«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Ռ. Քոչարյան
16 հոկտեմբերի 2002 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

3 հոկտեմբերի 2002 թվականի N 1589-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 13-րդ հոդվածին համապատասխան՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը՝ համաձայն հավելվածի։

2. Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և սպորտի նախարարին՝ եռամսյա ժամկետում ապահովել Հայաստանի Հանրապետության Արմավիրի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակի պաշտոնական հրապարակումը։

3. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի 1983 թվականի հուլիսի 4-ի «Հայկական ՍՍՀ տարածքում պետական պահպանության տակ վերցված պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների և նրանց պահպանական գոտիների ցուցակների հաստատման մասին» N 377 որոշման 1-ին կետը՝ նախկին Էջմիածնի, Հոկտեմբերյանի շրջանների, ինչպես նաև Թալինի շրջանի Արգինա, Դալարիկ, Լեռնագոգ, Նոր Արտագերս, Շենիկ ու Քարակերտ գյուղերի պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների ցուցակի մասով։

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից։

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2002 թ. հոկտեմբերի 11 Երևան

Հավելված ՀՀ կառավարության 2002 թվականի հոկտեմբերի 3-ի N 1589-Ն որոշման

Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն  Ց ՈՒ Ց Ա Կ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ

3. Արմավիրի մարզ*

3.1 Արմավիր քաղաք

Հու- շար- ձա- նի հա- մա- րը	Հուշարձանի ենթահամարը (ենթահա- մարները)			Հուշարձանա- խումբը, հուշարձանը	Ժամա- նակը	Տեղը բնակավայրի նկատմամբ, հասցեն	Նշանա- կու- թյունը հանրա- պետա- կան/ տեղա- կան	Ծանոթա- գրություն
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻ		քաղաքի մեջ (այսուհետ՝ ք. մ.)	Տ	քաղաքային զբոսայգում
2.				ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՏՈՒՆ	1955 թ.	ք. մ.	Տ	մտնում է քաղաքի գլխ. հրապարակի համակառույցի մեջ ճարտ.՝ Ռ. Ալավերդյան

_______________
* Հուշարձանների պետական ցուցակը կազմելիս հիմք է ընդունվել «Հայաստանի հանրապետության վարչատարածքային բաժանման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կառուցվածքը՝ մարզի և բնակավայրերի նույն համարակալմամբ:

3. 2. Վաղարշապատ քաղաք

1	2	3	4	5	6	7	8	9
1.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	19 -րդ դ. վերջ	Աբովյան - Մովսես Խորենացի փողոցների խաչմերուկ	Տ
2.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	20 -րդ դ. I կես	Ալավերդյան փող., 8	Տ
3.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1947 թ.	Բաղրամյան փող., 37	Տ
4.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	19 -րդ դ. I կես	Իսի Լե Մուլինո փող. 46	Տ	Ծառայել է որպես ս. Գայանե եկեղեցու միաբանության տնտեսական շենք
5.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1950-ական թթ.	Մեսրոպ Մաշտոց փող., 79	Տ
6.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	20 -րդ դ. սկիզբ	Շահումյան փող., 10	Տ
7.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	20 -րդ դ. սկիզբ	Շահումյան փող., 12, 14	Տ
8.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	20 -րդ դ. սկիզբ	Շահումյան փող., 16	Տ
9.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1880-ական թթ.	Շահումյան փող., 18	Տ
10.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	20 -րդ դ. սկիզբ	Շահումյան փող., 21	Տ
11.				ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ	1914 թ.	Շահումյան փող., 51	Տ
12.				ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ՝ ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ	17-20-րդ դդ.	ք. մ.	Հ	Մայր տաճարից ս. Գայանե եկեղեցի տանող ճանապարհի ձախ կողմում
	12.1.			գերեզման՝ Առաքել Դավրիժեցու	1670 թ.		Հ
	12.2.			գերեզման՝ Մուրադ ճարտարապետի	1656 թ.		Հ
13.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ՝ ՎԱՂԱՐՇԱՊԱՏԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ (ԶՎԱՐԹՆՈՑ)	5-7-րդ դդ.	3 կմ աե	Հ	Երևան - Էջմիածին մայրուղուց 0,5 կմ հվ
	13.1.			եկեղեցի	5-րդ դ. կես		Հ
	13.2.			եկեղեցի ս. Գրիգոր Լուսավորիչ	643-662 թթ.		Հ	պատվիրատու՝ Ներսես Գ Տայեցի կաթողիկոս
	13.3.			բաղնիք	7-րդ դ. կես		Հ
	13.4.			պալատ՝ կաթողիկոսական	652-662 թթ.		Հ
		13.4.1.		գահասրահ	652-662 թթ.		Հ
	13.5.			թանգարանի շենք. Զվարթնոցի թանգարանի շենքը	1937 թ.		Հ	վրկնգ.՝ 1981 թ.
	13.6.			հուշարձան՝ Թորոս Թորամանյանի	1985 թ.		Հ	քանդ.՝ Ա. Անդրեասյան
	13.7.			կոթող	մթա 7-րդ դ.		Հ	թանգարանի մուտքի մոտ, Ռուսա II -ի սեպագիր արձանագրությամբ
	13.8.			հնձան	7-րդ դ.		Հ
	13.9.			սեղանատուն	7-րդ դ.		Հ
	13.10.			ջրհոր	4-5-րդ դդ.		Հ
	13.11.			պարիսպ	7 դ.		Հ	համալիրի ամ կողմում
14.				ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ «ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԷՋՄԻԱԾԻՆ»	303 թ.- 20-րդ դ.	Մովսես Խորենացի - Արարատյան փողոցների խաչմերուկ	Հ	խաչմերուկից 200 մ հվ-ամ
	14.1.			եկեղեցի «Մայր տաճար»	4-17-րդ դդ.		Հ
		14.1.1.		զանգակատուն	1653- 1658 թթ.		Հ
		14.1.2.		գանձարան	1869 թ.		Հ
			14.1.2.1.	խաչքար՝տեր Ստեփանոսի	1304 թ.		Հ	Գանձարանում, կոտրտված, խիստ հողմնահար, բերված՝ Նորավանքից կազմող՝ Մոմիկ
		14.1.3.		խաչքար	9 -րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված քարաբեկորին
		14.1.4.		խաչքար	9 -րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, բերված՝ Մաքենիսից, վերին ձախ անկյունը՝ կոտրված
		14.1.5.		խաչքար՝ Դեղոյնի	1148 թ.		Հ	բակում, բերված՝ Գլաձորից
		14.1.6.		խաչքար	1171 թ.		Հ	թևավոր խաչ, բեկորները՝ բերված Հովհաննավանքից, հավաքված և ամրացված՝ 1977թ.
		14.1.7.		խաչքար՝ Խաչատուր Անհաղթ փիլիսոփայի	1218 թ.		Հ	բակում, բերված Գլաձորից
		14.1.8.		խաչքար՝ Գրիգոր Խաղբակյանի	1233 թ.		Հ	բակում, բարձր պատվանդանին, բերված՝ Իմիրզեկ հնավայրից
		14.1.9.		խաչքար՝ Գրիգոր և Մամքան Մամիկոնյանների («Ամենափրկիչ»)	1273 թ.		Հ	բակում, բարձր պատվանդանին, երկատված, բերված՝ Ջղին-գյոլ հնավայրից
		14.1.10.		խաչքար	1287 թ.		Հ	բակում, արձանագիր պատվանդանին, բերված՝ Աղջոց վանքից
		14.1.11.		խաչքար՝ Թամթայի	1297 թ.		Հ	բակում, պատվանդանին, բերված՝ Վարդենիսի ենթատարածքի Ակունք գյուղի «Գոմեր» գյուղատեղիից
		14.1.12.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, բերված՝ Գեղարդից, քիվի դիմային մակերեսը՝ տաշված
		14.1.13.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, քիվի վերնամասն արձանագիր, վերին անկյունները՝ կոտրված
		14.1.14.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	բակում, դիրքը՝ հորիզոնական
		14.1.15.		խաչքար՝ Ներսեսի և Տիրացի	13-րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, բերված՝ Գեղարդից
		14.1.16.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, բերված՝ Գեղարդից
		14.1.17.		խաչքար	14-րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված մեծ քարաբեկորին, երկատված, վերին ձախ անկյունը՝ կոտրված
		14.1.18.		խաչքար՝ Ասիլի	1451 թ.		Հ	բակում, բերված՝ Մաքենյաց վանքից
		14.1.19.		խաչքար՝ Սառայի	1451 թ.		Հ	ագուցված մկրտարանի պատին
		14.1.20.		խաչքար՝ Մարջանի և Ալեքսանի	1495 թ.		Հ	ագուցված մկրտարանի պատին
		14.1.21.		խաչքար՝ Խաթունի	15 -րդ դ.		Հ	ագուցված մկրտարանի պատին
		14.1.22.		խաչքար՝ Վարդանի և Արևի	1543 թ.		Հ	բակում, բարձր պատվանդանին, բերված՝ Վարդենիսի ենթատարածքի Ակունք գյուղի «Գոմեր» գյուղատեղիից՝ 1975 թ.
		14.1.23.		խաչքար	1569 թ.		Հ	բակում, եռաստիճան պատվանդանին, բերված՝ Վարդենիսի ենթատարածքի Լճավան գյուղի «Գթաշեն» գյուղատեղիի գերեզմանոցից
		14.1.24.		խաչքար՝ Սուլթանղուլի	16 -րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, բերված՝ Վարդենիսի ենթաշրջանի Գթաշեն գյուղատեղիից
		14.1.25.		խաչքար	16 -րդ դ.		Հ	բակում, կանգնեցված բազալտե պատվանդանին, բերված՝ Մաքենյաց վանքից, արձանագիր
		14.1.26.		խաչքար՝ Հակոբի	1601 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Հին Ջուղայից
		14.1.27.		խաչքար՝ Զաքարի, ծնողների և Ամիրի	1602 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Հին Ջուղայից
		14.1.28.		խաչքար՝ Ստեփանոսի	1602 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Հին Ջուղայից
		14.1.29.		խաչքար՝ պարոն Հովհաննեսի	1602 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Հին Ջուղայից կազմող՝ Գրիգոր
		14.1.30.		խաչքար՝ Խերխորի	1602 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Հին Ջուղայից
		14.1.31.		խաչքար՝ Սուլթանի, Ավետիքի և Բուրթելի	1603 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Հին Ջուղայից
		14.1.32.		խաչքար	1639 թ.		Հ	թևավոր խաչ բակում, բերված՝ Արցախի Խամշի վանքից
		14.1.33.		խաչքար՝ Սարգսի	1745 թ.		Հ	բակում, կանգնեցված պատվանդանին, բերված՝ Նորադուզի պատմական գերեզմանոցից կազմող՝ Ներսես
		14.1.34.		խաչքար՝ Մեծ եղեռնի 50-ամյակին	1965 թ.		Տ	կաթողիկոսարանի բակում, տաճարից հս ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
		14.1.35.		խաչքար՝ Տ.Տ. Վազգեն Ա կաթողիկոսի 20-ամյա հայրապետությանը	1976 թ.		Տ	Վեհարանի մոտ, ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
		14.1.36.		կոթող	մթա 8-7-րդ դդ.		Հ	տաճարից 20 մ հս, ամրացված պատվանդանին՝ 1964 թ.
		14.1.37.		կոթող	1603 թ.		Հ	բակում, ճեմարանի մոտ, կազմող՝ Զոհրապ
		15.1.38.		հուշաղբյուր՝ Խրիմյան Հայրիկին	1982 թ.		Տ	քանդ.՝ Գետիկ Բաղդասարյան ճարտ.՝ Յու. Թամանյան պատվիատու՝ վանեցի Միհրան և Սեդա Բաբուխանյաններ
		14.1.39.		հուշաղբյուր «Կաթնաղբյուր»	1967 թ.		Տ	տաճարի գլխ. մուտքից ձախ պատվիրատու՝ ամերիկահայ Ս. Տեր-Գրիգորյան
			14.1. 39.1.	խաչքար	13 -րդ դ.		Հ	կանգնեցված հուշաղբյուրի կիսակամարում
		14.1.40.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Դանիել Ա Պայազատեցու	1808 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.41.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հովհաննես Ը Կարբեցու	1842 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.42.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Ներսես Ե Աշտարակեցու	1857 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.43.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գևորգ Դ Կոստանդնու-պոլսեցու	1882 թ.		Հ	Մայր տաճարի հվ մուտքի մոտ
		14.1.44.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մակար Ա-ի	1891 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.45.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մկրտիչ Ա Խրիմյանի (Խրիմյան Հայրիկ)	1907 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.46.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մաթևոս Բ Կոստանդնուպոլսեցու	1910 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.47.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գևորգ Ե Տփխիսեցու	1930 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.48.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գևորգ Զ-ի	1954 թ.		Հ	Մայր տաճարի ամ մուտքի մոտ
		14.1.49.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Ա-ի	1994թ.			Մայր տաճարի ամ մուտքից աջ
		14.1.50.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Ա-ի	1999թ.			Մայր տաճարի ամ մուտքից աջ
	14.2.			բնակելի շենք վանականների («Երեմյան խցեր»)	1894 թ.		Հ	տաճարից 80 մ աե
	14.3.			հյուրանոց «Ղազարապատ»	18-րդ դ. I կես		Հ	Մայր տաճարից 100 մ հվ-աե
	14.4.			մատենադարանի շենք	1903 թ.		Հ	Մայր տաճարից 100 մ հս-աե
	14.5.			սեղանատուն	17 -րդ դ. I կես		Հ	Մայր տաճարից 35 մ հվ
	14.6.			վեհարան	1738- 1741 թթ.		Հ	հին վեհարան, Մայր տաճարից 50 մ հվ-ամ
		14.6.1.		խաչքար	13-րդ դ.		Հ	բերված՝ Գտիչի վանքից
		14.6.2.		խաչքար՝ աթաբեկ Տարսայիճի, Բուրթելի և Բուղտայի	1308 թ.		Հ	Վեհարանի ներսում, բերված՝ Նորավանքից կազմող՝ Մոմիկ
		14.6.3.		խաչքար՝ Ուլուխանի	1600 թ.		Հ	ագուցված պատին, բերված՝ Նորադուզից կազմող՝ Քիրամ
	14.7.			վեհարան	1910 թ.		Հ	նոր վեհարան տաճարից 200 մ ամ
	14.8.			տպարանի շենք	1771 թ.		Հ	Մայր տաճարից 80 մ հվ-աե
	14.9.			հուշարձան «Տրդատադուռ»	17-րդ դ.		Հ	Մայր տաճարից 35 մ ամ
	14.10.			լիճ Ներսիսյան	1846 թ.		Հ	Մայր տաճարից 220 մ հվ-ամ
	14.11.			հիվանդանոցի շենք	19-րդ դ. վերջ		Հ	Մայր տաճարից 200 մ հվ
15.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ	1767 թ.	կենտրոնում (այսուհետև՝ կնտ)	Հ	Մայր տաճարից 360 մ հս
	15.1.			զանգակատուն	1767 թ.		Հ	վրկնգ՝ 1983 թ. ճարտ.՝ Թ. Գևորգյան
	15.2.			խաչքար	12-րդ դ.		Հ	ագուցված՝ հս պատին
	15.3.			խաչքար	1472 թ.		Հ	ագուցված՝ ամ պատին կազմող՝ Դավիթ
	15.4.			խաչքար	16 -րդ դ.		Հ	ագուցված՝ հվ պատին
	15.5.			խաչքար	16-րդ դ.			ագուցված՝ հս պատին կազմող՝ Մելիքսեթ
	15.6.			խաչքար՝ Շիրվանի, Մարինեի և Ուլուբեկի	1581 թ.		Հ	ագուցված՝ ամ պատին
	15.7.			խաչքար	1596 թ.		Հ	ագուցված՝ հս պատին
	15.8.			խաչքար	1655 թ.		Հ	ագուցված՝ ամ պատին կազմող՝ Դավիթ
16.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ԳԱՅԱՆԵ	630 թ.- 20-րդ դ.	հվ մասում	Հ	կից է Կոմերիտմիության փողոցին
	16.1.			խաչքար	10-րդ դ.		Հ	ագուցված՝ ամ ճակատին, արտաքուստ
	16.2.			խաչքար	10-րդ դ.		Հ	ագուցված՝ ամ ճակատին, արտաքուստ
	16.3.			խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	հվ-աե կողմում, իրար կողքի կանգնեցված 3 խաչքարերից կենտրոնինը, քիվը՝ արձանագիր
	16.4.			խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ	հվ-աե կողմում, իրար կողքի կանգնեցված 3 խաչքարերից ձախից 1-ինը
	16.5.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու հվ պատի մոտ, ներքուստ, ձախ եզրը և վերին աջ անկյունը կոտրված
	16.6.			խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու հս-աե կողմում, ամրացված՝ պատվանդանին
	16.7.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու հվ պատի մոտ, ներքուստ, ձախ եզրը և վերին աջ անկյունը՝ կոտրված, արձանագիր
	16.8.			խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ	հվ-աե կողմում, իրար կողքի կանգնեցված 3 խաչքարերից ձախից 3-րդը
	16.9.			գավիթ	1688 թ.		Հ	վրնրգ.՝ 1977թ.
		16.9.1.		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	գավթի հս մույթի մոտ, պահպանվել է ստորին հատվածը
		16.9.2.		խաչքար	11-12-րդ դդ.		Հ	հենած գավթի պատին, երկատված, երկատված մասերը՝ միացված
		16.9.3.		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ	ագուցված՝ գավթի հս պատին, որմնասյան աջ կողմում
		16.9.4.		խաչքար	1456 թ.		Հ	հս պատին կազմող՝ Սարգիս
		16.9.5.		խաչքար՝ Հովհաննես Շահզատի	15-16-րդ դդ.		Հ	ագուցված՝ գավթի հվ պատին, ներքուստ
		16.9.6.		խաչքար՝ Սարգսի	15-16-րդ դդ.		Հ	ագուցված՝ գավթի հվ պատին, ներքուստ
		16.9.7.		խաչքար՝ Մարգարի	16-րդ դ.		Հ	հվ պատին, զույգ խաչքարերից ձախակողմյանն է կազմող՝ Քիրամ
		16.9.8.		խաչքար՝ Ավագ խաթունի	1599 թ.		Հ	հվ պատին, զույգ խաչքարերից աջակողմյանն է կազմող՝ Քիրամ
		16.9.9.		խաչքար՝ Ակոբի	1642 թ.		Հ	ամ պատին
		16.9.10.		գերեզման՝ վարդապետ Ներսեսի	1651 թ.		Տ
		16.9.11.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Եղիազար Ա Այնթափցու	1691 թ.		Հ
		16.9.12.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Աբրահամ Բ Մշեցու	1734 թ.		Հ
		16.9.13.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Ղազարի	1750 թ.		Հ
		16.9.14.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մինաս Ա Ակնեցու	1753 թ.		Հ
		16.9.15.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հակոբ Շամախեցու	1762 թ.		Հ
		16.9.16.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Սիմեոն Ա Երևանցու	1780 թ.		Հ
		16.9.17.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Ղուկաս Կարնեցու	1799 թ.		Հ
		16.9.18.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հովսեփ Արղությանի	1801 թ.		Հ
		16.9.19.		գերեզման՝ արքեպիսկոպոս Բարսեղի	1812 թ.		Տ
		16.9.20.		գերեզման՝ Սողոմոն Հովսեփյանի	1829 թ.		Տ
		16.9.21.		գերեզման՝ Ոսկի Էնակոփյանցի	1829 թ.		Տ
		16.9.22.		գերեզման՝ Թովմա Հովսեփյանց - Ղորղանյանցի	1842 թ.		Տ
		16.9.23.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մաթեոս Ա Կոստանդնուպոլսեցու (Չուխաճյան)	1865 թ.		Հ
		16.9.24.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Խորեն Ա-ի	1938 թ.		Հ
	16.10.			բնակելի տուն	19 -րդ դ.		Տ	եկեղեցուց 30 մ հս-աե
	16.11.			գերեզմանոց	10-20 դդ.		Հ
		16.11.1.		գերեզման՝ Վարդան Խաչատուրի Աբովյանի	1896 թ.		Հ	Խաչատուր Աբովյանի որդին է
		16.11.2.		գերեզման՝ Սամսոն ՏԵր-Պողոսյանի (Խենթ)	1912 թ.		Հ
		16.11.3.		գերեզման՝ Սմբատ Գրիգորի Բորոյանի (Մախլուտո)	1956 թ.		Հ
		16.11.4.		խաչքար	10 -րդ դ.		Հ
		16.11.5.		խաչքար	10-11-րդ դդ.		Հ
		16.11.6.		խաչքար	12-13-րդ դդ.		Հ
		16.11.7.		խաչքար	14-16-րդ դդ.		Հ	կանգնեցված՝ դեղնավուն տուֆից պատրաստված՝ պատվանդանին
		16.11.8.		խաչքար	15-16-րդ դդ.		Հ
	16.12.			գերեզմանոց	19-20-րդ դդ.		Հ	եկեղեցուց 80 մ ամ
	16.13.			հուշաղբյուր՝ Աննիկ Դերձակյանի	1960- ական թթ.		Տ	ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
	16.14.			հուշաղբյուր 1915թ. Մեծ եղեռնի զոհ կարնոհայու-թյանը	1983 թ.		Տ	ճարտ.՝ Ա. Գալիկյան
	16.15.			միաբանության շենք	1880-ա- կան թթ.		Հ	եկեղեցուց 40 մ ամ վրնրգ.՝ 1987թ.
		16.15.1.		խաչքար	1642 թ.		Հ	շենքի հվ թևում ձգվող միջանցքում
	16.16.			նկուղ	1764 թ.		Տ
	16.17.			ջրհոր	7-րդ դ.		Հ	վրնրգ.՝ 1845 թ.
17.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս. ՀՌԻՓՍԻՄԵ	618 թ.	Մեսրոպ Մաշտոց - Գր. Նարեկացի փողոցների խաչմերուկ	Հ	քաղաքի աե մասում
	17.1.			խաչքար	9-րդ դ.		Հ	տեղափոխված է Եղեգնաձորից, եկեղեցու հս-ամ մույթի մոտ, փայտե շրջանակի մեջ
	17.2.			գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Փիլիպոս Հաղբակեցու	1655 թ.		Հ	եկեղեցու ներսում, խորանից ձախ
	17.3.			զանգակատուն	1790 թ.		Հ	պատվիրատու՝ Խաչիկ Ջնթլումյան Ջուղայեցի
		17.3.1.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Աստվածատուր Համադանցու	1725 թ.		Հ	զանգակատան մուտքից հվ
		17.3.2.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Կարապետ Բ Ուլնեցու	1729 թ.		Հ	զանգակատան մուտքից հս
	17.4.			եկեղեցի	4-5-րդ դդ.		Հ
	17.5.			բնակելի տուն	1894 թ.		Տ	եկեղեցուց 40 մ հվ-ամ
	17.6.			բնակելի տուն. Վանահոր տունը	1894 թ.		Տ	եկեղեցուց հվ-աե
	17.7.			աղբյուր	1960- ական թթ.		Տ	բակում, Վանահոր տան մոտ ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
	17.8.			շինություն	19-րդ դ. վերջ		Տ	թաղակապ նկուղներ
	17.9.			գերեզմանոց	4-19-րդ դդ.		Տ	եկեղեցուց 50 մ աե
		17.9.1.		խաչքար	1195 թ.		Հ	եկեղեցու աե պարսպի տակ, արձանագիր, մեջտեղից կոտրված, կոտրված մասերը դրված են իրարից հեռու
		17.9.2.		խաչքար	1424 թ.		Հ	եկեղեցու աե պարսպի տակ, արձանագիր, բեկոր
		17.9.3.		խաչքար	1481 թ. ?		Հ	միանավ եկեղեցու ամ կողմում, արձանագիր, տեղադրված՝ արձանագիր պատվանդանին
		17.9.4.		խաչքար՝ Ակոբջանի	1552 թ.		Հ	եկեղեցուց աե, պարսպի տակ
		17.9.5.		խաչքար՝ Մարգարի	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու բակում, երկատված կազմող՝ Սամվել
		17.9.6.		խաչքար՝ Մարտիրոս եպիսկոպոսի	16-րդ դ.		Հ	Վանահոր տան մոտ, հենած աե պարսպին, վերնամասը և ստորին ձախ հատվածը՝ կոտրված
		17.9.7.		խաչքար	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու աե պարսպի տակ, արձանագիր, հորինվածքի կենտրոնական հատվածը՝ խիստ հողմնահարված
		17.9.8.		խաչքար՝ Ղազարի	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու աե պարսպի տակ, եզրագոտու աջ կողմը՝ վնասված, կենտրոնից ճաքած
		17.9.9.		խաչքար՝ Ազամաթի	16-րդ դ.		Հ	եկեղեցու աե պարսպի տակ, արձանագիր, երկատված, երկատված մասերը՝ դրված կողք-կողքի
		17.9.10.		խաչքար	1692 թ.		Հ	եկեղեցու աե պարսպի մոտ, արձանագիր, հողմնահարված
	17.10.			պարիսպ	1776 թ. 1894 թ.		Հ	եկեղեցու շուրջը
	17.11.			դարպաս	16-17-րդ դդ.		Հ	եկեղեցուց 100 մ հս
18.				ԵԿԵՂԵՑԻ Ս.ՇՈՂԱԿԱԹ	1694 թ.	Նալբանդյան - Սահակ Պարթև փողոցների խաչմերուկ	Հ
	18.1.			գավիթ	1694 թ.		Հ
		18.1.1.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Նահապետ Ա Եդեսացու	1705 թ.		Հ
		18.1.2.		գերեզման՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Աբրահամ Գ Կրտեացու	1737 թ.		Հ
	18.2.			գերեզմանոց	19-րդ դ.		Տ	եկեղեցու աե կողմում
	18.3.			եկեղեցի	4-5-րդ դդ.		Հ	եկեղեցու հվ-ամ կողմում
19.				ԿՈԹՈՂ-ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ «ԶՎԱՐԹՆՈՑ» («ԱՐԾԻՎ»)	1957 թ.	3 կմ աե	Հ	Երևան-Վաղարշապատ մայրուղու եզրին քանդ.՝ Ե. Քոչար ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան
20.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԱԲՈՎՅԱՆԻ	1947 թ.	ք. մ.	Տ	N 4 դպրոցի առջև ճարտ.՝ Զ. Տերտերյան
21.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻ	1970 թ.	Մեսրոպ Մաշտոց փող.	Տ	քանդ.՝ Դ. Սիմոնյան, Գ. Եփրոյան ճարտ.՝ Զ. Տերտերյան
22.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ԿՈՄԻՏԱՍԻ	1969 թ.	կենտրոնում	Տ	կենտրոնական հրապարակում քանդ.՝ Ե. Քոչար
23.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԿԱՐԳԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱՐ 1921թ. ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՄԱՐՏԵՐՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾ ԿՈՄՈՒՆԱՐՆԵՐԻ	1953 թ.	ք. մ.	Տ	քաղաքային զբոսայգում, Մայր տաճարից 80 մ հս ճարտ.՝ Ռ. Զուբեցյան
24.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ	1981 թ.	կնտ.	Տ	կենտրոնական հրապարակում քանդ.՝ Լ. Թոքմաջյան
25.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ԱՆԱՍՏԱՍ ՄԻԿՈՅԱՆԻ	1944 թ.	ք. մ.	Տ	քաղաքային զբոսայգում քանդ.՝ Ա. Սարգսյան
26.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ ՍՏԵՓԱՆ ՇԱՀՈՒՄՅԱՆԻ	1961 թ.	ք. մ.	Տ	համանուն քաղաքային զբոսայգում
27.				ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ՝ 1827 թ. ՌՈՒՍ- ՊԱՐՍԿԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾ ՌՈՒՍ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐԻ	1833 թ.	ամ մասում	Հ	ամ եզրին, Էջմիածին-Արմավիր ավտոճանապարհին
28.				ՃԵՄԱՐԱՆԻ ՇԵՆՔ. ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ ՃԵՄԱՐԱՆԸ	1873 թ.	Արարատյան - Մովսես Խորենացի փողոցների խաչմերուկ	Հ	խաչմերուկից 80 մ հվ
	28.1.			հուշարձան՝ Ռափայել Պատկանյանի	1901 թ.	ք. մ.	Հ	Գևորգյան ճեմարանի առջև քանդ.՝ Ա. Տեր-Մարուքյան պատվիրատու՝ նախիջևանցի Ավետիք Պողոսյան
	28.2.			աստղադիտարան	1914 թ.		Հ	ճեմարանի շենքից 100 մ հվ
	28.3.			հանրակացարան	1879 թ.		Հ	ճեմարանի շենքից 30 մ աե
	28.4.			հիվանդանոցի շենք	20-րդ դ. սկիզբ		Հ	ճեմարանի շենքից 120 մ հվ-աե։ Այժմ շենքում գործում է քաղաքային սանիտարա-էպիդեմիական կայանը։
	28.5.			ուսումնական մասնաշենք	19-րդ դ. վերջ		Հ	ճեմարանի շենքից 170 մ աե
29.				ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՏՈՒՆ	1954 թ.	Մեսրոպ Մաշտոց փող.	Տ	ճարտ.՝ Ս. Մանուկյան
30.				ՏՈՒՆ-ԹԱՆԳԱՐԱՆԻ ՇԵՆՔ. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ ՏՈՒՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆԸ	19-րդ դ. վերջ	կնտ.	Հ	քաղաքի կենտրոնական հրապարակից ամ
	30.1.			հուշարձան՝ Հովհաննես Հովհաննիսյանի	1959 թ.		Հ	տուն-թանգարանի առջև քանդ.՝ Գ. Չուբարյան