«ԳՐԱՆՑՎԱԾ Է»
ՀՀ ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ

ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ

16 սեպտեմբերի 2005 Թ.

ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ԹԻՎ 10005372

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ

15 օգոստոսի 2005 թ. ք. Երևան

N 756-Ն

 

Հ Ր Ա Մ Ա Ն

«ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՀԻԳԻԵՆԻԿ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԵՎ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԾԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԼԱՐՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ» N 2.2-002-05 ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

(վերնագիրը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

Համաձայն «Հայաստանի Հանրապետության բնակչության սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի հոդված 4-ի, «Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային ծառայությունը և դրա ենթակայության մարմինները վերակազմակերպելու և Հայաստանի Հանրապետության պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության կանոնադրությունն ու կառուցվածքը հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 15.08.2002 թ. N 1316-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության կանոնադրության 7-րդ կետի «ե» ենթակետի` ելնելով բնակչության առողջության պահպանման շահերից` ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների աշխատատեղերին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջները սահմանելու նպատակով,

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`

1. Հաստատել «Աշխատանքի հիգիենիկ դասակարգումը ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների» N 2.2-002-05 սանիտարական կանոնները և նորմերը (կցվում է):

(1-ին կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

2. ՀՀ ԱՆ պետական հիգիենիկ և հակահամաճարակային տեսչության տարածքային մարմինների ղեկավարներին` սահմանել հսկողություն` «Աշխատանքի հիգիենիկ դասակարգումը ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների» սանիտարական կանոնների և նորմերի կատարման նկատմամբ:

Նախարար

Ն. Դավիդյան

Հաստատված է` ՀՀ առողջապահության նախարարի 2005 թ. օգոստոսի 15-ի N 756-Ն հրամանով

ՍԱՆԻՏԱՐԱԿԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ ԵՎ ՆՈՐՄԵՐ

ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՀԻԳԻԵՆԻԿ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ ԸՍՏ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԵՎ ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԾԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԼԱՐՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԻ» N 2.2-002-05
(վերնագիրը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

1. Ընդհանուր դրույթներ եվ կիրառման ոլորտ

1.1. Սույն սանիտարական կանոնները և նորմերը (այսուհետ` Կանոններ) սահմանում են աշխատանքի հիգիենիկ դասակարգումը ըստ արտադրական միջավայրի վնասակար և վտանգավոր գործոնների, աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության ցուցանիշների:

1.2. Սույն Կանոնները կիրառվում են աշխատատեղերում աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ բնութագրման և գնահատման համար, նպատակ ունենալով սահմանել մասնագիտական ռիսկերի հիգիենիկ չափանիշները և սանիտարահիգիենիկ միջոցառումների գերակայությունները:

1.3. Սույն Կանոնները պարտադիր են բոլոր ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց համար` անկախ սեփականության ձևից:

1.4. Սույն Կանոնների կատարման հսկողությունն իրականացվում է ՀՀ առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ հակահամաճարակային տեսչության մարմինների կողմից:

2. Սույն Կանոններում օգտագործվող տերմիններ եվ սահմանումներ

● Աշխատանքի հիգիենա - կանխարգելիչ բժշկություն է, ուսումնասիրում է աշխատանքի բնույթը և պայմանները, նրանց ազդեցությունը մարդու առողջության վրա, մշակում է արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար և վտանգավոր գործոնների ազդեցության կանխարգելմանն ուղղված գիտական հիմքեր և գործնական միջոցառումներ։

● Աշխատանքի պայմաններ - աշխատանքային գործընթացի և արտադրական միջավայրի գործոնների համակցությունն է, որտեղ իրականացվում է մարդու գործունեությունը։

● Վնասակար արտադրական գործոն - աշխատանքային միջավայրի և գործընթացի գործոն է, որի ազդեցությունը աշխատողի վրա որոշակի պայմաններում կարող է առաջացնել աշխատունակության ժամանակավոր կամ կայուն իջեցում, մասնագիտական հիվանդություն:

Աշխատանքային միջավայրի գործոնները դասակարգվում են`

Ֆիզիկական գործոններ`

- օդի ջերմաստիճան, խոնավություն, շարժման արագություն, ջերմային ճառագայթում,

- ոչ իոնացնող ճառագայթում` էլեկտրաստատիկ, հաստատուն մագնիսական, ռադիոհաճախականության միջակայքի էլեկտրամագնիսական, արտադրական հաճախականության (50Հց) էլեկտրական և մագնիսական դաշտեր, օպտիկական միջակայքի էլեկտրամագնիսական ճառագայթում (այդ թվում` լազերային և ուլտրամանուշակագույն),

- իոնացնող ճառագայթում,

- արտադրական աղմուկ, ուլտրաձայն, ինֆրաձայն,

- թրթռում (տեղային, ընդհանուր),

- աերոզոլներ (փոշիներ) ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ,

- լուսավորում - բնական, արհեստական (անբավարար լուսավորվածություն, ուղիղ և անդրադարձող շլացնող փայլ, լուսավորության բաբախում):

Քիմիական գործոններ - այդ թվում` կենսաբանական բնույթի որոշ նյութեր (անտիբիոտիկներ, վիտամիններ, հորմոններ, ֆերմենտներ, սպիտակուցային պատրաստուկներ) ստացված քիմիական սինթեզով և/կամ որոնց հսկողության համար օգտագործվում են քիմիական անալիզի մեթոդներ։

Կենսաբանական գործոններ - պատրաստուկներում պարունակվող մանրէներ, կենդանի բջիջներ և սպորներ, պաթոգեն մանրէներ:

Աշխատանքային գործընթացի գործոններ.

Աշխատանքի ծանրություն - աշխատանքային գործընթացի բնութագիր, արտացոլում է ծանրաբեռնվածությունը առավելապես հենաշարժական ապարատի և օրգանիզմի գործունեությունը ապահովող ֆունկցիոնալ համակարգի վրա (սիրտ-անոթային, շնչառական և այլն)։ Աշխատանքի ծանրությունը բնութագրվում է ֆիզիկական դինամիկ ծանրաբեռնվածությամբ, բարձրացվող և տեղափոխվող բեռի զանգվածով, աշխատողի նույնանման շարժումների ընդհանուր թվով, ստատիկ ծանրաբեռնվածության մեծությամբ, աշխատանքային դիրքով, տարածության մեջ տեղաշարժումներով:

Աշխատանքի լարվածություն - աշխատանքային գործընթացի բնութագիր, արտացոլում է ծանրաբեռնվածությունը առավելապես աշխատողի կենտրոնական նյարդային համակարգի, զգայական օրգանների, հուզական դաշտի վրա։ Աշխատանքի լարվածությունը բնութագրող գործոններն են - մտավոր, զգայական, հուզական ծանրաբեռնվածություն և աշխատանքի ռեժիմ։

● Վտանգավոր արտադրական գործոն - միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի գործոն է, որը կարող է պատճառ լինել սուր հիվանդության առաջացման կամ առողջության հանկարծակի վատացման և/կամ մահվան։ Որոշ արտադրական վնասակար գործոններ, կախված նրանց քանակական բնութագրից և ազդեցության տևողությունից, կարող են վերածվել վտանգավորի։

● Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ նորմատիվները (սահմանային թույլատրելի խտություններ` հետագայում ՍԹԽ, սահմանային թույլատրելի մակարդակներ` հետագայում ՍԹՄ) - վնասակար արտադրական գործոնների մակարդակներ են, որոնք ամենօրյա (բացի հանգստյան օրերից) աշխատանքի դեպքում, բայց ոչ ավելի 40 ժամից մեկ շաբաթում, ամբողջ աշխատանքային ստաժի ընթացքում չպետք է առաջացնեն ժամանակակից հետազոտության մեթոդներով հայտնաբերվող հիվանդություններ, կամ առողջության վիճակի շեղումներ աշխատանքի ընթացքում կամ ներկա և հաջորդ սերունդների կյանքի հետագա տարիներին։ Հիգիենիկ նորմատիվների պահպանումը չի բացառում առողջության վիճակի խանգարումները բարձր զգայնությամբ անձանց մոտ։

● Էքսպոզիցիա - վնասակար գործոնի ազդեցության ինտենսիվության և տևողության քանակական բնութագիրն է:

● Մասնագիտական ռիսկ - առողջության խանգարման (ախտահարման) հավանականության մեծությունն է, հաշվի առնելով արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի գործոնների անբարենպաստ ազդեցության հետևանքների ծանրությունը։ Մասնագիտական ռիսկի գնահատումը կատարվում է հաշվի առնելով վնասակար գործոնների էքսպոզիցիայի մեծությունները, աշխատողների առողջական վիճակի և աշխատունակության կորստի ցուցանիշները:

● Պաշտպանություն ժամանակով - աշխատողների վրա արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի անբարենպաստ գործոնների վնասակար ազդեցության նվազեցում` նրանց ազդեցության ժամանակի կրճատման հաշվին։

● Կանոնակարգված լրացուցիչ ընդմիջում - արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար գործոնների ազդեցության պայմաններում աշխատելիս աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում լրացուցիչ ընդմիջում:

● Առողջություն - ֆիզիկական, մտավոր և սոցիալական լիակատար բարեկեցության վիճակ, և ոչ թե միայն հիվանդության կամ ֆիզիկական արատի բացակայություն:

● Մասնագիտական հիվանդություն - հիվանդություն, որի առաջացման որոշիչ դերը պատկանում է արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի անբարենպաստ գործոնների ազդեցությանը։

● Հիգիենիկ չափանիշներ - ցուցանիշներ են, որոնք թույլ են տալիս գնահատել արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի չափորոշիչների շեղման աստիճանը գործող հիգիենիկ նորմատիվներից։ Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը հիմնված է նշված շեղումների տարբերակման սկզբունքի վրա։

● Փոշային ծանրաբեռնվածություն - (ՓԾ) աշխատողի շնչական օրգանի վրա փոշու գումարային էքսպոզիցիոն դոզայի իրական կամ ենթադրվող մեծությունն է, որը ներշնչում է աշխատողը գործոնի հետ մասնագիտական շփման փաստացի կամ ենթադրվող ողջ ժամանակահատվածում։

● ՄՋԾ ցուցիչ - էմպիրիկ ինտեգրալ ցուցանիշ է (արտահայտված ⁰C-ով), արտացոլում է օդի ջերմաստիճանի, նրա շարժման արագության, խոնավության և ջերմաճառագայթման զուգակցված ազդեցությունը մարդու ջերմափոխանակության վրա։

● Սառեցնող միկրոկլիմա - միկրոկլիմայի չափորոշիչների զուգակցում, որի դեպքում օրգանիզմի ջերմափոխանակության փոփոխությունները հյուսվածքների մակերեսային և խորանիստ շերտերի ջերմաստիճանի իջեցման արդյունքում հանգեցնում են օրգանիզմում ջերմության ընդհանուր կամ տեղային դեֆիցիտի (> 0,87 կՋոուլ/կգ):

● Տաքացնող միկրոկլիմա - միկրոկլիմայի չափորոշիչների զուգակցում, երբ առկա է շրջակա միջավայրի հետ մարդու ջերմափոխանակության խանգարում, օպտիմալ մեծության վերին սահմանից բարձր (0,87 կՋոուլ/կգ) ջերմության կուտակումով օրգանիզմում և/կամ ջերմային բալանսի ընդհանուր կառուցվածքում քրտինքի գոլորշիացմամբ ջերմակորստի մեծացումով (30%) ընդհանուր կամ տեղային ոչ բարեհարմար ջերմազգացողությամբ:

3. Արտադրական կազմակերպություններին եվ սենքերին ներկայացվող ընդհանուր հիգիենիկ պահանջներ

3.1. Արտադրական կազմակերպությունների սենքերին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ են`

1) Արտադրական կազմակերպություններում արտադրական սենքի ծավալը մեկ աշխատողի համար կազմում է առնվազն 15 մ³  (խորանարդ մետր), ընդ որում սենքի բարձրությունը` 3 մ-ից ոչ պակաս, աշխատանքային մակերեսը` առնվազն 5 մ²  (քառակուսի մետր),

2) Արտադրական սենքի հատակի մակերեսը լինում է հարթ` ենթակա հեշտ մաքրման` քիմիական նյութերի և արտադրական փոշու կուտակումը կանխելու նպատակով,

3) Հատակի վրայով պարբերաբար կամ մշտական արտադրական հեղուկների հոսքի դեպքում հատակի կառուցվածքն ապահովում է թեքությունը դեպի հեղուկների հեռացման հատականցքը (տրապը) կամ ջրահեռացման ուղին:

(3.1-ին կետը խմբ. 21.12.12 N 20-Ն)

3.2. Արտադրական սենքերում իրականացվում են ջեռուցում, օդափոխում և օդի լավորակում.

1) Կազմակերպությունների ստորաբաժանումներում, որտեղ բացակայում են արտադրական միջավայրի վնասակար (քիմիական, կենսաբանական) գործոնները, ապահովվում են միայն բնական օդափոխանակությամբ,

2) Կազմակերպություններում արտադրական միջավայրի աշխատանքային գոտու օդում առաջացող` վնասակարության բոլոր դասերին պատկանող, քիմիական նյութերի և միացությունների` գազերի, գոլորշիների, աերոզոլների և փոշու, անջատումով ընթացող տեխնոլոգիական գործընթացների ստորաբաժանումներն ապահովվում են ներհոս և/կամ արտաձիգ մեխանիկական օդափոխության համակարգերով,

3) Կենդանական և բուսական ծագմամբ հումքի օգտագործմամբ, դրանցից առաջացող փոշու արտանետմամբ, ինչպես նաև վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչների հետ շփմամբ կատարվող աշխատանքների ստորաբաժանումներն ապահովվում են ներհոս և/կամ արտաձիգ մեխանիկական օդափոխության համակարգերով,

4) Սույն Նորմերի 3.2-րդ կետի 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում քիմիական և կենսաբանական նյութերի գործածմամբ աշխատատեղերում, բացի ներհոս և/կամ արտաձիգ մեխանիկական օդափոխության համակարգից, բաց տեխնոլոգիական գործընթաց իրականացնող սարքեր-սարքավորումներն ապահովվում են տեղային արտաձիգ օդափոխության համակարգով,

5) Սույն Նորմերի 3.2-րդ կետում օդափոխությանը ներկայացվող պահանջները չեն տարածվում այնպիսի տեխնոլոգիական գործընթացների վրա, որոնց տեխնոլոգիական կանոնակարգով նախատեսված են այլ պայմաններ:

(3.2-րդ կետը խմբ. 21.12.12 N 20-Ն)

3.3. Մշտական և ոչ մշտական աշխատատեղերով սենքերն ապահովվում են արհեստական, բնական և/կամ համատեղված լուսավորմամբ.

1) Արտադրական սենքերում` ելնելով տեսողական աշխատանքի բնույթից և նշմարվող օբյեկտի նվազագույն կամ համարժեք չափից, լուսավորման ցուցանիշները սահմանվում են համապատասխան աղյուսակ 15-ի,

2) Համաարդյունաբերական սենքերում և կառուցվածքներում լուսավորման ցուցանիշները սահմանվում են համապատասխան աղյուսակ 16-ի,

3) Սույն Նորմերի 3.3 կետում լուսավորմանը ներկայացվող պահանջները չեն տարածվում այնպիսի տեխնոլոգիական գործընթացներով սենքերի վրա, որոնց տեխնոլոգիական կանոնակարգով նախատեսված են այլ պայմաններ:

(3.3-րդ կետը խմբ. 21.12.12 N 20-Ն)

3.4. Աշխատանքային գոտու օդում ուժեղ ազդող թունավոր նյութերի առկայության մասին ձայնային ազդանշանման համար արտադրական սենքերը և պահեստարանները պետք է սարքավորվեն ավտոմատ ինդիկատորային համակարգով (հավելված թիվ 7):

3.5. Կազմակերպություններում աշխատողների սանիտարակենցաղային պայմանները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2012 թվականի սեպտեմբերի 19-ի N 15-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպություններում աշխատողների սանիտարակենցաղային սենքերի» N 2.2.8-003-12 սանիտարական կանոնների և նորմերի պահանջներին:

(3.5-րդ կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

3.6. Կազմակերպություններում աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի առավելագույն և միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2010 թվականի դեկտեմբերի 6-ի N 27-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների աշխատատեղերում աշխատանքային գոտու օդում քիմիական նյութերի սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիաները» N 2.2.5-004-10 սանիտարական կանոնների և նորմերի պահանջներին:

(3.6-րդ կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

3.7. Անհատական էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենա (համակարգիչ) շահագործող ծրագրավորողների, օպերատորների, ճարտարագետների և այլ աշխատողների աշխատանքի պայմաններին և աշխատատեղերում էլեկտրամագնիսական դաշտին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջները սահմանված են Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2010 թվականի սեպտեմբերի 24-ի N 19-Ն հրամանով հաստատված «Կազմակերպություններում էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների (համակարգիչների) անվտանգ շահագործման և օգտագործման» N 2.2.4-015-10 սանիտարական կանոններով և նորմերով:

(3.7-րդ կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

3.8. Խմելու ջրի որակը կանոնակարգվում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2002 թվականի դեկտեմբերի 25-ի N 876 հրամանով հաստատված «Խմելու ջուր: Ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգերի ջրի որակին ներկայացվող հիգիենիկ պահանջներ որակի հսկողություն» N 2-III-Ա2-1 սանիտարական նորմերի և կանոնների պահանջներին համապատասխան:

(3.8-րդ կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

4. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ չափանիշները եվ դասակարգումը ըստ վտանգավորության ԵՎ վնասակարության աստիճանի

4.1. Աշխատանքի պայմանների դասակարգման սկզբունքները

4.1.1. Ելնելով հիգիենիկ չափանիշներից, աշխատանքի պայմանները ստորաբաժանվում են 4 կարգի` օպտիմալ, թույլատրելի, վնասակար և վտանգավոր.

● աշխատանքի օպտիմալ պայմաններ (1-ին կարգ) - պահպանվում է աշխատողների առողջությունը և ստեղծված են նախադրյալներ աշխատունակության բարձր մակարդակի ապահովման համար,

● աշխատանքի թույլատրելի պայմաններ (2-րդ կարգ) - բնութագրվում է արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի գործոնների այնպիսի մակարդակներով, որոնք չեն գերազանցում աշխատատեղի համար սահմանված հիգիենիկ նորմատիվները,

● աշխատանքի վնասակար պայմաններ (3-րդ կարգ) - բնութագրվում է հիգիենիկ նորմատիվները գերազանցող և աշխատողի առողջական վիճակի վրա անբարենպաստ ազդեցություն ունեցող վնասակար արտադրական գործոնների առկայությամբ: Ըստ հիգիենիկ նորմատիվների գերազանցման աստիճանի վնասակար աշխատանքի պայմանները ստորաբաժանվում են չորս աստիճանի,

● աշխատանքի վտանգավոր (արտակարգ) պայմաններ (4-րդ կարգ) - բնութագրվում է արտադրական գործոնների մակարդակներով, որոնց ազդեցությունը աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում (կամ նրա մի մասում) ստեղծում է սուր մասնագիտական ախտահարումների զարգացման ռիսկ և սպառնալիք կյանքի համար.

4.1.2. Աշխատանքը վտանգավոր (արտակարգ) աշխատանքի պայմաններում արգելվում է, բացառությամբ ՀՀ Օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում.

4.1.3. Աշխատատեղերում, արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար և վտանգավոր գործոնների տեսակներով պայմանավորված, աշխատողներն օգտագործում են պաշտպանական հագուստ, լսողական, տեսողական և շնչառական օրգանների, ոտքերի, ձեռքերի և գլխի պաշտպանության միջոցներ, որոնք ընտրվում են ըստ իրենց պաշտպանական, բժշկահիգիենիկ և օգտագործման ցուցանիշների`

1) Ներառում են պիտանիության ժամկետների, պահպանման, օգտագործման, սպասարկման և որակի հսկողության վերաբերյալ մատակարարի ցուցումներ կամ արտադրող կազմակերպության հրահանգներ,

2) Ունենում են աղմուկի մակարդակի նվազեցման ցուցանիշ և/կամ մակնշվածք,

3) Լինում են հրակայուն` ջերմային ճառագայթումից պաշտպանության համար աշխատանքային պայմաններում ինքնահրկիզման վտանգը կանխելու նպատակով,

4) Ապահովում են ցրտից մարմնի պաշտպանված մասի (ներառյալ մատների և մատների ծայրերի) ջերմամեկուսացումը և մեխանիկական ամրությունը,

5) Ապահովում են աշխատողների շնչառական օրգանների պաշտպանության նպատակով աշխատատեղերից և աշխատանքային գոտու օդից վնասակար քիմիական նյութերի, միացությունների և արտադրական փոշու նվազագույն ներթափանցումը օրգանիզմ.

(4.1.3-րդ կետը խմբ. 21.12.12 N 20-Ն)

4.1.4. Արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի վնասակար և վտանգավոր գործոնների ազդեցությանը ենթարկվող աշխատողները ենթակա են նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական (աշխատանքի ընթացքում) բժշկական զննության Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004 թվականի հուլիսի 15-ի «Արտադրական միջավայրում և աշխատանքային գործընթացի վնասակար ու վտանգավոր գործոնների ազդեցությանը ենթարկվող բնակչության առանձին խմբերի առողջական վիճակի պարտադիր նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական բժշկական զննության անցկացման կարգը, գործոնների, կատարվող աշխատանքների բնույթի, զննության ծավալի, բժշկական հակացուցումների ցանկերը և աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ բնութագրման կարգը հաստատելու մասին» N 1089-Ն որոշմամբ հաստատված Կարգին համապատասխան.

(4.1.4-րդ կետը փոփ. 21.12.12 N 20-Ն)

4.1.5. Աշխատանքի պայմանների աստիճանավորումը ըստ հիգիենիկ նորմատիվներից արտադրական միջավայրի և աշխատանքային գործընթացի առկա գործոնների շեղման աստիճանի, ներկայացված է 18-րդ բաժնում (աղյուսակներ 1-13):

5. Աշխատանքի պայմանների գնահատման հիգիենիկ չափանիշները քիմիական գործոնների ազդեցության դեպքում

5.1. Ըստ քիմիական գործոնի մակարդակի աշխատանքի պայմանների դասումը վտանգավորության և վնասակարության կարգին իրականացվում է համաձայն աղյուսակ 1-ի:

5.2. Աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանը սահմանվում է ըստ վնասակար նյութերի առավելագույն խտության և միջին հերթափոխային մեծության:

5.3. Աշխատանքային գոտու օդում նույնանման ազդեցությամբ գումարման արդյունքով մի քանի վնասակար նյութերի միաժամանակյա պարունակության դեպքում` վնասակարության աստիճանը որոշվում է յուրաքանչյուրի փաստացի խտության և նրանց ՍԹԽ-ի հարաբերությունների գումարով, որը չպետք է գերազանցի 1 միավորը։ Վերջինս համապատասխանում է աշխատանքի թույլատրելի պայմաններին։

Վնասակար նյութերի զուգակցումների պոտենցման արդյունքի ժամանակ աշխատանքային գոտու օդում չափված խտությունների և նրանց ՍԹԽ-ի հարաբերությունների գումարը չպետք է գերազանցի այդ զուգակցումների համար սահմանված գործակիցը (Հավելված 2, մաս 2)։

5.4. Աշխատանքային գոտու օդում 2 և ավելի տարատեսակ ազդեցությամբ վնասակար նյութերի միաժամանակյա պարունակության դեպքում աշխատանքի պայմանների վնասակարության կարգը ըստ քիմիական գործոնի սահմանվում է հետևյալ կերպ.

* ըստ նյութի, որի խտությունը համապատասխանում է վնասակարության առավել բարձր կարգին և աստիճանին,

* ցանկացած թվով նյութերի առկայությունը, որոնց մակարդակները համապատասխանում են 3.1 կարգին, չի մեծացնում աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանը,

* 3 և ավելի վնասակար նյութերի առկայությունը` 3.2 կարգի մակարդակներով, աշխատանքի պայմանները փոխադրում են հաջորդ վնասակարության աստիճանը - 3.3,

* 2 և ավելի վնասակար նյութերը` 3.3 կարգի մակարդակներով, աշխատանքի պայմանները փոխադրում են 3.4 կարգին։

Նույնանման օրինակով իրականացվում է 3.4 կարգից` 4-րդ կարգին փոխադրումը:

5.5. Եթե մեկ նյութը ունի մի քանի առանձնահատուկ ներգործություն (քաղցկեղածին, ալերգեն և այլն), աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ըստ առավել բարձր վնասակարության աստիճանի։

5.6. Մաշկային ծածկույթները թափանցող և համապատասխան նորմատիվ ՍԹՄ ունեցող նյութերի հետ աշխատանքի ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը սահմանվում է ըստ աղյուսակ 1-ի «վնասակար նյութեր 3-4 կարգի վտանգավորության» տողին համապատասխան։ Մաշկով թափանցող առաջին կարգի վնասակարությամբ նյութերի համար օգտագործվում է նույն աղյուսակի «հակաուռուցքային դեղամիջոցներ, հորմոններ, էստրոգեններ» տողը։

6. Աշխատանքի պայմանների գնահատման հիգիենիկ չափանիշները կենսաբանական բնույթի գործոնների ազդեցության դեպքում

6.1. Կենսաբանական գործոնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 2-ին համապատասխան։

6.2. Աշխատողի վրա մի քանի կենսաբանական գործոնների զուգակցված ազդեցությունը գնահատվում է համանման քիմիական գործոններին (կետ 5.3)։

7. Աշխատանքի պայմանների գնահատման հիգիենիկ չափանիշները ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ աերոզոլների ազդեցության դեպքում (ԱՖԱԳ)

7.1. Ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ աերոզոլների (այսուհետ ԱՖԱԳ) հետ շփման ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը և վնասակարության աստիճանը որոշվում է, ելնելով ԱՖԱԳ-ի միջին հերթափոխային խտության մեծությունից և միջին հերթափոխային ՍԹԽ գերազանցման պատիկությունից (աղյուսակ 3)։

7.2. Աշխատողների շնչական օրգանների վրա ԱՖԱԳ-ի ազդեցության գնահատման լրացուցիչ ցուցանիշ է հանդիսանում փոշային ծանրաբեռնվածությունը (այսուհետև ՓԾ) գործոնի հետ իրական կամ ենթադրվող շփման ողջ ժամանակահատվածում։ Ֆիբրոգեն փոշու միջին հերթափոխային ՍԹԽ գերազանցման դեպքում ՓԾ հաշվարկը պարտադիր է։

7.3. ՓԾ աշխատողի շնչական օրգանի վրա (կամ բանվորների խմբի, եթե նրանք կատարում են նման օրինակ աշխատանք համանման պայմաններում) հաշվարկվում է ելնելով աշխատանքային գոտու օդում ԱՖԱԳ-ի միջին հերթափոխային փաստացի խտություններից, թոքային օդափոխության ծավալից (կախված աշխատանքի ծանրությունից), և փոշու հետ շփման տևողությունից.

ՓԾ = K x N x T x Q, որտեղ`

K - աշխատողի շնչական գոտում փոշու միջին հերթափոխային փաստացի խտությունն է մգ/մ³,

N - աշխատանքային հերթափոխերի թիվը օրացուցային տարում,

T - ԱՖԱԳ-ի հետ շփման տարիների քանակը,

Q - Թոքային օդափոխության ծավալը հերթափոխում-մ³։

ՓԾ կարելի է հաշվարկել փոշու հետ շփման աշխատանքի ցանկացած շրջանում փաստացի կամ ենթադրվող մեծության ստացման համար։

7.4. Ըստ աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության թոքային օդափոխության ծավալը հեթափոխում կազմում է`

1 ա և 1 բ կարգի աշխատանքների համար` 4մ³,

1 ա և 2-րդ բ կարգի աշխատանքների համար` 7մ³,

3-րդ կարգի աշխատանքների համար` 10մ³:

ՓԾ ստացված փաստացի տվյալները համեմատվում են ՓԾ ստուգիչ մեծությունների հետ, որի արժեքը հաշվարկվում է կախված փաստացի կամ ենթադրվող աշխատանքային ստաժից, փոշու ՍԹԽ-ից և աշխատանքի կարգից կետ 7.3-ին համապատասխան։ ՓԾ ստուգիչ մակարդակը (ՍՓԾ) գործոնի հետ մասնագիտական շփման ողջ շրջանում ձևավորված փոշային ծանրաբեռնվածությունն է, փոշու միջին հերթափոխային ՍԹԽ պահպանման պայմաններում։

ՍՓԾ = ՍԹԽ x N x T x Q, որտեղ

ՍԹԽ - փոշու միջին հերթափոխային սահմանային թույլատրելի խտությունն է աշխատողի շնչական գոտում` մլգ/մ³,

N - աշխատանքային հերթափոխերի թիվը օրացուցային տարում,

T - ԱՖԱԳ-ի հետ շփման տարիների քանակը,

Q - Թոքային օդափոխության ծավալը հերթափոխում - մ³։

7.5. Փաստացի ՓԾ ստուգիչ մակարդակին համապատասխանելու դեպքում աշխատանքի պայմանները դասվում են թույլատրելի կարգին:

7.6. Ստուգիչ ՓԾ գերազանցման պատիկությունը մատնանշում է ըստ տվյալ գործոնի աշխատանքի պայմանների վնասակարության կարգը (աղյուսակ 3):

8. Թրթռաձայնային գործոնների ազդեցության հիգիենիկ չափանիշներ

8.1. Աղմուկի, թրթռման, ինֆրաձայնի և ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:

8.2. Աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանը թրթռաձայնային գործոնների ազդեցության ժամանակ սահմանվում է հաշվի առնելով նրանց ժամանակային բնութագրերը։

9. Աշխատանքի պայմանների կարգի որոշումը արտադրական աղմուկի ազդեցության դեպքում

9.1. Աղմուկի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:

9.2. Աշխատողի վրա մշտական աղմուկի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է աղմուկի մակարդակի չափումների արդյունքների հիման վրա դԲԱ-ով ըստ աղմկաչափի «A» սանդղակի «դանդաղ» ժամանակային բնութագրի վրա։

9.3. Աշխատողի վրա ոչ մշտական աղմուկի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է աղմուկի համարժեքային մակարդակի չափման արդյունքների հիման վրա։

9.4. Հերթափոխի ընթացքում աշխատողի վրա տարբեր ժամանակային (մշտական, ոչ մշտական-տատանվող, ընդհատվող, ազդակային) և սպեկտրալ (լայնաշերտ, երանգային) բնութագրերով զանազան զուգակցումներով աղմուկի ազդեցության դեպքում չափվում կամ հաշվարկվում է ձայնի համարժեքային մակարդակը։

10. Աշխատանքի պայմանների վնասակարության աստիճանի որոշումը արտադրական թրթռման ազդեցության դեպքում

10.1. Թրթռման ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:

10.2. Աշխատողների վրա մշտական թրթռման (ընդհանուր, տեղային) ազդեցության հիգիենիկ գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է թրթռաարագության ճշտված մակարդակը դԲ-ով:

10.3. Աշխատողների վրա ոչ մշտական թրթռման (ընդհանուր, տեղային) ազդեցության հիգիենիկ գնահատումը կատարվում է ըստ նորմավորվող չափորոշիչների համարժեքային (ըստ էներգիայի) մակարդակի։

Այդ դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է թրթռաարագության համարժեքային ճշտված մակարդակը դԲ-ով:

10.4. Աշխատանքային օրվա ընթացքում (հերթափոխում) աշխատողների վրա, ինչպես մշտական, այնպես և ոչ մշտական թրթռման (ընդհանուր, տեղային) ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է թրթռաարագության համարժեքային ճշտված մակարդակը դԲ-ով, հաշվի առնելով նրանց ազդեցության տևողությունը:

11. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում

11.1. Ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը համաձայն հիգիենիկ պահանջների որոշվում է աղյուսակ 4-ին համապատասխան:

11.2. Աշխատողների վրա մշտական ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ձայնային ճնշման մակարդակի չափման արդյունքների հիման վրա ըստ «գծային» սանդղակի, դԲ_գծ-ով:

11.3. Աշխատողների վրա ոչ մշտական ինֆրաձայնի ազդեցության ժամանակ աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ձայնային ճնշման համարժեքային (ըստ էներգիայի) ընդհանուր (գծային) մակարդակի չափման կամ հաշվարկման արդյունքների հիման վրա դԲ_գծ.համ:

11.4. Աշխատանքային օրվա (հերթափոխի) ընթացքում աշխատողների վրա ինչպես մշտական, այնպես և ոչ մշտական ինֆրաձայնի ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատման համար չափվում կամ հաշվարկվում է ձայնային ճնշման համարժեքային ընդհանուր մակարդակը (դԲ_գծ.համ. ) հաշվի առնելով նրանց ազդեցության տևողությունը:

12. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում

12.1. Աշխատողների վրա օդային ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում` 20.0 Հց-ից մինչև 100.0 կՀց հաճախականությամբ տատանումների տիրույթում, աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է ձայնային ճնշման մակարդակի չափման արդյունքներով:

12.2. Հպումային ուլտրաձայնի ազդեցության դեպքում` 20 կՀց-ից միչև 100.0 մգՀց հաճախականությամբ տատանումների տիրույթում, աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է թրթռաարագության (մ/վրկ) առավելագույն արժեքի չափման արդյունքով կամ նրա լոգարիթմական մակարդակով (դԲ):

13. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ըստ միկրոկլիմայի ցուցանիշների

13.1. Աշխատանքի պայմանների դասումը վնասակարության և վտանգավորության այս կամ այն կարգին ըստ միկրոկլիմայի (սառեցնող և տաքացնող) ցուցանիշների կատարվում է 5-8 աղյուսակներին համապատասխան։

13.2. Սենքում (անկախ տարվա շրջանից), ինչպես նաև բաց տարածքում տարվա տաք եղանակին տաքացնող միկրոկլիմայի գնահատման համար օգտագործվում է միջավայրի ջերմային ծանրաբեռնվածության ինտեգրալ ցուցանիշը (այսուհետ` ՄՋԾ)։

13.3 Աղյուսակ 6-ում բերված են ՄՋԾ ցուցիչի մեծությունները ամառային թեթև հագուստի կոմպլեկտ հագած մարդու նկատմամբ։

13.4. Միկրոկլիմայի օպտիմալ արժեքի և թույլատրելիի վերին սահմանի գնահատման համար կարող են օգտագործվել ինչպես նրա առանձին բաղկացուցիչները, այնպես և ՄՋԾ ցուցիչը (եթե ջերմային ճառագայթումը ≤1000 վտ/մ²) աղյուսակներ 5-ին և 6-ին համապատասխանաբար։

13.5. Մարդու մարմնի` ≤ 25% մակերեսի ջերմային ճառագայթահարման (1000 Վտ/մ<sup>2</sup>-ն գերազանցող) դեպքում աշխատանքի վնասակար պայմանները բնութագրվում են որպես վնասակար և վտանգավոր, նույնիսկ եթե ՄՋԾ ցուցիչը ունի թույլատրելի չափորոշիչներ (աղյ. 5)։ Այդ դեպքում աշխատանքի պայմանների կարգը որոշվում է ըստ ամենաարտահայտված ցուցանիշի` ՄՋԾ ինդեքսի կամ ջերմային ճառագայթման (աղյուսակ 5-6)։

● 100 Վտ/մ²-ուց բարձր մարդու մարմնի ճառագայթահարման դեպքում անհրաժեշտ է օգտագործել անհատական պաշտպանության միջոցներ (այդ թվում դեմքի և աչքերի)։

● 5-րդ աղյուսակում բերված ինֆրակարմիր ճառագայթահարման մեծությունների դեպքում անընդհատ ճառագայթահարման և դադարների տևողության կանոնակարգումը պարտադիր է (համապատասխան հավելված 1, կետ 1.2-ի)։

13.6. Տարվա տաք շրջանում բաց տարածքում աշխատելու դեպքում պետք է կողմնորոշվել 5-րդ և 6-րդ աղյուսակներում բերված միկրոկլիմայի չափորոշիչներով։

13.7. Սառեցնող միկրոկլիմայով արտադրական շենքերում աշխատանքի ժամանակ աշխատանքի պայմանների կարգը (ջերմային ճառագայթման բացակայության դեպքում) որոշվում է ըստ աղյուսակ 7-ի:

13.8. Սառեցնող միկրոկլիմայով արտադրական սենքերում աշխատանքի ժամանակ պետական հիգիենիկ հակահամաճարակային տեսչության մարմինների համաձայնությամբ, աշխատանքի պայմանների կարգը կարող է նվազեցվել (բայց ոչ ցածր 3.1 կարգից), աշխատանքի ռեժիմի և հանգստի պահպանման և աշխատողին համապատասխան ջերմամեկուսացմամբ հագուստով ապահովման պայմանով։

13.9. Սառեցնող միկրոկլիմայով և ջերմային ճառագայթման աղբյուրների առկայությամբ արտադրական սենքերում աշխատողների համար աշխատանքի պայմանների կարգը սահմանվում է ըստ «ջերմային ճառագայթում» ցուցանիշի (աղյ. 6), եթե նրա ինտենսիվությունը բարձր է 1000 Վտ/մ²-ից, 141-1000 Վտ/մ² ջերմային ճառագայթման դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է օրգանիզմի վրա կոնկրետ ջերմային ճառագայթահարման ծանրաբեռնվածության որոշման հիմքի վրա։

13.10. Աշխատանքի պայմանների կարգը, տարվա ցուրտ շրջանում, բաց տարածքներում և չջեռուցվող սենքերում աշխատանքների ժամանակ որոշվում է ըստ աղյուսակ 8-ի: Ջերմաստիճանի մեծությունները բերված են համապատասխան ջերմամեկուսացմամբ հագուստի կոմպլեկտ հագած մարդու նկատմամբ` հաշվի առնելով միջին ծանրության աշխատանքների կատարումը և ցուրտ միջավայրում անընդհատ գտնվելու ժամանակի համապատասխան կանոնակարգումը (անընդհատ գտնվելու ժամանակը չպետք է գերազանցի 2 ժամից)։ Օդի շարժման արագությունը թույլատրելիից գերազանցելու դեպքում ջերմաստիճանի ցուցանիշը պետք է բարձրացվի 2.2^օC նրա արագության բարձրացման յուրաքանչյուր 1 մ/վրկ-ի համար: (-40^օC-ից ցածր օդի ջերմաստիճանի դեպքում անհրաժեշտ է շնչական օրգանների պաշտպանություն)։

13.11. Հերթափոխի ընթացքում աշխատողի արտադրական գործունեությունը տարբեր միկրոկլիմաներում (տաքացնող և սառեցնող), իրականացվելու դեպքում անհրաժեշտ է այն գնահատել առանձին-առանձին:

15. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ըստ լուսային միջավայրի ցուցանիշների

15.1. Աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ «լուսավորման» գործոնի կատարվում է համաձայն աղյուսակ 9-ում բերված բնական և արհեստական լուսավորման ցուցանիշների:

15.2. Սենքում բնական լուսավորման և ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման միջոցների բացակայության դեպքում աշխատանքի պայմանները ըստ «բնական լուսավորում» ցուցանիշի դասվում են 3.2 կարգին, իսկ վերջինիս առկայության դեպքում` 3.1 կարգին:

15.3. Լուսավորման համակցված համակարգի դեպքում, եթե գումարային լուսավորվածությունը համապատասխանում է նորմերին, իսկ ընդհանուր լուսավորվածության բաղադրիչը ցածր է նորմատիվային մակարդակից, աշխատանքի պայմանները ըստ «արհեստական լուսավորում» ցուցանիշի դասվում են 3.1 կարգին։

15.4. «Անդրադարձող փայլ» ցուցանիշը որոշվում է օբյեկտների զանազանման և ուղղորդված, ցրված, խառը անդրադարձումով օժտված աշխատամակերեսների վրա աշխատանքի ժամանակ: Անդրադարձող փայլի շլացնող ազդեցության առկայության, օբյեկտների զանազանման տեսանելիության վատացման և տեսողության անբարեհարմարության դեպքում աշխատանքի պայմանները ըստ տվյալ ցուցանիշի դասվում են 3.1 կարգին:

15.5. «Պայծառության» ցուցանիշը որոշվում է, երբ առկա է դրա սահմանափակման անհրաժեշտության ցուցում:

15.6. «Պայծառության անհավասարաչափ տեղաբաշխման» ցուցանիշի հսկողությունը կատարվում է տեսաէկրանային սարքերով (ՏԷՍ) և անձնական էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաներով (ԱԷՀՄ) սարքավորված աշխատատեղերի համար: Այն ենթադրում է պայծառությունների փոխադարձ կապի որոշում աշխատամակերեսների (սեղան, փաստաթուղթ), ինչպես նաև աշխատամակերեսի և պատերի մակերեսների, սարքավորումների միջև:

15.7. Արհեստական լուսավորման առանձին ցուցանիշների կարգերը որոշելուց հետո (լուսավորվածություն, շլացման ցուցանիշ, լուսավորվածության բաբախման գործակից, անդրադարձող շլացնող փայլ, պայծառություն, պայծառության անհավասարաչափ տեղաբաշխում) կատարվում է վերջնական գնահատում ըստ «արհեստական լուսավորում գործոնի, վնասակարության ամենաբարձր աստիճանին պատկանող ցուցանիշի հիման վրա:

15.8. Եթե աշխատատեղը տեղադրված է մի քանի սենքերում, աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ լուսային միջավայրի ցուցանիշների կատարվում է, հաշվի առնելով նրանցից յուրաքանչյուրում գտնվելու ժամանակը:

15.9. Աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ լուսային միջավայրի ցուցանիշի կատարվում է «բնական» և «արհեստական» լուսավորման գնահատականների վնասակարության ամենաբարձր ցուցանիշի հիման վրա:

16. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ չափանիշները ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական դաշտերի եվ ճառագայթման ժամանակ

16.1. Աշխատանքի պայմանների դասակարգումը ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական դաշտերի և ճառագայթման ազդեցության պայմաններում կատարվում է աղյուսակ 10-ին համապատասխան, իսկ օպտիկական տիրույթով ոչ իոնիզացնող ճառագայթումը (լազերային և ուլտրամանուշակագույն) ըստ աղյուսակ 11-ի:

16.2. Տարբեր հաճախականությունների տիրույթում մի քանի աղբյուրներից առաջացած ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական դաշտերի և ճառագայթման միաժամանակյա ազդեցության դեպքում աշխատատեղի աշխատանքի պայմանների կարգը սահմանվում է ըստ այն գործոնի, որը ունի ամենաբարձր վնասակարության աստիճան: Այդ դեպքում, եթե արձանագրվում է ՍԹՄ-ի գերազանցում 2 և ավելի նորմավորվող հաճախականությունների տիրույթում, ապա վնասակարության աստիճանը մեծանում է 1-ով:

17. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ չափանիշները ըստ աշխատանքային գործընթացի ծանրության եվ լարվածության

17.1. Աշխատանքային գործընթացի ծանրության և լարվածության գնահատումը բերված է համապատասխանաբար 12-րդ և 13-րդ աղյուսակներում:

17.2. Ֆիզիկական աշխատանքի ծանրության գնահատումը կատարվում է աղյուսակ 12-ում բերված բոլոր ցուցանիշների հաշվառման հիման վրա: Այդ դեպքում սկզբից սահմանվում է յուրաքանչյուր չափված ցուցանիշի կարգը, իսկ աշխատանքի ծանրության վերջնական գնահատումը կատարվում է ամենաբարձր աստիճան ունեցող ցուցանիշով: 3.1. և 3.2. աստիճան ունեցող 2 և ավելի ցուցանիշների միաժամանակյա առկայության դեպքում աշխատանքի պայմանները ըստ աշխատանքային գործընթացի ծանրության գնահատվում են 1 աստիճանով բարձր և հետագայում համապատասխանաբար:

17.3. Աշխատանքի լարվածության ամենաբարձր աստիճանը համապատասխանում է 3.3. կարգին:

17.4. Աշխատողների օրգանիզմի ընդհանուր էներգածախսի ինտենսիվությամբ (Վտ-ով) պայմանավորված աշխատանքի կարգերը ստորաբաժանվում են համապատասխան աղյուսակ 14-ի:

(17.4-րդ կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

18. Աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ դասակարգման աղյուսակներ

Աղյուսակ 1

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատատեղերի օդում քիմիական բնույթի վնասակար նյութերի պարունակության (ՍԹԽ-ի գերազանցում, անգամ)
 

Վնասակար նյութեր	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	թույլա- տրելի	վնասակար				վտան- գավոր
	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
1-2 կարգի վտանգավորության, վնասակար նյութեր բացառությամբ ստորև թվարկվածների	≤ ս.թ.խ.	1.1-3.0	3.1-6.0	6.1-10	10.1-20.0	> 20.0
3-4 կարգի վտանգավորության, վնասակար նյութեր, բացառությամբ ստորև թվարկվածների	≤ ս.թ.խ.	1.1-3.0	3.1-10.0	> 10.0
Նյութեր, վտանգավոր սուր թունավորման զարգացման համար, սուր և գրգռիչ ազդեցության մեխանիզմով	≤ ս.թ.խ.	1.1-2.0	2.1-4.0	4.1-6.0	6.1-10.0	> 10.0x
Քաղցկեղածիններ	≤ ս.թ.խ.	1.1-3.0	3.1-6.0	6.1-10.0	> 10.0
Ալերգեններ	≤ ս.թ.խ.		1.1-3.0	3.1-10.0	> 10.0
Հակաուռուցքային դեղամիջոցներ, հորմոններ (էստրոգեններ )					+
Նարկոտիկ-անալգետիկներ			+

+ Աշխատատեղերի օդում անկախ վնասակար նյութերի խտություններից աշխատանքային պայմանները դասվում են տվյալ կարգին:

x Սուր ուղղորդված ազդեցության մեխանիզմով նյութերի համար նշված մակարդակների գերազանցումը կարող է հանգեցնել սուր, այդ թվում և մահացու թունավորման:

Աղյուսակ 2

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատատեղերի օդում կենսաբանական բնույթի վնասակար նյութերի պարունակության
 

Վնասակար նյութեր	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	թույլատրելի	վնասակար				վտան- գավոր
	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
մանրէներ, մանրէների կենդանի բջիջներ և սպորներ պարունակող պատրաստուկներ	≤ ս.թ.խ.	1.1-3.0	3.1-10.0	> 10.0
Ախտածին մանրէներ	հատուկ վտանգավոր վարակներ					+
	Այլ վարակային հիվանդությունների հարուցիչներ			+

+ Անկախ աշխատանքային գոտում օդում վնասակար նյութի խտությունից աշխատանքի պայմանները դասվում են տվյալ կարգին:
 

Աղյուսակ 3

Աշխատանքի պայմանների կարգերը կախված աշխատանքային գոտու օդում ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբ աերոզոլների (ԱՖԱԳ) պարունակությունից ԵՎ շնչական օրգանների վրա փոշային ծանրաբեռնվածությունից (ՍԹԽ ԵՎ ՓԾԽ գերազանցման հաճախականությունը)
 

Վնասակար նյութեր*	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	թույլա- տրելի	վնասակար				վտան- գավոր (արտա- կարգ)**
	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
ՍԹԽ գերազանցում, անգամ
փոշու խտություն	≤ ս.թ.խ.	1.1-2.0	2.1-5.0	5.1-10.0	> 10.0
ՓԾԽ գերազանցում, անգամ
փոշային ծանրաբեռնվածություն (փ.ծ)*	≤ փ.ծ.խ.	1.1-2.0	2.1-5.0	5.1-10.0	> 10.0
Փոշային ծանրաբեռնվածություն ֆիբրոգեն ազդեցության գերակայությամբփոշիների համար (ս.թ.խ 1մլգ/մ3), ինչպես նաև ասբեստ պարունակող փոշու համար	≤ փ.ծ.խ.				> 5.0

*բացառությամբ փոշիների, որոնք ունեն արտահայտված ֆիբրոգեն ազդեցություն և 1 մլգ/մ³ և ցածր ս.թ.խ., ինչպես նաև ասբեստ պարունակող փոշիների համար:

**200-400 մլգ/մ³ խտությունները գերազանցող, հրդեհավտանգ և պայթունավտանգ օրգանական փոշիներ:

Աղյուսակ 4

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատատեղում աղմուկի, ընդհանուր ԵՎ տեղային թրթռման, ինֆրաձայնի ԵՎ ուլտրաձայնի մակարդակների
 

Գործոնի անվանում, ցուցանիշ, չափման միավոր	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	Թույլատրելի	Վնասակար				Վտանգավոր (արտակարգ)
	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
ս.թ.մ-ի գերազանցում մինչև
Աղմուկ, ձայնի համարժեքային մակարդակ, դԲԱ	≤ ս.թ.մ.	5	15	25	35	> 35
Տեղային թրթռում, վիբրոարագության համարժեքային ուղղված մակարդակ, դԲ	≤ ս.թ.մ.	3	6	9	12	>12
Ընդհանուր թրթռում, վիբրոարագության համարժեքային ուղղված մակարդակ, դԲ	≤ ս.թ.մ.	6	12	18	24	> 24
Ինֆրաձայն. ձայնային ճնշման ընդհանուր մակարդակ, դԲգծ	≤ ս.թ.մ.	5	10	15	20	> 20
Ուլտրաձայն օդային. ձայնային ճնշման մակարդակ հաճախականությունների 1/3 օկտավային շերտագծերում, դԲ	≤ ս.թ.մ.	10	20	30	40	> 40
Ուլտրաձայն հպման. վիբրոարագության մակարդակ, դԲ	≤ ս.թ.մ.	5	10	15	20	> 20

Աղյուսակ 5

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ միկրոկլիմայի ցուցանիշների արտադրական սենքերի համար` անկախ տարվա շրջանից ԵՎ բաց տարածքների համար` տարվա տաք շրջանում
 

Ցուցանիշ	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	օպտիմալ	թույլա- տրելի	վնասակար				վտան- գավոր (արտա- կարգ)
	1	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
Օդի ջերմաստիճան Co	ըստ Սան Ն. և Կ.	ըստ Սան Ն. և Կ.	Ըստ ՄՋԾ - ինդեքսի ցուցանիշի (տես աղյ. 6.), սառեցնող միկրոկլիմայով շենքերի համար, ըստ օդի ջերմաստիճանի։
Օդի շարժման արագություն, մ/վրկ	ըստ Սան Ն. և Կ.	ըստ Սան Ն. և Կ.	Հաշվի է առնված ՄՋԾ-ինդեքսի ցուցանիշում (տես աղյ. 6.): Սառեցնող միկրոկլիմայի գնահատման ժամանակ հաշվի է առնվում ջերմաստիճանային ուղղման համար։
Օդի խոնավություն, %	ըստ Սան Ն. և Կ.	ըստ Սան Ն. և Կ.	Ըստ ՄՋԾ -ինդեքսի ցուցանիշի (տես աղյ. 6.),
			14-10	<10
ՄՋԾ - ինդեքս, Co
Ջերմային ճառագայթում, Վտ/մ2	ըստ Սան Ն. և Կ.	ըստ Սան Ն. և Կ.	1001-1500	1501- 2000	2001-2500	2501-2800	> 2800

Աղյուսակ 6

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ ՄՋԾ-ինդեքսի (^oC) ցուցանիշի տաքացնող միկրոկլիմայով արտադրական սենքերի համար` անկախ տարվա շրջանից ԵՎ բաց տարածքների համար` տաք շրջանում

Աշխա- տանքների կարգ	Ընդհանուր էներգա- ծախս Վտ/մ2	Աշխատանքի պայմանների կարգ
		Օպտի- մալ		Թույլա- տրելի	Վնասակար				Վտան- գավոր (արտա- կարգ)
					I աստ.	II աստ.	III աստ.	IV աստ.
		1	2		3.1	3.2	3.3	3.4	4
Iա	68(58-77)	22.2-26.4			26.5-26.6	26.7-27.4	27.5-28.6	28.7-31.0	> 31.0
Iբ	88(78-97)	21.5-25.8			25.9-26.1	26.2-26.9	27.0-27.9	28.0-30.3	> 30.3
IIա	113(98-129)	20.5-25.8			25.2-25.5	25.6-26.2	26.3-27.3	27.4-29.9	> 29.9
IIբ	145(130-160)	19.5-23.9			24.0-24.2	24.3-25.0	25.1-26.4	26.5-29.1	> 29.1
III	177(161-193)	18.0-21.8			21.9-22.2	22.3-23.4	23.5-25.7	25.8-27.9	> 27.9

Աղյուսակ 7

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ օդի ջերմաստիճանի ցուցանիշի (^oC ստորին սահման) սառեցնող միկրոկլիմայով արտադրական սենքերում աշխատանքի ժամանակ
 

Աշխա- տանք- ների կարգ	Ընդհանուր էներգածախս, Վտ/մ2	Աշխատանքի պայմանների կարգ
		Օպտի- մալ	Թույլա- տրելի	Վնասակար*				Վտան- գավոր (արտա- կարգ)
				I աստ.	II աստ.	III աստ.	IV աստ.
		1	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
Iա	68(58-77)	ըստ Սան Ն. և Կ.	ըստ Սան Ն. և Կ.	18	16	14	12
Iբ	88(78-97)	-"-	-"-	17	15	13	11
IIա	113 (98-129)	-"-	-"-	14	12	10	8
IIբ	145(130-160)	-"-	-"-	13	11	9	7
III	177 (161-193)	-"-	-"-	12	10	8	6

* Աշխատանքի պայմանների 3-րդ կարգին համապատասխան բերված է օդի ջերմաստիճանը C^o: Օպտիմալից 0.1 մ/վրկ օդի շարժման արագության մեծացման դեպքում ըստ սան նորմերի օդի ջերմաստիճանը պետք է մեծացնել 0,2^oC-ով:

Աղյուսակ 8
 

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ օդի ջերմաստիճանի ցուցանիշի (C^o ստորին սահման) բաց տարածքների համար տարվա ցուրտ շրջանում և ցուրտ (չջեռուցվող) սենքերում
 

Կլիմա- յական գոտի	Հագուստի ջերմամեկու- սացում C Վտ/մ2	Աշխատանքի պայմանների կարգ
		Թույլա- տրելի	Վնասակար				Վտան- գավոր (արտա- կարգ)
			I աստ.	II աստ.	III աստ.	IV աստ.
		2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
Iա	0.71	-30	-3.6	-38.5	-40.8	-60	< -60.0
Iբ	0.82	-38	-46.2	-48.9	-54.4	-70	< -70.0
II	0.61	-23	-29.4	-31.5	-35.7	-48	< -48.0
III	0.51	-15.9	-21.3	-23	-26	-37	< -37

Աղյուսակ 9

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ արտադրական սենքերի լուսային միջավայրի չափանիշների

Գործոն, ցուցանիշ			Աշխատանքի պայմանների կարգ
			Թույլա- տրելի	Վնասակար-3
				I աստ.	II աստ.	III աստ.	IV աստ.
			2	3.1	3.2	3.3	3.4
Բնական լուսավորում. բնական լուսավորվածության գործակից (բլգ, %)			≥ 0.6	0.1-0.6	< 0.1
Արհետական լուսավորում
Աշխատամակերեսի լուսավորվածություն. (E.լք) տեսողական աշխատանքների կարգի համար	I-IV,VII		0.5EH< EH	< 0.5EH
	V,VI VIII-XIV		EH*	< EH
Շլացման ցուցանիշ (PH)			PH*	>PH
Անդրադարձող փայլ			բացակայությունը	առկայությունը
Լուսավորվածության բաբախման գործակից (Kn, %)			KnH*	> KnH
Պայծառություն (L, KD/m2)			LH*	> LH
Պայծառության տեղաբաշխման անհավասարաչափություն			CH*	> CH

* Նորմատիվային նշանակումներ` լուսավորվածությունը - E<sub>n</sub>, բաբախման գործակից-KnH, շլացման ցուցանիշ` P_H, պայծառություն - L_H, պայծառության տեղաբաշխման անհավասարաչափություն-C_H:

Աղյուսակ 10

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական ճառագայթման ազդեցության ժամանակ (էլեկտրամագնիսական դաշտ ԵՎ ճառագայթում)

Գործոն		Աշխատանքի պայմանների կարգ
		Օպտիմալ	Թույլա- տրելի	Վնասակար				Վտան- գավոր (արտա- կարգ)
				I աստ.	II աստ	III աստ.	IV աստ.
		1	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
1		2	3	4	5	6	7	8
Ս.Թ.Մ.-ի գերազանցում (անգամ)
Գեոմագնիսական դաշտ		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ	≤ 5	≤ 10	≤ 50	> 5
Էլեկտրաստատիկ դաշտ		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ*1	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10
Հաստատուն մագնիսական դաշտ		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ	≤ 5	≤ 10	≤ 100	>100
Էլեկտրական դաշտ արտադրական հաճախականության (50Հց)		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ*1	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10	> 40*
ԷՄՃ, ՏԷՍ և ԱԷՀՄ-ից առաջացած			≤ ս.թ.մ.	≤ 5	≤ 10	≤ 50	> 50
ԷՄՃ ռադիոհաճախականության տիրույթի
0.01-0.03 մգՀց		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10
0.03-3.0 մգՀց		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10
3.0-30.0 մգՀց		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10
30.0-300.0 մգՀց		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10	> 50**
300.0 մգՀց-300.0 հՀց		բնական ֆոն	≤ ս.թ.մ.	≤ 3	≤ 5	≤ 10	>10	> 50***

*¹ՍԹՄ-ի արժեք, որի հետ համեմատվում է աշխատատեղում չափված էլեկտրամագնիսական ճառագայթման մեծությունը։

* ՍԹՄ համար 0.16ժ ≤ ազդեցության ժամանակի դեպքում։

** ՍԹՄ համար 0.08ժ ≤ ազդեցության ժամանակի դեպքում։

*** ՍԹՄ համար 0.2ժ ≤ ազդեցության ժամանակի դեպքում։

Աղյուսակ 11

Աշխատանքի պայմանների կարգերը օպտիկ տիրույթի ոչ իոնացնող էլեկտրամագնիսական ճառագայթման ազդեցության ժամանակ (լազերային, ուլտրամանուշակագույն)
 

Գործոն		Աշխատանքի պայմանների կարգ
		Օպտի- մալ	Թույլատ- րելի	Վնասակար
				I աստ.	II աստ.	III աստ.	IV աստ.	Վտան- գավոր (արտա- կարգ)
		1	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
Լազերային ճառագայթում		-	ս.թ.մ1	ս.թ.մ2	<10 ս.թ.մ2	<102 ս.թ.մ2	<103 ս.թ.մ2	>103 ս.թ.մ2
Ուլտրա- մանու- շակա-գույն ճառա- գայթում	Արտադրական աղբյուրների առկայության դեպքում Ում-Ա, Ում-Վ, Ում-Ց, վտ/մ2	ըստ սան Ն և Կ	ԹՃի (Թույլատ. ճառ. ինտ.)	> ԹՃԻ
	Կանխարգելիչ նշանակությամբ Ում ճառագայթման աղբյուրների առկայության դեպքում Ում-A) ավտ/մ2		9-45	< 9

Աղյուսակ 12
 

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատանքային գործընթացի ծանրության ցուցանիշի
 

Աշխատանքային գործընթացի ծանրության ցուցանիշներ	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	Օպտիմալ (թեթև ֆիզիկական ծանրաբեռ.)	Թույլատրելի (միջին ֆիզիկական ծանրաբեռ.)	Վնասակար (ծանր աշխատանք)
			I աստ.	II աստ.
	1	2	3.1	3.2
	-	≤ ս.թ.մ1	≤ ս.թ.մ2	< 10 ս.թ.մ2
1	2	3	4	5
1. Ֆիզիկական դինամիկ ծանրաբեռնվածություն. մեխանիկական աշխատանքի միավորը հերթափոխում (կգ մ)
1.1. Տեղային ծանրաբեռնվածության դեպքում (առավելապես ձեռքերի և ուսահոդի մկանների մասնակցությամբ) բեռի տեղափոխում մինչև 1մ հեռավորություն. տղամարդկանց համար կանանց համար	մինչև 2500 մինչ 1500	մինչև 5000 մինչև 3000	մինչև 7000 մինչև 4000	7000-ից ավելի 4000-ից ավելի
1.2. Ընդհանուր ծանրաբեռնվածության դեպքում (ձեռքերի, մարմնի, ոտքերի, մկանների մասնակցությամբ)
1.2.1. 1-5 մ հեռավորությամբ բեռի տեղափոխում տղամարդկանց համար կանանց համար	մինչև 12500 մինչև 7500	մինչև 25000 մինչև 15000	մինչև 35000 մինչև 25000	35000-ից ավելի 25000-ից ավելի
1.2.2. 5մ-ից ավելի հեռավորությամբ բեռի տեղափոխման դեպքում տղամարդկանց համար կանանց համար	մինչև 24000 մինչև 14000	մինչև 46000 մինչև 28000	մինչև 70000 մինչև 40000	70000-ից ավելի 40000-ից ավելի
2. Ձեռքով բարձրացվող և տեղափոխվող Բեռի զանգվածը (կգ)
2.1 Ծանրության բարձրացում և տեղափոխում (միանվագ) այլ աշխատանքով հերթագայման դեպքում (ժամում 2 անգամ) տղամարդկանց համար կանանց համար	մինչև 15 մինչև 5	մինչև 30 մինչև 10	մինչև 35 մինչև 12	35-ից ավելի 12-ից ավելի
2.2 Ծանրության բարձրացում և տեղափոխում (միանվագ) մշտապես աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում տղամարդկանց համար կանանց համար	մինչև 5 մինչև 3	մինչև 15 մինչև 7	մինչև 20 մինչև 10	20-ից ավելի 10-ից ավելի
2.3 Հերթափոխի յուրաքանչյուր ժամվա ընթացքում տեղափոխվող բեռների գումարային զանգվածը
2.3.1 Աշխատամակերեսից Տղամարդկանց համար Կանանց համար	մինչև 250 մինչև 100	մինչև 870 մինչև 350	մինչև 1500 մինչև 700	1500-ից ավելի 700-ից ավելի
2.3.2 Հատակից Տղամարդկանց համար Կանանց համար	մինչև 100 մինչև 50	մինչև 435 մինչև 175	մինչև 600 մինչև 350	600-ից ավելի 3500-ից ավելի
3. Ստերեոտիպ աշխատանքային շարժումներ (քանակը հերթափոխում)
3.1 Տեղային ծանրաբեռնվածության դեպքում (ձեռքերի մատների և դաստակի մկանների մասնակցությամբ)	մինչև 20000	մինչև 40000	մինչև 60000	60000-ից ավելի
3.2 Ռեգիոնալ ծանրաբեռնվածության դեպքում (առավելապես ձեռքերի և դաստակի մկանների մասնակցությամբ աշխատանքի ժամանակ)	մինչև 10000	մինչև 20000	մինչև 30000	>30000-ից
4. Ստատիկ ծանրաբեռնվածություն-ստատիկ ծանրաբեռնվածության մեծությունը հերթափոխում ջանքի գործադրմամբ բեռի պահման դեպքում
4.1 Մեկ ձեռքով Տղամարդկանց համար Կանանց համար	մինչև 18000 մինչև 11000	մինչև 36000 մինչև 22000	մինչև 70000 մինչև 42000	70000 > 42000 >
4.2 Երկու ձեռքերով Տղամարդկանց համար Կանանց համար	մինչև 36000 մինչև 22000	մինչև 70000 մինչև 42000	մինչև 140000 մինչև 84000	140000 > 84000 >
4.3 Իրանի ոտքերի մկանների մասնակցությամբ Տղամարդկանց համար Կանանց համար	մինչև 43000 մինչև 26000	մինչև 100000 մինչև 60000	մինչև 200000 մինչև 120000	200000 > 120000 >
5. Աշխատանքային դիրք 5. Աշխատանքային դիրք
5. Աշխատանքային դիրք	Ազատ, հարմար դիրք, մարմնի աշխատանքաին դիրքի փոփոխության հնարավորություն (նստած, կանգնած)։ Հերթափոխի ժամանակի մինչև 40% կանգնած դիրքում գտնվելը	Պարբերաբար, հերթափոխի ժամանակի մինչև 25%-ը, անհարմար (աշխատանք իրանի շրջմամբ, վերջույթների անհարմար դասավորություն և այլն) և (կամ ֆիքսված մարմնի տարբեր մասերի մեկը մյուսի նկատմամբ փախադարձ դիրքի փոփոխության անհնարինություն) դիրքում գտնվելը։ Հերթափոխի ժամանակի մինչև 60% կանգնած դիրքում գտնվելը	Պարբերաբար, հերթափոխի ժամանակի մինչև 50%-ը, անհարմար կամ ֆիքսված դիրքում գտնվելը. հարկադրական դիրքում գտնվելը (ծնկած, պպզած և այլն) հերթափոխի ժամանակի մինչև 25%-ը, հերթափոխի ժամանակի մինչև 80%-ը, կանգնած դիրքում գտնվելը։	Պարբերաբար, հերթափոխի ժամանակի մինչև 50%-ից ավելի անհարմար, և (կամ) ֆիքսված դիրքում գտնվելը. հարկադրական դիրքում գտնվելը (ծնկած, պպզած և այլն) հերթափոխի ժամանակի 25%-ը, հերթափոխի ժամանակի 80%-ից ավելի կանգնած դիրքում գտնվելը։
6. Իրանի թեքվածքներ (թեքումներ)
6. Իրանի թեքվածքների (հարկադրական 30%-ից ավել), քանակը հերթափոխում	մինչև 50	51-100	101-300	300-ից ավելի
7. Տեխնոլոգիական գործընթացներով պայմանավորված աշխատողի շարժը տարածության մեջ, կմ
7.1 Ըստ հորիզոնականի	մինչև 4	մինչև 8	մինչև 12	12-ից ավելի
7.2 Ըստ ուղղահայացի	մինչև 2	մինչև 4	մինչև 8	8-ից ավելի

Աղյուսակ 13

Աշխատանքի պայմանների կարգերը ըստ աշխատանքային գործընթացի լարվածության ցուցանիշի

Աշխատանքային գործընթացի լարվածության ցուցանիշներ	Աշխատանքի պայմանների կարգը
	Օպտիմալ	Թույլատրելի	Վնասակար
	Աշխատանքի լարվածություն թեթև աստիճանի	Աշխատանքի լարվածություն միջին աստիճանի	Լարված աշխատանք
			I աստ.	II աստ.
	1	2	3.1	3.2
1	2	3	4	5
1. Մտավոր ծանրաբեռնվածություն
Աշխատանքի բովանդակությունը	Բացակայում է որոշում ընդունելու անհրաժեշտությունը	Պարզ խնդիրների լուծում ըստ հրահանգի	Բարդ խնդիրների լուծում ըստ հայտնի ալգորիթմների ընտրության (աշխատանք ըստ հրահանգների շարքի)	ալգորիթմի լուծում պահանջող ստեղծագործական գործունեություն, միանձնյա ղեկավարություն բարդ իրավիճակներում
2. Զգայական ծանրաբեռնվածություն
2.1 Կենտրոնացված դիտարկման տևողությունը հերթափոխի ժամանակից - %-ով	Մինչև 25	26-50	51-75	75 >
2.2 Ազդանշանների և հաղորդումների խտություն (լուսային, ձայնային) միջինը աշխատանքի 1 ժամում	Մինչև 75	76-175	176-300	300 >
2.3 Միաժամանակյա դիտարկման արտադրական օբյետների թիվը	Մինչև 5	6-10	11-25	25 >
2.4 Օբյեկտի չափերը (աշխատողի աչքից մինչև տարբերակվող օբյեկտի միջև եղած հեռավորությունը ոչ ավելի 0.5մ-ից) մմ-ով. կենտրոնացված դիտարկման տևողության դեպքում (հերթափոխի ժամանակի %)	5մմ-ից ավելի - 100%	5-11մմ 50%-ից ավելի 1-0.3մմ մինչև 50% 0.3մմ-ից < մինչև 25%	1-0.3մմ 50%-ից ավելի 0.3մմ-ից < 25-50%	0.3մմ-ից < 50%-ից ավելի
2.5 Աշխատանք օպտիկական սարքերով (միկրոսկոպ, լուպա և այլն) կենտրոնացված դիտարկման տևողության դեպքում) (հերթափոխի ժամանակի %)	Մինչև 25	26-50	51-75	75 >
2.6 Տեսատերմինալի վահանի դիտում (հերթափոխում ժամ) - տեղեկատվության տառաթվային տեսակի արտացոլման ժամանակ	Մինչև 2	2-3	3-4	4-ից ավելի
- Տեղեկատվություն գրաֆիկական տեսակի արտացոլման ժամանակ	Մինչև 3	3-5	5-6	6-ից ավել
2.7 Ծանրաբեռնվածություն լսողական անալիզատորի վրա (խոսքի կամ տարբերակված ազդանշանների ընկալում արտադրական անհրաժեշտությամբ)	Խոսքերի և ազդանշանների ընտրողություն (ջոկողություն ընթեռնելիություն 100%-ից 90%) խոչընդոտները բացակայում են։	Խոսքերի և ազդանշանների ընտրողություն 90%-ից 70% առկա են խոչընդոտներ, որոնց ֆոնի վրա խոսքը լսելի է մինչև 3.5 մ հեռավորության վրա	Խոսքերի և ազդանշանների ընտրողություն 70%-ից 50% առկա են խոչընդոտներ, որոնց ֆոնի վրա խոսքը լսելի է մինչև 2 մ հեռավորության վրա	Խոսքերի և ազդանշանների ընտրողություն 50%-ից ցածր առկա են խոչընդոտներ, որոնց ֆոնի վրա խոսքը լսելի է մինչև 1.5 մ հեռավորության վրա
2.8 Ծանրաբեռնվածություն ձայնային ապարատի վրա (շաբաթվա ընթացքում խոսացված ժամերի գումարային քանակը)	Մինչև 16	16-20	20-25	25-ից ավելի
3. Հուզական ծանրաբեռնվածություն
3.1 Պատասխանատվության աստիճան սեփական գործունեության արդյունքի համար։ Սխալների կարևորություն	Կրում է պատաս-խանատվություն խնդրի առանձին մասերի կատարման համար. կարող է պահանջվել աշխա-տողի կողմից լրացուցիչ ջան-քերի գործադրում աշխատանքում	Կրում է պատաս-խանատվություն օժանդակ աշխատանքների որակի համար. կարող է պահանջվել ղեկավարության կողմից լրացուցիչ ջանքերի գործադրում	Կրում է պատասխա-նատվություն հիմնական աշխտանքի որակի համար։ Կարող է լինել ուղղում ամբողջ կոլեկտիվի լրացուցիչ ջանքերի հաշվին	Կրում է պատասխանա-տվություն վերջնական արտադրանքի, աշխատանքի խնդրի ֆունկցիոնալ որակի համար։Կարող է լինել սարքավորման վնասվածք, տեխնոլոգիական գործընթացի կանգ, և կարող է ծագել վտանգ կյանքի համար
3.2 Ռիսկի աստիճանը սեփական կյանքի համար	բացառվում է			հնարավոր է
3.3 Պատասխանատվության աստիճան այլ անձանց անվտանգության համար	բացառվում է			հնարավոր է
4. Մոնոտոն ծանրաբեռնվածություն
4.1 Տարրերի թիվը (հնարքների, միջոցների) անհրաժեշտ պարզ խնդրի իրականացման համար կամ բազմիցս կրկնվող գործողություններում	10-ից ավելի	9-6	5-3	3-ից փոքր
4.2 Պարզ արտադրական խնդիրների կամ կրկնվող գործողությունների կատարման տևողությունը (վրկ-ով)	100-ից ավելի	100-25	24-10	10-ից փոքր
4.3 Ակտիվ գործողությունների ժամանակը (տոկոսներով հերթափոխի տևողության նկատմամբ)։ Մնացած ժամերին արտադրական գործընթացի ընթացքի նկատմամբ դիտարկում	20 և ավելի	19-10	9-5	4 և ավելի
4.4 Արտադրական իրադրության միօրինակություն (տեխ. գործընթացի ընթացքի նկատմամբ պասիվ հսկողության ժամանակը %-ով հերթափոխի ժամանակից)	75-ից փոքր	76-80	81-90	90-ից ավելի
5. Աշխատանքի ռեժիմ
5.1 Աշխատանքային օրվա փաստացի տևողությունը	6-7 ժամ	8-9 ժամ	10-12 ժամ	12-ից ավելի
5.2 Աշխատանքի հերթափոխականություն	Միահերթ աշխատանք (առանց գիշերային հերթափոխի)	Երկհերթ աշխատանք (առանց գիշերային հերթափոխի)	Եռհերթ աշխատանք (աշխատանք գիշերային հերթափոխի)	Անկանոն հերթափոխականություն գիշերային ժամի աշխատանքի հետ
5.3 Կանոնակարգված ընդմիջումների առկայություն և նրանց տևողությունը	Ընդմիջումները կանոնակարգված են բավարար տևողությամբ. աշխատանքային ժամանակի 7% և ավել	Ընդմիջումները կանոնակարգված են, անբավարար տևողությամբ. աշխատանքային ժամանակի 3-7%	Ընդմիջումները կանոնակարգված չեն, անբավարար տևողությամբ. աշխատանքային ժամանակի մինչև 3%	Ընդմիջումները բացակայում են

Աղյուսակ 14

ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ

հհ	Աշխատանքի տեսակները	Աշխատանքի կարգերը
1.	Թեթև ֆիզիկական աշխատանք` 1) ընդգրկվում են աշխատանքային գործունեության նստած վիճակում ֆիզիկական լարվածություն չպահանջող աշխատանքները:	Iա
	2) ընդգրկվում են աշխատանքային գործունեության կանգնած կամ քայլելու հետ կապված և որոշ ֆիզիկական լարվածությամբ ուղեկցվող աշխատանքները:	I բ
2.	Միջին ծանրության ֆիզիկական աշխատանք` 1) ընդգրկվում են աշխատանքային գործունեության քայլելու հետ կապված և նստած կամ կանգնած վիճակում մանր` մինչև 1կգ իրերի կամ առարկաների տեղափոխման ժամանակ, որոշակի ֆիզիկական լարվածություն պահանջող աշխատանքները:	II ա
	2) ընդգրկվում են աշխատանքային գործունեության կանգնած վիճակում, քայլելու հետ կապված, ոչ ծանր` մինչև 10 կգ ծանրության տեղաշարժման ժամանակ բավարար ֆիզիկական լարվածությամբ ուղեկցվող աշխատանքները:	II բ
3.	Ծանր ֆիզիկական աշխատանք - ընդգրկվում են աշխատանքային գործունեության անընդհատ շարժման մեջ գտնվող, նշանակալից` 10 կգ-ից ավելի ծանրությունների տեղաշարժման և տեղափոխման ժամանակ, մեծ ֆիզիկական ճիգեր պահանջող աշխատանքները:	III

(աղյուսակը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

Աղյուսակ 15

Լուսավորման նորմավորվող ցուցանիշները 

Տեսողական աշխատանքի բնութագիրը	Նշմար- վող օբյեկտի նվազա-գույն կամ համար- ժեք չափը, մմ	Տեսողա- կան աշխա- տանքի կարգը	Տեսո-ղական աշխա- տանքի ենթա-կարգը	Օբյեկտի ցայտու- նությունը ֆոնով	Ֆոնի բնութա- գիրը	Արհեստական լուսավորում					Բնական լուսավորում		Համատեղված լուսավորում
						Լուսավորվածությունը, լք					ԲԼԳ,%
						Լուսավորման համակցված համակարգի դեպքում		Ընդհանուր լուսավոր- ման համա- կարգի դեպքում	Շլացման ցուցանիշի և բաբախման գործակցի նորմավոր- վող մեծու- թյունների զուգակցումը		Վերին կամ համակցված լուսավորման դեպքում	Կողմնային լուսավոր- ման դեպքում	Վերին կամ համակց- ված լուսավոր- ման դեպքում	Կողմնային լուսավորման դեպքում
						Ընդա- մենը	այդ թվում ընդհա-նուրից		P	KH, %
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
Ամենաբարձր ճշտության	0.15-ից պակաս	I	ա    բ      գ      դ	Փոքր	Մուգ	5000 4500	500 500	- -	20 20	10 10	-	-	6.0	2.0
				Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	4000 3500	400 400	1250 1000	20 10	10 10
				Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	2500     2000	300     200	750     600	20     10	10     10
				Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	1500     1250	200     200	400     300	20     10	10     10
Շատ բարձր ճշտության	0.15-ից մինչև 0.30	I I	ա    բ      գ      դ	Փոքր	Մուգ	4000 3500	400 400	- -	20 10	10 10
				Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	3000 2500	300 300	750 600	20 10	10 10
				Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	2000     1500	200     200	500     400	20     10	10     10	-	-	4.2	1.5
				Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	1000     750	200     200	300     200	20     10	10     10
Բարձր ճշտության	0.30-ից մինչև 0.50	I I I	ա      բ    գ      դ	Փոքր	Մուգ	2000 1500	200 200	500 400	40 20	15 15
				Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	1000 750	200 200	300 200	40 20	15 15
				Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	750     600	200     200	300     200	40     20	15     15	-	-	3.0	1.2
				Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	400	200	200	40	15
Միջին ճշտության	0.50-ից մինչև 1	IV	ա    բ    գ      դ	Փոքր	Մուգ	750	200	300	40	20
				Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	500	200	200	40	20
				Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	400	200	200	40	20	4	1.5	2.4	0.9
				Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	-	-	200	40	20
Փոքր ճշտության	1-ից մինչև 5	V	ա    բ    գ        դ	Փոքր	Մուգ	400	200	300	40	20
				Փոքր Միջին	Միջին Մուգ	-	-	200	40	20
				Փոքր Միջին Մեծ	Բաց Միջին Մուգ	-	-	200	40	20	3	1	1.8	0.6
				Միջին Մեծ *	Բաց * Միջին	-	-	200	40	20
Կոպիտ (շատ փոքր ճշտության)	5-ից ավել	VI		անկախ ֆոնի և ֆոնով օբյեկտի ցայտունության բնութագրից		-	-	200	40	20	3	1	1.8	0.6
Աշխատանք   տաք արտադրամասերում լուսատու նյութերի և շինվածքների հետ	0.5-ից ավել	VII		Նույնը		-	-	200	40	20	3	1	1.8	0.6
Արտադրական գործընթացներ ընթացքի ընդհանուր դիտարկում,   մշտական պարբերական սենյակում մարդկանց մշտական կացության դեպքում   պարբերական սենյակում մարդկանց պարբերական կացության դեպքում   ինժեներական հաղորդակցումների ընդհանուր դիտարկում		VIII	ա	-“-		-	-	200	40	20	3	1	1.8	0.6
			բ	-“-		-	-	75	-	-	1	0.3	0.7	0.2
			գ	-“-		-	-	50	-	-	0.7	0.2	0.5	0.2
			դ	-“-		-	-	2	-	-	0.3	0.1	0.2	0.1
Ծանոթություններ: 1. Նորմերի 1 ա-ից մինչեւ 3 գ ենթակարգերի համար կարող է ընդունվել տվյալ ենթակարգի համար 7-11 սյունակներում բերված նորմավորվող ցուցանիշների լրակազմերից մեկը: 2. Նշմարվող օբյեկտի նվազագույն չափերը եւ համապատասխանաբար դրանց տեսողական աշխատանքի ենթակարգերը սահմանված են աշխատողի աչքերից 0,5 մ-ից ոչ ավել հեռավորության վրա նշմարվող օբյեկտի տեղաբաշխման դեպքում: 3. 1-3, 4բ, 4գ, 5ա կարգերի համար ընդհանուր լուսավորման համակարգի նախատեսումը թույլատրվում է միայն տեխնիկական անհնարինության կամ համակցված լուսավորման համակարգի կիրառման տնտեսական աննպատակահարմարության դեպքում:

(աղյուսակը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

Աղյուսակ 16

Համաարդյունաբերական սենքերի և կառուցվածքների լուսավորության նորմավորվող ցուցանիշները

(աղյուսակը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

(18-րդ կետը լրաց. 21.12.12 N 20-Ն)

4.15 Աշխատանքի պայմանների ընդհանուր հիգիենիկ գնահատումը

4.15.1. Աշխատանքի պայմանները դասվում են առաջին կամ երկրորդ կարգին, եթե աշխատատեղում հնարավոր բոլոր վնասակար գործոնների փաստացի մակարդակների արժեքները համապատասխանում են սանիտարական կանոններին և նորմերին:

4.15.2. Աշխատանքի պայմանների կարգի սահմանման համար ՍԹԽ-ի, ՍԹՄ-ի գերազանցումները կարող են արձանագրվել մեկ հերթափոխի ընթացքում, եթե այն յուրահատուկ է տվյալ տեխնոլոգիական գործընթացի համար։

4.15.3. Արտադրական գործոնների համակցված և զուգակցված ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանների գնահատումը կատարվում է սույն Կանոններում ներառված առանձին գործոնների չափման արդյունքների հիման վրա:

Աշխատանքի պայմանների ընդհանուր գնահատումը ըստ վնասակարության աստիճանի և վտանգավորության սահմանվում է.

● վնասակարության ամենաբարձր կարգով և աստիճանով,

● 3.1 կարգին պատկանող 3 և ավելի գործոնների զուգակցված ազդեցության դեպքում աշխատանքի պայմանները գնահատվում է 3.2 կարգին համապատասխան,

● 3.2, 3.3, 3.4 կարգի 2 և ավելի գործոնների զուգակցման դեպքում աշխատանքի պայմանները գնահատվում են համապատասխանաբար 1 աստիճանով բարձր։

4.15.4. Հավելված 1-ում բերված ցուցումներին համապատասխան վնասակար գործոնի հետ շփման ժամանակի կրճատման դեպքում (պաշտպանություն ժամանակով) աշխատողների առողջության բժշկավիճակագրական ցուցանիշների վերլուծության հիման վրա մի շարք դեպքերում աշխատանքի պայմանները կարող են գնահատվել ավելի քիչ վնասակար, բայց ոչ ցածր 3.1 կարգից։

Ա մ փ ո փ ի չ   ա ղ յ ու ս ա կ

Աշխատողի աշխատանքի պայմանների գնահատումը ըստ վնասակարության ԵՎ վտանգավորության աստիճանի

Գործոն	Աշխատանքի պայմանների կարգ
	Օպտի- մալի	Թույլա- տրելի	Վնասակար				Վտան- գավոր (արտա- կարգ)
			I աստ.	II աստ.	III աստ.	IV աստ.
	1	2	3.1	3.2	3.3	3.4	4
Քիմիական
Կենսաբանական
ֆիզիկական
Աշխատանքի ծանրություն
Աշխատանքի լարվածություն
Աշխատանքի պայմանների ընդհանուր գնահատում

Հավելված 1

«Պաշտպանություն ժամանակով» վնասակար աշխատանքային պայմաններում աշխատելիս

1. «Պաշտպանություն ժամանակով» տաքացնող միկրոկլիմայի պայմաններում աշխատելիս

1.1. Աշխատողների միջին հերթափոխային ջերմային ծանրաբեռնվածությունը թույլատրելի մակարդակում ապահովելու համար տաքացնող միկրոկլիմայի պայմաններում նրանց գործունեության գումարային տևողությունը աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում չպետք է գերազանցի 7,5,3, և 1 ժ. համապատասխան աշխատանքի պայմանների վնասակարության կարգի (տես աղյ.):

Աշխատանքային ստաժի առաջարկվող սահմանափակումը` կախված տաքացնող միկրոկլիմայի վնասակարության կարգից, ներկայացված է աղյուսակ 1-ում:

Աղյուսակ 1

Աշխատանքի պայմանների կարգ	Ջերմային ծանրաբեռնվածության թույլատրելի գումարային տևողությունը աշխատանքային հերթափոխում, ժամ	Աշխատանքային ստաժ, տարի
2	8	20
3.1	7	17
3.2	5	13
3.3	3	10
3.4	1	7

1.2. Ընդհանուր գերջերմացումից և տեղային վնասվածքից (այրվածք) խուսափելու համար անընդմեջ ինֆրակարմիր ճառագայթահարման ժամանակամիջոցի տևողությունը և դադարները նրանց միջև պետք է լինեն կանոնակարգված (տես աղյ. 2):
 

Աղյուսակ 2

Ինֆրակարմիր ճառագայթահարման ինտենսիվությունը, վտ/մ2	Անընդմեջ ճառագայթահարման ժամանակամիջոցի տևողությունը, րոպե	Դադարի տևողությունը, րոպե	Ճառագայթահարման և դադարի տևողությունների հարաբերությունը
350	20	8	2.5
700	15	10	1.5
1050	12	12	1.0
1400	9	13	0.7
1750	7	14	0.5
2100	5	15	0.33
2450	3.5	12	0.3

2. «Պաշտպանություն ժամանակով» աղմուկի ազդեցությամբ աշխատելիս

2.1. Աղմկային էքսպոզիցիայի նվազեցման առավել արդյունավետ եղանակներից մեկն է ընդմիջումների ներդնումը, այսինքն աշխատանքի ռեժիմի կանոնակարգում ինտենսիվ աղմուկի ազդեցության պայմաններում։ Լրացուցիչ կանոնակարգված ընդմիջումների տևողությունը սահմանվում է` հաշվի առնելով աղմուկի մակարդակը, նրա սպեկտրը և անհատական պաշտպանիչ միջոցների օգտագործումը ( հավելված 1, աղյուսակ 3 )։

Այն խումբ աշխատողների համար, որտեղ ըստ աշխատանքի անվտանգության պայմանների չի թույլատրվում հակաաղմկային ականջակալների օգտագործում (ազդանշանի լսելը և այլն), հաշվի է առնվում միայն աղմուկի մակարդակը և նրա սպեկտրը։

2.2. Կանոնակարգված ընդմիջումների ժամանակ հանգիստը պետք է անցկացնել հատուկ սարքավորված շինություններում։

Աղմուկի բարձր մակարդակի ազդեցությանը ենթարկվող աշխատողները ճաշի ընդմիջման ժամանակ պետք է գտնվեն օպտիմալ ձայնային պայմաններում (50դբ-ից ոչ բարձր)։

Աղյուսակ 3

Աղմուկի ազդեցության պայմաններում առաջարկվող կանոնակարգված լրացուցիչ ընդմիջումների տԵՎողությունը, րոպե

Ձայնի մակարդակը, ձայնի համ. մակարդակը դԲԱ, դԲԱ համ.	Աղմուկի հաճախականությունների բնութագիր	Աշխատանք` առանց հակաաղմկային ԱՊՄ		Աշխատանք հակաաղմուկային ԱՊՄ-ով
		մինչև ճաշի ընդմիջում	ճաշի ընդմիջումից հետո	մինչև ճաշի ընդմիջում	ճաշի ընդմիջումից հետո
մինչև 95	ցածր հաճախականություն միջին հաճախականություն բարձր հաճախականություն	10 10 15	10 10 15	5 10 10	5 10 10
մինչև 105	ցածր հաճախականություն միջին հաճախականություն բարձր հաճախականություն	15 15 20	15 15 20	10 10 10	10 10 10
մինչև 115	ցածր հաճախականություն միջին հաճախականություն բարձր հաճախականություն	20 20 25	20 20 25	10 10 15	10 10 15
մինչև 125	ցածր հաճախականություն միջին հաճախականություն բարձր հաճախականություն	25 25 30	25 25 30	15 15 20	15 15 20

3. «Պաշտպանություն ժամանակով» տեղային թրթռման ազդեցությամբ աշխատելիս

3.1. Թրթռավտանգ ձեռքի գործիքներ օգտագործելիս թրթռման հետ շփման գումարային ժամանակը աշխատանքային հերթափոխի ընթացքում տրված է աղյուսակ 4-ում:

Աղյուսակ 4

Տեղային թրթռման ս.թ.մ. գերազանցում		Տեղային թրթռման ազդեցության թույլատրելի գումարային ժամանակը հերթափոխում, րոպե
դԲ	անգամ
1	1.1	381
2	1.25	302
3	1.4	240
4	1.6	191
5	1.8	151
6	2.0	120
7	2.25	95
8	2.5	76
9	2.8	60
10	3.2	48
11	3.6	38
12	4	30

3.2. Կանոնակարգված` 20-30 րոպե տևողությամբ ընդմիջումները կազմակերպվում են հերթափոխը սկսվելուց 1-2 ժամ և ճաշի ընդմիջումից` 2 ժ հետո (որի տևողությունը պետք է լինի ոչ պակաս 40 րոպեից):
 

Հավելված 2

Ց Ա Ն Կ

Նյութերի` նույնանման ազդեցությամբ

1. Նյութերի զուգակցություն գումարման արդյունքով

1	2
1	Ազոտի երկօքսիդ, հեքսան, ածխածնի օքսիդ, ֆորմալդեհիդ
2	Ազոտի երկօքսիդ և ծծմբի երկօքսիդ
3	Ազոտի երկօքսիդ, հեքսան, ծծմբի երկօքսիդ, ածխածնի օքսիդ
4	Ազոտի երկօքսիդ, ծծմբի երկօքսիդ, ածխածնի օքսիդ, ֆենոլ
5	Ակրիլային և 2 մեթիլպրոպ-2-իոնաթթու (մետակրիլային)
6	Ակրիլային և 2 մեթիլպրոպ-2-իոնաթթու (մետակրիլային), բութիլակրիլատ, բութիլ-2, մեթիլպրոպ-2-իոնատ (բութիլմետակրիլատ) մեթիլակրիլատ մեթիլ-2 մեթիլպրոպ-2-իոնատ մեթիլմետակրիլատ
7	ամիակ և հիդրոսուլֆիդ (ծծմբաջրածին)
8	ամիակ և ֆորմալդեհիդ
9	ամիակ, հիդրոսուլֆիդ (ծծմբաջրածին), ֆորմալդեհիդ
10	Ացետալդեհիդ և էթենիլացետատ (վենիլացետատ)
11	բենզոլ և ացետոֆենոն
12	բրոմմեթան և ծծմբաածխածին
13	(1a, 2a, 4b, 5, 6b) հեքսա (1,2,3,4,5,6) քլորցիկլոհեքսան (g-հեքսաքլորան) և S (2,3 դիհիդրո-3-օքսո-6 քլորբենօքսազոլ-3-իմեթիլ)-օ,օ-դիէթիլֆոսֆատ (ֆոզալոն)
14	հիդրոսուլֆիդ (ծծմբաջրածին) և դինիլ
15	հիդրոսուլֆիդ (ծծմբաջրածին ) և ածխածնի երկսուլֆիդ (ծծմբածխածին)
16	հիդրոսուլֆիդ (ծծմբաջրածին) և ֆորմալդեհիդ
17	հիդրոֆտորիդ (ֆտորաջրածին) և ֆտորաջրածնական թթվի աղ
18	երկվանադիումի պենտօքսիդ և մանգանի օքսիդներ
19	երկվանադիումի պենտօքսիդ և ծծմբի երկօքսիդ
20	երկվանադիումի պենտօքսիդ քրոմի եռօքսիդ
21	1,2-երկքլորպրոպան,1,2,3-եռքլորպրոպան և տետրաքլորէթիլեն
22	2,3-դիքլոր-1,4-նաֆթօքսինոն և 1,4-նաֆթօքսինոն
23	իզոպրոպիլբենզոլ (կումոլ) և իզոպրոպիլբենզոլի հիդրոպերօքսիդ
24	արսենի եռօքսիդ և գերմանիում
25	արսենի եռօքսիդ և կապարի ացետատ
26	Օ-(4-նիտրոֆենիլ)-Օ, Օ-դիէթիլբիոֆոսֆատ (թիոֆոս) և դիէթիլ [(դիմետօքսիֆոսֆինոթիոիլ)-թիո] բութան դիոատ (կարբոֆոս)
27	օզոն, ազոտի երկօքսիդ և ֆորմալդեհիդ
28	պենտանային (վալերիանաթթու), հեքսանային (կապրոնաթթու) և բութանային (կարագաթթու) թթուներ
29	պրոպան-2-ոն (ացետոն) և կրեզոլ (իզոմեր)
30	պրոպան-2-ոն (ացետոն) և մեթիլֆենիլկետոն (ացետոֆենոն)
31	պրոպան-2-ոն (ացետոն), 2ֆուրֆուրալդեհիդ (ֆուրֆուրոլ) ֆորմալդեհիդ և ֆենոլ
33	պրոպան-2-ոն (ացետոն), պրոպ-2-են-1-ալ (ակրոլեին), ֆտալային անհիդրիդ
34	կապարի օքսիդ և ծծմբի երկօքսիդ
35	պղինձ, կոբալտ, նիկել ծծմբաթթվային և ծծմբի երկօքսիդ
36	ծծմբի երկօքսիդ և հիդրոսուլֆիդ (ծծմբաջրածին)
37	ծծմբի երկօքսիդ և հիդրոֆտորիդ (ֆտորաջրածին)
38	ծծմբի երկօքսիդ և նիկել մետաղական
39	ծծմբի երկօքսիդ և ծծմբական թթու
40	ծծմբի երկօքսիդ և ծծմբի եռօքսիդ
41	ծծմբի երկօքսիդ և ֆենոլ
42	ծծմբի երկօքսիդ, ծծմբի եռօքսիդ, ամիակ, ազոտի օքսիդներ
43	ծծմբի երկօքսիդ, ածխածին օքսիդ, ֆենոլ, փոշի-կվարց պարունակվող
44	սուր հանքային թթուներ (ծծմբական, ազոտական, աղաթթու)
45	ածխածին օքսիդ և փոշի ցեմենտի արտադրության
46	ածխածին օքսիդ, ազոտի երկօքսիդ, ֆորմալդեհիդ, հեքսան
47	քացախաթթու ացետանհիդրիդ (քացախային անհիդրիդ)
48	քացախաթթու, ֆենոլ և քացախաթթվի էթիլային եթեր (էթիլացետատ)
49	ֆենոլ և մեթիլֆենիլկետոն (ացետոֆենոն)
50	ֆորմալդեհիդ և հիդրոքլորիդ (աղաթթու)
51	ֆուրֆուրոլ, սպիրտ մեթիլային և էթիլային
52	ցիկլոհեքսան և բենզոլ

1.1. Որպես կանոն գումարման արդյունքով օժտված են կլինիկական երևույթների միանման արտահայտվածությամբ նյութերի զուգակցությունները. գրգռիչ ազդեցությամբ նյութեր (թթուներ և հիմքեր և այլն), ալերգեններ (էպիքլորհիդրին և ֆորմալդեհիդ և այլն), թմրեցուցիչ ազդեցությամբ նյութեր (սպիրտների զուգակցում և այլն)։

Օրգանիզմի վրա նույնանման ազդեցությամբ նյութերի զուգակցման օրինակներ.

● քլորացված ածխաջրածիններ (սահմանային և ոչ սահմանային)

● բրոմացված ածխաջրածիններ (սահմանային և ոչ սահմանային)

● տարբեր սպիրտներ

● տարբեր հիմքեր

● արոմատիկ ածխաջրածիններ (տոլուոլ և բենզոլ, տոլուոլ և քսիլոլ)

● ամինոմիացություններ

● նիտրոմիացություններ

● ամինո և նիտրո միացություններ

● ամինո միացություններ և ածխածին օքսիդ

● նիտրո միացություններ և ածխածին օքսիդ

1.2. Գումարման արդյունքով նույնանման ազդեցությամբ նյութերի համակցված ազդեցության դեպքում, աշխատանքային գոտու օդում այդ նյութերի խտությունների գումարի հարաբերությունը նրանց ՍԹԽ չպետք է գերազանցի 1-ից.

C1  ՍԹԽ1

+

C2   ՍԹԽ2

+

Cn        ՍԹԽn

≤ 1,

որտեղ

C₁, C₂, ...C_n - աշխատանքային գոտու օդում նյութերի փաստացի խտություններն են։

ՍԹԽ₁, ՍԹԽ₂, ՍԹԽ_n - աշխատանքային գոտու օդում այդ նույն նյութերի սահմանային թույլատրելի խտություններն են։

2. Նյութերի համակցություն պոտենցավորման արդյունքով։

2.1. Ազոտի օքսիդների և ածխածնի օքսիդի համակցման ժամանակ պետք է օգտվել հետևյալ բանաձևից.

CNO2     3 ս.թ.խ.NO2

+

CCO      1.5 ս.թ.խ.CO

≤1,

որտեղ

C_NO2, C_CO - աշխատանքային գոտու օդում նյութերի փաստացի խտություններն են։

ս.թ.խ._NO2, ս.թ.խ._CO - աշխատանքային գոտու օդում նույն նյութերի ս.թ.խ.:
 

Հավելված 3

Ց Ա Ն Կ

սուր թունավորում առաջացնող նյութերի

1. Նյութեր` սուր ուղղվածության ազդեցության մեխանիզմով

Հ/Հ	Նյութի անվանումը	ՍԹԽ մգ/մ3*	Ագրեգ. վիճակ **	Վտանգա-վորության կարգ	Ազդեցութ. առանձ-նահատ-կություն***
1	2	3	4	5	6
1	Ազիրիդին+ (էթիլենիմին)	0.02	գ	1	Ա,Գ
2	Ազոտի երկօքսիդ	2	գ	3	գ
3	Ազոտի օքսիդներ վերահաշված NO2-ի)****	5	գ	3	գ
4	Արսին (արսենաջրածին)	0.1	գ	1	գ
5	Բորի եռաֆտորիդ	1	գ	2	գ
6	Բրոմ+	0.5	գ	2
7	Բուտ-3-ենոնիտրիլ + (ալիլցիանիդ)	0.3	գ	2
8	Հիդրոցիանիդ (ցիանաջրածին)	0.3	գ	1
9	Հիդրոցիանիդի աղեր + (վերահաշված հիդրոցիանիդի)	0.3	գ	1	գ
10	Հիդրոբրոմիդ	2	գ	2	գ
11	Հիդրոսուլֆիդ + (ծծմբաջրածին)	10	գ	2	գ
12	Հիդրոֆտորիդ (վերահաշված F-ի)	0.5/0.1	գ	2	գ
13	Հիդրոքլորիդ	5	գ	2	գ
14	Օ,Օ-դիմեթիլսուլֆատ +	0.1	գ	1	գ
15	Կոբալտի հիդրիդոտետրակարբոնիլ (ըստ Cօ)	0.01	գ	1	Ա
16	Սիլիցիումի քառաֆտորիդ (ըստ F)	0.5/0.1	գ	2	գ
17	Դինիտրիլպրոպան +	0.3	գ+ա	1
18	Մեթիլիզոցիանատ +	0.05	գ	1	Ա.Գ
19	4-մեթիլֆենիլեն-1,3-դիիզոցիանատ + (տոլուիլեն-դիիզոցիանատ)	0.05	գ	1	Ա.Գ
20	1-Մեթիլէթիլնիտրիտ (իզոպրոպիլնիտրիտ)	1	գ	2
21	Նատրիումի նիտրիտ	0.1	ա	1
22	Նիկելի տետրակարբոնիլ	0.0005	գ	1	ք.Ա
23	Օզոն	0.1	գ	1	գ
24	Պերֆտոր-2-մեթիլպրոպ-1-են (պերֆտորիզոբութիլեն)	0.1	գ	1
25	Տետրաէթիլկապար +	0.005	գ	1
26	Ածխածնի օքսիդ*****	20	գ	4
27	Ֆենիլիզոցիանատ +	0.5	գ	2	գ
28	Ֆենիլացետոնիտրիլ + (բենզիլցիանիդ)	0.8	գ	2	գ
29	Ֆորմալդեհիդ +	0.5	գ	2	Ա.Գ
30	Ֆոսգեն (ածխածնի քլորօքսիդ)	0.5	գ	2	գ
31	Ֆոսֆին (ֆոսֆորա-ջրածին)	0.1	գ	1
32	Ֆոսֆորի քլորիդ +(ֆոսֆորի քլորօքսիդ)	0.05	գ	1	գ
33	Քլորի երկօքսիդ +	0.1	գ	1	գ
34	Քլոր +	1	գ	2	գ
35	Քլորֆենիլ իզոցիանատ + (3,4 - իզոմերներ)	0.5	գ	2	Ա.Գ
36	2 Քլորէթանոլ + (էթիլենքլորհիդրին)	0.5	գ	2	գ
37	Սաթաթթվի դիոդմեթիլատբետադի մեթիլամինոդիէթիլ եթեր + (դիտիլին)		ա

* Համարիչում առավելագույն, իսկ հայտարարում միջին հերթափոխային ՍԹԽ։

** Օդում նյութի գերակշռող ագրեգատային վիճակը արտադրական պայմաններում. գ - գոլորշիներ և (կամ) գազեր, ա - աերոզոլ։

*** Ազդեցության սուր ուղղվածության մեխանիզմի հետ մեկտեղ բերված են նյութի ազդեցության լրացուցիչ հատկությունները. Ա - ալերգեն, ք-քաղցկեղածին, Ռ - գրգռիչ ազդեցություն։

**** Ազոտի հնգօքսիդը և ազոտի օքսիդը օդում վերածվում են ազոտի երկօքսիդի։

***** Ածխածնի օքսիդ պարունակող պայմաններում մինչև 1ժ. տևողությամբ աշխատանքի դեպքում ածխածնի օքսիդի ՍԹԽ-ն կարելի է սահմանել մինչև 50 մգ/մ³, մինչև 30 րոպե աշխատանքի տևողության դեպքում` 200 մգ/մ³։ Աշխատանքային գոտու օդում ածխածնի օքսիդի բարձր պարունակության պայմաններում կրկնակի աշխատանքները կարող են կատարվել միայն 2 ժ-ից ոչ պակաս տևողությամբ ընդմիջումներով։
 

2. Նյութեր` գրգռիչ ազդեցությամբ

Հ/Հ	Նյութի անվանումը	ՍԹԽ մգ/մ3*	Ագրեգատային վիճակ **	Վտանգա-վորության կարգ	Ազդեցության առանձնա-հատկություն***
1	2	3	4	5	6
1	Ազոտական թթու +	2	ա	3
2	Ակրիլաթթվի քլորանհիդրիդ +	0.3	գ	2	ա
3	Ամոնիակ	20	գ	4
4	Ացետալդեհիդ +	5	գ	3
5	Ացետանհիդրիդ +	3	գ	3
6	Բերիլիումի լուծելի աղեր, քլորիդ, ֆտորիդ սուլֆատ (վերահաշված Be-ի)	0.001	ա	1	ք.,ա
7	Բրոմացետո պրոպիլացետատ +	0.5	գ	2
8	Բութանային անհիդրիդ + (կարագային անհիդրիդ)	1	գ	2
9	Բութանալ + (բութիլալդեհիդ)	5	գ	3
10	Բութ-2-ենալ + (կրոտոնալդեհիդ)	0.5	գ	2
11	Բութանաթթու (կարագաթթու)	10	գ	3
12	N-Վինիլպիրոլիդոն-2-ոն +	1	գ	2
13	Հեքսանաթթու (կապրոնաթթու)	5	գ	3
14	Գերմանիումի տետրաքլորիդ (վերահաշված Ge-ի)	1	ա	2
15	(E,1R)-2,2-Դիմեթիլ-3-(2-մեթիլպրոպ 1-ենիլ)-ցիկլոպրոպան-1-կարբոնաթթվի քլոր-անհիդրիդ +(քրիզանթեմաթթվի քլորանհիդրիդ)	2	գ	2
16	Դիմեթիլ (4 ֆտորֆենիլ քլորսիլան (ըստ HCl-ի))	1	գ	2
17	Դիֆոսֆոր պենտաօքսիդ + (ֆոսֆորային անհիդրիդ)	1	ա	2
18	Դիքլորմեթիլբենզոլ	0.5	գ	1
19	Դիքլորքացախաթթու	4	գ+ա	3
20	Իզովալերիանային ալդեհիդ +	10	գ	3
21	Յոդ +	1	գ	2
22	Կարբոբենզօքսիքլորիդ +	0.5	գ+ա	2
23	2-մեթիլպրոպ-2-ենային թթու (մետակրիլային)	10	գ	3
24	2 մեթիլպրոպ-2-ենոիլ քլորիդ + (մետակրիլաթթվի քլորանհիդրիդ)	0.3	գ	2	ա
25	2 մեթիլբութ-2-իլ-հիդրոպերօքսիդ + (երրորդային ամիլի հիդրոպերօքսիդ)	5	գ	3
26	2 մեթիլպրոպանալ + (իզոբութիլալդեհիդ)	5	գ	3
27	2 մեթիլպենտաթթվի քլորանհիդրիդ +	3	գ	3
28	Մրջնաթթու +	1	գ	2
29	Նատրիումի քլորիդ + տ	1	ա	3
30	4 օքսո - 5-քլորպենտիլ ացետատ + (քլորացետոպրոպիլ-ացետատ)	2	գ	3
31	Պենտան-1-ոլ + (ամիլային սպիրտ)	10	գ	3
32	Պրոպ-2-են-1ալ (ակրոլեին)	0.2	գ	2
33	Պրոպ-2-ենամին + (ալիլամին)	0.5	գ	2
34	N-Պրոպ-2-ենիլպրոպ-2-են-1-ամին + (դիալիլամին)	0.5	գ	2
35	Պրոպիոնալդեհիդ +	5	գ	3
36	2 - Պրոպենիլացետատ + (քացախաթթվի ալիլ եթեր)	2	գ	3
37	Ծծմբի քլորիդ +	0.63	գ	2
38	Ծծմբական թթու +	1	ա	2
39	Ծծմբի երկօքսիդ +	10	գ	3
40	Ծծմբի եռօքսիդ +	1	ա	2
41	Ոչ սահմանային շարքի սպիրտներ (ալիլային, կրոտոնիլային)	2	գ	3
42	Տիտանի տետրաքլորիդ + (HCl-ով)	1	գ	2
43	2,4,6-Տրիմեթիլ-1,3,5-տրիօքսան (պարալդեհիդ)	5	գ	3
44	3,5,5-Տրիմեթիլցիկլոհեքս-2-են-1-ոն (իզոֆորոն)	1	գ	2
45	3,5,5-Տրիմեթիլցիկլոհեքսանոն (դիհիդրոիզոֆորոն)	1	գ	2
46	Եռքլորքացախաթթվի քլորանհիդրիդ +	0.1	գ	1
47	Քացախաթթու +	5	գ	3
48	Ֆոսֆորի եռքլորիդ +	0.2	գ	2
49	Ֆոսֆորի պենտաքլորիդ	0.2	գ	2
50	(R)-(-)-2-ֆենիլգլիցինքլորիդ հիդրոքլորիդ +	0.5	ա	2
51	2,5-ֆուրանդիոն + (մալեինաթթվի անհիդրիդ)	1	գ+ա	2	ա
52	1 Քլորէթիլմեթիլկետոն (քլորբութանոն)	10	գ	3
53	Քլորմեթիլբենզոլ	0.5	գ	1
54	Քլորմեթօքսիմեթան + (ըստ քլորի)	0.5	գ	2
55	3-Քլորպրոպ-1-են+ (ալիլքլորիդ)	0.3	գ	2
56	Քլորքացախաթթու +	1	գ+ա	2
57	Քլորքացախաթթվի քլորանհիդրիդ +	0.3	գ	2
58	Կծու հիմքեր + (վերահաշված NaOH-ի)	0.5	ա	2
59	Էթիլադիպինատի քլորանհիդրիդ	2	գ+ա	3