«Գրանցված է»
ՀՀ արդարադատության
նախարարության կողմից
27 մայիսի 2003 թ.
Պետական գրանցման թիվ 32003180

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
 
ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ՎԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ

16 ապրիլի 2003 թ. ք. Երևան

N 76-Ն

Հ Ր Ա Մ Ա Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅՈՒՄ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՏԵՂԵԿԱԳՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով «Ավիացիայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 30-րդ հոդվածի 5-րդ կետը և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2003 թվականի փետրվարի 13-ի թիվ 202 որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության կանոնադրության 8-րդ կետի «իը» ենթակետը

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ`

Հաստատել`

ա) Բժշկական զննման արդյունքում քաղաքացիական ավիացիայի բնագավառում բժշկական վավերագրերի հատկացման կարգը` համաձայն հավելված 1-ի.

բ) Արձանագրության մատյանը` համաձայն հավելված 2-ի.

գ) Բժշկական զննում անցնելու թեկնածուի դիմումի ձևը` համաձայն հավելված 3-ի.

դ) Բժշկական վավերագրերի ձևերը` համաձայն հավելվածներ 4-11-ի.

ե) Բժշկական զննման մասին տեղեկանքի ձևը` համաձայն հավելված 12-ի.

զ) Տղամարդկանց մարմնի անհրաժեշտ զանգվածի հաշվարկման աղյուսակը` համաձայն հավելված 13-ի:

Գլխավոր վարչության պետ՝

Ս. Մարգարյան

Հավելված 1 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

Կ Ա Ր Գ

ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԶՆՆՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔՈՒՄ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱՅԻ ԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳՐԵՐԻ ՀԱՏԿԱՑՄԱՆ

Գ Լ ՈՒ Խ  1

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Բժշկական զննման արդյունքում քաղաքացիական ավիացիայի բնագավառում բժշկական վավերագրերի հատկացման կարգը (այսուհետ` Կարգ) սահմանում է Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային անձնակազմի անդամների բժշկական զննման և դրա արդյունքում բժշկական վավերագրերի հատկացման կարգը:

Կանոնակարգը մշակված է «Ավիացիայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի և Միջազգային Քաղաքացիական Ավիացիայի մասին Կոնվենցիայի (Չիկագոյի Կոնվենցիա) թիվ 1 Հավելվածի հիման վրա:

Ծրագրում հաշվի են առնված Միջազգային Քաղաքացիական Ավիացիայի մասին Կոնվենցիայի «Անվտանգություն. Միջազգային քաղաքացիական ավիացիայի պաշտպանությունն անօրինական միջամտության գործողություններից» թիվ 17 Հավելվածով սահմանված ավիացիոն անվտանգությանը վերաբերող միջազգային ստանդարտների և երաշխավորված պրակտիկայի պահանջները:

1.1. Պարտադիր բժշկական զննման ենթակա են.

1.1.1. Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուները` օդաչուների, ղեկապետերի, բորտինժեներների, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների, ավիացիոն ինժեներների (ավիացիոն տեխնիկների), բորտուղեկցորդների պատրաստման գծով:

1.1.2. Քաղաքացիական ավիացիայի բարձրագույն և միջնակարգ ուսումնական հաստատություններում սովորողները (կուրսանտները), օդաչուների, ղեկապետերի, բորտինժեներների, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների, ավիացիոն ինժեներների (ավիացիոն տեխնիկների), բորտուղեկցորդների պատրաստման գծով:

1.1.3. Թռիչքային կազմի անձինք` բոլոր օդանավերի օդաչուները, ղեկապետերը, բորտինժեներները, բորտմեխանիկները, բորտռադիստները և թռիչքային անձնակազմի մյուս անդամները:

1.1.4. Թռիչքների ղեկավարները և օդային երթևեկության կառավարման կարգավարները` թռիչքների շրջանի ղեկավարները, օդանավակայանների թռիչքների ղեկավարները, շրջկենտրոնի կարգավարական կետերի, օժանդակ շրջանային կենտրոնի, մոտեցման կարգավարական կետի, մոտեցման օժանդակ կետի, օղակի կարգավարական կետի, վայրէջքային կարգավարական կետի, վայրէջքի համակարգի համատեղված կարգավարական կետի, մոտեցման գլխավոր կարգավարական կետի հրահանգիչ-կարգավարները, կարգավարները և ավագ կարգավարները, ԱՀ օդային երթևեկության կառավարման ռադիոլոկացիոն հսկողության կարգավարները, ղեկային վարման կարգավարները, մեկնարկային կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների տեղական կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների հրամանատարական կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների մեկնարկային կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների օղակի կարգավարները և ավագ կարգավարները, կցագրված օդանավակայանների ավագ կարգավարները, օդային երթևեկության բաժինների (ծառայությունների) պետերը և պետերի տեղակալները, երթևեկության գծով օդանավակայանների պետերի տեղակալները, օդային երթևեկության կառավարման ՄՀՇԿ պետերը:

1.1.5. Անձինք, որոնք հանդիսանում են անձնակազմի սպասարկող կազմը` բորտուղեկցորդներ, տրանսպորտային օդանավերի բորտօպերատորներ:

1.2. Բժշկական վավերագրերի տեսակները և դրանց գործման ժամկետները.

1.2.1. Սովորելու թեկնածուներին և կուրսանտներին վերաբերող 1.1.1. և 1.1.2. կետերին տրվում է «Կուրսանտի բժշկական վավերագիր» (Հավելված 4)` նշելով ուսումնական հաստատությունը և ֆակուլտետը: Բժշկական վավերագիրն ուժի մեջ է տրման պահից 12 ամսվա ընթացքում:

1.2.2. Թռիչքային կազմի անձանց վերաբերող 1.1.3. կետին տրվում են վավերագրերի հետևյալ տեսակները`

- «Օդաչուի բժշկական վավերագիր»,

- «Ղեկապետի բժշկական վավերագիր»,

- «Բորտինժեների (բորտմեխանիկի) բժշկական վավերագիր»,

- «Բորտռադիստի բժշկական վավերագիր»,

- «Բժշկական վավերագիր (թռիչքային անձնակազմի մյուս անդամների համար)» (Հավելվածներ 5-9):

1.2.3. Օդաչուի, ղեկապետերի, բորտինժեների (բորտմեխանիկի), բորտռադիստի և թռիչքային անձնակազմի մյուս անդամների բժշկական վավերագիրն ուժի մեջ է տրման պահից 12 ամսվա ընթացքում:

1.2.4. Թռիչքների ղեկավարներին, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարներին վերաբերող 1.1.4. կետին տրվում է «Թռիչքների ղեկավարի, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարի բժշկական վավերագիր» (Հավելված 10): Թռիչքների ղեկավարների, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների բժշկական վավերագիրն ուժի մեջ է տրման պահից 12 ամսվա ընթացքում:

1.2.5. 1.1.5. կետին վերաբերող անձանց տրվում է «Բորտուղեկցորդի (բորտօպերատորի) բժշկական վավերագիր» (Հավելված 11), որն ուժի մեջ է տրման պահից 12 ամսվա ընթացքում:

1.2.6. Բժշկական վավերագրերի գործողության ժամկետները կարող են կրճատվել բժշկական ցուցումների առկայության դեպքում: Բժշկական վավերագրի գործողության ժամկետի փոփոխության հիմնավորումը պետք է արտացոլվի բժշկական եզրակացության մեջ:

1.3. 1.1.3. և 1.1.4. կետերին վերաբերող ավիացիոն անձնակազմին, որը պայմանագրով աշխատում է արտասահմանում, բժշկական վավերագրեր տրվում են ընդհանուր հիմունքներով: Վերազննումը բացառիկ դեպքերում կարող է հետաձգվել ոչ ավելի, քան 3 ամսով, այն պայմանով, որ տվյալ անձը դրական բժշկական եզրակացություն ստացել է զննումից հետո բժշկական հանձնաժողովի նշանակած անդամի կողմից, ըստ աշխատավայրի, բժշկական զննման մասին եզրակացությունը ենթակա է առաքման «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոն, բժշկական վավերագրեր տվող հանձնաժողովի նախագահին:

1.4. Ավիացիոն անձնակազմի բժշկական զննման վավերագրերը լրացվում են համաձայն սույն Կանոնակարգի հավելվածների, ստորագրվում են բժշկաթռիչքային փորձագիտական հանձնաժողովի (այսուհետ` Հանձնաժողով) նախագահի կողմից և հաստատվում են Հանձնաժողովի կնիքով:

1.5. Առանց բժշկական զննման վավերագրի կամ ժամկետանց բժշկական վավերագրով ավիացիոն անձնակազմին չի թույլատրվում մասնագիտական պարտականությունների կատարումը, բացառությամբ Կանոնակարգի գլուխ 1-ի 1.3. կետում նշված դեպքերի:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գրանցված ավիաընկերությունների (անկախ սեփականության ձևից) անձնակազմերը տարեկան բժշկական զննում պարտավոր են անցնել «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնում:

1.6. Բժշկական վավերագիրն ավիացիոն անձնակազմին տրվող ավիամասնագետի վկայականի անբաժանելի մասն է:

1.7. Այն դեպքում, երբ առողջական վիճակը վատանում է, մինչև բժշկական վավերագրի գործողության ժամկետի սպառվելը, վավերագրերի տերերը բուժօգնություն ստանալու համար այլ առողջապահական հաստատություն դիմելու դեպքում պարտավոր են այդ մասին անհապաղ տեղեկացնել «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոն: Մասնագիտական պարտականությունների կատարումը վերսկսելու հնարավորության հարցը նրանց բուժվելուց հետո որոշում են «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի մասնագետ բժիշկները:

1.8. Մնացյալ ավիացիոն անձնակազմի անդամները (ավիատեխնիկական բազայի ինժեներները և տեխնիկները, ավիացիոն փոխադրումները սպասարկող անձինք, ավիացիոն անվտանգության ծառայության աշխատակիցները), ովքեր ենթակա չեն պարտադիր բժշկական զննման, անցնում են պարտադիր պարբերական և այլ բժշկական զննումներ: Այդ հետազոտությունների և զննումների կազմակերպումը, կարգը, ծավալը սահմանվում են «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական ավիացիայում թռիչքային անվտանգության բժշկասանիտարական ապահովման հրահանգում», որը հաստատվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության կողմից:

Հատուկ դեպքերում (տարերային աղետներ, վթարներ և այլն) բժշկական եզրակացության ժամկետը կարող է երկարացվել ոչ ավել, քան 1 ամիս, Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության բարձրակարգ որակավորման հանձնաժողովի նախագահի որոշմամբ` համաձայնեցնելով Հանձնաժողովի նախագահի հետ:

Գ Լ ՈՒ Խ  2

ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԶՆՆՄԱՆ ԵՎ ԱՎԻԱՑԻՈՆ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻՆ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳՐԵՐ ՏԱԼՈՒ ԿԱՐԳԸ

2.1. Ավիացիոն անձնակազմի բժշկական զննումը վավերագրի տրամադրման կամ վավերագրի գործունեության երկարացման համար անցկացվում է հատուկ նշանակված Հանձնաժողովի բժիշկ-փորձագետների կողմից, որոնք ունեն համապատասխան արտոնագիր և վերապատրաստում ավիացիոն բժշկության ասպարեզում:

Հանձնաժողովն իր աշխատանքում առաջնորդվում է Բժշկաթռիչքային փորձագիտական հանձնաժողովի գործողության կանոնադրությամբ (Հավելված 14):

2.2. Բժշկական զննման խնդիրները և նպատակները. - որոշել պիտանիությունն ըստ առողջական վիճակի, հոգեֆիզիոլոգիական որակների` թռիչքային աշխատանքի օդային երթևեկության կառավարման, մասնագիտական գործունեության այլ տեսակների, քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելուն,

- հայտնաբերել հիվանդությունների վաղ ձևերը, ռիսկի գործոնները և առողջական վիճակի ֆունկցիոնալ շեղումները` առողջարարական և բուժական միջոցառումներ նշանակելու նպատակով:

2.3. Բժշկական զննումը կատարվում է անհատապես` բժշկական վավերագրում նշված ժամկետներում, առանձին դեպքերում թռիչքային ջոկատների, ստորաբաժանումների հրամանատարության (ծառայության պետի) ուղեգրով:

2.4. Թռիչքային, կարգավարական կազմի անձինք և բժշկական զննման ենթակա մյուս ավիացիոն անձնակազմն արտահերթ բժշկական զննում են անցնում հանրապետության սահմաններից դուրս աշխատանքի ուղարկվելիս, վերադառնալիս, տևական արձակուրդից (3 ամսից ավելի) հետո, նախքան նոր ավիացիոն տեխնիկայի վրա վերասովորելիս, ըստ բժշկական ցուցումների, ինչպես նաև ավիաընկերությունների համապատասխան ծառայությունների ղեկավարության ներկայացումով:

2.5. Բժշկական զննման ուղեգիրը տրվում է թռիչքային և այլ կարգի աշխատանքի վերականգնման ժամանակ ավելի քան մեկ տարուց ավել ընդմիջումից հետո թռիչքային կամ այլ աշխատանքի անցնելու դեպքում, քաղաքացիական ավիացիայի վարչության կողմից` նշելով այն մասնագիտությունը և պաշտոնը, ըստ որի ընդունվում է զննվողը:

2.5.1. Թռիչքային և կարգավարական կազմի անձինք, բժշկական զննման ենթակա ավիացիոն անձնակազմի մյուս անդամները, ովքեր քաղաքացիական ավիացիայի աշխատանքի են ընդունվում տնտեսության այլ բնագավառներից, պարտավոր են բժշկական զննումն անցնել բժշկական վավերագիր ստանալու նպատակով` անկախ նրանց առողջական վիճակի, թռիչքային աշխատանքի (օդային երթևեկության կառավարման) և այլ մասնագիտությամբ աշխատանքի պիտանիության բժշկական եզրակացության, որը ստացել են այդ բնագավառներում:

2.5.2. 1.1.3-1.1.5. կետերին վերաբերող անձինք, ովքեր նոր են ընդունվում կամ վերականգնվում են աշխատանքի, ըստ մասնագիտության, պարտավոր են զննման ժամանակ ներկայացնել զինգրքույկը և փաստաթղթեր առողջական վիճակի մասին (բժշկական գրքույկը, ամբուլատոր քարտը կամ քաղվածքը քարտից) աշխատանքային դադարի ժամանակահատվածում: Ըստ առողջական վիճակի (II կարգի պահեստազոր), զինծառայության սահմանափակ պիտանիություն կամ հաշմանդամություն ունեցող անձինք զննման չեն թույլատրվում:

2.6. Տեղեկագրման ենթակա անձինք բժշկաթռիչքային բժշկական զննման օրերին պետք է ազատվեն ցանկացած աշխատանքից, իսկ նախօրյակին նրանց տրվում է հանգստյան օր: Տեղեկագրումը, որպես կանոն, կատարվում է երկու օրում:

2.7. Տեղեկագրվողների ժամանակին բժշկական զննմանը ներկայանալու պատասխանատվությունը դրվում է թռիչքային ստորաբաժանման հրամանատարի և համապատասխան ծառայությունների պետերի վրա, քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուներինը` ընդունող հանձնաժողովի նախագահի վրա, բժշկական փաստաթղթերի նախապատրաստումը` ավիաջոկատի բժշկի վրա:

2.8. Բժշկական վավերագիր ստանալու հավակնորդն իր ձեռքով լրացվող «Բժշկական զննում անցնելու թեկնածուի հայտարարության» մեջ (Հավելված 3) գրանցում է տվյալներ անձնական, ժառանգական անամնեզների, առողջական վիճակի մասին և ստորագրում է դրանց տակ: Այդ հարցերով ցանկացած կեղծ հայտարարության դեպքում, որն արվել է բժշկական վավերագիր ստացող թեկնածուի կողմից, իր հիվանդագին վիճակը կանխամտածված կերպով թաքցնելու դեպքում այդ մասին տեղեկացվում է ավիացիոն անձնակազմին վկայականներ տվող լիազոր մարմնին:

2.9. Տևական հիվանդությամբ տառապող թռիչքային կազմի անձինք, կարգավարները և այլ անձինք, ովքեր դասվում են վերը նշված ավիացիոն անձնակազմի թվին, ենթակա են զննման բժշկական զննման անաշխատունակության օրվանից 4 ամսից, իսկ տուբերկուլյոզով հիվանդանալու դեպքում` 10 ամսից ոչ ուշ: Այդ դեպքում ժամանակավոր անաշխատունակությունը խոչընդոտ չի հանդիսանում բժշկական զննման և բժշկական եզրակացություն կազմելու համար: Ավելի քան 4 ամսով մասնագիտական աշխատունակությունը կորցնելու դեպքում բժշկական վավերագիրը հետ է վերցվում: Այդ դեպքում բժշկական վավերագրի գործողության վերսկսումը հնարավոր է բուժումն ավարտելուց և բժշկաթռիչքային բժշկական զննում անցկացնելուց հետո:

Աշխատանքի համար ոչ պիտանի ճանաչված անձինք ուղարկվում են Բժշկաաշխատանքային Փորձագիտական Հանձնաժողով:

2.10. Ծանր հիվանդությունների և վնասվածքների դեպքում բժշկական զննման անցկացումը պարտադիր է, այդ թվում` և հեռակա, ըստ բժշկական փաստաթղթերի:

2.11. Ավիացիոն քիմիական աշխատանքներ կատարող թռիչքային կազմի բժշկական զննման դեպքում անհրաժեշտ է ղեկավարվել` ըստ առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների համապատասխան պահանջների (Գլուխ 6):

2.12. Շոգ կլիմայով երկրներում և բևեռային արշավախմբերում աշխատանքի ուղարկվող թռիչքային և կարգավարական կազմի (գործուղման ժամկետը 3 ամսից ավելի) զննման ժամանակ անհրաժեշտ է ղեկավարվել համապատասխան առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների պահանջներով (Գլուխ 6):

2.13. Ավիացիոն անձնակազմի զննման ընթացքում կատարվում է պարտադիր բժշկական հետազոտություն` Հավելված 2-ում նախատեսված ծավալով:

2.14. Թռիչքային կազմի ստացիոնար հետազոտումը կատարվում է ըստ տարիքի և բժշկական ցուցումների: «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի ստացիոնար պայմաններում ըստ տարիքի, պարտադիր հետազոտման ենթակա են օդաչուները, ղեկապետերը, բորտինժեներները` 50 տարեկան դառնալուն պես, իսկ դրանից հետո` ամեն տարի: Ավիացիոն անձնակազմը ստացիոնար հետազոտություն է անցնում բժշկական ցուցումների առկայության դեպքում, անկախ տարիքից: Ժամանակավոր անաշխատունակությունը ձևակերպվում է սահմանված կարգով:

2.15. Բժշկական եզրակացությունը տրվում է ստացիոնար հետազոտման ավարտից հետո:

2.16. Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուների բժշկական զննման կարգը.

- զննման են թույլատրվում այն անձինք, ովքեր, ըստ առողջական վիճակի, պիտանի են զինված ուժերում շարքային ծառայության, իսկ զինվորական ուսումնական հաստատություններից, ըստ առողջական վիճակի, հեռացված կուրսանտները զննման չեն թույլատրվում,

- թեկնածուները «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոն են ներկայացնում տեղեկանք առողջական վիճակի մասին, ըստ հաստատված ձևի, տեղեկանքներ հոգենյարդաբանական և նարկոլոգիական դիսպանսերներից, զինգրքույկը կամ կցագրական վկայականը,

- ըստ առողջական վիճակի, ուսման համար պիտանի ճանաչված թեկնածուները ենթակա են մասնագիտական-հոգեբանական հետազոտման:

2.17. Բժշկական եզրակացությունը, ըստ զննման արդյունքների, տրվում է «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի ավիացիոն անձնակազմի բժշկական վավերագրեր տվող հանձնաժողովի կողմից, որի կազմում են տվյալ ընկերության 3-5 ավիացիոն բժիշկ-փորձագետներ (նախագահ, փոխնախագահ, անդամներ) և քարտուղար: Հանձնաժողովի աշխատանքին կարող են մասնակցել նաև պետական ընկերության այլ հրավիրված ավիացիոն բժիշկներ, հաշվի առնելով այս կամ այլ մասնագետի մասնակցության նպատակահարմարությունը` կոնկրետ դեպքի համար որոշում ընդունելիս:

Վիճելի դեպքերում, հանձնաժողովի նախագահի հրավերով, հանձնաժողովի նիստին պարտավոր են ներկա լինել համապատասխան ավիաընկերության, օդանավակայանների ղեկավարության ներկայացուցիչներ:

2.18. Տեղեկագրվողի անհամաձայնության դեպքում, հանձնաժողովի կողմից ընդունված բժշկական եզրակացության հետ, նա կարող է դիմել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական ավիացիայի Գլխավոր վարչությանը և դատական մարմիններին:

Գ Լ ՈՒ Խ  3

ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ՏԵՂԵԿԱԳՐՎՈՂՆԵՐԻՆ, ՆԵՐԿԱՅԱՑՎԱԾ ՀԱՄԱՁԱՅՆ ՊԻՏԱՆԻՈՒԹՅԱՆ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ ԸՍՏ ԱՌՈՂՋԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿԻ: ԲԺՇԿԱ-ԹՌԻՉՔԱՅԻՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

3.1. Թռիչքային, կարգավարական, կուրսանտային կազմի, անձնակազմի սպասարկող կազմին պատկանող անձինք, մյուս ավիացիոն անձնակազմի անդամները, ովքեր ենթակա են բժշկական զննման, պետք է համապատասխանեն պիտանիության ստանդարտների պահանջներին ըստ առողջական վիճակի (սույն Կանոնակարգի Գլուխ 6-ում)` սահմանված միջազգային ստանդարտների հիման վրա:

3.2. Բժշկաթռիչքային բժշկական զննում անցնող անձանց (այդ թվում` կուրսանտներին) ներկայացվում են բժշկական պահանջներ, կախված նրանց մասնագիտությունից, համաձայն առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների սյունակների:

3.2.1. Համաձայն I սյունակի.

- Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուները` օդաչուների, ղեկապետերի, բորտինժեներների, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների, բորտուղեկցորդների պատրաստման գծով և այդ մասնագիտությունների գծով ուսումնական հաստատությունների կուրսանտները (բացի ավարտական կուրսից), որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվող անձինք:

3.2.2. Համաձայն II սյունակի.

- բոլոր կարգի ինքնաթիռների և ուղղաթիռների օդաչուները, ղեկապետերը, բորտինժեներները, բորտմեխանիկները, որպես բորտինժեներ և բորտմեխանիկ աշխատանքի ընդունվող անձինք, թռիչքային ուսումնական հաստատությունների կուրսանտները (ավարտական կուրս):

3.2.3. Համաձայն III սյունակի.

- օդանավերի բորտռադիստները, բորտուղեկցորդները, բորտօպերատորները, վերգետնյա անձնակազմի թվին պատկանող անձինք, որոնք անցնում են թռիչքային աշխատանքի որպես բորտռադիստ, պարաշյուտիստները, օդանավում հատուկ աշխատանք կատարող բորտօպերատորները:

3.2.4. Համաձայն IV սյունակի.

- թռիչքների ղեկավարները և օդային երթևեկության կառավարման կարգավարները, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների պատրաստման գծով ավարտական կուրսի կուրսանտները:

3.3. Բժշկաթռիչքային բժշկական զննման բժշկական եզրակացությունները.

3.3.1. Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուների և կուրսանտների (բացի ավարտական կուրսից)` օդաչուների, ղեկապետերի, բորտինժեներների, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների, բորտուղեկցորդների պատրաստման գծով (պիտանիության ստանդարտների I սյունակ) տրվում են հետևյալ եզրակացությունները.

- պիտանի է քաղաքացիական ավիացիայի օդաչու (ղեկապետ, բորտինժեներ, օդային երթևեկության կառավարման կարգավար, բորտուղեկցորդ) սովորելու,

- կարիք ունի բուժման (կազդուրման) հետագա զննումով,

- պիտանի չէ քաղաքացիական ավիացիայի օդաչու (ղեկապետ, բորտինժեներ, օդային երթևեկության կառավարման կարգավար, բորտուղեկցորդ) սովորելու:

3.3.2. Օդաչուներ, ղեկապետեր, բորտինժեներներ պատրաստման գծով քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատությունների ավարտական կուրսերի կուրսանտների վերաբերյալ բժշկական եզրակացությունները տրվում են այնպիսի ձևակերպումներով, որոնք նախատեսված են թռիչքային կազմի համար (պիտանիության ստանդարտների II սյունակ), իսկ քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատությունների ավարտական կուրսի այն կուրսանտների համար, ովքեր պատրաստվում են դառնալ բորտուղեկցորդներ և օդային երթևեկության կառավարման կարգավարներ, այնպիսի ձևակերպումներով, որոնք համապատասխանում են պիտանիության ստանդարտների III և IV սյունակներին:

3.3.3. Բոլոր կարգի ինքնաթիռների և ուղղաթիռների օդաչուներին, ղեկապետերին, բորտինժեներներին, բորտմեխանիկներին (պիտանիության ստանդարտների II սյունակ) տրվում են եզրակացություններ.

- պիտանի է թռիչքային աշխատանքի (ավիացիոն քիմիական աշխատանքներում, աշխատելու շոգ կլիմայով երկրներում, աշխատելու բևեռային արշավախմբերում), որպես օդաչու, ղեկապետ, բորտինժեներ, բորտմեխանիկ,

- կարիք ունի բուժման (կազդուրման) հետագա զննումով,

- պիտանի չէ թռիչքային աշխատանքի (ավիացիոն քիմիական աշխատանքներում, աշխատելու շոգ կլիմայով երկրներում, աշխատելու բևեռային արշավախմբերում), որպես օդաչու, ղեկապետ, բորտինժեներ, բորտմեխանիկ:

3.3.4. Բորտռադիստներին, բորտուղեկցորդներին, բորտօպերատորներին, պարաշյուտիստներին, դիտորդ-օդաչուներին (պիտանիության ստանդարտների III սյունակ) տրվում են եզրակացություններ.

- պիտանի է թռիչքային աշխատանքի որպես բորտռադիստ, բորտօպերատոր, դիտորդ-օդաչու (աշխատանքի, որպես բորտուղեկցորդ, պարաշյուտային թռիչքների),

- կարիք ունի բուժման (կազդուրման) հետագա զննումով,

- պիտանի չէ թռիչքային աշխատանքի բորտռադիստ, բորտօպերատոր, դիտորդ-օդաչու (աշխատանքի որպես բորտուղեկցորդ, պարաշյուտային թռիչքների):

3.3.5. Թռիչքների ղեկավարներին, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարներին (պիտանիության ստանդարտների IV սյունակ) տրվում են եզրակացություններ.

- պիտանի է աշխատանքի որպես թռիչքների ղեկավար, օդային երթևեկության կառավարման կարգավար,

- կարիք ունի բուժման (կազդուրման) հետագա զննումով,

- պիտանի չէ աշխատանքի որպես թռիչքների ղեկավար, օդային երթևեկության կառավարման կարգավար:

3.4. Պիտանիության ստանդարտների հոդվածների համապատասխան բժշկական եզրակացություն տալու դեպքում, որով նախատեսվում է անհատական գնահատական, զննվողը կարող է ճանաչվել`

1. պիտանի աշխատանքի

2. ոչ պիտանի կամ բուժման (կազդուրման) կարիք ունեցող` հետագա զննումով:

Նման դեպքում հաշվի է առնվում`

1. հիվանդության արտահայտվածությունը

2. կոմպենսացիայի աստիճանը

3. ախտաբանական պրոցեսի դարձելիությունը

4. զարգացման հնարավորությունն աշխատանքը շարունակելու դեպքում և հիվանդության ազդեցությունը թռիչքների անվտանգության վրա

5. անհատական հոգեֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները

6. կատարվող աշխատանքի բնույթը:

3.5. Բժշկական եզրակացության ձևակերպումը կազմվում է հետևյալ սխեմայով.

- եզրակացության թվագրումը և ընկերության անվանումը,

- զննման դրդապատճառը,

- զննվողի ազգանունը, անունը, հայրանունը,

- կլինիկական, ֆունկցիոնալ ախտորոշումներն, ըստ առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների հոդվածներին համապատասխան,

- ըստ առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների հոդվածները (հոդվածները նշվում են բժշկական եզրակացության մեջ` սկսած գլխավորող եզրակացությունը որոշող հոդվածներից),

- եզրակացություն թռիչքային աշխատանքին (ըստ մասնագիտության, ուսուցման)` պիտանի (ոչ պիտանի) լինելու մասին,

- բժշկական եզրակացության հիմնավորումն, ըստ պիտանիության ստանդարտների այն հոդվածների որոշում ընդունելիս, որոնցով նախատեսվում է անհատական գնահատական,

- կարգադրագիր (հանձնարարական) միջհանձնաժողովային շրջանի համար և դիսպանսեր հսկողության խումբ:

Գ Լ ՈՒ Խ  4

ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐԻ ՁԵՎԱԿԵՐՊՈՒՄԸ ԱՎԻԱՑԻՈՆ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՏԵՂԵԿԱԳՐՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

4.1. Ավիացիոն անձնակազմի զննման ժամանակ լրացվում է բժշկական գրքույկ լուսանկարով, որը վավերացվում է «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի դրոշմակնիքով:

4.2. Աշխատանքի նոր ընդունվող անձանց համար, որոնք բժշկական զննումն անցնելու պահին դեռևս չեն հանդիսանում ավիաընկերության աշխատակից բժշկական զննման ընթացքում լրացվում է բժշկական քարտի մեկ օրինակ լուսանկարով` վավերացված «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի դրոշմակնիքով: Իսկ բժշկական գրքույկները լրացվում է այն պահին, երբ նրանք ընդունվում են աշխատանքի:

4.3. Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններ ընդունվող թեկնածուների զննման ժամանակ լրացվում է բժշկական քարտի մեկ օրինակ թեկնածուի լուսանկարով, որը վավերացվում է կնիքով:

Տեղեկագրման ավարտից հետո ուսման համար պիտանի ճանաչված թեկնածուների բժշկական քարտերը հետազոտության տվյալներով (էլեկտրասրտագրություն, լսագրություն, ֆլյուորոգրամմա և այլն) պահպանվում են քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատության բժշկի աշխատասենյակում: Դրանց պահպանման համար բժիշկը կրում է անձնական պատասխանատվություն:

Ուսման համար ոչ պիտանի ճանաչված կամ մրցույթով չանցած թեկնածուների բժշկական քարտերը պահպանվում են արխիվում 3 տարի:

4.4. Թռիչքային կազմի անձանց կամ այլ ավիամասնագետներին տեղափոխելու կամ ուսման ուղարկելու դեպքում բժշկական փաստաթղթերը կնքված վիճակում ստացագրով առձեռն տրվում է նրանց:

4.5. Բժշկական գրքույկները պահվում են կցված ավիացիոն բժշկի աշխատասենյակում: Նրանց պահպանության համար բժիշկը կրում է անձնական պատասխանատվություն:

4.6. Չհաստատված բժշկական փաստաթղթեր վարելը (այդ թվում` ամբուլատոր քարտերը) նշված ավիացիոն անձնակազմի վերաբերյալ կտրականապես արգելվում է:

4.7. Տեղեկագրումից առաջ բժշկական վավերագիր ստանալու յուրաքանչյուր թեկնածու անձամբ լրացնում է «Բժշկական զննում անցնելու թեկնածուի հայտարարություն», ըստ սահմանված ձևի (Հավելված 3):

4.8. Թեկնածուին բժշկական զննման պատրաստելիս` կցված ավիացիոն բժիշկն անհատական զննումից հետո նրա բժշկական գրքույկում ձևակերպում է էպիկրիզը, որին պետք է ծանոթանա հետազոտվողը` ստորագրություն տալով:

Էպիկրիզում պետք է արտացոլված լինեն հետևյալ տվյալները.

- բողոքների ներկայությունը կամ բացակայությունը, տարած հիվանդությունները, այդ թվում` աշխատունակության ժամանակավոր կորստով և դիսպանսեր հսկողության խումբը,

- թռիչքային ծանրաբեռնվածությունը, թռիչքների տեսակները, թռիչքաժամանակի նորմայի գերազանցումը, վերասովորելը, ավիացիոն պատահարների նախադրյալները,

- հերթական արձակուրդների օգտագործումը, սանատոր-առողջարանային բուժումը, կազմակերպված հանգիստը, հանգստյան օրերի կանոնավորությունը, արձակուրդային պարտքերը,

- ֆիզիկական պատրաստականությունը, ֆիզպատրաստության պարապմունքների խումբը,

- նախաթռիչքային (նախահերթափոխային) բուժզննումների տվյալները, չթույլատրելու դեպքերը, չթույլատրման պատճառները,

- այլ մասնագետների հսկողության տվյալները և բժշկաթռիչքային բժշկական զննման բժշկաառողջարարական միջոցառումների ու հանձնարարականների (կարգադրագրի) կատարումը,

- անհատական զննման տվյալները,

- ախտորոշումը,

- կցված ավիացիոն բժշկի հետևություններն առողջական վիճակի դինամիկայի և դիսպանսեր հսկողության արդյունավետության մասին (բարելավում, վատացում, առանց փոփոխությունների) և նրա հանձնարարականները մասնագիտական գործունեությունը շարունակելու վերաբերյալ:

4.9. Փորձաքննության ուղարկելու դեպքում կցված ավիացիոն բժիշկը զննվողի աշխատանքային բոլոր տարիների բժշկական գրքույկները հանձնում է բժշկական անձնակազմի միջոցով: Բժշկական գրքույկները զննվողին տալն արգելվում է:

4.10. Բժշկական զննում անցնելիս հետազոտության արդյունքները (լաբորատոր, ռենտգենոլոգիական, էլեկտրասրտագրություն, էլեկտրաէնցեֆալոգրամա և այլն) գրանցվում են բժշկական գրքույկի (բժշկական քարտի) համապատասխան բաժիններում:

4.11. Մասնագետ բժիշկները պարտավոր են բժշկական փաստաթղթերում գրանցել օբյեկտիվ հետազոտման տվյալները, ախտորոշումը և հանձնարարականները, ըստ իրենց պրոֆիլի հիվանդությունների: Հետազոտման տվյալների հավաստիությունը վավերացվում է բժշկի անձնական ստորագրությամբ: Բժշկական փաստաթղթերում բառերի կրճատումը, բացի ընդհանուր ընդունված խորհրդանիշերից, արգելվում է:

4.12. Ստացիոնար հետազոտման արդյունքները ձևակերպվում են հիվանդության պատմությունից` քաղվածքի տեսքով: Քաղվածքում պետք է արտացոլված լինեն պարակլինիկական հետազոտությունների տվյալները, մասնագետների կոնսուլտացիաները, ախտորոշման հիմնավորումը: Քաղվածքը հիվանդության պատմությունից սոսնձվում է զննվողի բժշկական գրքույկում:

4.13. Բժշկական եզրակացությունն աշխատանքին (ուսուցմանը) պիտանիության աստիճանի մասին տրվում է բժշկական վավերագրեր տվող հանձնաժողովի նիստում, միաժամանակ տարբերակվում է դիսպանսեր հսկողության խումբը և մշակվում են բուժպրոֆիլակտիկ բնույթի հանձնարարականներ:

4.14. Ավիացիոն անձնակազմին բժշկական վավերագրեր տվող հանձնաժողովի յուրաքանչյուր նիստի անցկացումը ձևակերպվում է արձանագրությունների մատյանում (Հավելված 2): Արձանագրությունը ստորագրում են նախագահը, հանձնաժողովի բոլոր անդամները, որն էլ վավերացվում է «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի դրոշմակնիքով:

4.15. Թռիչքային աշխատանքին (օդային երթևեկության կառավարման աշխատանքին, ուսուցմանը, որպես բորտուղեկցորդ աշխատելուն և այլն) պիտանի ճանաչված անձանց բժշկական զննում անցնելուց հետո տրվում է սահմանված ձևի համապատասխան բուժվավերագիր (Հավելվածներ 4-11):

4.16. Թռիչքային աշխատանքին (օդային երթևեկության կառավարման աշխատանքին, ուսուցմանը, որպես բորտուղեկցորդ աշխատելուն և այլն) ոչ պիտանի ճանաչվածներին տրվում է համապատասխան ձևի տեղեկանք և լրացվում է ծանուցում բուժվավերագիր տալը մերժելու մասին (Հավելված 12), որն ուղարկվում է համապատասխան ավիաընկերության ղեկավարին:

4.17. Հատուկ դեպքերում բուժվավերագրի «Այլ նշումներ» բաժնում նշվում են զննվողի անհատական դիապազոնները (բնութագրերը), սրտային կծկումների հաճախականությունը (ՍԿՀ), զարկերակային ճնշումը (ԶՃ) և այլն: Այդ տվյալները վավերացվում են «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի դրոշմակնիքով:

Գ Լ ՈՒ Խ  5

ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ ԱՄԵՆԱՄՅԱ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳՐԵՐԻ ՏՐՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆՈՒՄ

5.1. Թռիչքային, կուրսանտական կազմերի, օդային երթևեկության կառավարման մասնագետների, բորտուղեկցորդների և այլ անձանց, որոնք պատկանում են անձնակազմի սպասարկող կազմին, բժշկական զննմանը ենթակա այլ ավիացիոն անձնակազմի հսկողությունը միջհանձնաժողովային շրջանում իրականացվում է` կցված ավիացիոն բժշկի, «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի մյուս մասնագետ բժիշկների կողմից:

5.2. Վերը նշված անձանց բուժպրոֆիլակտիկ, առողջարարական միջոցառումները և ստուգիչ հետազոտություններն իրականացվում են անհատական կարգով` բժշկական զննման կարգադրագրերի (հանձնարարականների) համաձայն:

5.3. Վերը նշված ավիացիոն մասնագետների բժշկական զննումն անց է կացվում յուրաքանչյուր 3 ամիսը մեկ (անձանց, որոնք պատկանում են անձնակազմի սպասարկող կազմին` յուրաքանչյուր 6 ամիսը մեկ), այդ թվում` հերթական բժշկական զննումից առաջ, ինչպես և ըստ բժշկական ցուցումների:

Բժշկական զննումների ժամանակ հետազոտությունների ծավալը սահմանվում է, համաձայն բժշկական զննման հանձնարարականների: Բորտուղեկցորդների հետազոտման ծավալը սահմանվում է նաև նրանց վրա տարածվող համապատասխան սանիտարահիգիենիկ և բժշկական հսկողության կանոնների համաձայն, կապված նրանց հավասարեցման հետ` հասարակական սննդի ընկերության աշխատողներին:

5.4. Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատությունների կուրսանտների բժշկական հսկողությունն իրականացվում է քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատությունների բժշկասանիտարական ապահովման հրահանգի պահանջների համաձայն:

5.5. Ավիացիոն անձնակազմի պրոֆիլակտիկ պատվաստումները և հակահամաճարակային միջոցառումները կատարվում են ըստ պահանջների, որոնք սահմանված են «Հայավիաբուժ»-ի կողմից` ելնելով տարբեր երկրներում և ռեգիոններում կոնկրետ համաճարակային իրավիճակից:

5.6. Բացի 5.3 կետում նշված հետազոտություններից, կցված ավիացիոն բժիշկն ավիացիոն անձնակազմի բուժհետազոտություն է կատարում նաև հիվանդություններից և վնասվածքներից բուժվելուց, արձակուրդից, ավիացիոն միջադեպերից հետո:

5.7. Ըստ բժշկական զննումների արդյունքների` կցված ավիացիոն բժիշկը կարող է ընդունել հետևյալ եզրակացությունները, նախապես դրանք համաձայնեցնելով «Հայավիաբուժ» տնօրենի թռիչքների անվտանգության բուժապահովման գծով տեղակալի հետ.

- թույլատրվում է թռիչքների (օդային երթևեկության կառավարման աշխատանքի և այլն),

- թույլատրվում է թռիչքների (օդային երթևեկության կառավարման աշխատանքի և այլն), նշանակված են բուժառողջարարական միջոցառումներ,

- արտահերթ հանգստյան օր (հերթական արձակուրդ) ստանալու կարիք ունի,

- կոնսուլտացիայի, բուժման (ամբուլատոր, ստացիոնար, առողջարանային) անցկացման կարիք ունի, - արտահերթ բժշկական զննումը անցնելու կարիք ունի:

5.8. Ավիացիոն անձնակազմին հերթական բժշկական զննման նախապատրաստելիս` կցված ավիացիոն բժիշկն անց է կացնում անհատական զննում, ձևակերպում է էպիկրիզը միջհանձնաժողովային շրջանի համար, կազմակերպում է (ոչ ավելի վաղ, քան զննումը սկսելուց 1 ամիս առաջ) լաբորատոր և գործիքային հետազոտությունների իրականացումը բժշկաթռիչքային բժշկական զննման նպատակով:

5.9. Թռիչքային, կարգավարական անձնակազմի, բորտուղեկցորդների և անձնակազմի սպասարկող կազմին պատկանող այլ անձանց նախաթռիչքային (նախահերթափոխային) բժշկական զննումն իրականացվում է քաղաքացիական ավիացիայի փաստաթղթերի համաձայն:

Գ Լ ՈՒ Խ  6

ՊԻՏԱՆԻՈՒԹՅԱՆ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐՆ ԸՍՏ ԱՌՈՂՋԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿԻ

Առողջական վիճակին ներկայացվող պահանջները և գնահատման չափանիշները, որոնց հիման վրա որոշվում է ավիացիոն անձնակազմի պիտանիությունը աշխատանքին և ուսմանը քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում

Հոդվածի հերթական համարը	ՈՎ Է ՏԵՂԵԿԱԳՐՎՈՒՄ Հիվանդությունների և ֆիզիկական թերությունների անվանումները	Օդաչուի, ղեկապետի, բորտինժեների, կարգավարի, բորտուղեկցորդի մասնագիտությամբ սովորելու թեկնածուները: Այդ մասնագիտությունները սովորող կուրսանտները (բացի ավարտական կուրսից): Որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվող անձինք	Բոլոր կարգի ինքնաթիռների և ուղղաթիռների օդաչուները, ղեկապետերը, բորտինժեներները, բորտմեխանիկները: Որպես բորտինժեներ, բորտմեխանիկ աշխատանքի ընդունվող անձինք: Թռիչքային ուսումնարանների կուրսանտները (ավարտական կուրս):	Օդանավերի բորտռադիստները, բորտուղեկցորդները, բորտօպերատորները: Դիտորդ օդաչուները, պարաշյուտիստները: Օդանավում հատուկ աշխատանք կատարող բորտօպերատորները:	Թռիչքների ղեկավարները և օդային երթևեկության կառավարման կարգավարները, օդային երթևեկության կառավարման կարգավարների պատրաստման գծով ավարտական կուրսի կուրսանտները
1	2	3	4	5	6
		I սյունակ	II սյունակ	III սյունակ	IV սյունակ
	Ա. ՀՈԳԵԿԱՆ ԵՎ ՆՅԱՐԴԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
1	Շիզոֆրենիա, աֆեկտիվ փսիխոզներ, պարանոյա	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
2	Ինֆեկցիոն, ինտոքսիկացիոն, ռեակտիվ փսիխոզներ, ռեակտիվ վիճակներ
2.1	հոգեկան գործունեության խանգարումների, կայուն մնացորդային երևույթների կամ ասթենիկ համախտանիշի առկայության դեպքում՝ բուժումից հետո	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
2.2	նյարդահոգեկան գործունեության լիակատար վերականգնման և թեթև անոթավեգետատիվ խանգարումների դեպքում	պիտանի չեն, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական I, II կարգի ինքնաթիռների օդաչուները պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
3	Ալկոհոլիզմ, դեղային կախվածություն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
4	Փսիխոպատիա, հոգեկան ինֆանտիլիզմ, անձի ակցենտուացիա
4.1	բոլոր ձևերի փսիխոպատիա	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
4.2	հոգեկան ինֆանտիլիզմ, անձի ակցենտուացիա	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
5	Նևրոզներ (նևրասթենիա, հիսթերիա և այլ նևրոտիկ վիճակներ)
5.1	նյարդահոգեկան գործունեության ընդգծված կայուն կամ կրկնվող խանգարումների դեպքում	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
5.2	թեթև կամ չափավոր հուզավեգետատիվ խանգարումների դեպքում	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
6	Էպիլեպսիա	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
7	Գլխուղեղի և ողնուղեղի անոթային հիվանդություններ
7.1	ուղեղային արյան շրջանառության սուր խանգարումներ և դրանց հետևանքները, խրոնիկական անոթաուղեղային անբավարարություն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
7.2	գլխուղեղի և ողնուղեղի անոթների ախտահարման նախանշաններ	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
8	Կենտրոնական նյարդային համակարգի օրգանական հիվանդություններ տարբեր էթիոլոգիայի
8.1	զարգացող բնույթի կամ ֆունկցիաների խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
8.2	մնացորդային երևույթներ, տարած հիվանդությունների հետևանքները նյարդահոգեկան գործունեության և ֆունկցիաների բավարար կոմպենսացիայով	պիտանի չեն, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
9	Գանգուղեղային տրավմայի ողնուղեղի տրավմայի հետևանքներ
9.1	նյարդահոգեկան ֆունկցիաների արտահայտված խախտման, ջղաձգման համախտանիշի ասթենիկ վիճակի առկայությամբ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
9.2	աննշան արտահայտված կլինիկական երևույթների դեպքում նյարդահոգեկան գործունեության կոմպենսացիայով	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
10	Վեգետատիվ նյարդային համակարգի հիվանդություններ
10.1	վեգետատիվ նյարդային համակարգի հիվանդությունների պարոքսիզմային արտահայ-տություններ կամ կրիզային ընթացք, որը հանգեցնում է աշխատունակությանը սպառնալուն կամ կորստին և շեղումների մասնագիտական ֆունկցիաների կատարման ժամանակ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
10.2	թեթև և չափավոր հուզավեգետատիվ խանգարումների դեպքում	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	անհատական գնահատական
11	Պերիֆերիկ նյարդային համակարգի հիվանդություններ և վնասվածքներ
11.1	խրոնիկական՝ հաճախակի սրումներով, շարժումների, զգայունակության, տրոֆիկայի խանգարումների առկայության դեպքում և կայուն ցավային համախտանիշով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
11.2	խրոնիկական հազվադեպ սրումներով կամ մնացորդային երևույթներ՝ ֆունկցիաների աննշան խանգարումով, որոնք չեն խոչընդոտում մասնագիտական պարտականությունների կատարմանը	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	պիտանի են	անհատական գնահատական	պիտանի են
12	Չհաստատված էթիոլոգիայի սինկոպային վիճակներ (ուշագնացություններ)	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
	Բ. ՆԵՐՔԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
13	Սուր և խրոնիկական վարակիչ պարազիտային հիվանդություններ
13.1	ուղեկցվող օրգանների ֆունկցիաների խանգարումով, ընդհանուր ասթենիզացիայով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
13.2	ուղեկցվող՝ օրգանների ֆունկցիաների աննշան խանգարումով, անախտանիշ ընթացքի և կրելիության դեպքում	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են, բորտուղեկցորդները պիտանի չեն	պիտանի են
14	Արյան և արյունաստեղծ օրգանների հիվանդություններ
14.1	զարգացող ընթացքի	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
14.2	բարորակ ընթացքի	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
15	Տարբեր էթիոլոգիաների ալերգիկ վիճակներ
15.1	հաճախակի կրկնվող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
15.2	կրկնվելու հակում չունեցող	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
16	Ճարպակալում
16.1	II աստիճանի և բարձր	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
16.2	I աստիճանի	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	պիտանի են
17	Ներծորող համակարգի հիվանդություններ
17.1	արտահայտված ձևեր	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
17.2	թեթև ձևեր	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
18	Շնչառական օրգանների տուբերկուլյոզ
18.1	ակտիվ կամ արտահայտված մնացորդային փոփոխություններով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
18.2	բուժված՝ շնչառական ֆունկցիայի չափավոր կամ աննշան խանգարումներով	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
19	Շնչառական օրգանների խրոնիկական ոչ սպեցիֆիկ հիվանդություններ
19.1	սրացման հակված կամ շնչառական ֆունկցիայի արտահայտված խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
19.2	շնչառական ֆունկցիայի չափավոր կամ աննշան խանգարումով՝ սրացման չհակված	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
20	Նեյրոցիրկուլյատոր դիստոնիա ըստ կարդիալ տիպի
20.1	ցավային կամ ասթենիկ համախտանիշի, ռիթմի և հաղորդականության արտահայտված խանգարումների առկայությամբ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
20.2	կոմպենսացված ձևեր	պիտանի չեն, կարգավարներին և բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	անհատական գնահատական
21	Զարկերակային հիպերտոնիա
21.1	ԶՃ կայուն բարձրացում	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
21.2	ԶՃ վերահսկվող բարձրացում	պիտանի չեն		անհատական գնահատական	պիտանի են
22	Սրտանոթների և սրտամկանի աթերոսկլերոտիկ բնույթի հիվանդություններ
22.1	սրտի իշեմիկ հիվանդություն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
22.2	առանց կորոնար, ընդհանուր արյան շրջանառության խանգարման և առանց ռիթմի ու հաղորդականության արտահայտված խանգարումների	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
23	Սրտի աթերոսկլերոտիկ ծագում չունեցող հիվանդություններ
23.1	պրոցեսի ակտիվության նշաններով՝ սրտի չափերի մեծացման, ռիթմի և հաղորդականության արտահայտված խախտումների, ֆունկցիոնալ ունակության նվազման, ցավային համախտանիշի առկայության դեպքում	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
23.2	ոչ ակտիվ կոմպենսացված ձևեր	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
24	Ստամոքսի և աղիների հիվանդություններ
24.1	սրացումներով, մարսողության ֆունկցիայի չափավոր և արտահայտված խանգարումներով, ցավային համախտանիշով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
24.2	առանց սրացումների և մարսողության ֆունկցիայի աննշան խանգարումով	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
25	Լյարդի, լեղատար ուղիների և ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդություններ
25.1	սրացումներով, մարսողության ֆունկցիայի չափավոր և արտահայտված խանգարումներով, ցավային համախտանիշով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
25.2	առանց սրացումների և մարսողության ֆունկցիայի բավարար պահպանվածությամբ	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
26	Երիկամների հիվանդություններ
26.1	խրոնիկական հիվանդություններ՝ ֆունկցիայի խանգարումով և հիպերտոնիկ համախտանիշով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
26.2	մնացորդային փոփոխություններ տարած հիվանդություններից հետո՝ առանց ֆունկցիայի խանգարման	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
27	Հոդերի հիվանդություններ և շարակցական հյուսվածքի սիստեմային հիվանդություններ
27.1	հակված սրացումների կամ ֆունկցիայի խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	անհատական գնահատական
27.2	առանց սրացման նշումների կամ ֆունկցիայի խանգարման	պիտանի չեն, կարգավարներին և բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
	Գ. ՎԻՐԱԲՈՒԺԱԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
28	Մարմնի անհամաչափ զարգացում: Ֆիզիկական զարգացման անհամապատասխանությունը տարիքին	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի չեն	պիտանի են
29	Պերիֆերիկ ավշահանգույցների տուբերկուլյոզ և սնկային ախտահարումներ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
30	Ոսկրերի, կոճիկների, մկանների, ջլերի և հոդերի խրոնիկական հիվանդություններ, վնասվածքների և վիրահատությունների հետևանքներ, բնածին արատներ
30.1	հաճախակի սրվող, զարգացող, ֆունկցիան զգալիորեն խանգարող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
30.2	չզարգացող, ֆունկցիայի աննշան խանգարումներով	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
31	Մաշկի սպիներ
31.1	խոցակալման հակումով, ֆունկցիայի զգալի սահմանափակումով, խանգարող՝ հագուստ, կոշկեղեն կրելուն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
31.2	ֆունկցիայի աննշան սահմանափակումով, չխանգարող՝ հագուստ, կոշկեղեն կրելուն	պիտանի չեն, դիսպետչերներին, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
32	Դաստակի թերություններ
32.1	դաստակի բացակայություն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
32.2	մեկ ձեռքի երկու մատների, աջ ձեռքի առաջին կամ երկրորդ մատների, ինչպես և ձախ ձեռքի առաջին մատի բացակայություն, լիակատար կծկվածություն կամ անշարժություն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	անհատական գնահատական
33	Ոտնաթաթի բացակայություն, ոտնաթաթի և մատների բնածին կամ ձեռքբերովի դեֆորմացիա, ոտքի մատների բացակայություն
33.1	խանգարող քայլելուն կամ կոշկեղեն կրելուն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	անհատական գնահատական
33.2	չխանգարող քայլելուն կամ կոշկեղեն կրելուն	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
34	Ողնաշարի, կոնքի զարգացման արատներ, հիվանդություններ, հիվանդությունների և վնասվածքների հետևանքներ, ինչպես և դրանց վիրահատություններ
34.1	ֆունկցիայի զգալի սահմանափակումով, ցավային համախտանիշով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
34.2	ֆունկցիայի աննշան սահմանափակումով, առանց ցավային համախտանիշի	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
34.3	ֆունկցիայի լրիվ պահպանումով, առանց ցավային համախտանիշի	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
35	Գանգոսկրերի խրոնիկական հիվանդություններ, հիվանդությունների և վնասվածքների հետևանքներ
35.1	ուղեղային գանգի	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
35.2	դիմային գանգի	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	անհատական գնահատական
36	Չարորակ նորագոյացություններ
36.1	դրանց առկայության դեպքում	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
36.2	բուժումից հետո, ինչպես և անամնեզում դրանց առկայության դեպքում	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
37	Բարորակ նորագոյացություններ
37.1	օրգանների ֆունկցիաները խանգարող, շարժումները, հագուստ, կոշկեղեն կրելը դժվարացնող, բայց ոչ ենթակա վիրահատական բուժման	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
37.2	վիրահատական բուժման ենթակա	պիտանի չեն	ենթակա են վիրահատական բուժման
37.3	օրգանների ֆունկցիաները չխանգարող, առանց ցավային համախտանիշի և շարժումներին, հագուստ, կոշկեղեն կրելուն չխանգարող	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են	պիտանի են
38	Կերակրափողի, կարդիայի ոչ ուռուցքային հիվանդություններ
38.1	ֆունկցիան խանգարող, վիրահատական բուժման ենթակա	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
38.2	ֆունկցիան չխանգարող, պահպանողական բուժում չպահանջող, չզարգացող	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
39	Ճողվածքներ
39.1	որովայնապատի	պիտանի չեն	ենթակա են վիրահատական բուժման
39.2	ստոծանու	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
40	Որովայնախոռոչի օրգանների, բնածին անոմալիաներ, վնասվածքների կամ վիրահատության հետևանքներ
40.1	օրգանների ֆունկցիաները խանգարող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
40.2	օրգանների ֆունկցիաները չխանգարող	պիտանի չեն, կարգավարներին, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
41	Ուղիղ աղիքի և հարուղիղաղիքային բջջաշերտի հիվանդություններ
41.1	ուղիղ աղիքի պատի բոլոր շերտերի արտանկում, հետանցքի նեղացում դեֆեկացիայի խանգարումով, անալ սեղմիչի անբավարարություն, կրկնություններ վիրահատական բուժումից հետո	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
41.2	արյունահոսող կամ հաճախակի սրացող թութք	պիտանի չեն	ենթակա են վիրահատական բուժման
41.3	սակավադեպ սրացումներով առանց արյունահոսության թութք, ուղիղ աղիքի լորձաթաղանթի արտանկում, անալ պատի ճեղքվածք	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
42	Կրծքավանդակի փոփոխություններ՝ բնածին բնույթի կամ վնասվածքներից, հիվանդություններից և վիրահատություններից հետո, ինչպես և կրծքախոռոչի օրգանների և ստոծանու վիրահատությունից հետո
42.1	կրծքավանդակը դեֆորմացնող, նրա օրգանների ֆունկցիան խանգարող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	անհատական գնահատական
42.2	կրծքավանդակը չդեֆորմացնող, նրա օրգանների ֆունկցիան չխանգարող	պիտանի չեն, կարգավարներին, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
43	Անոթների հիվանդություններ, անոթների վնասվածքների, հիվանդությունների, ինչպես և դրանց վիրահատությունների հետևանքներ
43.1	արյան շրջանառության, ավշաշրջանառության խանգարումներով, տրոֆիկ խանգարվածությամբ, ցավային համախտանիշով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
43.2	արյան շրջանառության և ավշաշրջանառության կոմպենսացիայով	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
44	Կրիպտորոխիզմ, ամորձու և սերմնալարի ջրգողություն, սերմնալարի երակների լայնացում	պիտանի չեն, կարգավարներին, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
45	Միզասեռական օրգանների տուբերկուլյոզ
45.1	ակտիվ ձևը	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
45.2	բուժված, օրգանների ֆունկցիան չխանգարող	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
46	Երիկամի, միզուղիների քար (եր), միզաթթվային դիաթեզներ
46.1	քարի առկայությամբ, կրկնվող քարագոյացությամբ, երիկամախիթի կրկնվող նոպաներով՝ քարի բացակայության դեպքում	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
46.2	քարը մեկ անգամ ընկնելուց կամ մեկանգամյա երիկամախիթից հետո միզուղիների ախտաբա-նության բացակայությամբ և երիկամների նորմալ ֆունկցիայով	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
47	Զարգացման անոմալիաներ միզասեռական օրգանների վնասվածքներ և դրանց օպերատիվ միջամտության հետևանքներ, երիկամների իջեցում
47.1	ֆունկցիան խանգարող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
47.2	ֆունկցիան չխանգարող, առանց ցավային համախտանիշի	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
48	Միզասեռական համակարգի խրոնիկական ոչ սպեցիֆիկ բորբոքային հիվանդություններ	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
	Դ. ՄԱՇԿԱՅԻՆ ԵՎ ՎԵՆԵՐԱԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՁԻԱՀ
49	Մաշկի տուբերկուլյոզի խոցային ձևեր, էրիթեմատոզային գայլախտ, բորպտիկի խիստ արտահայտված ձևեր: Բշտախտ, տարածված էկզեմայի դժվար բուժվող խրոնիկական ձևեր և մաշկի այլ տարածված խրոնիկական հիվանդություններ: Կոլլագենոզներ (սկլերոդերմիա և այլն)	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
50	Իխտիոզ. թեփատու որքին
50.1	խիստ արտահայտված ձևեր	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
50.2	թեթև ձևեր՝ սահմանափակ տարածումով	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի չեն	պիտանի են
51	Դեմքի և գլխի մազածածկ մասի տրիխոֆիտիա: Ոտնաթաթերի և դաստակների էպիդերմոֆիտիա, ռուբռոմիկոզ: Սնկաձև միկոզ: Մաշկի սուր տարածված հիվանդություններ (պիոդերմիա, ֆուրունկուլյոզ): Սահմանափակ սիկոզ	պիտանի չեն	ենթակա են բուժման
52	Մաշկի պարազիտար հիվանդություններ (լեյշմանիոզ, քոս, դեմոդիկոզ)	պիտանի չեն	ենթակա են բուժման
53	Սիֆիլիս	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
54	Գոնոռեա (բոլոր ձևերը), փափուկ շանկր, այլ վեներական հիվանդություններ	պիտանի չեն	ենթակա են բուժման
54ա	ՁԻԱՀ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
	Ե. ԿԱՆԱՑԻ ԿՈՆՔԱՅԻՆ ՕՐԳԱՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍԵՌԱԿԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀՂԻՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՀԵՏԾՆՆԴՅԱՆ ՇՐՋԱՆ
55	Կանացի կոնքային օրգանների խրոնիկական բորբոքային հիվանդություններ, վիրահատական միջամտության հետևանքներ
55.1	ֆունկցիան խանգարող, հաճախակի սրացումներով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
55.2	ֆունկցիան չխանգարող, առանց ցավային համախտանիշի	պիտանի չեն	պիտանի են	պիտանի են	պիտանի են
56	Դաշտանի խանգարումներ և այլ նորմալ արյունահոսություններ կանացի սեռական ուղիներից	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
57	Սեռական օրգանների արտանկում և III աստիճանի իջեցում: Միզասեռական և աղեսեռական վիրախորշեր: Շեքի պատռվածք՝ հետանցքի սեղմամկանի ֆունկցիայի խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
58	Սեռական օրգանների և սեռական ուղիների զարգացման արատներ՝ ֆունկցիան խանգարող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
59	Հղիություն և հետծննդյան շրջան	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	անհատական գնահատական
	Զ. ԱՉՔԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
60	Կոպերի և շաղկապենու խրոնիկական հիվանդություններ
60.1	չբուժվող, հաճախակի սրացումներով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
60.2	ոչ խիստ արտահայտված, սակավադեպ սրացումներով	պիտանի չեն, կարգավարներին, բորտինժեներներին, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են	պիտանի են
61	Արցունքային օրգանների հիվանդություններ՝ արցունքահոսքի խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
62	Սկլերայի, եղջերաթաղանթի, բյուրեղիկի, ապակենման մարմնի, անոթային ուղու հիվանդություններ՝ բորբոքային կամ դեգեներատիվ բնույթի
62.1	ֆունկցիաների խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
62.2	տեսողության օրգանի ֆունկցիաների բավականաչափ պահպանումով (տեսողության սրությունը պիտի համապատասխանի սյունակների պահանջներին առանց շտկման՝ նորմալ տեսադաշտի դեպքում)	պիտանի չեն, կարգավարներին, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
63	Ցանցաթաղանթի, տեսողական նյարդի հիվանդություններ, բորբոքային կամ դեգեներատիվ բնույթի
63.1	տեսողության օրգանի ֆունկցիաների խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
63.2	ֆունկցիաների բավականաչափ պահպանումով	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
64	Ակնակապճի, կոպերի, շաղկապենու, արցունքային օրգանների և ակնագնդի նորագոյացություններ
64.1	չարորակ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
64.2	բարորակ	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
65	Տեսողության օրգանի վնասվածքներ, այրվածքներ
65.1	աչքի մեջ օտար մարմնի առկայությամբ, ֆունկցիաների խանգարումով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
65.2	աչքի մեջ օտար մարմնի առկայությամբ, ֆունկցիաների բավականաչափ պահպանումով	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
66	Գլաուկոմա	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
67	Երկաչյա տեսողության խանգարումով	պիտանի չեն, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
68	Գունային տեսողության խանգարում	պիտանի չեն, կարգավարներին, բորտինժեներներին «C» տիպի անոմալիայի դեպքում պիտանի են, բորտուղեկցորդներին «C» և «B» տիպի անոմալիայի դեպքում պիտանի են	«C» տիպի անոմալիայի դեպքում պիտանի են, «B» տիպի անոմալիայի դեպքում անհատական գնահատական, «A» տիպի անոմալիայի դեպքում պիտանի չեն	«C» և «B» տիպի անոմալիայի դեպքում պիտանի են, «A» տիպի անոմալիայի դեպքում պիտանի չեն
69	Տեսողության սրություն	պիտանի են (1.0 յուրաքանչյուր աչքի համար առանց շտկման բորտինժեներների համար՝ 0.8 կարգավարների համար՝ 0.6 բորտուղեկցորդների համար՝ յուրաքանչյուր աչքը առանց շտկման 0.5, շտկումով՝ 1.0, որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվող անձանց համար 0.3 յուրաքանչյուր աչքին՝ առանց շտկման և 0.8 շտկումով)	պիտանի են (I և II դասի ինքնաթիռների օդաչուները, օդաչու դառնալու ավարտական կուրսի կուրսանտները՝ յուրաքանչյուր աչքի համար 0.7 առանց շտկման և 1.0 շտկումով կամ 0.8՝ մեկ աչքի և 0.6՝ մյուս աչքի համար առանց շտկման և 1.0՝ շտկումով, երկաչյա տեսողության դեպքում՝ 0.7-ից ոչ ցածր, III, IV դասի ինքնաթիռների և ցանկացած դասի ուղղաթիռների օդաչուները՝ 0.6 յուրաքանչյուր աճքի համար առանց շտկման և 1.0 շտկումով կամ 0.7 մեկ աչքի համար և 0.5 մյուսի համար առանց շտկման և 1.0 շտկումով, երկաչյա տեսողության դեպքում 0.6-ից ոչ ցածր բոլոր դասերին ինքնաթիռների և ուղղաթիռների ղեկապետերը, բորտինժեներները, ղեկապետի, բորտինժեների մասնագիտություն սովորող վերջին կուրսի կուրսանտները, որպես բորտինժեներ աշխատանքի ընդունվող անձինք. 0.5՝ յուրաքանչյուր աչքի համար առանց շտկման և 1.0՝ շտկումով կամ 0.6՝ մեկ աչքի համար և 0.4՝ մյուսի համար առանց շտկման և 1.0՝ շտկումով, երկաչյա տեսողության դեպքում՝ 0.5-ից ոչ ցածր բորտմեխանիկները, որպես բորտմեխանիկ աշխատանքի ընդունվող անձինք՝ 0.3 յուրաքանչյուր աչքի համար առանց շտկման և 0.8՝ շտկումով)	պիտանի են (բորտռադիստները, որպես բորտռադիստ աշխատանքի ընդունվող անձինք՝ յուրաքանչյուր աչքի համար 0.3 առանց շտկման և 0.8՝ շտկումով, պարաշյուտիստները յուրաքանչյուր աչքի համար՝ 0.5 կամ մեկ աչքի համար 0.4 և մյուսի համար 0.6 առանց շտկման և 0.8՝ շտկումով երկաչյա տեսողության դեպքում՝ 0.5-ից ոչ ցածր բորտուղեկցորդները բորտօպերատորները՝ յուրաքանչյուր աչքի համար՝ 0.1 առանց շտկման և 0.8՝ շտկումով)	պիտանի են (0.3՝ յուրա-քանչյուր աչքի համար առանց շտկման և 0.8` շտկումով)
70	Ռեֆրակցիա	պիտանի են (օդաչուների, ղեկապետերի մասնագիտությամբ պատրաստվող անձանց համար հեռատեսության դեպքում՝ 1.5D-ից ոչ բարձր, կարճատեսության դեպքում 0.5D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±0.5D բորտինժեներների համար՝ հեռատեսության դեպքում՝ 2.0D-ից ոչ բարձր, կարճատեսության դեպքում 1.0D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±1.0D կարգավարների, բորտուղեկցորդների համար՝ հեռատեսության դեպքում՝ 3.5D-ից որ բարձր, կարճատեսության դեպքում 2.5D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±1.5D	պիտանի են (բոլոր դասերի ինքնաթիռների և ուղղաթիռների օդաչուները, օդաչուի մասնագիտություն սովորող ավարտական կուրսի կուրսանտները հեռատեսության դեպքում՝ 3.0D-ից ոչ բարձր, կարճատեսության դեպքում՝ 2.5D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±1.5D, ղեկապետերը բորտինժեներները, ղեկապետի, բորտինժեների մասնագիտություն սովորող ավարտական կուրսի կուրսանտները հեռատեսության դեպքում՝ 3.0D-ից որ բարձր, կարճատեսության դեպքում՝ 2.5D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±2.0D. բորտմեխանիկները, որպես բորտմեխանիկ աշխատանքի ընդունվող անձինք հեռատեսության և կարճատեսության դեպքում՝ 3.5D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում՝ ոչ ավելի քան ±2.5D)	պիտանի են (բորտռադիստները, որպես բորտռադիստ աշխատանքի ընդունվող անձինք՝ հեռատեսության և կարճատեսության դեպքում 3.5D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±2.5D, պարաշյուտիստները հեռատեսության և կարճատեսության դեպքում՝ 3.0D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում՝ ոչ ավելի քան ±2.5D. բորտուղեկցորդները, բորտօպերատորները՝ հեռատեսության դեպքում 4.0D-ից, կարճատեսության դեպքում՝ 5.0D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±2.5D)	պիտանի են (հեռատեսության և կարճատեսության դեպքում՝ 4.0D-ից ոչ բարձր, աստիգմատիզմի դեպքում ոչ ավելի քան ±2.5D)
71	Ակոմոդացիայի խանգարում (պրեսբիոպիան 3.5D-ից բարձր)	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
72	Գիշերային տեսողության կայուն նվազում (հետազոտությունից և բուժումից հետո)	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի չեն
	Է. ԱԿԱՆՋԻ, ԿՈԿՈՐԴԻ, ՔԹԻ, ԲԵՐԱՆԻ ԽՈՌՈՉԻ ԵՎ ԾՆՈՏՆԵՐԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
73	Քթի հարակից խոռոչների խրոնիկական հիվանդություններ
73.1	թարախային սինուսիտներ՝ պոլիպոզով կամ լորձաթաղանթի դիստրոֆիայով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
73.2	թարախային սինուսիտներ, որոնք չեն ուղեկցվում նշված բարդություններով	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
73.3	ոչ թարախային սինուսիտներ (կատարալ, սերոզային, վազոմոտոր, ալերգիկ, հայմորյան խոռոչների բշտեր)	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են
74	Քթի խոռոչի և նրա հարակից խոռոչների, բերանի խոռոչի, ըմպանի, կոկորդի, շնչափողի կամ ականջի կայուն փոփոխություններ վնասվածքներից, հիվանդություններից և վիրահատություններից հետո
74.1	օրգանների ֆունկցիաները խանգարող և հատուկ հանդերձանքի օգտագործմանը դժվարացնող	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
74.2	օրգանների ֆունկցիաները չխանգարող և հատուկ հանդերձանքի օգտագործմանը չդժվարացնող	պիտանի չեն, բորտուղեկցորդներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
75	Խրոնիկական տոնզիլիտ
75.1	դեկոմպենսացված ձև	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
75.2	կոմպենսացված ձև	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են	պիտանի են
76	ԼՕՐ օրգանների գայլախտ, տուբերկուլյոզ, սկլերոմա, չարորակ ուռուցքներ՝ զարգացման ցանկացած փուլում	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
77	Խոսքի արատներ
77.1	խիստ արտահայտված	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
77.2	աննշան արտահայտված	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի չեն
78	Խրոնիկական թարախային էպիտիմպանիտ, խրոնիկական թարախային երկկողմանի մեզոտիմպանիտ, միակողմանի հաճախակի սրացող կամ պոլիպներով, գրանուլյացիաներով, թմբկաթաղանթաքային խոռոչի պատերի ոսկրափտախտով ուղեկցվող կամ վերին շնչառական ուղիների լորձաթաղանթի դիստրոֆիայի արտահայտված նշաններով	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	անհատական գնահատական
79	Խրոնիկական թարախային միակողմանի մեզոտիմպանիտ, որը չի ուղեկցվում բարդություններով նշված նախորդ հոդվածում	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
80	Միջին ականջի բորբոքման կայուն մնացորդային երևույթներ (թմբկաթաղանթի չոր պերֆորացիա), ինչպես նաև միջին ականջի խրոնիկական ոչ թարախային բորբոքում	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
81	Թեկուզև մեկ ականջի կամ քթի հարակից խոռոչների բարոֆունկցիայի խանգարում, բարձրացած զգայունակություն մթնոլորտային ճնշման տատանումների հանդեպ
81.1	կայուն և խիստ արտահայտված	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի են
81.2	ոչ խիստ արտահայտված	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
82	Բարձրացած զգայունակություն վեստիբուլյար գրգռումների հանդեպ
82.1	կայուն արտահայտված, թռիչքի ընթացքում արտահայտվող, որի վրա չեն ազդում մարզումները	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի են
82.2	թռիչքի ընթացքում կոմպենսացված	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
83	Լսողության սրության նվազում
83.1	Մեկ ականջի կայուն լրիվ խլություն, երկու ականջի լսողության կայուն նվազում՝ շշուկային խոսքը մեկ մետրից պակաս ընկալելիս	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
83.2	երկու ականջի լսողության կայուն նվազում շշուկային խոսքը 2-ից 1 մետրի վրա ընկալելիս	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական
83.3	երկու ականջի լսողության կայուն նվազում շշուկային խոսքը 4-ից 2 մետրի վրա ընկալելիս	պիտանի չեն	պիտանի են	պիտանի են	անհատական գնահատական
83.4	մեկ ականջի լսողության կայուն նվազումէ շշուկային խոսքը մինչև 1 մետրի վրա և մյուսինը՝ 2 մետրից ոչ պակաս ընկալելիս	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական, նոր ընդունվող պիտանի չեն	անհատական գնահատական
84	Օտոսկլերոզ	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
85	Ատամների բացակայություն
85.1	թիթեղային պրոթեզների առկայության դեպքում	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական, նոր ընդունվող պիտանի չեն	անհատական գնահատական
85.2	6 և ավել ատամների կամ մի կողմից 4 սեղանատամների բացակայության դեպքում	պիտանի չեն	ենթակա են պրոթեզավորման
86	Պարոդոնտի բորբոքային և դիստրոֆիկ հիվանդություններ
86.1	ծանր աստիճանի	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն	պիտանի չեն
86.2	միջին ծանրության	պիտանի չեն	անհատական գնահատական	անհատական գնահատական	պիտանի են
86.3	թեթև աստիճանի	պիտանի չեն, կարգավարներին անհատական գնահատական	պիտանի են	պիտանի են	պիտանի են

1.	Համաձայն II սյունակի, ավիացիոն քիմիական աշխատանքների կատարման համար հակացուցումներ են հանդիսանում այն հիվանդությունները, որոնք նախատեսված են 14.2, 15.2, 18.2, 24.2, 25.2, 26.2, 27.2, 35.1, 36.2, 37.2, 37.3 (ստամոքսաաղիքային ուղու և շնչառական օրգանների բարորակ ուռուցքներ), 46.2, 47.2, 48, 60.2, 63.2 հոդվածներով:
2.	Համաձայն II, IV սյունակների, շոգ կլիմայով երկրներում աշխատանքի համար հակացուցումներ են հանդիսանում այն հիվանդությունները, որոնք նախատեսված են 2.2, 11.2, 14.2, 15.2, 17.2, 22.2, 24.2, 36.2, 37.2, 37.3, 40.2, 41.2, 41.3, 43.2, 45.2, 46.2, 47.2, 48, 51, 52, 53, 54, 55.2, 56, 59, 73.2, 73.3 հոդվածներով:
3.	Համաձայն II, IV սյունակների, բևեռային արշավախմբերում աշխատանքի համար հակացուցումներ են հանդիսանում այն հիվանդությունները, որոնք նախատեսված են 2.2, 11.2, 14.2, 15.2, 17.2, 18.2, 19.2, 20.2, 21.3, 22.2, 23.2, 24.2, 25.2, 26.2, 27.2, 30.2, 33.2, 34.2, 34.3, 36.2, 37.2, 37.3, 40.2, 41.2, 41.3, 43.2, 45.2, 46.2, 47.2, 48, 50.2, 51, 52, 53, 54, 55.2, 56, 59, 60.2, 62.2, 63.2, 69 (թույլատրվում են տեսողության սրության 0.7-ից ոչ պակաս յուրաքանչյուր աչքի համար 1.0 շտկումով), 72, 73.2, 73.3, 74.2, 75.2, 79, 86.2, 86.3 հոդվածների:
4.	Համաձայն IV սյունակի, ղեկային վարման կարգավարներին, մեկնարկային (օժանդակ) կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների տեղական կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների հրամանատարակարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների մեկնարկային կարգավարական կետերի, տեղական օդային ուղիների օղակի կարգավարներին և ավագ կարգավարներին տրվում է անհատական գնահատական համաձայն 11.1, 13.1, 15.1, 17.1 (բացի շաքարային դիաբետի ծանր ձևից), 19.1, 23.1, 24.1, 25.1, 26.1, 30.1, 31.1, 37.1, 40.1, 41.1, 46.1, 47.1, 55.1, 58, 72, 73.1, 86.1 հոդվածների:

Ըստ առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտները հիմք են տալիս ընդունելու բժշկական եզրակացություններ` աշխատանքին կամ ուսուցմանը պիտանիության աստիճանի վերաբերյալ թռիչքային և կարգավարական անձնակազմի անձանց, անձնակազմի սպասարկող կազմի անձանց, մյուս ավիացիոն անձնակազմին, ովքեր ենթակա են բժշկական զննման, քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուներին, ուսումնական հաստատությունների կուրսանտներին` հաշվի առնելով յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքի առանձնահատկությունները:

Կանոնակարգի մեջ սահմանվող ստանդարտները չեն կարող, ինքնին, այնքան մանրամասն լինել, որպեսզի հաշվի առնվեն բոլոր հնարավոր հատուկ դեպքերը:

Անհրաժեշտության դեպքում, ըստ առողջական վիճակի պիտանիության գնահատման հետ կապված մի շարք որոշումներ պետք է թողնվեն հանձնաժողովի իրավասությանը, որը տալիս է «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի բժշկական վավերագրերը: Նման եզրակացություններ տրվում են բազմակողմանի բժշկական հետազոտությունների հիման վրա, որոնք անց են կացվում բժշկական պրակտիկայի բարձր ստանդարտներին համապատասխան, հաշվի առնելով, որ բժշկական վավերագիր ստացող անձինք չպետք է ունենան որևէ հիվանդություն կամ լինեն այնպիսի վիճակում, որը անսպասելիորեն կառաջացնի ֆունկցիոնալ անաշխատունակության այնպիսի աստիճան, ինչը կհանգեցնի սույն զննվողների կողմից թռիչքի անվտանգ իրականացման անհնարինությանը կամ նրանց կզրկի մասնագիտական պարտականությունների կատարման ընթացքում անվտանգությունն ապահովելու ունակությունից:

Հ. 1-ի: Բժշկական եզրակացությունը շիզոֆրենիայի, աֆեկտիվ փսիխոզների, պարանոյայի դեպքում կարող է տրվել միայն հոգեբուժական բժշկական հաստատությունում ստացիոնար հետազոտությունից հետո: Այդ հիվանդություններով տառապող անձինք վերականգնման ենթակա չեն, անկախ հիվանդության ընթացքից, ձևից, հիվանդության ժամկետից, ռեմիսիայի տևականությունից և դիսպանսեր հաշվառումից հանվելուց:

Հ. 2-ի: Հոդվածը նախատեսում է ինֆեկցիոն և ինտոքսիկացիոն փսիխոզները (բացի ալկոհոլայինից), ֆունկցիոնալ ռեակտիվ փսիխոզների խումբը, որոնք ծագում են ի պատասխան հոգեվնասվածքային իրավիճակի կամ սուր փսիխոգեն վնասվածքի: Ախտորոշումը տրվում է միայն մասնագիտացված հոգենյարդաբանական բժշկական հաստատության կողմից: Ինֆեկցիոն կամ ինտոքսիկացիոն փսիխոզ տարած անձինք պիտանի չեն համարվում, համաձայն 2.1. հոդվածի, նրանց աշխատանքում վերականգնելու հարցը կարող է դիտարկվել առնվազն երկու տարի անց հոգեբուժական բժշկական հաստատությունում ստացիոնար հետազոտումից հետո: Նյարդահոգեբանական գործունեության տևական կոմպենսացումը կարող է հիմք ծառայել աշխատանքում, ըստ մասնագիտության վերականգնման հարցի քննարկման համար` հաշվի առնելով հոգեկան վիճակի բնույթը փսիխոզի ընթացքում, դրա առանձնահատկությունները, կառուցվածքը, խորությունը և ընթացքը: Ըստ ռեակտիվ փսիխոզների խմբի սուր կրկնվելու հակված նյարդահոգեկան խանգարումների, փսիխիկայի կայուն ասթենիզացիայի, վեգետատիվ անոթային դիստոնիայի արտահայտված նշանների դեպքում զննվողները ոչ պիտանի են ճանաչվում, համաձայն 2.1. հոդվածի: Նյարդահոգեկան գործունեության տևական կոմպենսացիան կարող է հիմք ծառայել աշխատանքում վերականգնվելու հարցի քննարկման համար: Սուիցիդալ փորձը վերաբերում է 2.1. հոդվածին: Անամնեզում սուիցիդալ փորձ ունեցող անձինք վերականգնման ենթակա չեն:

Սոմատոգենորեն պատճառաբանված կարճատև հոգեկան խանգարումներ տարած անձինք հիմնական հիվանդությունից բուժվելուց և նյարդահոգեկան ֆունկցիաների լիակատար կոմպենսացիայից հետո` առանց պահպանողական թերապիայի կիրառման, կարող են պիտանի համարվել աշխատանքի համաձայն 2.2. հոդվածի:

Հ. 3-ի: Ալկոհոլիզմով տառապող, սուր (ենթասուր) ալկոհոլային փսիխոզ (ալկոհոլային դելիրի, պարանոիդ, հալլյուցինոզ, խանդի զառանցանք և այլն) տարած անձինք ենթակա են կոնսուլտացիայի նարկոլոգի մոտ, ճանաչվում են ոչ պիտանի թռիչքային և այլ աշխատանքի, վերականգնման ենթակա չեն: Կենցաղային հարբեցողության հաստատման դեպքում հոդվածը չի կիրառվում, աշխատանքում օգտագործելու հնարավորության հարցը լուծում է հրամանատարությունը:

Դեղորայքային կախվածություն ունեցող անձինք ճանաչվում են ոչ պիտանի աշխատանքի և ուսուցման, անկախ աշխատանքի չթույլատրվելու ժամկետից, վերականգնման ենթակա չեն: Տեղեկագրվողի կողմից թմրանյութերի կամ այլ դեղորայքային նյութերի ոչ բժշկական օգտագործման մասին տեղեկություն ստանալուն պես կազմվում է փաստաթուղթ հետազոտվողի վիճակի, նյութի օգտագործման փաստի և այլ հանգամանքների նկարագրությամբ: Տեղեկագրվողը բուժաշխատողի ուղեկցությամբ ուղարկվում է նարկոլոգի մոտ` ախտորոշումը ճշտելու համար` ներկայացնելով բժշկական փաստաթղթերը և իրեղեն ապացույցները (նյութի մնացորդները, ներարկիչը և այլն) կնքված վիճակում:

Հ. 4-ի: Ախտորոշումը և բժշկական եզրակացությունը տրվում է հոգեբուժական բժշկական հաստատությունում ստացիոնար հետազոտությունից հետո: Հ. 4.1-ին են վերաբերում բոլոր ձևերի և արտահայտվածության աստիճանների փսիխոպատիաները, անձի ոչ փսիխոտիկ բնույթի խանգարումները (պարանոյալ, աֆեկտիվ, շիզոիդային և այլ տեսակների):

4.2 հոդվածը կիրառվում է այն անձանց նկատմամբ, որոնց մոտ արտահայտվում է հոգեկան ինֆանտիլիզմ, բնավորության ակցենտուացիա, մասնագիտորեն անբարենպաստ անձի հոգեբանական շեղումներ: Ինֆանտիլիզմի առանձին, չարտահայտված նշանները, անձնավորության ակցենտուացիան նյարդահոգեկան գործունեության լավ սոցիալական և մասնագիտական վերականգնման դեպքում հիմք չեն հանդիսանում բացասական բժշկական եզրակացության համար: Տեղեկագրվողի մոտ ոչ նույնական վարքագծային ռեակցիաների հայտնվելը հիմք է հանդիսանում հոգեբանի և հոգեբույժի կոնսուլտացիաների համար: Ախտորոշման բացակայության դեպքում հոդվածը չի կիրառվում: Հոգեբանի կողմից անձի անհատական հոգեբանական առանձնահատկությունների շեղումներ հայտնաբերելու դեպքում կատարվում է ստացիոնար հետազոտություն նյարդաբանական ստացիոնարում: Կայուն արտահայտված անձային շեղումների դեպքում` բժշկական հսկողության բացասական տվյալների համակցության առկայությամբ պիտանիության վերաբերյալ եզրակացությունը տրվում է, հաշվի առնելով մասնագիտական որակները` ստաժը, աշխատանքի փորձը, կատարվող աշխատանքի որակը և այլն:

Հ. 5-ի: Բժշկական եզրակացությունը նյարդային համակարգի ֆունկցիոնալ խանգարումների դեպքում տրվում է միայն ստացիոնար բուժումից հետո: Նևրոզի ձևը և արտահայտվածությունը որոշելու համար` անհրաժեշտ է համալիր նյարդաբանական (էլեկտրաէնցեֆալոգրամա, փորձ 30 րոպեանոց կանգով, վեստիբուլյար փորձ, հիպօքսիկ փորձ) և հոգեբանական հետազոտություն:

Տևական և հաճախակի կրկնվող դժվար բուժվող նևրոզի նշանների դեպքում, արտահայտված կայուն նյարդահոգեկան խանգարումներով, կիրառվում է 5.1. հոդվածը:

5.2. Հոդվածը կիրառվում է այն անձանց հանդեպ, ովքեր ունեն իրավիճակով պայմանավորված նևրոտիկ ռեակցիաներ, ասթենիկ վիճակ` թեթև և չափավոր հուզավեգետատիվ խանգարումների դեպքում: Աշխատանքին պիտանիության որոշումը ընդունվում է միայն բուժման դրական արդյունքների և ծանրաբեռնվածության փորձերի լավ տանելիության դեպքում:

Հ. 6-ի: Հոդվածն ընդգրկում է էպիլեպսիան կլինիկական արտահայտության բոլոր ձևերով, այդ թվում` միակի նոպայով: Էպիլեպսիայի հուսալի հաստատման մեթոդիկաներ չկան: Սովորական կլինիկական պրակտիկայում ախտորոշումը կախված է երկրորդ անձի կողմից նոպայի օբյեկտիվ նկարագրությունից` քնած կամ արթուն վիճակում: Ախտորոշումը վավերական է համարվում միայն երկրորդ նոպայից հետո վկաների ներկայությամբ: Ավիացիոն անձնակազմի հետ կապված երկրորդ նոպայի պոտենցիալ ողբերգական հետևանքները պայմանավորում են առաջին նոպայից հետո աշխատանքային ախտորոշում տալու անհրաժեշտությունը, ընդ որում, հաճախ առանց բավարար հիմքերի: Անձինք, որոնց մոտ կասկածվում է էպիլեպսիա, ուղարկվում են ստացիոնար հետազոտման նյարդաբանական բաժանմունք, ուղարկելիս կազմվում է ակտ նոպայի առանձնահատկությունների նկարագրությամբ` ականատեսների (ականատեսի) ստորագրությամբ, վավերացված բուժաշխատողի կողմից: Ախտորոշումը տրվում է լիակատար նյարդաբանական հետազոտությունից, էլեկտրաէնցեֆալոգրամայից և հոգեբույժի կոնսուլտացիայից հետո: Էպիլեպսոիդ ակտիվությունը էլեկտրաէնցեֆալոգրամայի վրա հաստատում է էպիլեպսիայի ախտորոշումը, իսկ նրա բացակայությունն ախտորոշումը չի բացառում:

Հոդվածին են վերաբերում միակի, չճշտված էթիոլոգիայի էպիլեպսակերպ նոպաները: Ախտանշանային էպիլեպսիայի դեպքում գնահատականը կախված է հիմնական հիվանդությունից: Անհրաժեշտ է բացառել գլխուղեղի ծավալային պրոցեսը, անոթային խանգարումները, էկզոգեն ինտոքսիկացիաները, երիզորդային ինվազիաները և այլն:

Էլեկտրաէնցեֆալոգրամայի վրա առաջին անգամ հայտնաբերված պարօքսիզմալ ակտիվությամբ անձինք ենթակա են հետազոտման նյարդաբանական բաժանմունքում: Էլեկտրաէնցեֆալոգրամայի վրա էպիլեպտոիդ ակտիվությամբ («գագաթնակետ-դանդաղ ալիք» տիպի) անձինք էպիլեպսիայի կամ կենտրոնային նյարդային համակարգի օրգանական հիվանդության (ըստ ստացիոնար հետազոտման տվյալների) ախտանշանների բացակայության դեպքում ճանաչվում են ոչ պիտանի 3-6 ամիս ժամանակով հետագա հետազոտումով ստացիոնարի նյարդաբանական բաժանմունքում: Էլեկտրաէնցեֆալոգրամայի վրա նշված փոփոխությունների կայունությունը (3-6 ամսվա ընթացքում) կրկնակի ստացիոնար հետազոտությունից հետո հիմք է հանդիսանում` թռիչքային աշխատանքին ոչ պիտանի ճանաչելու համար:

Պարոկսիզմային, էպիլեպտոիդ ակտիվության և էլեկտրաէնցեֆալոգրամայի վրա զգալիորեն արտահայտված փոփոխությունների հայտնաբերման դեպքում քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնարաններ ընդունվելու թեկնածուներին տրվում է եզրակացությունը ոչ պիտանիության մասին:

Հ. 7-ի: Տեղեկագրվում են գլխուղեղի և ողնուղեղի անոթների տարբեր էթիոլոգիայի ախտաբանություն ունեցող անձինք: Այդ խմբի մեջ մտնում են անոթների առաջնային հիվանդությունները (վասկուլիտներ, զարգացման անոմալիաներ, անևրիզմաներ, աթերոսկլերոզ և այլն) և անոթների երկրորդային փոփոխություններ սոմատոգեն, վերտեբրոգեն և այլ էթիոլոգիայի:

Նշված ախտաբանության կլինիկական արտահայտություններն են` ուղեղային արյան շրջանառության սուր խանգարումները կամ գլխուղեղային արյան շրջանառության խրոնիկական անբավարարությունը` կրիզային ընթացքով, կենտրոնական և պերիֆերիկ նյարդային համակարգերի ֆունկցիաների խանգարումով, հոգեվիճակի փոփոխություններով, որոնք դժվարացնում կամ բացառում են մասնագիտական պարտականությունների կատարման հնարավորությունը:

Ցերեբրալ աթերոսկլերոզի հիպերախտորոշումը բացառելու նպատակով, նյարդաբանական կարգավիճակում թեթև ցրված միկրոախտաբանության բացահայտման կամ հետազոտման լրացուցիչ մեթոդների տվյալներում շեղումներ հայտնաբերելու դեպքում, անհրաժեշտ է անամնեզի, տարած և ուղեկցող հիվանդությունների մանրակրկիտ վերլուծություն:

Գլխուղեղի և ողնուղեղի անոթային ախտաբանության բոլոր տեսակների գնահատումը կատարվում է` հաշվի առնելով էթիոլոգիան, հիվանդության ընթացքը, ծանրաբեռնվածության փորձերի տանելիությունը, ինչպես նաև թռիչքների անվտանգության վրա ազդող սուր վիճակների ծագման կանխորոշումը:

Համաձայն 7.1. հոդվածի, զննվում են այն անձինք, ովքեր տարել են հեմորագիկ կամ իշեմիկ ծագման ուղեղային արյան շրջանառության սուր խանգարումներ, գլխուղեղի անցողիկ իշեմիա, սուբարախնոիդալ արյունազեղում կամ անոթային կրիզ, ինչպես նաև ուղեղային արյան շրջանառության խրոնիկական անբավարարություն ունեցող անձինք:

Համաձայն 7.2. հոդվածի, զննվում են այն անձինք, ովքեր ունեն գլխուղեղի և ողնուղեղի անոթների աթերոսկլերոտիկ ախտահարման թեթև կամ չափավոր արտահայտված նշաններ, ինչը հաստատվել է հետազոտման կլինիկական և գործիքային մեթոդներով:

Եզրակացությունը տրվում է նյարդաբանական խանգարումների արտահայտվածության, հիմնական զարկերակային ցողունների նեղացման աստիճանի, մասնագիտորեն կարևոր հոգեբանական ֆունկցիաների վիճակի, հիվանդության ընթացքի, ռիսկի գործոնների, կանխորոշման և ծանրաբեռնվածության տանելիության գնահատականի հիման վրա: Նույն հոդվածով զննվում են այն անձինք, որոնք տարել են գլխուղեղի կամ ողնուղեղի (վասկուլիտներ) անոթների ինֆեկցիոն կամ տոքսիկաալերգիկ ախտահարում բուժումն ավարտելուց հետո, երկու տարուց ոչ շուտ:

Հ. 8-ի: Այն անձանց, որոնց մոտ առաջին անգամ հայտնաբերվել է նյարդային համակարգի օրգանական ախտահարում, ենթակա են ստացիոնար հետազոտման նյարդաբանական բաժանմունքում:

8.1 Հոդվածին են վերաբերում նյարդային համակարգի օրգանական հիվանդությունները.

- ուռուցքներ, սիրինգոմիելիա, ցրված սկլերոզ և զարգացող բնույթի այլ հիվանդություններ,

- Կենտրոնական նյարդային համակարգի ինֆեկցիոն հիվանդությունների սուր և խրոնիկական ձևեր. էնցեֆալիտ, արախնոիդիտ, մենինգիտ, նեյրոսիֆիլիս, նյարդային համակարգի ինֆեկցիաների կամ ինտոքսիկացիաների մնացորդային երևույթներ` ֆունկցիայի խանգարումով, լիկվորոդինամիկ խանգարումներով, ջղաձգության նոպաներով,

- նյարդամկանային ապարատի հիվանդություններ. միասթենիա, միոպատիա, միոտոնիա, միոպլեգիա:

Համաձայն 8.2. հոդվածի, զննվում են այն անձինք, ովքեր տարել են կենտրոնական նյարդային համակարգի ինֆեկցիոն կամ ինտոքսիկացիոն հիվանդություն` նյարդահոգեկան գործունեության լիակատար վերականգնումով կամ թեթև մնացորդային երևույթներով, օրգանական միկրոախտանիշների տեսքով, առանց ֆունկցիայի խանգարման: Աշխատանքի վերականգնելու հարցը լուծվում է գրիպոզ էնցեֆալիտից հետո` ոչ վաղ, քան 1-2 տարի անց, սուր էնցեֆալոմիելիտից հետո` 2 տարի անց, սուր աքցանային էնցեֆալիտից հետո` 3 տարի անց: Համաճարակային ցերեբրոսպինալ մենինգիտով հիվանդացած անձինք ճանաչվում են ոչ պիտանի, նրանց թռիչքային և կարգավարական աշխատանքի (ուսուցման) թույլատրելու հարցը կարող է դիտարկվել տարած հիվանդությունից 1 տարի անց: Ջնջված մենինգոկոկային ինֆեկցիա տարած անձինք զննվում են համաձայն 13 հոդվածի:

8.2. Հոդվածը կիրառվում է նյարդամկանային ապարատի հիվանդություններ և նախնական փուլում ու դանդաղ ընթացք ունեցող ժառանգադեգեներատիվ հիվանդություններ ունեցող անձանց հանդեպ, որոնք բավականաչափ պահպանում են մասնագիտորեն կարևոր ֆունկցիաները:

Հ. 9-ի: Կենտրոնական նյարդային համակարգի վնասումով գլխի տրավմա տարած անձանց տեղեկագրումը կատարվում է կլինիկական հետազոտությունից և բուժումից հետո: Բժշկական եզրակացություն տալիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել փոփոխված գիտակցության և ամնեզիայի շրջանի տևողությունը: Ուշ հետվնասվածքային էպիլեպսիայի զարգացման հնարավորությունը կանխորոշելիս, բացի վնասվածքի բնույթից և ծանրության աստիճանից, անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև ռիսկի այլ գործոններ:

Բժշկական գնահատումը կատարվում է` հաշվի առնելով անամնեզը, էլեկտրաէնցեֆալոգրամայի դինամիկան, կորցված ֆունկցիաների կոմպենսացման աստիճանը և ծանրաբեռնվածության փորձերի տանելիության արդյունքները:

9.1. հոդվածին են վերաբերում բաց գանգուղեղային տրավման (թափանցող կամ չթափանցող), բաց կամ փակ գանգուղեղային տրավմայի հետևանքները` կենտրոնական նյարդային համակարգի արտահայտված օրգանական փոփոխություններով, հոգեվիճակի խանգարումով, հիպերտենզիոն կամ ջղաձգական համախտանիշով, ողնուղեղային տրավմայի հետևանքները` շարժողական, զգայական խախտումներով կամ կոնքային խանգարումներով:

Այն անձինք, ովքեր գանգուղեղային տրավմա են տարել` կարծր ուղեղաթաղանթի վնասումով, գանգաթաղի ոսկորների ներսեղմված կամ բեկորային կոտրվածքով գանգոսկրերի դեֆեկտով (բացի ախտորոշիչ ֆրեզային անցքերը), ներգանգային հեմատոմաներով և լիկվորեայով սուր շրջանում, վերականգնման ենթակա չեն:

Աշխատանքը վերականգնելու նպատակով, այն անձանց հետազոտումը, ովքեր տարել են գանգուղեղի միջին կամ ծանր աստիճանի սալջարդ` գանգաթաղի և գանգի հիմքի ոսկորների գծային կոտրվածքով (առանց լիկվորեայի) կամ սուբարախնոիդալ արյունազեղումով, կատարվում է ոչ վաղ, քան վնասվածքը ստանալուց 2 տարի անց` հետազոտության դրական արդյունքների դեպքում:

9.2. հոդվածը կիրառվում է այն անձանց նկատմամբ, ովքեր տարել են գանգուղեղի ցնցում կամ թեթև աստիճանի սալջարդ: Աշխատանքում վերականգնելու հարցը դիտարկվում է ոչ վաղ, քան վնասվածքը ստանալուց 3-6 ամիս անց, փոփոխությունների բացակայությամբ կամ թույլ արտահայտված փոփոխությունների դեպքում էլեկտրաէնցեֆալոգրամայում, նյարդաբանական կամ վեգետատիվ կարգավիճակում և ծանրաբեռնվածության փորձի լավ տանելիության դեպքում: Կարգավարները թույլատրվում են աշխատանքի` առողջանալուց հետո:

Հ. 10-ի: Վեգետատիվ նյարդային համակարգի ախտաբանության կլինիկական արտահայտությունները կարող են լինել վեգետատիվ նյարդային համակարգի տարբեր կառուցվածքային մակարդակների առաջնային ախտահարման հետևանք կամ հանդիսանալ հիվանդությունների և ինտոքսիկացիաների երկրորդային համախտանիշ, ինչն անհրաժեշտ է դարձնում անամնեզի մանրակրկիտ հավաքումը և համակողմանի կլինիկական հետազոտությունը:

Համաձայն 10.1. հոդվածի, բժշկական զննման են ենթարկվում այն վեգետաանոթային խանգարումները, որոնք ունեն վեգետանյարդային համակարգի խրոնիկական հիվանդությունների պարոկսիզմալ արտահայտություններ, հաճախակի կրկնվող սրացումներ և կրիզային ռեակցիաներ (միգրեն, սոլյարիտ, համախտանիշները` Մենիերի, ողնաշարային զարկերակի, դիէնցեֆալանային. անհիոտրոֆոնևրոզներ` Ռեյնոյի հիվանդություն, էրիտրոմելալգիաներ և այլն. Կվինկեի այտուց, օրթոստատիկ էսենցիալ հիպոտոնիա): Աշխատանքի վերականգնման հարցը կարող է դիտարկվել ոչ ավելի վաղ, քան բուժման պահից 2 տարի անց: Բժշկական եզրակացությունը պերիֆերիկ նյարդավասկուլյար համախտանիշների և գանգլիոնիտների դեպքում տրվում է հոդված 11-ով:

Համաձայն 10.2. հոդվածի, զննվում են այն անձինք, ովքեր ունեն կոնստիտուցիոն-ժառանգական գենեզի դիսֆունկցիա, ինչպես նաև հորմոնային վերակառուցման ֆոնի վրա ծագած կամ տարած սոմատիկ հիվանդությունից հետո կայուն ռեմիսիայի փուլում` զննման պահին (հիմնական հիվանդության ապաքինումից 2-3 ամիս անց): Գնահատումը կախված է վեգետաանոթային խանգարումների արտահայտվածության աստիճանից, կլինիկական հետազոտման և ծանրաբեռնվածության փորձերի տանելիության (օրթոփորձ, վեստիբուլյար փորձ և այլն) արդյունքներից: Գերիշխող ֆունկցիոնալ կարդիովասկուլյար արտահայտություններով վեգետաանոթային խանգարումների դեպքում առաջնորդվում են համաձայն 20 հոդվածի:

Հ. 11-ի: Հոդվածը ներառում է տարբեր էթիոլոգիայի պերիֆերիկ նյարդային համակարգի հիվանդություններ, սուր և խրոնիկական հիվանդություններ, ողնուղեղի ներվարմատների, հյուսակների, նյարդացողունների, նյարդահանգույցների վնասվածքներ պերիֆերիկ նյարդավասկուլյար համախտանիշները, ներվարմատային ճնշումներ ողնաշարի հիվանդությունների դեպքում, ողնաշարի, ողնուղեղի ներվարմատների, հյուսակների և նյարդացողունների վիրահատության հետևանքներ: Նշված հիվանդություններով անձինք սրացման շրջանում ենթակա են բուժման (ամբուլատոր, ստացիոնար, առողջարանային): Միջողնային սկավառակի ճողվածքի հեռացման դեպքում զննումը կատարվում է ոչ վաղ, քան ստացիոնարից դուրս գրվելուց 6 ամիս անց` հաշվի առնելով վիրահատության բնույթը և հետվիրահատական շրջանը: Տարին ավելի քան 2 անգամ խրոնիկական ռադիկուլիտի սրացման դեպքում կիրառվում է 11.1. հոդվածը: Շարժունակության խանգարման դեպքում, որը չի ուղեկցվում ներվարմատային երևույթներով, զննումը կատարվում է համաձայն 30 հոդվածի:

Հ. 12-ի: Ուշագնացություն տարած անձինք չեն թույլատրվում աշխատանքի (ուսման) և թերապևտի ու նևրոպաթոլոգի զննումից հետո ուղարկվում են ստացիոնար հետազոտման նյարդաբանական բաժանմունք: Բժիշկը պարտավոր է ակտ ներկայացնել` նշելով հանգամանքները և ուշագնացության նկարագիրը` ականատեսների ստորագրությամբ և իր ստորագրությամբ վավերացված: Եզրակացությունը հիմնվում է ուշագնացության հանգամանքների, նրա կլինիկական արտահայտությունների ուսումնասիրման, առողջական վիճակի համակողմանի գնահատման, գործիքային հետազոտության և ֆունկցիոնալ փորձանմուշների արդյունքների հիման վրա: ՈՒշագնացության առաջացման պատճառները սահմանելիս` որոշումն ընդունվում է ըստ հիմնական հիվանդության, հաշվի առնելով հիվանդության կանխորոշումը: Հուզացավային գրգռիչի կամ սուր հիպօքսիայի հետևանքով միակի ուշագնացություն տարած առողջ անձի վրա հոդվածը չի տարածվում: Չհաստատված էթիոլոգիայի ուշագնացության, կրկնվող ուշագնացությունների դեպքում, անկախ էթիոլոգիայից, պիտանիության հարցը լուծվում է բացասաբար:

Հ. 13-ի: Հոդվածում ընդգրկվում են տիֆերը, մալարիան, հեմորագիկ տենդերը, դիզենտերիան, բրուցելոզը, ինֆեկցիոն հեպատիտը, պարազիտային և ճիճվային ինվազիաները: Բուժվելուց հետո զննվողները թույլատրվում են աշխատանքի: Ինֆեկցիոն հեպատիտ տարած թռիչքային կազմը և բորտուղեկցորդներն աշխատանքի չեն թույլատրվում 3-6 ամսով` կախված հիվանդության ծանրությունից և բուժման արդյունքներից: Օդաչուները ավիացիոն քիմիական աշխատանքների են թույլատրվում ոչ վաղ, քան 12 ամիս անց: Կարգավարները թույլատրվում են բուժթերթիկը փակելուց հետո:

Աղիքային ինֆեկցիայի մանրէակրություն ունեցող բորտուղեկցորդները զննվում են համաձայն 13.1. հոդվածի:

Հ. 14-ի: Լեյկոզների, միելոմային հիվանդության, ավշագրանուլեմատոզի, չարորակ անեմիաների, հեմորագիկ դիաթեզի ծանր ձևերի, արյան և արյունաստեղծ օրգանների զարգացող ընթացք ունեցող այլ հիվանդությունների դեպքում կիրառվում է 14.1. հոդվածը: Մանգաղաձև-բջջականության նշան ունենալը պետք չէ հիմք համարել զննվողին աշխատանքին ոչ պիտանի ճանաչելու համար, եթե չկան հակառակի ուղղակի բժշկական ցուցումներ: Լիմֆոմայի դեպքերը ռեմիսիայի փուլում, այդ թվում` ավշագրանուլեմատոզի, կարող են դիտարկվել անհատական կարգով: Ավշահանգույցների, նշանակալի տեղային կամ ընդհանուր մեծացման դեպքերը և արյան հիվանդությունները, որոնք առաջացել են անցողիկ վիճակից, հարկ է դիտարկել միայն որպես ժամանակավոր ոչ պիտանիության հիմք:

14.2. հոդվածին են վերաբերում բարորակ ընթացքի անեմիաները (երկաթադեֆիցիտային, հետհեմորագիկ և այլն) բուժման կայուն դրական արդյունքների դեպքում (հեմոգլոբինը` 12.0 գ %-ից ոչ պակաս), հեմորագիկ դիաթեզի թեթև ձևերն առանց կրկնության հակման, կոմպենսացված հեմոգլոբինոպատիաները:

Հ. 15-ի: Ալերգիայի ծանր, կրկնվող (տարեկան 2 անգամից ավելի) արտահայտումներով, չճշտված ալերգենով անձինք զննվում են համաձայն 15.1. հոդվածի: Ալերգիայի արտահայտումների կրկնման չհակված անձինք, և ալերգենը հաստատված է և կվերացվի, զննվում են համաձայն 15.2. հոդվածի:

Հ. 16-ի: Մարմնի ավելցուկային զանգված ունեցող անձանց կատարվում է համապատասխան հետազոտություն` ճարպակալման բնույթը պարզելու նպատակով: Էնդոկրին, ցերեբրալ ծագման ճարպակալման դեպքում զննումը կատարվում է ըստ հիմնական հիվանդության: Էկզոգենակոնստիտուցիոն ճարպակալման աստիճանը սահմանվում է աղյուսակի տվյալների համապատասխան (Հավելված 13): I աստիճանի էկզոգենակոնստիտուցիոն ճարպակալումը հակացուցված չէ թռիչքային աշխատանքին (համաձայն II սյունակի):

Հ. 17-ի: Տեղեկագրվում են վահանաձև գեղձի հիվանդություններ, շաքարային դիաբետ, հիպոֆիզի հիվանդություններ, այլ ներծորող հիվանդություններ ունեցող անձինք:

17.1. հոդվածին են վերաբերում ցանկացած ձևի թունավոր խպիպը` (տիրեօտոքսիկոզ) հիպոտիրեոզի արտահայտված ձևը, ինսուլինակախ շաքարային դիաբետը` I տիպի և միջին ծանրության, և ծանր ձևի շաքարային դիաբետը` II տիպի, որոնք պահանջում են մշտական բուժում ինսուլինով կամ այլ հիպոգլիկեմիկ պրեպարատներով, դիմային և հետին հիպոֆիզի հիվանդությունները: Թեթև ձևի II տիպի շաքարային դիաբետի առաջին հայտնաբերման դեպքում թռիչքային կազմը և բորտուղեկցորդները ենթակա են հսկողության և բուժման մինչև 3 ամիս:

Համաձայն 17.2. հոդվածի, թռիչքային աշխատանքի թույլտվությունը կատարվում է ածխաջրատային փոխանակության լիակատար կոմպենսացիայի դեպքում առանց դեղամիջոցների օգտագործման: Կարգավարները շաքարային դիաբետի թեթև ձևերի դեպքում, թույլատրվում են աշխատանքի:

Թունավոր խպիպի (տիրեոտոքսիկոզի) ապաքինումից հետո թռիչքային աշխատանքի թույլատրելու որոշումն ընդունվում է վերականգնողական բուժում անցնելուց հետո (առանց դեղամիջոցների օգտագործման), ոչ վաղ, քան 12 ամիս անց:

Վահանաձև գեղձի I և II աստիճանի դիֆուզիոն էուտիրեոիդային մեծացման և ածխաջրերի հանդեպ տոլերանտության խանգարման դեպքում հոդված չի սահմանվում:

Հ. 18-ի: Թոքերի, բրոնխների, պլևրայի, տուբերկուլյոզի բոլոր ձևերի դեպքում պրոցեսի ակտիվության նշաններով, անկախ հետազոտվողի ընդհանուր վիճակից, պրոցեսի վաղեմությունից և տարածվածությունից, վիրաբուժական միջամտությունից, կոլապսոթերապիայից հետո և այն դեպքում, երբ զննվողի տարած տուբերկուլյոզային պրոցեսը կամ նրա հետևանքները (տեղաշարժ, սերտաճում) առաջացրել են շնչառության կամ արյան շրջանառության ֆունկցիաների խանգարում, շնչառական օրգանների տուբերկուլյոզի բոլոր ձևերի դեպքում, որոնք ենթակա են դիսպանսեր հսկողության, համաձայն I և II խմբերի, կիրառվում է 18.1. հոդվածը:

18.2. հոդվածով զննվում են տարած տուբերկուլյոզից հետո կլինիկորեն ապաքինված անձինք, որոնք հատուկ բուժման պրոֆիլակտիկ կուրսերի կարիք չունեն: Հոդվածով նախատեսվում է վիճակը լիովին անհետացած տուբերկուլյոզային փոփոխություններով և մնացորդային երևույթներով (սահմանափակ ֆիբրոզ, կրապատման օջախներ, միջբլթային շվարթներ, թոքամիզի կպումներ), որոնք չեն առաջացնում միջնապատի օրգանների տեղաշարժ, չեն խանգարում շնչառական և արյան շրջանառության ֆունկցիաներին: Թռիչքային աշխատանքի վերականգնվելիս` հակատուբերկուլյոզային դիսպանսերի եզրակացություն ներկայացնելը պարտադիր է:

Առանձին կալցինատներ (Գոնի օջախներ) հիմք չեն հանդիսանում ախտորոշման հաստատման համար և չեն խոչընդոտում թռիչքային ուսուցմանը:

Հ. 19-ի: Տեղեկագրվում են թոքերի ոչ տուբերկուլյոզային էթիոլոգիայի խրոնիկական հիվանդություններ (բրոնխիտ, էմֆիզեմա, բրոնխոէկտատիկ հիվանդություն, բրոնխիալ ասթմա) ունեցող անձինք: Հաստատված բրոնխիալ ասթմայով, օբստրուկտիվ խրոնիկական բրոնխիտով, թոքերի ակնհայտորեն արտահայտված էմֆիզեմայի ախտանիշներով անձինք զննվում են համաձայն 19.1. հոդվածի:

Բրոնխոէկտատիկ հիվանդության դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի պիտանիության հարցը կարող է դիտարկվել միայն վիրաբուժական բուժումից հետո:

Ոչ օբստրուկտիվ խրոնիկական բրոնխիտի դեպքում որոշումը կախված է սրացումների հաճախականությունից, արտաքին շնչառության ֆունկցիայի վիճակից, վելոէրգոմետրիայի և ացետիլխոլինային տեստի արդյունքներից: Դինամիկ հսկողության և ստացիոնար հետազոտության լավ արդյունքների դեպքում կիրառվում է 19.2. հոդվածը:

Սպոնտան պնևմոթորաքս տարած անձինք ենթակա են ստացիոնար հետազոտության: Կրկնակի պնևմոթորաքսի բացակայության դեպքում վերականգնման հարցը դիտարկվում է 4 ամսից ոչ շուտ: Կրկնակի պնևմոթորաքսը վերականգնումը բացառում է:

Հ. 20-ի: Կարդիալ տիպի նեյրոցիրկուլյատոր դիսթոնիայի ախտորոշումը հաստատվում է ստացիոնար հետազոտությունից, սրտի օրգանական հիվանդությունների ժխտումից հետո: Պիտանիության հարցը որոշվում է ֆունկցիոնալ ծանրաբեռնվածության փորձերի անցկացումից հետո: ԶՃ կայուն բնականոն թվանշանների դեպքում 3 տարվա ընթացքում և ԷՍԴ ձևի կարգավորումից հետո ախտորոշումը կարող է հանվել:

Հ. 21-ի: Բարձր ԶՃ դեպքում հետազոտությունը կատարվում է էսենցիալ և երկրորդային զարկերակային հիպերտոնիայի տարբերակային ախտորոշման համար: ԶՃ վերահսկվող և ԶՃ տրանզիտոր բարձրացումով անձանց պիտանիության հարցը լուծելիս` հաշվի են առնվում ֆունկցիոնալ ծանրաբեռնվածության փորձերի արդյունքները:

ԶՃ ցուցանիշները սահմանվում են բազմակի ամբուլատոր չափումներով: ԶՃ-ը 100/60 մմ սնդ/ս մինչև 150/90 մմ սնդ/ս սահմաններում համարվում է նորմալ ցանկացած տարիքի համար, իսկ 150/90 մմ սնդ/ս և բարձր` զարկերակային հիպերտոնիա:

Բարձր ԶՃ դեպքում չափումները կատարվում են մի քանի օրվա ընթացքում տարբեր ժամերի` «կանգնած», «նստած», «պառկած» դիրքերում երկու ձեռքերի վրա:

Ցանկացած ԶՃ իջեցման նպատակով դեղորայքի կիրառումը հանգեցնում է զննվողին ոչ պիտանի ճանաչելուն, բացառությամբ այն բժշկական պրեպարատների, որոնց օգտագործումը պաշտոնական բժշկական եզրակացության համաձայն համատեղելի է մասնագիտական պարտականությունների անվտանգ կատարման հետ:

Հիպերտոնիկ կրիզ տարած անձինք թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի համար ոչ պիտանի են ճանաչվում: Ախտորոշումը պետք է հաստատվի թերապևտի, նևրոպաթոլոգի, ակնաբույժի զննման տվյալներով և ստացիոնար հետազոտության արդյունքներով:

Հ. 22-ի: Տեղեկագրվում են սրտի աթերոսկլերոտիկ ծագումով հիվանդություններ ունեցող անձինք:

22.1 հոդվածին են վերաբերում աթերոսկլերոզի դեպքերը, որոնք ուղեկցվում են ընդհանուր արյան շրջանառության խանգարումով, միոկարդի ինֆարկտը, ստենոկարդիան, ռիթմի, հաղորդականության ծանր խանգարումները և գաղտնի կորոնար անբավարարությունը, որը հայտնաբերվում է ֆունկցիոնալ ծանրաբեռնվածության փորձերի ընթացքում:

IV սյունակով անցնող անձինք, որոնց սրտի աշխատանքն, ըստ խորացված ստացիոնար հետազոտությունների արդյունքների, լիովին վերականգնվել է տարած միոկարդի ինֆարկտից հետո, կարող են աշխատանքին պիտանի համարվել:

22.2 հոդվածով զննվում են այն անձինք, ովքեր ունեն աթերոսկլերոզի սկզբնական նշաններ` առանց կորոնար և ընդհանուր արյան շրջանառության խանգարման, ռիթմի և հաղորդականության թեթև խանգարումներով` սիրտ-անոթային համակարգի ֆունկցիոնալ լավ ունակությամբ: Աորտայի աթերոսկլերոզի առանձին նշանները (կլինիկական, ռենտգենոլոգիական) հիմք չեն հանդիսանում ախտորոշման հաստատման համար:

Կանոնավոր էլեկտրասրտագրական հետազոտության նպատակը էլեկտրասրտագրության փոփոխությունների հայտնաբերումն է: Այն բավարար հիմքեր չի տալիս զննվողին ոչ պիտանի ճանաչելու համար` առանց սիրտ-անոթային համակարգի հետագա մանրակրկիտ հետազոտման` ֆունկցիոնալ ծանրաբեռնվածության փորձերի կիրառումով:

Հ. 23-ի: Տեղեկագրվում են ինֆեկցիոն, ալերգիկ, տոքսիկ միոկարդիտներ և միոկարդի դիստրոֆիաներ, ակտիվ ռևմատիկ պրոցես, աորտայի ելանցքի, միտրալ բացվածքի ստենոզ և աորտայի փականների, միտրալ փականի անբավարարություն, բնածին և ձեռքբերովի համակցված և համատեղված արատներ ունեցող անձինք:

Սրտի արատների բոլոր տեսակներն անկախ կոմպենսացիայի վիճակից, բացի միտրալ փականի անբավարարությունից կայուն կոմպենսացիայի փուլում, վերաբերում են 23.1 հոդվածին:

Միտրալ փականի անբավարարություն ունեցող անձինք միոկարդի կծկման ունակության պահպանման դեպքում, առանց արյան շրջանառության անբավարարության նշանների, զննվում են 23.2. հոդվածով:

Ակտիվ բորբոքային պրոցեսի և արյան շրջանառության խանգարման նշանների բացակայության դեպքում կատարվում են ֆունկցիոնալ ծանրաբեռնվածության փորձեր, որոնց արդյունքներով տրվում է եզրակացությունը:

Այնպիսի լայն տարածում ունեցող երևույթներ, ինչպիսիք են շնչառական առիթմիան, միակի էքստրասիստոլիան, որն անհետանում է ծանրաբեռնվածության դեպքում, տախիկարդիան` գրգռման կամ ծանրաբեռնվածության արդյունքում, բրադիկարդիան, որը կապված չէ նախասրտափորոքային դիսոցիացիայի հետ, կարող են դիտարկվել որպես «բնականոնի» սահմաններում գտնվող երևույթներ:

Հ. 24-ի: Տեղեկագրվում են խոցային հիվանդությունով, գաստրիտներով, աղիների հիվանդություններով տառապող անձինք: Ախտորոշումը տրվում է ստացիոնարում: Հիվանդության առաջին հայտնաբերման և սրացման դեպքում իրականացվում է ստացիոնար և սանատոր-առողջարանային բուժում:

Խրոնիկական գաստրիտների (այդ թվում` էրոզիվ) և կոլիտների դեպքում աշխատանքի (ուսուցման) չթույլատրելու ժամկետը սահմանվում է անհատապես` հաշվի առնելով հիվանդության ընթացքը և մարսողական ֆունկցիաների վիճակը: Խոցային հիվանդության սրացման և առաջին անգամ հայտնաբերված ստամոքսի կամ տասներկումատնյա աղիքի խոցի («խորշի» նշաններով) թռիչքային աշխատանքի չթույլատրելու ժամկետը պետք է լինի առնվազն 9 ամիս (կարգավարների համար` առնվազն 6 ամիս)` խոցի սպիակալման պահից:

Խոցային հիվանդության բարդացումների (արյունահոսությունը, թափածակումը, նեղացումը) և վիրահատական բուժման (կարելը, վագոտոմիան, ստամոքսի վիրահատություն դրենաժումով կամ առանց դրա) դեպքում թռիչքային աշխատանքի չթույլատրելու ժամկետը պետք է լինի առնվազն 12 ամիս, ռեզեկցիայի և ստամոքսի վերականգնողական վիրահատությունների դեպքում` 18-24 ամիս (կարգավարների համար համապատասխանաբար 6 և 12 ամիս):

Այն անձինք, ում մոտ առաջին անգամ հայտնաբերվել է տասներկումատնյա աղիքի կոճղեզի սպիական դեֆորմացիա առանց կլինիկական արտահայտությունների և նախորդող խոցային անամնեզի, զննվում են 24.2 հոդվածով:

Հիվանդությունից կամ վիրաբուժական միջամտությունից հետո մարսողական ուղու կամ նրա հավելումների որևէ մասում ցանկացած բարդությունների ծագման դեպքում, որոնք կարող են աշխատունակության կորուստ առաջացնել թռիչքի ընթացքում, մասնավորապես` նեղացման կամ սեղմվելու հետևանքով ծագած ցանկացած անանցունակության դեպքում, կիրառվում է 24.1 հոդվածը:

Հ. 25-ի: Խրոնիկական խոլեցիստիտի սրացումներով, լեղապարկի ֆունկցիայի խանգարումով, լեղաքարային հիվանդությամբ, խրոնիկական հեպատիտներով (ընթացքի ակտիվության նշաններով կամ անցումը լյարդի ցիռոզի), ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդություններով տառապող անձինք զննվում են 25.1 հոդվածով:

Թռիչքային աշխատանքի վերականգնելու հարցը խոլեցիստէկտոմիայից հետո դիտարկվում է 6 ամսից ոչ շուտ:

Հեպատիտ (վիրուսային, ինֆեկցիոն, շիճուկային) տարած անձինք չեն թույլատրվում աշխատանքի (ուսուցման) 3-6 ամսով` կախված հիվանդության ընթացքից: Աշխատանքի (ուսուցման) թույլատրելը քննարկվում է ստացիոնար հետազոտությունից հետո:

Լեղապարկի և լյարդի խրոնիկական հիվանդությամբ տառապող անձինք` կայուն ռեմիսիայի և ֆունկցիաների պահպանման դեպքում, զննվում են համաձայն 25.2. հոդվածի: Բարորակ ֆունկցիոնալ բիլիռուբինեմիայով տառապող անձինք հետազոտությունից հետո պիտանի են ճանաչվում: Առանց ախտանիշների (խոշոր, միակ) լեղու քար ունեցող զննվողները կարող են պիտանի ճանաչվել կարգավարական աշխատանքի:

Հ. 26-ի: Երիկամների օրգանական ախտահարման որևէ ախտանիշների դեպքում զննվողը համարվում է ոչ պիտանի, անցողիկ վիճակներից առաջացած նորմայի շեղումների դեպքում նա կարող է ճանաչվել ժամանակավորապես ոչ պիտանի: Մեզը չպետք է պարունակի որպես ախտաբանական դիտարկվող տարր:

Սուր գլոմերուլոնեֆրիտ տարած անձինք ճանաչվում են ոչ պիտանի և ենթակա են հսկողության մեկ տարվա ընթացքում: Նրանց աշխատանքի թույլատրելու հարցը դիտարկվում է ստացիոնար հետազոտություններից հետո:

Խրոնիկական նեֆրիտի (պիելոնեֆրիտի) նշանների դեպքում պիտանիության եզրակացությունը տրվում է անհատապես` կախված պրոցեսի ընթացքից և երիկամների ֆունկցիայի պահպանվածությունից: Այն դեպքում, երբ պիելոնեֆրիտը կրկնակի բնույթ է կրում, զննումը կատարվում է ըստ հիմնական հիվանդության:

Հ. 27-ի: Ցանկացած ակտիվ հիվանդության և բոլոր ֆունկցիոնալ խանգարումների դեպքում, որոնք առաջացել են բնածին կամ ձեռքբերովի հիվանդությունների հետևանքով, զննվողը համարվում է ոչ պիտանի:

27.1 հոդվածով զննվում են հոդերի բորբոքային, ալերգիկ, նյութափոխանակային ախտահարումներով, շարակցական հյուսվածքի սիստեմային հիվանդություններով տառապող անձինք: Սուր ինֆեկցիոն, ինֆեկցիոն-ալերգիկ արտրիտներով, պոլիարտրիտներով տառապող անձինք ենթակա են ստացիոնար բուժման և աշխատանքի չեն թույլատրվում 3 ամսով: Խրոնիկական արտրիտի, պոլիարտրիտի դեպքում եզրակացությունը տրվում է` կախված հոդերի ֆունկցիոնալ վիճակից:

Հ. 28-ի: Օդաչուի մասնագիտությամբ սովորելու թեկնածուները (օդաչուները) պետք է ունենան հասակ` 165 սմ-ից ոչ ցածր և 190 սմ-ից ոչ բարձր, ոտքերի երկարություն 73 սմ-ից ոչ պակաս, ղեկապետի, բորտինժեներների մասնագիտությամբ սովորելու թեկնածուները (ղեկապետեր, բորտինժեներներ) - հասակ` 165 սմ-ից ոչ ցածր և 190 սմ-ից ոչ բարձր, բորտուղեկցորդի մասնագիտությամբ սովորելու թեկնածուները (բորտուղեկցորդները) - 163 սմ-ից ոչ ցածր և 175 սմ-ից ոչ բարձր կանանց համար, 165 սմ-ից ոչ ցածր և 180 սմ-ից ոչ բարձր տղամարդկանց համար: Մարմնի զանգվածը պետք է համապատասխանի նրանց հասակին և տարիքին Կանոնակարգի 13 Հավելվածի, աղյուսակի տվյալների համաձայն:

Քաղաքացիական ավիացիայի կարգավարական բաժանմունքներ ընդունվող անձանց համար (կարգավարների) մարմնի համաչափ զարգացման դեպքում հասակի, մարմնի զանգվածի և ոտքերի երկարության սահմանափակումներ չկան:

Քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուների ֆիզիկական զարգացումը գնահատելիս` հաշվի է առնվում տարիքը (օրգանիզմի ինտենսիվ զարգացման շրջանում մարմնի զանգվածը կարող է հետ մնալ հասակից), մարմնի զանգվածի 20%-ից ոչ ավելի դեֆիցիտը չի գնահատվում որպես անբավարար ֆիզիկական զարգացման արտահայտություն: Ինֆանտիլիզմի դեպքում ուսման պիտանիության հարցը լուծվում է ներծորաբանի կոնսուլտացիայից հետո:

Հ. 29-ի: Ավշահանգույցների ախտահարման դեպքում զննվողը ենթակա է հետազոտման մասնագետների մոտ, իսկ երբ ախտորոշումը հաստատվում է, ճանաչվում է ոչ պիտանի:

Ավշահանգույցների տուբերկուլյոզի դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի վերականգնվելու նպատակով կատարվող հետազոտությունը հնարավոր է միայն լիակատար կլինիկական ապաքինումից և հակատուբերկուլյոզային դիսպանսերի հաշվառումից հանվելուց հետո: Ակտինոմիկոզի դեպքում վերականգնումը թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի հնարավոր է լիակատար կլինիկական ապաքինումից հետո, հաշվի առնելով մաշկաբանի (սնկաբանի) եզրակացությունը, բայց ոչ վաղ, քան բուժումն ավարտելուց 1 տարի անց: Կարծրացած սպիները տարած տուբերկուլյոզային լիմֆադենիտի դեպքում տուբերկուլյոզային պրոցեսի այլ արտահայտությունների բացակայությամբ, վերաբերում են 31 հոդվածին:

Հ. 30-ի: Հոդվածում ընդգրկված են սպեցիֆիկ կամ ոչ սպեցիֆիկ էթիոլոգիայի հենաշարժողական ապարատի հիվանդություններ, ոսկրերի և հոդերի տուբերկուլյոզ, օստեոմիելիտներ, դեգեներատիվ դիստրոֆիկ պրոցեսներ, արտրոզներ, ասեպտիկ նեկրոզներ, ֆիբրոզային դիսպլազիաներ, օստեոխոնդրոպատիաներ, կրունկի խթաններ, օստեոֆիտներ, կալկուլյոզային բուրսիտներ, Դյուպյուիտրենի կոնտրակտուրա, լոգամենտիտներ:

Ողնաշարի, կոնքի, գանգի ոսկրերի հիվանդությունները հոդվածին չեն վերաբերում: Հիվանդության սպեցիֆիկ էթիոլոգիայի հաստատման, սեկվեստրալ խոռոչների, չապաքինվող խուղակների առկայության դեպքում թռիչքային կազմի անձինք և բորտուղեկցորդները ճանաչվում են թռիչքային աշխատանքին ոչ պիտանի, անկախ ֆունկցիայի խանգարման աստիճանից: Բուժման դրական արդյունքների (խուղակի փակում, սեկվեստրի բացակայություն ռենտգենային հսկողության տվյալներով) և առնվազն մեկ տարվա ռեմիսիայից հետո թռիչքային աշխատանքին պիտանիության մասին եզրակացությունը տրվում է անհատապես:

Հոդի ֆունկցիայի գնահատման ժամանակ 30.2 հոդվածին են վերաբերում խոշոր հոդերում ակտիվ շարժումների հետևյալ սահմանափակումները (անկյունների հաշվարկը կատարվում է միջնագծի հարթությունից).

- ուսային` ձեռքի ծալումը դեպի առաջ և վեր մինչև 120⁰ անկյուն, տարածումը դեպի կողք և վեր մինչև 120⁰ անկյուն, դեպի հետ մինչև 20⁰ անկյուն,

- արմնկային ծալումը մինչև 80⁰ անկյուն, արտածալումը` մինչև 160⁰ անկյուն (նախաբազկի պրոնացիայի և սուպինացիայի աննշան սահմանափակումներով),

- ճաճանչադաստակային` ափային ծալումը մինչև 120<sup>0</sup> անկյան, ափի հետին կողմի արտածալումը մինչև 165<sup>0</sup> անկյուն, կողքային շարժումը (ափի դիրքը դեպի ցած) դեպի դուրս` 165⁰ անկյուն, դեպի ներս` 175⁰ (չափման առանցքն անցնում է երրորդ մատով),

- կոնքազդրային` ծալումը մինչև 100<sup>0</sup> անկյուն, արտածալումը մինչև 175<sup>0</sup> անկյուն, տարածումը` մինչև 20⁰ անկյուն, ռոտացիան դեպի ներս` 30⁰ (ըստ ոտնաթաթի դիրքի),

- ծնկային ծալումը մինչև 90⁰ անկյուն, արտածալումը մինչև 170⁰ անկյուն, կողքային և խաչաձև կապանների լիակատար պահպանումով,

- սրունքաթաթային ծալումը դեպի հետ` մինչև 80⁰ անկյուն, ներբանային մինչև 110⁰ անկյուն,

- ստորին ծնոտային բերանը բացելն առնվազն 3 սմ լայնությամբ:

Ավելի բարձր աստիճանի շարժումների բոլոր սահմանափակումները հոդերում վերաբերում են զգալի չափով ֆունկցիաները խանգարող կատեգորիային (հ. 30.1):

Թռիչքային անձնակազմի անդամների քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային ուսումնական հաստատություններ ընդունվողների մկանային ուժն ուժաչափման ժամանակ պետք է լինի աջ ձեռքի համար` առնվազն 35 կգ, ձախի համար` 30 կգ: Ձախլիկների մոտ հնարավոր է հակառակ հարաբերակցությունը:

Քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային ուսումնական հաստատություն ընդունվող բորտուղեկցորդի մասնագիտություն սովորելու թեկնածուի, որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի անցնողի համար, ոտքերի վարուսային (Օ-աձև) ծռվածությունն ազդրոսկրերի միջային կոճերի 5 սմ-ից ոչ ավելի միջտարածության դեպքում և ոտքերի վալգուսային (X-աձև) ծռումը մեծ ոլոքների ներսի պճեղների միջև 5 սմ-ից ոչ ավելի գնահատվում է որպես ֆունկցիան աննշան չափով խանգարող: Մյուս զննվողների համար ոտքերի վարուսային և վալգուսային ծռումը համապատասխան կետերի միջև մինչև 9 սմ հեռավորության դեպքում գնահատվում է որպես ֆունկցիան աննշան չափով խանգարող: Նշված տվյալները գերազանցող ցուցանիշները դիտարկվում են որպես ֆունկցիան զգալի չափով խանգարող (հ. 30.1):

Մկանների, կապանների, ջլերի, ոսկրերի և հոդերի վիրահատությունից հետո պիտանիությունը թռիչքային ուսուցմանը, թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին որոշվում է ֆունկցիաների վերականգնումից հետո: Ձեռքի կամ ոտքի թույլատրելի կարճացումը պետք է լինի 4 սմ-ից ոչ ավելի, բայց օդաչուի ոտքի երկարությունը պետք է լինի առնվազն 73 սմ:

Չբարդացած սովորական դարձած հոդախախտումների, կեղծ հոդերի վիրահատական բուժման ցուցումների դեպքում, դրանցից հրաժարվելիս` զննվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի համաձայն 30.1. հոդվածի:

Ոսկրերի կոտրվածքից, ստորին վերջույթների հոդերի պլաստիկ վիրահատությունից հետո պարաշյուտային թռիչքների թույլատրվում են ոչ վաղ, քան կոտրվածքից կամ վիրահատությունից 12 ամիս անց: Օսթեոսինթեզի դեպքում մանր տանտալային կառուցվածքների կիրառումը, եթե մետալոզի ախտանշաններ չկան, չեն խոչընդոտում թռիչքային կարգավարական աշխատանքը շարունակելուն և ուսուցմանը քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում: Մյուս մետաղական կոնստրուկցիաները թռիչքային աշխատանքում (ուսման մեջ) մինչև վերականգնվելու պահը պետք է հեռացվեն:

Հ. 31-ի: Տեղեկագրվում են այրվածքների, մաշկապատվաստումների, ցրտահարման հետևանքներով անձինք: Մաշկի ընդարձակ տափակ սպիների դեպքում (մարմնի մակերեսի 20% ավելին), անկախ դրանց վիճակից և ֆունկցիայի խանգարման աստիճանից, քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուները և որպես բորտուղեկցորդներ աշխատանքի ընդունվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի: Հետվիրահատական սպիները հոդվածին չեն վերաբերում:

Հ. 32-ի: Ձեռքի մատի բացակայություն է համարվում, առաջինի համար` 1 մատնահատվածի բացակայությունը, մնացած բոլորի համար` 2 մատնահատվածների բացակայությունը: Մեկ (ցանկացած) մատի, բացի Հ. 32.2 նշվածներից, ձեռքի (ձախ, աջ) երկու մատների եղունգային մատնահատվածների բացակայությունը մնացած մատների և ամբողջությամբ դաստակի նորմալ ֆունկցիայի պահպանման պայմանների դեպքում, խոչընդոտ չի հանդիսանում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին, օդաչուի մասնագիտություն սովորելու թեկնածուները ճանաչվում են ոչ պիտանի: Պիտանիության գնահատումը ձեռքերի մատների, դաստակի այլ դեֆեկտների դեպքում սահմանվում է դաստակի ֆունկցիայի պահպանման աստիճանով: Անհրաժեշտության դեպքում թռիչքային կազմի` մատների արատներ ունեցող անձանց վերաբերյալ եզրակացությունը տրվում է վարժասարքի վրա ստուգելուց հետո (վարժասարքի հրահանգչի եզրակացությունը կցվում է):

Հ. 33-ի: 33.1. հոդվածին են վերաբերում ոտնաթաթի բացակայությունը, ոտնաթաթի բնածին և ձեռքբերովի ախտաբանությունը, որը խանգարում է նրա ֆունկցիան և դժվարացնում է քայլելը (ծուռթաթություն, ոտնաթաթի վարուսային կամ վալգուսային դեֆորմացիա, III աստիճանի հարթաթաթություն, մուրճանման մատներ, I մատի լատերալ շեղում ավելի քան 15⁰-ով): Կարգավարների վերաբերյալ կիրառվում է անհատական գնահատում: Ոտնաթաթի I մատի բացակայությունը խոչընդոտ է հանդիսանում թռիչքային ուսուցման և բորտուղեկցորդների աշխատանքի համար: Թռիչքային աշխատանքը, բորտուղեկցորդի աշխատանքը շարունակելու եզրակացությունը տրվում է անհատապես:

Մեկ մատի (բացի առաջինից) բացակայությունը, երկու մատների սերտաճումը` ոտնաթաթի ֆունկցիայի պահպանման դեպքում, չի խոչընդոտում թռիչքային ուսուցմանը: Ոտնաթաթի մատի բացակայություն է համարվում մատի լրիվ բացակայությունը:

I աստիճանի և II աստիճանի սկզբնական ձևի հարթաթաթությունը խոչընդոտ չի հանդիսանում ուսուցման համար: Հարթաթաթության աստիճանը գնահատելու համար սահմանվում է պոդոմետրիկ ինդեքս հետևյալ բանաձևով` (Բx100) Ե, որտեղ Բ-ն ոտնաթաթի բարձրությունն է մմ-ով, Ե-ն ոտնաթաթի երկարությունն է մմ-ով չափված կանգնած վիճակում: Ոտնաթաթի բարձրությունը չափվում է հատակից մինչև վեգոսկրի բարձրագույն կետը, իսկ երկարությունը` ոտնաթաթի ուրվագծով (թղթի վրա) առաջին մատի և ներբանի ամենահեռու կետերի միջև: Պոդոմետրիկ ինդեքսի մեծությունը նորմալ կամարի դեպքում 29-31: Ինդեքսի 27-29 մեծությունը համապատասխանում է I աստիճանի հարթաթաթությանը, 26-27` II աստիճանի հարթաթաթությանը: Անհրաժեշտության դեպքում կամարի բարձրության ավելի ճշգրիտ որոշման համար անհրաժեշտ է օգտվել ռենտգենոլոգիական մեթոդից: Հարթաթաթությունը ներբանային կամարի 20 մմ-ից ցածր բարձրությամբ (դիմահար ոտնաթաթի ռենտգենագրության դեպքում) սահմանում է թռիչքային ուսուցման ոչ պիտանիությունը:

Հ. 34-ի: Ողնաշարի ոսկորներում դեգեներատիվ դիստրոֆիկ պրոցեսների դեպքում, առանց ողնաշարի ֆունկցիայի սահմանափակման, ցավային և ներվարմատային համախտանիշի, եզրակացությունն արվում է համաձայն 34.3. հոդվածի: Ներվարմատային համախտանիշի դեպքում որոշումն ընդունում է նյարդաբանը:

Ողնաշարի տուբերկուլյոզի դեպքում կիսահոդախախտումով ողերի մարմնի կոտրվածքից հետո (անկախ պրոցեսի փուլից և ֆունկցիոնալ վիճակից) զննվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Մեկ կամ երկու ողերի մարմնի կոմպրեսիոն կոտրվածքից հետո զննումը կատարվում է համաձայն 34.3. հոդվածի, բայց ոչ ավելի վաղ, քան վնասվածք ստանալուց, վիրահատությունից 12 ամիս անց: Թռիչքային ուսումնական հաստատությունների կուրսանտները պարաշյուտային թռիչքների չեն թույլատրվում: Լայնաձիգ ելունների և փուշելունների կոտրվածքների դեպքում, եթե բացակայում է ցավային և ներվարմատային համախտանիշը, զննվողներն առողջանալուց հետո թույլատրվում են աշխատանքի և ուսուցման առանց սահմանափակումների:

Սկավառակի ճողվածքի պատճառով լամինէկտոմիայից հետո պիտանիությունը թռիչքային աշխատանքին սահմանվում է ոչ ավելի վաղ, քան վիրահատությունից 6 ամիս անց:

Ախտաբանական կիֆոզի բոլոր տեսակների դեպքում սահմանվում է ոչ պիտանիություն թռիչքային աշխատանքին և ուսուցմանը: Ախտաբանական կիֆոզի թվին չի դասվում կեցվածքի անոմալիան («կլոր մեջք»):

Դիֆերենցիալ ախտորոշման համար անհրաժեշտ է ողնաշարի ռենտգենագրություն:

I աստիճանի պատանեկան սկոլիոզը նորմալ ֆիզիկական զարգացման դեպքում, բնածին սակրալիզացիան, լյումբալիզացիան, ողերի աղեղնակների տրոհումը, որոնք չեն ուղեկցվում ողնաշարի, կոնքային օրգանների ֆունկցիայի խանգարումով, ցավային համախտանիշով, խոչընդոտ չեն հանդիսանում թռիչքային և կարգավարական մասնագիտություն սովորելու համար: Սկոլիոզի անկյունը որոշվում է Կոբբայի մեթոդով, ըստ ողնաշարի ռենտգենագրության, որը կատարվում է կանգնած վիճակում: I աստիճանի դեպքում սկոլիոզի անկյունը չպետք է անցնի 10⁰-ից:

Կոնքոսկրերի կոնսոլիդացված կոտրվածքների դեպքում զննումը, համաձայն 34.2. և 34.3. հոդվածների կատարվում է առողջանալուց հետո, բայց ոչ ավելի վաղ, քան վնասվածքից 6 ամիս անց:

Պիտանիությունը թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին ողնաշարի և կոնքոսկրերի հիվանդությունների, վնասվածքների դեպքում որոշում է վիրաբույժը նյարդաբանի հետ միասին: Ինֆեկցիոն-ալերգիկ ծագման սպոնդիլոարտրիտները (Բեխտերևի-Շտրյումպելլի-Մարի հիվանդություն, Ռեյտերի հիվանդություն և այլն) վերաբերում են պիտանիության ստանդարտների թերապևտիկ բաժնին:

Հ. 35-ի: Խրոնիկական օստեոմիելիտ հիվանդությունները, որոնք արտահայտվում են գանգոսկրերի եզակի նոսրացման օջախներով` բարորակ ընթացքով և նյարդաբանական խանգարումների բացակայությամբ (էոզինոֆիլային գրանուլյոմա, քսանտօմա), վերաբերում են հ. 35.1.-ին: 35.2. հոդվածը ներառում է դիմային գանգոսկրերի վնասվածքների և հիվանդությունների հետևանքները, ինչպես և խրոնիկական հիվանդությունները, որոնք չեն առաջացնում դեմքի այլանդակում, ծամելու ֆունկցիայի խանգարում, չեն խանգարում բերանը բանալուն և դիկցիային: Գլխի վնասվածքների, գանգոսկրերի և գանգուղեղի վիրահատության հետևանքների դեպքում զննումը կատարում է նյարդաբանը:

Հ. 36-ի: Մաշկի և ստորին շրթունքի I աստիճանի քաղցկեղը բացառություն է 36.1 հոդվածից: Բուժման շրջանում սահմանվում է ժամանակավոր անաշխատունակություն: Մասնագիտական աշխատունակության հարցը լուծում է վիրաբույժը` հաշվի առնելով ուռուցքաբանի եզրակացությունը և պերիֆերիկ արյան ցուցանիշների նորմալացումը: Վերականգնումը թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին, համաձայն 36.2. հոդվածի անհատական գնահատականի հնարավոր է I և II աստիճանի հետևյալ ուռուցքների բուժումից հետո` վահանաձև գեղձի, կաթնագեղձի, փափուկ հյուսվածքների, ստամոքսի, աղիների (բացի ուղիղ աղիից), կոկորդի, արգանդի վզիկի:

Տեղեկագրվողի մոտ ուռուցքային պրոցեսի կրկնման կամ տարածման բացակայության դեպքում, օրգանիզմի ֆունկցիաների լիակատար և կայուն վերականգնման դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի վերականգնելու հարցը դիտարկվում է հետևյալ ժամկետներում.

- ստամոքսի և աղիների քաղցկեղի դեպքում ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 2 տարի անց,

- կոկորդի, կաթնագեղձի, վահանաձև գեղձի, արգանդի վզիկի քաղցկեղի դեպքում ոչ վաղ, քան բուժումից (ճառագայթային, վիրահատական, կոմբինացված) 1.5 տարի անց:

Թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի վերականգնման եզրակացությունը տրվում է, ըստ համակողմանի խորացված հետազոտության արդյունքների` մասնագիտացված բժշկական հաստատությունում: Բժշկաթռիչքային հանձնաժողովին ներկայացվող բուժփաստաթղթերում պետք է նշվեն ուռուցքի ստադիան, լայնածավալ պաթոմորֆոլոգիական եզրակացությունը (ուռուցքի աճի անատոմիական տեսակը, նրա մորֆոլոգիական բնութագիրը, ռեգիոնար ավշահանգույցների վիճակը) և կատարված բուժումը (վիրաբուժականի համար` ամսաթիվը, վիրահատության բնույթը և հետվիրահատական շրջանի ընթացքը, ճառագայթայինի համար` ճառագայթահարման ժամկետները և մեթոդիկան, գումարային օջախային դոզան, ընդհանուր և տեղային ճառագայթային ռեակցիան): Կատարված բուժման բնույթից կախված` հոդվածը կիրառվում է մյուս հոդվածների հետ համատեղ (40 հոդվածը` որովայնի խոռոչի օրգանների վիրահատության դեպքում, 42 հոդվածը` կրծքավանդակի օրգանների վիրահատության դեպքում և այլն):

ՀՈԴՎԱԾԻՆ ՉԵՆ ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ և ՊԵՐԻՖԵՐԻԿ ՆՅԱՐԴԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ, ԱՉՔԵՐԻ և ՔԻԹ-ԿՈԿՈՐԴ-ԱԿԱՆՋԻ ՕՐԳԱՆՆԵՐԻ ՈՒՌՈՒՑՔՆԵՐԸ:

Հ. 37-ի: Հոդվածին վերաբերում են, բացի իսկական ուռուցքներից ոսկրակռճիկային էկզոստոզները, հանգուցային խպիպը, բուշտային գոյացությունները` անկախ դրանց բնույթից: Վիրահատական բուժման չենթարկվող ուռուցքների դեպքում, կախված դրանց տեղայնացման չափերի, հարևան օրգանների հետ անատոմիական փոխհարաբերությունների, շրջակա օրգանների և այն օրգանի, որոնցից դրանք ծագում են, ֆունկցիաների խանգարման հնարավորության հետ, կիրառվում է 37.1. հոդվածը:

Աշխատանքի և ուսուցման թույլատրելու ժամկետն ուռուցքի հեռացումից հետո որոշվում է ըստ վիրահատության բնույթի և վիրահատության ելքի:

Ուսումնական հաստատություններ և աշխատանքի, որպես բորտուղեկցորդներ ընդունվողները, ովքեր նախքան այդ վիրահատվել են բարորակ ուռուցքների կապակցությամբ, ԲԹՀ են ներկայացնում տեղեկանք` կատարված վիրահատության բնույթի նկարագրությամբ և պաթոհյուսվածքաբանական հետազոտությունների տվյալներով:

37.3. հոդվածը կիրառվում է ոչ մեծ չափերի բարորակ ուռուցքների դեպքում:

Ստամոքսաաղիքային ուղու և շնչառական օրգանների բարորակ ուռուցքների դեպքում բժշկական տակտիկայի հարցը լուծում է ուռուցքաբանը (պրոկտոլոգը): Քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններ ընդունվող անձինք և նորից աշխատանքի ընդունվողները, ովքեր ունեն ուռուցքներ, վերաբերող 32.2. հոդվածին, ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի և ուսուցման վերականգնվելու հարցը հանգուցային խպիպի հեռացումից հետո դիտարկում է թերապևտը ոչ վաղ, քան 6 ամիս անց:

Արտաքին սեռական օրգանների ուռուցքների և բուշտերի հեռացման հարցը լուծվում է գինեկոլոգի (ուրոլոգի) կոնսուլտացիայից հետո: Արգանդի վզիկի ուղու պոլիպները ենթակա են վիրահատական բուժման: Այն հետազոտվողները, որոնց մոտ հայտնաբերվել են առանց ախտանիշների ընթացող արգանդի միոմաներ, ենթակա են դիսպանսեր հսկողության, իսկ բորտուղեկցորդների գծով ուսուցման թեկնածուները և այդ աշխատանքին անցնողները ճանաչվում են ոչ պիտանի: Միոմայի աճի, դաշտանի խանգարման դեպքում ցուցված է վիրահատական բուժում:

ՀՈԴՎԱԾԻՆ ՉԵՆ ՎԵՐԱԲԵՐՈՒՄ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ և ՊԵՐԻՖԵՐԻԿ ՆՅԱՐԴԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ, ԱՉՔԵՐԻ և ԼՕՐ ՕՐԳԱՆՆԵՐԻ ՈՒՌՈՒՑՔՆԵՐԸ:

Հ. 38-ի: Հոդվածը ներառում է դիվերտիկուլները, սպիական փոփոխությունները, կարդիոսպազմները: Սովորելու թեկնածուները, ինչպես և բորտմեխանիկ և բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվողները, որոնց կերակրափողը վիրահատված է, անկախ բուժման ելքից, ճանաչվում են ոչ պիտանի: Դիվերտիկուլի վիրահատական բուժման բարենպաստ ելքի դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի պիտանիության հարցը դիտարկվում է ստացիոնար հետազոտություններից հետո, ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 6 ամիս անց:

Կերակրափողի 2,0-2,5 սմ դիվերտիկուլների չափերի դեպքում, որը չի արգելակում կոնտրաստ նյութի անցումը, չի ուղեկցվում դիվերտիկուլիտով և կերակրափողի ֆունկցիայի խանգարումով, կիրառվում է 38.2 հոդվածը

Հ. 39-ի: Որովայնապատի ճողվածքները ենթակա են վիրահատության, զննվողները թույլատրվում են աշխատանքի (ուսուցման), ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 5-6 շաբաթ անց:

Մինչև 4 սմ տրամագծով ուղիղ աճուկային ճողվածքների դեպքում ցավային համախտանիշի բացակայությամբ, թույլատրվում է վիրահատությունը միջհանձնաժողովային շրջանում:

1 սմ ոչ ավելի տրամագծով պորտի ճողվածքների դեպքում վիրահատության ցուցում է հանդիսանում ցավային համախտանիշը:

 Պորտային և աճուկային օղակների լայնացումը, առանց ճողվածքային դուրս ցցման, ախտորոշում սահմանելու հիմք չի հանդիսանում:

Որովայնի ուղիղ մկանների դիաստազի, որովայնի սպիտակ գծի նախաորովայնային լիպոմաների դեպքում քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուները ճանաչվում են ոչ պիտանի, իսկ զննվողների մյուս խմբերը, սուբյեկտիվ խանգարումների բացակայության դեպքում, կարող են կատարել իրենց աշխատանքը, բացի այն անձանցից, ովքեր աշխատանքի են ընդունվում որպես բորտուղեկցորդ:

Ստոծանու ճողվածքները տարբերակված մոտեցում են պահանջում, ստոծանու տրավմատիկ ճողվածները, ինչպես և կերակրափողի անցքի ճողվածքները, որոնք առաջացնում են կերակրափողի և ստամոքսի ֆունկցիոնալ խանգարումներ (պարաէզոֆագեալ, հսկա, կարճ կերակրափող և այլն), կանխորոշում են զննվողների ոչ պիտանիությունը: Անհատական գնահատման բովանդակություն են հանդիսանում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի պիտանիության սահմանումը ստոծանու կերակրափողային անցքի սահող (աքսիալ) ճողվածքների դեպքում, որոնք չեն ուղեկցվում ռեֆլյուքս-էզոֆագիտով, և ոչ պիտանիության սահմանումը սահուն ճողվածքների դեպքում, որոնք ուղեկցվում են ռեֆլյուքս-էզոֆագիտով, ինչպես նաև ստոծանու կերակրափողային անցքի և նրա գմբեթի ճողվածքների մնացած տիպերի դեպքում բուժման ուղարկելով: Բարենպաստ ելքի դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի հարցը դիտարկվում է ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 12 ամիս անց, նախնական ստացիոնար հետազոտումով:

Հ. 40-ի: Տեղեկագրվողին, որը որովայնի խոռոչի օրգանների վրա վիրահատություն է տարել, ինչն էլ առաջ բերել այդ օրգաններից որևէ մեկի լիակատար կամ մասնակի հեռացում կամ ֆունկցիոնալ խանգարում, անհրաժեշտ է ճանաչել ոչ պիտանի այն ժամկետում, քանի դեռ այդ վիրահատության հետ մանրակրկիտ ծանոթանալուց հետո եզրակացություն չի տրվի առ այն, որ վիրահատության հետևանքները չեն հանգեցնի աշխատունակության կորստին թռիչքի ընթացքում կամ այլ մասնագիտական պարտականությունների կատարման ժամանակ: Վիրահատական բուժման հաջող ելքի դեպքում աշխատանքի թույլատրելու և ուսումը շարունակելու հարցը լուծվում է հետևյալ վիրահատությունից հետո ընկած ժամկետներում.

- առանց ներքին օրգանների վնասման որովայնի խոռոչի թափանցող վերքերի, սուր կամ խրոնիկական ապենդիցիտի պատճառով ապենդէկտոմիայի, Մեկկելիի դիվերտիկուլի հեռացման դեպքերում` ոչ վաղ, քան առողջանալուց 5-6 շաբաթ անց,

- ներքին օրգանների վնասումով թափանցող վերքերի, ինչպես նաև պերիտոնիտով չբարդացված վիրահատությունների դեպքում` ոչ ավելի վաղ, քան առողջանալուց 6 ամիս անց,    

- որովայնի խոռոչի օրգանների տարածված պերիտոնիտով բարդացած վնասվածքների կամ հիվանդությունների դեպքում` ոչ վաղ, քան առողջանալուց 12 ամիս անց:

Թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի վերականգնվելու և ուսումը շարունակելու հարցը ներքին օրգանների ֆունկցիաների խանգարման բացակայության դեպքում դիտարկվում է ստացիոնար հետազոտությունից հետո:

Կպումային հիվանդության, աղեոլորքի չվերացված պատճառի և ենթաստամոքսային գեղձի վրա վիրահատության դեպքում զննվողները վերականգնման ենթակա չեն:

Ստամոքսի, տասներկումատնյա աղիքի խոցային հիվանդությունների պատճառով կատարված վիրահատությունից և դրա բարդություններից, խոլեցիստէկտոմիայից, համակարգային հիվանդության պատճառով սպլենէկտոմիայից հետո բժշկական եզրակացությունը տալիս է վիրաբույժը թերապևտի հետ միասին:

ՈՒսման թեկնածուները և քաղաքացիական ավիացիայում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի ընդունվող անձինք որովայնապատի վրա հետվիրահատական սպիների առկայության դեպքում ԲԹՀ տեղեկանք են ներկայացնում տարած վիրահատության բնույթի մասին: Զարգացման անոմալիաների, որովայնի խոռոչի օրգանների վնասվածքների, ոչ ուռուցքային հիվանդությունների, այդ թվում` խոցային հիվանդության, խոլեցիստիտի և լեղաքարային հիվանդությունների, սուր և խրոնիկական պանկրեատիտի, աղիքների ստրանգուլյացիոն անթողունակության և աղեոլորքի կապակցությամբ տարած վիրահատությունից հետո ուսման թեկնածուները և քաղաքացիական ավիացիայում աշխատանքի ընդունվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի: Խրոնիկական ապենդիցիտի դեպքում ցուցված է վիրահատական բուժում:

Ապենդիկուլյար ինֆիլտրատի դեպքում թռիչքային կազմի անձինք և անձինք, որոնք պատկանում են անձնակազմի սպասարկող կազմին, ճանաչվում են ոչ պիտանի: Վերականգնումն աշխատանքում հնարավոր է միայն վիրահատական բուժումից հետո:

Դոլիխոսիգման առանց կլինիկական արտահայտությունների որակազրկման ցուցանիշ չի հանդիսանում, քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուները և որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Հ. 41-ի: Էպիթելիալ պոչուկային ուղիների հայտնաբերման դեպքում կուրսանտների համար նախատեսվում է վիրահատական բուժում, բուժման բարենպաստ արդյունքների դեպքում թույլատրվում է շարունակել ուսումը:

Թութքի, խրոնիկական պարապրոկտիտի, էպիթելիալ պոչուկային ուղիների վիրահատական բուժման դեպքում պիտանիության հարցը դիտարկվում է առողջանալուց հետո, բայց ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 4 շաբաթ անց, ուղիղ աղիքի արտանկման և անալ սեղմամկանի անբավարարության դեպքում` ոչ վաղ, քան 6 ամիս անց:

Թութքի հաճախակի սրացումներ են համարվում ամենամյա միակի սրացումները 3 տարվա ընթացքում անընդմեջ կամ երկու անգամից ավելի սրացումները 1 տարվա ընթացքում:

Միակի ցմքած արտաքին թութքային հանգույցների առկայության դեպքում ախտորոշում չի արվում:

Շեքի կոնդիլոմատոզը դիտարկվում է համաձայն 41.2. հոդվածի` մաշկավեներոլոգի կոնսուլտացիայից հետո: ՈՒղիղ աղիքի պոլիպների և պոլիպոզի դեպքում կիրառվում են 37 հոդվածի դրույթները:

Հ. 42-ի: Կրծքային պատի ցանկացած նշանակալի վնասվածքների դեպքում` կրծքավանդակի փոսընկածությամբ, որոնք հանգեցնում են շնչառական ֆունկցիայի նվազման, զննվողը համարվում է ոչ պիտանի թռիչքային աշխատանքի:

Կրծքախոռոչի և միջնապատի օրգանների հիվանդությունների կապակցությամբ վիրահատությունից հետո զննվողները համարվում են ոչ պիտանի թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի և ուսման: Կրծքային վիրաբուժության հետվիրահատական հետևանքների անհատական գնահատումը թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի և ուսումը շարունակելու պիտանիության հարցի լուծման համար կատարվում է թերապևտի հետ միասին, ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 6 ամիս անց, հարցը լուծվում է ստացիոնար հետազոտումից հետո: Տվյալ դրույթը կիրառվում է նաև տրավմատիկ պնևմոթորաքսի դեպքերում:

Կրծքավանդակի պատի մեջ կամ թոքերի հյուսվածքներում օտար մարմինների առկայությամբ, որոնք հեռու են խոշոր անոթներից, սրտից, չեն տալիս կլինիկական արտահայտություններ, և արտաքին շնչառության ֆունկցիայի լավ պահպանման դեպքում բժշկական եզրակացությունը տրվում է անհատապես, քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային հաստատություններում սովորելու թեկնածուները ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Կրծքավանդակի թափանցող վնասվածքների դեպքում, առանց ներքին օրգանների վնասման պիտանիության, հարցը լուծվում է առողջանալուց հետո:

Հ. 43-ի: Հոդվածը ներառում է զարկերակների աճախցանող հիվանդությունները (էնդարտերիիտ, Ռեյնոյի համախտանիշ), աթերոսկլերոտիկ օկկլյուզիաները, անևրիզմաները, երակների վարիկոզային լայնացումները, տրոմբոֆլեբիտը, ֆլեբոտրոմբոզը, փղախտը, անոթների վնասվածքների և դրանց վրա վիրահատությունների հետևանքները:

Երակների վարիկոզային լայնացման դեպքում տրոֆիկ խանգարումների նշաններով, արյան շրջանառության դեկոմպենսացիայի ժամանակ վերահանգուցային մաշկի բարակելու դեպքում` դրանց պատռվելու վտանգով, զննվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի: Թռիչքային աշխատանքի թույլատրելու հարցը ստորին վերջույթների երակների վարիկոզային լայնացման վիրահատական բուժումից հետո լուծվում է ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 3 ամիս անց: Կրկնվելու դեպքում բորտուղեկցորդները ճանաչվում են ոչ պիտանի, մնացած II-III սյունակներով զննվողների հանդեպ կիրառվում է անհատական գնահատում` հաշվի առնելով արյան շրջանառության խանգարման աստիճանը:

Զարկերակային անևրիզմաների և օկկլյուզիաների վիրահատական բուժման դրական ելքի դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին պիտանի լինելու հարցը լուծվում է ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 1 տարի անց, ըստ ստացիոնար հետազոտման արդյունքների:

Հ. 44-ի: Ամորձու հեռացման վիրահատություն տարած անձինք (կրիպտորխիզմի բոլոր տեսակների դեպքում) ուսման համար պիտանի են ճանաչվում: Կրիպտորխիզմի վիրահատական բուժումից հետո` ամորձու իջեցումով պիտանիությունը թռիչքային ուսուցմանը որոշվում է ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 6 ամիս անց, պայմանով, որ ամորձին գտնվում է փոշտում և ոչ թե նրա արմատի մոտ:

Ամորձու, սերմնածորանի ջրգողության դեպքում ցուցված է վիրահատական բուժում: Կուրսանտները թույլատրվում են ուսման վիրահատությունից 6-8 շաբաթ անց, թռիչքային, կարգավարական կազմը և բորտուղեկցորդները` ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 2 ամիս անց:

Սերմնածորանի երակների չափավոր լայնացման դեպքում (առանց երակների արտահայտված կոնգլոմերատի, որովայնային ճնշամկանների լարման դեպքում դրանց զգալի մեծացման) ուսման թեկնածուները պիտանի են ճանաչվում: Սերմնածորանի երակների լայնացման վիրահատական բուժումից հետո ուսման թեկնածուի պիտանիության հարցը դիտարկվում է ոչ վաղ, քան 3 ամիս անց, թռիչքային (կարգավարական) կազմը և բորտուղեկցորդները թույլատրվում են աշխատանքի առողջանալուց հետո, բայց ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 6 շաբաթ անց:

Ամորձու և մակամորձու բուշտերը դիտարկվում են 37 հոդվածում:

Հ. 45-ի: Ամորձու, մակամորձու տուբերկուլյոզի բուժումից (կոնսերվատիվ, վիրահատական) և հակատուբերկուլյոզային դիսպանսերից հաշվառումից հանվելուց հետո անձը թույլատրվում է թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի և ուսումը շարունակելու` ըստ ստացիոնար հետազոտման արդյունքների:

Տուբերկուլյոզի կապակցությամբ նեֆրէկտոմիա տարած անձինք ճանաչվում են ոչ պիտանի թռիչքային աշխատանքին, որպես բորտուղեկցորդ, աշխատելու և ուսումը քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային ուսումնական հաստատություններում շարունակելուն: Որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվողներն անամնեզում միզասեռական օրգանների տուբերկուլյոզ ունենալու դեպքում ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Հ. 46-ի: Քարի ընկնելուց, երիկամախիթից հետո` պայմանավորված աղաթափումով կամ առանց դրա, նախատեսվում է ստացիոնար հետազոտություն հետագա զննումով: Միզատար ուղիների ախտաբանության բացակայության և երիկամների բնականոն ֆունկցիայի դեպքում կիրառվում է 46.2. հոդվածը: Երիկամների ֆունկցիայի խանգարման դեպքում զննվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի 3 ամսով` հետագա ստացիոնար հետազոտումով:   

Քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային ուսումնական հաստատությունների կուրսանտները (անկախ ուսման տարուց), ինչպես նաև բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի 46.2 հոդվածով:

Համաձայն 46.2. հոդվածի, թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի թույլատրված անձինք պետք է գտնվեն հսկողության տակ հետևյալ կարգով.

- հսկողության առաջին տարում կցված ավիացիոն բժշկի կողմից կատարվում է ամենամսյա զննում և հանձնվում է մեզի անալիզ (կրկնակի անալիզներ առնվազն 5 անգամ, հսկողության տակ վերցվում է մեզը), ինչպես նաև եռամսյակը մեկ կատարվում է զննում վիրաբույժի (ուրոլոգի) կողմից, 

- հսկողության երկրորդ տարում եռամսյակը մեկ հանձնվում է մեզի անալիզ և կատարվում է զննում վիրաբույժի (ուրոլոգի) կողմից 6 ամիսը մեկ,

- հերթական զննման ժամանակ պարտադիր է ընդհանուր ուրոգրությունը, ըստ ցուցումների-ստացիոնար հետազոտության: 4 տարվա ընթացքում հիվանդության բացասական դինամիկայի բացակայության դեպքում լրացուցիչ հետազոտությունները կատարվում են ըստ ցուցումների:    

Միզաթթվային դիաթեզներն առանց կլինիկական արտահայտությունների ցուցումներ են համարվում ԲԹՀ վիրաբույժի հսկողության համար:

Հ. 47-ի: Երիկամների, միզուղու վրա վիրահատություններ տարած զննվողներին հարկ է ոչ պիտանի ճանաչել այնպիսի ժամկետով, քանի դեռ այդ վիրահատության հետ մանրակրկիտ ծանոթանալուց հետո եզրակացություն չի տրվի առ այն, որ վիրահատության հետևանքները չեն հանգեցնի աշխատունակության կորստի մասնագիտական պարտականությունների կատարման ընթացքում: Աշխատանքում վերականգնելու, ուսումը շարունակելու հարցը դիտարկվում է ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 6 ամիս անց` ըստ ստացիոնար հետազոտման արդյունքների:

Երիկամների պարենխիմատոզային ֆունկցիայի թեթև աստիճանի խանգարումները, որոնք հայտնաբերվում են միայն ռադիոիզոտոպային մեթոդով, խոչընդոտ չեն հանդիսանում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքում վերականգնվելուն, համաձայն 47.2. հոդվածի:

Նեֆրէկտոմիա տարած թռիչքային անձնակազմի անձինք, կախված երիկամների ֆունկցիայի վիճակից, կարող են պիտանի ճանաչվել:

Երիկամի, միզուղիների վրա վիրահատություն տարած անձինք պետք է գտնվեն հսկողության տակ հետևյալ կարգով.

- եռամսյակը մեկ հանձնվում է մեզի անալիզ և կատարվում է զննում` վիրաբույժի (ուրոլոգի) կողմից, 

- թռիչքային աշխատանքի թույլատրելուց հետո առաջին երկու տարվա ընթացքում կատարվում է ստացիոնար հետազոտություն բժշկական զննումից առաջ, հետագայում` ստացիոնար հետազոտություններ, ըստ ցուցումների:

I, II աստիճանի նեֆրոպտոզը` առանց ֆունկցիոնալ խանգարումների, խոչընդոտ չի հանդիսանում թռիչքային աշխատանքը շարունակելուն, III աստիճանի նեֆրոպտոզի դեպքում թռիչքային կազմը համարվում է ոչ պիտանի, իսկ կարգավարական կազմի վերաբերյալ կիրառվում է անհատական գնահատում: Բեռնատար ինքնաթիռների բորտ-օպերատորները, բորտուղեկցորդները նեֆրոպտոզի առկայության դեպքում, անկախ հիվանդության աստիճանից, ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Սեռական անդամի գլխիկի էպիսպադիայի, հիպոսպադիայի գլխիկային ձևի, ֆիմոզի դեպքում թույլատրելի է քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու, թռիչքային և կարգավարական աշխատանքի պիտանիության վերաբերյալ որոշումը:

Հ. 48-ի: Հոդվածը ներառում է պիելոնեֆրիտը, ցիստիտը, ուրետրիտը, ոչ սպեցիֆիկ էթիոլոգիայի պրոստատիտը, անմիզապահությունը: Հիվանդության կրկնության դեպքում (տարվա ընթացքում երկու անգամից ավելի կամ տարեկան մեկանգամյա` երեք տարի անընդմեջ) զննվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Շագանակագեղձի քարեր ունեցող զննվողներն առանց կլինիկական արտահայտությունների, պիտանի են թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի:

Անմիզապահությամբ տառապող անձինք ճանաչվում են ոչ պիտանի: Որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվող անձինք խրոնիկական ոչ սպեցիֆիկ հիվանդությունների դեպքում ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Հ. 49-ի: Խրոնիկական կրկնվող էկզեման (այդ թվում` սահմանափակված ականջախեցու, դաստակի, դեմքի, պարանոցի, սեռական օրգանների շրջանում) հիմք է ծառայում` թռիչքային աշխատանքին և թռիչքային ուսուցմանը ոչ պիտանի լինելու մասին եզրակացություն տալու համար:

Էկզեմայի թեթև ձևերի դեպքում զննվողները ենթակա են բուժման, ուսուցման թեկնածուները ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Կոնդիլոմատոզը շեքի և սեռական օրգանների շրջանում ենթակա է բուժման (պարտադիր շիճուկաբանական հետազոտումով), ապաքինումից հետո զննվողները պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 50-ի: Իխտիոզի թեթև ձևերի (մաշկի մակերեսի մինչև 20 տոկոս), թեթև ձևի թեփատու որքինի` սահմանափակ տեղայնացման դեպքում, ընդհանուր լավ վիճակի առկայությամբ զննվողները (բացի բորտուղեկցորդներից) պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 51-ի: Պիոդերմիայի ծանր տարածված ձևերով, դժվարությամբ բուժվող, խրոնիկական միկրոբային էկզեմայի վերածվող ձևերով տառապող զննվողները թռիչքային աշխատանքի համար ճանաչվում են ոչ պիտանի: Ռուբրոմիկոզով, տրիխոֆիտիայով, միկրոսպորիայով տառապող անձինք ենթակա են բուժման, ապաքինվելուց հետո պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 52-ի: Թռիչքային, կարգավարական կազմը, բորտուղեկցորդները և կուրսանտները ենթակա են բուժման: Ապաքինվելուց հետո նշված անձինք պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 53-ի: Տեղեկագրվողները ոչ պիտանի են ճանաչվում բուժման ողջ ընթացքում: Պիտանիության հարցը դիտարկվում է կատարյալ ապաքինումից հետո: Արյան մեջ կամ ողնուղեղային հեղուկում Վասսերմանի կայուն դրական ռեակցիայի դեպքում նույնիսկ հիվանդության կլինիկական արտահայտությունների բացակայությամբ, ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 54-ի: Տեղեկագրվողներն ապաքինումից հետո պիտանի են ճանաչվում: Բարդացումների դեպքում (էպիդիդիմիտներ, պրոստատիտներ, արտրիտներ, էնդոմետրիտներ, սալպինգոօֆորիտներ և այլն) պիտանիության մասին եզրակացությունը տրվում է համապատասխան հիվանդության հոդվածով:

Հ. 55-ի: Խրոնիկական գինեկոլոգիական հիվանդությունների դեպքում մնացորդային անատոմիական դեֆեկտներով, ֆունկցիոնալ խանգարումներով և ցավային համախտանիշով կամ բորբոքային պրոցեսի, հաճախակի սրացումների դեպքում (տարին երկու անգամ և ավելի) զննվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի: Խրոնիկական հիվանդությունների սրացման դեպքում ցուցվում է բուժում, որի ավարտից հետո կատարվում է հսկողություն երկու դաշտանային ցիկլերի ընթացքում ռեմիսիայի կայունության հարցը լուծելու համար:

Բուժման ենթակա են արգանդի վզիկի հիվանդությունները (էրոզիաներ, էնդոցերվիցիտ, էրոզացված էկտրոպիոն) տրիխոմոնիազը:

Գինեկոլոգիական վիրահատություններ տարած զննվողներին անհրաժեշտ է դիտել անհատական կարգով: Մնացորդային երևույթները (կպումնային պրոցեսը փոքր կոնքում, որը չի խանգարում օրգանների ֆունկցիան, արգանդի մարմնի, մի կողմից` հավելումների բացակայությունը, երկու կողմից` արգանդի փողերի բացակայությունը) հիմք չեն հանդիսանում որակազրկման համար:

Հ. 56-ի: Դաշտանային ցիկլի սուր, չբուժվող խանգարումներով, օլիգոդիսմենորեայով տառապող զննվողները համարվում են ոչ պիտանի թռիչքային աշխատանքներին:

Դիսֆունկցիոնալ արգանդային արյունահոսությունները ենթակա են բուժման: Բուժման և բնախոսական ֆունկցիաների վերականգնումը հսկելու նպատակով զննվողները ոչ պիտանի են ճանաչվում առնվազն 3 ամիս ժամկետով:

Դաշտանի ժամանակ թռիչքներից ազատվելու համար հիմք է ծառայում գինեկոլոգի եզրակացությունը (գինեկոլոգի բացակայության դեպքում թռիչքից ազատում է նախաթռիչքային բժշկական զննում անցկացնող բուժաշխատողը, հետագայում պարտադիր ներկայացնելով կցված ավիացիոն բժշկին գինեկոլոգի եզրակացությունը):

Հ. 57-ի: Հեշտոցի պատերի և արգանդի I, II աստիճանի իջեցումն առանց ֆունկցիոնալ խանգարումների հիմք չի հանդիսանում որակազրկման համար, ինչ վերաբերում է ուսուցման թեկնածուներին և որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի ընդունվողներին, ապա նրանք ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Վիրահատական բուժումից հետո աշխատանքում վերականգնվելու հարցը դիտարկվում է ոչ վաղ, քան 6 ամիս անց:

Հ. 58-ի: Արգանդի ոչ ճիշտ դիրքի, նրա թերզարգացման երկեղջյուր արգանդի դեպքում ֆունկցիոնալ խանգարումներով (մետրորագիա, ցավեր) ոչ պիտանիության եզրակացություն է տրվում:

Զարգացման արատները (արգանդի բացակայությունը, հեշտոցի բացակայությունը և թերզարգացումը), որոնք չեն ուղեկցվում ֆունկցիոնալ խանգարումներով, որակազրկման համար հիմք չեն հանդիսանում:

Հերմաֆրոդիտիզմի դեպքում ուսման թեկնածուները և, որպես բորտուղեկցորդ, աշխատանքի ընդունվողները ճանաչվում են ոչ պիտանի:

Հ. 59-ի: Հղիությունը համարվում է ժամանակավոր ոչ պիտանիություն թռիչքային աշխատանքի համար:

Որոշ դեպքերում նորմերից որևիցե շեղման բացակայությամբ կարող է պիտանիություն նշվել մինչև 3-ամսյա հղիություն: Գիշերային թռիչքներին թույլատրելն արգելվում է հղիությունը հաստատվելու պահից: Հղիներին վերգետնյա աշխատանքի տեղափոխելու ժամանակը սահմանում է ԲԹՀ-ն: Հղիության և ծննդաբերության հետ կապված արձակուրդի ավարտից հետո, 2 ամսվա ընթացքում տրվում է վերգետնյա աշխատանք: Թռիչքային աշխատանքի պիտանիության եզրակացությունը տրվում է երեխային կրծքով կերակրելը դադարեցնելուց հետո: Աբորտով կամ վաղաժամ ծնունդով ավարտված հղիության դեպքում թռիչքային աշխատանքում վերականգնելու ժամանակի հարցը լուծում է գինեկոլոգը: Հղիության հետ կապված` թռիչքային աշխատանքից ազատելը և ծննդաբերությունից հետո թռիչքային աշխատանքում վերականգնելն իրականացնում է ԲԹՀ-ն` մանկաբարձ-գինեկոլոգի եզրակացությամբ:

Կարգավարական կազմի անձինք հղիության կապակցությամբ աշխատանքից ազատվում են ընդհանուր հիմունքներով:

Թռիչքային աշխատանքի և որպես բորտուղեկցորդ աշխատանքի անցնող անձինք հղիության դեպքում ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 60-ի: Կոպերի քայքայումը, կամ ոչ ճիշտ գործելը, որոնք վատացնում են աչքերի պաշտպանությունը, տրիխիազը, կոպերի սպիները և սերտաճումը միմյանց միջև կամ ակնագնդի հետ, պտոզը, որը հանգեցնում է տեսադաշտի նվազման, կոպի գերաճը կամ ուռուցքը, բացառությամբ ոչ մեծ բարորակ փոփոխությունների, որոնք չեն արտահայտվում ախտանիշներով և չեն զարգանում, տրախոման (բացի բորբոքային երևույթների լիակատար բացակայության դեպքերից կոպերի շաղկապենու աննշան անատոմիական փոփոխություններով, որոնք չեն ազդում տեսողության օրգանի ֆունկցիայի վրա), խոցային բլեֆարիտները, չբուժվող խրոնիկական շաղկապենաբորբերը վերաբերում են 60.1 հոդվածին:

Հասարակ բլեֆարիտները, շաղկապենու ոչ մեծ թավշայնությունը կոպերի անկյուններում և տարզալային մասից ակնակապիճայինին անցնող հատվածում, վերաբերում են 60.2 հոդվածին:

Կեղծ թևանման փառը, պինգվեկուլան խալազիոնը, միակի մակերեսային թափանցիկ ֆոլիկուլները չեն խոչընդոտում քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններ ընդունվելուն:

Թռիչքային և կարգավարական կազմի անձինք, բորտուղեկցորդները, ովքեր ունեն ալերգիկ շաղկապենաբորբ, ֆոլիկուլյոզի և ֆոլիկուլյար շաղկապենաբորբով արտահայտված ձևեր, թևանման փառ, ինչը պահպանում է շաղկապենու բորբոքային վիճակը, կոպերի և շաղկապենու սուր հիվանդություններ, ենթակա են բուժման: Բժշկական եզրակացությունը տրվում է բուժումից հետո:

Հ. 61-ի: Հոդվածը ներառում է արցունքային ապարատի անոմալիաները, հիվանդությունները, որոնք առաջացնում են արցունքահոսություն: Արցունքատար ուղիների հիվանդությունների դեպքում բժշկական եզրակացությունը տրվում է բուժումից հետո:

Արտասվածորանների չբուժվող խոչընդոտների (օբստրուկցիաների) դեպքում զննվողները ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Ստորին արցունքակետի բացակայության, բայց վերին արցունքակետի և խողովակների նորմալ ֆունկցիայի լավ արցունքազատման դեպքում պիտանիությունը թռիչքային աշխատանքին որոշվում է անհատապես:

Հ. 62-ի: Կրկնվող կերատիտը, եղջերաթաղանթի խոցը, սպիների եղջերաթաղանթի վրա, անոթավորումը, որը հանգեցնում է տեսողական ֆունկցիայի թուլացման, կերատոկոնուսը և եղջերաթաղանթի ցանկացած տիպի դիստրոֆիան, ոսպնյակի պղտորումը (կատարակտա), որոնք ազդում են տեսողության սրության կամ տեսադաշտի վրա, աֆակիան (միակողմանի կամ երկկողմանի), ոսպնյակի տեղաշարժը (լրիվ կամ մասնակի), առջևի ուվեիտը (բացառությամբ այն դեպքերի, որոնք որևէ հետևանք չեն թողնում), հետին ուվեիտը կամ խորիորետինալ սպիների նշանները (բացառությամբ ոչ մեծ հատվածների դեգեներացիայի, որոնք չեն ազդում տեսողության կամ տեսադաշտի վրա` սովորական կլինիկական մեթոդներով ստուգելիս), անոթային թաղանթի կամ ծիածանաթաղանթի կոլոբոման վերաբերում են 62.1. հոդվածին:

Տեսողության օրգանի ֆունկցիայի բավականաչափ պահպանման համար ընդունվում է տեսողության սրությունն առանց շտկման, որը նշված է համապատասխան սյունակում կայուն երկաչյա տեսողությունը, նորմալ տեսադաշտը:

Տարած բորբոքային կամ դեգեներատիվ պրոցեսից հետո (սկլերիտ, կերատիտ, իրիտ, իրիդոցիկլիտ, ցանկացած էթիոլոգիայի ուվեիտ) բժշկական եզրակացությունը տրվում է բուժումից հետո:

Հ. 63-ի: Ցանցաթաղանթի վերափոխումը (դեգեներացիան), ներառյալ բծերի փոփոխությունները (բուշտեր, անցքեր և այլ վերափոխումներ), պիգմենտային դեգեներացիաները, ցանցաթաղանթի շերտազատումը, ռետրոբուլբարային նևրիտը, տեսողական նյարդի ցանկացած էթիոլոգիայի ատրոֆիան վերաբերում են 63.1 հոդվածին:

Ցանցաթաղանթի բորբոքային, անոթային և դեգեներատիվ բնույթի հիվանդությունների դեպքում բուժումը կատարվում է ստացիոնարում:

Բուժվելուց հետո, ցանցաթաղանթում նույնիսկ սպիների, դիստրոֆիկ փոքրիկ օջախների առկայության դեպքում, իսկ խորիորետինիտների դեպքում` հստակ սահմանագծված կոպիտ պիգմենտային օջախների առկայությամբ, որոնք չեն խանգարում տեսողության օրգանի ֆունկցիային (տեսողության սրությանը և տեսադաշտին) տրվում է պիտանիության եզրակացություն:

Պիգմենտային ռետինիտների բոլոր տեսակները հակացուցումներ են համարվում թռիչքային և կարգավարական աշխատանքին:

Տեսողական նյարդի մասնակի ատրոֆիայի դեպքում, երբ բավականաչափ պահպանվում են տեսողական օրգանի ֆունկցիաները, պիտանիության մասին եզրակացությունը տրվում է անհատապես:

Ֆիզիոլոգիական տեսադաշտի ցանկացած էթիոլոգիայի նեղացումն ավելի քան 10⁰-ով, բացարձակ սկոտոման, գունային տեսողության ձեռքբերովի խանգարումը հակացուցվածություն են համարվում թռիչքային աշխատանքը շարունակելուն: Հարաբերական սկոտոմայի դեպքում թռիչքային և կարգավարական կազմը ենթակա է ստացիոնար հետազոտման:

Սպիտակ գույնի վրա մոնոկուլյար տեսադաշտի նորմալ սահմաններն են դեպի դուրս` 90<sup>0</sup>, դեպի ներս` 55⁰, վերև` 55<sup>0</sup>, ներքև` 60⁰:

Հ. 64-ի: 64.1. հոդվածից բացառություն է հանդիսանում կոպերի մաշկի I փուլի քաղցկեղը: Առողջանալուց հետո թռիչքային աշխատանքին պիտանիության հարցը լուծվում է` հաշվի առնելով ուռուցքաբանի եզրակացությունը:

Անձինք, ովքեր ունեն բարորակ ուռուցքներ, որոնք խանգարում են տեսողության օրգանի ֆունկցիային և ենթակա չեն վիրահատական բուժման, ճանաչվում են ոչ պիտանի թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին:

Ոչ մեծ չափերի բարորակ ուռուցքը, որը չի խանգարում տեսողական օրգանի ֆունկցիան, խոչընդոտ չի հանդիսանում թռիչքային աշխատանքը շարունակելու համար: Թռիչքային կազմին թռիչքներին թույլատրելու ժամկետը բարորակ ուռուցքը հեռացնելուց հետո սահմանվում է ըստ վիրահատության արդյունքների, հաշվի առնելով ուռուցքաբանի եզրակացությունը:

Հ. 65-ի: Ակնագնդի բացակայությունը և ծանր կոնտուզիաները, ակնաթաղանթների սպիական և դեգեներատիվ փոփոխությունները, ակնակապիճի կոտրվածքը, որը վատացնում է ակնագնդի շարժունությունը կամ կապ է ստեղծում ակնախոռոչի և հարևան կառուցվածքների (գանգի խոռոչի կամ քթի հարակից խոռոչների) հետ, ընդգրկվում են 65.1 հոդվածում:

Տրավմատիկ կատարակտայի էքստրակցիայից հետո արհեստական ոսպնյակի հետագա պատվաստումով, տեսողության օրգանի ֆունկցիայի բավականաչափ պահպանման դեպքում թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքին պիտանիության հարցը դիտարկվում է ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 12 ամիս անց:

Տեսողության օրգանի վնասվածքներ, այրվածքներ տարած անձինք, ովքեր թույլատրվել են թռիչքային աշխատանքի, պետք է գտնվեն ակնաբույժի դիսպանսեր հսկողության տակ:

Հ. 66-ի: 35 տարեկանից բարձր թռիչքային և կարգավարական կազմի անձանց ներակնային ճնշումը չափվում է Մակլակովի տոնոմետրով 10 գրամ ծանրոցով, երկու տարին մեկ անգամ, իսկ 40 տարեկան դառնալուց հետո` տարին մեկ անգամ: Ծանրոցների դրոշմները նշվում են բժշկական գրքույկում: Եթե 72 ժամվա ընթացքում երկու անգամ գրանցված ներակնային ճնշումը 24 մմ սնդ/ս-ից բարձր է կամ, եթե երկու աչքերի միջև նկատված է 3 մմ և ավելի տարբերություն, կատարվում է հետազոտություն գլաուկոմայի բացահայտման նպատակով: Ախտորոշումը պետք է հաստատվի մասնագիտացված բժշկական հաստատությունում (բաժանմունքում): Գլաուկոմայի կասկածի դեպքում (ներակնային ճնշման կարգավորման խանգարում, հիպերտենզիա), հերթական զննումից առաջ կատարվում է հետազոտություն մասնագիտական բժշկական հաստատությունում (բաժանմունքում):

Ներակնային ճնշումը չափելու օրերին թռիչքային կազմի անձինք ազատվում են թռիչքներից:

Հ. 67-ի: Թռիչքային և կարգավարական կազմի անձանց մոտ միասնական շլության դեպքում մինչև 10⁰ պիտանիությունը սահմանվում է անհատապես, 10⁰ բարձր` զննվողները ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Թաքնված շլության սահմանը զննվողների մոտ երկաչյա տեսողության առկայության դեպքում, ըստ հորիզոնականի, հաշվի չի առնվում: Օդաչուների մոտ այն չպետք է անցնի 6⁰-ից:

Ուղղահայաց շեղումը թաքնված շլության դեպքում պետք է լինի 1⁰-ից ոչ ավելի` հեռավորության համար:

Հ. 68-ի: Գունային տեսողության խախտման ախտորոշումը տրվում է խախտման տեսակի և աստիճանի նշումով` ըստ ընդունված դասակարգման:

Հ. 69-ի: Տեսողության սրությունը սահմանվում է առանց շտկման և շտկումով, հետազոտումը կատարվում է Սիվցևի-Գոլովինի, Մալայանի տեստային աղյուսակների և Լանդոլտի օղակների օգնությամբ, 5 մ տարածությունից` լուսավորման ստանդարտ պայմաններում: Շարքերի համար, որոնք համապատասխանում են 0.7-ից մինչև 1.0 տեսողության սրությանը մեկ շարքում մեկ նշանից ոչ ավելի սխալի դեպքում, տեսողության սրությունը համարվում է լիարժեք` ըստ ընթերցված շարքի:

Տեսողության ցածր սրություն ունեցող թռիչքային կազմի անձինք, որոնք թռիչքի համար պիտանի են ճանաչվել շտկող լինզաներով, թռիչքները պետք է իրականացնեն միայն ակնոցով կամ կոնտակտային լինզաներով և իրենց մոտ ունենան պահեստային կոմպլեկտ: Նշված անձանց համար կարող են պահանջվել լինզաներ առանց վերին կիսաշրջանի, երկֆոկուսային կամ հնարավոր է եռաֆոկուսային ակնոցներ, որպեսզի կարդան սարքերի ցուցմունքները և քարտեզը, կամ իրենց ձեռքում գտնվող հրահանգը, ինչպես նաև առանց ակնոցը հանելու տեսնեն մեծ տարածությունների վրա դիմային ապակու միջով: Տեսողության համաֆոկուսային շտկումը մոտ տարածության վրա չի թույլատրվում:

Ակնոցից օգտվելիս` զննվողի ակոմոդացիայի մոտակա կետը պետք է գտնվի 30 սմ տարածության վրա: Այդ պահանջը չբավարարող զննվողը, չնայած դրան, կարող է պիտանի ճանաչվել, եթե նրա տեսողությունը մոտ և միջին տարածությունների վրա արդեն շտկված է, կամ նրան տվյալ պահին նման շտկում պետք չէ:

Հ. 70-ի: Ռեֆրակցիայի տեսակը և աստիճանը սահմանվում է օբյեկտիվ մեթոդով, տվյալները ստուգվում են ցիկլոպլեգիայի պայմաններում (ատրոպինի 1%-ոց լուծույթ երկու անգամ կաթեցնելով, 5 րոպեն մեկ):

0.5 D կարճատեսության, 0.5 D աստիգմատիզմի և 1.5 D հեռատեսության դեպքում, 1.0 տեսողության սրության դեպքում յուրաքանչյուր աչքի համար առանց շտկման, բժշկական գրքույկի «Ախտորոշում» տողում գրանցվում է «առողջ է», իսկ «ռեֆրակցիա» տողում արվում է համապատասխան գրանցում: Հոդվածը չի կիրառվում, եթե թռիչքային կազմի անձանց մոտ ռեֆրակցիայի աստիճանը գերազանցում է նշված նորմաները ոչ ավելի, քան 0.5 D-ով` պահանջվող տեսողության սրության առկայությամբ:

Բարդ աստիգմատիզմի դեպքերում բժշկական եզրակացությունը տրվում է` ըստ ռեֆրակցիայի տվյալների առավելագույն ամետրոպիայի միջօրեականում, և ոչ թե, ըստ աստիգմատիզմի աստիճանի:

Ռեֆրակցիայի անոմալիաների վիրահատական բուժումից (կերատոտոմիա) հետո թռիչքային աշխատանքին պիտանի լինելու հարցը որոշվում է անհատապես` ըստ ստացիոնար հետազոտման արդյունքների, վիրահատությունից 12 ամիս անց: Կերատոտոմիայից հետո բոլոր մասնագիտությունների գծով սովորելու թեկնածուները քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատությունների կուրսանտները, թռիչքային աշխատանքի ընդունվող անձինք ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Հ. 71-ի: Թռիչքային կազմի անձանց և քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատությունների կուրսանտների մոտ ակոմոդացիայի սպազմի դեպքում անհրաժեշտ է բուժում անցկացնել, բժշկական եզրակացությունը տրվում է` ըստ բուժման արդյունքների: Ակոմոդացիայի կրկնվող կայուն սպազմերի դեպքում տրվում է զննվողների ոչ պիտանիության եզրակացություն ըստ բոլոր սյունակների: Պրեսբիոպիան մինչև 1.5 D ախտորոշման մեջ չի մտցվում, այլ նշվում է «Պարզ տեսողության ամենամոտ կետ» տողում: Հիպերմետրոպիայի դեպքում, որը նպաստում է պրեսբիոպիայի առաջանալուն, պրեսբիոպիայի աստիճանը որոշվում է ընթերցման համար ապակիների ուժից` հանելով հիպերմետրոպիայի աստիճանը:

Հ. 72-ի: Թռիչքային ուսումնական հաստատությունների թեկնածուների մոտ գիշերային տեսողությունը հետազոտվում է պարտադիր, սահմանվում է մթնային հարմարումը և գիշերային տեսողության սրությունը: Օդաչուների, ղեկապետերի և քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքային ուսումնական հաստատությունների կուրսանտների մոտ գիշերային տեսողությունը հետազոտվում է ամենամյա զննումների ժամանակ: Մթնային հարմարության համար ժամանակը չպետք է անցնի 60 վրկ-ից, գիշերային տեսողության սրությունը չպետք է 0.3 ցածր լինի: Սահմանված նորմից ցածր խավարային հարմարում ունեցող թռիչքային և կուրսանտական անձնակազմն ուղարկվում է ստացիոնար հետազոտման:

Հ. 73-ի: Հայմորյան խոռոչների բուշտերի, ճակատային խոռոչների բուշտերի և օստեոմաների դեպքում քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններ ընդունվելու թեկնածուներն օդաչուների, ղեկապետերի, բորտինժեներների, բորտուղեկցորդների պատրաստման գծով ոչ պիտանի են ճանաչվում:

Հոդվածին վերաբերող հիվանդությունների դեպքում թռիչքային և կարգավարական կազմը ենթակա է բուժման: Բժշկական եզրակացությունը տրվում է բուժումից հետո:

Թռիչքային կազմի անձանց ճակատային խոռոչների օստեոմաները թռիչքները և ճնշախցիկային հետազոտությունը լավ տանելու դեպքում հակացուցվածություն չեն հանդիսանում թռիչքային աշխատանքի համար:

Հայմորյան խոռոչների լորձաթաղանթի մերձպատային հաստացումը, եթե ախտորոշման
պունկցիան կոնտրաստային նյութով ախտաբանական փոփոխություններ չի հայտնաբերել,
և թեկնածուն լավ է տարել ծանրաչափական ճնշման տատանումները ծանրախցիկում
հետազոտությունների ժամանակ, չի խոչընդոտում թռիչքային ուսուցմանը:

Պոլինոզի, ռինոսինուսոպատիաների դեպքում թռիչքային աշխատանքը շարունակելու պիտանիության հարցը լուծվում է ալերգոլոգի եզրակացությունից հետո:

Հ. 74-ի: Հոդվածը ներառում է քթի միջնապատի ծռումը` քթային շնչառության լիակատար բացակայությամբ կամ խիստ դժվարացումով, վերին շնչառական ուղիների լորձաթաղանթի դիստրոֆիան, այն փոփոխությունները, որոնք առաջացնում են շնչառական և խոսքային ֆունկցիաների խանգարումներ (քթային խեցիների հիպերտրոֆիա, ադենոիդային վեգետացիաներ, բարորակ նորագոյացություններ, չարորակ գոյացություններ` բուժումից հետո), արտաքին լսողական անցքերի էկզոստոզները, հարականջային շրջանի օստեոմաները, խրոնիկական թարախային մեզոէպիտիմպանիտը արմատական վիրահատությունից հետո: Նշված հիվանդությունների վիրահատական բուժումից հետո աշխատանքին և ուսմանը պիտանի լինելու հարցը լուծվում է, հաշվի առնելով ֆունկցիաների վերականգնումը:

Ականջի արմատական վիրահատությունից հետո` հետվիրահատական խոռոչի լիակատար և կայուն էպիդերմիզացիայի ու լսողության սրության առկայությամբ, որը համապատասխանում է 83 հոդվածի պահանջներին, զննվողները պիտանի են ճանաչվում: Թռիչքային աշխատանքում վերականգնվելու հարցը չարորակ նորագոյացությունների բուժումից հետո դիտարկվում է 2 տարի անց` հաշվի առնելով ուռուցքաբանի եզրակացությունը:

Հ. 75-ի: Դեկոմպենսացված տոնզիլիտ ունեցող անձինք ենթակա են վիրահատական բուժման: Խրոնիկական դեկոմպենսացված տոնզիլիտի վիրահատական բուժումից հետո թռիչքային կազմի անձինք բարդացումների բացակայության դեպքում, թույլատրվում են թռիչքային աշխատանքի, ոչ վաղ, քան վիրահատությունից 1 ամիս անց: Կոմպենսացված խրոնիկական տոնզիլիտը ենթակա է օտոլարինգոլոգի հսկողությանը և բուժման` ըստ ցուցումների:

Հ. 76-ի: Հոդվածում նշված հիվանդություններն ունեցող անձինք ենթակա են մասնագիտացված բուժման: Չարորակ նորագոյացությունների բուժումից հետո բժշկական տակտիկան նախատեսված է 74 հոդվածում:

Հ. 77-ի: Հոդվածը նախատեսում է խոսքի խանգարումներ, ձայնաարտաբերման խանգարում և կակազություն: Ախտորոշումը տրվում է լոգոպեդի կոնսուլտացիայից հետո: Կակազության ցանկացած աստիճանի դեպքում քաղաքացիական ավիացիայի ուսումնական հաստատություններում սովորելու թեկնածուները ոչ պիտանի են ճանաչվում: Առանձին հնչյունների արտաբերման խանգարումների դեպքում, բայց հստակ և հասկանալի խոսքով թեկնածուները պիտանի են ճանաչվում:

Աննշան արտահայտված խոսքի արատի դեպքում թռիչքային աշխատանքը շարունակելու թույլատրվում են այն անձինք, ում ծառայողական բնութագրում ուղղակի նշում կա այն մասին, որ խոսքի արատը բացասաբար չի անդրադառնում թռիչքային աշխատանքի վրա:

Հ. 78-ի: Հոդվածը նախատեսում է վիճակն արմատական վիրահատությունից հետո` վիրահատական խոռոչի ոչ լիակատար էպիդերմիզացիայով (այնտեղ թարախի պոլիպների, գրանուլյացիաների և խոլեստեատոմի առկայությամբ):

Միակողմանի խրոնիկական բարորակ ընթացք ունեցող էպիտիմպանիտի (առանց գրանուլյացիաների, պոլիպների, ոսկրափտախտի, լաբիրինթոսի գրգռման նշանների) դեպքում պիտանիության հարցը դիտարկվում է` հաշվի առնելով 74, 83 հոդվածների պահանջները:

Հ. 79-ի: Տեղեկագրվողների թռիչքային և կարգավարական աշխատանքին պիտանի լինելու հարցը դիտարկվում է միայն բարորակ ընթացք ունեցող միակողմանի խրոնիկական մեզոտիմպանիտի և լսողության սրության պահպանման դեպքում, որը համապատասխանում է 83 հոդվածի պահանջներին և թռիչքներին լավ դիմանալու դեպքում:

Հ. 80-ի: Հոդվածը նախատեսում է տարած օտիտի արտահայտված մնացորդային երևույթները:

Հոդվածին է վերաբերում միջին ականջի խրոնիկական կատարը (խրոնիկական տուբոօտիտ)` սակավ սրացումներով և լսողության ու բարոֆունկցիայի չափավոր խանգարումներով, ինչը հակացուցվածություն չի հանդիսանում թռիչքային աշխատանքին: Եզրակացությունը տրվում է` հաշվի առնելով 83 հոդվածի պահանջները:

Ոչ մեծ սպիները` առանց բարակելու պերֆորացիայի տեղում, կրային նստվածքները թմբկաթաղանթի վրա (նրա լավ շարժունակության, լսագրությամբ հաստատված նորմալ լսողության և բարոֆունկցիայի պահպանման դեպքում) հիմք չեն տալիս ախտորոշում տալու համար:

Հ. 81-ի: Ականջի բարոֆունկցիայի խանգարումների կայունությունը և արտահայտվածությունը պետք է հաստատվեն ծանրախցիկում կատարվող հետազոտություններով:

Բժշկական եզրակացությունը, համաձայն 81.2. հոդվածի, տրվում է բուժումից հետո անհատապես, հաշվի առնելով բարոֆունկցիայի խանգարման ձևերը (օրգանական կամ ֆունկցիոնալ):

Թռիչքային ուսուցման թեկնածուներին, ըստ ցուցումների, անց է կացվում ծանրախցիկային հետազոտություն` ծանրաչափական ճնշման տատանումների տանելիությունը որոշելու համար: Թմբկաթաղանթների թեթև հիպերեմիան, անոթների արյունալեցումը մուրճիկի կոթի մասում օտոմետրիայի լավ տվյալների առկայությամբ և ԼՕՐ օրգանների ախտաբանության բացակայությամբ չեն խոչընդոտում թռիչքային ուսուցմանը:

Հ. 82-ի: Վեստիբուլովեգետատիվ զգայունության վիճակը գնահատվում է, ըստ վեստիբուլյար անամնեզի, վեստիբուլոմետրիկ արդյունքների, երկարատև թռիչքներին դիմանալու:

Թեթև վեստիբուլովեգետատիվ ռեակցիաները (թեթև գունատությունը, աննշան հիպերհիդրոզը) վեստիբուլոմետրիայի ընթացքում, թռիչքներին լավ դիմանալու և առողջական վիճակում շեղումների բացակայության դեպքում հիմք չեն հանդիսանում ախտորոշում տալու համար:

Հ. 83-ի: Բժշկական եզրակացություն տրվում է, ըստ լսողության սրության վատագույն ցուցանիշների, անկախ նրանից, դրանք վերաբերում են բառերի դիսկանտային, թե բասային խմբին: Բուժման դրական արդյունքը հիմք է տալիս եզրակացություն ընդունելու թռիչքային աշխատանքին պիտանիության մասին, այն դեպքերում, երբ լսողության սրությունը համապատասխանում է հոդվածի պահանջներին:

Ականջի սուր հիվանդություններից հետո, և ականջի խրոնիկական հիվանդությունների ժամանակ լսողության սրության իջեցումը հայտնաբերելու համար կատարվում է տոնային լսաչափություն: Լսողության իջեցման դեպքում լսաչափությունը կատարվում է ամեն տարի: Ընդսմին, անհրաժեշտ է տարբերակել լսողական նյարդերի նևրիտը տուբոօտիտից, միջին օտիտից, ադհեզիվ օտիտից, ականջի այլ հիվանդություններից և նշել նևրիտի էթիոլոգիան (հետինֆեկցիոն, հետինտոքսիկացիոն, հետվնասվածքային, ցերեբրալ աթերոսկլերոզի ֆոնի վրա և այլն): Աղմկային էթիոլոգիայի մասնագիտական ծանրալսությունը թռիչքային կազմի անձանց մոտ անհրաժեշտ է տարբերակել ուրիշ էթիոլոգիայի նեյրոսենսոր ծանրալսությունից, կիրառելով ավելի նուրբ լսաբանական տեստավորում:

Շշուկային և խոսակցական խոսքն ընկալելու նպատակով` լսողության հետազոտության արդյունքների համադրումը լսաչափության արդյունքներին:

Լսողության կորուստը խոսքային հաճախականություններում (500, 1000, 2000 Հց)	Խոսքի ընկալումն ականջախեցուց տարածության վրա, մ
	շշուկային խոսք	խոսակցական խոսք
0-20	4	6
20-30	4-2	6
30-40	2-1	6-5
40-50	1-0	5-4
50-60	0	4-2
60-70	0	2-ը ականջախեցու մոտ
70-80	0	ականջախեցու մոտ

Թռիչքային կազմի այն անձինք, որոնք լսողության կորուստ ունեն յուրաքանչյուր ականջի համար առանձին ավելի, քան 35 դԲ` երեք հաճախականություններից որևէ մեկում 500, 1000 կամ 2000 Հց կամ ավելի, քան 50 դԲ 3000 Հց հաճախականությունում, համարվում են ոչ պիտանի: Տեղեկագրվողը, որի լսողության կորուստը գերազանցում է վերը բերված նորմերը, կարող է պիտանի ճանաչվել, պայմանով, որ.   

- զննվողը յուրաքանչյուր ականջի համար առանձին ունի լսողություն, որը համապատասխանում է նորմալ լսողություն ունեցող մարդու լսողության սրությանը` հաստատվող աղմկային ֆոնի առկայությամբ, նմանվող օդանավի խցիկի սովորական աղմուկին, որը դրվում է խոսքի և ռադիոփարոսների ազդանշանների վրա,

- զննվողն ընդունակ է լսել միջին բարձրության խոսակցական խոսքը երկու ականջներով անաղմուկ սենյակում հետազոտությունն իրականացնողից 2 մ տարածության վրա` թիկունքով նրան դարձած:

Հ. 84-ի: Այն զննվողները, որոնց մոտ օտոսկլերոզի ախտորոշում է հաստատված, ճանաչվում են ոչ պիտանի թռիչքային (կարգավարական) աշխատանքի համար, անկախ բուժման արդյունքներից:    

Հ. 85-ի: Բացակայող ատամները հաշվառելիս իմաստության ատամները հաշվի չեն առնվում: Կամրջաձև պրոթեզներով փոխարինված ատամները բացակայող չեն համարվում:

Թիթեղային ատամնապրոթեզների դեպքում թռիչքային կազմի անձինք ոչ պիտանի են համարվում` գերձայնային տրանսպորտային ինքնաթիռների վրա աշխատելու համար: Մյուս զննվողների վերաբերյալ կիրառվում է անհատական գնահատում, հաշվի առնելով պրոթեզների ֆիքսման որակը, խոսքային և ծամելու ֆունկցիաների պահպանումը:

Հ. 86-ի: Կուրսանտների, թռիչքային և կարգավարական կազմի անձանց, անձնակազմի սպասարկող կազմին պատկանող անձանց մոտ պարոդոնտի բորբոքային և դիստրոֆիկ հիվանդություններ հայտնաբերելու դեպքում` ենթակա են սիստեմատիկ բուժման: Եզրակացությունը տրվում է անհատապես, համաձայն 86.2. հոդվածի, հաշվի առնելով հիվանդության ձևերը (թարախային, թարախակալվող, չոր), նրա տարածվածությունը և բուժման արդյունավետությունը:

Գ Լ ՈՒ Խ  7

ԱՄԲՈՒԼԱՏՈՐ ՀԵՏԱԶՈՏՄԱՆ ՊԱՐՏԱԴԻՐ ԾԱՎԱԼԸ ԱՎԻԱՑԻՈՆ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՏԵՂԵԿԱԳՐՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

1. Հոգենյարդաբանական հետազոտություն.

- արտաքին զննում (մաշկի սպիներ, ատրոֆիաներ, ֆիբրիլյար և ֆասցիկուլյար թրթռումներ),

- գանգուղեղային նյարդեր,

- շարժողական, ռեֆլեկտոր, զգայական ոլորտներ, ստատիկա և կոորդինացիա,

- վեգետատիվ նյարդային համակարգ (դերմոգրաֆիզմ, ակրոցիանոզ, հիպերհիդրոզ, վերջույթների մաշկ, սնուցման խանգարումներ, տրեմոր, օրթոկլինոստատիկ փորձ),

- հուզահոգեկան ոլորտ:

2. Հոգեբանական հետազոտություն.

- կատարվում է առաջին անգամ բժշկական վավերագիր ստանալիս, օդանավի հրամանատարի, հրահանգիչ օդաչուի, թռիչքների ղեկավարների պաշտոններ առաջադրվելիս, նոր տեխնիկայի վրա վերասովորելիս, ԱՊ-ից, Ան-ից հետո, 50 անց տարիքում 2 տարին մեկ անգամ,

- բորտուղեկցորդներին ամեն տարի ավիաընկերությունների ղեկավարության ուղեգրերով, ըստ բժշկական ցուցումների, նպատակ ունենալով հաստատագրել մասնագիտորեն կարևոր հոգեբանական ֆունկցիաների վիճակը (ընկալումը, հիշողությունը, մտածողությունը, զգացմունքը և կամքը, ուշադրությունը, անձի ուղղվածությունը, ունակությունները, տեմպերամենտը և բնավորությունը) դրա համապատասխանությունն այն պահանջներին, որոնք ներկայացնում են ավիացիոն անձնակազմին պատկանող կոնկրետ մասնագետներին, պաշտոնատար անձանց,

- տեստավորումը 10 ստանդարտ տեստերի և 5 հատուկ ապարատային տեստերի օգնությամբ:

3. Թերապևտիկ հետազոտություն.

- բերանի խոռոչ, բուկ, մաշկային ծածկույթներ, տեսանելի լորձաթաղանթներ, ավշահանգույցներ, փայծաղ, վահանաձև գեղձ, ընդհանուր տեսքի համապատասխանությունը տարիքին,

- շնչառության, արյան շրջանառության (ֆունկցիոնալ ունակությունների որոշումը), մարսողության և միզարտադրության օրգաններ:

4. Ներծորական հետազոտություն.

- ընդհանուր զննում (հասակ, մարմնակազմություն, մաշկային ծածկույթներ և մաշկի հավելումներ, տեսանելի լորձաթաղանթներ, բերանի խոռոչ, ծայրամասային ավշահանգույցներ),

- պարանոցի ձևը, վահանաձև գեղձի շոշափումը,

- աչքի ախտանիշներ,

- ձեռքերի տրեմոր,

- համապատասխան օրգանների հետազոտություն (ըստ ցուցումների):

5. Վիրաբուժական հետազոտություն.

- մարդաչափություն (հասակը` կանգնած և նստած, ոտքերի երկարություն, մարմնի զանգված, կրծքավանդակի տրամագիծ, դաստակային ուժաչափություն),

- ընդհանուր զննում (կոնստիտուցիա, մարմնակազմության համաչափություն, սնվածության աստիճան, մկանային համակարգի զարգացում, կեցվածք, քայլվածք),

- մաշկի, ավշահանգույցների, վահանաձև գեղձի, կաթնագեղձերի, ծայրամասային անոթների, ոսկրահոդային ապարատի, որովայնային ճնշամկանների, աճուկային օղակների, որովայնի խոռոչի օրգանների, միզասեռական օրգանների, հետանցքի շրջանի վիճակը,

- շագանակագեղձի տրանսռեկտալ մատնային հետազոտություն (30 տարեկանից բարձր անձանց և ըստ բժշկական ցուցումների):

6. Գինեկոլոգիական հետազոտություն.

- արտաքին սեռական օրգանների զննում,

- փոքր կոնքի օրգանների վիճակը (երկձեռք հեշտոցաորովայնապատային հետազոտություն, հեշտոցային հայելիով կամ ուղիղ աղիքից),

- քսուքների վերցնումը հետազոտության համար:

7. Մաշկավեներոլոգիական հետազոտություն.

- ընդհանուր զննում (մաշկ, մազեր, եղունգներ, բերանի խոռոչ, սեռական օրգաններ),

- քսուքների վերցնումը ընդհանուր հետազոտության համար,

Բորտուղեկցորդների համար.

- քսուքների վերցնումը ըստ ցուցումի,

Ավիացիոն անձնակազմի այլ անդամների համար.

- մինչև 45 տարեկանը ամեն տարի,

- 45 անց տարիքում ըստ ցուցումի:

8. Օտորինոլարինգոլոգիական հետազոտություն.

- էկզոսկոպիա,

- էնդոսկոպիա, դիմային ռինոսկոպիա, օտոսկոպիա, ֆարինգոսկոպիա, հետին ռինոսկոպիա, լարինգոսկոպիա,

- քթային շնչառության և հոտառության հետազոտություն, խոսքի ֆունկցիայի ստուգում,

- լսողական ֆունկցիայի հետազոտություն, ակումետրիա (շշուկային խոսքով), տոնային լսաչափություն (կատարվում է առաջին անգամ բժշկական վավերագիր ստանալիս, ոչ պակաս, քան 5 տարին մեկ անգամ, մինչև 40 տարեկան դառնալը, այնուհետև թռիչքային և կարգավարական կազմի անձանց համար` ամեն տարի, մնացած զննվողների համար` 2 տարին մեկ, լսողության նվազման դեպքում` տարին 2 անգամ, բորտմեխանիկի, բորտռադիստի, բորտուղեկցորդի մասնագիտությունները վերասովորելիս),

- ականջի բարոֆունկցիան,

- ստատոկինետիկ կայունության հետազոտություն (վեստիբուլոմետրիա), կատարվում է առաջին անգամ բժշկական վավերագիր ստանալիս` ԿԱՉԿ մեթոդով` 3 րոպեի ընթացքում կամ ԿԱԸԿ մեթոդով` 2 րոպեի ընթացքում, հետագայում թռիչքային կազմի անձանց և բորտուղեկցորդների համար` ԿԱՉԿ մեթոդով` 2 րոպեի ընթացքում կամ ԿԱԸԿ մեթոդով` 1 րոպեի ընթացքում:

9. Ստոմատոլոգիական հետազոտություն.

- դեմքի մաշկի, ավշահանգույցների, քունքաստորինծնոտային հոդերի, բերանի խոռոչի լորձաթաղանքի, լնդերի վիճակը, սալիվացիա,

- ատամների վիճակը, ատամնանստվածքը, ատամնային բանաձևը:

10. Օֆտալմոլոգիական հետազոտություն.

- կոպերի, արցունքային ապարատի, եղջերաթաղանթի, անոթային թաղանթի, ցանցաթաղանթի և տեսողական նյարդի, ոսպնյակի վիճակը, - տեսողության սրությունը,

- գունազգայունությունը,

- երկաչյա տեսողությունը,

- գիշերային տեսողությունը,

- կոնվերգենցիայի ամենամոտ կետը,

- պարզ տեսողության ամենամոտ կետը,

- ռեֆրակցիան` հետազոտման սուբյեկտիվ և օբյեկտիվ մեթոդով (սկիասկոպիա կամ ռեֆրակտոմետրիա),

- ներակնային ճնշում (չափվում է թռիչքային և կարգավարական կազմի 35 տարին լրանալուն պես, 2 տարին մեկ անգամ, 40 տարին լրանալուց հետո` ամբողջ ավիացիոն անձնակազմին` ամեն տարի):

11. Լաբորատոր հետազոտություններ.

- արյան կլինիկական անալիզ (էրիտրոցիտների քանակը և լեյկոցիտային բանաձևը, հեմոգլոբինը, ԷՆԱ),

- մեզի կլինիկական անալիզ (տեսակարար կշիռը, ռեակցիան, սպիտակուցը, ացետոնը, բիլիռուբինի և ուրոբիլինային մարմինների նկատմամբ ռեակցիան, նստվածքի միկրոսկոպիկ հետազոտությունը, մեզի ընդհանուր անալիզում փոփոխությունների հայտնաբերման, այդ թվում և միզաթթվային դիաթեզի կասկածի դեպքում, կրկնական անալիզներն առնվազն 5 անգամ, այն անձանցից, ովքեր թույլատրվում են թռիչքային և կարգավարական աշխատանքի` ըստ անհատական գնահատման, ուրոլոգիական հիվանդությունների առկայության դեպքում, ինչպես նաև ուրոլոգիական հիվանդության կասկածի դեպքում հսկողության տակ վերցվում է մեզը),

- կղանքի հետազոտություն` ճիճվի ձվիկների, միաբջիջների, մանրէակրության վերաբերյալ,

- արյան հետազոտություն` խմբային պատկանելությունը և ռեզուս-գործոնը պարզելու նպատակով (առաջին անգամ բժշկական վավերագիր ստանալիս),

- արյան հետազոտություն` սիֆիլիսի վերաբերյալ (միկրոպրեցիպիտացիայի ռեակցիան), արյան հետազոտություն Վասսերմանի ռեակցիայի նկատմամբ` ըստ ցուցումների,

- գինեկոլոգիական և մաշկավեներոլոգիական հետազոտությունների ընթացքում վերցված քսուքների հետազոտություն, քսուքների ցիտոլոգիական հետազոտություն անցկացվում է կանանց մոտ 18 տարեկանից սկսած,

- հետազոտություններ ՄԻՎ-ի վերաբերյալ (առաջին անգամ բուժվավերագիր ստանալիս, հետագայում` ըստ համաճարակային ցուցումների),

- արյան կենսաքիմիական հետազոտություններ,

- շաքար` անոթի,

- ընդհանուր խոլեստերին, ալֆա-խոլեստերին, տրիգլիցերիտներ, աթերոգենության գործակից,

- բիլիռուբին և նրա ֆրակցիաներ, AST, ALT, y-GTF, ALP ֆերմենտներ,

- ընդհանուր սպիտակուց և սպիտակուցային ֆրակցիաներ, C-ռեակտիվ սպիտակուց,

- միզանյութ` կատարվում է թռիչքային և կարգավարական կազմի անձանց, մնացած զննվողներին` ըստ բուժ. ցուցումների (այդ թվում` ԶՃ կայուն բարձրացման դեպքում),

- միզաթթու` կատարվում է թռիչքային և կարգավարական կազմի անձանց, մնացած զննվողներին` ըստ բուժ. ցուցումների (այդ թվում` ԶՃ կայուն բարձրացման դեպքում),

- գլյուկոզատոլերանտային տեստ (3-ժամյա` 1-ժամյա ինտերվալով) կատարվում է թռիչքային (օդային երթևեկության կառավարման) աշխատանքում վերականգնվելիս, ինչպես և ըստ բուժ. ցուցումների,

- արյունը մակարդելիացնող և հակամակարդելիացնող համակարգի հետազոտությունը կատարվում է ըստ բուժ. ցուցումների (այդ թվում` լիպիդային փոխանակության արտահայտված խանգարումների, ԶՃ կայուն բարձրացման, էլեկտրասրտագրություն առաջին անգամ հայտնաբերված փոփոխությունների դեպքում):

12. Ռենտգենոլոգիական հետազոտություններ.

- կրծքավանդակի օրգանների ռենտգենոսկոպիա (ֆլյուորոգրաֆիա) ուղիղ, աջ և ձախ կողմնային պրոյեկցիաներում շնչառության արգելակումով կարդիոթորակալային ինդեքսի սահմանում, ախտաբանության հայտնաբերման դեպքում` խորացված ռենտգենոլոգիական հետազոտություն,

- քթի հարակից խոռոչների ռենտգենոգրաֆիա (ֆլյուորոգրաֆիա) (առաջին անգամ բուժվավերագիր ստանալիս, հետագայում` ըստ բժշկական ցուցումների),

- երիկամների և միզատար ուղիների ռենտգենոգրաֆիա (ընդհանուր նկարահանում) (ախտաբանություն հայտնաբերելու դեպքում` ռենտգենոուրոլոգիական հետազոտություն)

- թռիչքային կազմի անձանց համար առաջին անգամ բուժվավերագիր ստանալիս, հետագայում 2 տարին մեկ, ինչպես նաև ըստ բժշկական ցուցումների (այդ թվում` միզաթթվային դիաթեզների դեպքում):

13. Էլեկտրաէնցեֆալոգրաֆիա.

- անց է կացվում թռիչքային անձնակազմին և կարգավարներին 40 անց տարիքում,

- բորտուղեկցորդներին ամեն տարի,

- մնացյալ բոլոր զննվողներին, ըստ ցուցումի:

14. ՈՒլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (գլխի մագիստրալ անոթներ, ինտրացերեբրալ անոթներ).

- անց է կացվում` ըստ ցուցումի, բոլոր կարգի ինքնաթիռների օդաչուներին, ղեկապետերին, բորտինժեներներին:

15. Ներքին օրգանների ուլտրաձայնային հետազոտություն.

- անց է կացվում` թռիչքային կազմի բոլոր անձանց, կարգավարներին, բորտուղեկցորդներին ամեն տարի,

- այլ զննվողներին` ըստ ցուցումի:

16. Ֆիբրոգաստրոդուոդենոսկոպիա.

- առաջին անգամ վավերագիր ստանալիս,

- մնացյալին` ըստ ցուցումի:

17. Էլեկտրասրտագրական հետազոտություն (12 արտածումների գրանցման ստանդարտ համակարգ) կատարվում է.

- հանգստի վիճակում և 20 կքանստումից հետո (առաջին անգամ բուժ. վավերագիր ստանալիս),

- հանգստի վիճակում (կարգավարներին, անձնակազմի սպասարկող կազմին պատկանող անձանց, 40 տարեկան դարձած թռիչքների ղեկավարներին և կարգավարներին, օդաչուի, ղեկապետի, բորտինժեների, բորտմեխանիկի մասնագիտություն սովորող կուրսանտներին):

18. Վելոէրգոմետրիկ հետազոտությունը (կամ քայլ տրեդմիլլի վրայով) սուբմաքսիմալ ծանրաբեռնվածությամբ.

- անց է կացվում 35 տարեկանից բարձր բոլոր օդաչուներին, 40 տարեկանից բարձր թռիչքային կազմի մյուս անձանց, ինչպես նաև ըստ բժշկական ցուցումների:

- Հիպոքսիկ փորձը.

- բոլոր զննվողներին` ըստ ցուցումի:

19. Սպիրոմետրիա և պնևմոտախոմետրիա, սպիրոգրաֆիա.

- սպիրոմետրիա և արտաշնչման պնևմոտապոմետրիա (արտաշնչման ՊՏՄ-ն) կատարվում է առաջին անգամ բժշկական վավերագիր ստանալիս,

- մյուս դեպքերում` ըստ ցուցումի:

Մյուս հետազոտությունները կատարվում են` ըստ բժշկական ցուցումների:

Բոլոր ծանրաբեռնվածության փորձերը կատարվում են հակացուցվածության բացակայության դեպքում:

Հավելված 2 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

Ա Ր Ձ Ա Ն Ա Գ Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն Ն Ե Ր Ի  Մ Ա Տ Յ Ա Ն

«Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի բժշկական վավերագրեր տվող հանձնաժողովի նիստի

Նախագահ` __________________________

Անդամներ`

 
Հ/Հ
Ազգանուն, անուն, հայրանուն
Ծննդյան թիվ
Տեղեկագրման առիթը
Պաշտոնը, աշխատանքի վայրը, ընդհանուր թռիչքային ժամերը
Գանգատների կլինիկական ախտորոշումը
Բժշկական եզրակացությունը, նրա հիմնավորումը, բուժկանխարգելիչ նշանակումները, դիսպանսեր հաշվառման խումբը
1
2
3
4
5
6
7
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

«Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի բժշկական վավերագրեր տվող
հանձնաժողովի նախագահ

Կ.Տ.

 
Հավելված 3
ՀՀ կառավարությանն առընթեր
քաղաքացիական ավիացիայի
գլխավոր վարչության պետի
16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի
 
Դ Ի Մ ՈՒ Մ

(լրացվում է բուժվավերագիր ստանալու թեկնածուի կողմից զննում անցնելուց առաջ)

1. Ազգանուն, անուն, հայրանուն _______________________________

2. Բնակության վայր _______________________________________

3. Ծննդյան թիվը ________________________ սեռը _____________

4. Բժշկական վավերագրի տեսակը ______________________________

5. Աշխատավայրը _________________________________________

6. Զբաղեցրած պաշտոնը ____________________________________

(թռիչքային անձնակազմի համար օդանավի կարգը)

7. Ընդհանուր թռիչքային ժամանակը ______ ժ. վերջին տարում ______ ժ.

8. Աշխատանքի տևողությունն ըստ տվյալ մասնագիտության ______ տարի

9. Նախորդ բժշկական զննման ամսաթիվը ________________________

10. Ըստ առողջական վիճակի աշխատանքի չթույլատրվելու դեպքերը		11. Դեղամիջոցներ օգտագործելու փաստը
Այո/Ոչ չթույլատրվելու (ընդգծեք) ամսաթիվը և պատճառը		Այո/Ոչ դեղորայքի տեսակը (ընդգծեք) և նպատակը (պատճառը)

Լրացվում է զննվողի կողմից «այո» և «ոչ» բառերի ընդգծման միջոցով, անհրաժեշտության դեպքում մանրամասն պատասխանը շարադրեք «Ծանոթագրություն» սյունակում

				Ծանոթագրություն (1-17 կետերի)
1.	Անբարենպաստ ժառանգական անամնեզի առկայությունը	ԱՅՈ	ՈՉ
2.	Կրած հոգեկան տրավման	ԱՅՈ	ՈՉ
3.	Կրած գլխի վնասվածքը՝ գիտակցության կորուստով	ԱՅՈ	ՈՉ
4.	Հաճախակի կամ ուժեղ գլխացավերի առկայություն	ԱՅՈ	ՈՉ
5.	Գլխապտույտի նոպաները	ԱՅՈ	ՈՉ
6.	Ուշաթափության դեպքերը	ԱՅՈ	ՈՉ
7.	Ալերգիկ ռեակցիաները	ԱՅՈ	ՈՉ
8.	Տեսողական խանգարումները, պատրանքները	ԱՅՈ	ՈՉ
9.	Սրտի գործունեության խանգարումները, ցավերը սրտի շրջանում	ԱՅՈ	ՈՉ
10.	Գիտակցությունը կորցնելու դեպքերը	ԱՅՈ	ՈՉ
11.	Լսողության խանգարումները	ԱՅՈ	ՈՉ
12.	Զարկերակային ճնշման բարձրացումը կամ իջեցումը	ԱՅՈ	ՈՉ
13.	Ստամոքսի և աղիների ֆունկցիայի խանգարումները	ԱՅՈ	ՈՉ
14.	Ցավի նոպաները երիկամների շրջանում	ԱՅՈ	ՈՉ
15.	Ցանկացած տիպի նյարդային խանգարումները	ԱՅՈ	ՈՉ
16.	Կա՞ն արդյոք այլ բողոքներ առողջական վիճակից	ԱՅՈ	ՈՉ
17.	Հոսպիտալացվե՞լ եք կամ անցե՞լ եք ամբուլատոր բուժում հիվանդությունների կապակցությամբ (ինչպիսի՞) նախորդ միջհանձնաժողովային շրջանում	ԱՅՈ	ՈՉ

Ես, ________________________________________ վկայում եմ, որ բոլոր տվյալները և

(զննվողի ազգանունը, անունը, հայրանունը)

պատասխանները, որոնք շարադրված են սույն դիմումում, հավաստի են և ամբողջական իմ իրազեկության սահմաններում

____  _____________ 200  թ.

_________________________ (անձնական ստորագրություն)

Հավելված 4 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ կուրսանտի բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է ուսուցման ՔԱ օդաչուի (ղեկապետի, բորտինժեների, օդային երթեւեկության կառավարման կարգավարի, բորտուղեկցորդի) մասնագիտությամբ Բուժվավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 5 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ օդաչուի բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է թռիչքային աշխատանքի (ԱՔԱ, շոգ կլիմայով երկրներում, բևեռային արշավախմբերում աշխատելու) որպես օդաչու ________________________________________________________________ (նշել ինքնաթիռի, ուղղաթիռի կարգը) Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 6 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ ղեկապետի բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է թռիչքային աշխատանքի որպես ղեկապետ ________________________________________________________________ (նշել ինքնաթիռի, ուղղաթիռի կարգը) Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 7 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ բորտինժեներ (բորտմեխանիկ) բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է թռիչքային աշխատանքի որպես բորտինժեներ (բորտմեխանիկ)________________________________________________________________ (նշել ինքնաթիռի, ուղղաթիռի կարգը) Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 8 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ բորտռադիստի բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է թռիչքային աշխատանքի որպես բորտռադիստ ________________________________________________________________ (նշել ինքնաթիռի, ուղղաթիռի կարգը) Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 9 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ Բժշկական վավերագիր ___________________________________________ __________________________________________________________ (ՔԱ թռիչքային անձնակազմի այլ անդամների համար) Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է թռիչքային աշխատանքի ________________________________________________________________   Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 10 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ թռիչքների ղեկավարի, օդային երթեւեկության կառավարման կարգավարի բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է աշխատանքի ________________________________________________________________ (որպես թռիչքների ղեկավար, օդային երթեւեկության կառավարման կարգավար) Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 11 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«ԱՎԻԱԲՈՒԺ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ ՔԱ բորտուղեկցորդի (բորտօպերատորի) բժշկական վավերագիր Ուժի մեջ է մինչև ____  _____________ 20____թ. ________________________________________________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը) պիտանի է աշխատանքի ________________________________________________________________ (որպես բորտուղեկցորդ, բորտօպերատոր) Բուժ. վավերագիրը տալու ժամանակը ____  _____________ 20____թ. Կ.Տ. Հանձնաժողովի նախագահ

Դարձերես

Պարբերական բուժ. զննումներ
Ներկայանալու ժամկետները	Զննման ամսաթիվը	Եզրակացություն	Բժշկի ազգանունը, ստորագրությունը, կնիքը
Այլ նշումներ

Հավելված 12 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003 թ. թիվ 76-Ն հրամանի

«Ավիաբուժ» բժշկական
կենտրոնի դրոշմակնիքը

Տ Ե Ղ Ե Կ Ա Ն Ք «Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոն զննման մասին ________ Տրված է ___________________ _________________________ (Ազգանուն, անուն, հայրանուն, ծննդյան թիվը)

առ այն, որ նրան մերժվել է __________________________________________

(վավերագրի տեսակը)

բժշկական վավերագիր տալը ըստ առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների պահանջներին չհամապատասխանելու պատճառով.
Հոդված ___________________

Ախտորոշում _________________________________________________ _________________________________________________________

Հանձնարարականներ ____________________________________________

Կրկնական զննում չի հանձնարարվում, հանձնարարվում է ____ ամիս անց:

(ավելորդը ջնջել)

Տեղեկանքի տրման ժամանակը ____ ___________ 20__ թ.

Հանձնաժողովի նախագահ` __________________________

(ստորագրություն)

Կ.Տ.

______________________________________________________________
«Ավիաբուժ» բժշկական կենտրոնի դրոշմակնիքը

_________________________ ____________________ Ղեկավարին (ԱՁ անվանումը)   ԾԱՆՈՒՑԱԳԻՐ_______   բուժվավերագիր տալը մերժելու մասին   քաղ. __________________________ ______________________________ (զննվողի ազգանունը, անունը, հայրանունը)   մերժվել է բժշկական վավերագիր տալը ըստ

առողջական վիճակի պիտանիության ստանդարտների պահանջներին չհամապատասխանելու պատճառով:

Հանձնաժողովի նախագահ` __________________________

(ստորագրություն)

Կ.Տ. 

Հավելված 13 ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչության պետի 16.04.2003թ. թիվ 76-Ն հրամանի

ՏՂԱՄԱՐԴԿԱՆՑ ՄԱՐՄՆԻՆ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԶԱՆԳՎԱԾԻ (կգ) ՀԱՇՎԱՐԿՄԱՆ ԱՂՅՈՒՍԱԿԸ

Հասակը (սմ)	16 տարեկան			17 տարեկան
	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման
155	37.8	43.2	48.6	41.4	48.3	55.2
156	38.8	44.2	49.6	42.2	49.1	56.0
157	39.8	45.2	50.6	43.0	49.9	56.8
158	40.8	46.2	51.6	43.8	50.7	57.6
159	41.8	47.2	52.6	44.8	51.7	58.6
160	42.8	48.2	53.6	45.5	52.4	59.3
161	43.8	49.2	54.6	46.3	53.2	60.2
162	44.8	50.2	55.6	47.2	54.1	61.0
163	45.8	51.2	56.6	48.0	54.9	61.8
164	46.8	52.2	57.6	48.8	55.3	62.7
165	47.8	53.2	58.6	49.7	56.6	63.5
166	48.8	54.2	59.6	50.5	57.4	64.4
167	49.8	55.2	60.6	51.3	58.3	65.2
168	50.8	56.2	61.6	52.2	59.1	66.0
169	51.8	57.2	62.6	53.0	60.0	66.9
170	52.8	58.2	63.6	53.9	60.8	67.7
171	53.8	59.2	64.6	54.7	61.6	68.6
172	54.8	60.2	65.6	55.3	62.5	69.4
173	55.8	61.2	66.6	56.4	63.3	70.2
174	56.8	62.2	67.6	57.2	64.2	71.1
175	57.8	63.2	68.5	58.1	65.0	71.9
176	58.8	64.2	69.6	58.9	65.8	72.8
177	59.8	65.2	70.6	59.7	66.7	73.6
178	60.8	66.2	71.6	60.6	67.5	74.4
179	61.8	67.2	72.6	61.4	68.4	75.3
180	62.8	68.2	73.6	62.3	69.2	76.1
181	63.8	69.2	74.6	63.1	70.0	77.0
182	64.8	70.2	75.6	63.9	70.9	77.8
183	65.8	71.3	76.6	64.8	71.7	78.6
184	66.8	72.2	77.6	65.6	72.6	79.5
185	67.8	73.2	78.6	66.5	73.4	80.3
186	68.8	74.2	79.6	67.3	74.2	81.2
187	69.8	75.2	80.6	68.1	75.1	82.0
188	70.8	76.2	81.6	69.0	75.9	82.8
189	71.8	77.2	82.6	69.8	76.8	83.7
190	72.8	78.2	83.6	70.7	77.6	84.5

Հասակը (սմ)	18-19 տարեկան			20-24 տարեկան
	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման
155	49.5	56.0	62.0	50.5	57.0	63.0
156	50.3	56.8	62.8	51.2	57.7	63.7
157	51.1	57.6	63.6	51.9	58.4	64.4
158	51.9	58.4	64.4	52.5	59.0	65.0
159	52.7	59.2	65.2	53.2	59.7	65.7
160	53.5	60.0	66.0	53.9	60.4	66.4
161	54.2	60.7	66.7	54.6	61.1	67.1
162	54.9	61.4	67.4	55.3	61.8	67.8
163	55.6	62.1	68.1	56.1	62.6	68.6
164	56.3	62.8	68.8	56.8	63.3	69.3
165	57.0	63.5	69.5	57.5	64.0	70.0
166	57.9	64.4	70.4	58.3	64.8	70.8
167	58.8	65.3	71.3	59.1	65.6	71.6
168	59.7	66.2	72.2	59.8	66.4	72.4
169	60.6	67.1	73.1	60.7	67.2	73.2
170	61.6	68.0	74.0	61.5	68.0	74.0
171	62.2	68.7	74.7	62.3	68.8	74.8
172	62.9	69.4	75.4	63.1	69.6	75.6
173	63.6	70.1	76.1	63.9	70.4	76.4
174	64.3	70.8	76.8	64.7	71.2	77.2
175	65.0	71.5	77.5	65.5	72.0	78.0
176	65.7	72.2	78.2	66.3	72.8	78.8
177	66.4	72.9	78.9	67.1	73.6	79.6
178	67.1	73.6	79.6	67.9	74.4	80.4
179	67.8	74.3	80.3	68.7	75.2	81.4
180	68.5	75.0	81.0	69.5	76.0	82.0
181	69.4	75.9	81.9	70.3	76.8	82.8
182	70.3	76.8	82.8	71.1	77.6	83.6
183	71.2	77.7	83.7	71.9	78.4	84.4
184	72.1	78.6	84.5	72.7	79.2	85.2
185	73.0	79.5	85.5	73.5	80.0	86.0
186	73.7	80.2	86.2	74.3	80.6	86.8
187	74.4	80.9	86.9	75.1	81.6	87.6
188	75.1	81.6	87.6	75.9	82.4	88.4
189	75.8	82.3	88.3	76.7	83.2	89.2
190	76.5	83.0	89.0	77.5	84.0	90.0

Հասակը (սմ)	25-29 տարեկան			30-34 տարեկան
	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման
155	51.0	57.5	63.5	52.3	58.8	64.8
156	51.7	58.2	64.2	53.0	59.5	65.5
157	52.4	58.9	64.9	53.7	60.2	66.2
158	53.1	59.6	65.6	54.3	60.8	66.8
159	53.8	60.3	66.3	55.0	61.5	67.5
160	54.5	61.0	67.0	55.7	62.2	68.2
161	55.3	61.8	67.8	56.5	63.0	69.0
162	56.1	62.6	68.6	57.3	63.8	69.8
163	56.9	63.4	69.4	58.0	64.5	70.5
164	57.7	64.2	70.2	58.8	65.3	71.3
165	58.5	65.0	71.0	59.6	66.1	72.1
166	59.3	65.8	71.8	60.4	66.9	72.9
167	60.1	66.6	72.6	61.3	67.8	73.8
168	60.9	67.4	73.4	62.1	68.6	74.6
169	61.7	68.2	74.2	63.0	69.5	75.5
170	62.5	69.0	75.0	63.8	70.3	76.3
171	63.3	69.8	75.8	64.4	70.9	76.9
172	64.1	70.6	76.5	65.1	71.6	77.6
173	64.9	71.4	77.4	65.7	72.2	78.2
174	65.7	72.2	78.2	66.4	72.9	78.9
175	66.5	73.0	79.0	67.0	73.5	79.5
176	67.3	73.8	79.8	67.9	74.4	80.4
177	68.1	74.6	80.6	68.8	75.3	81.3
178	68.9	75.4	81.4	69.7	76.2	82.2
179	69.7	76.2	82.2	70.6	77.1	83.1
180	70.5	77.0	83.0	71.5	78.0	84.0
181	71.3	77.8	83.8	72.3	78.8	84.8
182	72.1	78.6	84.6	73.1	79.6	85.6
183	73.9	79.4	85.4	73.9	80.4	86.4
184	74.7	80.2	86.2	74.7	81.2	87.2
185	74.9	81.0	87.0	75.5	82.0	88.0
186	75.3	81.8	87.8	76.3	82.8	88.3
187	76.1	82.6	88.6	77.1	83.6	89.6
188	76.9	83.4	89.4	77.9	84.4	90.4
189	77.7	84.2	90.2	78.7	85.2	91.2
190	78.5	85.0	91.0	79.5	86.0	92.0

Հասակը (սմ)	35-39 տարեկան			40-44 տարեկան
	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման
155	53.5	60.0	66.0	54.8	61.3	67.3
156	54.1	60.6	66.6	55.4	61.9	67.9
157	54.8	61.3	67.3	56.0	62.5	68.5
158	55.4	61.9	67.9	56.6	63.1	69.1
159	56.1	62.6	68.6	57.2	63.7	69.7
160	56.7	63.2	69.2	57.8	64.3	70.3
161	57.5	64.0	70.0	58.5	65.0	71.0
162	58.3	64.9	70.9	59.3	65.8	71.8
163	59.2	65.7	71.7	60.0	66.5	72.5
164	60.0	66.5	72.5	60.8	67.3	73.3
165	60.8	67.3	73.3	61.5	68.0	74.0
166	61.6	68.1	74.1	62.3	68.8	74.8
167	62.5	69.0	75.0	63.1	69.6	75.6
168	63.3	69.8	75.8	63.9	70.4	76.4
169	64.2	70.7	76.7	64.7	71.2	77.2
170	65.0	71.5	77.5	65.5	72.0	78.0
171	65.7	72.2	78.2	66.3	72.8	78.8
172	66.4	72.9	78.9	67.1	73.6	79.6
173	67.1	73.6	79.6	67.9	74.4	80.4
174	67.8	74.3	80.3	68.7	75.2	81.2
175	68.5	75.0	81.0	69.5	76.0	82.0
176	69.3	75.8	81.8	70.2	76.7	82.7
177	70.2	76.7	82.7	70.9	77.4	83.4
178	71.0	77.5	83.5	71.6	78.1	84.1
179	71.9	78.4	84.4	72.3	78.8	84.8
180	72.7	79.2	85.2	73.0	79.5	85.5
181	73.4	79.9	85.9	73.7	80.2	86.2
182	74.1	80.6	86.6	74.5	81.0	87.0
183	74.7	81.2	87.2	75.2	81.7	87.6
184	75.4	81.9	87.9	76.0	82.5	88.5
185	76.1	82.6	88.6	76.7	83.2	89.2
186	77.0	83.5	89.5	77.6	84.1	90.1
187	77.9	84.4	90.4	78.4	84.9	90.9
188	78.7	85.2	91.2	79.3	85.8	91.8
189	79.6	86.1	92.1	80.1	86.6	92.1
190	80.5	87.0	93.0	81.0	87.5	93.5

Հասակը (սմ)	45-49 տարեկան			50-60 տարեկան
	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման	նորմայի ստորին սահման	նորմա	նորմայի վերին սահման
155	55.8	62.3	68.3	55.5	62.0	68.0
156	56.4	62.9	68.9	56.2	62.7	68.7
157	57.1	63.6	69.6	56.9	63.4	69.4
158	57.7	64.2	70.2	57.6	64.1	70.1
159	58.4	64.9	70.8	58.3	64.8	70.8
160	59.0	65.5	71.5	59.0	65.5	71.5
161	59.8	66.3	72.3	60.0	66.5	72.5
162	60.7	67.2	73.2	60.9	67.4	73.4
163	61.5	68.0	74.0	61.9	68.4	74.4
164	62.4	68.9	74.9	62.8	69.3	75.3
165	63.2	69.7	75.5	63.8	70.3	76.3
166	63.9	70.4	76.4	64.5	71.0	77.0
167	64.6	71.4	77.1	65.3	71.8	77.8
168	65.2	71.7	77.7	66.0	72.5	78.5
169	65.9	72.4	78.4	66.7	73.3	79.3
170	66.6	73.1	79.1	67.5	74.0	80.0
171	67.4	73.9	79.9	68.3	74.8	80.8
172	68.2	74.7	80.7	69.2	75.7	81.7
173	69.0	75.5	81.5	70.0	76.5	82.4
174	69.7	76.2	82.2	70.8	77.3	83.2
175	70.5	77.0	83.0	71.7	78.2	84.2
176	71.3	77.9	83.9	72.7	79.2	85.2
177	72.1	78.6	84.6	73.3	80.2	86.2
178	72.9	79.4	85.4	74.7	81.2	87.2
179	73.7	80.2	86.2	75.7	82.2	88.2
180	74.5	81.0	87.0	76.7	83.2	89.2
181	75.3	81.8	87.8	77.3	83.8	89.8
182	76.1	82.6	88.6	77.8	84.3	90.3
183	76.9	83.4	89.4	78.4	84.9	90.9
184	77.7	84.2	90.2	78.9	85.4	91.1
185	78.5	85.0	91.0	79.5	86.0	92.0
186	79.2	85.7	91.7	80.7	87.2	93.2
187	80.0	86.4	92.4	81.9	88.4	94.4
188	80.7	87.2	93.2	83.1	89.6	95.6
189	81.4	87.9	93.9	84.3	90.8	96.8
190	82.2	88.7	94.7	85.5	92.0	98.0