040.0796.31.12.99

«ՎԱՎԵՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ
31 դեկտեմբերի 1999 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

31 դեկտեմբերի 1999 թվականի N 796
քաղ. Երևան

ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՈՒ ՎԵՐԱՑՄԱՆ, ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2000-2004 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳՐԻ ՄԱՍԻՆ

«Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 12 հոդվածին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման ու վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագիրը (կցվում է):

2. Հայաստանի Հանրապետության նախարարություններին, գերատեսչություններին ու մարզպետարաններին (Երևանի քաղաքապետին)` արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանությանը վերաբերող աշխատանքներն ու միջոցառումներն իրականացնելիս ղեկավարվել արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման ու վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագրով:

Նշված ծրագրով նախատեսված աշխատանքներն իրականացնել Հայաստանի Հանրապետության 2000 թվականի պետական բյուջեով նախատեսված միջոցների սահմաններում:

3. Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարությանը` յուրաքանչյուր տարվա Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի նախագիծը մշակելիս Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր արտակարգ իրավիճակների վարչության ներկայացրած տվյալների հիման վրա քննարկել նշված ծրագրով նախատեսված միջոցառումների համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների հատկացման հնարավորության հարցը:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման պահից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ

Ա. Սարգսյան

Հաստատված է ՀՀ կառավարության 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ի N 796 որոշմամբ

Ծ Ր Ա Գ Ի Ր

ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ՈՒ ՎԵՐԱՑՄԱՆ, ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2000-2004 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ

I. Ներածություն

Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության ազգային առաջնահերթ 2000-2004 թվականների ծրագիրը մշակված է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի ապրիլի 23-ի «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի աշխատանքային ծրագիրը հաստատելու մասին» N 268 որոշման հիման վրա:

Ծրագրի մշակման համար հիմք են հանդիսացել Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր արտակարգ իրավիճակների վարչության (այսուհետև` ՀՀ ԱԻՎ) առանձին ծառայությունների, Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերության և առևտրի նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության բնապահպանության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկայի նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության փոստի և հեռահաղորդակցության նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության տրանսպորտի նախարարության, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարության, Երևանի քաղաքապետարանի և Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի կողմից ներկայացված ենթածրագրերի հիմնադրույթները:

Ծրագրի մշակման ժամանակ օգտագործվել են նաև Հայաստանի Հանրապետության գիտահետազոտական նախագծային ինստիտուտների կողմից տարերային աղետների կանխարգելման և դրանց հետևանքների վերացման ուղղությամբ կատարված ուսումնասիրությունները, առաջարկությունները և միջազգային գիտաժողովների նյութերը:

Հաշվի առնելով, որ երկրաշարժերի հետևանքով առաջացած արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության խնդիրներն արտահայտված են Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության կողմից մշակված և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի հունիսի 7-ի «Երևանի տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման» N 392 և 1999 թվականի հունիսի 10-ի «Հայաստանի Հանրապետության տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման» N 429 որոշումներով հաստատված համալիր ծրագրերում, սույն ծրագրում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման հետ կապված խնդիրները չեն քննարկվում:

Հանրապետության վթարային ջրամբարների և չորացման ցանցի վերակառուցման ու կանխարգելիչ միջոցառումները ծրագրում նույնպես արտահայտված չեն, քանի որ դրանք ներգրավված են Համաշխարհային բանկի ծրագրերում:

ՀՀ ԱԻՎ-ն իրականացնում է արտակարգ իրավիճակների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքների, պետական նորմերի, իրավական ակտերի կազմակերպական և մեթոդական փաստաթղթերի մշակումը «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի հիման վրա և սույն ծրագրում այդ խնդիրները չեն քննարկվում:

Ծրագրով նախատեսված բոլոր միջոցառումներն ու դրանց իրականացման ժամկետները մշակված են ըստ ոլորտների և համաձայնեցված Հայաստանի Հանրապետության շահագրգիռ նախարարությունների ու գերատեսչությունների հետ:

II. Հիմնախնդրի ծրագրային իրականացման անհրաժեշտությունը

Հայաստանի Հանրապետության զարգացման ներկա փուլում բնական և տեխնածին բնույթի աղետների ռիսկի նվազեցման, աղետների հետևանքների մեղմացման, կանխարգելման նպատակով մշակվող պայքարի մեթոդների, կազմակերպական ձևերի, պլանավորվող ֆինանսական միջոցների խնդիրները ձեռք են բերում համապետական քաղաքականության ձևավորման անհրաժեշտություն:

Վերջին տարիների ընթացքում տեղի ունեցած բնական և տեխնածին բնույթի աղետները կրում են ավելի ծավալային և ավերիչ բնույթ` բնակչության, շրջակա միջավայրի և հանրապետության տնտեսության համար:

Բավական է նշել, որ 1997-1998 թվականներին հանրապետության տարածքում տեղի ունեցած տարերային աղետները բնակչությանը և հանրապետության տնտեսությանը պատճառել են շուրջ 39 մլրդ դրամի, այսինքն` յուրաքանչյուր շնչին տարեկան միջին հաշվով 13,0 հազ. դրամի վնաս:

Աղետների առաջացումը և դրանց պատճառած վնասների մեծացումը պայմանավորված են`

ա) տեխնածին աղետների բնագավառում`

պաշտպանական միջոցառումների բացակայությամբ և դրանց տեխնիկական մաշվածությամբ,

արտակարգ իրավիճակների ռիսկի նվազեցմանը, հետևանքների մեղմացմանը և պոտենցիալ վտանգավոր օբյեկտների ղեկավարների պատասխանատվության բարձրացմանն ուղղված իրավական նորմատիվ փաստաթղթերի բացակայությամբ,

արտադրական և տեխնոլոգիական կարգապահության իջեցմամբ ու տնտեսական համակարգի վերակառուցման գործընթացի երկարատևությամբ,

արտադրական ձեռնարկություններում մասնագիտական նախապատրաստական միջոցառումների մակարդակի իջեցմամբ.

բ) բնական աղետների բնագավառում`

շրջակա միջավայրի վրա մարդու գործունեության ազդեցության ակտիվությամբ,

պոտենցիալ վտանգավոր տարածքներում արտադրական, տնտեսական և բնակելի օբյեկտների տեղադրմամբ և շահագործմամբ,

բնական միջավայրի բաղադրամասերին մոնիտորինգի անկատարելիությամբ կամ բացակայությամբ,

վտանգավոր բնական երևույթների կանխատեսման ելակետային տվյալների և մեթոդների ոչ բավարար ճշտությամբ,

հակասողանքային, հակասելավային և այլ հիդրոտեխնիկական կառուցվածքների ոչ բավարար տեխնիկական դրությամբ,

հակակարկտային ծառայության ջոկատների բացակայությամբ,

վարակային հիվանդություններն ախտորոշող և վարակազերծող ծառայությունների անբավարար սպառազինությամբ,

գետերի հիդրոմետրիկական տվյալների կրճատմամբ (շուրջ 3 անգամ):

Հաշվի առնելով, որ ոչ բոլոր տարերային աղետներն են հնարավոր կանխարգելել և նվազեցնել դրանց հետևանքները, ապա դրանցից սպառնացող վնասի և կորուստների նվազեցման խնդիրները պետք է հանդիսանան երկրի պետական քաղաքականության հիմնական էլեմենտներից մեկը:

Հարցն այսօր կրում է առավել արդիական բնույթ, երբ հանրապետության պետական և մասնավոր ձեռնարկատերերի ֆինանսական հնարավորություններն ի վիճակի չեն փոխհատուցելու տնտեսություններին աղետի պատճառած նյութական վնասները:

Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ կանխարգելիչ միջոցառումների և բնակչության պատրաստականության ապահովման համար պահանջվող գումարները մոտ 15 անգամ ավելի պակաս են, քան տարերային աղետների պատճառած վնասների գումարները:

Համաձայն «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի և ՀՀ ԱԻՎ-ի կանոնադրության` ՀՀ ԱԻՎ-ը պետական կառավարման հանրապետական մարմին է, որը բնական և տեխնածին աղետների հետևանքով առաջացած արտակարգ իրավիճակներում կանոնակարգում է երկրի բնակչության և տարածքի անվտանգության խնդիրները:

Սակայն ՀՀ ԱԻՎ-ի համակարգի զարգացման ներկայիս մակարդակը, ուժերը և միջոցները չեն ապահովում արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման հետևանքների վերացման և բնակչության պաշտպանության խնդիրների լուծումը, քանի որ 1997-1998 թվականներին հանրապետության տարածքում բնակչությանը և սոցիալ-տնտեսական համակարգի օբյեկտներին պատճառած շուրջ 39 մլրդ դրամի նյութական վնասների դիմաց հատկացված գումարի միայն 2,2 տոկոսն է նախատեսված վթարավերականգնողական առաջնահերթ աշխատանքներն իրականացնելու համար:

Բնական և տեխնածին բնույթի աղետներից բնակչության անվտանգության ու ռիսկի նվազեցման պետության կողմից տարվող քաղաքականության ասպարեզում, սույն ծրագիրը կարող է հանդիսանալ արդյունավետ մեխանիզմ արտակարգ իրավիճակներում բնակչության, օբյեկտների և տարածքների պաշտպանության խնդիրները սոցիալ-տնտեսական նոր համակարգում իրականացնելու համար:

Միաժամանակ ծրագիրը պայմաններ է ստեղծում համակարգելու հանրապետության տարածքում արտակարգ իրավիճակներում բնակչության բնատեխնոլոգիական անվտանգության, պաշտպանության և ռիսկի նվազեցման, հետևանքների մեղմացման առաջնահերթ հարցերը, որոնք արծարծված են Հայաստանի Հանրապետության նախարարությունների և գերատեսչությունների կողմից նախկինում մշակված մի շարք ոլորտային համալիր ծրագրերում:

Բնական և տեխնածին աղետների հարաճման, բնակչության ու տարածքի պաշտպանվածության ցուցանիշների նվազեցման, տարերային աղետների կանխարգելման, դրանց հետևանքների նվազեցման և պատճառած վնասների փոխհատուցման պայմաններում առաջանում է անհրաժեշտություն`

ա) բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակների ռիսկի նվազեցման, դրանց հետևանքների մեղմացման հիմնախնդիրները համարել պետության ու հասարակության համար առաջնահերթ և դրանց լուծումը դասել համազգային անվտանգության ապահովման խնդիրների շարքը.

բ) հանրապետության տնտեսության կայուն զարգացումը, արտադրության ընդլայնումն ապահովելու և չնախատեսված նյութական կորուստները կանխարգելելու և նվազեցնելու նպատակով մշակել ու մոտակա 5 տարվա ընթացքում իրականացնել ծրագրային առաջնահերթ միջոցառումներ:

գ) պետական մակարդակով բարձրացնել իշխանության բոլոր օղակների ղեկավարների պատասխանատվությունը` աղետների, դրանց կանխարգելման և հետևանքների վերացման միջոցառումների իրականացման գործում.

դ) խոշոր ծավալի բնական և տեխնածին աղետների կանխարգելման, նվազեցման ու դրանց հետևանքների կարճաժամկետ վերացման միջոցով նպաստել միջպետական բնապահպանական պարտավորությունների կատարմանը.

ե) բնակչության և տարածքի պաշտպանությունը բնական ու տեխնածին աղետներից ապահովելու, աղետներին հակադրող նոր գաղափար ստեղծելու նպատակով պետական մակարդակով մշակել արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման ու վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագիրը` կապված բնական ու սոցիալական իրավիճակի հետ:

III. Իրավիճակի վերլուծությունը

1. Հանրապետության քաղաքացիական պաշտպանության ուժեր

Վերջին տասնամյակներում ամբողջ աշխարհում տեխնիկական համակարգերի բարդացման, հիդրոտեխնիկական, վտանգավոր քիմիական ու միջուկային օբյեկտների միավոր հզորության մեծացման, բնակչության խտության աճի հետևանքներով տարերային, տեխնածին, տրանսպորտային և մյուս խոշոր աղետներն ու վթարները հանգեցնում են բազմաթիվ մարդկային զոհերի և հսկայական նյութական կորուստների: Կտրուկ ավելանում է այսպես կոչված բազմաստիճան աղետների թիվը (երբ տարերային աղետի մեկ ձևը ծնում է մյուսը), որոնք սոցիալական տնտեսական և բնապահպանական (էկոլոգիական) ոլորտներում բերում են ավելի ծանր հետևանքների:

Հաճախ երկրաշարժերն էպիկենտրոնից բավականին հեռու տարածքների վրա առաջացնում են այլ բնական երևույթների ակտիվացում (հատկապես սողանքների), որոնք իրենց հերթին բազմաթիվ տեխնիկական վթարների պատճառ են հանդիսանում:

Շոշափելի բարձրացել է բարդ ինժեներական կառույցներով (ինչպիսիք են ատոմակայանները, քիմիական ձեռնարկությունները, գազամուղները, ջրամբարների ամբարտակները, թունավոր, դյուրավառ և պայթուցիկ նյութերի պահեստները, տրանսպորտային համակարգերը և այլն) հագեցված տարածքների ներգրավման հավանականությունը տարերային աղետների ռիսկի ազդեցության գոտիներում:

Ձգձգվում են երկար տարիներ տեխնիկական վթարներով ուղեկցվող տարերային աղետների հետևանքների վերացումը և վերականգնողական աշխատանքները: Այս ամենի պատճառով խոչընդոտվում է սոցիալ-տնտեսական զարգացման գործընթացը և դրա համար նախատեսված զգալի միջոցներ են հարկադրաբար տրամադրվում աղետների հետևանքների վերացմանը:

Հիմնահարցը հատկապես առանձնահատուկ հրատապություն է ստանում Հայաստանի համար, որի փոքր տարածքում առկա է գրեթե բոլոր տիպի տարերային աղետների և տեխնածին վթարների առաջացման հավանականությունը:

Նման պայմաններում քաղաքացիական պաշտպանության և փրկարար ստորաբաժանումները, որպես հանրապետության համընդհանուր պաշտպանության բաղկացուցիչ մաս, պետք է հանրապետության տարածքային կառավարման բոլոր մակարդակներում (հանրապետական, մարզային, համայնքային) ունենան համապատասխան ճգնաժամային կառավարման մարմիններ, ինչպես նաև անհրաժեշտ պատրաստվածությամբ, կահավորվածությամբ և տեխնիկական հագեցվածությամբ տարբեր պրոֆիլի փրկարար պետական և կամավոր կառույցներ, որոնք ի վիճակի կլինեն իրականացնել համաձայնեցված գործողություններ տարբեր ծավալի արտակարգ իրավիճակներում:

Արտակարգ իրավիճակներում քաղաքացիական պաշտպանության կառավարման հիմքը կազմող պահեստային կառավարման կետերի առանցքը պետք է դառնա ՀՀ ԱԻՎ-ի քաղաքացիական պաշտպանության պահեստային կառավարման կետը, որը պետք է ենթարկվի համապատասխան բարեփոխումների և բերվի ժամանակակից պահանջներին համապատասխան վիճակի, ինչը թույլ կտա կառավարել հանրապետության ցանկացած կետում ծավալվող քաղաքացիական պաշտպանության փրկարարական և վերականգնողական միջոցառումները, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` հուսալի համագործակցություն ծավալել արտերկրների հետ:

Քաղաքացիական պաշտպանության ուժերի մեջ մտնում են`

ա) քաղաքացիական պաշտպանության զինված ստորաբաժանումները.

բ) ոչ ռազմականացված կազմավորումները.

գ) քաղաքացիական պաշտպանության խնդիրների լուծման համար ընդգրկված ձեռնարկությունները:

Քաղաքացիական պաշտպանության զինվորական միավորումներն իրականացնում են քաղաքացիական պաշտպանության խնդիրների ժամանակին և պատշաճ մակարդակով կատարումը:

Ներկայումս դրանցից միակը ՀՀ ԱԻՎ-ի քաղաքացիական պաշտպանության գունդն է, որն արտակարգ իրավիճակներում ապահովում է փրկարարական աշխատանքներն ու քաղաքացիական պաշտպանության ուժերի մուտքը տուժած գոտիներ և օջախներ:

Երևանում և Ստեփանավանում ստեղծված են «Փրկության հեռախոս 003» ծառայություններ` ամենօրյա պայմաններում ընթացիկ պատահարների դեպքում գործելու համար:

Հանրապետական մակարդակի հարցերի լուծմանն ուղղված կապի և ազդարարման համակարգն ի վիճակի չէ ճկուն և օպերատիվ կերպով ապահովելու քաղաքացիական պաշտպանության կառավարման մարմինների գործողությունները տեղերում, ծագող արտակարգ իրավիճակներում: Վերջին տարիներին ֆիզիկական գծերի կորուստը կապի և ազդարարման համակարգի վիճակը դարձրեց էլ ավելի աղետալի` դնելով լուրջ բարեփոխումների լայն պահանջներ:

Հանրապետության բնակչության պաշտպանության ինժեներական կառույցների ապաստարանների և հակաճառագայթային թաքստոցների, նկուղների և այլ ստորգետնյա տարածքների առկա ֆոնդը, որը հնարավորություն կտա պատսպարել բնակչության շուրջ 80 տոկոսը, ներկայումս գտնվում է տեխնիկապես անբավարար վիճակում:

Քաղաքացիական պաշտպանության պաշտպանական միջոցառումների ճիշտ գնահատման հարցում խիստ կարևորվում է քաղպաշտպանության հետախուզական ուժերի պատշաճ պատրաստվածության հանգամանքը:

Հետախուզական ուժերն իրականացնում են քաղաքացիական պաշտպանության հետախուզություն: Հետախուզական ուժերը ներգրավում են քաղաքացիական պաշտպանության զինվորական մարմինների հատուկ ստորաբաժանումները, դիտարկման և լաբորատոր հսկողության հաստատությունները, քաղաքացիական պաշտպանության համապատասխան կազմավորումները, առաջինն են մտնում աղետի գոտի կամ խոցման օջախներ, իրենց վրա կրում դրանց ֆիզիկական և բարոյական վտանգավոր ազդեցությունները:

Վերոհիշյալ ուժերով իրականացվում է ընդհանուր և հատուկ հետախուզություն:

Զենքի տեսակների կիրառման հետևանքից բնակչությանը պաշտպանելու նպատակով ստեղծված է հատուկ գույքի (հակագազեր, դոզաչափական, ճառագայթային և քիմիական հետախուզության սարքեր, ինչպես նաև անհատական բժշկական պաշտպանության միջոցներ) պահուստ:

Քաղպաշտպանության գույքից հակագազերը և բժշկական պաշտպանության միջոցները երկարաժամկետ պահպանման պատճառով ներկայումս կորցրել են իրենց պաշտպանական հատկությունը, իսկ դոզաչափական և հետախուզական սարքերը բարոյապես հնացել են:

2. Բնական ԵՎ տեխնածին աղետներ

Տարերային աղետների պատճառած վնասները երկրագնդում, ըստ ՄԱԿ-ի տվյալների, տարեկան կազմում են 50-60 մլրդ ԱՄՆ-ի դոլար` ավելի քան 700 հազ. մարդկային զոհերով:

Տարերային աղետների ենթակա երկրների բնակչության և սոցիալ-տնտեսական համակարգի անվտանգության ապահովման, բնակչության նախապատրաստման, տեղեկատվության և աղետների պատճառած վնասների վերացման աշխատանքները երկրի զարգացման ծրագրի հիմնական բաղկացուցիչ մաս դարձնելու և տարերային աղետների ռիսկը նվազեցնելու նպատակով ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 1990 թվականի N 44-236 արձանագրությամբ հայտարարվեց տարերային աղետների վտանգի նվազեցման միջազգային տասնամյակ (ՏԱՎՆՄՏ):

ՏԱՎՆՄՏ-ի կապակցությամբ աշխարհի 135 երկրում կազմակերպվեցին ազգային կոմիտեներ և ձեռնարկություններ, որոնք ներկայումս մշակում ու իրականացնում են ծրագրեր` տարերային աղետների վտանգի նվազեցման և հետևանքների վերացման համար:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքը բնորոշվում է բնակլիմայական և երկրաբանական պայմանների բազմազանությամբ և պարբերաբար ենթարկվում տարբեր բնույթի (բացառությամբ ծովային և օվկիանոսային) աղետների ազդեցությանը:

Ամենամյա տարերային աղետները հանրապետության բնակչությանը և սոցիալ-տնտեսական համակարգին միջին հաշվով պատճառում են ավելի քան 10-12 մլրդ դրամի հասնող նյութական վնասներ` մարդկային զոհերով:

Չնայած ձեռնարկված միջոցառումներին և կատարված աշխատանքներին` հանրապետության տարածքում շարունակվում են պահպանվել տարերային աղետների տարբեր օջախներ, որոնք պոտենցիալ վտանգ են սպառնում բնակչությանը, սոցիալ-տնտեսական համակարգի օբյեկտներին և ստեղծում առաջնահերթ միջոցառումների իրականացման անհրաժեշտություն:

Տարերային աղետների կանխարգելման ու դրանց ազդեցության նվազեցման խնդիրները պահանջում են պետական համալիր ծրագրերի մշակում և իրականացվում են տարբեր նախարարությունների, գերատեսչությունների, մարզային ու համայնքային կառավարման մարմինների կողմից:

Ծրագրավորված պետական քաղաքականություն չվարելու դեպքում կշարունակվի աղետների հետքերով գնալու և դրանց անկանխատեսելի հետևանքները վերացնելու անարդյունավետ ու ֆինանսական մեծ միջոցներ պահանջող գործընթացը:

Սողանքներ` հանրապետության տարածքում առկա են տարբեր չափերի ավելի քան 3 հազար սողանքային օջախ, որոնք ընդգրկում են շուրջ 65 հազ. հեկտար տարածություն:

Վտանգավոր երկրաբանական երևույթները (սողանքները) բացասաբար են ազդում հանրապետության բնակավայրերի, գյուղատնտեսական հողատեսքերի, երկաթուղիների և այլ հաղորդակցուղիների ու շինությունների վրա` տարեկան պատճառելով շուրջ 4,0-4,5 մլրդ դրամի չափով վնաս:

Հանրապետության տարածքում սողանքային երևույթների կանխարգելման և հետևանքների վերացման նպատակով`

ա) 1969-1971 թվականներին կազմվել է սողանքների ամփոփագիր.

բ) 1986 թվականին կազմվել է հանրապետության բնակավայրերի, կառույցների և գյուղատնտեսական հողատեսքերը սողանքներից պաշտպանելու ծրագիր.

գ) տարբեր նախագծային ինստիտուտների կողմից մշակել են հակասողանքային համալիր միջոցառումների նախագծեր` Տավուշի, Սյունիքի, Կոտայքի, Վայոց ձորի և այլ մարզերի բնակավայրերի, տարածքների ու ռազմավարական օբյեկտների պաշտպանության համար:

Թվարկված որոշ ծրագրեր և նախագծեր ֆինանսական միջոցների և ոչ մասնագիտացված շինարարական կազմակերպությունների ու հզորությունների անբավարարության պատճառով մնացել են անավարտ և չեն ծառայել իրենց նպատակին:

Սողանքային երևույթների կանխարգելմանն ու հետևանքների վերացմանն ուղղված աշխատանքները հանրապետության տարածքում բարելավելու նպատակով ընդունվել է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 1995 թվականի դեկտեմբերի 21-ի «Երկրաբանական վտանգավոր արտածին գործընթացներից Հայաստանի Հանրապետության տարածքի պաշտպանության միջոցառումների մասին» N 356 որոշումը, որում նշված ոչ բոլոր միջոցառումներն են առայսօր իրականացված` ֆինանսական միջոցների բացակայության պատճառով:

Սելավներ` հանրապետության տարածքի ավելի քան 30 տոկոսը ենթակա է սելավային երևույթների ազդեցությանը: Սելավները ձևավորվում են 3-10 տարին մեկ անգամ` ելնելով հանրապետության ջրավազանների բնաերկրաբանական կառուցվածքից և կլիմայական պայմաններից:

Սելավները պարբերաբար վնասներ են պատճառում բնակավայրերին, կառուցվածքներին, հաղորդակցուղիներին և գյուղատնտեսությանը: Բնակչությանը և սոցիալ-տնտեսական համակարգին պատճառած նյութական վնասները կազմում են տարեկան շուրջ 2,0-2,2 մլրդ դրամ:

Սելավները համեմատաբար մեծ վնասներ են հասցրել ու սպառնում են Երևան, Ալավերդի, Կապան քաղաքներին և դրանց շրջակա տարածքներին:

Սելավների վտանգը նվազեցնելու և դրանց հետևանքները մեղմացնելու նպատակով հանրապետության սելավավտանգ տարածքների համար մշակել և իրականացվել են`

ա) հակասելավային համալիր ինժեներատեխնիկական հողանտառմելիորատիվ միջոցառումներ, այդ թվում` Հրազդան, Դեբեդ, Արփա, Արաքս, Որոտան և այլ փոքր գետերի ու սելավատարների ջրավազաններում.

բ) հակասելավային միջոցառումներ տարբեր նախարարությունների շինարարական կազմակերպությունների կողմից և ոչ բոլոր դեպքերում են ապահովվել պահանջվող որակի և տեխնիկատնտեսական պարամետրերը, որոնց հետևանքով իրականացված կառուցվածքների զգալի մեծամասնությունը ներկայումս գտնվում են վթարային կամ տեխնիկապես անբավարար վիճակում:

Հանրապետության բնակչության և տնտեսության համար, բացի բնական տարերային աղետներից, պոտենցիալ մեծ վտանգ է հանդիսանում ջրամբարների, պոչամբարների ու ապարային թափոնակույտերի համալիրի մեջ մտնող որոշ կառուցվածքների տեխնիկական անբավարար վիճակը:

Ջրամբարներ` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գոյություն ունի տարբեր նշանակության շուրջ 90 ջրամբար` 0,3 մլն խոր. մետրից մինչև 525 մլն խոր մետր ծավալով:

Ջրամբարները հիմնականում գտնվում են հանրապետության նախալեռնային, լեռնային շրջաններում և դրանց կառուցվածքների վթարը բնակչությանն ու սոցիալ տնտեսական համակարգին կարող է պատճառել խոշոր չափերի հասնող նյութական վնասներ և հանգեցնել մարդկային զոհերի:

Նման երևույթներ վերջին տարիներին տեղի են ունեցել Արթիկի, Թալինի, Այգեձորի և այլ ջրամբարների վթարների ժամանակ, որոնցից յուրաքանչյուրը պատճառել է մի քանի մլրդ դրամի հասնող վնաս և հանգեցրել մարդկային զոհերի:

Ջրամբարների անվտանգությունը և շահագործման հուսալիությունը բարձրացնելու նպատակով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ընդունած մի շարք որոշումներով մշակվել են համալիր միջոցառումներ:

Պոչամբարներ` հանրապետության լեռնահանքային արդյունաբերության ձեռնարկությունների գործունեության հետևանքով առաջացած պոչերը (թափոնները) կազմակերպված կուտակելու և շրջակա միջավայրն աղտոտումից պաշտպանելու նպատակով մեծ ու փոքր գետերի հուներում ստեղծվել է 12 պոչամբար 300 մլն խոր. մետր ընդհանուր ծավալով:

Պոչամբարների համալիրը բաղկացած է բարդ հիդրոտեխնիկական կառուցվածքներից, որոնց տեխնիկական վիճակի անբավարարությունը մշտական պոտենցիալ վտանգ է ներկայացնում շրջակա միջավայրին և բնակչությանը:

Հանրապետության տարածքում տեղի են ունեցել պոչամբարների վթարի մի քանի դեպքեր` իրենց աղետալի հետևանքներով և նյութական մեծ վնասներով:

IV. Ծրագրի նպատակը ԵՎ հիմնական խնդիրները

Ծրագրի նպատակն է լուծել բնական և տեխնածին ռիսկերի համալիր խնդիրները, մեղմացնել տարերային աղետների հետևանքները, ապահովել անձի, հասարակության ու շրջակա միջավայրի անվտանգությունն արտակարգ իրավիճակներում և ստեղծել անհրաժեշտ նախապայմաններ` հանրապետության կայուն զարգացման համար: Առաջադրված նպատակին հասնելու համար նախատեսվում է`

ա) ստեղծել և զարգացնել հանրապետական, մարզային ու գերատեսչական մոնիտորինգի համակարգ` բնական և տեխնածին աղետների կանխատեսման ու գնահատման համար.

բ) ստեղծել ազգային ճգնաժամային կենտրոն.

գ) մշակել և իրականացնել հանրապետական, պետական, տարածքային ու տեղական կառավարման մարմինների մակարդակներով առաջացած արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման և դրանց հետևանքների վերացման առաջնահերթ միջոցառումներ.

դ) մշակել և ներդնել բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակների հետևանքների վերացման նոր տեխնոլոգիաներ և տեխնիկական միջոցներ.

ե) կատարելագործել բնակչության ուսուցման մատուցման մեթոդները և արտակարգ իրավիճակներում ՀՀ ԱԻՎ-ի ծառայությունների պատրաստվածությունը աղետների հետևանքների վերացման և կանխարգելման աշխատանքներն իրականացնելու համար.

զ) վերազինել փրկարարական ուժերը և ստեղծել վերականգնողական կենտրոն.

է) ստեղծել տեղեկատվական վերլուծական և փորձագիտական համակարգ.

ը) համալրել և վերազինել ՀՀ ԱԻՎ-ի նյութատեխնիկական բազան:

Համաձայն «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի` նախատեսված ծրագրային միջոցառումների իրականացումն ապահովելու նպատակով 2000 թվականին նախատեսվում է`

ա) մշակել անհրաժեշտ օրենսդրական, նորմատիվ, մեթոդական փաստաթղթերի նախագծեր.

բ) քարտեզագրել հանրապետության տարածքը` ըստ տարբեր բնական և տեխնածին բնույթի ռիսկի աստիճանի.

գ) զարգացնել բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակների կանխատեսման ու գնահատման հանրապետական, մարզային և գերատեսչական մոնիտորինգի համակարգերը.

դ) մշակել ու իրականացնել անհետաձգելի արդյունավետ միջոցառումներ հանրապետության բարձր ռիսկի ենթակա տարածքների և բնակչությանն արտակարգ իրավիճակներում ազդարարելու համար.

ե) իրականացնել բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակները կանխարգելող, ռիսկը նվազեցնող ու հանրապետության տարածքում առաջացած արտակարգ իրավիճակների հետևանքների վերացման առաջնահերթ համալիր երկարաժամկետ միջոցառումներ:

V. Ծրագրի ռազմավարությունն ու իրականացումը

1991 թվականին Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր արտակարգ իրավիճակների վարչության ստեղծումից հետո Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը նրա միջոցով հետևողականորեն իրականացնում է արտակարգ իրավիճակների կառավարման ազգային համընդհանուր ռազմավարություն:

Մշակվել են «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը և նորմատիվային այլ փաստաթղթեր` ազգային մակարդակով:

Կատարվել է աղետների, վտանգի և ռիսկի համակարգում ու դրանց բաշխում համապատասխան պատասխանատու կազմակերպությունների միջև:

Փոփոխվել է պետության ռազմավարության մոնիտորինգը: Նախկինում վերահսկվող միջուկային հարձակումից պաշտպանվելու խնդիրների փոխարեն առաջնությունը տրվում է բնակչությանը բնական և տեխնածին բնույթի աղետներից պաշտպանելու ուղղությամբ նորագույն տեխնոլոգիաների, մեթոդների և կառավարման կատարելագործված կանխարգելիչ միջոցառումների մշակմանն ու իրականացմանը, այդ թվում` արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության ազգային առաջնահերթ 2000-2004 թվականների ծրագրին:

Ծրագիրը նախատեսվում է իրականացնել երկու փուլով:

1-ին փուլում 2000 թվականին նախատեսվում է իրականացնել աղետների կառավարման համակարգի համար անհրաժեշտ ուժերի վերազինումը, նորագույն տեղեկատվական համակարգի ստեղծումը և կատարելագործումը, փրկարարական ուժերի համալրումը, ուսուցումն ու սպառազինումը, հանրապետության բնակչության համար խիստ աղետավտանգ օջախների համակարգումը և կանխարգելիչ միջոցառումների մշակումը, առաջնահերթ բուժսպասարկման ծառայությունների համալրումն ու սպառազինումը:

2-րդ փուլում 2001-2004 թվականներին նախատեսվում է բնական և տեխնածին բնույթի աղետավտանգ օբյեկտներում կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացման և տեղի ունեցած աղետների հետևանքների վերացման աշխատանքների համակարգումը:

ՀՀ ԱԻՎ-ը ծրագրի պատասխանատուն է:

Ծրագրի երկու փուլերի իրականացումն ապահովելու համար ընդգրկվում են ծրագրի մշակմանը մասնակից Հայաստանի Հանրապետության բոլոր շահագրգիռ նախարարությունները, գերատեսչությունները և տարածքային կառավարման մարմինները (N 3 հավելված):

Անհրաժեշտության դեպքում ՀՀ ԱԻՎ-ը ծրագրի իրականացման աշխատանքներում իրավասու է ընդգրկել հանրապետության տարբեր կազմակերպություններին և համայնքներին:

Ծրագրի իրականացմանը մասնակից բոլոր Հայաստանի Հանրապետության նախարարությունների, գերատեսչությունների, համայնքների և ոչ պետական առևտրային կազմակերպությունների գործունեության ուղղություններն են`

ա) հնարավորության սահմաններում առավելագույն չափով նվազեցնել մարդկային զոհերը և ավերածությունները.

բ) ապահովել մասնակիցների հնարավորությունների և ջանքերի միասնությունը.

գ) ապահովել ուժերի պատրաստվածության գերակայությունը կանխարգելիչ և վթարավերականգնողական աշխատանքների նկատմամբ.

դ) ընդհանուր ծրագրին զուգընթաց սահմանված ժամկետներում իրականացնել ոլորտային ենթածրագրերը.

ե) ապահովել բնապահպանական միջոցառումների իրականացումն արտակարգ իրավիճակների ենթարկված տարածքներում.

1-ին և 2-րդ փուլերում նախատեսված միջոցառումների իրականացումը կնպաստի հանրապետության սոցիալտնտեսական համակարգի կայուն զարգացմանը:

VI. Ծրագրային միջոցառումների համակարգը

1. Արտակարգ իրավիճակներ ԵՎ քաղաքացիական պաշտպանություն

Արտակարգ իրավիճակներում հասարակության և պետության զարգացման անհրաժեշտ պայմանների, տնտեսական կայունության, բնակչության պաշտպանության, քաղաքացիների և պետության գոյատևման ու կենսագործունեության ապահովման ազգային կարևորության խնդիրներն են`

ա) ազդարարման համակարգի պարբերական կատարելագործումը.

բ) բնակչության պաշտպանական կառույցների պատրաստականության բարձրացումը.

գ) փրկարարական ուժերի համալրումը և վերազինումը.

դ) օպերատիվ բուժօգնության կազմակերպումը.

ե) վթարավերականգնողական ուժերի նախապատրաստումը և սոցիալ-տնտեսական համակարգի բոլոր ոլորտներին բնորոշ կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացումը:

Ուսումնական բազայի ստեղծումը

Հանրապետության փրկարարական ծառայությունների և կազմավորումների տեսական, գործնական պատրաստվածությունը բարձրացնելու, արտակարգ իրավիճակներում գործելու, ֆիզիկական, հոգեբանական և տակտիկական մեթոդներին ծանոթացնելու նպատակով նախատեսվում է ՀՀ ԱԻՎ-ի քաղպաշտպանության գնդի նյութական ռեսուրսների հիման վրա ստեղծել ուսումնավարժական բազա:

Ուսումնավարժական բազայի ստեղծումը հնարավորություն կտա բարձրացնել զորամասի անձնակազմի և փրկարարական ուժերի մասնագիտական պատրաստվածությունը, մարտունակությունը, գործնականությունը, համագործակցել հանրապետության փրկարարական այլ ուժերի հետ և իրականացնել միասնական քաղաքականություն արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման ու վերացման գործում:

Փրկարարական ուժերի տեխնիկական վերազինումը

ԱԻՎ-ը փրկարարական ուժերի օպերատիվ և արդյունավետ գործունեությունն ապահովելու, բնական ու տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակներում փրկարարական աշխատանքները կարճ ժամկետում իրականացնելու, աղետների դեպքում մարդկային զոհերի թիվը պակասեցնելու և հետևանքները մեղմացնելու նպատակով նախատեսում է վերազինել փրկարարական ուժերը նորագույն փրկարարական տեխնիկայով և կատարելագործված սարքավորումներով:

Գոյություն ունեցող հին և բարոյապես մաշված փրկարարական տեխնիկայի փոխարինումը նորով կբարձրացնի համագործակցության մակարդակն ու հնարավորություններ կստեղծի փրկարարական այլ ուժերի մասնակցելու միջազգային փրկարարական աշխատանքներին և աղետների դեպքում տուժվածների թիվը հասցնելու նվազագույնի:

Վերականգնողական կենտրոնի կազմակերպումը

Հանրապետության տարածքում գործող փրկարարական ուժերի աշխատունակության, ֆիզիկական և հոգեբանական վիճակի վերականգնման, նրանց ուժերը նպատակային ու արդյունավետ օգտագործման և տեղաբաշխման նպատակով ՀՀ ԱԻՎ-ի գնդում և փրկարարական ուժերում նախատեսվում է կազմակերպել փրկարարական ուժերի վերականգնողական կենտրոն:

Վերականգնողական կենտրոնի խնդիրներն են`

ա) վերականգնել և նվազագույնի հասցնել փրկարարների էմոցիոնալ-հոգեբանական խանգարումները հոգեբանա-վիրաբուժական մեթոդներով, որոնք առաջանում են նրանց մոտ արտակարգ իրավիճակներում գործելիս.

բ) վերականգնել փրկարարների ֆիզիկական վիճակն արտակարգ իրավիճակներում գերհոգնեցուցիչ գործողություններից հետո` առողջարարական մարմնամարզության համալիրի կիրառման մեթոդներով.

գ) իրականացնել ֆիզիոթերապևտիկ, բարոտրավմատիկ և այլ մեթոդներով բուժիչ միջոցառումներ` կապված փրկարարների հենաշարժական ապարատի, ջրասույզների շնչառական, սիրտ-անոթային և լսողական համակարգի վնասվածքների և խախտումների հետ:

Անհրաժեշտության դեպքում արտակարգ իրավիճակներում վերականգնողական կենտրոնն սպասարկում է նաև այլ նախարարությունների և գերատեսչությունների աղետից տուժված ծառայությունների անձնակազմերին:

ՀՀ ԱԻՎ-ի համակարգում փրկարարական ուժերի տեխնիկական վերազինման, ուսումնավարժական բազայի ստեղծման և վերականգնողական կենտրոնի կազմակերպման նպատակով նախատեսվող միջոցառումների կատարման ժամկետների և անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ տվյալները նշված են N 1 հավելվածում:

ՀՀ ԱԻՎ-ի կապի ԵՎ ազդարարման համակարգի վերակառուցումը ԵՎ սպառազինումը

Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության և սոցիալ-տնտեսական համակարգի բարձր ռիսկ ունեցող օբյեկտների ծառայությունների վաղաժամ ազդարարման մարդկային և նյութական կորուստների կանխարգելման, նվազեցման և ուժային ու վթարավերականգնողական ծառայությունների օպերատիվ գործողությունների արդյունավետության բարձրացման նպատակով ծրագրով նախատեսվում է կատարելագործել կապի և ազդարարման համակարգը:

Համակարգը, որը ստեղծվել էր 1974 թվականին Պ-160, Պ-157 և Պ-164 սարքավորումների բազայի հիման վրա, ներկայումս գտնվում է տեխնիկապես ծայրահեղ անբավարար վիճակում և չի համապատասխանում գործող նորմատիվ պահանջներին, այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտ է`

ա) Երևանի ավտոմատ-հեռախոսակայաններում և մարզային կապի հանգույցներում վերանորոգել և փոխարինել անսարք վիճակում գտնվող Պ-160, Պ-164 ազդարարման սարքավորումների բլոկները.

բ) Երևանի միջքաղաքային հեռախոսակայանում տեղադրված Պ-157 սարքավորումը փոխարինել նոր և ժամանակակից հեռավոր կառավարման սարքավորումով.

գ) մարզերի ներսում անցկացնել սարքավորման կառավարումն ապահովող կապուղիների վերամիացում, ինչպես նաև ձեռք բերել և տեղադրել մարզկենտրոններում համակարգը կառավարող վահանակներ.

դ) մարզերում և Երևանում միացնել ազդարարման սարքավորումները ռադիոհեռարձակման ցանցին.

ե) ռադիոկայանների և այլ ժամանակակից միջոցների օգնությամբ կատարելագործել էլեկտրական շչակների հեռահար միացման համակարգը.

զ) հանրապետության քաղաքներում և գյուղերում բնակչության ազդարարման համար ձեռք բերել և տեղադրել էլեկտրական շչակներ ու բարձրախոսներ.

է) Երևանում և մարզերում ձեռք բերել ռադիոկայաններ` բարձր տեխնոլոգիական ռիսկի օբյեկտների հետ ռադիոկապ կազմակերպելու համար:

ՀՀ ԱԻՎ-ի կապի և ազդարարման համակարգի վերակառուցումն ու սպառազինումը պայմաններ կստեղծի`

ա) մեկ օպերատորի օգնությամբ Երևանից ազդարարման համակարգի կառավարման հնարավորություն.

բ) Երևանից ընտրովի ազդարարումը ցանկացած մարզ կամ ամբողջ հանրապետությունում.

գ) մարզկենտրոններից կառավարել մարզի ազդարարման համակարգը.

դ) արտակարգ իրավիճակների ծագման դեպքում ազդարարել բնակչությանը ռադիոհեռարձակման ցանցի կամ էլեկտրական շչակների օգնությամբ.

ե) իրականացնել էլեկտրական շչակների հեռահար միացումը` անկախ կապուղու տեսակից, որով իրականացվում է միացումը.

զ) կարճ ժամանակահատվածում ծառայողական և տնային հեռախոսների միջոցով հայտարարել հանրապետության ղեկավար կազմի հավաք.

է) օբյեկտում արտակարգ իրավիճակների ծագման դեպքում անհրաժեշտ տեղեկություններ հաղորդել վթարի մասին ժամանակի կրճատումով:

ՀՀ ԱԻՎ-ի կապի և ազդարարման համակարգի վերակառուցման և սպառազինման համար նախատեսված միջոցառումների իրականացման ժամկետները և ֆինանսական միջոցների բաշխումը նշված է N 1 հավելվածի 1.2-րդ կետում:

Տեղեկատվական, վերլուծական ԵՎ փորձագիտական համակարգի ստեղծումը

Ցանցերի կատարելագործում

Արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման և դրանց հետևանքների նվազեցման գործընթացում ժամանակին ու լայնածավալ տեղեկատվության հաղորդումը բնակչությանը և շահագրգիռ մարմիններին կարևոր նշանակություն ունի, հատկապես, միջպետական ու տարածքային արտակարգ իրավիճակների ծրագրերն իրականացնելիս:

Կարևորելով տեղեկատվության նշանակությունը ՀՀ ԱԻՎ-ի համակարգում նախատեսվում է ստեղծել`

ա) ԱԻՎ-ի ճգնաժամային կենտրոն.

բ) ինտերակտիվ կապ ՀՀ ԱԻՎ-ի ապարատի հետ` տեղական ցանցի միջոցով.

գ) արտաքին տարածքային կապ, որը կհամախմբի մարզի, համայնքների, ՀՀ ԱԻՎ-ի և հատուկ նշանակության օբյեկտների տերմինալները.

դ) կապ` ինտերնետային ցանցի տվյալների ներմուծման համար:

Արբանյակային հետազոտման տեղեկատվության վերլուծություն

Արտակարգ իրավիճակներում ճգնաժամային կենտրոնի հետ կապի առօրյա միջոցների վթարի դեպքում աղետային գոտու և վթարային օբյեկտի հետ տեղեկատվությունն ապահովելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) ցանցում արբանյակային տեղեկատվության ներմուծում, գրանցում և պահպանում.

բ) արբանյակային տեղեկատվության վերլուծություն, համապատասխան փաստաթղթերի և տվյալների մշակում.

գ) մշակված տեղեկատվության գրանցում և տվյալների բանկի ստեղծում:

Գեոֆիզիկական մասնագիտական համակարգի ստեղծում

Հանրապետության տարածքի համար կազմված հաղորդակցուղիների բանկի, քարտեզագրման համակարգերի ներդրման և ինտերնետային տեղեկատվության մշակման համար նախատեսվում է`

ա) գեոտեղեկատվական համակարգի ստեղծում, անհատական և հաշվիչ մեքենաների ներդրում.

բ) լիցենզավորված ծրագրային փաստաթղթերի, Աօ ֆորմատի պլանշետների, Աօ ֆորմատի պլոտերի, «19» և «21» մոնիտորների և արխիվացման համար անհրաժեշտ սարքավորումների ներդրում.

գ) ծրագրային ապահովման, քարտեզագրված տեղեկատվական ծառայությունների, ինտերնետային տեղեկատվության մշակում և իրականացում:

Տեղեկատվական, վերլուծական և փորձագիտական համակարգի ստեղծումը հնարավորություն կտա ապահովելու հանրապետության տարածքում վտանգավոր երկրաբանական երևույթների, վթարային օբյեկտների, կառուցվածքների և արտակարգ իրավիճակների առաջացման շարժառիթ հանդիսացող այլ օջախների տեղեկատվական տվյալների բազայի ստեղծումը, քարտեզագրումը, վերլուծությունը, օպերատիվ հաղորդատվությունը և բնակչության տարաբաշխման վերաբերյալ միասնական տվյալների բանկի ստեղծումը (N 1 հավելվածի 1.3-րդ կետ):

Արտակարգ իրավիճակների վերահսկումը նախարարությունների ԵՎ գերատեսչությունների մակարդակով

Հանրապետության տարածքում պետական կառավարման մարմինների կողմից արտակարգ իրավիճակները վերահսկելու, համալիր ռիսկը կառավարելու, տեսական և գործնական հիմքերը մշակելու, հիմնավորման ու ներդրման մեխանիզմները համակարգելու, պատրաստականությունը բարձրացնելու և բնակչության պաշտպանության հետ կապված խնդիրները Հայաստանի Հանրապետության նախարարությունների ու գերատեսչությունների հետ օպերատիվ կարգով լուծելու նպատակով նախատեսվում է ստեղծել և զարգացնել պետական, ոլորտային ու տարածքային մոնիտորինգի համակարգը (N 1 հավելված, 1.4-րդ կետ):

Արտակարգ իրավիճակներում օպերատիվ ուժերի կենսապահովման շարժական բազայի կազմակերպում

ՀՀ ԱԻՎ-ը հրամանատարական անձնակազմի և արագ արձագանքման ուժերի գործունեությունը և կենսունակությունն արտակարգ իրավիճակներում ապահովելու նպատակով նախատեսում է ստեղծել շարժական կենսական օբյեկտ` միաժամանակ 30 մարդ բացթողունակությամբ (N 1 հավելված, 1.5-րդ կետ):

Բնական աղետներ

Հանրապետության տարածքում աղետավտանգ բնական օջախներից և վթարային կառուցվածքներից սպառնացող արտակարգ իրավիճակները կանխարգելելու և դրանց հետևանքները վերացնելու առաջնահերթ միջոցառումները շարադրված են ոլորտային ենթածրագրերում, N 1 հավելվածի 1-21-րդ կետերում:

Վտանգավոր երկրաբանական երևույթներից, սելավներից, ջրհեղեղներից, ջրածածկումներից, վթարային ջրամբարներից և պոչամբարներից սպառնացող վտանգների դեմ շահագրգիռ կազմակերպությունների կողմից տարվող պայքարի ծրագրային միջոցառումների իրականացման աշխատանքներն համակարգելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) համակարգել աղետավտանգ օջախները և շահագրգիռ նախարարությունների ուժերով ապահովել կանխարգելիչ միջոցառումների ու հետևանքների վերացման առաջնահերթ աշխատանքների պլանավորումը և իրականացումը.

բ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության իրավասությանը վերաբերող հարցերի մասին Հայաստանի Հանրապետության նախարարությունների և գերատեսչությունների հետ համատեղ մշակել միջոցառումների հիմնավորված փաստաթղթեր և սահմանված կարգով ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն.

գ) մասնակցել արտակարգ իրավիճակների վերացման և ռիսկի գնահատման նպատակով ստեղծված հանձնաժողովների աշխատանքներին.

դ) ներդնել սելավների վերաբերյալ տվյալների բանկ և մշակել ռիսկի գնահատման և քարտեզագրման հիմնադրույթները.

ե) սահմանել մոնիտորինգ` շահագրգիռ նախարարությունների կողմից վթարային ջրամբարներում և պոչամբարներում մշակվող կանխարգելիչ միջոցառումների և դրանց իրականացման աշխատանքների վրա:

Ձեռնարկված միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի`

ա) գնահատելու վտանգավոր օջախների վնասազերծման առաջնահերթ աշխատանքները և նվազեցնելու բնակչությանը սպառնացող վտանգը.

բ) ապահովելու երկրի սոցիալ-տնտեսական համակարգի արդյունաբերական ձեռնարկությունների, հաղորդակցուղիների և այլ ճյուղերի զարգացման ռիթմիկ պայմաններ.

գ) մշակելու հեռանկարային ծրագրեր առավել խոշոր բնական աղետների օջախների վնասազերծման և կանխարգելման վերաբերյալ:

Բնական աղետների կանխարգելման և հետևանքների վերացման աշխատանքների համակարգումն ապահովելու համար նախատեսված միջոցառումների և անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ տվյալները նշված են N 1 հավելվածի 1.6-րդ կետում, իսկ միջոցառումների իրականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները` N 1 հավելվածի 1.9, 1.11, 1.14, 1.19, 1.20 և 1.21-րդ կետերում:

Տեխնածին բնույթի աղետներ

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում տեխնածին բնույթի աղետների կանխարգելման ռիսկի նվազեցման, հետևանքների մեղմացման պետական ռազմավարության մշակման և մոնիտորինգի համակարգի ներդրման նպատակով նախատեսվում է`

ա) ստեղծել և զարգացնել մոնիտորինգի հանրապետական, տարածքային և գերատեսչական համակարգեր` օգտագործելով գոյություն ունեցող լաբորատոր վերահսկողության և դիտարկման ցանցը.

բ) մշակել պետական, գերատեսչական և տարածքային մակարդակներով տնտեսական մեխանիզմներ.

գ) ուսումնասիրել և գնահատել հանրապետության տարածքի տեխնածին բնույթի վտանգավորությունը.

դ) ստեղծել մեծ ռիսկի օբյեկտների համար ապահովագրական ֆոնդեր և դրանց փաստաթղթային արդյունավետ համակարգեր.

ե) բարձրացնել տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակների հետևանքների վերացման արդյունավետությունը` ի հաշիվ առաջավոր տեխնոլոգիաների և տեխնիկական միջոցների մշակման ու օգտագործման:

Ծրագրային միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի`

ա) նվազեցնելու տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակների առաջացման հնարավորությունները:

բ) նվազեցնելու պետական և մարզային բյուջեներից վթարների հետևանքների վերացման համար կատարված հատկացումները` 20-30 տոկոսը ներդնելով արտաբյուջետային ֆոնդից` վնասները փոխհատուցելու համար.

գ) նորմավորելու թույլատրելի ռիսկերը և առավելագույն չափով իջեցնելու տեխնածին վթարների ազդեցության գոտում բնակվող բնակչության ռիսկը:

Տեխնածին բնույթի աղետների կանխարգելման և հետևանքների վերացման աշխատանքների համակարգման վերաբերյալ առաջնահերթ միջոցառումները նշված են N 1 հավելվածի 1.7-րդ կետում, իսկ միջոցառումների իրականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները` N 1 հավելվածի 1.8, 1.9 և 1.20-րդ կետերում:

Ամոնիակային սառցարանային տնտեսությունները

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ներկայումս գործում է շուրջ 60 ամոնիակային սառցարանային տնտեսություն:

Սառցարանային տնտեսությունների զգալի մեծամասնությունը սեփականաշնորհված է անհատ անձանց կողմից և շահագործումն իրականացվում է անվտանգության տեխնիկական նորմերի կոպիտ խախտումներով:

Շահագործման նախագծերի հաճախակի բացակայության պատճառով համակարգը դրվում է ճնշման տակ: Մոնտաժային աշխատանքներն իրականացվում են առանց փորձարկումների, ոչ մասնագիտացված կազմակերպությունների կողմից:

Հանրապետության բնակչության անվտանգությունը պաշտպանելու և արտադրական ձեռնարկությունների կայուն շահագործման գործընթացն ապահովելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) գույքագրել ամոնիակային սառցարանային տնտեսությունների ճնշակային համակարգը.

բ) կազմել ճնշակային համակարգի անձնագրեր.

գ) փորձարկել ճնշակային համակարգերը.

դ) մշակել ամոնիակային սառցարանային տնտեսությունների շահագործման անվտանգության փաստաթղթերը, տեխնոլոգիական ռեգլամենտը և փորձաքննել տեխնոլոգիական նախագծերը.

ե) իրականացնել սառցարանային տնտեսությունների ամոնիակ գազի սահմանային կոնցենտրացիաների լաբորատոր վերլուծություններ:

Ձեռնարկված ծրագրային միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի բարելավելու պայթյունավտանգ ամոնիակային սառցարանային տնտեսություններում սարքավորումների տեխնիկական վիճակը և ապահովելու արտադրական ձեռնարկությունների շահագործման հուսալիությունն ու անձնակազմի անվտանգությունը (N 1 հավելված, 1.8-րդ կետ):

2. Արդյունաբերություն

Հանրապետության տարածքում արտակարգ իրավիճակների առաջացման պոտենցիալ օջախները գունավոր մետալուրգիայի արդյունաբերության հարստացուցիչ ֆաբրիկաների պոչամբարները և պայթյունավտանգ արտադրական ձեռնարկություններն են:

Հանրապետության տարածքում ներկայումս գոյություն ունի 12 պոչամբար` շուրջ 300 մլն մ3 ծավալով, այդ թվում` երկուսը գործող` 230 մլն մ³  ծավալով:

Կոնսերվացված պոչամբարներից երկուսը, Սյունիքի մարզերում 4.6 մլն մ³  Գեղանուշ և մեկ մլն մ³  Նազիկ գետերի վրա, գտնվում են ծայրահեղ վթարային վիճակում և վտանգ են սպառնում Ոխչի և Որոտան գետերի առափնյա բնակավայրերի բնակչությանը, գյուղատնտեսական հողատեսքերին և հաղորդակցուղիներին:

Ծրագրով նախատեսվում է ավարտել Գեղանուշ գետի վրա գոյություն ունեցող պոչամբարի նոր ջրհեռ կառուցվածքների շինարարությունը և նախագծել ու իրականացնել նոր ջրհեռ կառուցվածքներ` Դաստակերտի պոչամբարի անվտանգությունն ապահովելու համար:

Նշված միջոցառումները կկանխեն Որոտան գետի առափնյա բնակավայրերին և էներգահամակարգի օբյեկտներին սպառնացող վտանգը և կապահովեն բնակչության, շրջակա միջավայրի և պոչամբարների հուսալի պահպանությունը:

Ծրագրով հակահրդեհային պաշտպանական միջոցառումներ են նախատեսվում «Նաիրիտ» գիտաարտադրական ՊՓԲԸ-ում, «Հայնավթամթերք» ՊՓԲԸ-ում և «Պոլիվինիլացետատ» ՓԲԸ-ում:

Կանխարգելիչ միջոցառումների համար պահանջվող անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ տվյալները նշված են N 1 հավելվածի 1.9-րդ կետում:

3. Առողջապահություն

Տարբեր բնույթի արտակարգ իրավիճակներում բնակչության դիմակայությունն ապահովելու անհրաժեշտ պայմանը երկրում գիտականորեն հիմնավորված առողջապահական մասնագիտացված կարգի առկայությունն է:

Հանրապետության բնակչության կյանքն արտակարգ իրավիճակներում փրկելու և առողջությունը պահպանելու նպատակով ծրագրի առաջնահերթ կարգի միջոցառումներում նախատեսվում է`

ա) առողջապահության համակարգում ստեղծել աղետների բժշկության հանրապետական ցանց.

բ) ստեղծել ինքնավար, շարժական բազմաբնույթ հոսպիտալ.

գ) ստեղծել աղետների բժշկության օպերատիվ կապի և տեղեկատվական-կառավարման համակարգ.

դ) առողջապահական հիմնարկներում ստեղծել և վերակառուցել պաշտպանական կառույցներ.

ե) կատարելագործել կապը հանրապետության առողջապահական հիմնարկների հետ.

զ) ստեղծել համաճարակային աղետների բժշկության կատարելագործված շարժական դաշտային ծառայություններ.

Ծրագրով նախատեսված առաջնահերթ միջոցառումները հնարավորություն կստեղծեն կայուն կերպով ապահովել բուժօգնությունն աղետներից տուժածներին, նվազեցնել զոհերի և հաշմանդամների թիվը և արագացնել տուժածների առողջացումը (N 1 հավելված, 1.10-րդ կետ):

4. Բնապահպանություն

Արտակարգ իրավիճակներում բնակչությանն սպառնացող սելավային և օդերևութաբանական երևույթների վերաբերյալ ստույգ և անընդմեջ տեղեկատվական տվյալների հաղորդումն անխափան ապահովելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) Հայաստանի Հանրապետության հիդրոօդերևութաբանության վարչության վարչական շենքի նկուղային հարկում կազմակերպել պահուստային ղեկավարման կետ.

բ) հիդրոլոգիական տվյալների ճշտության հավանականությունը բարձրացնելու նպատակով վերականգնել հանրապետության խոշոր գետերի վրա նախկինում տեղադրված հիդրոմետրիկական 35 չափիչ կետերի աշխատանքը.

գ) հանրապետությունում վերականգնել և վերազինել հակակարկտային ծառայությունը, որի ջոկատը 1964-1976 թվականներին գործել է «Հայհիդրոմետ» վարչության կազմում, իսկ հետագայում` մինչև 1991 թվականը, գործել է որպես ռազմականացված ինքնուրույն ծառայություն:

Ծառայությունը բաղկացած էր 12 ջոկատից և սպասարկում էր շուրջ մեկ մլն հեկտար տարածություն` 1000-1800 նիշերի վրա, որից` շուրջ 50 տոկոսը գյուղատնտեսական հողատեսքեր:

Եթե կարկտահարությունից պաշտպանված տարածությունները հակակարկտային ծառայության գործունեության առաջին տարիների ընթացքում կազմում էր շուրջ 28 հազ. հեկտար, ապա վերջին 10 տարվա ընթացքում դրանց մակերեսը հասցվել է միջին հաշվով մինչև 1,1 մլն հեկտարի, իսկ արդյունավետության ցուցանիշը 85 տոկոսի:

Հաշվի առնելով, որ 1991 թվականին հակակարկտային ծառայության գործունեության դադարումից հետո գյուղատնտեսությանը և բնակչությանը պատճառած վնասները գնահատվում են մլրդ դրամով` ծրագրով նախատեսվում է ծառայության աստիճանական վերականգնում:

Նախատեսված միջոցառումների իրականացումը կբարձրացնի Հայաստանի Հանրապետության շահագրգիռ նախարարություններին, մարզպետարաններին և հասարակությանը հաղորդվող հիդրոօդերևութաբանական տվյալների ճշտությունը և դրանց հաղորդման հուսալիությունը (N 1 հավելված, 1.11-րդ կետ):

5. Գյուղատնտեսություն

Հակաանասնահամաճարակային կանխարգելիչ միջոցառումները

Արտակարգ իրավիճակներում գյուղատնտեսական կենդանիների հակաանասնահամաճարակային, անասնաբուժական, բուժկանխարգելիչ, ախտորոշիչ ու սանիտարահիգիենիկ և այլ անհրաժեշտ պլանային միջոցառումների խախտման հետևանքով, ստեղծվում է վարակի տարածման և այլ վտանգներով լի իրավիճակ:

Արտակարգ իրավիճակներում գյուղատնտեսական կենդանիների պահպանման հակահամաճարակային միջոցառումներն իրականացնելու, բնակչությանը զոոանտրոպոնոզ (տարափոխիկ) հիվանդություններից պաշտպանելու նպատակով ծրագրով նախատեսվում է`

ա) սուր և քրոնիկական ընթացքով վարակիչ և ինվազիոն, ինչպես նաև մասսայական ոչ վարակիչ հիվանդություններով հիվանդ, մեխանիկական ծանր վնասվածքներ ստացած կենդանիների առանձնացում ու պարտադիր կանխարգելիչ միջոցառումների անցկացում և բուժում.

բ) կենդանիների գլխաքանակի պահպանում, դրանց առողջության ապահովում, վարակիչ հիվանդությունների տարածման կանխում, տնտեսական վնասների նվազեցում, ինչպես նաև զոոանտրոպոնոզ (տարափոխիկ) հիվանդություններից բնակչության պաշտպանություն.

գ) վարակիչ հիվանդությունների և մեխանիկական վնասվածքների հետևանքով մահացած կենդանիների դիակների ախտահանում կամ ոչնչացում հատուկ այդ նպատակների համար հատկացված անասնագերեզմանոցներում:

Ձեռնարկված միջոցառումների իրականացումը հնարավորություն կստեղծի պահպանելու գյուղատնտեսական կենդանիների գլխաքանակը, կանխելու վարակիչ հիվանդությունների տարածումը, պակասեցնելու տնտեսական վնասները և պաշտպանելու բնակչությունը զոոանտրոպոնոզ հիվանդություններից (N 1 հավելված, 1.12-րդ կետ):

Ջրամբարներ

Հանրապետության տարածքում գոյություն ունեցող 85 ջրամբարում, 0,3 մլն խոր. մետրից մինչև 525 մլն խոր. մետր ծավալով, տարեկան կուտակվում է շուրջ 1,6 մլրդ խոր մետր ջուր, որն օգտագործվում է տարբեր ոլորտներում:

Ներկայումս Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ վերակառուցվում են համեմատաբար խոշոր ջրամբարներից 25-ը և ծրագրավորվում է վերակառուցել մնացած 60-ը, այդ թվում` հանրապետության բնակչության համար պոտենցիալ վտանգի օջախ հանդիսացող վթարային վիճակի մեջ գտնվող Նուբարաշենի ու Բարձրունու ջրամբարները, Ջաջուռի սելավային կարգավորիչը և կառուցված, բայց շահագործման չհանձնված Մարմարիկի, Գեխիի ջրամբարների հիդրոհանգույցները:

Կարանտինի ԵՎ առանձնապես վնասակար օրգանիզմների դեմ պայքարը

Երկրագործության ոլորտում բազմապիսի տարերային աղետների շարքն է դասվում նաև կարանտինի հիվանդությունների և վնասատուների համաճարակները:

Մշակաբույսերի բերքը պահպանելու և բնակչությանը նյութական կորուստներից զերծ պահելու նպատակով նախատեսվում է գյուղատնտեսության համակարգում իրականացնել միջոցառումներ`

ա) բնական աղետից տուժած մշակաբույսերի տեխնոլոգիաների ճշգրտման և հետևանքների վերացման ուղղությամբ.

բ) ագրոտեխնիկական կանոնների պահպանման, ցրտադիմացկունության ապահովման ուղղությամբ.

գ) փրկարար ջոկատների, տեխնիկական միջոցների, պետական, զինվորական, ժողովրդավարական, գիտական. մասնագիտական ուժերի համախմբման և օժանդակության կազմակերպման ուղղությամբ.

դ) սերմանյութերի, տնկանյութերի, պարարտանյութերի, վառելանյութերի, պահեստամասերի, թունանյութերի, տեխնիկայի և այլ միջոցների հատկացման ուղղությամբ (N 1 հավելված, 1.13-րդ կետ):

Հակահեղեղային միջոցառումներԸ

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ամենամյա գարնանային հեղեղումների ու սելավների ժամանակ առավելապես ջրածածկման են ենթարկվում և բնակչությանը նյութական մեծ վնասներ պատճառում Հրազդան, Ախուրյան, Վեդի, Գավառագետ, Աղստև, Դեբեդ գետերի և Ջաջուռ, Նարեկ սելավատարների ջրավազանների առափնյա բնակավայրերը:

Նշված գետերի առափնյա բնակավայրերի բնակչության անվտանգությունն ապահովելու, գյուղատնտեսական հողատեսքերն ու հաղորդակցուղիները ջրածածկումից պաշտպանելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) վերակառուցել Հրազդան գետի ափապաշտպան կառուցվածքները` Բջնի-Սիս բնակավայրերի հատվածում.

բ) մշակել հակասելավային միջոցառումներ` Իջևան քաղաքը և շրջակա առափնյա բնակավայրերը սելավներից պաշտպանելու համար.

գ) իրականացնել անավարտ սելավատարներ ջրանցքի շինարարությունը և Ջաջուռի սելավակարգավորիչ ջրամբարի վերակառուցման աշխատանքները` Գյումրի քաղաքի նորակառույց թաղամասերն Ախուրյան գետի ջրավազանի սելավատարներից պաշտպանելու համար.

դ) վերակառուցել Գավառագետի վրա կառուցված սելավատար ջրանցքը` Գավառ քաղաքի բնակչության անվտանգությունն ապահովելու համար.

ե) իրականացնել հակասելավային կարգավորիչ միջոցառումներ` Վեդի գետի ջրավազանի սելավատարներից նարեկ, Քաղցրաշեն և Այգեզարդ գյուղերը պաշտպանելու համար.

զ) իրականացնել սելավատար և ափապաշտպան կառուցվածքների վերակառուցումը` Դեբեդ գետի ջրավազանի սելավատարներից «Ախթալա» կայարանի շրջակա տարածքի բնակչության անվտանգությունը և հաղորդակցուղիների շահագործման հուսալիությունն ապահովելու համար:

է) իրականացնել Գորիս քաղաքի տարածքի պաշտպանության հակասելավային միջոցառումներ և ափապաշտպան կառուցվածքների վերականգնման աշխատանքներ.

Ծրագրով նախատեսված միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի ջրածածկումից ու հեղեղումներից պաշտպանելու տարեկան շուրջ 7 հազ. հեկտար ոռոգելի հողատարածություններ, այդ թվում` բնակավայրեր (N 1 հավելված 14-րդ կետ):

6. Էներգետիկա

Արտակարգ իրավիճակներում հանրապետության էներգետիկ համակարգի կայուն գործընթացը և բնակչության սպասարկման ոլորտի կազմակերպությունների անխափան էլեկտրամատակարարումն ու կառավարումն ապահովելու նպատակով ծրագրով նախատեսվում է`

ա) ապահովել «ՀԱԷԿ» ՓԲԸ-ի հետ հակավթարային կապի և ազդարարման համակարգի կայուն աշխատանքը.

բ) «Բարձրավոլտ էլեկտրացանցեր» ՊՓԲԸ-ի հարավային մասնաճյուղի անձնակազմի համար վերակառուցել ապաստարանը և կառավարման կետը.

գ) իրականացնել տեխնիկական միջոցառումներ` «Բարձրավոլտ էլեկտրացանցեր» ՊՓԲԸ-ի արևելյան մասնաճյուղի անձնակազմի անվտանգությունն արտակարգ իրավիճակներում ապահովելու համար.

դ) «Բարձրավոլտ էլեկտրացանցեր» ՊՓԲԸ-ի Տավուշի մասնաճյուղի անձնակազմի համար կառուցել ապաստարան և վերակառուցել սողանքային զանգվածներով անցնող բարձր լարվածության գծերի հենարանները.

ե) «Երևանի ՋԷԿ» ՊՓԲԸ-ի անձնակազմի համար վերակառուցել ՊՈՒ-100, N 311 ապաստարանը.

զ) իրականացնել «Հրազդանի ՋԷԿ» ՊՓԲԸ-ի կենսագործունեության ապահովումը և անձնակազմի պաշտպանությունը:

Էներգետիկ համակարգի ծրագրային միջոցառումների վերաբերյալ տվյալները և անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցառումները նշված են N 1 հավելվածի 15-րդ կետում.

7. Կապ ԵՎ տեղեկատվական համակարգ

Հանրապետության տարածքում արտակարգ իրավիճակներում հեռախոսային ցանցի աշխատանքի հուսալիությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ է գոյություն ունեցող հեռախոսային ցանցերը պահուստավորել գերատեսչական հեռախոսացանցերով` օգտագործելով լարային կապի միջոցներն ու ռադիո և արբանյակային կապի համակարգերը:

Ծրագրով նախատեսվում է չորս աստիճանաձև օպերատիվ տեղեկատվական ցանցի կազմակերպում:

Առաջին աստիճանի օպերատիվ տեղեկատվական ցանցի գյուղական համայնքատարածքային կենտրոն:

Օգտագործելով գործող տեղական հեռախոսային ցանցերը տարածքային կենտրոններում լրացուցիչ տեղադրվում է գերկարճալիք տիրույթի կայաններ և յուրաքանչյուր գյուղական համայնքին տրամադրվում է երկուական վերջնային սարքավորումներ (տերմինալներ):

Երկրորդ աստիճանի օպերատիվ տեղեկատվական ցանց տարածքային կենտրոն-մարզկենտրոն:

Տարածքային կենտրոնների և մարզկենտրոնների ներսում արտակարգ իրավիճակներում օգտագործվում է գերկարճալիք տիրույթի ռադիոկապը` տարածքային կենտրոններում պատասխանատու անձանց տրամադրելով 2-3 վերջնային սարքավորում (տերմինալներ), իսկ մարզկենտրոններում` 3-5 վերջնային սարքավորում (տերմինալներ):

Հաշվի առնելով հանրապետության բարդ մակերևույթապատկերը, տարածքային կենտրոնների և մարզկենտրոնների միջև կապը իրականացվում է գործող լարային ներհանրապետական կապուղիների միջոցով` պահուստավորելով այն սակավազոր կարճալիքային ռադիոկայաններով:

Երրորդ աստիճանի օպերատիվ տեղեկատվական ցանցի` մարզկենտրոններ-մայրաքաղաք:

Օգտագործելով առաջին և երկրորդ աստիճաններում նկարագրված կապի միջոցները` մարզկենտրոններից մայրաքաղաք նախատեսվում է «ԻՆՄԱՐՍԱՏ» արբանյակային կապը, որի վերջնային սարքավորումը (տերմինալ) տեղադրվում է մարզպետների աշխատասենյակներում:

Չորրորդ աստիճանի օպերատիվ տեղեկատվական ցանց` կապի կազմակերպումը մայրաքաղաքում:

Գործող կապի միջոցների հետ մեկտեղ օգտագործվում է բջջային շարժական հեռախոսակապի ցանցը, «ԱԼԹԱՅ» ռադիոհեռախոսային ցանցը «ՓԵՅՋԻՆԳ» ռադիոորոնման համակարգը:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության շենքում արտակարգ իրավիճակների օպերատիվ հերթապահի սենյակը կահավորվում է անհրաժեշտ կապի միջոցներով:

Հատուկ ուշադրություն է դարձվում Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի և Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի հետ կապի ապահովմանը` հանրապետության ցանկացած կետի հետ, նրանց ավտոմեքենաներում տեղադրվում է «ԻՆՄԱՐՍԱՏ-ՄԻՆԻ-Մ» ստանդարտի «ԿԱՊՍԱՏ» արբանյակային հեռախոսներ:

Արտակարգ իրավիճակներում հուսալի և հաստատուն կապը նախատեսվում է կազմակերպել «ԻՐԻԴՈՒՄ» արբանյակային կապի համակարգի միջոցով (N 1 հավելված, 1.16-րդ կետ):

8. Ներքին գործերի նախարարության ծրագրային միջոցառումներ

Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերի համապատասխան ծառայությունների համագործակցությունը, քաղպաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների վարչության ուժերի հետ կանոնակարգելու, տեղեկատվական տվյալների օպերատիվ փոխանակումը, օպերատիվ վթարավերականգնողական միջոցառումների իրականացումը, հրշեջ ծառայությունների գործողությունների արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) վերակառուցել պահեստային կետերը` վերազինելով ժամանակակից կապի միջոցներով.

բ) հրշեջ ծառայությունը համալրել ժամանակակից տեխնիկական ու տրանսպորտային միջոցներով.

գ) բուժծառայությանը կից ստեղծել շարժական ախտորոշիչ ու առաջին բուժօգնության լաբորատորիա.

դ) ստեղծել ու վերազինել պահեստային հնարավորություններ` արտակարգ իրավիճակներում պետավտոտեսչության պարտականություններն անխափան իրականացնելու համար:

Նշված միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի արտակարգ իրավիճակներում արտակարգ իրավիճակների, քաղպաշտպանության ու ներքին գործերի նախարարության համապատասխան ուժերի անխափան և արդյունավետ գործողությունների իրականացման համար (N 1 հավելված, 17-րդ կետ):

9. Տրանսպորտ

Արտակարգ իրավիճակներում օպերատիվ կարգով պոտենցիալ վտանգավոր օբյեկտների իրավիճակի գնահատման ժամանակակից կատարելագործման մեթոդների ներդրման, վտանգավոր բեռների տեղափոխման, տուժվածների հետազննման, հայտնաբերման, տեղափոխման և առաջին բուժօգնության խնդիրները լուծելու նպատակով նախատեսվում է`

ա) առավելագույն չափով ապահովել քաղաքների ու բնակավայրերի խիստ բնակեցված թաղամասերում տրանսպորտային միջոցների և հողափոր մեքենաների անցողունակությունը.

բ) խոշոր քաղաքներում լուծել շրջանցումային ճանապարհների նախագծման և իրականացման հարցերը.

գ) ռազմավարական նշանակություն ունեցող ավտոմայրուղիներում ապահովել խոշոր կառուցվածքների տեխնիկական անվտանգությունը (թունելներ, կամուրջներ).

դ) ձեռնարկել միջոցներ ճանապարհների այլ տարբերակի բացակայության դեպքում արտակարգ իրավիճակներում ապահովելու բնակչության անվտանգությունը և փրկարարական ու վթարավերականգնողական աշխատանքների անխափան գործընթացը:

Հանրապետության ավտոմայրուղիների ռիթմիկ շահագործումն ապահովելու նպատակով վտանգավոր հատվածների վերակառուցման համար պահանջվող միջոցառումների և անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ տվյալները նշված են N 1 հավելվածի 1.18-րդ կետում:

10. Քաղաքաշինություն

Հանրապետության տարածքի համար բնորոշ արտածին երկրաբանական վտանգավոր, հատկապես, սողանքային երևույթները խոշոր նյութական վնասներ են պատճառում Հայաստանի Հանրապետության բնակչությանը (մարդկային զոհերով) և սոցիալ-տնտեսական համակարգի կառույցներին:

Սողանքային երևույթների լայն տարածմամբ, բազմազանությամբ, ակտիվ դինամիկայով և համատարած ընդգրկվածությամբ տարանջատվում են Տավուշի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և Կոտայքի մարզերը:

Հանրապետության քաղաքների, բնակավայրերի, հաղորդակցուղիների և այլ օբյեկտների տարածքներն ընդգրկված են երկրաբանական վտանգավոր երևույթներով, որոնք ծայրահեղ բացասաբար են անդրադառնում մարզերի, հանրապետության տարբեր ոլորտների տնտեսական գործունեության վրա, պատճառ դառնում արտակարգ իրավիճակների առաջացմանը և բնակչության պաշտպանվածության նվազեցմանը:

Վտանգավոր արտածին երկրադինամիկական երևույթների դեմ պայքարի, կանխարգելման և հետևանքների նվազեցման առաջնահերթ միջոցառումների մշակման նպատակով նախատեսվում է`

ա) նշված մարզերում հիմնավորել և գնահատել առաջնահերթ օբյեկտների սողանքավտանգավորության աստիճանը.

բ) առավել կարևոր օբյեկտներում կազմակերպել երկրաբանական վտանգավոր արտածին գործընթացների երկարատև դիտարկումներ լանջերի կայունության բարձրացման միջոցառումներ և կանխարգելիչ նոր տեխնոլոգիաների փորձարկումներ.

գ) իրականացնել հակասողանքային պաշտպանական միջոցառումների նախագծահետազննական և շինարարական աշխատանքները:

Ծրագրի իրականացումը պայմաններ կստեղծի հիմնավորելու, ըստ վտանգավորության աստիճանի, սողանքավտանգ տեղամասերի որակավորման, անհետաձգելի պաշտպանական միջոցառումների իրագործման հերթականությունը և բարձրացնելու բնակչության ու շրջակա միջավայրի պաշտպանվածության աստիճանը (N 1 հավելված, 1.19-րդ կետ):

քաղ. Երևան

Երևանը հանրապետության տարածքում համարվում է ամենամեծ ռիսկի ենթակա քաղաք և դրա բնակչության անվտանգության ապահովումը բնական ու տեխնածին բնույթի աղետներից դասվում է պետական նշանակության խնդիրների շարքը:

Հանրապետության մայրաքաղաքի բնակչության անվտանգության ապահովման և սոցիալ-տնտեսական համակարգի անխափան գործունեությունն արտակարգ իրավիճակներում ապահովելու նպատակով ծրագրով նախատեսվում է`

ա) քաղաքի կենտրոնական (140 հա), ինչպես նաև հարավային արդյունաբերական մասերում և Շոռաղբյուր գետի հովիտներում (405 հա) իրականացնել միջոցառումներ` գրունտային ջրերի մակարդակի իջեցման համար.

բ) ռազմավարական նշանակության վթարային 10 կամրջի ընդհանուր նշանակության 15 ուղեցույցի ու 27 ստորգետնյա անցումի ամրացում և վերականգնում.

գ) Ջրվեժ, Ողջաբերդ և Բերդաձոր գետերի ջրավազանները ջրածածկումից ու սելավային երևույթներից պաշտպանելու ինժեներական միջոցառումների (500 հա) իրականացում.

դ) կենցաղային աղբի վերամշակում` շրջակա միջավայրն աղտոտումից պաշտպանելու, կենսագազ ստանալու և այն զանազան կոմունալ-կենցաղային կարիքների, ինչպես նաև սննդարդյունաբերության մեջ օգտագործելու համար.

ե) մոնիտորինգի կոնստրուկտիվ համակարգի ստեղծում` արտակարգ իրավիճակների հսկման, կառավարման, կառույցների ինժեներական պաշտպանության ու տեխնածին երևույթների նախազգուշացման համար.

զ) Ավանի աղի հանքի շահագործված ստորգետնյա հանքախորշերի ամրության գործիքային հետազոտում` վերգետնյա կառույցների կայունությունն ստուգելու նպատակով.

է) հակասողանքային ինժեներական պաշտպանական միջոցառումների իրականացում`

արևելյան մասում` Ջրվեժ գետի միջին հոսքի հովտում (250 հա),

հարավ-արևելյան մասում` Նուբարաշենի գերեզմանոցի տարածքում (80 հա),

Նուբարաշենի ալյուվիալ դարավանի տարածքում (150 հա),

Շոռաղբյուր գետի հովտի սահմաններում, համանուն անտիկլինալում (200 հա),

հարավային և հարավ-արևելյան մասերում ընկնող Շոռաղբյուրի և Խարբերդի այգիների տարածքում (590 հա).

ը) քաղաքի տարածքում փլվածքների և սողանքային երևույթների համատեղ ինժեներական պաշտպանության միջոցառումների իրականացում` Հրազդան, Ջրվեժ, Գետառ և Բերդաձոր գետերի ջրավազաններում (1480 հա).

թ) շահագործված հանքերի ռեկուլտիվացիա, չոր հովիտների վերացում.

ժ) բնակելի թաղամասերի տակ` մետրոպոլիտենի «Բարեկամություն» կայարանից մինչև «Աջափնյակ» կայարան թունելների ամրացման և բետոնապատման աշխատանքների իրականացում.

ժա) մետրոպոլիտենի էլեկտրամատակարարման, օդափոխության, քիմիական պաշտպանության և այլ միջոցառումների իրականացում:

Նշված միջոցառումների և դրանց իրականացման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ տվյալները նշված են N 1 հավելվածի 1.20-րդ կետում:

ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա

Երկրադինամիկական վտանգավոր երԵՎույթների դեմ պայքարի արդյունավետ գործնական միջոցառումների մշակում

Հայաստանի Հանրապետության տարածքը բնորոշվում է արտածին երկրաբանական վտանգավոր, հատկապես, սողանքների լայն տարածմամբ, բազմազանությամբ և ակտիվ դինամիկայով: Երկրաբանական միջավայրի պահպանման և դրա շահավետ օգտագործման նպատակով մշակվող հակասողանքային ինժեներատեխնիկական միջոցառումների գործարկման համալիր տեսական հիմքերը և մեթոդները գիտականորեն հիմնավորելու, կառավարելու և դրանց վտանգի ու ռիսկի բնական և տեխնածին բաղադրիչների գնահատման երկրատեղեկատվական (գեոինֆորմացիոն) համակարգի ստեղծման նպատակով ծրագրով նախատեսվում է`

ա) սողանքավտանգ տարածաշրջաններում հիմնավորել և գնահատել վտանգավորության աստիճանը.

բ) մշակել նախալեռնային տարածքների արտածին վտանգավոր երևույթների ուսումնասիրման և կանխարգելման նոր մեթոդներ.

գ) առավել կարևոր օբյեկտներում կազմակերպել երկրաբանական վտանգավոր արտածին գործընթացների երկարատև դիտարկումներ.

դ) բացահայտել վտանգավոր տեղամասերի կայունության արժեքները և դրանց փոփոխության օրինաչափությունները.

ե) մաթեմատիկական կանխատեսումային ծրագրերի օգնությամբ մշակել միջոցառումների արդյունավետ և տնտեսապես նպատակահարմար տարբերակներ.

զ) կատարել կանխատեսումային և ռիսկի հաշվարկներ.

է) ստեղծել հատուկ երկրատեղեկատվական համակարգ` հանրապետության տարածքում արտակարգ իրավիճակները կառավարելու և պաշտպանական միջոցառումներ մշակելու համար:

Ծրագրային միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի արտածին երկրադինամիկական, վտանգավոր երևույթների կանխատեսման և կանխարգելման արդյունավետ լուծումների կիրառման, բնակչության և շրջակա միջավայրի պաշտպանվածության աստիճանի բարձրացման համար (N 1 հավելված, 1.21-րդ կետ):

VII. Ծրագրի ֆինանսական ապահովվածությունը ԵՎ իրականացման մեխանիզմը

ՀՀ ԱԻՎ-ի ստորաբաժանումների պահպանման և շահագործման ծախսերը նախատեսվում է իրականացնել տարեկան հատկացվող բյուջետային միջոցների հաշվին, իսկ ծրագրային խնդիրները` կապված նոր վերահսկիչ, կապի, փրկարարական ուժերի վերազինման հետ` հանրապետության տարեկան բյուջեների ծրագրային հատկացումների հաշվին:

Բնական և տեխնածին աղետների կանխարգելման ու դրանց հետևանքների մեղմացման ծրագրային հանրապետական նշանակության բարդ և տարածաշրջանային բնույթ կրող հիմնարար խնդիրների ֆինանսավորման համար անհրաժեշտ գումարի չափը դիտարկել Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի նախագծերի մշակման ընթացքում` ելնելով Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի կանխատեսվող եկամուտների հնարավորություններից (N 2 հավելված):

Ծրագրով նախատեսված 20347 մլն դրամ պահանջող միջոցառումներից 4366 մլն դրամ պահանջող միջոցառումները նախատեսվում են իրականացնել 2000 թվականին, իսկ 15981 մլն դրամ պահանջողը` երկրորդ փուլում` 2001-2004 թվականներին:

Ծրագրի իրականացման ընթացքում նախատեսվում է որոշ աշխատանքներ կատարել արտաբյուջետային միջոցների հաշվին, որոնց թվում կարող են դասվել շահագրգիռ հասարակական կազմակերպությունները և տնտեսավարող սուբյեկտները:

Ծրագրի պատվիրատուն Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն է, իրականացման աշխատանքների համակարգողը` ՀՀ ԱԻՎ-ը:

Ծրագրի կատարողներն են` ՀՀ ԱԻՎ-ի ծառայությունները, Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերության և առևտրի նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության բնապահպանության նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկայի նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության փոստի և հեռահաղորդակցության նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության տրանսպորտի նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարությունը, Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի և Երևանի քաղաքապետարանը:

VIII. Ծրագրային միջոցառումների իրականացման ժամկետները ԵՎ փուլերը

Ծրագրային միջոցառումների իրականացման առաջին փուլ` 2000-2001 թվականներին նախատեսվում է`

ա) ստեղծել անհրաժեշտ կազմակերպչական, գիտական, տնտեսական և իրավական հիմքեր` ծրագրի իրականացումն ապահովելու համար.

բ) բնական և տեխնածին աղետների ռիսկի աստիճանից շրջանցել հանրապետական տարածքը.

գ) ստեղծել բնական և տեխնածին աղետների կանխատեսման ու գնահատման հանրապետական, տարածքային և ոլորտային մոնիտորինգի համակարգ.

դ) իրականացնել հանրապետության համալիր ռիսկի բարձր ցուցանիշներ ունեցող տարածքներում արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման և դրանց հետևանքների վերացման առաջնահերթ միջոցառումներ.

ե) նախապատրաստել բնակչությանն արտակարգ իրավիճակներին, կատարելագործել ազդարարման տեղեկատվական համակարգը, վերազինել փրկարարական ուժերը.

Ծրագրային միջոցառումների իրականացման երկրորդ փուլ` 2002-2004 թվականներին նախատեսվում է իրականացնել հանրապետության տարածքում արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման, բնական և տեխնածին ռիսկերի կառավարման, հետևանքների մեղմացման երկարաժամկետ համալիր ծրագրային միջոցառումներ (N 2 հավելված):

IX. Ծրագրի արդյունավետությունը ԵՎ նրա սոցիալ-տնտեսական ԵՎ բնապահպանական հետԵՎանքները

Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության ազգային առաջնահերթ ծրագրի (N 3 հավելված) իրականացման արդյունքում էապես կբարձրանա բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակներից հանրապետության բնակչության և տարածքի պաշտպանվածության աստիճանը:

Մշակված ծրագրային միջոցառումների իրականացումը հնարավորություն կտա հաշվարկելու և գնահատելու ռիսկի աստիճանը` բնակչության համար, ըստ հանրապետության աղետավտանգ տարածքների, և նվազեցնելու դրանց ազդեցության նախապայմանները:

Մոնիտորինգի համակարգի, լաբորատոր հսկողության կիրառման և վտանգավոր բնական պրոցեսների և երևույթների կանխատեսման համալիր միջոցառումների կիրառումը կնպաստի արտակարգ իրավիճակների հայտնաբերման և ռիսկի գնահատմանը:

Հիմք ընդունելով վերջին տարիների, հանրապետության տարածքում տեղի ունեցած բնական և արտածին բնույթի արտակարգ իրավիճակներում բնակչությանն ու տնտեսությանը պատճառած վնասների վերաբերյալ տվյալները` նախնական հաշվարկներով կարելի է ասել, որ կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացումը պայմաններ կստեղծի 10-15 անգամ պակասեցնելու արտակարգ իրավիճակների հետևանքների վերացման համար պահանջվող ծախսերը:

Վթարավերականգնողական ծառայությունների վերակազմավորումը, ուսուցումը և վերազինումը պայմաններ կստեղծեն արտակարգ իրավիճակներում իրականացնելու վթարավերականգնողական աշխատանքները բժշկության ցուցանիշներով պայմանավորված ժամկետներում:

Բնական և տեխնածին բնույթի աղետների հետևանքով առաջացած արտակարգ իրավիճակների թվի և հզորությունների նվազեցումն ու նոր անվտանգ տեխնոլոգիաների ներդրումը զգալի կերպով կնպաստի ազդեցության շրջակա միջավայրի վրա նվազեցմանը:

Արտակարգ իրավիճակների վերաբերյալ ժամանակին և լիարժեք տեղեկատվական հաղորդատվության դեպքում հնարավոր կլինի զգալի կերպով նվազեցնել բնակչության առողջությանը և կյանքին սպառնացող վտանգը, պակասեցնել նյութական կորուստներն ու ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա:

X. Եզրակացություն

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, չնայած հանրապետության սոցիալ-տնտեսական համակարգի զարգացման որոշակի բարդություններին, կարևորելով արտակարգ իրավիճակների խնդիրները, վերջին 10 տարվա ընթացքում 50-ից ավելի որոշումով անդրադարձել է բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման, դրանց հետևանքների մեղմացման և վերացման ուղղությամբ միջոցառումների ու իրականացման խնդիրներին:

Սակայն ֆինանսական միջոցների սահմանափակության պատճառով իրականացվել են միայն առաջնահերթ կարևոր միջոցառումները, որոնց թվին կարելի է դասել`

ա) բնակչության անվտանգության, կենսաապահովման և սոցիալ-տնտեսական համակարգի օբյեկտների ռիթմիկ գործունեության ապահովումը.

բ) ռազմավարական նշանակության հաղորդակցուղիների վերականգնումը և հուսալի շահագործման պայմանների ստեղծումը.

գ) վթարափրկարարական ծառայության ստեղծումն ու սպառազինումը, մարդկանց կյանքի փրկության, անհետաձգելի վթարավերականգնողական և արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման աշխատանքների կազմակերպումը:

Ծրագրի իրականացմամբ նախատեսվում է նախապես արտակարգ իրավիճակների ռիսկի նվազեցման, աղետի հետևանքների մեղմացման միջոցով պահպանել մարդկանց առողջությունն ու կյանքը, նվազեցնել նյութական կորուստները և ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա:

Հաշվի առնելով, որ բնական և տեխնածին բնույթի արտակարգ իրավիճակները լիովին կանխել հնարավոր չէ, այդ իսկ պատճառով դրանցից սպառնացող վտանգի և կորուստների նվազեցման խնդիրը պետք է հանդիսանա երկրի պետական քաղաքականության կարևոր տարրերից մեկը, որի հիմքում պետք է ընկած լինի վտանգի կանխատեսումն ու վաղաժամկետ ազդարարումը:

Ծրագիրը միաժամանակ պայմաններ է ստեղծում ապահովելու հանրապետության մյուս բնագավառներում մշակված ծրագրերի իրականացումը, որոնք առնչվում են արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման, հետևանքների մեղմացման և բնապահպանական միջոցառումների խնդիրների հետ:

Հետևաբար, ելնելով հանրապետության տնտեսական համակարգի կայուն զարգացման և ազգային անվտանգության շահերից, անհրաժեշտություն է առաջանում արտակարգ իրավիճակներին արագ արձագանքման և դրանց հետևանքների վերացման քաղաքականության կենտրոնը տեղափոխել արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման և հետևանքների նվազեցման առաջնահերթ միջոցառումների իրականացման քաղաքականության դաշտ:

Հավելված N 1 արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման և վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագրի

Ծրագրային միջոցառումներ 2000-2004 թթ. (մլն դրամ)

NN ը/կ	Միջոցառումների անվանումը	Կատարողը	Ֆինանսական միջոցներն ըստ աշխատանքի տեսակների և իրականացման ժամկետների
			ծախսերի տեսակները			իրականացման ժամկետները
			գիտական նախագիծ	իրականացման ծախսեր	ընդամենը	2000	2001	2002	2003	2004
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.1. Փրկարարական ուժերի ուսուցում, տեխնիկական վերազինում և վերականգնողական կենտրոնի կազմակերպում
1.	Վերականգնողական կենտրոնի կազմակերպում	ՀՀ ԱԻՎ	-	3,6	3,6	0,5	0,5	0,7	0,8	1,1
2.	Ուսումնական բազայի ստեղծում	ՀՀ ԱԻՎ	-	4,140	4,140	0,7	0,7	0,9	0,9	0,94
3.	ՀՀ ԱԻՎ-ի փրկարարական ուժերի տեխնիկական վերազինում	ՀՀ ԱԻՎ	-	67,36	67,36	15,0	15,0	15,0	15,0	7,36
	Ընդամենը		-	75.1	75.1	16.2	16.2	16.2	16.2	9.4
1.2. ՀՀ ԱԻՎ-ի կապի և ազդարարման համակարգի վերակառուցման և վերազինման միջոցառումներ
1.	Երևանի և մարզային կապի ու ազդարարման համակարգի տեխնիկական վիճակի ստուգում և գույքագրում	ՀՀ ԱԻՎ	-	-	-	-	-	-	-	-
2.	Երևանում և մարզերում տեղադրված ազդարարման սարքավորումների աշխատունակության վերականգնում	ՀՀ ԱԻՎ	-	270.0	270.0	30.0	50.0	100.0	50.0	40.0
3.	ՀՀ ԱԻՎ-ին կից մարզային ազդարարման համակարգի վերականգնում և կատարելագործում	ՀՀ ԱԻՎ	-	7.6	7.6	7.6	-	-	-	-
4.	Գյուղական համայնքներում շչակների հեռահարի միացման վերազինում և վերականգնում  այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ ԱԻՎ	- -	773.2 150.0	773.2 150.0	- 25.0	- 37.5	- 37.5	- 25.0	- 25.0
5.	(քաղ. Երևան) մարզային արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության վարչությունների հերթապահների հետ օպերատիվ կապի ցանցի կազմակերպում տարածքներում գտնվող բարձր ռիսկի տեխնոլոգիական վտանգավոր օբյեկտների հետ	ՀՀ ԱԻՎ	-	32.0	32.0	2.0	15.0	5.0	10.0	-
6.	Ռադիո-հեռուստատեսությամբ բնակչության ուսուցման կազմակերպումը և դրանց գործողություններն արտակարգ իրավիճակների ժամանակ, ինչպես նաև ազդարարումը	ՀՀ ԱԻՎ, ՀՀ փոստի և հեռահաղոր-դակցության նախարարություն	-	-	30.0	6.0	6.0	6.0	6.0	6.0
	Ընդամենը այդ թվում` առաջնահերթ		- -	1112.8 489.6	1112.8 489.6	- 70.6	- 108.5	- 148.5	- 91	- 71
1.3. ՀՀ ԱԻՎ-ի տեղեկատվական, վերլուծական և փորձագիտական համակարգի կազմակերպում
1.	Արտակարգ իրավիճակներում գործող ցանցերի կատարելագործում, մոնիտորինգի հանրապետական համակարգի ստեղծում	ՀՀ ԱԻՎ	12.0	96.0	108.0	60.0	12.0	12.0	12.0	12.0
2.	Արբանյակային հետախուզական տեղեկատվության մշակում	ՀՀ ԱԻՎ	24.0	75.0	99.0	6.0	75.0	6.0	6.0	6.0
3.	Երկրաֆիզիկական մասնագիտական համակարգի ստեղծում	ՀՀ ԱԻՎ	24.0	87.0	111.0	46.2	22.8	18.0	12.0	12.0
4.	Տեղեկատվության վերլուծական, ազդարարման, փորձագիտական ընդհանուր համակարգային ցանցի սպասարկում	ՀՀ ԱԻՎ	3.0	12.0	15.0	-	-	5.0	5.0	5.0
	Ընդամենը		63.0	270.0	333.0	112.2	109.8	41.0	35.0	35.0
1.4. ՀՀ ԱԻՎ-ի գերատեսչական մոնիտորինգի ստեղծում
1.	Արտակարգ իրավիճակներում ՀՀ նախարարությունների և գերատեսչությունների փոխգործողությունների համակարգի կատարելագործման, մոնիտորինգի ստեղծում և տեխնիկական միջոցների վերազինում	ՀՀ ԱԻՎ	-	1.550	1.550	0.300	0.30	0.35	0.30	0.30
2.	Փոխգործողությունների կազմակերպման և վարման մեթոդական ձեռնարկի մշակում ու հրատարակում	ՀՀ ԱԻՎ	-	0.250	0.250	0.250	-	-	-	-
	Ընդամենը			1.8	1.8	0.55	0.30	0.35	0.30	0.30
1.5. ՀՀ ԱԻՎ-ի նյութատեխնիկական բազայի ամրացում
1.	Արտակարգ իրավիճակներում արագ արձագանքման ծառայությունների և հրամանատարական անձնակազմի նյութատեխնիկական բազայի ստեղծում	ՀՀ ԱԻՎ	1.5	43.5	45.0	10.0	10.0	10.0	15.0	-
	Ընդամենը		1.5	43.5	45.0	10.0	10.0	10.0	15.0
1.6. Կանխարգելիչ ինժեներատեխնիկական միջոցառումներ սելավային երևույթներից
1.	ՀՀ տարածքի սելավների ռիսկի գնահատում և քարտեզագրում	ՀՀ ԱԻՎ	-	2.5	2.5	1.25	1.25	-	-	-
2.	Վթարային ջրամբարների և պոչամբարների անվտանգության ապահովում	ՀՀ ԱԻՎ	-	1.0	1.0	0.5	0.5	-	-	-
	Ընդամենը			3.5	3.5	1.75	1.75	-	-	-
1.7. Առաջնահերթ միջոցառումներ տեխնածին բնույթի աղետների կանխարգելման ուղղությամբ
1.	Հանրապետության առավել վտանգավոր օբյեկտների անվտանգության վկայագրերի տեղեկատվական համակարգի ստեղծում, հանրապետության տարածքի տեխնածին վտանգավորության գնահատում	ՀՀ ԱԻՎ, ՀՀ առողջապահության նախարարություն, շրջակա միջավայրի հիգիենայի և ընդհանուր հիգիենայի ինստիտուտ, Ատոմհսկողություն, «Հայհիդրոմետ» վարչություն	-	3.0	3.0	0.85	0.85	0.6	0.6	0.1
2.	Տեխնածին աղետների ժամանակ բնակչության պաշտպանության կենսաապահովման հայեցակարգի մշակում և ներդրում	ՀՀ ԱԻՎ	-	0.4	0.4	0.2	0.2	-	-
3.	Տեխնածին արտակարգ իրավիճակների կանխարգելման հայեցակարգի մշակում և ներդրում	ՀՀ ԱԻՎ	-	0.2	0.2	0.1	0.1	-	-	-
4.	Հանրապետությունում քիմիական և ռադիացիոն մոնիտորինգի համակարգի կատարելագործման ծրագրի մշակում	ՀՀ ԱԻՎ, ՀՀ բնապահպանության նախարարություն, Ատոմհսկողություն, «Հայհիդրոմետ» վարչություն, ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	1.0	1.0	0.5	0.5	-	-	-
5.	Երկաթուղային տրանսպորտի առկա պոտենցիալ վտանգավոր օբյեկտների, արտադրությունների և տեխնոլոգիաների, ըստ ընդունված չափանիշների, գույքագրում և համակարգում	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	-	1.0	1.0	0.5	0.5	-	-	-
	Ընդամենը		-	5.6	5.6	2.15	2.15	0.6	0.6	0.1
1.8. Ամոնիակային սառցարանային տնտեսությունների շահագործման անվտանգության ապահովման միջոցառումներ
1.	Ճնշակային համակարգի գույքագրում	Հայլեռտեխ-հսկողություն	0.05	-	0.05	0.05	-	-	-	-
2.	Ճնշակային համակարգի անձնագրավորում	Հայլեռտեխ-հսկողություն	0.20	-	0.20	0.10	0.10	-	-	-
3.	Ճնշակային համակարգի փորձարկում	Հայլեռտեխ-հսկողություն	-	0.1	0.1	0.05	0.05	-	-	-
4.	Նորմատիվային փաստաթղթերի մշակում	Հայլեռտեխ-հսկողություն	0.45	-	0.45	0.15	0.15	0.150	-	-
5.	Ամոնիակ գազի լաբորատոր վերլուծություն	Հայլեռտեխ-հսկողություն	-	0.2	0.2	0.1	0.1	-	-	-
	Ընդամենը		0.7	0.3	1.0	0.45	0.4	0.15	-	-
1.9. ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարության հարստացուցիչ ֆաբրիկաների պոչամբարների անվտանգության ապահովման առաջնահերթ միջոցառումներ
1.	Գեղանուշ գետի վրա գտնվող կոնսերվացված պոչամբարի նոր ջրհեռ կառույցների շինարարության ավարտում	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարություն, Սյունիքի մարզպետարան	5.0	795.0	800.0	140.0	130.0	130.0	200.0	200.0
2.	Դաստակերտի նախկին պղնձամոլիբդենային կոմբինատի կոնսերվացված պոչամբարի ջրահեռացնող նոր կառույցների շինարարություն	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարություն, Սյունիքի մարզպետարան	1.5	98.5	100.0	30.0	30.0	40.0	-	-
3.	Ախթալայի պղնձամոլիբդենային հարստացուցիչ ֆաբրիկայի կոնսերվացված պոչամբարի ջրհեռ կառուցվածքների վերակառուցում	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարություն, Լոռու մարզպետարան	0.1	1.3	1.4	1.4	-	-	-	-
4.	«Նաիրիտ» ԳԱ ՊՓԲԸ-ում, «Հայնավթամթերք» ՊՓԲԸ-ում և «Պոլիվինիլացետատ» ՓԲԸ-ում հակահրդեհային պաշտպանական միջոցառումների իրականացում	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարություն	-	139.0	139.0	30.0	30.0	30.0	30.0	19.0
	Ընդամենը		6.6	1033.8	1040.4	201.4	190.0	200.0	230.0	219.0
1.10 Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության բուժպաշտպանության միջոցառումներ
1.	Աղետների բժշկության հանրապետական ցանցի ստեղծում	ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	300.0	300.0	100.0	100.0	100.0	-	-
2.	Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության ինքնավար, շարժական հոսպիտալի ստեղծում	ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	200.0	200.0	100.0	100.0	-	-	-
3.	Աղետների բժշկության օպերատիվ կապի և տեղեկատվական կառավարման համակարգի ստեղծում	ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	100.0	100.0	50.0	25.0	25.0	-	-
4.	Բուժաշխատողների վերապատրաստում, աղետների բժշկության նախադիպլոմային ուսուցում	ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	80.0	80.0	20.0	20.0	20.0	20.0	-
	Ընդամենը			680.0	680.0	270.	245.0	145.0	20.0
1.11 «Հայհիդրոմետ» վարչության ծրագրային միջոցառումներ
1.	«Հայհիդրոմետ» վարչության պահուստային ղեկավարման կետի կազմակերպում	«Հայհիդրոմետ» վարչություն	0.1	1.4	1.5	0.75	0.75	-	-	-
2.	Հիդրոլոգիական չափիչ կայանների վերականգնում	«Հայհիդրոմետ» վարչություն	0.1	3.9	4.0	1.25	1.25	0.5	0.5	0.5
3.	Հանրապետությունում հակակարկտային ծառայության գործարկում (I տարբերակ, գործարկվում է 3 ջոկատ` հրանոթներով)	«Հայհիդրոմետ» վարչություն	12.0	638.0	650.0	152.0	123.0	125.0	125.0	125.0
	Ընդամենը		12.2	643.3	655.5	154.0	125.0	125.5	125.5	125.5
1.12 Հակաանասնահամաճարակային կանխարգելիչ միջոցառումներ
1.	Անասնահամաճարակներից գյուղատնտեսական կենդանիների պաշտպանությունը և կանխարգելիչ միջոցառումների կազմակերպում և իրականացում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության տարածքային անասնաբուժական սպասարկման կենտրոն, ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	20.0	20.0	4.0	4.0	4.0	4.0	4.0
2.	Կենդանիների դիակների ոչնչացում և տարածքի ախտահանում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության տարածքային անասնաբուժական սպասարկման կենտրոն, ՀՀ առողջապահության նախարարություն	-	100.0	100.0	20.0	20.0	20.0	20.0	20.0
	Ընդամենը			120.0	120.0	24.0	24.0	24.0	24.0	24.0
1.13 Կարանտին և առանձնապես վտանգավոր օրգանիզմների դեմ պայքարի միջոցառումներ
	Պայքար կարանտին և առանձնապես վտանգավոր օրգանիզմների դեմ, որոնք կարող են տարածել համաճարակներ բնակչության մեջ	Բ/պ հանրապետական կայան, բ/կ ծառայություն, ՀՀ առողջապահության նախարարություն	61.0	1176.0	1237.0	290.0	232.0	235.0	240.0	240.0
	Ընդամենը		61.0	1176.0	1237.0	290.0	232.0	235.0	240.0	240.0
1.14 Հակահեղեղային առաջնահերթ միջոցառումներ
1.	Հրազդան գետի ափապաշտպան կառուցվածքների վերակառուցում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	8.0	190.8	198.8	29.2	37.6	40.0	44.0	48.0
2.	Գավառագետի սելավատարի վերակառուցում Գավառ քաղաքի տարածքում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	2.2	20.0	22.2	9.0	13.2	-	-	-
3.	Գյումրի քաղաքի սելավատար ջրանցքի շինարարության ավարտում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	58.0	5259.3	5317.3	1106.4	1144.7	1163.7	1100.0	802.5
4.	Գորիս քաղաքի սելավատարի համակարգի վերակառուցում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	2.0	70.0	72.0	25.0	25.0	22.0	-	-
5.	Ջաջուռի սելավակարգավորիչ ջրամբարի վերակառուցում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	4.0	-	4.0	4.0	-	-	-	-
6.	Լոռու մարզի տարածքում սելավատար կառուցվածքների առաջնահերթ աշխատանքների իրականացում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	0.2	2.8	3.0	3.0	-	-	-	-
7.	Վայոց ձորի մարզի տնտեսության Արտաբույնք գյուղի տարածքում Եղեգիս գետի ափապաշտպան աշխատանքների իրականացում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	2.8	106.0	108.8	30.0	30.0	30.0	18.8	-
8.	Վեդի գետի ջրավազանում հակասելավային միջոցառումների իրականացում այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	200.0 20.0	4250.0 425.0	4450.0 445.0	- 100.0	- 100.0	- 100.0	- 100.0	- 45.0
9.	Տավուշի մարզի Աղստև և Այգեձոր գետերի ափապաշտպան կառուցվածքների վերակառուցում	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության պատվերով` ըստ իրավասության	8.0	193.6	201.6	37.1	38.5	40.0	42.0	44.0
	Ընդամենը այդ թվում` առաջնահերթ		285.2 105.2	10092.5 6267.5	10377.7 6372.7	-1343.7	- 1389.0	- 1395.7	- 1304.8	- 939.5
1.15 Արտակարգ իրավիճակներում ՀՀ էներգետիկ համակարգի կայուն գործունեության ապահովման միջոցառումներ
1.	«ՀԱԷԿ» ՊՓԲԸ-ի հակավթարային կապի և ազդարարման համակարգի վերակառուցում, վերազինում	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն	2.0	97.0	99.0	22.0	22.0	22.0	22.0	11.0
2.	Բարձր էլեկտրահաղորդման ՊՓԲԸ-ի հարավային մասնաճյուղի անձնակազմի համար ապաստարանի վերակառուցում	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն	0.5	22.7	23.2	10.0	13.2	-	-	-
3.	Բարձր էլեկտրահաղորդման ՊՓԲԸ-ի արևելյան մասնաճյուղի անձնակազմի ապաստարանի կառուցում	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն	1.0	52.3	53.3	15.0	15.0	15.0	8.3	-
4.	«Երևանի ՋԷԿ» ՊՓԲԸ-ի անձնակազմի ՊՈՒ-100, N 311 ապաստարանների վերակառուցում	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն	2.5	52.5	55.0	15.0	15.0	15.0	10.0	-
5.	«Հրազդանի ՋԷԿ» ՊՓԲԸ-ի անձնակազմի անվտանգության ապահովման միջոցառումների իրականացում	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն	1.5	28.5	30.0	10.0	10.0	10.0	-	-
6.	Բարձր էլեկտրահաղորդման ՊՓԲԸ-ի Տավուշի մասնաճյուղի անձնակազմի ապաստարանի կառուցում և սողանքային զանգվածում հենարանների վերակառուցում	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն	15.0	65.0	80.0	20.0	20.0	20.0	20.0
	Ընդամենը		22.5	318.0	340.5	92.0	95.2	82.0	60.3	11.0
1.16 Հանրապետության տարածքում չորս աստիճանաձև օպերատիվ տեղեկատվական կապի համակարգի ստեղծման միջոցառումներ
	Պետական կառավարման մարմինների, մարզերի, համայնքների հետ պահեստային կատարելագործված կապի ստեղծման առաջնահերթ աշխատանքներ	ՀՀ փոստի և հեռահաղորդակցության նախարարություն	21.0	-	21.0	21.0	-	-	-	-
	Ընդամենը		21.0	-	21.0	21.0	-	-	-	-
1.17 ՀՀ ներքին գործերի նախարարության ծրագրային միջոցառումներ
1.	ՀՀ ներքին գործերի նախարարության համակարգում կառավարման և պահեստային կետերի վերականգնում, կապի համակարգի ընդլայնում,  կատարելագործում և վերազինում	ՀՀ ներքին գործերի նախարարություն	-	280.0	280.0	56.0	56.0	56.0	56.0	56.0
2.	Պետավտոտեսչության և պարեկապահակային ծառայությունների ժամանակակից միջոցներով վերազինում	ՀՀ ներքին գործերի նախարարություն	-	1100.0	1100.0	220.0	220.0	220.0	220.0	220.0
3.	Հրշեջ պահպանության ստորաբաժանումների վերակառուցում այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ ներքին գործերի նախարարություն	28.0 3.0	6160.0 497.0	6188.0 500.0	- 100.0	- 100.0	- 100.0	- 100.0	- 100.0
4.	Աշխտորոշիչ և առաջին բուժօգնության լաբորատորիայի ստեղծում	ՀՀ ներքին գործերի նախարարություն	-	330.0	330.0	66.0	66.0	66.0	66.0	66.0
	Ընդամենը այդ թվում` առաջնահերթ		28.03.0	7870.0 2207.0	7898.0 2210.0	442.0	442.0	442.0	442.0	442.0
1.18 ՀՀ ավտոմայրուղիների անվտանգ շահագործման համար պահանջվող առաջնահերթ միջոցառումներ
1.	Մալիշկայի շրջանց (M-2) այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	30.0 3.0	1000.0 100.0	1030.0 103.0	- 20.0	- 20.0	- 20.0	- 20.0	- 23.0
2.	Սպիտակի շրջանց (M-3) այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	110.0 11.0	2200.0 220.0	2310.0 231.0	- 50.0	- 50.0	- 50.0	- 50.0	- 50.0
3.	Գյումրիի շրջանց (M-1) այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	200.0 15.0	3960.0 395.0	4160.0 410.0	- 82.0	- 82.0	- 82.0	- 82.0	- 82.0
4.	Քաջարան-Մեղրի (M-2) այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	2.5	50.0	52.5	52.5	-	-	-	-
5.	Սևան-Մարտունի-Գետափ (M-10) (Սելիմի լեռնանցքի 30 կմ հատվածը)	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	5.0	100.0	105.0	52.5	52.5	-	-	-
6.	Գորիս-Կապան (M-2)	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	1.5	30.0	31.5	31.5	-	-	-	-
7.	Վանաձոր-Սանահին (M-6)	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	5.0	100.0	105.0	50.0	55.0	-	-	-
	Ընդամենը այդ թվում` առաջնահերթ		354.0 43.0	7440.0 995.0	7794.0 1038.0	- 338.5	- 259.5	- 152.0	- 152.0	- 136.0
1.19 Հանրապետության տարածքում վտանգավոր արտածին երկրաբանական երևույթների կանխարգելման առաջնահերթ միջոցառումներ
1.	ՀՀ տարածքի վտանգավոր երկրաբանական պրոցեսներից պաշտպանության առաջնահերթ միջոցառումներ այդ թվում` - Գեղարքունիքի մարզի Մարտունի, Դպրաբակ, Այգուտ, Ձորավանք, Կալավան գյուղերում հակասողանքային միջոցառումների մշակում - Տավուշի մարզի Հաղարծին, Աչաջուր, Գետահովիտ, Խաշթառակ գյուղերի և Մակարավանք համալիրի հակասողանքային միջոցառումների մշակում -Դիլիջան քաղաքի հակասողանքային միջոցառումների մշակում - Գոշ գյուղի հակասողանքային միջոցառումների իրականացում   այդ թվում` առաջնահերթ	ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն	70.0 19.3 22.7 47.3 4.8	- - - 2318.7 235.2	70.0  19.3 22.7 2366.0 240.0	70.0 19.3 12.7 50.0	- - 10.0 - 50.0	- - - - 50.0	- - - - 50.0	- - - - 40.0
2.	Կապան քաղաքի բնակչությանը սողանքային երևույթներից պաշտպանելու միջոցառումներ` -Հարությունյան փողոց - Բաղաբուրջի տեղամաս - Երկաթգծի կայարանի տեղամաս այդ թվում` առաջնահերթ Արփիկ տեղամաս	ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն, ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն, Սյունիքի մարզպետարան	34.1 20.1 66.1 12.0 43.8	1274.2 303.4 1003.6 250.0 661.7	1308.3 323.5 1069.7 262.0 705.5	34.1 20.1 - 50.0 43.8	318.55 101.13 - 50.0 220.56	318.55 101.13 - 50.0 220.56	318.55 101.13 - 50.0 220.56	318.55 - - 62.0 -
	Ընդամենը այդ թվում` առաջնահերթ		383.4 226.8	5651.6 2724.5	8035.0 2951.3	300.0	750.24	740.24	740.24	420.55
1.20 Երևանի բնակչության անվտանգության ապահովման ինժեներապաշտպանական միջոցառումներ
1.	Կամուրջների, ստորգետնյա անցումների, շահագործման հուսալիության բարձրացում	Երևանի քաղաքապետարան	21.0	1275.0	1296.0	310.0	310.0	310.0	310.0	56.0
2.	Հակասողանքային ինժեներական պաշտպանության միջոցառումներ այդ թվում` առաջնային	Երևանի քաղաքապետարան	2501.0 25.0	19983.0 1100.0	22484.0 1125.0	- 250.0	- 250.0	- 250.0	- 250.0	- 125.0
3.	Անձնագրավորում և տեխնիկական զննում այդ թվում` առաջնահերթ	Երևանի քաղաքապետարան	395.2 4.0	12600.0 126.0	12995.2 130.0	- 25.0	- 25.0	- 25.0	- 25.0	- 30.0
4.	Ավանի աղի հանքի ստորգետնյա հանքախորշերի կայունության գործիքային հետազոտում	Երևանի քաղաքապետարան
5.	Բնակչությանը ջրածածկման և սելավային երևույթներից պաշտպանելու ինժեներական միջոցառումներ այդ թվում` առաջնահերթ	Երևանի քաղաքապետարան	1445.0 7.2	14180.0 141.8	15625.0 149.0	- 50.0	- 50.0	- 49.0	- -	- -
6.	Երևան քաղաքի ինժեներասեյսմաչափիչ ցանցի գործունեության հուսալիության բարձրացում, սարքավորումների կատարելագործում և վերազինում	Երևանի քաղաքապետարան	15.0	58.0	73.0	13.0	15.0	15.0	15.0	15.0
7.	Մետրոպոլիտենի էլեկտրասպասարկման պահուստային աղբյուր, 15 ԿԿ հզորության դիզելային կայանների տեղադրում	Երևանի քաղաքապետարան	2.5	5.0	7.5	7.5	-	-	-	-
	- Քիմիական պաշտպանության միջոցների և սարքավորումների ապահովում	Երևանի քաղաքապետարան	-	10.0	10.0	10.0	-	-	-	-
	- Կայանների օդափոխության, սանհանգույցների թունելների, մետաղակառույցների վերականգնման աշխատանքի իրականացում		-	299.0	299.0	149.5	149.5	-	-	-
	Ընդամենը այդ թվում` առաջնահերթ		4388.4 83.4	48410.0 3014.87	52798.4 3098.2	823.7	799.5	649.0	600.0	226.0
1.21 ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա (երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտ)
	Առավել կարևոր օբյեկտներում երկրաբանական վտանգավոր արտածին գործընթացների երկարատև դիտարկում, քարտեզագրում, վտանգավորության աստիճանի հիմնավորում, գնահատում և հաշվարկում, լանջերի կայունության բարձրացման կատարելագործված տեխնոլոգիաների մշակում	ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա	60.0	90.0	150.0	25.0	25.0	40.0	30.0	30.0
	Ընդամենը		60.0	90.0	150.0	25.0	25.0	40.0	30.0	30.0
	ԸՆԴԱՄԵՆԸ		694.9	19651.87	20376.77	4371.7	4683.04	4303.14	4087.44	2929.35

Հավելված N 2 արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման և վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագրի

Ծրագրային առաջնահերթ միջոցառումների փուլերը ԵՎ անհրաժեշտ ֆինանսավորման միջոցները (մլն դրամ)

NN ը/կ	Բնագավառը	Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի ծրագրային հատկացումները	I փուլ 2000 թ.	II փուլ 2001-2004 թթ.
1	2	3	4	5
1.	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.1-ին կետ	75.1	16.2	58.9
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.2-րդ կետ	489.6	70.6	419.0
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.3-րդ կետ	333.0	112.2	220.8
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.4-րդ կետ	1.8	0.55	1.25
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.5-րդ կետ	45.0	10.0	35.0
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.6-րդ կետ	3.5	1.75	1.75
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.7-րդ կետ	5.6	2.15	3.45
	ՀՀ ԱԻՎ, N 1 հավելվածի 1.8-րդ կետ	1.0	0.45	0.55
	Ընդամենը	954.6	213.9	740.7
2.	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.9-րդ կետ	1040.4	201.4	839.0
3.	ՀՀ առողջապահության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.10-րդ կետ	267.5	122.5	145.0
4.	ՀՀ բնապահպանության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.11-րդ կետ	655.5	154.0	501.5
5.	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.12-րդ կետ	120.0	24.0	96.0
	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.13-րդ կետ	1237.0	290.0	947.0
	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.14-րդ կետ	6372.7	1343.7	5029.0
	Ընդամենը	7729.7	1657.7	6072.0
6.	ՀՀ էներգետիկայի նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.15-րդ կետ	260.5	72.0	188.5
7.	ՀՀ փոստի և հեռահաղորդակցության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.16-րդ կետ	21.0	21.0	-
8.	ՀՀ ներքին գործերի նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.17-րդ կետ	2210.0	442.0	1768.0
9.	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.18-րդ կետ	1038.0	338.5	699.5
10.	ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն, N 1 հավելվածի 1.19-րդ կետ	2951.3	300.0	2651.3
11.	քաղ. Երևան, N 1 հավելվածի 1.20-րդ կետ	3098.2	823.7	2274.5
12.	ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա, N 1 հավելվածի 1.21-րդ կետ	150.0	25.0	125.0
Ընդամենը		20376.7	4371.7	16005.0

Հավելված N 3 արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման և վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագրի

Առաջնահերթ ծրագրային միջոցառումների արդյունքները

Հավելվածները N/N	Միջոցառումների անվանումը	Կատարողները	Սպասվող արդյունքները
1	2	3	4
N 1 հավելվածի 1.1-ին կետ	ՀՀ ԱԻՎ-ի փրկարարական ուժերի ուսուցում, տեխնիկական վերազինում և վերականգնողական կենտրոնի կազմակերպում	ՀՀ ԱԻՎ	Փրկարարների ֆիզիկական, հոգեբանական և տակտիկական հնարքների, պատրաստականության կատարելագործում: Փրկարարների վերականգնողական գործընթացի կրճատում և նրանց աշխատունակության ապահովում
N 1 հավելվածի 1.2-րդ կետ	ՀՀ ԱԻՎ-ի կապի և ազդարարման համակարգի վերակառուցման և վերազինման միջոցառումներ	-"-	Կապահովվի բնակչության ազդարարումը` Երևան քաղաքի կառավարման կենտրոնից, մարզային կապի հանգույցից կամ միջազգային հեռախոսի կայանից և հնարավորություն կընձեռվի ռադիոկապի ստեղծման:
N 1 հավելվածի 1.3-րդ կետ	ՀՀ ԱԻՎ-ի տեղեկատվական վերլուծական և փորձագիտական համակարգի կազմակերպում	-"-	Արտակարգ իրավիճակներում բոլոր շահագրգիռ մարմիններին, փրկարարական ուժերին օպերատիվ ազդարարում, նյութական ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործում, արտակարգ իրավիճակների թվի և դրանց պատճառով խոցվածքների զգալի նվազեցում:
N 1 հավելվածի 1.4-րդ կետ	ՀՀ ԱԻՎ-ի գերատեսչական մոնիտորինգի ստեղծում	-"-	Արտակարգ իրավիճակներում ՀՀ նախարարությունների և գերատեսչությունների փոխգործողությունների կազմակերպում ու վարման մեթոդական ձեռնարկի մշակում և հրատարակում:
N 1 հավելվածի 1.5-րդ կետ	ՀՀ ԱԻՎ-ի նյութատեխնիկական բազայի ստեղծում	-"-	Կստեղծվեն անհրաժեշտ, բարենպաստ պայմաններ` փրկարարական և այլ աշխատանքներն օպերատիվ ու պահանջվող մակարդակով անցկացնելու համար:
N 1 հավելվածի 1.6-րդ կետ	Կանխարգելիչ ինժեներատեխնիկական միջոցառումներ	-"-	Սելավատարների տեխնիկական վիճակի բարելավում, բնակչության անվտանգության ապահովում: Ռիսկի գնահատում և քարտեզագրում:
N 1 հավելվածի 1.7-րդ կետ	Առաջնահերթ միջոցառումներ տեխնածին բնույթի աղետների կանխարգելման ուղղությամբ	ՀՀ ԱԻՎ, ՀՀ առողջապահպանության նախարարություն, Ատոմհսկողություն, ՀՀ բնապահպանության նախարարություն, ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	Կկրճատվեն արտակարգ իրավիճակների հետևանքների վերացման նպատակով կատարված ծախսերը, կնվազեցվեն հնարավոր մարդկային զոհերը և բնակչությանը պատճառած վնասները:
N 1 հավելվածի 1.8-րդ կետ	Ամոնիակային սառցարանային տնտեսությունների շահագործման անվտանգության ապահովման միջոցառումներ	Հայլեռտեխհսկողություն	Կապահովվի ճնշումային համակարգի գույքագրման, անձնագրավորման, նորմատիվ փաստաթղթերի մշակման, ամոնիակ գազի լաբորատոր վերլուծության աշխատանքների անարգել կատարումը:
N 1 հավելվածի 1.9-րդ կետ	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի հարստացուցիչ ֆաբրիկաների պոչամբարների անվտանգության ապահովման առաջնահերթ միջոցառումներ	ՀՀ արդյունաբերության և առևտրի նախարարություն, Սյունիքի և Լոռու մարզպետարաններ	Կբարձրանա պոչամբարի և հիդրոտեխնիկական կառուցվածքների հետագա շահագործման հուսալիությունը: Կապահովվի բնակչության և շրջակա միջավայրի անվտանգությունը: Կպաշտպանվեն գյուղատնտեսական հողատեսքերը ջրածածկումից:
N 1 հավելվածի 1.10-րդ կետ	Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության բուժպաշտպանության միջոցառումներ	ՀՀ առողջապահպանության նախարարություն	Արտակարգ իրավիճակներում տուժվածներին ժամանակին կապահովվի բուժօգնություն: Չարդարացված կորուստների և հաշմանդամության ցուցանիշի նվազեցում:
N 1 հավելվածի 1.11-րդ կետ	«Հայհիդրոմետ» վարչության ծրագրային միջոցառումներ	ՀՀ բնապահպանության նախարարություն	Հնարավորություն կստեղծվի կատարելագործելու և ապահովելու «Հայհիդրոմետ» վարչություն գործունեությունն արտակարգ իրավիճակների պայմաններում: Կարկտահարման երևույթների հնարավոր կանխարգելում, վնասների նվազեցում:
N 1 հավելվածի 1.12-րդ կետ	Հակաանասնահամաճարակային կանխարգելիչ միջոցառումներ	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն	Համաճարակների կանխարգելում
N 1 հավելվածի 1.13-րդ կետ	Կարանտին և առանձնապես վտանգավոր օրգանիզմների դեմ պայքարի միջոցառումներ	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն	Կապահովվի գյուղատնտեսական մշակաբույսերի բերքատվությունը և բնակչության անվտանգությունը:
N 1 հավելվածի 1.14-րդ կետ	Հակահեղեղային առաջնահերթ միջոցառումներ	ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն	Ջրածածկումից և հեղեղումներից զերծ կպահվեն հանրապետության շուրջ 667,0 հա ոռոգելի հողատարածություններ, կբարձրացվի ափապաշտպան կառուցվածքների արդյունավետությունը
N 1 հավելվածի 1.15-րդ կետ	Արտակարգ իրավիճակների վարչություն, ՀՀ էներգետիկ համակարգի կայուն գործունեության ապահովման միջոցառումներ	ՀՀ Էներգետիկայի նախարարություն	Կապահովվեն արտակարգ իրավիճակներում էներգետիկ համակարգի ծառայողական անձնակազմի անվտանգությունը և համակարգի ռիթմիկ աշխատանքը
N 1 հավելվածի 1.16-րդ կետ	Հանրապետության տարածքում չորս աստիճանաձև օպերատիվ տեղեկատվական կապի համակարգի ստեղծման միջոցառումներ	ՀՀ փոստի և հեռահաղորդակցության նախարարություն	Կստեղծվի կատարելագործված պահեստային կապ պետական կառավարման մարմինների, մարզերի և համայնքների հետ:
N 1 հավելվածի 1.17-րդ կետ	ՀՀ ներքին գործերի նախարարության ծրագրային միջոցառումներ	ՀՀ ներքին գործերի նախարարություն	Կստեղծվեն պայմաններ փրկարարական և հրդեհաշիջման աշխատանքների արդյունավետությունը, անվտանգ երթևեկության և փրկարարական տեխնիկայի անարգել գործունեությունը, առաջին բուժօգնության ցուցաբերումը կատարելագործելու, փոխհամագործակցությունը ՀՀ ԱԻՎ և այլ ծառայությունների հետ:
N 1 հավելվածի 1.18-րդ կետ	ՀՀ ավտոմայրուղիների անվտանգ շահագործման համար պահանջվող առաջնահերթ միջոցառումներ	ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն	Կստեղծվեն անհրաժեշտ պայմաններ արտակարգ իրավիճակներում ռազմավարական նշանակության մայրուղիների անխափան երթևեկության կազմակերպումն ապահովելու համար:
N 1 հավելվածի 1.19-րդ կետ	Հանրապետության տարածքում վտանգավոր արտածին երկրաբանական երևույթների հետագա կանխարգելման առաջնահերթ միջոցառումներ	ՀՀ քաղաքաշինության, նախարարություն ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա, ՀՀ տրանսպորտի նախարարություն, Սյունիքի մարզպետարան	Հնարավորություն կստեղծվի կանխարգելել սողանքային երևույթների զարգացումը և արտակարգ իրավիճակների ստեղծումը, կապահովեն որոշ սողանքավտանգ բնակավայրերի կայունությունը և բնակիչների անվտանգությունը
N 1 հավելվածի 1.20-րդ կետ	Երևան քաղաքի բնակչության անվտանգության ապահովման ինժեներապաշտպանական միջոցառումներ	ՀՀ քաղաքաշինության նախարարություն, «Հայսեյսմոշին» ՊՓԲԸ	Երևան քաղաքի տարածքում կապահովեն վտանգավոր երևույթների կանխարգելումը և վերացումը, բնակչության անվտանգության ապահովումը, շենքերի ու շինությունների հուսալիության երաշխավորումը:
N 1 հավելվածի 1.21-րդ կետ	ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա	ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա	Կբարձրանա վտանգավոր արտածին երկրաբանական գործընթացների կանխարգելման միջոցառումների արդյունավետությունը և հանրապետության բնակչության անվտանգությունը:

Հավելված N 4 արտակարգ իրավիճակների հետևանքների նվազեցման ու վերացման, բնակչության պաշտպանության 2000-2004 թվականների ծրագրի

ՈՒ Ր Վ Ա Գ Ի Ծ

արտակարգ իրավիճակներում ՀՀ ԱԻՎ-ի, Հայաստանի Հանրապետության նախարարությունների, տարածքային կառավարման մարմինների ԵՎ գերատեսչությունների համագործակցության

Ծանոթագրություն.

Հայաստանի Հանրապետության մյուս նախարարությունները և գերատեսչություններն ընդգրկվում են ուրվագծում` ըստ ստեղծման արտակարգ իրավիճակի ծավալի և հզորության: