիտրայի հետ աշխատանքից հետո ծծմբի պատրաստուկներին անցում կատարելուց, յուղային պատրաստուկներից՝ մագնիումի քլորատին: Այդ միացությունները  անհամատեղելի են և հրդեհավտանգ:

487. Լվացող, գազազերծող սարքավորումը պետք է հարմարեցված լինի հրդեհաշիջման նպատակների համար և համալրված հրշեջ ճկափողերով և ծայրապանակներով:

488. Մաքրումից (լվացումից) առաջ օդանավը պետք է հողանցված լինի:

489. Քիմիական նյութերի և իրերի պահման կարգը, թունաքիմիկատների բաժանումը հրդեհային անվտանգության աստիճանների և թունաքիմիկատների համատեղելիությունը նշված են 8 հավելվածում:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 2 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

«ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ ԵՄ» Քաղաքացիական ավիացիայի կազմակերպության ղեկավար    _____________.......................... « ____ » ____________ 200 թ.                 Ա Կ Տ   ՀՐԴԵՀԻ ՄԱՍԻՆ     «____» _______________ 200 թ.                  _____________ ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆ (քաղաքացիական ավիացիայի կազմակերպություն)     1. Հանձնաժողովը հետևյալ կազմով _____________________________________ (պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հայրանունը)   ___________________________________________________________ ___________________________________________________________   2. Կազմեց սույն ակտը ___ _______ 200 թ-ին ____________________________                                                               (օբյեկտի անվանումը) ___________________________________________________________   տեղի ունեցած հրդեհի մասին: 3. Ինչ է այրվել _________________________________________________   4. Հրդեհի հայտնաբերման ժամը _______________________________________               (ժամ, րոպե)   Ով է հայտնաբերել _______________________________________________ (պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հայրանունը)   5. Հրդեհային անվտանգության ծառայություն հրդեհի մասին հաղորդում է ստացվել _______                                                                                                                 (ժամ, րոպե)   Ով է հաղորդել _________________________________________________ (պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հայրանունը)   Հաղորդման ձևը ________________________________________________ (հեռախոսով, ԲԽԿ, ռադիոկապ, կենդանի կանչ)   6. Հեռավորությունը հրդեհային անվտանգության ծառայությունից մինչև հրդեհի վայր __ մետր 7. Հրշեջ մարտական հաշվարկի հրդեհի վայր ներկայանալու ժամը ___________________                                                                                                        (ժամ, րոպե) ____________________________________________________________ (հրշեջ ավտոմեքենայի մակնիշը և քանակը) ____________________________________________________________ 8. Իրադրությունը հրդեհի վայրում, հրշեջ մարտական հաշվարկի ժամանման պահին ________ ____________________________________________________________ (ինչ է արվել, հրդեհի մակերեսը) ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 9. Ում կողմից և ինչպիսի միջոցներով է կատարվել հրդեհաշիջումը մինչ հրշեջ-փրկարարական հաշվարկի ժամանումը ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 10. Հրդեհաշեջ միջոցների գործարկման ժամը _______________________________                                                         (ժամ, րոպե) ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ (ջուր, փրփուր, ածխաթթու գազ և այլն)   11. Այլ գերատեսչությունների համագործակցող հրշեջ ստորաբաժանումների մասնակցությունը _ ____________________________________________________________ (ինչպիսի միջոցներով են ժամանել հրդեհի վայր)   12. Ինչպիսի ջրաղբյուրներից են օգտվել հրշեջ ավտոմեքենաները___________________   ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 13. Հրդեհաշիջման աշխատանքները ղեկավարել է _____________________________ ____________________________________________________________ 14. Հրդեհի մարման ժամը ____________________________________________ (ժամ, րոպե ____________________________________________________________ 15. Ինչ դժբախտ պատահարներ են տեղի ունեցել և ում հետ _______________________ ____________________________________________________________   16. Ինչ է ոչնչացել և վնասվել կրակից ____________________________________ ____________________________________________________________ 17. Հրդեհից առաջացած վնասը (հաստատված կամ մոտավորապես) __________________ ____________________________________________________________ 18. Հրդեհի առաջացման պատճառների մանրամասն նկարագրությունը (հաստատված կամ ենթադրվող) ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________   19. Հրդեհի առաջացման պատճառ հանդիսացող անձը ___________________________ (պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հայրանունը)         ____________________________________________________________ 20. Հրդեհային անվտանգության ծառայության հրշեջ մարտական հաշվարկների գործողությունների գնահատականը ____________________________________________________________ 21. Հրդեհաշիջման ընթացքում հրդեհային անվտանգության ծառայության աշխատակիցների կողմից փրկվել է _______________ մարդ _________________ նյութական արժեքներ                  (դրամ)   Հանձնաժողով` _____________    _______________________ (ստորագրություն) (անունը, ազգանունը, հայրանունը) _____________ _______________________ _____________ _______________________ _____________ _______________________ _____________ _______________________ _____________ _______________________ _____________ _______________________

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 3 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ  N ______ հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտման մասին   «__» _______ 200 թ. Քաղաք ____________                                             Ես ____________________________________________________________ (պաշտոն, անունը, ազգանունը, հայրանունը) կազմեցի սույն ակտը այն մասին, որ քաղաքացի _____________________________                                          (անունը, ազգանունը, հայրանունը) ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ (մանրամասն նշել` որտեղ, երբ և ինչպիսի հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտումներ է թույլ տրված) ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ___________ Հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտման փաստը հաստատում են վկաները՝ ____________________   ______________   ________________ (անունը, ազգանունը, հայրանունը)   (պաշտոնը)   (ստորագրությունը) ____________________ ______________ ________________ (անունը, ազգանունը, հայրանունը) (պաշտոնը) (ստորագրությունը) ____________________ ______________ ________________ (անունը, ազգանունը, հայրանունը) (պաշտոնը) (ստորագրությունը) Արձանագրության հետ ծանոթացա _______________________________________________ ______________       (հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտող անձի անունը, ազգանունը, հայրանունը)            (ստորագրությունը)                                                                     Հրդեհային անվտանգության կանոնների խախտմում թույլ տված անձի բացատրությունը ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ________________ (ստորագրություն)             Տեղեկություններ խախտում թույլ տված անձի մասին 1. Անունը, ազգանունը, հայրանունը _________________________________ 2. Աշխատավայրը ___________________________________________ 3. Պաշտոնը ______________________________________________ 4. Անձը հաստատող փաստաթուղթը ________________________________   Արձանագրությունը կազմեց _______________ _________________ (ստորագրությունը) (անունը, ազգանունը, հայրանունը)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 4 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ   օբյեկտի (արտադրական տեղամասի, պահեստի, ագրեգատի և այլն) շահագործման ժամանակավոր դադարեցման մասին   «__» _______ 200 թ. Քաղաք ____________                                                                      Ես______________________________________________________ (պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հայրանունը) ________________________________________________________ ________________________________________________________  ______________________________________________ ներկայությամբ (ներկաների պաշտոնը, ազգանունը, անունը, հայրանունը) կապարակնքեցի հրդեհի անմիջական սպառնալիք հանդիսացող ________________ _______________________________________________________  (նշել ինչն է կապարակնքվում կամ անջատվում) տեղադրված ________________________________________________ (նշել տեղադրման վայրը) կնիքների դրման կամ սնման աղբյուրներից անջատման միջոցով: Հայտարարել ________________________________________________ ,                           (օբյեկտի շահագործման պատասխանատու անձի պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հայրանունը) որ առանց կապարակնքումը կատարած անձի թույլտվության, կնիքը վնասելու կամ պոկելու դեպքում, մեղավոր անձինք կրում են պատասխանատվություն` համաձայն գործող օրենքի: Օբյեկտի շահագործումը կթույլատրվի հրդեհային անվտանգության հետևյալ թերությունների լրիվ վերացումից հետո. ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________   Կապարակնքումը (անջատումը) իրականացնող անձի ստորագրությունը ____________________ Ներկա գտնվողների ստորագրությունը ____________________ ____________________ ____________________             Արձանագրության մեկ օրինակն ստացա __ ______________ 200 թ.             _______________________________ (օբյեկտի շահագործման պատասխանատու անձի ստորագրությունը)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Մ Ա Տ Յ Ա Ն

աշխատանքի ավարտից հետո, փակվելուց առաջ պահեստների, լաբորատորիաների և այլ տարածքների զննման

NN ը/կ	Պահեստի, լաբորատո-րիայի, տարածքի անվանումը	Ստուգման օրը և ժամը	Ստուգման արդյունքը	Ստուգումը իրականացնող անձի ազգանունը	Օբյեկտի հրդեհային անվտանգության կենսակարգի պատասխանատու անձի ստորագրությունը	Ծանոթու-թյուն

Մ Ա Տ Յ  Ա Ն

առաջնային հակահրդեհային հրահանգավորում անցկացնելու հաշվառման

________________________________________ օդանավակայանի

Սկսված է՝ _____ ____________ 200 թ.

Ավարտված է՝ _____ ____________ 200 թ.

NN ը/կ	Անցկացման ամսաթիվը	Հրահանգավորում անցնող անձի ազգանունը, անունը, հայրանունը	Հրահանգ ստացողի ստորաբաժանման անվանումը, պաշտոնը	Հրահանգ ստացողի ստորագրու-թյունը	Հրահանգա-վորողի ստորագրու-թյունը

Մ Ա Տ Յ Ա Ն

երկրորդային հակահրդեհային հրահանգավորում անցկացնելու գրանցման

_______________________________________________________

(քաղաքացիական ավիացիայի կազմակերպության անվանումը)

________________________________________________________

________________________________________________________

(ծառայության, արտադրամասի, օբյեկտի անվանումը)

________________________________________________________

Սկսված է՝ _____ ____________ 200 թ.

Ավարտված է՝ _____ ____________ 200 թ

NN ը/կ	Անցկացման ամսաթիվը	Հրահանգավորում անցնող անձի ազգանունը, անունը, հայրանունը	Մասնագի-տությունը կամ պաշտոնը	Հրահանգավորվողի ստորագրությունը	Հրահանգավորողի ստորագրությունը

Մ Ա Տ Յ Ա Ն

կազմակերպության օբյեկտներում կրակային աշխատանքների հաշվառման

Սկսված է՝   ____ ______________ 200  թ. 

Ավարտված է՝    ____ ____________ 200  թ.

NN ը/կ	Կրակային աշխա-տանքների (նշել ինչպիսի) կատարման վայրը և ամսաթիվը	Օբյեկտի վարչակազմի թույլտվության առկայությունը	Կատարվող աշխատանքների պատաս-խանատու անձը	Աշխատանքի իրականացման տեղանքը ստուգող հակահրդեհային ծառայության աշխատակցի ազգանունը և պաշտոնը	Ձեռնարկված միջոցա-ռումները	Աշխա-տանքները կատարող հրահան-գավորված անձի ազգանունը	Աշխա-տանքները կատարող հրահանգա-վորված անձի ստորա-գրությունը

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 6 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԿԱՐԳԸ

Խմբի համարը	Նյութի անվանումը	Արգելվում է խմբերի հետ  համատեղ պահումը	Տարածքի տիպը
I	Պայթուցիկ խառնուրդներ առաջացնող նյութեր. ազոտաթթվային կալիում, ազոտաթթվային կալցիում, ազոտաթթվային նատրիում, կալիումի պերքլորատ, բերտոլետի աղ,	II , III, IV, V, VI	I-II աստիճան հրակայունություն ունեցող շենքերի մեկուսացված տարածքներ
II	Սեղմված և հեղուկացված գազեր.
	ա) այրվող և պայթյունավտանգ գազեր. ացետիլեն, ջրածին, կապտագազ, մեթան, ամոնիակ, ծծմբաջրածին, քլորմեթիլ, էթիլենի օքսիդ, բուտիլեն, բուտան, պրոպան	I. II գ, III, IV, V, VI	I-II աստտիճան հրակայունություն ունեցող պահեստների շենքերում կամ ծածկի տակ գտնվող բաց տարածքներ:
	բ) Իներտ և չայրվող գազեր. արգոն,հելիում, նեոն, ազոտ, ածխաթթու գազ, ծծմբային անհիդրիդ	I,III, IV, V, VI	Ընդհանուր պահեստային շինությունների մեկուսացված տարածքներ:
	գ) այրմանը նպաստող գազեր. թթվածին և օդ` սեղմված և հեղուկ վիճակում	I, IIա, III, IV, V, VI	Նույնը
III	Ջրից և օդից ինքնայրվող և ինքնաբռնկվող նյութեր
	ա) կալիում, նատրիում, կալցիում, կալցիումի կարբիդ, ֆոսֆորային կալցիում, ֆոսֆորային նատրիում, ցինկի փոշի, նատրիումի գերօքսիդ, բարիումի գերօքսիդ, այլումինի փոշի, Ռենեի  և այլ տիպի նիկելային կատալիզատորներ, սպիտակ կամ դեղին ֆոսֆոր	I, II, IIIբ, IV, V, VI	I-II աստիճան հրակայունություն ունեցող պահեստների շենքերի մեկուսացված տարածքներ: Ֆոսֆորը պահվում է առանձին, ջրի տակ
	բ) եռէթիլալյումին, երկէթիլալյումինի քլորիդ, եռիզոբուտիլ ալյումին,	I, II, IIIա, IV, V, VI	I-II աստիճան հրակայունություն ունեցող հատուկ պահեստներ
IV	Այրվող և դյուրավառ  նյութեր.
	ա) հեղուկներ՝ բենզին, բենզոլ, ծծմբածխածին, ացետոն, բևեկնայուղ, տոլուոլ, քսիլոլ. ամիլացետատ, թեթև հում նավթեր, լիգրոին, կերոսին, սպիրտներ, էթիլային(ծծմբական) եթեր, օրգանական յուղեր	I, II, III, IVբ, V, VI	I-II աստիճան հրակայունություն ունեցող հատուկ պահեստներ, մառաններ, տարողություններ, ցիստեռներ, մետաղյա տակառներ
	բ) պինդ նյութեր. ցելուլոիդ, կարմիր ֆոսֆոր, նավթալին, լուցկի	I, II, III, IVա, V, VI
V	Բռնկում առաջացնող նյութեր. բրոմ, ազոտաթթու, ծծմբաթթու, քրոմային անհիդրիդ, պերմանգանաթթվական կալիում	I, II, III, IV, VI
VI	Հեշտ այրվող նյութեր. բամբակ, ծղոտ, կեմ, կանեփաթել, ծծումբ, տորֆ, ոչ թարմ թրծած փայտյա ածուխ, բուսական և կենդանական մուր	I, II, III, IV, V

Թունաքիմիկատների բաժանումն ըստ հրդեհավտանգության աստիճանի

Հրդեհավտանգության աստիճան	Թունաքիմիկատներ
1. Օքսիդացնող հատկություն ունեցող և բոլոր այրվող թունաքիմիկատների ինքնաբռնկում առաջացնող նյութեր	Մագնեզիումի քլորատ, կալցիումի քլորատ-քլորիդ, քլորակիր:
2. Պայթյունավտանգ և այրվող հեղուկ պատրաստուկներ	Անտիո, բրոմային մեթիլ, բետանալ, ռոգոր, ֆոսֆամիդ, բոտիֆոս, հեքսաքլորան, կարբոֆոս, կելտան, մետատիոն, մետաֆոս, մեթիլմերկապտոֆոս, պոլիքլորկամֆեն, պոլիքլորպինեն, պրոպանիդ, 30 և 30Ս պատրաստուկ, եռաքլորալ-5, եռաքլորմետաֆոս, թիլլամ, ֆտալոֆոս, ֆազալոն, 2.4-Դ եթերներ, էպթամ, լեյբոցիդ, վալանտոն, սատուրն, ռիցիֆոն, ֆենագոն, ակտելլիկ և այլն:
3. Պայթյունավտանգ և այրվող պինդ  և փոշենման պատրաստուկներ	Ատրազին, դիկոտեկս, մենուրոն, մետաքսոն, մոնուրոն, պրոպազին, պրոմտերին, կոլոիդային ծծումբ, աղացած ծծումբ, ծծմբի թրջող փոշիներ, սեվին, սիմազին, ֆետիուրամ, ցենեբ, գլանիկներ և այլն:
4. Դժվար այրվող և չայրվող թունաքիմիկատներ	Անաբազին սուլֆատ, կալցիումի արսենատ, երկքլորալ միզանյութ, դուստեր և հեքսաքլորանի ու մետաֆոսի թրջող փոշիներ, 2.4-Դ եթերներ, ամոնիակի աղ, գրանոզան և այլ սնդիկային ախտահանիչներ, հեքսաքլորբենզոլ, կոտորան, պղնձե արջասպ, պոլիմիդ, պղնձի եռաքլորֆենոլյատ,նատրիումի եռաքլորացետատ, պղնձի քլորօքսիդ, կալցիումի քլորատ-քլորիդ, ցինկի ֆոսֆիդ, կալցիումի ցիանամիդ և այլն:
5. Խոնավության, ջերմության կամ թթվի ազդեցությամբ քայքայվող նյութեր, որոնց քայքայման ժամանակ առաջանում են այրվող նյութեր	Ցինկի ֆոսֆիդ, ցինեբ, կամպոզան Մ, ցիանոպլավ:

Անհամատեղելի թունաքիմիկատներ

Ցիանոպլավ	Թթուներ, սուպերֆոսֆատի հիմքով հեքսաքլորան, քլորպիկրին, ալկալիներ:
Ցինկի ֆոսֆիդ	Թթուներ, սուպերֆոսֆատի հիմքով հեքսաքլորան:
Մագնեզիումի քլորատ, կալցիումի քլորատ-քլորիդ, քլորակիր	Բրոմային մեթիլ, հեքսաքլորբուտադիեն, դիքլորեթան: Անտիոի, ռոգորի, ֆոսֆամիդի, բուտիֆոսի, հեքսաքլորանի, կարբոֆոսի, կելտանի, մետաֆոսի, մեթիլմերկապտոֆոսի, մեթատիոնի, 30 և 30Ս պատրաստուկի, պրոպանիդի, պոլիքլորկամֆենի. տիլլամի, եռաքլորմետաֆոսի, ֆտալոֆոսի, 2.4-Դ եթերների, էպտամի խտացված էմուլսիաներ: Լինուրոն, մետալլիլքլորիդ, նիտրաֆեն, ծծումբի պատրաստուկներ՝ աղացած, կոլոիդային և թրջվող փոշիներ, սիմազին, սեվին, քլորոֆոս, ցինեբ, գլանիկներ:
Կարբոֆոսի, ռոգորի, ֆոսֆամիդի, կելտանի, ֆտալոֆոսի, ֆոզոլոնի խտացված էմուլսիաներ	Ծծմբի պատրաստուկներ, ցինեբ և այլ այրվող փոշենման պատրաստուկներ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 7 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

Ց Ա Ն Կ

ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐՈՒՄ ՀՐԴԵՀԱՇԻՋՄԱՆ ՍԿԶԲՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ՔԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ

Հ/Հ	Շինությունների, տարածքների և արտաքին սարքավորումների անվանումները	Արտա-դրության խումբը	Պաշտպան-վող մակերեսի չափման միավորը (մԱ)	Հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցների անվանումը									Ծանոթություն
				Ածխաթթվային կրակմարիչներ			Փրփրային կրակ-մարիչներ` քիմիական, օդա-փրփրային, հեղուկային	Աերո-զոլային	Փոշենյու-թային կրակ-մարիչներ	Ավազով  արկղ և բահ	Թաղիք կամ ասբեստ	Ջրով տակառ
				Ձեռքի ԿԱ-2, ԿԱ- 5, ԿԱ-8, ԿԱ-10	Շարժական
					ԿԱ - 40, ԿԱ - 80	ԿԱ-400
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
1.	Օդանավերի կայանատեղեր.												1. Փրփրային և ածխաթթվային կրակմարիչները կարող են փոխարինվել համանման տարողությամբ փոշենյութային կրակմարիչներով: 2. Լայնաֆյուզելյաժային օդանավերի կայանատեղը պետք է ապահովված լինի մեկ հատ ԿԱ-40(ԿԱ-80) կամ համանման տարողությամբ փոշենյութային կրակմարիչով: 3. Օդանավերի կայանատեղերի տարածքում տեղադրվում են կացին-2, ավազով արկղ-1, ասբեստյա կամ թաղիքյա կտոր-1: 4. Ժամանակավոր աերոդրոմի մոտակայքում զետեղված ջրաղբյուրի վրա պետք է տեղադրվի հրշեջ մոտոպոմպ:
	-յուրաքանչյուր երկու օդանավին (1-3-րդ դասի)				1					1
	-յուրաքաչյուր չորս օդանավին (4-րդ դասի)				1					1
	Հատուկ նշանակության հրապարակներ.
	-օդանավի կայանման և տեխնիկական սպասարկման համար				1*
	- շարժիչների գործարկման, վերջնական աշխատանքների, խոտորման վերացման համար				1*					1
	- օդանավերի լվացման, օդանավերի և ավիաքիմսարքավորումների գազազերծման համար				1*
	Ժամանակավոր աերոդրոմներում					1
	կամ վայրէջքային հրապարակներում գտնվող օդանավերին (ապահովում է պատվիրատուն)			1	1					1	2
* Մի քանի օդանավերի տեխնիկական սպասարկման ժամանակ  յուրաքանչյուր օդանավի համար:
2.	Օդային երթևեկության կառավարման վայրէջքի,կապի և ռադիոնավիգացիայի օբյեկտներ												Տարածքում տեղադրվում են, հրդեհաշիջման սկզբնական միջոցներով համալրված հրշեջ վահաններ
	- ապարատային		100
	- ագրեգատային		100	2			1
	-տեխնիկական տեղամասեր		100	1			2			1	1
3.	Դիզելային էլեկտրակայաններ տրանսֆորմատորային ենթակայաններ, դիզելգեներատորային տեղամասեր		50	2			1			1	1
4.	Օդակայարաններ.
	ա) միջանցքային տարբերակով, յուրաքանչյուր 20 գծամետրին						1						Ոչ պակաս երկու կրակմարիչ` յուրաքանչյուր հարկում
	բ) ոչ միջանցքային տարբերակով, ներառյալ նախասրահը, ծառայողական (կարգավարական) սենյակները և սանդուղքները		100				1						Յուրաքանչյուր արտադրական նշանակության սենյակի համար մեկ հատ ԿԱ- 5 տիպի կրակմարիչ
5.	Ավիասննդի արտադրամասեր, ռեստորաններ, ճաշարաններ և այլն		50				1						Ոչ պակաս երկու կրակմարիչ յուրաքանչյուր սրահի  համար, յուրաքանչյուր արտադրական տեղամասի  համար մեկ հատ ԿԱ- 5 տիպի կրակմարիչ
6.	Հատուկ ավտոտրանսպորտի բաց(մշտական) կայանատեղեր` 10 ավտոմեքենայի համար			2			2			1	1
7.	Ավտոտնտեսություն		100	2			1			1	1
8.	Պահեստներ և պահեստային տարածքներ.												Փոշենյութային կրակմարիչների բացակայության դեպքում տեղադրվում են ածխաթթվային կրակմարիչներ
	Փակ պահեստներ`
	ա) նյութական,		200				4				1	1*
	բ) դյուրավառ և այրվող հեղուկների,		200	1			2
	գ) այրվող գազերի,		300				2	1
	դ) քիմիական նյութերի և ռեակտիվների,		300	2			2			1	1
	ե) թելավոր նյութերի,		500				4	4			1	2*
	զ) ալկալիական մետաղների		300						4	2	2
	Բաց պահեստներ`
	ա) դյուրավառ և այրվող հեղուկների,		200				2			1	1
	բ) թելավոր նյութերի,		500				2					2*
	գ) պինդ այրվող նյութերի, (անտառանյութեր, քարածուխ և այլն)		500				2					2*
* Տեղադրվում են ամառային ժամանակաշրջանում
9.	Ավիավառելիքի ապահովման օբյեկտներ.												Ոչ պակաս երկու կրակմարիչ յուրաքանչյուր  տեղամասի համար: Նույնը:
	ա) վառելիքաքսանյութերի պահեստներ և համակարգեր կենտրոնացված լցակայան						2			1
	- առանձին կանգնած ռեզերվուար,						2			1
	- ռեզերվուարային պարկի սեկցիաներ, ռեզերվուարների քանակով՝ երկու չորս և ավելի,						4			2	1
	- վառելիքի լցաթափման կետեր,				1	1	4			1	1
	- երկկողմանի երկաթգծային լցաթափման էստակադա, յուրաքանչյուր 50 գծամետրին					1		5		1	1
	- միակողմանի երկաթգծային լցաթափման էստակադա` յուրաքանչյուր 50 գծամետրին				1	1	2			1	1
	- պոմպակայաններ (զտման տեղամասեր),		50				2
	- ջրայուղային կայաններ,			1			2
	- վառելիքաքսանյութերի լաբորատորիաներ,		50	1			1			1	1
	բ) ավտոլցակայաններ` բենզինի աշտարակների քանակությամբ՝				2		2			1	1
	երկու չորս և ավելի				4		4			2	2

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 8 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

Թ ՈՒ Յ Լ Տ Վ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն կրակային աշխատանքների կատարման    __   ______  200  թ. Արտադրամաս _______________     ________________________     ________________________ Տրված է ______________________________________ , որ նրան թույլատրվում է (ազգանունը, անունը, հայրանունը) կատարել  _____________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ (նշել՝ կոնկրետ ինչպիսի կրակային աշխատանքներ և դրանց կատարման վայրը) աշխատանքների հրդեհային անվտանգության ապահովման հետևյալ միջոցառումների իրականացումից հետո __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ Թույլտվությունը ուժի մեջ է ____   ______________  200  թ.  մինչև  ____   ______________  200  թ. Գլխավոր ճարտարագետ (արտադրամասի, ծառայության պետ) _________________ __________________. (ազգանունը, անունը, հայրանունը)  (ստորագրությունը)  Թույլտվությունը երկարացված է   ____   ______________  200  թ.  մինչև ____  ______________  200  թ. Գլխավոր ճարտարագետ (արտադրամասի, ծառայության պետ) _________________ __________________. (ազգանունը, անունը, հայրանունը)  (ստորագրությունը) __________________________________________________________ ________________________________________աշխատանքների  կատարումը (նշել ինչպիսի աշխատանքների) համաձայնեցվում է հակահրդեհային ծառայության ներքոհիշյալ լրացուցիչ պահանջների կատարման դեպքում.  __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________   «____» ______________  200  թ.       ______________________________ (հրդեհային անվտանգության ծառայության ներկայացուցիչ,   ազգանունը, անունը, հայրանունը)                    __________________ (ստորագրությունը)                                                                                                                                Համաձայնեցումը  երկարացված է «____» ______________  200  թ.      ______________________________ (հրդեհային անվտանգության ծառայության ներկայացուցիչ,   ազգանունը, անունը, հայրանունը)                     __________________ (ստորագրությունը)                                                                                                                                Հրդեհային անվտանգության նորմերի և թույլտվության մեջ առաջարկված միջոցառումների կատարման հրահանգավորումը ստացա  ______________________________ ___________ (աշխատանքներ կատարող անձի ազգանունը, անունը, հայրանունը)     (ստորագրությունը)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան

Հավելված N 9 ՀՀ կառավարության 2005 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1343-Ն որոշման

Կ Տ Ր Ո Ն հրդեհային անվտանգության տեխնիկայի   Քաղաքացի  _____________________________________________ (ազգանունը, անունը, հայրանունը) եռակցման և այլ կրակային աշխատանքների կատարման ժամանակ հրդեհային անվտանգության կանոնների իմացության և հրդեհա-տեխնիկական մինիմումի ծրագրով ստուգարքները  հանձնել է: Կտրոնը ուժի մեջ է մեկ տարի ժամկետով:   Գլխավոր ճարտարագետ (տեխնիկական ծառայության ղեկավար) ___________________________________                                         (օբյեկտի անվանումը)                                  _____________________________   _________________ (ազգանունը, անունը, հայրանունը)     (ստորագրությունը)   Քաղաքացիական ավիացիայի հրդեհային անվտանգության ծառայության ղեկավար _____________________________   _________________ (ազգանունը, անունը, հայրանունը)     (ստորագրությունը) ____ ______________ 200  թ. Կտրոնը երկարացված է մինչև   ____ ___________ 200  թ. Գլխավոր ճարտարագետ (տեխնիկական ծառայության ղեկավար) ___________________________________                                         (օբյեկտի անվանումը)                                  _____________________________   _________________ (ազգանունը, անունը, հայրանունը)     (ստորագրությունը)   Քաղաքացիական ավիացիայի հրդեհային անվտանգության ծառայության ղեկավար _____________________________   _________________ (ազգանունը, անունը, հայրանունը)     (ստորագրությունը) ____ ______________ 200  թ. Նշումներ կրակային աշխատանքների ժամանակ թույլ տրված խախտումների մասին __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ (հրդեհային անվտանգության կանոնների պահպանման ստուգող անձի ստորագրությունը)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան