310.0001.02.02.98
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՏԵՍՉՈՒԹՅՈՒՆ
Հ Ր Ա Մ Ա Ն
| 2 փետրվարի 1998 թ. |
N 01/7 |
«ԱՎԵԼԱՑՎԱԾ ԱՐԺԵՔԻ ՀԱՐԿԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՈՐՈՇ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ» ՀՐԱՀԱՆԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Ի կատարումն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 46 հոդվածի 1-ին մասի`
ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ.
Հաստատել «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի որոշ դրույթների վերաբերյալ» հրահանգը:
|
ՀՀ հարկային տեսչության պետ |
Ա. Թումանյան |
|
Հաստատված է |
ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի |
Հ Ր Ա Հ Ա Ն Գ
«ԱՎԵԼԱՑՎԱԾ ԱՐԺԵՔԻ ՀԱՐԿԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՈՐՈՇ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
Սույն հրահանգը հրապարակվում է ի կատարումն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 1997 թ. հունիսի 16-ի օրենքի 46 հոդվածի և կարգավորում է օրենքի որոշ դրույթներին վերաբերվող հարկի հաշվարկման և վճարման ընդհանուր հարցերը:
1. Օրենքի 2 հոդվածի վերաբերյալ.
1.1. Ավելացված արժեքի հարկ (այսուհետ` ԱԱՀ) վճարողներ են համարվում ինքնուրույն տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն վարող և սույն հրահանգի 2.1. կետում թվարկված ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնող ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունները (այսուհետ` անձինք):
1.2. Հայաստանի Հանրապետության և օտարերկրյա այն քաղաքացիները, ինչպես նաև քաղաքացիություն չունեցող անձինք (այսուհետ` ֆիզիկական անձինք), ովքեր գործատուների հետ կնքած պայմանագրերի համաձայն հանդիսանում են վարձու աշխատողներ և միաժամանակ չեն իրականացնում սույն հրահանգի 2.1. կետի առաջին, երկրորդ և չորրորդ ենթակետերում սահմանված գործարքներ (գործառնություններ), ԱԱՀ վճարող չեն հանդիսանում:
Բոլոր ֆիզիկական անձինք ներմուծվող ապրանքների առումով համարվում են ԱԱՀ վճարողներ` նրանցից սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետության տարածք ապրանքներ ներմուծելիս գանձվում է ԱԱՀ, եթե այդ ապրանքների քանակը կամ արժեքը գերազանցում է «Մաքսատուրքի դրույքաչափերի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված չափերը:
2. Օրենքի 6 հոդվածի վերաբերյալ.
2.1. Ավելացված արժեքի հարկով հարկվող գործարքներ (գործառնություններ) են համարվում`
1) ապրանքների մատակարարումը` գործարք, որն իրականացվում է ապրանքների (այդ թվում արտադրանքի և անշարժ գույքի) սեփականության իրավունքը հատուցման դիմաց այլ անձի փոխանցելու միջոցով:
Ֆիզիկական անձանց անձնական գույքի օտարումը, բացառությամբ օրենքով սահմանված դեպքերի, ապրանքների մատակարարում չի համարվում:
2) ծառայությունների մատուցումը` ապրանքների մատակարարում չհամարվող գործարք (գործառնություն), որն իրականացվում է որևէ ձևով կատարվող հատուցման դիմաց, ներառյալ` ոչ նյութական ակտիվների իրացումը (փոխանցումը): Ծառայությունների մատուցում է համարվում նաև ապրանքների և անշարժ գույքի վարձակալությունը:
3) անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) սպառումը` օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ վճարող անձանց կողմից ապրանքների անհատույց հատկացում կամ ծառայությունների անհատույց մատուցում տվյալ անձանց կամ այլ անձանց, կամ նրանց ապրանքների մատակարարում և ծառայությունների մատուցում` տվյալ գործարքների (գործառնությունների) համար սովորաբար կիրառվող գներից էականորեն ավելի ցածր գներով` բացառությամբ օրենքով կամ օրենքով նախատեսված դեպքերում` իրավական այլ ակտերով սահմանված դեպքերի:
Սույն ենթակետում նշված գործարքները (գործառնությունները) համարվում են ԱԱՀ-ով հարկվող, եթե իրականացվում են սույն հրահանգի 1.1 կետի համապատասխան ինքնուրույն տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն վարող ԱԱՀ վճարող հանդիսացող անձանց կողմից:
4) ապրանքների ներմուծումը, բացառությամբ` օրենքով նախատեսված դեպքերի.
Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածք ներմուծվող ապրանքներից ԱԱՀ հաշվարկվում և գանձվում է մաքսային մարմինների կողմից Հայաստանի Հանրապետության սահմանին, բացառությամբ`
ա) իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների և անհատ ձեռներեցների կողմից Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածք ներմուծվող այն ապրանքների, որոնց համար մաքսատուրքի դրույքաչափը օրենքով սահմանվում է զրո տոկոս և որոնք ենթակա չեն ակցիզային հարկով հարկման:
բ) Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածք ներմուծվող այն ապրանքների, որոնց շրջանառությունը սույն հրահանգի 5 կետի 19 և 20 ենթակետերի համաձայն ազատված է ԱԱՀ-ից:
ԱԱՀ հաշվարկվում և գանձվում է Հայաստանի Հանրապետության սահմանին` մաքսային մարմինների կողմից` հանրապետության ներքին տարածք ներմուծվող այն ապրանքներից, որոնց համար «Մաքսատուրքի դրույքաչափերի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված է 10 տոկոս մաքսատուրք: Ընդ որում ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից ներմուծման պահին ԱԱՀ գանձվում է նաև այն ապրանքներից, որոնց համար վերը նշված օրենքով սահմանված է մաքսատուրք, սակայն ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով այդ ապրանքները ներմուծվում են առանց մաքսատուրքի վճարման:
3. Օրենքի 7 հոդվածի 2, 10, 11, 12 և 13 կետերի վերաբերյալ`
ԱԱՀ-ով հարկման օբյեկտ չեն համարվում.
3.1. Կանոնադրական կապիտալի սահմանված կարգով ձևավորմանն ու համալրմանն ուղղվող սարքավորումները և արտադրական նշանակության այլ տեխնիկան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած ցանկի համապատասխան:
3.2. Դրամական ձևով տրվող ֆինանսական օգնությունը և շահաբաժինները:
Սույն կետում նշվածը չի վերաբերվում ապրանքների (այդ թվում արտադրանքի և անշարժ գույքի) և այլ նյութական արժեքների ձևով տրվող ֆինանսական օգնությանը և շահաբաժիններին:
3.3. Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային հիմնարկների կողմից ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը այն մասով, որից հասույթն ամբողջությամբ հաշվեգրվել է պետական կամ համայնքների բյուջեների օգտին:
3.4. ֆիզիկական անձանց կողմից օրենքով սահմանված անձնական օգտագործման իրերի ներմուծումը:
3.5. Հայաստանի Հանրապետություն մշտական բնակության ժամանող քաղաքացիների անձնական գույքի ներմուծումը:
4. Օրենքի 8 հոդվածի վերաբերյալ`
4.1 Ավելացված արժեքի հարկով հարկվող շրջանառությունը որոշվում է հետևյալ կարգով`
1) ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման դեպքերում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում դրանց արժեքը դրամական արտահայտությամբ (ներառյալ` այդ արժեքին օրենքով միացվող այլ վճարումները)` առանց ԱԱՀ-ի, որը գնորդը պետք է վճարի մատակարարին որպես հատուցում,
2) Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող ապրանքների համար ներմուծման պահին ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում.
ա) օրենքով սահմանված կարգով որոշվող մաքսային արժեքը,
բ) ենթաակցիզային ապրանքների համար` օրենքով սահմանված կարգով որոշվող մաքսային արժեքը և ակցիզային հարկի գումարը:
Ֆիզիկական անձանց համար ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում նրանց կողմից ներմուծվող ապրանքների օրենքով սահմանված քանակային կամ արժեքային չափերը գերազանցող մասի մաքսային արժեքը (ենթաակցիզային ապրանքների գծով` նաև ակցիզային հարկի գումարը):
Այլ երկրներից (այդ թվում ԱՊՀ անդամ) ապրանքների ներմուծման դեպքում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում այդ ապրանքների սահմանված կարգով որոշված մաքսային արժեքը (ենթաակցիզային ապրանքների գծով` նաև ակցիզային հարկի գումարը): Ընդ որում այդ երկրների մատակարարների հարկային հաշիվներում (հաշվարկային փաստաթղթերում) ԱԱՀ-ի մասին առանձին նշում լինելու դեպքում` հարկի գումարները վերագրվում (միացվում) են ապրանքների ձեռք բերման արժեքին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախսերին: Այն ապրանքների գծով, որոնց համար օրենքով սահմանված է 0 տոկոս մաքսատուրք և որոնք չեն հարկվում ակցիզային հարկով, ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից ներմուծման պահին ԱԱՀ չի գանձվում: ԱԱՀ-ն հաշվարկվում է այդ ապրանքների ՀՀ տարածքում հետագա մատակարարման դեպքում:
3) ԱԱՀ վճարող անձանց կողմից մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով վերամշակման կամ նորոգման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածքից արտահանված ապրանքների ներմուծման դեպքում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում դրանց վերամշակման կամ նորոգման արժեքը, որը որպես հատուցում պետք է վճարվի օտարերկրյա իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկություններին կամ օտարերկրյա քաղաքացիներին և քաղաքացիություն չունեցող անձանց (այսուհետ` օտարերկրյա ֆիզիկական անձանց): Այդ արժեքի որոշման անհնարինության դեպքում` ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում ապրանքների վերամշակումից կամ նորոգումից հետո ներմուծման մաքսային արժեքի և արտահանման ժամանակ հայտարարագրված մաքսային արժեքի տարբերությունը:
4) Հայաստանի Հանրապետությունում որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող չգրանցված և հարկ վճարողի հաշվառման համար չունեցող օտարերկրյա իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների կամ օտարերկրյա ֆիզիկական անձանց կողմից ապրանքների մատակարարմանը կամ ծառայությունների մատուցմանը Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ վճարող անձանց մասնակցելու և նրանց անունից կամ հաշվին հանդես գալու դեպքում (այդ թվում` հանձնուրդային (կոմիսիայի), աճուրդային վաճառքի հիմունքներով), Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ վճարող այդ անձինք համարվում են այդ ապրանքների մատակարարներ կամ ծառայություն մատուցողներ և նշված անձանց փոխարեն հարկային պարտավորություններ են կրում ԱԱՀ-ի վճարման գծով: Այդ ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման դեպքում հարկվող շրջանառություն է հանդիսանում դրանց արժեքը դրամական արտահայտությամբ (ներառյալ` այդ արժեքին օրենքով միացվող այլ վճարները)` առանց ԱԱՀ-ի:
5) միջնորդական ծառայությունների մատուցման դեպքում հարկվող շրջանառություն է հանդիսանում միջնորդավճարը (գանձույթ, պարգևավճար և հատուցման համանման այլ ձևեր)` առանց ԱԱՀ-ի, եթե օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով այլ բան չի նախատեսված.
6) ապրանքների անհատույց մատակարարման, ծառայությունների անհատույց մատուցման, ինչպես նաև այն դեպքում, երբ մատակարարվող ապրանքների ու մատուցվող ծառայությունների համար նախատեսվում է տվյալ գործարքների (գործառնությունների) համար սովորաբար կիրառվող գներից էականորեն ավելի ցածր գներ` հարկվող շրջանառություն է հանդիսանում այդ ապրանքների մատակարարման ու ծառայությունների մատուցման պահին դրանց սովորաբար կիրառվող գինը` առանց ԱԱՀ-ի,
7) փոխանակման գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառությունը որոշվում է ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման համար օրենքով սահմանված կարգով` հիմք ընդունելով այդ ապրանքների մատակարարման ու ծառայությունների մատուցման պահին դրանց սովորաբար կիրառվող գինը` առանց ԱԱՀ-ի.
8) ակցիզային հարկով հարկվող ապրանքների մատակարարման դեպքում` ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ ներառվում է նաև ակցիզային հարկի գումարը,
9) շրջանառելի` բազմակի օգտագործման տարայի (ապակե շշեր և այլն) արժեքը չի ներառվում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ տարան իրացնում է դրա անմիջական արտադրողը: Անմիջական արտադրողը ԱԱՀ-ը հաշվարկում է սույն հրահանգի 8.1 կետում նշված ընդհանուր կարգով: Անմիջական արտադրողից տարայի ձեռք բերման դեպքում` գնորդը հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը վերագրում (միացնում) է տարայի ձեռք բերման արժեքին և հարկի հաշվանցում չի կատարում:
Միանգամյա օգտագործման համար նախատեսված տարայի արժեքը ներառվում է ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ և հարկը հաշվարկվում է սույն հրահանգի 8.1 կետում նշված ընդհանուր կարգով:
5. Օրենքի 15 հոդվածի վերաբերյալ`
5.1. ԱԱՀ-ից ազատելը` հարկվող շրջանառության նկատմամբ դրա չհաշվարկումն է: ԱԱՀ-ից ազատվում են` «ԱԱՀ-ի մասին» ՀՀ օրենքի 6 հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կետերում նշված հետևյալ գործարքները և գործառնությունները.
1) քաղաքային մարդատար էլեկտրատրանսպորտով (տրոլեյբուս, տրամվայ, մետրո և ճոպանուղի) ուղևորների փոխադրման ծառայությունները.
2) հանրակրթական դպրոցները, պրոֆտեխնիկական ուսումնարանները, միջնակարգ մասնագիտական և բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները` ուսման վարձի մասով*.
3) դպրոցական գրելու և նոտայի տետրերի, նկարչական ալբոմների, մանկական և դպրոցական գրականության, դպրոցական ուսումնական հրատարակությունների իրացումը, բուհերի, մասնագիտացված գիտական կազմակերպությունների, Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի հրատարակած գիտական և ուսումնական հրատարակությունների իրացումը*.
4) գիտահետազոտական աշխատանքները*.
5) մանկական սննդի իրացումը*.
6) անասնաբուժական դեղամիջոցների իրացումը և գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրությունում օգտագործվող թունաքիմիկատների, պարարտանյութերի, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի և բազմամյա տնկարկների սերմացուների և տնկանյութի իրացումը` գյուղատնտեսական արտադրանք արտադրողներին*.
7) արտադրողի կողմից Հայաստանի Հանրապետությունում արտադրված գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումը*.
8) նախադպրոցական հիմնարկներում երեխաներին պահելու, տուն-ինտերնատների, մանկատների, արատներ ունեցող երեխաներ կամ հաշմանդամներ խնամող հաստատությունների, ծերանոցներում գտնվող անձանց խնամքի հետ կապված ծառայությունները, ինչպես նաև խնամվողների կողմից այնտեղ պատրաստված ապրանքների և կատարված ծառայությունների իրացումը*.
9) ռադիոհաղորդումները և սպառողների կողմից չհատուցվող հեռուստատեսային հաղորդումները, ներառյալ այդ հաղորդումները իրականացնելու համար երրորդ անձանցից միջոցների ստացումը.
Նշված արտոնությունը կիրառվում է, եթե միջոցներ տրամադրողի նկատմամբ` ստացողի մոտ որևէ պարտավորություն (մասնավորապես, ծառայություն մատուցելու)` չի առաջանում.
10) թերթերի և ամսագրերի իրացումը.
11) թաղման բյուրոների, գերեզմանատների, ինչպես նաև մահվան և հուղարկավորության հետ կապված ծիսական բնույթի այլ ծառայությունների մատուցումը և համապատասխան պարագաների իրացումը.
12) կրոնական ծիսակատարությունները, կրոնական կազմակերպություններին մատակարարվող կրոնական պարագաների, ինչպես նաև կրոնական կազմակերպությունների կողմից այդ պարագաների իրացումը.
13) փոստային ծառայությունների, փոստային դրոշմանիշների, փոստային բացիկների ու ծրարների, ինչպես նաև պետական տուրքային դրոշմանիշերի անվանական արժեքով իրացումը*.
14) վիճակախաղերի տոմսերի անվանական արժեքով իրացումը.
15) ապահովագրական և վերաապահովագրման գործառնությունները, ներառյալ` դրանց հետ կապված ապահովագրական միջնորդների և գործակալների կողմից մատուցված ծառայությունները.
16) կենսաթոշակային ապահովման գործառնությունները, ներառյալ` դրանց հետ կապված միջնորդների և գործակալների կողմից մատուցվող ծառայությունները.
17) ֆինանսական հետևյալ գործառնությունները և ծառայությունները`
- ցպահանջ, ժամկետային, խնայողական և նման այլ ավանդների ընդունումը, բանկային և ինվեստիցիոն հաշիվների բացումը, վարումն ու սպասարկումը, այդ թվում` վճարահաշվարկային ծառայությունների մատուցումը.
- վարկերի (փոխառությունների) տրամադրումը, այդ թվում` պարտքերի կամ առևտրային գործարքների ֆինանսավորումը, ֆակտորինգային այլ գործառնությունները.
- երաշխավորությունների, բանկային երաշխիքների տրամադրումը, ակրեդիտիվների բացումը.
- արժեթղթերի թողարկումը, տեղաբաշխումը, գնումը, վաճառքը, այդ թվում` վերավաճառելու նպատակով կամ պայմանով գնումը, ի պահ ընդունումը և հաշվառումը.
- մուրհակների, չեկերի, վճարագրերի, վճարային այլ արժեթղթերի, վճարային փաստաթղթերի, քարտերի և այլ գործիքների թողարկումը, գնումը, զեղչումը, փոխանցումը, զիջումը կամ սպասարկումը.
- արտարժույթի (թղթադրամի և մետաղադրամի, բացառությամբ դրամագիտական նշանակություն ունեցող և այդ նպատակով օգտագործվող մետաղադրամների և բանկային տոմսերի) գնումը, վաճառքն ու փոխանակումը, հայկական դրամի և արտարժույթի ֆյուչերսների, օպցիոնների և նման այլ գործարքների կատարումը.
- կանխիկ տրամադրման ծառայությունները.
- բանկերի կողմից ֆինանսական գործակալի (ներկայացուցչի) ծառայությունների մատուցումը.
- լիազորագրային կառավարման կամ այլ ձևով այլ անձանց ներդրումների (ինվեստիցիաների) կառավարումը.
- թանկարժեք մետաղների ստանդարտացված (բանկային) ձուլակտորների գնումը, վաճառքը, դրանցով արտահայտված հաշիվների բացումն ու վարումը, դրանցով այլ գործառնությունների կատարումը.
- ֆինանսական վարձակալության իրականացումը.
- բրոքերային և միջնորդական այլ ծառայությունները.
- բանկի կողմից արժեթղթերի, թանկարժեք մետաղների, քարերի, ոսկերչական իրերի, այլ արժեքների և փաստաթղթերի ի պահ ընդունումը.
- բանկի տրամադրության տակ մնացած գրավի իրացումից ստացված հասույթը: Ընդ որում նշված դեպքում գրավի իրացումից ստացված հասույթից ԱԱՀ չի հաշվարկվում միայն օրենքով սահմանված կարգով բռնագանձված (դատարանի որոշմամբ) գրավի իրացման դեպքում.
- գումարների (հասույթների, պարտադիր, կոմունալ և այլ վճարների) ընդունման, ինչպես նաև աշխատավարձի, թոշակների, նպաստների, ապահովագրական և այլ վճարների կատարման ծառայությունները` կնքված պայմանագրերի համաձայն.
ԱԱՀ-ից չեն ազատվում սույն կետով նախատեսված ծառայությունների հետ կապված քաղվածքների և այլ տեղեկությունների ձևակերպումը և տրամադրումը, արժեթղթերի, չեկերի, վճարագրերի, վճարային փաստաթղթերի, քարտերի, թղթադրամի, մետաղադրամի, բանկային ոսկու պատրաստումը, ֆաքսիմիլային ծառայությունները.
18) պետական, համայնքային և գերատեսչական բնակարանային ֆոնդի վարձակալությունը, սեփականաշնորհված բնակարանների սեփականատերերից գանձվող սպասարկման վարձը, հանրակացարաններում բնակվելու վարձը, համատիրությունների, բնակարանային-շինարարական կոոպերատիվների` իրենց անդամներին մատուցված օրենսդրությամբ սահմանված ծառայությունները*.
19) դոնորային արյան, մայրական կաթի, դեղամիջոցների, դեղանյութերի, պրոթեզաօրթոպեդիկ պարագաների, բժշկական տեխնիկայի և պարագաների, բուժօգնության, բուժսպասարկման (այդ թվում` կանխարգելիչ և ախտորոշման) ծառայությունների, բուժկանխարգելիչ ձեռնարկություններում ու կազմակերպություններում բուժման հետ կապված և այդ բուժօգնության շրջանակներում հիվանդների կողմից պատրաստված ապրանքների և կատարված ծառայությունների իրացումը*.
20) օտարերկրյա պետությունների, միջազգային միջկառավարական (միջպետական) կազմակերպությունների, միջազգային, օտարերկրյա և Հայաստանի Հանրապետության հասարակական (ներառյալ` բարեգործական), կրոնական և նմանատիպ բնույթի ոչ պետական այլ կազմակերպությունների, առանձին բարերարների կողմից ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը մարդասիրական օգնության և բարեգործական (համանման այլ հասարակական կամ սոցիալական) ծրագրերի (գործունեության) շրջանակներում, ինչպես նաև նման ծրագրերի իրականացման հետ անմիջականորեն կապված և դրանց համար զգալի նշանակություն ունեցող ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը` Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ վճարողների կողմից:
Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ (այդ թվում` Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով) ուղղակիորեն նշված չլինելու դեպքում ծրագրի (գործունեության) տարբերակումն ըստ մարդասիրական օգնության և բարեգործական ու տեխնիկական (այլ) բնույթի, ինչպես նաև սույն ենթակետի համաձայն ԱԱՀ-ից ազատվող ապրանքների և ծառայությունների շրջանակները որոշվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության մարդասիրական օգնությունը կոորդինացնող լիազորված մարմնի կողմից1.
21) միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների վարկային կամ շնորհային ծրագրերի նախապատրաստման միջոցների հաշվին ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը.
22) հասարակական (այդ թվում` բարեգործական) և կրոնական կազմակերպությունների կողմից անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) սպառումը և ապրանքների ու ծառայությունների տարվա ընթացքում միանգամյա կամ ոչ պարբերական իրացումը:
23) արտոնագրերի, հեղինակային իրավունքի, լիցենզիաների ստացման և հանձնման հետ կապված գործառնությունները.
24) մազութի իրացումը (ուժի մեջ է մինչև 1998 թ. դեկտեմբերի 31-ը ներառյալ)2:
«Բնակչությանը կենտրոնացված ջեռուցման նպատակով ջերմային էներգիայի մատակարարման գործունեություն իրականացնող ձեռնարկություններին գազի ու էներգակիրների իրացումը և բնակչությանը կենտրոնացված ջեռուցման նպատակով ջերմային էներգիայի մատակարարումն ավելացված արժեքի հարկից ազատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության ՀՕ-181 օրենքի համաձայն, օրենքի հրապարակման պահից մինչև 1998 թ. մարտի 31-ը ներառյալ, ավելացված արժեքի հարկից ազատվում են.
ա) բնակչությանը կենտրոնացված ջեռուցման նպատակով ջերմային էներգիայի մատակարարման գործունեություն իրականացնող ձեռնարկությունների կողմից գազի և էներգակիրների իրացումը.
բ) բնակչությանը կենտրոնացված ջեռուցման նպատակով ջերմային էներգիայի մատակարարումը:
5.1. կետում նշված ապրանքների իրացման գծով ԱԱՀ-ից ազատման արտոնությունները, ՀՀ օրենսդրությամբ այլ բան սահմանված չլինելու դեպքում, տարածվում են նաև դրանց վաճառքի (վերավաճառքի) գործառնությունների վրա:
Օրինակ. Հրատարակչությունը տպարանին պատվիրել է տպագրել 5 հազ. տպաքանակով թերթի հերթական համարը և դրա համար վճարել է 90 հազ. դրամ ծառայության վճար` այդ թվում ԱԱՀ 15 հազ. դրամ: Քանի որ թերթերի իրացումը հրատարակչության մոտ ազատված է ԱԱՀ- ից, տպարանի օգտին հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (15 հազ. դրամ) հրատարակչությունը վերագրում է արտադրության ու շրջանառության ծախսերին: Հրատարակչությունը թերթում տպագրած գովազդի և հայտարարությունների համար պատվիրատուներին ներկայացրել է հարկային հաշիվներ 200.0 հազ. դրամ ընդհանուր գումարով, որի նկատմամբ հաշվարկել է 40.0 հազ. դրամ ԱԱՀ:
Հրատարակչությունը թերթը, մեկ օրինակը 50 դրամով, իրացնում է մամուլի գործակալությանը` առանց ԱԱՀ-ի: Այնուհետև թերթի տպաքանակը, մամուլի գործակալությունը (կրպակների միջոցով) իրացնում է սպառողներին` տրամադրելով առևտրական զեղչ`10% (50x10%= 5դրամ):
Թերթի իրացումից հասույթը կկազմի` 5x(50-5)=225 հազ. դրամ, ընդհանուր հասույթը (առանց ԱԱՀ-ի)` 200,0+225,0=425,0 հազ. դրամ:
Հրատարակչությունը թերթի հրատարակման հետ անմիջականորեն չառնչվող ծախսերի գծով այլ մատակարարներին վճարել է 35 հազ. դրամ, որից ենթակա է հաշվանցման (պակասեցման) հասույթի ընդհանուր ծավալում ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներից ստացված հասույթի տեսակարար կշռին համապատասխանող գումարը`
(200,0:425,0)x35,0=16.5 հազ. դրամ, իսկ տպարանին վճարված ԱԱՀ-ի գումարը ենթակա չէ հաշվանցման:
Քանի որ տվյալ օրինակում օրենքով այլ բան սահմանված չէ, ուստի թերթի իրացման գծով ԱԱՀ-ից ազատման արտոնությունը կտարածվի նաև թերթի վաճառքի գործառնությունների վրա:
ԱԱՀ-ից ազատված գործարքների (գործառնությունների), ինչպես նաև օրենքի 7 հոդվածի համաձայն ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկման օբյեկտ չհամարվող) գործարքների (գործառնությունների) իրականացման դեպքում ԱԱՀ վճարողների մոտ դրանց հետ կապված ձեռք բերված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների համար մատակարարների կողմից ներկայացված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում (միացվում) են ապրանքի ձեռք բերման արժեքին կամ արտադրության և շրջանառության ծախսերին:
6. Օրենքի 16 հոդվածի վերաբերյալ.
6.1. Զրոյական դրույքաչափով հարկումը` ապրանքների ու ծառայությունների արտահանման նկատմամբ արտահանող երկրի տարածքում և սույն կետով սահմանված այլ դեպքերում ԱԱՀ-ով չհարկելն է և ապրանքներ ու ծառայություններ արտահանող անձին` արտահանվող ապրանքների և ծառայությունների համար վճարման ենթակա (չվճարված) ԱԱՀ-ի գումարների լրիվ փոխհատուցումը (հաշվանցումը):
ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ կիրառվում է`
1) Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանից դուրս մատակարարվող (արտահանվող) ապրանքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ, ինչպես նաև միջազգային երթուղիներով թռիչքներ իրականացնող օդանավերի լցավորման համար վառելանյութի ու ամբողջ երթուղու ընթացքում օդանավերում անձնակազմի և ուղևորների սպառման համար նախատեսվող ապրանքների մատակարարման նկատմամբ:
Օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց կողմից հանրապետությունում ձեռք բերված ապրանքներն արտահանելիս դրանց համար հանրապետության տարածքում վճարված ԱԱՀ-ի գումարները վերադարձվում են նրանց մաքսային մարմինների կողմից` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով.
2) օդանավակայաններում մաքսային և անձնագրային հսկողության տարածքից հետո հատուկ առանձնացված վայրերում միջազգային երթուղիներով մեկնող ուղևորներին ապրանքների մանրածախ վաճառքի նկատմամբ` պայմանով, որ այդ ապրանքները մինչև վաճառքի դրվելը անցել են մաքսային ձևակերպում` ներքին տարածքից ապրանքների արտահանման համար Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով.
3) սույն կետի 1-ին և 2-րդ ենթակետերում նշված մատակարարումների հետ անմիջականորեն կապված ծառայությունների (բեռնում, փոխադրում, բեռնաթափում, պահպանում և այլն) հարկվող շրջանառության նկատմամբ.
4) բոլոր փոխադրամիջոցներով ուղևորների, ուղեբեռների, բեռների և փոստի միջազգային փոխադրման ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ` հանրապետության տարածքից դուրս իրականացվող փոխադրումների մասով.
5) միջազգային երթուղիներով փոխադրումներ իրականացնող փոխադրամիջոցների մատակարարման, սպասարկման (ներառյալ աէրոնավիգացիոն, թռիչք-վայրեջքի), նորոգման, վերասարքավորման և վարձակալության ծառայությունների, ինչպես նաև միջազգային երթուղիներով փոխադրվող ուղևորների, ուղեբեռների, բեռների և փոստի սպասարկման ծառայությունների և փոխադրման ընթացքում ուղևորներին մատուցվող ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ.
6) այն ծառայությունների (այդ թվում` գործակալական, միջնորդական) հարկվող շրջանառության նկատմամբ, որոնք անմիջականորեն կապված են և ապահովում են սույն կետի 4-րդ և 5- րդ ենթակետերում նշված ծառայությունների մատուցումը.
7) օտարերկրյա իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների կամ ֆիզիկական անձանց կողմից տրված հումքից, նյութերից ու կիսաֆաբրիկատներից իրենց պատվերով Հայաստանի Հանրապետության տարածքում այն արտադրանքի մշակման կամ հավաքման, շարժական գույքի նորոգման, արդիականացման և համանման այլ ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ, որոնք արտահանվում են Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանից դուրս` Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ու ժամկետներում.
8) այն ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ, որոնց մատուցման վայրը, համաձայն «Ավելացված արժեքի մասին» ՀՀ օրենքի չի գտնվում Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածքում.
9) Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերում հատուկ մաքսային ռեժիմով սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների և այլ առարկաների հարկվող շրջանառության նկատմամբ.
10) սփյուռքահայ համայնքների, օտարերկրյա պետությունների, օտարերկրյա և միջազգային միջկառավարական (միջպետական) կամ ոչ կառավարական (հասարակական կամ այլ նման բնույթի) և կրոնական կազմակերպությունների, առանձին բարերարների կողմից անհատույց տրամադրված միջոցների հաշվին մարդասիրական օգնության և բարեգործական կամ այլ սոցիալական ծրագրերի շրջանակներում կատարվող շինարարական և հարակից (նախագծային, հետազոտական և այլն) աշխատանքների նկատմամբ*.
11) դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և հյուպատոսական հիմնարկների, նրանց հավասարեցված միջազգային, միջկառավարական (միջպետական) կազմակերպությունների պաշտոնական օգտագործման նպատակով ներմուծվող կամ հանրապետության տարածքում ձեռք բերվող ապրանքների և մատուցվող ծառայությունների նկատմամբ.
12) հանրապետության տարածքով օտարերկրյա բեռների տարանցիկ փոխադրումների նկատմամբ:
Զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման դեպքում ԱԱՀ վճարողների մոտ դրանց հետ կապված ձեռք բերված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների համար մատակարարների կողմից ներկայացված հարկային հաշիվներում առանձնացված և (կամ) ՀՀ մաքսային մարմիններին վճարված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում (պակասեցվում) կամ վերադարձվում են սույն հրահանգի 10.1 կետով սահմանված կարգով և ժամկետներում:
7. Օրենքի 18, 19 և 20 հոդվածների վերաբերյալ.
7.1. ԱԱՀ վճարողները ավելացված արժեքի հարկով հարկվող ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման դեպքում պարտավոր են դուրս գրել հարկային հաշիվներ: Հարկային հաշիվ է համարվում սույն հրահանգի 7.2 կետին համապատասխան լրացված` ապրանքների մատակարարումը կամ ծառայությունների մատուցումը հաստատող սահմանված կարգի հաշվարկային փաստաթուղթը:
7.2. Հարկային հաշվի մեջ պարտադիր նշվում են հետևյալ տվյալները`
ա) հաշվի հերթական համարը և դուրսգրման ամսաթիվը.
բ) ապրանք առաքող կամ ծառայություն մատուցող անձի անվանումը և իրավաբանական հասցեն, ֆիզիկական անձի անուն, ազգանունը, բնակության վայրը, և հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ).
գ) ապրանքներ կամ ծառայություններ ստացող անձի անվանումը և իրավաբանական հասցեն, ֆիզիկական անձի անուն, ազգանունը, բնակության վայրը.
դ) ապրանքների անվանումը և քանակը կամ ծառայությունների տեսակը և ծավալը.
ե) ապրանքների գինը ու ընդհանուր արժեքը կամ մատուցվող ծառայությունների սակագինը և հատուցման ընդհանուր գումարը` առանց ԱԱՀ-ի.
զ) հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (առանձին տողով).
է) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված այլ տեղեկություններ: Սույն հրահանգի 5.1 կետի 19 ենթակետում նշված ապրանքների մատակարարման դեպքում հարկային հաշվում պարտադիր պետք է նշվի ձեռք բերողի կողմից օգտագործման նպատակը, արտոնագրվող գործունեության դեպքում` գործունեության արտոնագրի (լիցենզիայի) տվյալները:
Որպես հարկային հաշիվ կարող են ծառայել նաև առևտրի և սպասարկումների ոլորտում գործունեություն իրականացնող անձանց կողմից տրված ապրանքների (մատուցված ծառայությունների) գնման չեկերը (կտրոնները), եթե դրանք պարունակում են սույն կետի ա) և բ) ենթակետերում նշված տվյալները, ինչպես նաև ապրանքների և մատուցված ծառայությունների ընդհանուր արժեքը և դրանում ներառված ԱԱՀ-ի գումարը: Ընդ որում ԱԱՀ-ի գումարի առանձին տողով նշումը պարտադիր է: ԱԱՀ-ի գումարը կարող է առանձնացվել ապրանքների ու ծառայությունների լրիվ արժեքով հատուցման (ներառյալ ԱԱՀ-ն` 20% դրույքաչափով) գումարից` 16.67% հաշվարկային դրույքաչափի օգնությամբ:
Գնման չեկերում (կտրոններում) առանձին տվյալների բացակայության դեպքում, դրանք պետք է արտացոլվեն չեկին կցվող, սույն հրահանգի 7.2. կետով սահմանված կարգով լրացված հարկային հաշվում:
ԱԱՀ վճարող չհանդիսացող օտարերկրյա ֆիզիկական անձանց համար` մանրածախ հարկային հաշիվ (չեկ) դուրս է գրվում` կապված Հայաստանի Հանրապետությունում ձեռք բերված ապրանքներ արտահանելիս` դրանց համար վճարված ԱԱՀ-ի գումարները նրանց վերադարձնելու հետ: Վճարված ԱԱՀ-ի գումարները վերադարձվում են ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից` ՀՀ կառավարության կողմից սահմանված կարգով:
7.3. Հարկային հաշիվներ դուրս չեն գրվում`
1) ԱԱՀ վճարող չհանդիսացող անձանց կողմից.
2) այն ապրանքների և ծառայությունների համար, որոնք ազատված են ԱԱՀ-ից` սույն հրահանգի 5.1. կետի համաձայն.
3) ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկման օբյեկտ չհամարվող)` և սույն հրահանգի 6.1. կետի համաձայն զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) համար:
Հարկային հաշիվներ դուրս չեն գրվում նաև ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված հատուկ դեպքերում3:
Վերը նշված դեպքերում հարկային հաշվի փոխարեն լրացվում (կազմվում) են ընդհանուր կարգով սահմանված այլ հաշվարկային (այդ թվում` բեռնաառաքման) և վճարային փաստաթղթեր:
8. Օրենքի 23 հոդվածի վերաբերյալ.
8.1. ԱԱՀ վճարող անձինք հաշվետու ժամանակաշրջանում պետական բյուջե են վճարում այդ ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը, որից հաշվանցվում (պակասեցվում) են`
1) արտադրական և այլ առևտրային նպատակներով հանրապետության ներքին տարածքում հաշվետու ժամանակաշրջանում ձեռք բերված ապրանքների (ներառյալ հիմնական միջոցների), ոչ նյութական ակտիվների և մատուցված ծառայությունների մատակարարների կողմից սույն հրահանգի 7.2 կետում սահմանված կարգով դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով,
Օրինակ 1. Ձեռնարկությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում արտադրել և առաքել (իրացրել) է 35 մլն դրամի արտադրանք, որի նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 7 մլն դրամ: Նույն ժամանակաշրջանում ձեռք բերված հումք-նյութերի, վառելիքի և այլնի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կազմել են 4 մլն դրամ: Հաշվետու ժամանակաշրջանի համար բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի` 3 մլն դրամ (7.0-4.0):
Օրինակ 2. Մանրածախ առևտուր իրականացնող ձեռնարկությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում ձեռք է բերել ապրանքներ, այդ թվում`
- ԱԱՀ վճարող համարվողներից` 4.8 մլն դրամ (4.0 մլն+0.8 մլն ԱԱՀ), որի դիմաց փաստացի վճարում չի կատարվել,
- ԱԱՀ վճարող չհամարվող անձանցից` 2.5 մլն դրամ գումարով
______________________________________________________________
Ընդամենը 6.5 մլն դրամ
ԱԱՀ` 0.8 մլն դրամ
Նույն ժամանակաշրջանում իրացված ապրանքների լրիվ արժեքով (ներառյալ ԱԱՀ) ստացված հասույթի ծավալը կազմել է 10.2 մլն դրամ, որից ԱԱՀ-ն կազմում է 1.7 մլն դրամ (10.2x16.67%): Հաշվետու ժամանակաշրջանում բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 0.9 մլն դրամ (1.7-0.8):
2) Հիմնական միջոցների ձեռքբերման ժամանակ մատակարարների` հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում (պակասեցվում) են դրանց ձեռքբերման պահից`
ա) միանվագ, եթե դրանց ձեռքբերման արժեքը (առանց ԱԱՀ-ի գումարի) չի գերազանցում տաս միլիոն դրամը.
բ) վեց ամսվա ընթացքում հավասար չափերով, եթե դրանց ձեռքբերման արժեքը (առանց ԱԱՀ-ի գումարի) գերազանցում է 10 միլիոն դրամը:
Բոլոր ԱԱՀ վճարող անձինք, եթե արտադրական և առևտրային նպատակներով ձեռք են բերում մինչև 10 միլիոն դրամ արժողությամբ հիմնական միջոցներ (անկախ նրանից, հիմնական միջոցները ակտիվ են թե պասիվ), ապա կարող են դրանց ձեռք բերման պահին կատարել ԱԱՀ-ի հաշվանցում` մատակարարի կողմից դուրս գրված հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով:
Օրինակ`
Ձեռնարկությունը 1997 թ. օգոստոսին ձեռք է բերել հիմնական միջոց, որի համար մատակարարի կողմից դուրս է գրվել հետևյալ հարկային հաշիվը.
|
Հարկային հաշիվ |
20.08.97. |
|
Հիմնական միջոց |
9 մլն դրամ |
|
ԱԱՀ |
1.8 մլն դրամ |
|
__________________________________________________________ Ընդամենը |
_________ 10.8 մլն դրամ |
Հիմնական միջոցի ձեռքբերման պահին (20.08.97) մատակարարի հարկային հաշվի հիման վրա տրվում է ԱԱՀ-ի հաշվապահական հաշվառման հետևյալ ձևակերպումը.
Դ 68 («Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի համապատասխան
«Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշիվ)
Կ 60 («Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ»
կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)` մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով
- 1.8 մլն դրամ
Արտադրական և առևտրային նպատակներով ձեռք բերված հիմնական միջոցի արժեքը, եթե գերազանցում է 10 մլն դրամը, ապա մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի հաշվառումը կատարվում է 66` «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի համապատասխան ենթահաշվում: Այդ ենթահաշվից հարկի գումարը 6 ամսվա ընթացքում հավասար չափերով (հարկի գումարի 1/6 մասի չափով) դուրս է գրվում 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի դեբետին:
Օրինակ`
Ձեռնարկությունը 1997 թ. օգոստոսին ձեռք է բերել հիմնական միջոց, որի համար մատակարարի կողմից դուրս է գրվել հետևյալ հարկային հաշիվը.
|
Հարկային հաշիվ |
20.08.97 |
|
Հիմնական միջոց |
15 մլն դրամ |
|
ԱԱՀ |
3 մլն դրամ |
|
___________________________________________________ Ընդամենը |
______________ 18 մլն դրամ |
Նշված դեպքում ԱԱՀ-ի գծով տրվում են հաշվապահական հաշվառման հետևյալ ձևակերպումները.
1. Դ 66 («Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով»)
Կ 60 («Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ») -
մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի
գումարի (3 մլն դրամ) չափով,
2. Դ 68/3
Կ 66 հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի 1/6 մասի (0.5 մլն դրամ) չափով:
Հետագայում 1997 թ. սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր, դեկտեմբեր և 1998 թ. հունվար ամիսներին համապատասխանաբար տրվում է նույն`
Դ 68/3
Կ 66-0.5 մլն դրամ ձևակերպումը, մինչև հարկի գումարի վերջնական հաշվանցումը:
Այն դեպքում, երբ հիմնական միջոցը իրացվում է, սակայն դրա ձեռք բերման ժամանակ մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը ամբողջությամբ չի հաշվանցվել, ԱԱՀ-ի մնացորդային գումարի հաշվանցումը կատարվում է հիմնական միջոցի իրացման ժամանակ` հարկային պարտավորության ծագման պահին:
Վերը նշված օրինակի դեպքում, ենթադրենք, որ հիմնական միջոցը իրացվել է 1997 թ. նոյեմբերին: Մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի չհաշվանցված գումարը նոյեմբերին կկազմի 3.0-(3x0.5)=1.5 մլն դրամ, որը ենթակա է հաշվանցման.
|
Դտ 68 , Կտ 66 |
1.5 մլն. դրամ: |
ԱԱՀ վճարող հանդիսացող անձանց կողմից ոչ արտադրական (ոչ առևտրային) նպատակներով ձեռք բերված հիմնական միջոցների գծով` դրանք ձեռք բերողները մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները (անկախ հիմնական միջոցի ձեռքբերման արժեքի չափից), վերագրում են ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին) և մատակարարի կողմից դուրս գրված հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գծով որևէ հաշվանցում (պակասեցում) չեն կատարում:
Արտադրական, առևտրային բնույթի հիմնական միջոցների ձեռքբերման գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները սույն հրահանգի 8.1 կետում նշված կարգով և ժամկետներում հաշվանցվում (պակասեցվում) են հիմնական միջոցի ձեռքբերման (ձևակերպման) պահին (Դ-08 «Կապիտալ ներդրումներ» Կ-60 «Հաշվարկներ մատակարարների հետ»):
Արտադրական, առևտրային բնույթի կապիտալ ներդրումները տնտեսվարական եղանակով իրականացնելու դեպքում` այդ հիմնական միջոցների ստեղծման ժամանակահատվածում մատակարարների օգտին ապրանքանյութական արժեքների համար հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում (պակասեցվում) են դրանց ձեռք բերման հաշվետու եռամսյակում` անկախ շինարարության ավարտի (և 08 «Կապիտալ ներդրումներ« հաշվից դուրս գրման) ժամկետից:
Տնտեսվարական եղանակով (սեփական կարիքների համար) կատարված շինարարական աշխատանքներից ԱԱՀ չի հաշվարկվում:
Կապալառուական եղանակով շինարարական աշխատանքների իրականացման դեպքում մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցումը կատարվում է օրենքով և սույն հրահանգով սահմանված ընդհանուր կարգով:
3) հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների համար, օրենքով սահմանված կարգով և չափերով Հայաստանի Հանրապետության մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարների չափով, եթե օրենքով նախատեսված է ավելացված արժեքի հարկի գանձումը ներմուծման պահին:
Հայաստանի Հանրապետություն ապրանքների ներմուծման դեպքում մաքսային մարմինների կողմից ԱԱՀ-ի գանձումը (գանձման ենթակա լինելը) հիմնավորվում է մաքսային ձևակերպման ժամանակ լրացվող մաքսային հայտարարագրերով և վճարային փաստաթղթերով (վճարման հանձնարարագիր, անդորրագիր կամ վճարումը հաստատող այլ փաստաթղթեր):
9. Օրենքի 24 հոդվածի վերաբերյալ.
9.1. Բնական գազի, էլեկտրական և ջերմային էներգիայի, խմելու և ոռոգման ջրի արտադրության, տեղափոխման և վաճառքի գործարքների և գործառնությունների, կեղտաջրերի հեռացման և մաքրման, աղբահանության և սանմաքրման ծառայությունների, լարային ռադիոհաղորդումների ծառայությունների, երկաթուղային փոխադրումների, ինչպես նաև պետական գնումները և պետական պատվերը կարգավորող օրենքներին կամ իրավական այլ ակտերին համապատասխան ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գծով ավելացված արժեքի հարկի պարտավորության ծագման (բյուջեի օգտին ԱԱՀ հաշվարկման) պահը որոշվում է ապրանքների (աշխատանքների, ծառայությունների) դիմաց վճարման պահով` անկախ իրացման հասույթի որոշման մեթոդներից:
Սույն կետի կիրառման նպատակով հաշվետու ժամանակաշրջանում պետական բյուջե վճարման ենթակա է այդ ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված և գնորդներից (պատվիրատուներից) ստացված ԱԱՀ-ի գումարը, որից հաշվանցվում (պակասեցվում) են ԱԱՀ-ի այն գումարները, որոնք նույն հաշվետու ժամանակաշրջանում վճարվել են`
1) արտադրական և առևտրային նպատակով հանրապետության ներքին տարածքում ձեռք բերված ապրանքների (ներառյալ` հիմնական միջոցների), ոչ նյութական ակտիվների և մատուցված ծառայությունների մատակարարներին` սույն հրահանգի 7.2 կետում սահմանված կարգով ներկայացված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով.
2) հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների համար, օրենքով սահմանված կարգով և չափերով Հայաստանի Հանրապետության մաքսային մարմինների կողմից գանձված ԱԱՀ-ի գումարների չափով, եթե օրենքով նախատեսված է ԱԱՀ-ի գանձումը ապրանքների ներմուծման պահին:
Սույն կետում նշված անձինք ԱԱՀ-ի գծով հաշվապահական հաշվառումը վարում են 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվով: Այդ հաշվի «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ» ենթահաշվի կրեդիտում ընդհանրացվում են իրացված (առաքված) ապրանքների և մատուցված ծառայությունների համար հաշվարկված բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները: Դրանց ստացմանը զուգընթաց` դեբետագրվում է 66 հաշվի համապատասխան ենթահաշիվը, թղթակցելով 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի հետ:
Արտադրական և առևտրային նպատակով հանրապետության ներքին տարածքում ձեռք բերված ապրանքների (ներառյալ` հիմնական միջոցների), ոչ նյութական ակտիվներ և մատուցված ծառայությունների դիմաց մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվառումը վարում են սույն հրահանգի 15 կետում նշված ընդհանուր կարգով: Մատակարարներին հարկային հաշիվների վճարմանը զուգընթաց կրեդիտագրվում է 66 հաշիվը` թղթակցելով 68 հաշվի դեբետի հետ: Բյուջե վճարման ենթակա է 68 հաշվի կրեդիտային մնացորդը:
Օրինակ. «Էլեկտրացանց» ձեռնարկությունը հաշվետու եռամսյակում առաքել է էլեկտրաէներգիա` 100 մլն դրամ գումարով, որի նկատմամբ հաշվարկվել է ԱԱՀ` 20 մլն դրամ: Իրացված (առաքված) էլեկտրաէներգիայի դիմաց փաստացի ստացվել է 108 մլն դրամ` այդ թվում ԱԱՀ 18 մլն դրամ: Հաշվետու եռամսյակում մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 17 մլն դրամ, որից փաստացի վճարվել է 12.4 մլն դրամ:
Բյուջե վճարման ենթակա է 5.6 մլն դրամ (18.0-12.4):
Ձեռնարկությունը հաշվետու եռամսյակում ԱԱՀ-ի գծով կատարում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.
|
1. Դտ 46 |
Կտ 66 | 20 մլն դրամ | . | |
|
2. Դտ 66 |
Կտ 68 | 18 մլն դրամ: | ||
|
3. Դտ 66 |
Կտ 60 (76 և այլն) | 17.0 մլն դրամ | ||
|
4. Դտ 68 |
Կտ 66 | 12.4 մլն դրամ: | ||
10. Օրենքի 25 հոդվածի վերաբերյալ.
10.1. Հաշվետու ժամանակաշրջանում սույն հրահանգի 8.1 և 9.1 կետերով սահմանված կարգով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարներից հաշվանցման (սույն հրահանգի 9.1 կետի համաձայն ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորության պահը որոշող անձանց համար` պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների գերազանցող մասը ( այդ թվում` ԱԱՀ-ի 0-ական դրույքաչափի կիրառման հետևանքով) հաշվանցվում (պակասեցվում) է ԱԱՀ վճարողների կողմից հետագա հաշվետու ժամանակաշրջաններում վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի հաշվին կամ այլ հարկատեսակների գծով առկա հարկային պարտավորությունների հաշվին, կամ եռամսյակային հաշվարկների արդյունքներով վերադարձվում է վճարողներին` վերջիններիս դիմումի և գումարը հիմնավորող համապատասխան տեղեկանքի հիման վրա` 30 օրվա ընթացքում:
11. Օրենքի 26 հոդվածի վերաբերյալ.
11.1. Սույն հրահանգի 8.1 և 9.1 կետերում նշված դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա չեն`
1) ԱԱՀ վճարող չհանդիսացող անձանց կողմից.
2) օրենքի 7 հոդվածի համաձայն հարկման օբյեկտ չհանդիսացող և օրենքի 15 հոդվածի համաձայն ԱԱՀ-ից ազատված գործարքների (գործառնությունների) գծով: Սույն կետում նշված դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները միացվում են ապրանքի ձեռք բերման գնին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախսերին:
Սույն կետով սահմանված կարգը տարածվում է նաև շրջանառելի` բազմակի օգտագործման տարան անմիջական արտադրողից ձեռքբերողների վրա` այդ տարայի մասով, ինչպես նաև օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ-ը փոխարինող հաստատագրված վճարումներ կատարողների վրա` բացառությամբ «Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող բենզինի համար հաստատագրված վճարների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համաձայն հաստատագրված վճար վճարողների: Վերջիններս բենզինի իրացման շրջանառությունից ԱԱՀ-ն հաշվարկում են (հարկային հաշիվներ դուրս են գրում) օրենքով և սույն հրահանգով սահմանված ընդհանուր կարգով: Նշված անձիք բենզինի իրացման շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարից հաշվանցում են մաքսային մարմինների կողմից գանձված հաստատագրված վճարի մեջ ԱԱՀ-ի հաշվարկային մեծությանը (43.55 տոկոս) համապատասխանող, ինչպես նաև շրջանառության ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում սահմանված կարգով առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները: Հայաստանի Հանրապետության տարածք բենզին ներմուծող անձինք բենզինի ներմուծման մասով պարտավոր են վարել առանձնացված հաշվապահական հաշվառում:
3) ոչ արտադրական (ոչ առևտրային) նպատակներով ձեռք բերված ապրանքների և ծառայությունների գծով` բացառությամբ ապրանքների ու ծառայությունների անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) հատկացման դեպքերի:
Սույն ենթակետում նշված դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են ֆինանսական արդյունքներին:
Հայաստանի Հանրապետության տարածքում արտադրված կամ ձեռք բերված ապրանքները , ինչպես նաև ծառայությունները ինքնարժեքից կամ ձեռք բերման արժեքից (ներառյալ ակցիզային հարկի գումարները) ցածր արժեքով իրացնելու (հատկացնելու) դեպքում` հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված (վճարված) ԱԱՀ- ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը վերագրվում է ԱԱՀ վճարողի ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման: Շահույթ ստանալու նպատակ չհետապնդող, հասարակական կազմակերպությունները ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը վերագրում են ֆինանսական արդյունքներին (նպատակային ֆինանսավորման միջոցներին):
Օրինակ` ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը արտադրանքի արտադրության համար կատարել է հետևյալ ծախսերը.
հումքի և նյութերի գծով-1.2 մլն դրամ (1. մլն դ.+0.2 մլն.դ. ԱԱՀ),
տեխնոլոգ. էներգիայի գծով-0.6 մլն դրամ (0.5. մլն դ.+0.1 մլնդ. ԱԱՀ),
աշխատավարձի գծով-0.5մլն դրամ,
սոցապ. հատկացումների գծով-0.18 մլն դրամ,
ամորտիզացիոն հատկացումնրի գծով-0.12 մլն դրամ,
այլ ծախսերի գծով-0.48 մլն. դրամ (0.4.մլն դ.+0.08 մլն.դ. ԱԱՀ):
_________________________________________________________________
Ընդամենը ծախսեր` 2.7 մլն դրամ (1.0+0.5+0.5+0.18+0.12+0.4),
Հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ` 0.38 մլն դրամ (0.2+0.1+0.08):
Առաքված արտադրանքի համար գնորդին դուրս է գրվել հարկային հաշիվ.
|
I տարբերակ |
Հարկային հաշիվ | 07.01.98 թ. |
|
|
Արտադրանքի արժեքը |
-1.8 մլն դրամ, |
|
|
ԱԱՀ |
-0.36 մլն դրամ |
|
________________________________________________ | ||
|
ընդամենը` |
2.16 մլն դրամ | |
Հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և արտադրության ծախսերին վերագրվող ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև առաջացած 0.02 մլն դրամ (0.36-0.38) ԱԱՀ-ի բացասական տարբերությունը վերագրվում է ձեռնարկության ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին)) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման:
Այս դեպքում տրվում են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.
Դտ 68, Կտ 50 (51 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) - 0.38 մլն դրամ (մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված գումար)
Դտ 46, Կտ 68-0,36 մլն դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված)
Դտ 80, Կտ 68-0.02 մլն դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և արտադրության ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացած բացասական տարբերության չափով):
|
II տարբերակ |
Հարկային հաշիվ | 07.01.98 թ. |
|
|
Արտադրանքի արժեքը |
-2.5 մլն դրամ, |
|
|
ԱԱՀ |
-0.5 մլն դրամ |
|
________________________________________________ | ||
|
ընդամենը` |
3.0 մլն դրամ | |
II տարբերակում արտադրանքը մատակարարվել է ինքնարժեքից (2.7 մլն դրամ) ցածր արժեքով (2.5 մլն դրամ), սակայն ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և արտադրությանը վերագրվող ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև բացասական տարբերություն չի առաջանում: Տվյալ դեպքում բյուջե վճարման ենթակա է 0.12 մլն դրամ (0.5-0.38):
Առևտրի ոլորտում ապրանքները ձեռք բերման արժեքից (ներառյալ սահմանված կարգով ապրանքների ձեռք բերման և իրացման հետ առնչվող ծախսերը` մասնավորապես նաև ապրանքային վարկի դիմաց տոկոսների վճարը, այլ կազմակերպություններին վճարված վերադիրները, կոմիսիոն վարձահատույցը, մաքսավճարը, մաքսատուրքը, ենթաակցիզային ապրանքների գծով վճարված ակցիզային հարկի գումարը, այլ կազմակերպությունների միջոցով կատարվող ապրանքների փոխադրման, պահպանման, բեռնման, բեռնաթափման ծախսերը) ցածր իրացնելու (հատկացնելու) դեպքում ԱԱՀ-ի առաջացող բացասական տարբերությունը` հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև` վերագրվում է ԱԱՀ վճարողի ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման:
Օրինակ` ԱԱՀ վճարող համարվող մեծածախ առևտրի ձեռնարկությունը ձեռք է բերել ապրանք և կատարել է հետևյալ ծախսերը.
ապրանքի արժեքը`-3.0 մլն դրամ (2.5. մլն դ.+0.5 մլն դ. ԱԱՀ),
այլ ծախսեր.
ԱԱՀ ներառող-0.3 (0.25+0.05)
ԱԱՀ չպարունակող-0.1
______________________________________________________________
Ընդամենը` ձեռքբերման գին և շրջ. ծախսեր` 2.85 մլն դ. (2.5+0.25+0.1)
Հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ` 0.55 մլն դրամ (0.5 + 0.05)
Վաճառված ապրանքի համար գնորդին դուրս է գրվել հարկային հաշիվ.
|
I տարբերակ |
Հարկային հաշիվ | 11.01.98 թ. |
|
|
ապրանքի արժեքը |
-2.4 մլն դրամ, |
|
|
ԱԱՀ |
-0.48 մլն դրամ |
|
________________________________________________ | ||
|
ընդամենը` |
2.88 մլն դրամ | |
Հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ապրանքի ձեռք բերման գնի ու շրջանառության ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև առաջացած 0.07 մլն դրամ (0.48-0.55) ԱԱՀ- ի բացասական տարբերությունը վերագրվում է ձեռնարկության ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման:
Այս դեպքում տրվում են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.
Դտ 68, Կտ 50 (51 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)-0.55 մլն դրամ (մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված գումար)
Դտ 46, Կտ 68-0,48 մլն դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված)
Դտ 80, Կտ 68-0.07 մլն դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված հարկի գումարների միջև առաջացած ԱԱՀ-ի բացասական տարբերության չափով):
|
II տարբերակ |
Հարկային հաշիվ | 11.01.98 թ. |
|
|
ապրանքի արժեքը |
-2.8 մլն դրամ, |
|
|
ԱԱՀ |
-0.56 մլն դրամ |
|
________________________________________________ | ||
|
ընդամենը` |
3.36 մլն դրամ | |
II տարբերակում ապրանքը վաճառվել է ապրանքի ձեռք բերման գնի ու շրջանառության ծախսերի գումարից (2.85 մլն դրամ) ցածր արժեքով (2.8 մլն դրամ), սակայն ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) ու ապրանքի ձեռք բերման գնի և շրջանառության ծախսերին վերագրվող ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև բացասական տարբերություն չի առաջանում: Տվյալ դեպքում բյուջե վճարման ենթակա է 0.01 մլն դրամ (0.56-0.55):
Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքները ձեռք բերման արժեքից (ներառյալ մաքսային մարմինների կողմից գանձվող ակցիզային հարկի գումարը) ցածր արժեքով իրացնելու (հատկացնելու) դեպքում` հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը ենթակա է հաշվանցման այն մասով, որը համապատասխանում է ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված և մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) հարկի գումարների տարբերությանը: Ապրանքների իրացումից` հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված և ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված հարկի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը վերագրվում է վճարողի ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման:
Օրինակ` ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը Ռուսաստանի Դաշնությունից ներմուծել է մաքսատուրքի 10 տոկոս դրույքաչափով հարկվող ապրանք և կատարել է հետևյալ ծախսերը.
ապրանքի գնման արժեքը __________________ 3.0 մլն դրամ
Ռուսաստանի Դաշնությունում վճարված ԱԱՀ ______ 0.6 մլն դրամ
ապրանքի համար որոշված մաքսային արժեքը` _____ 4.5 մլն դրամ
մաքսատուրք 10 տոկոս ___________________ 0.45 մլն դրամ
մաքսավճար 0.3 տոկոս ___________________ 0.014 մլն դրամ
մաքսատանը վճարված ԱԱՀ ________________0.9 մլն դրամ
այլ ծախսեր.
ԱԱՀ ներառող-0.09 (0.075 մլն դրամ և 0.015 մլն դրամ ԱԱՀ)
ԱԱՀ չպարունակող-0.1
____________________________________________________________
Ընդամենը` ձեռքբերման գին և շրջ. ծախսեր` 4.239 մլն դրամ (3,0+0,6+0,45+0,014+0,075+0,1)
Հաշվարկային եղանակով որոշված ԱԱՀ (4.239x20 տոկոս)-0,848 մլն դրամ
Ներմուծված ապրանքը ՀՀ տարածքում իրացնելիս գնորդին դուրս է գրվել հարկային հաշիվ.
|
I տարբերակ |
Հարկային հաշիվ | 11.01.98 թ. |
|
|
ապրանքի արժեքը |
-4.1 մլն դրամ, |
|
|
ԱԱՀ |
-0.82 մլն դրամ |
|
________________________________________________ | ||
|
ընդամենը` |
4.92 մլն դրամ | |
Այս տարբերակում ձեռնարկության մոտ հաշվանցման ենթակա է ապրանքների ձեռք բերման արժեքի (ներառյալ շրջանառության ծախսերը) նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված և ներմուծման ժամանակ մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացած 0,052 մլն դրամ (0,9 մլն դ-0,848 մլն դ.) տարբերությունը: Հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված հարկի գումարների միջև առաջացած 0.028 մլն. դրամ (0.848 մլն դ-0.82 մլն դ) ԱԱՀ-ի բացասական տարբերությունը վերագրվում է ձեռնարկության ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին)) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման:
Այս դեպքում տրվում են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.
Դտ 68, Կտ 50 (51 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)-0.9 մլն դրամ (մաքսատանը վճարված ԱԱՀ)
Դտ 46, Կտ 68-0.82 մլն դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված)
Դտ 80, Կտ 68-0.028 մլն դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված հարկի գումարների միջև առաջացած ԱԱՀ-ի բացասական տարբերության չափով)
|
II տարբերակ |
Հարկային հաշիվ | 11.01.98 թ. |
|
|
ապրանքի արժեքը |
-4.4 մլն դրամ, |
|
|
ԱԱՀ |
-0.88 մլն դրամ |
|
________________________________________________ | ||
|
ընդամենը` |
3.36 մլն դրամ | |
II տարբերակում ապրանքը վաճառվել է ապրանքի մաքսային արժեքից ցածր արժեքով (4,4 մլն դրամ), սակայն ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) ու ներմուծման ժամանակ ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող 0.02 մլն դրամ բացասական տարբերությունը (0,88 մլն դրամ-0,9 մլն դրամ) ամբողջությամբ ենթակա է հաշվանցման, քանի որ ապրանքը իրացվել է ձեռք բերման արժեքից (ներառյալ շրջանառության ծախսերը) բարձր արժեքով և հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված հարկի գումարների միջև ԱԱՀ-ի գումարների միջև բացասական տարբերություն չի առաջանում (0.88>0,848):
Ներմուծման պահին օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ-ով չհարկվող ապրանքները ձեռք բերման արժեքից ցածր իրացնելու (հատկացնելու) դեպքում` ԱԱՀ-ի հաշվարկման նպատակով հիմք է ընդունվում ապրանքների ձեռք բերման արժեքի նկատմամբ հաշվարկային եղանակով որոշված ԱԱՀ-ի գումարը: Ապրանքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված և հաշվարկային եղանակով որոշված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը վերագրվում է վճարողի ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին):
Օրինակ` ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը Ռուսաստանի Դաշնությունից ներմուծել է մաքսատուրքի 0 տոկոս դրույքաչափով հարկվող ապրանք և կատարել է հետևյալ ծախսերը.
ապրանքի գնման արժեքը` _________________ 4.0 մլն դրամ
Ռուսաստանի Դաշնությունում վճարված ԱԱՀ _____ 0.8 մլն դրամ
մաքսավճար 0.3 տոկոս ___________________ 0.012 մլն դրամ
այլ ծախսեր.
ԱԱՀ ներառող-0.12 (0.1 մլն դրամ և 0.02 մլն դրամ ԱԱՀ)
ԱԱՀ չպարունակող-0.2
_______________________________________________________
Ընդամենը` ձեռքբերման գին և շրջ. ծախսեր` 5.112 մլն դրամ (4,0+0,8+0,012+0,1+0,2)
Հաշվարկային եղանակով որոշված ԱԱՀ (5.112x20 տոկոս)-1.022 մլն դրամ
Ներմուծված ապրանքը ՀՀ տարածքում իրացնելիս գնորդին դուրս է գրվել հարկային հաշիվ.
|
Հարկային հաշիվ |
11.02.98 թ. | ||
|
ապրանքի արժեքը |
- |
5.0 մլն դրամ, | |
|
ԱԱՀ |
- |
1.0 մլն դրամ | |
|
_____________________________________________________ | |||
|
ընդամենը` |
6.0 մլն դրամ | ||
Այս օրինակում ձեռնարկության մոտ հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (1.0 մլն դրամ) և հաշվարկային եղանակով որոշված (1.022 մլն դրամ) ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող 0.022 մլն. դրամ բացասական տարբերությունը վերագրվում է վճարողի ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին), այսինքն` հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարից բացի, ձեռնարկության մոտ 0,022 մլն դրամի լրացուցիչ հարկային պարտավորություն է առաջանում, որը պետք է կատարվի ձեռնարկության շահույթի հաշվին:
12. Օրենքի 27 հոդվածի վերաբերյալ.
12.1. Եթե սույն հրահանգի համաձայն ԱԱՀ վճարող անձինք միաժամանակ իրականացնում են հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված (ինչպես նաև հարկման օբյեկտ չհանդիսացող) գործարքներ (գործառնություններ), ապա նրանք կարող են հաշվանցել (պակասեցնել պետական բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարից) միայն հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման համար ձեռք բերված ապրանքներին և ծառայություններին վերաբերող (այդ թվում` մաքսային մարմինների կողմից գանձված) ԱԱՀ-ի գումարները: Այդ դեպքում ԱԱՀ վճարողները պարտավոր են վարել հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված (ներառյալ հարկման օբյեկտ չհանդիսացող) գործառնությունների, ինչպես նաև դրանց իրականացման համար ձեռք բերվող ապրանքների ու ծառայությունների առանձնացված հաշվառում:
Օրինակ` ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը միաժամանակ իրականացնում է մանկական սննդի և խաղալիքների արտադրություն, ընդ որում դրանք արտադրվում են տարբեր շրջաններում տեղաբաշխված արտադրամասերում:
Այսպես` հաշվետու ժամանակաշրջանում մանկական սննդի արտադրության համար մատակարարների օգտին նյութական ռեսուրսների, վառելիքի և ծառայությունների դիմաց հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 0,8 մլն դրամ, իսկ խաղալիքների համար` 0,6 մլն դրամ: Այս դեպքում հաշվետու ժամանակաշրջանում ենթակա է հաշվանցման միայն խաղալիքների արտադրության համար վերը նշված տարրերի դիմաց հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը:
ԱԱՀ-ից ազատված ապրանքների (տվյալ օրինակում` մանկական սնունդ) արտադրության համար մատակարարների օգտին հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (0,8 մլն դրամ) ենթակա չէ հաշվանցման և պետք է վերարգրվի արտադրության ծախսերին:
Տվյալ դեպքում հաշվի է առնվել, որ ձեռնարկության մոտ հնարավոր է վարել ԱԱՀ-ից ազատված և ԱԱՀ-ով հարկվող ապրանքների իրացման, ինչպես նաև դրանց արտադրության ծախսերի ու դրանց համապատասխանող ԱԱՀ-ի գումարների առանձնացված հաշվառում:
Եթե առանձնացված հաշվառման իրականացումն անհնարին է, ապա յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը հաշվարկվում է ելնելով նույն հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված բոլոր գործարքների (գործառնությունների) ընդհանուր շրջանառության մեջ (առանց ԱԱՀ-ի) հարկվող գործարքների (գործառնությունների, այդ թվում զրոյական դրույքաչափով հարկվող) շրջանառության (առանց ԱԱՀ-ի) տեսակարար կշռից:
Օրինակ` ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում միաժամանակ իրականացրել է ԱԱՀ-ից ազատված` դասագրքերի (սույն հրահանգի 5.1. կետի 3-րդ ենթակետ) և ԱԱՀ-ով հարկվող` գեղարվեստական գրականության իրացման գործարքներ: Նշված գործարքների իրականացումից ստացված հասույթի ծավալը համապատասխանաբար կազմել է 6.0 մլն դրամ և 9.0 մլն դրամ (առանց ԱԱՀ-ի): Դրանց գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 1.6 մլն դրամ :
Տարբերակ 1. ՀՀ տարածքում իրականացված գործարքների դեպք.
Ընդհանուր 15 մլն դրամ (6.0+9.0) շրջանառության մեջ ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների (9 մլն դրամ) տեսակարար կշիռը կազմում է 60 տոկոս (9.0:15.0x100): Նույն համամասնությամբ (60%) մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի 0.96 մլն դրամը (1.6x60%) ենթակա է հաշվանցման` հաշվարկված ԱԱՀ-ի 1.8 մլն դրամ (9.0x20%) գումարից, իսկ 0.64 մլն դրամը (1.6-0.96) պետք է վերագրվի արտադրության ծախսերին:
Տարբերակ 2. ԱԱՀ-ից ազատված ապրանքների արտահանման դեպք.
Դասագրքերը ամբողջությամբ արտահանվել են և կիրառվել է ԱԱՀ-ի 0-ական դրույքաչափ: Գեղարվեստական գրականությունը վաճառվել է ՀՀ-ում: Տվյալ դեպքում մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված 1.6 մլն դրամ ԱԱՀ-ի գումարը ենթակա է հաշվանցման` հաշվարկված ԱԱՀ-ի 1.8 մլն դրամ (9.0x20%) գումարից:
Տարբերակ 3. ԱԱՀ-ով հարկվող ապրանքների արտահանման դեպք.
Գեղարվեստական գրականությունը ամբողջությամբ (9 մլն դրամ) արտահանվել և կիրառվել է ԱԱՀ-ի 0-ական դրույքաչափ: Տվյալ դեպքում ԱԱՀ-ից ազատված գործարքներին (դասագրքերին) համապատասխանող 0.64 մլն դրամ հարկի գումարը (տես տարբերակ 1) պետք է վերագրվի արտադրության ծախսերին, իսկ արտահանվող ապրանքներին համապատասխանող 0.96 մլն դրամ հարկի գումարը` հաշվանցման կամ բյուջեից վերադարձման հրահանգի 10.1 կետում նշված կարգով և ժամկետում:
Տարբերակ 4. ԱԱՀ-ից ազատված և չազատված ապրանքների արտահանման դեպք.
Դասագրքերը` 4 մլն դրամ և գեղարվեստական գրականությունը 3 մլն դրամ գումարով արտահանվել են և համապատասխանաբար կիրառվել է 0-ական դրույքաչափ: Ընդհանուր 15 մլն դրամ շրջանառության մեջ ԱԱՀ-ից ազատված գործարքների գումարը կազմել է 2 մլն դրամ (6.0-4.0): Դրա տեսակարար կշիռը ընդհանուր շրջանառության մեջ կազմում է 13.33 տոկոս (2.0:15.0x100): Դրան համապատասխան արտադրության ծախսերին վերագրվող ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 0.21 մլն դրամ (1.6x13.33%): Ընդհանուր շրջանառությունից (15 մլն դրամ) ԱԱՀ-ով հարկվող և 0-ական դրույքաչափով հարկվող գործարքների ծավալը կազմում է 13.0 մլն դրամ (4.0+3.0+6.0): Դրա տեսակարար կշիռը ընդհանուր շրջանառության մեջ կազմում է 86.67 տոկոս (13.0:15.0x100): Դրան համապատասխան հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 1.39 մլն դրամ (1.6x86.67%): ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 1.2 մլն դրամ (6.0x20%): Վերջնական արդյունքում բյուջեից ենթակա է վերադարձման 0.19 մլն դրամ (1.2-1.39):
12.2 Ֆինանսական տարվա յուրաքանչյուր եռամսյակի վերջում կատարվում է 12.1 կետում նշված կարգով հաշվարկված հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարի վերահաշվարկ: Ֆինանսական տարվա վերջում իրականացվում է վերջնահաշվարկ` ելնելով տարեկան արդյունքների հիման վրա սույն հրահանգով սահմանված կարգով որոշված հարկվող և բոլոր գործարքների (գործառնությունների) հարաբերակցությունից` եթե հնարավոր չէ այդ տարբերակումն իրականացնել ուղղակի կամ այլ` ավելի ճշգրիտ եղանակով: Տարեկան վերջնահաշվարկի վերաբերյալ համապատասխան տեղեկանքը ներկայացվում է հարկային մարմին` տարվա արդյունքներով հաշվարկի հետ: Հարկային մարմիններն իրավասու են սահմանված կարգով կատարել ուսումնասիրություններ` նշված վերջնահաշվարկի, ինչպես նաև սույն հրահանգի 10.1 կետով նախատեսված դեպքում` վճարողների դիմումի հիման վրա վերադարձման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների ճշտությունը (հավաստիությունը) ստուգելու նպատակով:
12.3 ԱԱՀ-ի գծով հաստատագրված վճարումներ իրականացնողները, ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրում (միացնում) են ապրանքի ձեռք բերման արժեքին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախսերին:
ՀՀ տարածք ներմուծված ապրանքների համար մաքսային մարմինների կողմից գանձված ԱԱՀ-ի գումարները սահմանված կարգով ԱԱՀ-ի գծով հաստատագրված վճարումներ իրականացնողների մոտ (եթե վերջիններս համարվում են այդ ապրանքների անմիջական ներմուծողներ) ենթակա չեն հաշվանցման (պակասեցման) և պետք է վերագրվեն (միացվեն) ապրանքի ձեռք բերման արժեքին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախսերին:
ԱԱՀ-ով հարկվող և հարկից ազատված գործառնությունների գծով առանձնացված հաշվառման վարման անհնարինության դեպքում ռադիո- և հեռուստատեսային հաղորդումներ իրականացնող անձինք` յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը հաշվարկում են ելնելով նույն հաշվետու ժամանակաշրջանում ռադիո- և հեռուստատեսային հաղորդումների ընդհանուր տևողությունում հարկման ենթակա (սպառողների կողմից հատուցվող` ներառյալ ռեկլամային) հաղորդումների տեսակարար կշռից (սպառողների կողմից չհատուցվող ռադիո- և հեռուստատեսային հաղորդումների դիմաց հատուցման գումարի բացակայության պատճառով):
Օրինակ` եթե հեռուստաընկերությունը եռամսյակի ընթացքում եթեր է հեռարձակել 736 ժամ հեռուստահաղորդում, որից հատուցվող են համարվում 132 ժամը և նույն ժամանակաշրջանում հեռուստաընկերության մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 400 հազ. դրամ, ապա հաշվանցման (պակասեցման ) ենթակա է 71,7 հազ. դրամ ԱԱՀ-ի գումար (132,0:736,0x400,0): 132 ժամ հեռուստահաղորդումների դիմաց հատուցման գումարից հարկը հաշվարկման և վճարման ենթակա է ընդհանուր սահմանված կարգով:
13. Օրենքի 42 հոդվածի վերաբերյալ.
13.1. Սույն հրահանգի 7.2 կետով պահանջվող տվյալների բացակայության կամ դրանց թերի լրացման դեպքում վճարողներից գանձվում է տուգանք` այդ փաստաթղթերում հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարի 10 տոկոսի չափով:
Տուգանքը հաշվարկվում է ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունից սույն հրահանգով սահմանված ընդհանուր կարգով հաշվարկված հարկի գումարի նկատմամբ:
14. Օրենքի 43 հոդվածի վերաբերյալ.
14.1. ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու, ինչպես նաև սույն հրահանգով նախատեսված կարգի խախտումով ապրանքների և ծառայությունների դիմաց վճարված ԱԱՀ-ի գումարները ԱԱՀ-ի հաշվարկում չարտացոլելու (թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու) համար վճարողներից գանձվում է թաքցված կամ պակաս ցույց տրված ԱԱՀ-ի գումարը, ինչպես նաև տուգանք` այդ գումարի 30 տոկոսի չափով: Այդ տուգանքը կիրառվում է նաև այն դեպքում, երբ հարկային մարմինների կողմից կատարված ստուգման արդյունքում բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումար չի առաջանում` հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարներին գերազանցելու հետևանքով:
ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը համարվում է թաքցված կամ պակաս ցույց տրված, եթե ԱԱՀ-ի հաշվարկում հարկվող շրջանառությունը (սահմանված դեպքերում նաև հարկի գումարը) ցույց չի տրվել (կամ պակաս է ցույց տրվել):
Եթե ԱԱՀ-ի հաշվարկում հարկվող շրջանառությունը (սահմանված դեպքերում նաև հարկի գումարը) պակաս է ցույց տրվել, ապա թաքցված է համարվում հարկվող շրջանառության պակաս ցույց տրված մասը: Տուգանքը կիրառվում է ինչպես ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը (սահմանված դեպքերում նաև հարկի գումարը) պակաս ցույց տալու, այնպես էլ մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարներից ավել հաշվանցելու (ձևակերպելու) դեպքում:
Օրինակ. ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը 1997 թ. III եռամսյակի համար ներկայացրել է ԱԱՀ-ի հաշվարկ, համաձայն որի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը ցույց է տրվել 15,0 մլն դրամ, իսկ դրա նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը` 3.0 մլն դրամ (15.0x20%): Որպես հաշվանցման (պակասեցման ) ենթակա ԱԱՀ ցույց է տրվել 1.4 մլն դրամ: Բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 1.6 մլն դրամ (3.0-1.4):
Ստուգմամբ արձանագրվել է, որ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 18.0 մլն դրամ, (դրան համապատասխանող ԱԱՀ-ի գումարը` 3.6 մլն. դրամ), իսկ հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ը կազմել է 1.0 մլն դրամ:
Այս դեպքում բյուջե լրացուցիչ վճարման ենթակա է 1.0 մլն դրամ (ստուգմամբ արձանագրված տվյալներով բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը պետք է կազմեր 2.6 մլն դրամ (3.6-1.0), սակայն հաշվարկով ցույց էր տրվել 1.6 մլն դրամ): Տվյալ դեպքում տուգանք` 30%-ի չափով կկիրառվի տարբերության` 1.0 մլն դրամի նկատմամբ (2.6-1.6):
Օրինակ. ԱԱՀ վճարող համարվող ձեռնարկությունը 1997 թ. III եռամսյակի համար ներկայացրել է ԱԱՀ-ի հաշվարկ, համաձայն որի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 10.0 մլն դրամ (դրան համապատասխանող ԱԱՀ-ի գումարը` 2.0 մլն դրամ): Հաշվանցման (պակասեցման ) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 3.0 մլն դրամ: Համաձայն հաշվարկի բյուջեից վերադարձման ենթակա է 1.0 մլն դրամ (2.0-3.0): Ստուգմամբ արձանագրվել է, որ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 10.0 մլն դրամ, (այսինքն չի թաքցվել, չի պակասեցվել): Հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 2.4 մլն դրամ: Այս դեպքում բյուջե լրացուցիչ վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը չի առաջանում, սակայն ԱԱՀ-ի հաշվարկով հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի 0.6 մլն դրամ ավելի ցույց տրված գումարի նկատմամբ կկիրառվի տուգանք` 30 տոկոսի չափով:
15. ԱԱՀ-ի գծով հաշվապահական հաշվառման վարման կարգը.
15.1. ԱԱՀ-ի գծով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հաշվապահական հաշվառման վարումը տարվում է 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի «Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվով, ինչպես նաև առանձին դեպքերում 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի համապատասխան ենթահաշիվներով:
15.2. «66» հաշիվը հիմնականում կիրառում են.
ա) «ԱԱՀ-ի մասին» ՀՀ օրենքի 24 հոդվածի համաձայն հարկային պարտավորության ծագման պահը որոշող անձինք,
բ) այն անձինք, որոնք միաժամանակ իրականացնում են հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված (հարկման օբյեկտ չհանդիսացող) գործարքներ (գործառնություններ), որոնց գծով ձեռք բերված ապրանքների և ծառայությունների առանձնացված հաշվառման վարումը անհնարին է.
գ) այն անձինք, որոնք հաշվետու եռամսյակում կարող են համարվել ԱԱՀ վճարողներ.
դ) այլ անձինք` սույն հրահանգով սահմանված դեպքերում.
«66» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի դեբետային մասում ընդհանրացվում են մատակարարներից ստացված (մուտքագրված) ապրանքների և ծառայությունների գծով համապատասխան հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և այլ համապատասխան հաշիվների կրեդիտի հետ:
Սույն հրահանգի 9.1 կետում նշված` հարկային պարտավորության ծագման պահը որոշողները մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված հարկի գումարը հաշվանցում են ձեռք բերված ապրանքների ստացման (մուտքագրման) և դրա դիմաց փաստացի վճարումը (հաշվի առնելով վճարման չափը) իրականացնելու դեպքում:
«66» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի դեբետային մասում ընդհանրացված ԱԱՀ-ի գումարներից սահմանված կարգով հաշվանցման ենթակա հարկի գումարները դուրս են գրվում ձևակերպելով «66» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի կրեդիտով` թղթակցելով 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի «Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվի դեբետի հետ:
«66» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվում ընդհանրացված ԱԱՀ-ի այն գումարները, որոնք ենթակա չեն հաշվանցման, դուրս են գրվում այդ հաշվի դեբետից և սահմանված կարգով վերագրվում (ձևակերպվում) են արտադրության և շրջանառության ծախսերին (ապրանքի ձեռք բերման արժեքին) կամ ֆինանսական արդյունքներին:
«66» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի կրեդիտային մասում ընդհանրացվում են սույն հրահանգի 9.1 կետի համաձայն հարկային պարտավորության ծագման պահը որոշողների կողմից ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարները: Մատակարարված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների դիմաց վճարը ստացվելիս (հարկային պարտավորության ծագման պահը առաջանալիս) «66» հաշվի կրեդիտային մասում ընդհանրացված ԱԱՀ-ի գումարները դուրս են գրվում 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ« հաշվի «Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվի կրեդիտին:
15.3. Հիմնական միջոցների ԱԱՀ-ի հաշվանցումը և հաշվապահական հաշվառումը կատարվում է սույն հրահանգի 8.1 կետի 2-րդ ենթակետում նշված կարգով և համամասնությամբ:
15.4. 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի «Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվի կրեդիտային մասում ընդհանրացվում են ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարները:
68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի «Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվի դեբետային մասում ընդհանրացվում են մատակարարներից ստացված (մուտքագրված) ապրանքների և ծառայությունների գծով համապատասխան հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և այլ համապատասխան հաշիվների կրեդիտի հետ:
68 հաշվի կրեդիտային մնացորդը ԱԱՀ-ի վճարման համար սահմանված ժամկետում փոխանցվում է պետական բյուջե` կատարելով հետևյալ ձևակերպումը.
Դ 68 - Կ 51 («Հաշվարկային հաշիվ», կամ դրամական միջոցների հաշվառման այլ համապատասխան հաշիվներ):
68 հաշվի դեբետային մնացորդը ենթակա է հաշվանցման կամ բյուջեից փոխհատուցման այլ հարկատեսակների գծով առկա հարկային պարտավորությունների հաշվին` սույն հրահանգի 10.1 կետում նշված կարգով:
Հաշվանցման ժամանակ անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որպես ընդհանուր սկզբունք, մատակարարի հարկային հաշվում առանձնացված հարկի գումարը ենթակա է հաշվանցման գնորդի կողմից ձեռք բերված ապրանքների փաստացի ստացման (մուտքագրման) դեպքում:
ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից գանձված ԱԱՀ-ի գումարները վճարողի մոտ ձևակերպվում են.
Դ 68 - Կ 51 («Հաշվարկային հաշիվ», կամ դրամական միջոցների այլ համապատասխան հաշիվներ):
15.5. ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նախկինում «10», «41» և այլ հաշիվների համապատասխան ենթահաշիվներին ձևակերպված կրեդիտորական պարտքերի ԱԱՀ-ի գումարները 1998 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ ձևակերպվում են 66 հաշվի «Հետաձգված պարտավորություններ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվով` տալով հետևյալ ձևակերպումը`
Դտ-66, Կտ- 10/10 ,41/10, .....
1998 թ. հունվարի 1-ից հետո անհուսալի դարձած կրեդիտորական պարտքի գումարները դուրս են գրվում ֆինանսական արդյունքներով` տալով հետևյալ ձևակերպումը`
Դտ - 60, Կտ - 80 (ամբողջ գումարի չափով` ներառյալ ԱԱՀ-ն)
Դտ - 80, Կտ - 68 (66) (ԱԱՀ-ի գումարի չափով)
Ընդ որում Կտ 68 ձևակերպվում է այն դեպքում, երբ այդ կրեդիտորական պարտքի հետ կապված նախկինում իրականացվել է հաշվանցում` ԱԱՀ-ի գումարի դեբետագրում 68 հաշվով:
Կրեդիտորական պարտքը մարելու դեպքում տրվում են հետևյալ ձևակերպումները.
Դտ - 80, Կտ - 51 (ամբողջ գումարի չափով` ներառյալ ԱԱՀ-ն)
Դտ - 68, Կտ - 80 (ԱԱՀ-ի գումարի չափով)
15.6. ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով 1998 թ. հունվարի 1-ից հետո անհուսալի ճանաչված դեբիտորական պարտքերի դուրս գրումը կատարում են տալով հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.
Դտ - 80 (82), Կտ- 62 (ամբողջ գումարի չափով` ներառյալ ԱԱՀ)
Դտ - 68 (66), Կտ - 80 (ԱԱՀ-ի գումարի չափով)
Ընդ որում Դտ 68 ձեվակերպվում է այն դեպքում, երբ այդ դեբիտորական պարտքի հետ կապված նախկինում իրականացվել է ԱԱՀ-ի հարկային պարտավորության հաշվարկում` ԱԱՀ գումարի կրեդիտագրում 68 հաշվին:
Դեբիտորական պարտքը մարվելու դեպքում տրվում են հետևյալ ձևակերպումները`
Դտ - 51, Կտ - 80 (ամբողջ գումարի չափով` ներառյալ ԱԱՀ)
Դտ - 80, Կտ 68 (ԱԱՀ-ի գումարի չափով):
16. Անցումային դրույթներ
16.1. ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով մինչև 1998թ. հունվարի 1-ը անհուսալի ճանաչված և դուրս գրված կրեդիտորական պարտքերի գծով նախկինում «10», «41» և այլ հաշիվների համապատասխան ենթահաշիվներին ձևակերպված ԱԱՀ-ի գումարները.
ա) մինչև 1998 թ. հունվարի 1-ը հաշվեկշռից դուրս գրված լինելու դեպքում (ֆինանսական արդյունքներով կամ տրամադրության տակ մնացած շահույթի հաշվին) վերահաշվարկներ (վերաձևակերպումներ) չեն կատարում:
բ) 1998 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ հաշվեկշռում վերը նշված ԱԱՀ-ի գումարների առկայության դեպքում դրանք դուրս են գրվում ֆինանսական արդյունքներով.
Դտ 80 ,Կտ 10/10, 41/10, .....
Հետագայում կրեդիտորական պարտքը մարելու դեպքում տրվում են հետևյալ ձևակերպումները.
Դտ - 80, Կտ - 51 (ամբողջ գումարի չափով` ներառյալ ԱԱՀ-ն)
Դտ - 68, Կտ - 80 (ԱԱՀ-ի գումարի չափով)
16.2. Մատակարարված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների գծով մինչև 1998 թ. հունվարի 1-ը անհուսալի ճանաչված և դուրս գրված դեբիտորական պարտքերի գծով վերահաշվարկներ չեն կատարվում:
17. Ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկը
ՀՀ հարկային տեսչության մարմիններին հարկ վճարող համարվողների կողմից ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկները ներկայացվում են սույն հրահանգի հավելված 1-ում բերված «Ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկ» -ի ձևով:
(17-րդ կետը լրաց. 10.03.98 N 01/16)
|
Հավելված 1 |
| Ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկ |
|
|
[1] Հաշվետու ժամանակաշրջանը. 199..թ. .. ... ... ... .... ... եռ. |
|
Հարկ վճարողի հաշվառման համար (ՀՎՀՀ) |
| ||||||||||
|
Իրավաբանական անձի, իրավաբանական |
[3] | ||||||||||
|
Ֆիզիկական անձի անուն, ազգանունը |
[4] | ||||||||||
|
Հասցե |
[5] | ||||||||||
|
Հեռախոս |
[6] |
|
[7] Եթե հաշվետու եռամսյակի ընթացքում ոչ մի գործարք չի կատարվել վանդակում նշել «X» և |
|
ներկայացնել հաշվարկը |
(հազ. դրամ) |
|
Հաշվետու եռամսյակի ընթացքում |
Շրջանառություն |
ԱԱՀ կրեդիտ |
| [8] ԱԱՀ- ից ազատված, հարկման օբյեկտ չհամարվող |
|
|||
| [9] ԱԱՀ-ի 0-ական դրույքաչափով հարկվող (0%) |
|
|||
| [10] ԱԱՀ-ի 20% դրույքաչափով հարկվող |
|
| ||
| [12] ԱԱՀ-ի 16.67% հաշվարկային դրույքաչափով հաշվարկվող |
|
| ||
| [14] ԱԱՀ-ով հարկվող այլ գործարքների (գործառնությունների) գծով |
| |||
| [15] Ընդամենը հաշվարկված (ստացված) ԱԱՀ-ի գումար |
|
|
Ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների, մատուցված ծառայությունների դիմաց հաշվանցման |
ԱԱՀ դեբետ |
| [16] ՀՀ տարածք ներմուծված ապրանքների դիմաց |
| |
| [17] ՀՀ-ն մատակարարներին` ապրանքների ու |
| |
| ծառայությունների դիմաց հաշվարկված (վճարված) ԱԱՀ |
| |
|
[18] Ընդամենը հաշվանցման (պակասեցման) |
| |
|
| ||
|
| ||
| Հարկ վճարողի կնիքը, ստորագրությունը և ամսաթիվը | ||
| Կ.Տ. | տնօրեն ... ... .... ... ... | |
| հաշվապահ . ... .... ... ... | 199..թ. ... ... ... ... .. |
Ց ՈՒ Ց ՈՒ Մ Ն Ե Ր
ԱՎԵԼԱՑՎԱԾ ԱՐԺԵՔԻ ՀԱՐԿԻ ՀԱՇՎԱՐԿԻ ԼՐԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
(լրացվում է հազար դրամով` ստորակետից հետո մեկ նիշի ճշտությամբ)
ԱԱՀ-ի հաշվարկի վերևի աջ վանդակը լրացվում է ՀՀ հարկային մարմնի կողմից:
[1] Նշվում է այն հաշվետու եռամսյակը, որի համար կազմվում է աահ-ի հաշվարկը
(օրինակ` 1997թ. III եռամսյակ, 1997 թ. IV. եռամսյակ և այլն):
[2] Նշվում է ՀՀ հարկային մարմինների կողմից տրամադրված հարկ վճարողի հաշվառման
համարը կազմված ութանիշ թվից:
[3] Լրացվում է իրավաբանական անձի, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների
լրիվ անվանումը:
[4] Նշվում է ԱԱՀ վճարող ֆիզիկական անձի անուն, ազգանունը:
[5] Նշվում է ԱԱՀ վճարողի իրավաբանական հասցեն (ֆիզիկական անձի բնակության վայրը):
[6] Նշվում է հեռախոսի համարը:
[7] Եթե հաշվետու եռամսյակի ընթացքում ԱԱՀ վճարող համարվող անձի կողմից ոչ
մի գործարք (գործառնություն) չի կատարվել, լրացվում է հաշվարկի մինչև
[6]-րդ տողը` ներառյալ, [7]-րդ վանդակում նշվում է «X» և ներկայացվում:
[8] Լրացվում է «ԱԱՀ-ի մասին» ՀՀ օրենքի 7 հոդվածով սահմանված հարկման օբյեկտ չհամարվող
գործարքների, ինչպես նաև հարկից ազատված (մասնավորապես օրենքի 15 հոդվածի համաձայն)
գործարքների (գործառնությունների) արժեքը (շրջանառությունը)` առանց ԱԱՀ-ի:
[9] Լրացվում է «ԱԱՀ-ի մասին» ՀՀ օրենքի 16 հոդվածով սահմանված գործարքների
(գործառնությունների) արժեքը (շրջանառությունը):
[10] Լրացվում է «ԱԱՀ-ի մասին« ՀՀ օրենքի 6 հոդվածի 1-3 կետերով սահմանված
գործարքների (գործառնությունների) արժեքը (շրջանառությունը)` առանց ԱԱՀ-ի:
[11] Նշվում է [10] տողում լրացված շրջանառության նկատմամբ 20% դրույքաչափով
հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը:
[12] Լրացվում է «ԱԱՀ-ի մասին» ՀՀ օրենքի 6 հոդվածի 1-3 կետերով սահմանված
գործարքների (գործառնությունների) լրիվ արժեքով հատուցվող (ներառյալ ԱԱՀ-ը)
շրջանառությունը:
[13] Նշվում է [12] տողում լրացված լրիվ արժեքով հատուցվող (ԱԱՀ-ը ներառող)
շրջանառությունից 16.67% հաշվարկային դրույքաչափով հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը:
[14] Լրացվում է հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը, եթե հաշվետու եռամսյակում իրականացվել
են ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ (գործառնություններ), որոնք ընդգրկված չեն
[8], [9], [10], [12] տողերում:
[15] Լրացվում է հաշվետու եռամսյակում հաշվարկված (ստացված) ԱԱՀ-ի ընդհանուր
գումարը (տող[11]+տող [13]+ [14]):
[16] Լրացվում ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից ներմուծման ժամանակ 20%
դրույքաչափով գանձված ԱԱՀ-ի գումարը:
[17] Նշվում է ՀՀ տարածքում ձեռք բերված ապրանքների ու ծառայությունների
դիմաց օրենքով սահմանված կարգով մատակարարների հարկային հաշիվներում
առանձնացված (հաշվանցման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարը: Օրենքի 24
հոդվածում սահմանված դեպքերում` նշվում է վճարված ԱԱՀ-ի գումարը:
[18] Լրացվում է հաշվետու եռամսյակում հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի
ընդհանուր գումարը [16]+[17]:
[19] Նշվում է հաշվետու եռամսյակի համար բյուջեից վերադարձման ենթակա ԱԱՀ-ի
գումարը (եթե [18] > [15]):
[20] Նշվում է հաշվետու եռամսյակի համար բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի
գումարը (եթե [15] > [18]):
(հավելվածը լրաց. 10.03.98 N 01/16)
___________________________
1 ՀՀ կառավարության 21.07.97 թ. «ՀՀ կառավարության մարդասիրական օգնության կենտրոնական հանձնաժողովին լիազորություններ վերապահելու մասին» N 286 որոշմամբ այդպիսի մարմին է ճանաչվել` ՀՀ կառավարության մարդասիրական օգնության կենտրոնական հանձնաժողովը:
2 Սույն ենթակետի արտոնությունը սահմանվել է «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին« 17.10.97 թ. ՀՀ օրենքով:
3 Տես, մասնավորապես ՀՀ կառավարության 03.06.97 թ. «ՀՀ տարածքում խանութների, կրպակների (տաղավարների) միջոցով իրականացվող առևտրային գործունեության համար հաստատագրված վճարումներ սահմանելու մասին» N 166 և ՀՀ կառավարության 17.06.97 թ. «Հանրային սննդի ոլորտում իրականացվող գործունեության համար հաստատագրված վճարումներ սահմանելու մասին» N 185 որոշումներով հաստատված համապատասխան կարգերը.
(հրահանգը լրաց. 10.03.98 N 01/16)