310.0001.17.07.98

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՏԵՍՉՈՒԹՅՈՒՆ

Հ Ր Ա Մ Ա Ն

17 հուլիսի 1998 թ.

N 01/36

«ՌԵԶԻԴԵՆՏՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՇԱՀՈՒԹԱՀԱՐԿԻ ՀԱՇՎԱՐԿՄԱՆ ԵՎ ՎՃԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՐԱՀԱՆԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Ի կատարումն «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 71 հոդվածի և նպատակ ունենալով պարզաբանել օրենքի դրույթները` կապված Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտների կողմից շահութահարկի հաշվարկման և բյուջե վճարման հարցերի հետ

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ

1. Հաստատել «Ռեզիդենտների կողմից շահութահարկի հաշվարկման և վճարման կարգի մասին» հրահանգը:

ՀՀ հարկային տեսչության պետ

Ա. Թումանյան

Հաստատված է` ՀՀ հարկային տեսչության 17.07.1998 թ. թիվ 01/36 հրամանով

Համաձայնեցված է` ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության հետ

Հ Ր Ա Հ Ա Ն Գ

ՌԵԶԻԴԵՆՏՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՇԱՀՈՒԹԱՀԱՐԿԻ ՀԱՇՎԱՐԿՄԱՆ ԵՎ ՎՃԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳԻ ՄԱՍԻՆ

Սույն հրահանգը մշակված է ի կատարումն «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 71 հոդվածի և նպատակ ունի պարզաբանել օրենքի դրույթները` կապված Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտների կողմից շահութահարկի հաշվարկման և բյուջե վճարման հարցերի հետ:

Հայաստանի Հանրապետության ոչ ռեզիդենտների կողմից շահութահարկի հաշվարկման և բյուջե վճարման հարցերը կարգավորվում են առանձին հրահանգով:

1. Շահութահարկի հասկացությունը եվ հաշվարկման ընդհանուր հիմքը

1.1. Շահութահարկը սույն հրահանգի 2.1 կետում նշված հարկատուների կողմից «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով և չափով պետական բյուջե վճարվող ուղղակի հարկ է:

1.2. Շահութահարկը որոշելիս հաշվառումն իրականացվում է հաշվապահական հաշվառումը և ֆինանսական հաշվետվությունները կարգավորող օրենքներով և այլ իրավական ակտերով (մասնավորապես, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1996 թվականի մայիսի 2-ի թիվ 147 որոշմամբ հաստատված «Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվապահական հաշվառման և հաշվետվության մասին» կանոնադրության 3, 6 կետերի դրույթներով) սահմանված սկզբունքների և կանոնների հիման վրա, եթե «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով չեն նախատեսվում դրանց կիրառման առանձնահատկություններ:

1.3. Սույն հրահանգի 2.1 կետում նշված հարկատուները շահութահարկի հաշվարկի ներկայացման ժամկետում (մինչև ընթացիկ տարվա ապրիլի 15-ը) հարկային տեսչության մարմիններին գրավոր տեղեկացնում են հաշվետու տարում և հետագա տարիների համար իրենց ընտրած հաշվապահական հաշվառման և ֆինանսական հաշվետվությունների սկզբունքների և կանոնների, ինչպես նաև դրանց փոփոխությունների մասին (եթե վերջիններիս օրենքով կամ այլ իրավական ակտով նման ընտրության իրավունք վերապահված է)` ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության հարկային տեսչության կողմից 1998թ. փետրվարի 5-ի թիվ 01/10 հրամանով հաստատված «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3 հոդվածի վերաբերյալ հրահանգչական նամակ»-ի դրույթներով:

2. Շահութահարկ վճարողները

2.1. Շահութահարկ վճարող են հանդիսանում Հայաստանի Հանրապետության հետևյալ ռեզիդենտները.

2.1.1. Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծված (օրենսդրությամբ սահմանված կարգով համապատասխան մարմիններում պետական գրանցում ստացած) իրավաբանական անձինք (այդ թվում` բանկերը և ապահովագրական կազմակերպությունները):

Դրանք են`

ա) բաժնետիրական ընկերությունները (բաց և փակ).

բ) սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունները.

գ) կոոպերատիվները.

դ) այլ իրավաբանական անձինք:

2.1.2. Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծված (օրենսդրությամբ սահմանված կարգով համապատասխան մարմիններում պետական գրանցում ստացած) իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունները:

Դրանք են`

ա) անհատական (ընտանեկան) ձեռնարկությունները.

բ) տնտեսական (լիակատար և կոմանդիտային) ընկերակցությունները:

Սույն հրահանգի 2.1 կետում նշված սուբյեկտները հրահանգում այսուհետ կանվանվեն հարկատուներ:

Սույն հրահանգի կիրարկման առումով հարկատու իրավաբանական անձանց և իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների նկատմամբ կիրառվում է շահութահարկին վերաբերվող Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված հարկման միևնույն կարգը (հաշվարկման կարգ, դրույքաչափ, արտոնություններ, հաշվապահական հաշվառման և ֆինանսական հաշվետվության սկզբունքների և կանոնների ընտրելու հնարավորություն, հաշվապահական հաշվետվությունների և շահութահարկի հաշվարկի ներկայացման կարգ, հարկի վճարման կարգ և այլն):

2.2. Հարկատուներ (շահութահարկի գծով) չեն հանդիսանում.

2.2.1. Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային հիմնարկները:

Բյուջետային հիմնարկի բնորոշումը տրված է 1997թ. հունիսի 24-ին ընդունված «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:

Նշված օրենքի դրույթների համաձայն բյուջետային հիմնարկ են հանդիսանում պետական և տեղական ինքնակառավարման լիազորություններն իրականացնող իրավաբանական անձինք, որոնց պահպանման ծախսերն ամբողջությամբ ֆինանսավորվում են համապատասխան բյուջեների միջոցների հաշվին:

Սույն հրահանգի կիրարկման տեսանկյունից ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու դեպքում, «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5 հոդվածի համաձայն, անձը դադարում է բյուջետային հիմնարկ լինել և գործունեության այդ մասով հարկային պարտավորությունները հաշվարկվում են օրենքով սահմանված կարգով:

2.2.2. Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկը:

3. Շահութահարկով հարկվող օբյեկտը

3.1. Սույն հրահանգի 2.1 կետում նշված հարկատուների համար հարկվող օբյեկտ է համարվում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և նրա սահմաններից դուրս ստացվող հարկվող շահույթը:

3.2. Հարկվող շահույթը հարկատուի համախառն եկամտի (հաշվետու տարում հարկատուի բոլոր եկամուտների հանրագումարի` անկախ դրանց ստացման աղբյուրներից) և սույն հրահանգում նշված նվազեցումների (հաշվի առած նաև համախառն եկամտից նվազեցվող արտոնությունները) դրական տարբերությունն է:

4. Հարկատուի եկամուտները

4.1. Եկամուտ են համարվում, մասնավորապես`

4.1.1. Ապրանքների, արտադրանքի, ծառայությունների, ինչպես նաև հարկատուի հիմնական միջոցների, արժեթղթերի և այլ ակտիվների իրացումից ստացվող հասույթը (զուտ հասույթը` հասույթն առանց փոխհատուցվող (անուղղակի հարկերի)):

4.1.2. Փոխառության դիմաց ստացվող տոկոսները և այլ հատուցումը (այսուհետ` տոկոսներ):

4.1.3. Վարձակալության դիմաց ստացվող վճարները և այլ հատուցումը (այսուհետ` վարձավճարներ):

4.1.4. Գրականության, արվեստի կամ գիտական աշխատանքի օգտագործման, կամ օգտվելու իրավունքի համար ցանկացած հեղինակային իրավունքից, ցանկացած արտոնագրից, ապրանքային նշանից, նախագծից կամ մոդելից, պլանից, գաղտնի բանաձևից կամ գործընթացից, էլեկտրոնային հաշվողական մեքենաների և տվյալների բազայի համար ծրագրերի կամ արդյունաբերական, առևտրային, գիտական սարքավորումներն օգտագործելու կամ օգտվելու համար իրավունքի, կամ արդյունաբերական, տեխնիկական, կազմակերպական, առևտրային, գիտական փորձի վերաբերյալ տեղեկության տրամադրման համար ստացվող հատուցումը (այսուհետ` ռոյալթի):

4.1.5. Շահաբաժինները:

4.1.6. Ապահովագրական հատուցումները, որոնք ստացել են վերաապահովագրության պայմանագրերի համաձայն ապահովագրող հանդիսացող հարկատուները, ինչպես նաև այն ապահովագրական հատուցումների գումարները, որոնք ստացել են ապահովադիր հանդիսացող հարկատուները:

4.1.7. Պարտքերի կամ առևտրային գործարքների ֆինանսավորման, ֆակտորինգային այլ գործառնությունների իրականացումից ստացվող եկամուտները:

Ֆակտորինգը տնտեսավարող սուբյեկտների միջև ապրանքների և ծառայությունների իրացման ժամանակ առևտրային վարկի պայմաններով առաջացած պարտավորությունների (վճարային փաստաթղթերի) պահանջատիրոջ իրավունքների ստանձնումն է ֆակտորի կողմից, որը զուգակցվում է նաև հաշվապահական, տեղեկատվական, ապահովագրական և այլ ծառայությունների մատուցմամբ:

Առևտրային վարկը մի տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից մեկ այլ սուբյեկտին ապրանքների տրամադրումն է (ծառայությունների մատուցումը)` դրանց դիմաց վճարման ենթակա գումարը նրանց միջև կնքվող պայմանագրում նշված ժամկետում և տոկոսային հավելավճարով վճարելու պայմանով:

4.1.8. Ֆյուչերսների, օպցիոնների և նման այլ գործարքներից ստացվող եկամուտները:

Ֆյուչերային պայմանագիրն արժեթուղթ է, որով մի կողմը պարտավորվում է (սովորաբար որոշակի գրավի դիմաց) սահմանված քանակով, հաստատագրված գներով և ժամկետներում մյուս կողմից ձեռք բերել կամ նրան վաճառել որևէ ապրանք (այդ թվում` արժեթուղթ կամ արժույթ):

Ֆորվարդային պայմանագիրն արժեթուղթ է, որով մի կողմը պարտավորվում է (սովորաբար որոշակի գրավի դիմաց) սահմանված ժամկետներում, մյուս կողմից գործարքի կնքման պահին շուկայում ձևավորված գնով ձեռք բերել կամ նրան վաճառել որևէ ապրանք (այդ թվում` արժեթուղթ կամ արժույթ):

Օպցիոն պայմանագիրն արժեթուղթ է, որով մի կողմը (սովորաբար որոշակի գրավի դիմաց) մյուս կողմին իրավունք է տալիս սահմանված ժամկետով և իր անունից ձեռք բերել կամ վաճառել որոշակի քանակի ապրանք, արժույթ և արժեթուղթ (այդ թվում` ֆյուչերային կամ ֆորվարդային պայմանագիր):

4.1.9. Անհատույց ստացվող (ընդունման-հանձնման փաստաթղթերով, իսկ փաստաթղթերում արժեքի բացակայության դեպքում` փորձաքննության եղանակով որոշված արժեքը) ակտիվները, պարտավորությունների զեղչումից կամ ներումից ստացվող եկամուտները:

4.1.10. Հարկատուին պատճառված վնասի (կրած կորստի) հատուցումից ստացվող եկամուտները:

4.1.11. Տույժերի, տուգանքների և գույքային այլ սանկցիաների տեսքով եկամուտները:

4.1.12. Անվավեր ճանաչված գործարքներից ստացվող եկամուտները:

4.1.13. Հայցային վաղեմության ժամկետը լրացած կրեդիտորական պարտքերի գումարները:

Կրեդիտորական պարտքը հարկատուի կողմից համապատասխան կրեդիտորներին վճարման ենթակա միջոցներն են:

Ցպահանջ կրեդիտորական պարտքերի հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքը սկսվում է պահանջ ներկայացնելու օրվանից (իսկ հայցի իրավունքը ծագում է այն օրվանից, երբ անձն իմացել է կամ պարտավոր էր իմանալ իր իրավունքի խախտման մասին), բայց գործառնության (գործարքի, փաստի) կատարմանը հաջորդող 61-րդ օրվանից ոչ ուշ:

4.1.14. Նախկինում հաշվեկշռից դուրս գրված անհուսալի դեբիտորական պարտքերի մարման գումարը, իսկ դուրս չգրված պարտքի մարման դեպքում` սահմանված կարգով դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստին կատարված մասհանումների գումարը:

4.1.15. Հաշվետու տարում հայտնաբերված` դրան անմիջապես նախորդող երեք տարիներում պակաս ցույց տրված եկամուտը և (կամ) ավել ցույց տրված նվազեցումը:

4.1.16. Բանկային երաշխիքների տրամադրման, հոժարագրային (ակցեպտային) գործառնությունների գծով ստացվող եկամուտները:

4.1.17. Հավատարմագրային (լիազորագրային), կառավարման կամ ուրիշ ձևով այլ անձանց արժեթղթերը և ներդրումները կառավարելու, բրոքերային և ֆինանսական գործակալի (ներկայացուցչի) ծառայություններ մատուցելու դիմաց ստացվող եկամուտները:

4.1.18. Մուրհակների, չեկերի, վճարագրերի, վճարային այլ արժեթղթերի, վճարային փաստաթղթերի, քարտերի և ֆինանսական այլ գործիքների թողարկման, զեղչման, փոխանցման, զիջման կամ սպասարկման դիմաց ստացվող եկամուտները:

4.1.19. Ապահովագրության և վերաապահովագրության պայմանագրերով ստացվող ապահովագրական վճարները:

4.1.20. Վերաապահովագրության պայմանագրերի համաձայն ստացվող կոմիսիոն վարձատրությունները:

4.1.21. Գույքագրման և ստուգումների ժամանակ բացահայտված հիմնական միջոցների, ապրանքանյութական արժեքների, դրամական միջոցների և այլ գույքի ավելցուկը: Դրանք գնահատվում են տվյալ հարկատուի մոտ առկա համանման արժեքով, իսկ դրանց բացակայության դեպքում` փորձաքննության եղանակով որոշված արժեքով:

4.1.22. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1996 թվականի նոյեմբերի 29-ի N 368 որոշմամբ հաստատված «Ապահովագրական պահուստների ձևավորման և տեղաբաշխման» կարգի համաձայն հաշվարկված ապահովագրական պահուստներից վերադարձվող միջոցները:

4.1.23. Այլ եկամուտներ:

4.2. Շահութահարկի հաշվարկման նպատակով եկամուտ չեն համարվում`

4.2.1. Մասնակիցների (բաժնետեր, փայատեր, անդամ) կողմից հարկատուի կանոնադրական կապիտալում (հիմնադրամում) կատարված ներդրումները:

4.2.2. Հարկատուի բաժնետոմսերի տեղաբաշխման գնի և անվանական արժեքի դրական տարբերությունը:

4.2.3. Համատեղ գործունեության նպատակով միավորվող միջոցները:

Համատեղ գործունեությունը կարող է իրականացվել այդ նպատակի համար ստեղծված սույն հրահանգի 2.1 կետում թվարկված ցանկացած տեսակի իրավաբանական անձի միջոցով կամ առանց դրա:

4.2.4. Արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված այլ ակտիվների և պարտավորությունների վերագնահատման դրական արդյունքը:

4.2.5. 1997 թվականին թողարկված` Հայաստանի Հանրապետության գանձապետական պարտատոմսերից և պետական այլ արժեթղթերից ստացվող տոկոսները և զեղչի ձևով եկամուտները:

5. Համախառն եկամտի նվազեցումները

Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են ծախսերը, կորուստները և այլ նվազեցումները:

Նվազեցումների միևնույն գումարը համախառն եկամտից հանվում է միայն մեկ անգամ:

5.1. Ծախսերը

Համախառն եկամտից նվազեցվում են դրա ստացման հետ կապված անհրաժեշտ և փաստաթղթերով հիմնավորված ծախսերը:

ա) ծախս է համարվում հաշվետու տարվա ընթացքում ակտիվների արտահոսքը, նվազումը կամ պարտավորությունների աճը, որոնք հանգեցնում են հարկատուի սեփական կապիտալի նվազեցման.

բ) անհրաժեշտ են համարվում անմիջականորեն և բացառապես ապրանքների արտադրության, ծառայությունների մատուցման, շուկայում առաջխաղացման և (կամ) ապրանքների (ծառայությունների) իրացման, խորհրդատվական և իրավաբանական ծառայությունների, ուղեկցման, երաշխիքային հսկողության և շահագործման ընթացքում բացահայտված թերությունների վերացման, արտադրության (շինարարության) նախապատրաստման, յուրացման և կոնսերվացման, գույքի պահպանման, կադրերի պատրաստման համար հարկատուի կատարած ծախսերը, ինչպես նաև եկամտի ստացման հետ կապված և դրա համար անհրաժեշտ այլ ծախսերը:

Փաստաթղթերով ծախսերի հիմնավորման նկատմամբ ներկայացվող պահանջները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Ծախսերի թվին են դասվում, մասնավորապես`

5.1.1. Նյութական (արտադրական բնույթի, վարչական և ընդհանուր տնտեսական նշանակության, իրացման (կոմերցիոն) բնույթի) ծախսերը:

Այստեղ ներառվում է նյութական ռեսուրսների (ապրանք, հումք, նյութեր, վառելիք, էներգիայի բոլոր տեսակներ, սահմանված կարգով անմիջականորեն դուրս գրվող գործիքներ, հարմարանքներ, սարքեր, լաբորատոր սարքավորումներ, հատուկ հագուստներ և այլ փոքրարժեք առարկաներ, համալրող շինվածքներ, կիսապատրաստուքներ, պահեստամասեր, դետալներ, տարա և այլն) արժեքը, որոնք հարկատուի գործունեության ընթացքում անմիջականորեն սպառվում են կամ իրենց արժեքն ամբողջությամբ փոխանցում են արտադրվող արտադրանքին, մատուցվող ծառայությանը (կապիտալացվում են):

Նյութական ռեսուրսները «նյութական ծախսեր» տարրում արտացոլվում են սկզբնական արժեքով, որը ձևավորվում է փաստացի ձեռք բերման գներից (անհատույց ստացվածները` ընդունման-հանձնման փաստաթղթերի տվյալներով և, եթե այդ փաստաթղթերում նշված չէ գույքի արժեքը, ապա այն գնահատվում է տվյալ հարկատուի մոտ առկա համանման գույքի արժեքով, իսկ դրա բացակայության դեպքում` փորձաքննության եղանակով որոշված արժեքով), իսկ կանոնադրական կապիտալին հիմնադիրների կողմից իրենց ավանդների դիմաց ներդրվածները` ըստ կողմերի պայմանավորվածության) և մինչև պահեստ տեղափոխման (փոխադրման) հետ կապված բոլոր ծախսերից (մատակարարող և վաճառահանող կազմակերպությունների վերադիրները (հավելավճարները), կոմիսիոն վարձահատուցումները, ապրանքային և ֆոնդային բորսաների ծառայությունների` ներառյալ բրոքերային ծառայությունների արժեքը, բեռնման-բեռնաթափման աշխատանքների, տրանսպորտային ծառայությունների արժեքը, եթե դրանք կատարվում են կողմնակի կազմակերպությունների կողմից, ինչպես նաև ներմուծման համար սահմանված մաքսատուրքերը, մաքսային ծառայության համար կատարված վճարները և տեղափոխման հետ կապված ապահովագրական վճարները)` առանց փոխհատուցվող հարկերի:

Օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերում նյութական ռեսուրսները կարող են գնահատվել այլ արժեքով:

5.1.2. Աշխատանքի վարձատրության և դրան հավասարեցված այլ վճարումները, որի մեջ ներառվում են հարկատուների ինչպես հիմնական արտադրական և ոչ արտադրական անձնակազմի, այնպես էլ պայմանագրային աշխատողների կողմից փաստացի կատարված աշխատանքների դիմաց հաշվարկված աշխատավարձը, ներառյալ խթանող և փոխհատուցող վճարները:

Խթանող վճարներ են համարվում մասնավորապես արտադրական ցուցանիշների համար պարգևատրումները, տարվա աշխատանքի արդյունքների համար պարգևատրումը, պրոֆեսիոնալ վարպետության համար տրվող հավելումները, երկարամյա ծառայության համար արտադրական աշխատողներին տրվող միանվագ պարգևատրումները (տվյալ տնտեսությունում մասնագիտության գծով աշխատանքային ստաժի համար հավելավճարները):

Փոխհատուցող վճարներ (կապված աշխատանքային ռեժիմի և պայմանների հետ) են համարվում գիշերային աշխատանքի, արտաժամյա աշխատանքի, հանգստյան և տոն (ոչ աշխատանքային) օրերի, բազմահերթ ռեժիմով աշխատանքի, մասնագիտությունների համատեղման, սպասարկման գոտիների ընդլայնման, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ծանր, վնասակար և խիստ վնասակար համարվող աշխատանքի պայմաններում աշխատանքի համար աշխատավարձի նկատմամբ սահմանված հավելավճարներն ու լրավճարները:

Աշխատանքի վարձատրության և դրան հավասարեցված այլ վճարումների մեջ են ներառվում նաև հերթական (ամենամյա) և լրացուցիչ արձակուրդների վարձատրությունը (չօգտագործված արձակուրդի համար փոխհատուցումը), անչափահասների արտոնյալ ժամերի, կերակրող մայրերին աշխատանքի ընթացքում տրվող ընդմիջումների, ինչպես նաև պետական պարտականությունների կատարման հետ կապված ժամանակի վարձատրությունը, աշխատանքի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով բժշկական հետազոտությունների գծով ծախսումները, աշխատավարձի մասնակի պահպանմամբ հարկադրված արձակուրդում գտնվող աշխատողներին վճարվող գումարները, աշխատող դոնորներին հետազոտվելու (զննում), արյուն հանձնելու և յուրաքանչյուր անգամ արյուն հանձնելուց հետո հատկացվող հանգստի օրերի համար կատարվող վճարումները, աշխատողներին անվճար տրամադրվող հատուկ սննդի արժեքը, աշխատողների աշխատանքի վարձատրությանն ուղղված այլ վճարումները:

Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են հատուկ սննդի, արտահագուստի և այլ հանդերձանքի, աշխատողներին օրենսդրությամբ նախատեսված այլ փոխհատուցումների ծախսերը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափի սահմաններում:

5.1.3. Զբաղվածության, կենսաթոշակային, սոցիալական ապահովագրության համար վճարները:

Ծախսերի այս խմբերի մեջ մտնում են, մասնավորապես, պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարները: Պարտադիր սոցիալական ապահովագրության վճարները հարկատուների կողմից կատարվում են «Պարտադիր սոցիալական ապահովագրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության 1997թ. դեկտեմբերի 30-ի օրենքով սահմանված կարգով և չափերով` աշխատանքի վարձատրությանն ուղղվող միջոցներից:

5.1.4. Ամորտիզացիոն մասհանումները` հարկատուի գործունեությանը բազմակի անգամներ մասնակցող ակտիվների ամորտիզացիայի (մաշվածության) գումարները, որոնց մեջ ներառվում են.

ա) հիմնական միջոցների վերականգնման համար ամորտիզացիոն մասհանումները:

Հիմնական միջոցների ամորտիզացիոն մասհանումների գումարը հաշվարկվում է ելնելով հիմնական միջոցների տվյալ խմբի համար ստորև բերված ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետներից`

	- շենքերի, շինությունների և փոխանցող հարմարանքների համար`	20 տարի
	- հյուրանոցների, պանսիոնատների, հանգստյան տների շենքերի և շինությունների համար`	10 տարի
	- հաշվողական և համակարգչային տեխնիկայի, հոսքային գծերի, ռոբոտատեխնիկայի համար`	3 տարի
	- այլ հիմնական միջոցների, այդ թվում` բանող անասունների, բազմամյա տնկիների և հողերի բարելավմանն ուղղված կապիտալ ներդրումների համար`	5 տարի:

Հարկատուին իրավունք է վերապահված իր հայեցողությամբ ընտրելու հիմնական միջոցների ամորտիզացիոն այլ նվազագույն ժամկետ, բայց ոչ պակաս տվյալ խմբի համար վերը նշված ժամկետներից:

Հիմնական միջոցների ամորտիզացիոն մասհանումների տարեկան մեծությունը հաշվարկվում է որպես այդ հիմնական միջոցների սկզբնական արժեքի և տվյալ խմբի համար վերը նշված ամորտիզացիոն ժամկետի հարաբերություն:

Ամորտիզացիոն մասհանումների չափը 1998 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ առկա հիմնական միջոցների նկատմամբ որոշելու համար 1998 թվականի հունվարի 1-ից հետո ամորտիզացիոն (մնացորդային) նվազագույն ժամկետը որոշվում է որպես չամորտիզացված արժեքի գործակցի և հիմնական միջոցի տվյալ խմբի ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետի արտադրյալ.

Ժ_ն = (Ա - Մ) x Ժ/Ա

որտեղ` Ժն-ն` մինչև 1998 թվականի հունվարի 1-ը ձեռքբերված հիմնական միջոցի ամորտիզացիոն (մնացորդային) նվազագույն ժամկետն է. Ա-ն` հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքն է 1998 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ. Մ-ն` հիմնական միջոցի մաշվածության գումարն է 1998 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ. Ժ-ն` հիմնական միջոցների տվյալ խմբի ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետն է` վերը նշված աղյուսակի համաձայն:

Ամորտիզացիոն մասհանումների հաշվարկման նպատակով մինչև 1997 թվականի հուլիսի 1-ը ձեռք բերված հիմնական միջոցների սկզբնական արժեք է համարվում 1997 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ դրանց հաշվեկշռային արժեքը (վերջիններիս սկզբնական արժեքը` հաշվի առած օրենսդրությամբ սահմանված կարգով մինչև 1997 թվականի հուլիսի 1-ը դրանց գծով կատարված վերագնահատումները), իսկ շահութահարկի տարեկան հաշվարկ ներկայացնողների համար` 1997 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ հիմնական միջոցների հաշվեկշռային արժեքը (վերջիններիս սկզբնական արժեքը` հաշվի առած օրենսդրությամբ սահմանված կարգով մինչև 1997թվականի հունվարի 1-ը դրանց գծով կատարված վերագնահատումները) հաշվի առնելով հիմնական միջոցների արժեքի վրա կատարվող ավելացումները:

1998 թվականի հունվարի 1-ից հետո ձեռք բերված հիմնական միջոցների համար ամորտիզացիոն ժամկետ են համարվում վերը նշված աղյուսակով սահմանված ժամկետները:

Օրինակ 1. (օրինակում ձեռնարկության անվանումը և հիմնական միջոցի ամորտիզացիոն մասհանումների նորման և ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետը վերցված են պայմանական).

«Ա₁» ձեռնարկությունը հիմնական միջոցը ձեռք էր բերել 1994 թվականի հոկտեմբերի 18-ին` 1000,0 հազ. դրամ սկզբնական արժեքով: Տվյալ հիմնական միջոցի գծով մինչև 1998թ. հունվարի 1-ը ամորտիզացիոն մասհանումների տարեկան նորմա էր սահմանված 12% :

1994թ. երկու ամիսների համար ամորտիզացիոն մասհանումների գումարը կազմում է`

1000,0 x 12% x 2/12 = 20,0 հազ. դրամ:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1995թ. փետրվարի 15-ի «Հայաստանի Հանրապետության պետական և պետական մասնակցությամբ ձեռնարկությունների հիմնական միջոցների վերագնահատման մասին» թիվ 73 որոշման համաձայն ձեռնարկությունը կատարել է վերագնահատում 1995թ. հունվարի 1-ի դրությամբ և վերը նշված հիմնական միջոցի վերագնահատված արժեքը կազմել է 3500,0 հազ. դրամ, իսկ մինչև 1995թ. հունվարի 1-ը հաշվարկված ամորտիզացիոն մասհանումների գումարը վերագնահատված արժեքով կազմել է 70,0 հազ. դրամ:

1995-1997թթ. համար տարեկան ամորտիզացիոն մասհանումների գումարը կազմում է`

3500,0 x 12% = 420,0 հազ. դրամ:

Ընդունենք տվյալ հիմնական միջոցի համար ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետ 1998թ. հունվարի 1-ից հետո սահմանվել է 5 տարի:

Հետևաբար, առ 01.01.98թ. դրությամբ տվյալ հիմնական միջոցի ամորտիզացիոն (մնացորդային) նվազագույն ժամկետը կկազմի`

Ժ_ն = (3500,0 - 1330,0) x 5/3500,0 = 3,1 տարի:

Տվյալ հիմնական միջոցի գծով հետագա տարիների ամորտիզացիոն մասհանումների գումարը այլ հավասար պայմաններում կկազմի համապատասխանաբար` 1998թ. տարեկան կտրվածքով` 700,0 հազ. դրամ, 1999թ.` 700,0 հազ. դրամ, 2000թ.` 700,0 հազ. դրամ և 2001թ.` 70,0 հազ. դրամ:

Տարվա ընթացքում նոր հիմնական միջոցներ մուտքագրելու դեպքում հարկատուները հաշվետու տարում վերջիններիս գծով ամորտիզացիոն մասհանումները հաշվարկում են այդ հիմնական միջոցները իրենց հաշվեկշիռ մուտքագրելու ամսվան հաջորդող ամսվանից սկսած:

Լրիվ ամորտիզացված հիմնական միջոցների գծով ամորտիզացիոն մասհանումներ չեն կատարվում:

Հարկվող շահույթը որոշելիս հիմնական միջոցների վերագնահատման արդյունքները հաշվի չեն առնվում (բացի մինչև 1997 թ. հուլիսի 1-ը, իսկ նախկին կարգի համաձայն շահութահարկի տարեկան հաշվարկներ ներկայացնողների համար` 1997 թ. հունվարի 1-ը Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգի համաձայն կատարված վերագնահատումներից):

Դա մասնավորապես ենթադրում է, որ.

- վերագնահատման արդյունքում առաջացած հիմնական միջոցների արժեքի աճը գնում է հարկատուի լրացուցիչ կապիտալի ավելացմանը, հետևաբար, հիմնական միջոցների գծով ամորտիզացիոն մասհանումները (դրանց վերագնահատումից հետո ևս (բացի վերը նշված վերագնահատումներից)) պետք է կատարվեն վերջիններիս սկզբնական արժեքից (օրինակում` 3500,0 հազ. դրամ) ելնելով.

- հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցումների մեջ հիմնական միջոցների օտարման դեպքում (բացի անհատույց տրամադրումը) մտցվում է վերջիններիս մնացորդային արժեքը (սկզբնական արժեքի և ամորտիզացիոն մասհանումների տարբերությունը):

բ) Վարձակալի կողմից երկարաժամկետ վարձակալված (ֆինանսական վարձակալություն) հիմնական միջոցների համար կատարվող ամորտիզացիոն մասհանումները:

Վարձակալի կողմից երկարաժամկետ վարձակալված (ֆինանսական վարձակալություն) հիմնական միջոցների գծով ամորտիզացիոն մասհանումները կատարվում են սույն կետի «ա» ենթակետում նշված կարգով և տվյալ հիմնական միջոցների գծով վերը նշված ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետներից ելնելով: Այս դեպքում վարձատուն ամորտիզացիոն մասհանումներ չի կատարում:

գ) Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիոն մասհանումները:

Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիոն ժամկետը որոշվում է հարկատուի կողմից` ելնելով դրանց հնարավոր օգտագործման ժամկետներից: Այդ ժամկետների որոշման անհնարինության դեպքում ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետ է սահմանվում 10 տարի, բայց ոչ ավել, քան հարկատուի գործունեության ժամկետն է:

Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիոն մասհանումների տարեկան մեծությունը հաշվարկվում է որպես դրանց սկզբնական արժեքի և ոչ նյութական ակտիվների համար սահմանված (որոշված) ամորտիզացիոն ժամկետի հարաբերություն:

Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցումների մեջ ոչ նյութական ակտիվների օտարման դեպքում (բացառությամբ անհատույց տրամադրումը) մտցվում է վերջիններիս մնացորդային արժեք (սկզբնական արժեքի և կատարված ամորտիզացիոն մասհանումների տարբերությունը):

դ) Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածությունը:

Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների արժեքը մարվում է.

- շահագործման հանձնման պահին 50 տոկոսի չափով և դուրսգրման պահին` մնացած 50 տոկոսի չափով, մաշվածքի հաշվարկման միջոցով,

- շահագործման հանձնման պահին 100 տոկոսի չափով, մաշվածքի հաշվարկման միջոցով:

Ընդ որում, եթե փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մեկ միավորի արժեքը չի գերազանցում 10,0 հազ. դրամը, կարող են դուրս գրվել ծախսերով` արտադրություն բացթողնման կամ շահագործման հանձնման պահին:

Սեզոնային և ժամանակավոր ճանապարհների, մինչև 2 տարի շահագործման ժամկետով ժամանակավոր կառույցների, հատուկ գործիքների և հարմարանքների, փոխարինվող սարքավորումների արժեքը մարվում է ըստ համապատասխան սահմանված նորմայի կամ նախահաշվային դրույթի, որը հաշվարկվում է ելնելով դրանց կառուցման, պատրաստման (ձեռքբերման) ծախսերի նախահաշվից և այդ ճանապարհների, կառույցների, գործիքների ու հարմարանքների օգնությամբ պլանավորված արտադրանքի (աշխատանքների, ծառայությունների) թողարկումից:

Թույլատրվում է անհատական պատվերների կատարման համար նախատեսված հատուկ գործիքների և հարմարանքների արժեքն ամբողջությամբ մարել դրանց` արտադրություն բացթողման պահին:

5.1.5. Ապահովագրական վճարները:

Այստեղ մասնավորապես ներառվում են որպես ապահովադիր հանդես եկող հարկատուի գույքի (հիմնական միջոցների, արտադրական պաշարների, պատրաստի արտադրանքի և համապատասխան այլ ակտիվների) ապահովագրության նպատակով մուծված ապահովագրավճարների գումարները (բացի սույն հրահանգի 5.1.1 ենթակետում նշված տեղափոխման հետ կապված ապահովագրական վճարներից):

5.1.6. Չփոխհատուցվող (չհաշվանցվող) հարկերը, տուրքերը (բացի սույն հրահանգի 5.1.1 ենթակետում նշված մաքսատուրքերից) և այլ պարտադիր վճարները, եթե դրանք չեն ներառվել ձեռք բերված հիմնական միջոցի, հումքի, նյութի, ապրանքի և այլ ակտիվների արժեքի մեջ:

5.1.7. Վարկերի և այլ փոխառությունների տոկոսները:

Այստեղ մասնավորապես ներառվում են հարկատուների կողմից ստացված բոլոր տեսակի վարկերի (կարճաժամկետ (մեկ տարուց ոչ ավելի մարման ժամկետով), երկարաժամկետ (մեկ տարուց ավելի մարման ժամկետով), տարկետված, հետաձգված, երկարաձգված, ժամկետանց), դրամական և գույքային փոխառությունների (այդ թվում նաև արտարժույթով ստացվածներինը) և այլ ներգրավված միջոցների դիմաց հաշվարկված տոկոսները, գույքի երկարաժամկետ (ֆինանսական) վարձակալության դիմաց հաշվարկված տոկոսները:

5.1.8. Երաշխիքների, երաշխավորությունների, ակրեդիտիվների և այլ բանկային ծառայությունների համար վճարները:

5.1.9. Գովազդային ծախսերը, ներառյալ ցուցահանդեսներին, տոնավաճառներին մասնակցությունը, ցուցահանդեսների և տոնավաճառների կազմակերպման միջոցառումների հետ կապված ծախսերը, ապրանքների նմուշների արժեքը, որոնք պայմանագրերի համաձայն անվճար տրվում են անմիջականորեն գնորդներին կամ միջնորդներին և ենթակա չեն վերադարձման:

Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գովազդի ծախսերն` ամբողջությամբ, իսկ Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս գովազդի ծախսերը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափի սահմաններում:

5.1.10. Ներկայացուցչական ծախսերը:

Ներկայացուցչական ծախսերը հարկատուի կողմից փոխշահավետ համագործակցություն հաստատելու և պահպանելու նպատակով բանակցություններ վարելու համար այլ կազմակերպությունների ներկայացուցիչների և անհատ ձեռներեցների պաշտոնական ընդունելության և սպասարկման ծախսերն են: Այդ ծախսերի մեջ մասնավորապես ներառվում են ներկայացուցիչների (մասնակիցների) պաշտոնական ընդունելության (նախաճաշ, ճաշ կամ այլ համանման միջոցառում), նրանց տրանսպորտային և հյուրանոցային ապահովման, կուլտուրական միջոցառումների կազմակերպման, բանակցությունների և կուլտուրական միջոցառումների ծրագրի ժամանակ բուֆետային սպասարկման, հուշանվերների, կազմակերպության հաստիքացուցակում չգտնվող թարգմանիչների ծառայության վճարման հետ կապված ծախսերը:

Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը չգերազանցող ներկայացուցչական ծախսերը:

5.1.11. Իրացման շուկայի ուսումնասիրման, ապրանքային շուկայում առաջխաղացման հետ կապված (մարքեթինգի) ծախսերը:

5.1.12. Գործուղման ծախսերը:

Գործուղման ծախսերն իրենից ներկայացնում է հարկատուի հաստիքային ցուցակում ընդգրկված աշխատողների աշխատանքի մշտական վայրից դուրս որոշակի ժամկետով այլ վայրում հանձնարարություն կատարելու հետ կապված տրվող վճարները:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս գործուղման ծախսերը (մասնավորապես` օրապահիկ, գիշերավարձ, ժամանակավոր գրանցման հետ կապված ծախսեր և այլն), ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության տարածքում օրապահիկի ծախսերը հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից հաստատված չափի սահմաններում:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և նրա սահմաններից դուրս գործուղման ծախսերի ձևակերպման ժամանակ առանց հիմնավորող փաստաթղթերի օրապահիկի ծախսերը հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը չգերազանցող մասով:

5.1.13. Դատական ծախսերը:

5.1.14. Հարկատուի կողմից այլ անձանց պատճառած վնասի հատուցումը:

5.1.15. Քաղաքացիաիրավական պարտավորությունները չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու (տնտեսական պայմանագրերի պայմանները խախտելու) համար գանձվող տույժերը, տուգանքները և գույքային այլ պատժամիջոցները, բացառությամբ պետական և համայնքների բյուջեներ գանձվող տույժերի, տուգանքների և այլ գույքային պատժամիջոցների:

5.1.16. Աշխատողների (աշխատուժի) հավաքագրման ծախսերը:

5.1.17. Աուդիտորական, իրավաբանական, այլ խորհրդատվական, տեղեկատվական և կառավարման ծառայությունների ծախսերը:

5.1.18. Ֆակտորինգային, հավատարմագրային (լիազորագրային) գործառնությունների ծախսերը:

5.1.19. Հաշվետու տարում հայտնաբերված` դրան անմիջապես նախորդող երեք տարիներում պակաս ցույց տրված ծախսերը:

5.1.20. Վարձակալված հիմնական միջոցների դիմաց վարձակալական վճարները և վարձակալության հետ կապված այլ ծախսումները:

5.1.21. Կադրերի պատրաստման և վերապատրաստման համար ծախսերը` ներառյալ կրթաթոշակների վճարման հետ կապված ծախսերը:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս նման բնույթի ծախսերը հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից հաստատված նորմաների սահմաններում:

5.1.22. Ծառայության երաշխիքային ժամկետ ունեցող արտադրատեսակների (ապրանքների) երաշխիքային նորոգման և սպասարկման ծախսերը:

5.1.23. Գրասենյակային, փոստային, հեռախոսային, հեռագրային և նմանատիպ այլ ծառայությունների հետ կապված ծախսերը:

5.1.24. Արտադրանքի սերտիֆիկացման աշխատանքների վճարման հետ կապված ծախսերը:

5.1.25. Պարապուրդի ժամանակ վճարվող գումարները:

5.1.26. Աշխատունակությունը ժամանակավորապես կորցրած աշխատողներին մինչև փաստացի աշխատավարձի չափը ապահովելու համար տրվող լրավճարները:

5.1.27. Կոնսերվացված արտադրական հզորությունների և օբյեկտների պահպանման հետ կապված ծախսերը:

5.1.28. Խոտանից կորուստները:

Այստեղ ներառվում են հայտնաբերված վերջնական խոտանի արժեքը, խոտանի շտկման ծախսերը, ինչպես նաև երաշխավորված նորոգման ծախսերը:

5.1.29. Տարայի հետ կապված գործառնություններից վնասները:

5.1.30. Ներարտադրական պատճառներով պարապուրդից կորուստները:

5.1.31. Վերաապահովագրության պայմանագրերի համաձայն վճարված կոմիսիոն վարձատրության ծախսերը:

5.1.32. Այլ ծախսեր:

5.2. Հարկվող շահույթը որոշելիս (բացի սույն հրահանգի 5.1 կետում նշված ծախսերից) համախառն եկամուտը նվազեցվում է նաև.

5.2.1. Հիմնական միջոցների վրա կատարված նորոգման, արդիականացման և այլ ծախսերի չափով, բայց ոչ ավելի այն հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքի տասը տոկոսից, որի վրա այդ ծախսերը կատարվել են: Նշված չափից ավել կատարված նորոգման, արդիականացման և այլ նմանատիպ ծախսերը (որոնք չեն նվազեցվում համախառն եկամտից) ավելացվում են տվյալ հիմնական միջոցի նախորդ տարվա վերջի հաշվեկշռային արժեքին (կապիտալացվում են) և այդ ծախսերը կատարվելուն հաջորդող ամսվանից սկսած ամորտիզացվում են սույն հրահանգի 5.1.4 ենթակետում նշված կարգով:

Օրինակ 2. Սույն հրահանգի օրինակ 1-ում բերված հիմնական միջոցի վրա, որի հաշվեկշռային արժեքը 01.01.1998թ. դրությամբ կազմել է 3500,0 հազ. դրամ և որի ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետը 01.01.1998թ. դրությամբ 3,1 տարի է, 1998թ. հունվար-մարտ ամիսների ընթացքում կատարվել են 1350,0 հազ. դրամի նորոգման ծախսեր:

Ձեռնարկության 1998թ. հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցումների մեջ կմտցվի 350,0 հազ. դրամը (3500,0x10%), իսկ 1000,0 հազ. դրամը (1350,0-350,0) ավելացվելու է 01.04.1998թ. դրությամբ այդ հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքին` 3500,0 հազ. դրամին:

Ամորտիզացիոն մասհանումների հաշվարկը կատարվում է հետևյալ սկզբունքով` տվյալ հիմնական միջոցի գծով 1998թ. 1-ին եռամսյակում ամորտիզացիոն մասհանումները կհաշվարկվեն 3500,0 հազ. դրամ հաշվեկշռային արժեքից ելնելով, իսկ 1998թ. ապրիլ ամսվանից սկսած (մնացած ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետում)` 3500,0+1000,0=4500,0 հազ. դրամ հաշվեկշռային արժեքից ելնելով:

Օրինակ 3. 01.01.98թ. դրությամբ շահագործման մեջ գտնվող (ձեռնարկության հաշվեկշռից դուրս չգրված) և լրիվ ամորտիզացված հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքը կազմում է 3500,0 հազ. դրամ:

Հիմնական միջոցի տվյալ խմբի համար ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետ 1998թ. հունվարի 1-ից հետո սահմանված է 5 տարի:

Նշված հիմնական միջոցի վրա 2000 թվականին կատարվել են 1350,0 հազ. դրամի նորոգման ծախսեր:

Քանի որ այս հիմնական միջոցն ամբողջությամբ ամորտիզացված է եղել (ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետը 0 է), ուստի 2000 թվականին կատարված նորոգման ծախսերն ամբողջությամբ կմտցվեն ձեռնարկության 2000թ. հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցումների մեջ:

Նոր մուտքագրված հիմնական միջոցների վրա մուտքագրման տարում կատարված նորոգման, արդիականացման և այլ նմանատիպ ծախսերի համախառն եկամտից չնվազեցվող մասն ավելացվում է այդ հիմնական միջոցների մուտքագրման պահի հաշվեկշռային արժեքին, որի վրա կատարվել են (կապիտալացվում են) և մուտքագրմանը հաջորդող ամսվանից սկսած ամորտիզացվում են սույն հրահանգի 5.1.4 ենթակետում նշված կարգով:

Օրինակ 4. 1998թ. մարտին ձեռք բերված 5000,0 հազ. դրամ հիմնական միջոցի վրա 1998թ. օգոստոսին կատարվել են 1500,0 հազ. դրամի նորոգման ծախսեր:

Հիմնական միջոցի տվյալ խմբի համար ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետ 1998թ. հունվարի 1-ից հետո սահմանված է 5 տարի:

Ձեռնարկության 1998թ. հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից նվազեցումների մեջ կմտցվի 500,0 հազ. դրամը (5000,0x10%), իսկ 1000,0 հազ. դրամը (1500,0-500,0) կավելացվի 01.04.1998թ. դրությամբ տվյալ հիմնական միջոցի հաշվեկշռային արժեքին և ամորտիզացիոն մասհանումների հաշվարկը կատարվում է հետևյալ սկզբունքով` տվյալ հիմնական միջոցի գծով 1998թ. ապրիլ-օգոստոս ամիսներին ամորտիզացիոն մասհանումները կհաշվարկվեն 5000,0 հազ. դրամ հաշվեկշռային արժեքից ելնելով, իսկ 1998թ. սեպտեմբեր ամսվանից սկսած (մնացած ամորտիզացիոն նվազագույն ժամկետում)` 5000,0+1000,0=6000,0 հազ. դրամ հաշվեկշռային արժեքից ելնելով:

Վարձակալված հիմնական միջոցների վրա կատարված նորոգման, արդիականացման և այլ ծախսերի գծով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են այդ հիմնական միջոցների վարձակալության պայմանագրում նշված արժեքի տասը տոկոսից ոչ ավելի չափով: Նորոգման և արդիականացման այն ծախսերը, որոնք սույն կետի համաձայն չեն նվազեցվում համախառն եկամտից, ամորտիզացվում են սույն հրահանգի 5.1.4 ենթակետում նշված կարգով:

Վարձակալական պայմանագրի լուծարման և փաստացի դադարեցման դեպքում հիմնական միջոցների նորոգման, արդիականացման և այլ նմանատիպ ծախսերի վերը նշված կարգով չամորտիզացված մնացորդն ամբողջովին նվազեցվում է վարձակալի համախառն եկամտից:

5.2.2. Բնական պաշարների արդյունահանման նախապատրաստական, երկրաբանական հետախուզման և նախագծահետախուզական աշխատանքների ծախսերի չափով` սույն հրահանգի 5.1.4 կետի «գ» ենթակետում նշված (ոչ նյութական ակտիվների համար սահմանված ամորտիզացիոն մասհանումների կատարման) կարգով:

5.2.3. Գիտահետազոտական, փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների վրա կատարված ծախսերի չափով` այդ ծախսերի կատարման տարվա ընթացքում ամբողջովին:

Շահութահարկի հաշվարկման իմաստով գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների դասակարգումը (հասկացությունը) սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից:

5.2.4. Տվյալ տարվա համախառն եկամտի ստացման հետ կապված, տեխնոլոգիապես անհրաժեշտ, սակայն արտադրանք չտված արտադրության ծախսերը:

5.3. Շահութահարկի հաշվարկման ժամանակ ծախս չեն համարվում`

5.3.1. հարկատուի սեփական կապիտալի բաշխումը մասնակիցներին` շահաբաժինների կամ նման այլ ձևով.

5.3.2. այլ անձի կանոնադրական կապիտալում հարկատուի կատարած ներդրումները (այդ թվում` համատեղ գործունեության նպատակով միավորվող միջոցները).

5.3.3. հարկատուի կողմից հետ գնված իր բաժնետոմսերի, բաժնեմասերի կամ փայաբաժինների իրացման և հաշվեկշռային արժեքի բացասական տարբերությունը.

5.3.4. արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված այլ ակտիվների և պարտավորությունների վերագնահատումից ստացված բացասական արդյունքը:

5.4. Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամտից չեն նվազեցվում հետԵՎյալ ծախսերը`

5.4.1. Վնասակար նյութերը շրջակա միջավայր արտանետելու համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը գերազանցող վճարները:

5.4.2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս գովազդի, կադրերի պատրաստման և վերապատրաստման համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ծախսերը:

5.4.3. Հատուկ սննդի, արտահագուստի և այլ հանդերձանքի, աշխատակիցներին` օրենսդրությամբ նախատեսված այլ փոխհատուցումների համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ծախսերը:

5.4.4. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս գործուղման ծախսերի, իսկ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում` օրապահիկի ծախսերի համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ծախսերը:

5.4.5. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ներկայացուցչական ծախսերը:

5.4.6. Առողջապահական հիմնարկների, ծերերի և հաշմանդամների տների, մանկական նախադպրոցական հիմնարկների, վերականգնողական ճամբարների, մշակութային, կրթական և մարզական հիմնարկների, ինչպես նաև բնակարանային ֆոնդի օբյեկտների պահպանման համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ծախսերը (այդ թվում` ամորտիզացիոն մասհանումները և նորոգման ծախսերը):

Եթե Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սույն հրահանգի 5.4.1-5.4.6 ենթակետերով նախատեսված ծախսերի համար նվազեցման թույլատրելի չափը չի սահմանվել, ապա համախառն եկամուտը նվազեցվում է փաստացի կատարված նմանատիպ ծախսերի ողջ գումարի չափով:

5.4.7. Պետական կամ համայնքների բյուջեներ գանձվող տույժերը, տուգանքները և այլ գույքային սանկցիաները, բացի քաղաքացիաիրավական պարտավորությունները չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու (տնտեսական պայմանագրերի պայմանները խախտելու) համար գանձվողներից:

5.4.8. Անհատույց տրամադրած ակտիվները, ներած պարտավորությունները (հաշվեկշռային արժեքով), բացառությամբ սույն հրահանգի 5.7.5 և 5.7.6 ենթակետերում նախատեսված դեպքերի:

5.4.9. Միավորումներին և արտագերատեսչական կառավարման այլ կառույցներին տրամադրված հատկացումները:

5.4.10. Սպասարկող արտադրությունների և տնտեսությունների պահպանման ծախսերը:

Դրանք այն արտադրություններն ու տնտեսություններն են, որոնց գործունեությունը կապված չէ տվյալ տնտեսավարող սուբյեկտի ստեղծման նպատակը հանդիսացող արտադրանքի արտադրության, աշխատանքների կատարման, ծառայությունների մատուցման հետ: Մասնավորապես, այդ ծախսերի մեջ ներառվում են տվյալ տնտեսավարող սուբյեկտի հաշվեկշռում գտնվող բնակարանային-կոմունալ տնտեսությունների (բնակելի տների, հանրակացարանների, լվացքատների, բաղնիքների շահագործման և այլն), կենցաղային սպասարկման արհեստանոցների, ճաշարանների և հանրային սննդի այլ օբյեկտների, մանկական նախադպրոցական հիմնարկների (մսուր-մանկապարտեզների), ակումբների, հանգստյան տների, առողջարանների, հանգստյան գոտիների, առողջապահական, մարզական և կուլտուր-լուսավորչական նշանակության այլ օբյեկտների պահպանման և շահագործման ծախսերը:

5.4.11. Հարկատուի կողմից արտադրանքի արտադրության հետ չառնչվող ծառայությունների (քաղաքների կամ այլ բնակավայրերի բարեկարգման աշխատանքներ, գյուղատնտեսական աշխատանքներին օժանդակություն և այլն) մատուցման կամ դրանց դիմաց կատարվող ծախսերը:

5.5. Փաստաթղթերով չհիմնավորված ծախսերը

5.5.1. Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամուտը նվազեցվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը չգերազանցող օրապահիկի (Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և նրա սահմաններից դուրս) ծախսերի չափով` առանց հիմնավորող փաստաթղթերի:

5.5.2. Բացի 5.5.1 կետում նշված ծախսերից, հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամուտը թույլատրվում է նվազեցնել հաշվետու տարում հարկատուի ստացած ողջ համախառն եկամտի մեկ տոկոսի չափով, բայց ոչ ավելի քան 1,0 մլն. դրամ կազմող` կատարված և փաստաթղթերով չհիմնավորված ծախսերի չափով:

5.6. Կորուստները

5.6.1. Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամուտը նվազեցվում է գույքի մթերման, պահպանման և իրացման պրոցեսում բացահայտված` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով որոշված չափը չգերազանցող` փաստաթղթերով հիմնավորված նյութական ռեսուրսների պակասորդից և փչացումներից առաջացած փաստացի կորստի (բնական կորուստ) չափով` տվյալ տարվա ընթացքում:

Կորստի նորմաները կիրառվում են միայն փաստացի պակասորդի առկայության դեպքում: Կորստի նորմաների բացակայության դեպքում կորուստը համարվում է գերնորմատիվային պակասորդ:

Գույքի պակասորդները, ինչպես նաև բնական կորստի նորմաներից ավելի փչացումները ձևակերպվում են մեղավոր անձանց վրա:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով որոշված բնական կորստի չափերը գերազանցող կորստի դեպքում համախառն եկամուտը նվազեցվում է այդ կորստի չափով`

ա) վնաս պատճառողի կողմից կորուստն ամբողջությամբ կամ մաս-մաս կամովին հատուցելու դեպքում` կորստի ամբողջական կամ մաս-մաս հատուցման տարում, կամ`

բ) վնաս պատճառած անձին չպարզելու կամ վնաս պատճառած անձից անհրաժեշտ գումարները վերականգնելու անհնարինության հետևանքով նախաքննության մարմնի կողմից քրեական գործը կասեցնելու կամ կարճելու մասին որոշում ընդունելու դեպքում` վերջինիս ընդունման տարում, կամ`

գ) անձին մեղավոր կամ անմեղ ճանաչելու դատավճիռ կայացնելու դեպքում` վերջինիս ուժի մեջ մտնելու տարում:

5.6.2. Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամուտը նվազեցվում է գույքի պատահական կորուստների չափով` դրանց տեղի ունենալու կամ այն հայտնաբերվելու տարվա ընթացքում: Պատահական են համարվում այն կորուստները, որոնք բնութագրական չեն տնտեսավարող սուբյեկտների տնտեսական գործունեության համար, առաջանում են անսպասելիորեն և կախված չեն վերջիններիս ղեկավարող մարմնի կամ սեփականատերերի (բաժնետերերի, հիմնադիրների) ընդունած որոշումներից:

Շահութահարկով հարկման առումով որպես պատահական կորուստ է ընդունվում հարկատուի գույքի (շենքեր, շինություններ, այլ հիմնական միջոցներ, ապրանքանյութական պաշարներ և այլ նյութական արժեքներ) փաստաթղթերով հիմնավորված փաստացի կորուստը (ոչնչացումը, վնասումը կամ որակական հատկանիշների անկումը), որը տեղի է ունենում հրդեհի, ջրհեղեղի, երկրաշարժի կամ այլ տարերային աղետի, նավաբեկման, պատերազմի, մարտական գործողությունների, զինված հարձակման, զանգվածային անկարգությունների, ապստամբության կամ նման այլ արտակարգ իրադարձությունների, ինչպես նաև օրենսդրության փոփոխության (գործունեության տեսակի արգելում, ազգայնացում և այլն) հետևանքով (ներառյալ տարերային աղետների հետևանքների կանխման կամ վերացման հետ կապված ծախսերը):

5.7. Այլ նվազեցումները

Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամուտը նվազեցվում է`

5.7.1. Գործարքն անվավեր ճանաչելու հետևանքով գործարքի մյուս կողմին հատուցվող (վերադարձվող) միջոցների գումարի չափով:

5.7.2. Անհուսալի դեբիտորական պարտքերի դուրսգրման համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կամ նրա լիազորած մարմնի սահմանած կարգով` պահուստաֆոնդին կատարվող մասհանումների, իսկ այդ պարտքերի դուրսգրման դեպքում` այդ նպատակով ստեղծված պահուստաֆոնդին կատարված մասհանումները գերազանցող գումարի չափով:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1998թ. հունվարի 16-ի «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր մարմնի մասին» թիվ 18 որոշմամբ նման կարգ սահմանելու Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր մարմնի իրավասությունը վերապահվել է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարությանը:

Դեբիտորական պարտքը հարկատուին իր դեբիտորների կողմից նրանց հետ տնտեսական փոխհարաբերությունների արդյունքում առաջացած, վճարման ենթակա պարտքի գումարն է: Այդ պարտքը համարվում է ժամկետանց, եթե այն պայմանագրով նշված ժամկետում (եթե պայմանագրով պարտքի մարման ժամկետ չի սահմանվել, մարման ժամկետ է ընդունվում գործառնության (գործարքի, փաստի) կատարման պահին հաջորդող 60-րդ օրը) չի մարվել և կողմերի համաձայնությամբ (մինչև մարման ժամկետի լրանալը) պայմանագրով չի երկարաձգվել:

Դեբիտորական պարտքը ժամկետանց դառնալու 366-րդ օրը համարվում է անհուսալի:

Դեբիտորական պարտքը համարվում է անհուսալի նաև այն դեպքում (անկախ ժամկետանց օրերի թվից), երբ պարտապանը օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ճանաչվել է սնանկ կամ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով վավերացվել է պարտքի մարման անհնարինությունը:

Այն հարկատուները, որոնք տվյալ դեբիտորական պարտքի համար ձևավորել են պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ, նվազեցումների մեջ մտցնում են պահուստին կատարվող մասհանումների գումարը և անհուսալի դեբիտորական պարտքերը դուրս են գրվում պահուստի հաշվին: Անհուսալի դեբիտորական պարտքի դուրս գրման համար պահուստի չբավարարելու դեպքում, նվազեցումների մեջ մտցվում է պահուստի հաշվին չմարված պարտքի մասը:

Այն հարկատուները, որոնք դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ չեն ձևավորում, նվազեցումների մեջ մտցնում են հաշվետու հարկային տարվա ընթացքում դուրս գրման ենթակա անհուսալի պարտքերի ողջ գումարները:

Դուրս գրման պահից սկսած անհուսալի պարտքը առնվազն հինգ տարի հաշվառվում է հարկատուի արտահաշվեկշռում, նպատակ ունենալով այն հետագայում գանձել պարտապանից: Հետագա հինգ տարիների ընթացքում դուրս գրված անհուսալի պարտքի գումարը պարտապանից չստանալու դեպքում հարկատուն այն կարող է դուրս գրել արտահաշվեկշռային հաշվառումից:

5.7.3. Նախկինում հայցային վաղեմության ժամկետը լրացած կրեդիտորական պարտքերի մարման գումարների չափով:

Նախկինում հայցային վաղեմության ժամկետը լրացած և հարկատուի համախառն եկամտի մեջ մտցված կրեդիտորական պարտքերը առնվազն հինգ տարի հաշվառվում են վերջինիս արտահաշվեկշռում, հնարավորության դեպքում պարտատիրոջը վերադարձնելու նպատակով: Հինգ տարիների ընթացքում պարտքը պարտատիրոջը չվերադարձնելու դեպքում հարկատուն այն կարող է դուրս գրել արտահաշվեկշռային հաշվառումից:

5.7.4.Հաշվետու տարում հայտնաբերված` նախորդ երեք տարիներում ավել ցույց տրված եկամտի և (կամ) պակաս ցույց տրված նվազեցման չափով:

5.7.5. Սույն հրահանգի 7.1.2-7.1.4 ենթակետերում նշված կազմակերպություններին, ինչպես նաև հոգեբուժական և հակաթոքախտային դիսպանսերներին և հիվանդանոցներին փոխանցված (տրամադրված) միջոցների (ապրանք և (կամ) դրամական միջոցներ), նրանց մատուցված ծառայությունների արժեքի չափով, բայց սույն հրահանգին համապատասխան հաշվարկված հարկվող շահույթի հինգ տոկոսից ոչ ավելի:

5.7.6. Սույն հրահանգի 7.1.2-7.1.4 ենթակետերում նշված կազմակերպություններին ամբողջությամբ պատկանող իրավաբանական անձանց հարկվող շահույթից տվյալ կազմակերպություններին շահաբաժինների կամ այլ ձևով փոխանցված (տրամադրված) միջոցների (ապրանք և (կամ) դրամական միջոցներ), ինչպես նաև նրանց մատուցված ծառայությունների արժեքի չափով:

5.7.7. Անհատույց ստացված` օրենքով սահմանված կարգով շնորհ համարվող ակտիվների չափով:

5.7.8. Հարկատուի մոտ նախորդ տարիներին առաջացած վնասների չափով: Հարկատուի գործունեությունից վնասը սույն հրահանգում նշված նվազեցումների գերազանցումն է համախառն եկամտի նկատմամբ:

Սույն նվազեցման կիրառման նպատակով հաշվետու և նախորդող տարիներին հարկատուի գործունեությունից վնաս ունենալու դեպքում այն փոխանցվում է հաջորդ տարիներ` առանց ժամկետի սահմանափակման:

Սույն նվազեցումը կիրառվում է 1997 թվականի հունվարի 1-ից հետո առաջացած վնասների մասով (1997թ. համար որպես սույն ենթակետում նշված վնաս ընդունվում է հարկատուի հաշվեկշռային վնասը):

5.7.9. Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ հանդիսացող հարկատուի ստացած շահաբաժինների գումարի չափով:

Շահաբաժին է համարվում այլ իրավաբանական անձի կանոնադրական կապիտալում կամ իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունում մասնակցությունից (բաժնետոմսից, բաժնեմասից, փայաբաժնից) ստացված եկամուտը:

5.7.10. Հարկատուի կողմից հետ գնված իր բաժնետոմսերի, բաժնեմասերի կամ փայաբաժինների իրացման և հաշվեկշռային արժեքի դրական տարբերության չափով, եթե տվյալ բաժնետոմսերը, բաժնեմասերը կամ փայաբաժինները հետ են գնվել օրենքի պահանջի ուժով (օրենքով պարտադրված), եթե դրանք նախապես եկամուտ էին ճանաչվել:

5.7.11. Իրավաբանական անձի լուծարման դեպքում` հարկատուի բաժնետոմսերի (փայերի) դիմաց ստացված մնացորդային գույքի գումարի և բաժնեմասի հաշվեկշռային արժեքի դրական տարբերության չափով:

5.7.12. Հարկատուի կողմից սեփականաշնորհման սերտիֆիկատների ձեռքբերման և սեփականաշնորհմանը մասնակցելու նպատակով ներդրման արժեքների, իսկ ինվեստիցիոն ֆոնդերում ներդրման դեպքերում` դրանց անվանական և ձեռքբերման (հաշվեկշռային) արժեքների տարբերության չափով:

5.7.13. Հարկատուի մոտ վարձու աշխատող յուրաքանչյուր հաշմանդամի համար հաշվարկված սույն հրահանգի 5.1.2 ենթակետում թվարկված նվազեցման (աշխատավարձի և դրան հավասարեցված այլ վճարումների) 150 տոկոսի չափով:

Սույն ենթակետում նշված նվազեցումը կատարվում է սույն հրահանգի 5.1.2 ենթակետում նշված նվազեցումից անկախ:

Սույն ենթակետում նշված նվազեցումը իրականացնելիս, որպես վարձու աշխատող հաշմանդամներ, բացի հիմնական գործունեության մեջ ներգրավված հաստիքային աշխատող հաշմանդամներից, ներառվում են նաև համատեղության կարգով այլ ձեռնարկություններից և կազմակերպություններից աշխատանքի ընդունված հաշմանդամները և քաղաքացիա-իրավական բնույթի պայմանագրերի հիման վրա աշխատանքներ կատարող հաշմանդամները:

5.8. Հարկման նպատակով բանկերի համախառն եկամտի նվազեցումները

Հարկման նպատակով բանկերի համախառն եկամուտը, ի լրումն սույն հրահանգի 5.1, 5.2, 5.6 և 5.7 կետերում նշված ծախսերի, կորուստների և այլ նվազեցումների, նվազեցվում է նաև`

5.8.1. բանկի տրամադրած վարկերի, ինվեստիցիոն արժեթղթերի, դեբիտորական պարտքերի, հնարավոր կորուստների պահուստներին ուղղված գումարների չափով` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազորած մարմնի և Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի համատեղ սահմանած կարգով:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1998թ. հունվարի 16-ի «Շահութահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր մարմնի մասին» թիվ 18 որոշմամբ նման կարգ սահմանելու Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազոր մարմնի իրավասությունը վերապահվել է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարությանը:

5.8.2. հաճախորդների բանկային ավանդների վրա հաշվեգրված տոկոսների չափով:

5.8.3. բանկի պարտքի հանձնառության (պարտատոմսերի, դեպոզիտային և ավանդային հավաստագրերի, ներառյալ` սերտիֆիկատները և մուրհակները) գծով հաշվեգրված տոկոսների, այդ թվում` պարտքի հանձնառության արժեթղթերի իրացման գների և դրանց անվանական արժեքների բացասական տարբերության (դիսկոնտ) գումարների չափով:

5.8.4. ծառայությունների և թղթակցային հարաբերությունների դիմաց բանկի վճարած միջնորդական վճարների, այդ թվում` հաճախորդների հաշվարկային-դրամարկղային սպասարկման, նրանց հաշվարկային, ընթացիկ և այլ հաշիվների վարման ծախսերի, մյուս բանկերին հաշվարկային-դրամարկղային սպասարկման դիմաց վճարի և համանման այլ ծախսերի չափով:

5.8.5. կանխիկ դրամի, չեկերի, վճարային այլ փաստաթղթերի տեղափոխման (ինկասացիա) դիմաց, ինչպես նաև արժեքների փաթեթավորման, այդ թվում` կանխիկ դրամի համալրման, բանկին կամ նրա հաճախորդներին պատկանող արժեքների տեղափոխման, պահպանման և առաքման ծախսերի չափով.

5.8.6. հաշվարկադրամարկղային և հաշվողական կենտրոնների ծառայությունների վճարումների չափով:

5.8.7. բանկի գործունեությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ վճարային միջոցներ (պլաստիկային քարտեր, ճանապարհային չեկեր և այլն) պատրաստելու, թողարկելու, ի պահ ընդունելու և ներդնելու հետ կապված ծախսերի չափով:

5.8.8. բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր, ավանդային հավաստագրեր (սերտիֆիկատներ), պարտքի այլ հանձնառություններ և ֆինանսական շուկայում շրջանառության մեջ գտնվող այլ արժեթղթեր թողարկելու հետ կապված ծախսերի (թողարկման ազդագրերի նախապատրաստման, արժեթղթերի ձևաթղթերի ձեռքբերման, տպագրման ծախսեր, արժեթղթերի տարածման դիմաց միջնորդական վարձատրությունների վճարումներ և այլն) չափով:

5.8.9. կեղծ թղթադրամների և վճարային փաստաթղթերի պատճառով բանկի կրած կորուստների չափով:

5.9. Հարկման նպատակով ապահովագրական ընկերությունների համախառն եկամտի նվազեցումները

Հարկման նպատակով ապահովագրական ընկերությունների համախառն եկամուտը, ի լրումն սույն հրահանգի 5.1, 5.2, 5.6 և 5.7 կետերում նշված նվազեցումների, նվազեցվում է նաև`

5.9.1. վերաապահովագրության պայմանագրերի համաձայն վերաապահովագրվող հանդիսացող հարկատուի կողմից ապահովագրողներին վճարված ապահովագրական հատուցումների գումարների չափով, ինչպես նաև ապահովագրության պայմանագրերի համաձայն ապահովագրող հանդիսացող հարկատուների կողմից ապահովադիրներին վճարած ապահովագրական հատուցումների գումարների չափով.

5.9.2. վերաապահովագրության պայմանագրերի համաձայն վերաապահովագրողներին վճարած ապահովագրավճարների չափով.

5.9.3. կանխարգելիչ միջոցառումների պահուստների մասհանումների, այդ թվում` ապահովագրային կամ ապահովադիրներին պատկանող արժեքների տեղափոխման, պահպանման կամ առաքման ծախսերի չափով.

5.9.4. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1996 թվականի նոյեմբերի 29-ի N 368 որոշմամբ հաստատված «Ապահովագրական պահուստների ձևավորման և տեղաբաշխման» կարգի համաձայն ստեղծվող ապահովագրական պահուստների մասհանումների չափով.

5.9.5. ապահովագրական գործակալներին և բրոքերներին վճարված (հաշվարկված) կոմիսիոն վարձատրության չափով.

5.9.6. հաշվարկադրամարկղային և հաշվողական կենտրոնների ծառայությունների վճարումների չափով.

5.9.7. ապահովագրական ընկերությունների գործունեության ապահովման համար անհրաժեշտ վճարային միջոցների (ճանապարհային չեկեր, պլաստիկ քարտեր և այլն) պատրաստման, թողարկման, ի պահ ընդունման և ներդրման հետ կապված ծախսերի չափով.

5.10. Համախառն եկամտից ծախսերի գծով նվազեցումների իրականացումը

5.10.1. Արտադրանքի արտադրության և ծառայությունների մատուցման հետ անմիջականորեն կապված ծախսերի (նյութական, աշխատանքի վարձատրության, սոցիալական ապահովագրության, արտադրական նշանակության հիմնական միջոցների ամորտիզացիոն մասհանումներ (այդ թվում` երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների գծով), նորոգում և այլն) չափով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են տվյալ արտադրանքի և ծառայությունների իրացմանը համապատասխան:

5.10.2. Առևտրական գործունեություն իրականացնող հարկատուների մոտ ապրանքների ձեռքբերման արժեքի չափով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են այդ ապրանքների իրացմանը համապատասխան:

5.10.3. Սույն հրահանգի 5.10.1 և 5.10.2 ենթակետերում չնշված ակտիվների (հիմնական միջոցների և այլ ակտիվների) մնացորդային (հաշվեկշռային) արժեքի չափով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են այդ ակտիվների իրացմանը համապատասխան:

5.10.4. Հարկատուի գործունեության հետ կապված վարչական ծախսերի (կառավարման ապարատի աշխատավարձ, սոցիալական ապահովագրություն, գործուղումներ, նյութական և տրանսպորտային սպասարկում, կառավարման տեխնիկական միջոցների և ոչ արտադրական (ընդհանուր տնտեսական) նշանակության հիմնական միջոցների նորոգում, պահպանում և շահագործում, ներկայացուցչական, դատական, աուդիտորական, խորհրդատվական և տեղեկատվական ծառայություններ, կադրերի պատրաստում և վերապատրաստում, աշխատուժի հավաքագրման հետ կապված ծախսեր, գրասենյակային, փոստային, հեռախոսային, հեռագրային և նմանատիպ այլ ծառայությունների հետ կապված ծախսեր), արտադրանքի և ծառայությունների իրացման հետ կապված ծախսերի (փաթեթավորում, պահպանում, բեռնում, տեղափոխում, ուղեկցում, գովազդ, մարքեթինգ և այլն), ոչ արտադրական բնույթի այլ ծախսերի (գյուտարարական և ռացիոնալիզատորական, գիտահետազոտական, նախագծային և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների և այլն), գործառնական այլ ծախսերի (կոնսերվացված արտադրական հզորությունների և օբյեկտների պահպանման, կարճաժամկետ արժեթղթերի իրացման, հումքի, նյութերի իրացման հետ կապված ծախսեր և այլն) և ինվեստիցիոն ծախսերի (երկարաժամկետ ակտիվների իրացման և այլ օտարման, այլ կազմակերպություններում ներդրումների հետ կապված ծախսեր և այլն) չափով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են այն տարվա ընթացքում, որին դրանք վերաբերում են (որի ընթացքում դրանք կատարվել են):

5.10.5. Հարկատուի ֆինանսական գործունեության հետ կապված ծախսերի (վարկերի, դրամական և այլ գույքային փոխառությունների հաշվարկված տոկոսներ, վարկերի, դրամական և այլ գույքային փոխառությունների ստացման հետ կապված ծախսեր, գույքի երկարաժամկետ (ֆինանսական) վարձակալության դիմաց տոկոսներ և վարձակալության հետ կապված այլ ծախսեր, արժեթղթերի թողարկման և տարածման հետ կապված ծախսեր, շահաբաժինների վճարման հետ կապված կազմակերպչական ծախսեր (բաժնետերերի ժողովների կազմակերպում, փաստաթղթերի ձևակերպում) և այլն) չափով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են այն տարվա ընթացքում, որին դրանք վերաբերում են (որի ընթացքում դրանք կատարվել են):

5.10.6. Նախորդ տարիներում ավել ցույց տրված եկամտի (պակաս ցույց տրված նվազեցումների) չափով համախառն եկամտից նվազեցումները կատարվում են դրանց հայտնաբերման տարվա ընթացքում:

6. Շահութահարկի դրույքաչափերը

6.1. Շահութահարկի գումարը հարկվող շահույթի նկատմամբ հաշվարկվում է համաձայն հետևյալ աղյուսակի`

Հարկվող շահույթի գումարը	Շահութահարկը
7 մլն դրամից պակաս	հարկվող շահույթի 15 տոկոսը
7 մլն դրամ և ավելի	1,05 մլն դրամ գումարած հարկվող շահույթի 7 մլն. դրամը գերազանցող գումարի 25 տոկոսը

6.2. Շահումներով խաղերի և վիճակախաղերի կազմակերպումից ու անցկացումից ստացված եկամուտների դիմաց շահութահարկը վճարվում է 70 տոկոս դրույքաչափով, բացառությամբ սույն հրահանգի 6.3 կետով նախատեսված դեպքերի:

6.3. Առանձին վճարողների, նրանց խմբերի, գործունեության տեսակների համար օրենքով կարող են սահմանվել շահութահարկին փոխարինող հաստատագրված վճարներ:

6.4. Շահութահարկի տարբեր դրույքաչափերով (այդ թվում` շահութահարկի հաստատագրված վճարներով) հարկվող գործունեության տեսակներ իրականացնող հարկատուները շահութահարկը վճարում են գործունեության յուրաքանչյուր տեսակի համար սահմանված առանձին դրույքաչափերով: Այդ նպատակով հարկատուն վարում է եկամուտների և նվազեցումների առանձնացված հաշվառում` ըստ գործունեության առանձին տեսակների:

Շահութահարկի տարբեր դրույքաչափերով հարկվող գործունեության տեսակներ իրականացնող հարկատուները ըստ գործունեության առանձին տեսակների հարկվող շահույթների որոշման ժամանակ ընդհանուր արտադրական և ընդհանուր տնտեսական ծախսերը (օրինակ, կառավարման ապարատի աշխատավարձ, սոցիալական ապահովագրության վճարներ, կառավարման տեխնիկական միջոցների և ոչ արտադրական (ընդհանուր տնտեսական) նշանակության հիմնական միջոցների նորոգում, պահպանում և շահագործում, խորհրդատվական և տեղեկատվական ծառայություններ, գրասենյակային, փոստային, հեռախոսային, հեռագրային և նմանատիպ այլ ծախսեր), որոնք ըստ գործունեության առանձին տեսակների հնարավոր չէ առանձնացնել, բաշխում են ելնելով ընդհանուր համախառն եկամտի մեջ գործունեության առանձին տեսակների գծով ստացված համախառն եկամուտների տեսակարար կշիռներից:

Ըստ գործունեության առանձին տեսակների համախառն եկամուտների և նվազեցումների չվարելու դեպքում դրանց մեծությունը որոշվում է (ղեկավարվելով «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 22 հոդվածով)` հիմք ընդունելով հարկատուի ակտիվները, գույքագրման և չափագրման տվյալները, օրենքով սահմանված կարգով երրորդ անձանցից ստացված տեղեկությունները, համանման պայմաններում գործող այլ տնտեսավարող սուբյեկտների միջև կիրառվող գների մակարդակը և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանվող այլ նորմեր:

Եթե շահութահարկի տարբեր դրույքաչափերով հարկվող գործունեության տեսակներ իրականացնող հարկատուի հաշվետու տարվա գործունեության առանձին տեսակների գծով ստացվել է վնաս, իսկ առանձին տեսակների գծով` շահույթ, ապա շահութաբեր գործունեության տեսակների գծով հարկվող շահույթը որոշելիս գործունեության շահութաբեր տեսակների գծով ստացված համախառն եկամուտը նվազեցվում է նաև գործունեության առանձին տեսակների գծով ստացված վնասի գումարի չափով:

7. Շահութահարկի արտոնությունները

7.1. Շահութահարկի վճարումից ազատվում են.

7.1.1. Գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրությամբ զբաղված հարկատուները (բացառությամբ արդյունաբերական բնույթի գյուղատնտեսական ձեռնարկությունների (ջերմոցային և գազանաբուծական տնտեսություններ, անասնապահական համալիրներ, ագրոկոմբինատներ, թռչնաբուծական ֆաբրիկաներ և այլն)` արդյունաբերական վերամշակում անցած գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումից ստացված եկամտի մասով)` գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումից ստացված եկամտի, ինչպես նաև հիմնական միջոցների և այլ ակտիվների իրացումից ստացված և այլ եկամուտների մասով, եթե վերջիններիս տեսակարար կշիռը համախառն եկամտի մեջ չի գերազանցում տասը տոկոսը:

Գյուղատնտեսական ձեռնարկությունների տարբերակումը, ըստ արդյունաբերական բնույթի գյուղատնտեսական ձեռնարկությունների, կատարվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած հայտանիշների հիման վրա):

Սույն հրահանգի իմաստով` գյուղատնտեսական արտադրանք է համարվում կենդանիների կամ բույսերի կենսաբանական վերափոխման միջոցով վերջնական կամ միջանկյալ սպառման համար ստացվող սույն հրահանգին կից հավելված 1-ում թվարկված արտադրանքը:

Գյուղատնտեսական արտադրանքի գծով ստացված եկամտի ճշգրիտ հաշվարկման անհնարինության դեպքում այն հաշվարկվում է հիմնվելով Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հաստատված կադաստրային զուտ եկամտի տվյալների վրա:

Սույն ենթակետում նշված հարկատուների գործունեության այլ տեսակներից ստացված շահույթը ենթակա է շահութահարկով հարկման սույն հրահանգով սահմանված ընդհանուր կարգով:

7.1.2. Հասարակական և կրոնական կազմակերպությունները, Հայաստանի Հանրապետությունում գործող քաղաքական կուսակցությունները` իրենց կանոնադրությամբ և օրենքով սահմանված կարգով ստացված եկամուտների մասով: Սույն ենթակետում նշված կազմակերպությունների կողմից ձեռնարկատիրական գործունեության իրականացումը դիտարկվում է որպես առանց պետական գրանցման ձեռնարկատիրական գործունեություն:

7.1.3. Համատիրությունները, շահույթ ստանալու նպատակ չհետապնդող այն կազմակերպությունները, որոնք կազմակերպվել և գործում են բացառապես կրոնական, բարեգործական, գիտական, հասարակական անվտանգության նպատակով փորձարկման, շրջակա միջավայրի պաշտպանության, գրականության, մշակույթի և կրթության զարգացման և քարոզման, սպառողների իրավունքների պաշտպանության, սիրողական սպորտի խթանման և կազմակերպման, մարդու, կանանց, երեխաների և ծերերի իրավունքների պաշտպանության նպատակներով, եթե դրանց եկամտի որևէ մասը չի բաշխվում դրա մասնակիցներին կամ այլ անձանց և օգտագործվում է բացառապես դրանց կանոնադրական նպատակների համար:

7.1.4. Գրադարանները, թանգարանները, հանրակրթական դպրոցները, տուն-գիշերօթիկները, ծերանոցներն ու մանկատները (Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որպես ռեզիդենտ որևէ կազմակերպական-իրավական տեսակով գրանցված), եթե դրանց եկամտի որևէ մասը չի բաշխվում դրա մասնակիցներին կամ այլ անձանց և օգտագործվում է բացառապես դրանց կանոնադրական նպատակների համար:

Սույն հրահանգի 7.1.3 և 7.1.4 ենթակետերում նշված պայմանները չբավարարելու դեպքում այդ ենթակետերում թվարկված կազմակերպությունները կհանդիսանան շահութահարկ վճարողներ` գործունեության ողջ մասով:

7.2. Օտարերկրյա ներդրումներով ռեզիդենտի շահութահարկի գծով ժամկետային արտոնությունները

7.2.1. Եթե օտարերկրյա ներդրումներով ռեզիդենտի (բացառությամբ բանկերի) կանոնադրական կապիտալում օտարերկրյա ներդրողների փաստացի կատարած ներդրման ընդհանուր արժեքը 1998 թվականի հունվարի 1-ից հետո կազմում է առնվազն 500 մլն դրամ, ապա տվյալ ռեզիդենտի շահութահարկի գումարը նվազեցվում է`

Ռեզիդենտի կանոնադրական կապիտալում օտարերկրյա ներդրման սահմանված չափաքանակը լրանալու տարեթիվը	Օտարերկրյա ներդրումներով ռեզիդենտի շահութահարկի նվազեցման չափը` ըստ տարիների
	100 տոկոսով	50 տոկոսով
1998	1999 և 2000թ.	2000-2008 թ. ներառյալ
1999	2000 և 2001թ.	2002-2009 թ. ներառյալ
2000	2001 և 2002թ.	2003-2008 թ. ներառյալ
2001	2002 և 2003թ.	2004-2007 թ. ներառյալ
2002	2003 և 2004թ.	2005-2006 թ. ներառյալ
2003	2004 և 2005թ.
2004	2005 և 2006թ.
2005	2006 և 2007թ.
2006	2007 և 2008թ.
2007	2008 և 2009թ.

  

Սույն ենթակետում նշված արտոնության ժամկետում հարկատուի լուծարման դեպքում շահութահարկի գումարն այդ արտոնության ժամանակաշրջանի համար հաշվարկվում է լրիվ չափով գործունեության ողջ ժամանակաշրջանի համար:

7.2.2. Մինչև 1998 թվականի հունվարի 1-ը օտարերկրյա ներդրումներով ձեռնարկություններին և բանկերին շահութահարկի գծով օրենքով կամ այլ իրավական ակտով տրված արտոնություններ տրված լինելու դեպքում մինչև տվյալ օրենքով կամ այլ իրավական ակտով դրանց համար սահմանված ժամկետի ավարտը հարկատուն, իր հայեցողությամբ, հարկային տեսչության մարմնին ներկայացվող հայտարարության հիման վրա, կարող է օգտվել սույն հրահանգի 7.2.1 ենթակետում նշված արտոնությունից:

Ընդ որում, «Շահութահարկի մասին» 1992 թվականի հունվարի 18-ի Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 24 հոդվածով սահմանված արտոնությունը օտարերկրյա ներդրումներով ձեռնարկություններին վերապահվում է փաստացի ներդրման կատարումն ապահովելու նախապայմանով:

7.2.3. Նոր ստեղծված ձեռնարկությունների համար մինչև 1998 թվականի հունվարի 1-ը գործող օրենսդրությանը համապատասխան շահութահարկի գծով հարկային արտոնությունից օգտվելու դեպքում տվյալ հարկատուի համար սույն հրահանգի 7.2.1 կետում նշված արտոնության ժամկետը նվազեցվում է մինչև 1998 թվականի հունվարի 1-ը վերապահված արտոնության ժամկետի չափով:

7.3. Շահութահարկի վճարման ժամկետի հետաձգումը

7.3.1. Բնական գազի, էլեկտրական և ջերմային էներգիայի, խմելու և ոռոգման ջրի արտադրության, տեղափոխման և վաճառքի գործարքների և գործառնությունների, ջրահեռացման ծառայությունների, երկաթուղային փոխադրումների իրացման, ինչպես նաև պետական գնումները և պետական պատվերը կարգավորող օրենքներին կամ իրավական ակտերին համապատասխան ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գծով շահութահարկի վճարման ժամկետը հետաձգվում է մինչև դրանց իրացման դիմաց վճարման հաշվետու ժամանակաշրջանը: Նշված գործարքների, գործառնությունների և ծառայությունների իրացման դիմաց մասնակի վճարումների դեպքում վճարման հաշվետու ժամանակաշրջանում շահութահարկի վճարումը կատարվում է ստացված գումարներին համամասնորեն:

7.3.2. Սույն հրահանգի 7.3.1 ենթակետում նշված գործարքների, գործառնությունների և ծառայությունների գծով հարկային հաշվառումը տարվում է սույն հրահանգի 8 կետում նշված ընդհանուր կարգով:

7.4. Հարկային արտոնությունների սահմանումը

Շահութահարկից ազատելու և Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված այլ արտոնությունները սահմանվում են օրենքով:

8. Հարկային հաշվառումը

8.1. Հաշվեգրման եղանակով հաշվառումը

8.1.1. Հարկվող օբյեկտը որոշելիս եկամուտների և ծախսերի հաշվառումն իրականացվում է հաշվեգրման եղանակով:

8.1.2. Հաշվեգրման եղանակով հաշվառման դեպքում հարկատուն եկամուտների և ծախսերի հաշվառումն իրականացնում է, համապատասխանաբար ելնելով իր կողմից այդ եկամուտների ստացման իրավունքը ձեռք բերելու կամ դրա համար այդ ծախսերը ճանաչելու պահից` անկախ եկամտի փաստացի ստացման կամ վճարումների իրականացման ժամկետից:

8.2. Հաշվեգրման եղանակով եկամուտների հաշվառման առանձնահատկությունները

8.2.1. Եկամտի ստացման իրավունքը համարվում է ձեռք բերված, եթե համապատասխան գումարը ենթակա է անվերապահ վճարման (հատուցման) հարկատուին և (կամ) վերջինս կատարել է գործարքից կամ պայմանագրից բխող պարտավորությունները, որոնք ճանաչվել են գործարքի կամ պայմանագրի մյուս մասնակցի կողմից, եթե նույնիսկ այդ իրավունքի բավարարման պահը հետաձգվել է, կամ վճարումներն իրականացվում են մաս-մաս:

8.2.2. Ապրանքների իրացումից հասույթի ճանաչման պահը մատակարարից (վաճառողից) գնորդին դրանց սեփականության իրավունքի փոխանցման պահն է, եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան չի նախատեսվում:

8.2.3. Հարկատուի կողմից ծառայություններ մատուցելու դեպքում եկամտի ստացման իրավունքը համարվում է ձեռք բերված գործարքից բխող ծառայությունների մատուցումն ավարտելու (այդ թվում նաև` ըստ փուլերի) պահից:

8.2.4. Տոկոսների տեսքով եկամուտների ստացման իրավունքի ճանաչման պահի իմաստով անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ տոկոսների տեսքով եկամտի ստացման իրավունքը համարվում է ձեռք բերված պարտքի (փոխատվության) պայմանագրով նախատեսված պարտքի (փոխատվության) ժամկետը լրանալու պահից:

Եթե պարտքի (փոխատվության) պայմանագրով նախատեսված պարտքի (փոխատվության) ժամկետը ներառում է մի քանի հաշվետու ժամանակաշրջան, ապա ըստ հաշվետու ժամանակաշրջանների եկամուտը բաշխվում է դրա հաշվեգրմանը համապատասխան:

8.2.5. Գույքը վարձակալության տալու դիմաց եկամուտների ստացման իրավունքի ճանաչման պահի իմաստով անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ վարձավճարի տեսքով եկամտի ստացման իրավունքը համարվում է ձեռք բերված վարձակալական պայմանագրով նախատեսված վարձակալության ժամկետը լրանալու պահից:

Եթե վարձակալական պայմանագրով նախատեսված վարձակալության ժամկետը ներառում է մի քանի հաշվետու ժամանակաշրջան, ապա ըստ հաշվետու ժամանակաշրջանների եկամուտը բաշխվում է դրա հաշվեգրմանը համապատասխան:

8.2.6. Շահաբաժինների տեսքով եկամուտների ստացման իրավունքը համարվում է ձեռք բերված բաժնետերերի ժողովի կողմից բաշխման մասին որոշման ընդունման օրը:

9. Շահութահարկի հաշվարկման կարգը եվ վճարման ժամկետները

9.1. Շահութահարկի գումարի որոշումը

9.1.1. Հարկատուները շահութահարկի գումարները որոշում են ինքնուրույնաբար, տարեկան արդյունքներով` սույն հրահանգում սահմանված կարգով հաշվարկված հարկվող շահույթի մեծությունից ելնելով և սույն հրահանգում նշված դրույքաչափերով:

9.1.2. Հարկատուի կողմից «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 22 հոդվածում նշված խախտումները թույլ տալու դեպքում հարկային տեսչության մարմինը, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով, ինքն է հաշվարկում հարկատուի շահութահարկի մեծությունը` հիմք ընդունելով հարկատուի ակտիվներում, իրացման շրջանառության ծավալների մեջ, արտադրության և շրջանառության ծախսերում, գույքագրման և չափագրման տվյալների մեջ կատարված տեղաշարժերը, ինչպես նաև օրենքով սահմանված երրորդ անձանցից ստացված տեղեկությունները, համանման պայմաններում գործող տնտեսավարող այլ սուբյեկտների միջև կիրառված գների մակարդակը, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված այլ նորմեր:

9.1.3. Առանձին հարկատուների թույլատրվում է շահութահարկի հաշվարկումը, հաշվարկների ներկայացումը և վճարումը կատարել կենտրոնացված կարգով: Նման հարկատուների ցանկը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1998թ. մարտի 2-ի «Շահութահարկի հաշվարկումը, հաշվարկների ներկայացումն ու վճարումը կենտրոնացված կարգով կատարող ձեռնարկությունների ցանկը հաստատելու մասին» թիվ 126 որոշմամբ հաստատվել է 1998թ. հունվարի 1-ից շահութահարկի հաշվարկումը, հաշվարկների ներկայացումն ու վճարումը կենտրոնացված կարգով կատարող ձեռնարկությունների ցանկը:

9.2. Շահութահարկի հաշվարկների և հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվությունների ներկայացումը հարկային տեսչության մարմիններին

9.2.1. Շահութահարկ վճարողները յուրաքանչյուր տարվա արդյունքներով իրենց հաշվառման վայրի հարկային տեսչության մարմիններին ներկայացնում են սույն հրահանգին կից հավելված 2-ում բերված ձևով շահութահարկի հաշվարկներ, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված ձևերով հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվություններ` մինչև հաշվետու տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 15-ը:

9.2.2. Շահութահարկի հաշվարկների և հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվությունների ներկայացման ժամկետի մեջ ներառվում է նաև սույն հրահանգի 9.2.1.կետում նշված օրը (ապրիլի 15-ը), իսկ եթե դա համընկնում է ոչ աշխատանքային օրվա հետ, ապա ներկայացնելու ժամկետը տեղափոխվում է այդ օրվան հաջորդող առաջին աշխատանքային օրը:

9.2.3. Նախորդ հաշվետու տարիների համար ներկայացված շահութահարկի հաշվարկներում հարկատուի կողմից սխալներ հայտնաբերելու դեպքում (որոնք չեն բխում հաշվապահական հաշվառման մեջ տրվող գրանցումներից) հարկատուն կարող է հարկային տեսչության մարմիններին ներկայացնել ճշտված հաշվարկ, որի հիման վրա կատարվում է այդ ժամանակաշրջանների համար հարկային պարտավորությունների վերահաշվարկ:

9.3. Շահութահարկի կանխավճարները

9.3.1. Հաշվետու տարվա ընթացքում հարկատուն պարտավոր է կատարել շահութահարկի կանխավճարներ:

9.3.2. Կանխավճարային մուծումները կատարվում են յուրաքանչյուր ամիս, յուրաքանչյուր անգամ նախորդ տարվա փաստացի շահութահարկի գումարի մեկ տասնվեցերորդի չափով (կամ տարեկան հանրագումարով նախորդ տարվա փաստացի շահութահարկի գումարի 75 տոկոսի չափով)` տվյալ ամսվա քսանհինգից (իսկ եթե այդ օրը համընկնում է ոչ աշխատանքային օրվա հետ, այդ օրվան հաջորդող առաջին աշխատանքային օրվանից) ոչ ուշ: Սահմանված ժամկետներում հարկատուի կողմից կանխավճարային մուծումներ չկատարելու դեպքում հարկային տեսչության մարմիններն այդ կանխավճարային գումարների և դրանց գծով հաշվարկված տույժերի վերաբերյալ պահանջներ են ներկայացնում օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

9.3.3. Նոր հիմնադրված հարկատուն կարող է շահութահարկի կանխավճարներ չկատարել մինչև հաջորդ տարվա ապրիլի 25-ը` այդ մասին նախօրոք գրավոր հայտնելով հարկային տեսչության մարմնին:

9.3.4. Այն հարկատուն, որը նախորդ տարում հարկվող շահույթ չի ունեցել, կամ աշխատել է վնասով, կամ նախորդ տարում ազատված է եղել շահութահարկի վճարումից (օգտվել է 100 տոկոս ժամկետային արտոնությունից), կամ որի նախորդ տարվա շահութահարկի գումարը չի գերազանցել 500 հազար դրամը, կարող է նախորդ տարվա փաստացի շահութահարկի հաշվարկը ներկայացնելուց հետո շահութահարկի կանխավճարներ չկատարել:

9.3.5. Մինչև նախորդ տարվա փաստացի շահութահարկի գումարի հաշվարկումը, հարկատուն շահութահարկի կանխավճարները յուրաքանչյուր անգամ կատարում է նախորդ տարվա վերջին կանխավճարի գումարից (ամսական հանրագումար) ոչ պակաս չափով:

Նախորդ տարվա փաստացի շահութահարկի գումարները հայտնի դառնալուց հետո փաստացի շահութահարկի հաշվարկի ներկայացմանը հաջորդող առաջին կանխավճարային մուծման ժամանակ կատարվում է մինչև հաշվարկի ներկայացումը տվյալ տարվա ընթացքում կատարված կանխավճարների գումարների ճշտում (այդ թվում նաև նախորդ տարում շահութահարկի կանխավճարներ չունեցող, սակայն այդ տարվա արդյունքներով հաշվետու տարում կանխավճարներ կատարելու ենթակա հարկատուների կողմից)` տարվա սկզբից աճող հանրագումարով և սույն հրահանգի 9.3.2 ենթակետում նշված չափերով:

9.3.6. Նախորդ տարվա նկատմամբ ընթացիկ տարվա հարկվող շահույթը պակաս նախատեսելու դեպքում հարկատուն այդ մասին նախօրոք գրավոր հայտնում է հարկային տեսչության մարմնին և ամսական կանխավճարի մեծությունը որոշում է ինքնուրույն (իսկ ընթացիկ տարում եկամուտներ չնախատեսելու դեպքում հարկատուն կանխավճարներ կարող է չկատարել): Կանխավճարի տարեկան հանրագումարը տվյալ տարվա փաստացի շահութահարկի 75 տոկոսից պակաս լինելու դեպքում հարկատուն վճարում է տույժ` փաստացի ստացված շահութահարկի մեկ տասնվեցերորդի և տվյալ ամսվա փաստացի վճարված կանխավճարի տարբերության գումարի նկատմամբ` կանխավճարի վճարման համար սույն հրահանգի 9.3.2. կետում նախատեսված օրվանից մինչև հարկային տեսչության մարմնին փաստացի շահութահարկի գումարի հայտնի դառնալու (շահութահարկի հաշվարկը ներկայացնելու) օրը:

9.3.7. Հաշվետու տարվա ավարտից հետո հարկատուն, ելնելով հաշվարկված հարկվող շահույթի մեծությունից, հաշվարկում է պետական բյուջե վճարման ենթակա շահութահարկի գումարը` հաշվանցելով տվյալ հաշվետու տարվա համար կատարված կանխավճարների գումարները:

9.3.8. Եթե հաշվետու տարվա փաստացի շահութահարկի գումարը պակաս է տվյալ տարվա համար կատարված կանխավճարների հանրագումարից, ապա դրանց տարբերությունը ենթակա է հաշվանցման հարկատուի այլ հարկային պարտավորությունների հաշվին կամ վերադարձման` «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 33 հոդվածի համաձայն: Այս դեպքում կանխավճարների գումարների նկատմամբ հաշվարկված տույժերի հաշվարկը դադարեցվում է հարկային տեսչության մարմնին փաստացի շահութահարկի գումարը հայտնի դառնալու (շահութահարկի հաշվարկը ներկայացնելու) օրը, բայց ապրիլի 25-ից ոչ ուշ: Կանխավճարների նկատմամբ հաշվարկված տույժերի գումարները վերահաշվարկման կամ վերադարձման ենթակա չեն:

9.3.9. Եթե կատարված կանխավճարների հանրագումարը պակաս է տվյալ հաշվետու տարվա փաստացի շահութահարկի գումարից, ապա վերահաշվարկ է կատարվում միայն շահութահարկի գծով և հարկատուն պարտավոր է առաջացած տարբերությունը վճարել պետական բյուջե: Այս դեպքում կանխավճարների գծով տույժերի հաշվարկը դադարեցվում է հարկային տեսչության մարմնին փաստացի շահութահարկի գումարը հայտնի դառնալու (շահութահարկի հաշվարկը ներկայացնելու) օրը, որից հետո շահութահարկի գումարի վճարումն ուշացնելու համար տույժերի հաշվարկը սկսվում է ապրիլի 25-ից` շահութահարկի գումարի չվճարված մասի նկատմամբ, «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 23 հոդվածով նախատեսված չափերով:

9.4. Շահութահարկի գումարի վճարումը

Հարկատուն պարտավոր է շահութահարկի գումարը վճարել պետական բյուջե` մինչև տվյալ տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 25-ը ներառյալ:

9.5. Շահութահարկի գծով հաշվապահական ձևակերպումները

9.5.1. Շահութահարկի գծով հաշվապահական հաշվառման վարումը տարվում է 68` «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվով:

9.5.2. Հաշվետու տարվա վերջին` հաշվարկված շահութահարկի գումարի չափով տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 81	- «Շահույթի օգտագործում»
Կրեդիտ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»

Շահութահարկի վճարման ժամանակ տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»
Կրեդիտ 51 (50, 52 և այլն)	- «Հաշվարկային հաշիվ» («Դրամարկղ», «Արտարժութային հաշիվ» և այլն)

9.5.3. Սույն հրահանգի 7.3.1 ենթակետում նշված գործարքների, գործառնությունների և ծառայությունների գծով` մինչև դրանց դիմաց վճարման հաշվետու ժամանակաշրջանը հետաձգված հաշվետու տարվա արդյունքներով հաշվարկված շահութահարկի գումարի մասով տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 81	- «Շահույթի օգտագործում»
Կրեդիտ 66/3	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի` «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված շահութահարկ» ենթահաշիվ

Նշված գործարքների, գործառնությունների և ծառայությունների գծով իրացման դիմաց վճարման հաշվետու ժամանակաշրջանում (իրացման դիմաց ստացված գումարներին համամասնական մասով) տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 66/3	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի` «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված շահութահարկ» ենթահաշիվ
Կրեդիտ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»

Նշված գործարքների, գործառնությունների և ծառայությունների գծով հաշվարկված շահութահարկի վճարման ժամանակ տրվում է հետևյալ ձևակերպումը`

Դեբետ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»
Կրեդիտ 51 (50, 52 և այլն)	- «Հաշվարկային հաշիվ» («Դրամարկղ», «Արտարժույթային հաշիվ» և այլն)

9.5.4. Այն հարկատուները, որոնք օրենքով սահմանված կարգով հանդիսանում են շահութահարկի կանխավճար վճարողներ տարվա ընթացքում շահութահարկի կանխավճարների վճարման ժամանակ տալիս են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»
Կրեդիտ 51 (50, 52 և այլն)	- «Հաշվարկային հաշիվ» («Դրամարկղ», «Արտարժութային հաշիվ» և այլն)

9.5.5. Շահութահարկի գումարների և հարկի կանխավճարների ժամանակին չվճարելու համար հաշվարկված տույժի, ինչպես նաև շահութահարկի գումարները թաքցնելու կամ այն պակաս ցույց տալու համար հաշվարկված տուգանքի գումարների չափով տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 80	- «Շահույթ և վնաս»
Կրեդիտ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»

9.5.6. Շահութահարկի գումարների և հարկի կանխավճարների ժամանակին չվճարելու համար հաշվարկված տույժի, ինչպես նաև շահութահարկի գումարները թաքցնելու կամ այն պակաս ցույց տալու համար հաշվարկված տուգանքի գումարների վճարման ժամանակ տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը`

Դեբետ 68	- «Հաշվարկներ բյուջեի հետ»
Կրեդիտ 51 (50, 52 և այլն)	- «Հաշվարկային հաշիվ» («Դրամարկղ», «Արտարժութային հաշիվ» և այլն)

9.6. Անվճարունակության գործընթացում գտնվող հարկատուի կողմից շահութահարկի վճարման առանձնահատկությունները

9.6.1. Բանկերի անվճարունակությունը կարգավորող օրենսդրության համաձայն` բանկը լուծարելու և լուծարային կառավարիչ նշանակելու մասին դատարանի որոշումն ուժի մեջ մտնելու օրվանից հարկատու բանկը շահութահարկի վճարումները կասեցնում է մինչև պարտատերերի պահանջները բավարարելու վերաբերյալ օրենքով սահմանված հերթականությանը համապատասխան` պետական բյուջեի պահանջները բավարարելու հերթի հասնելը:

9.6.2. Իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների անվճարունակությունը կարգավորող օրենսդրության համաձայն հարկատուին անվճարունակ ճանաչելու մասին դատարանի որոշումն ուժի մեջ մտնելու պահից շահութահարկի վճարումները կասեցվում են մինչև պարտատերերի պահանջները բավարարելու վերաբերյալ օրենքով սահմանված հերթականությանը համապատասխան` պետական բյուջեի պահանջները բավարարելու հերթի հասնելը:

9.7. Լուծարման գործընթացում գտնվող հարկատուի կողմից շահութահարկի վճարման առանձնահատկությունները

Առանց անվճարունակության ընթացակարգ անցնելու լուծարվող հարկատուի շահութահարկի վճարումները կասեցվում են լուծարման մասին որոշումն ուժի մեջ մտնելու օրվանից մինչև պարտատերերի պահանջները բավարարելու վերաբերյալ օրենքով սահմանված հերթականությանը համապատասխան` պետական բյուջեի պահանջները բավարարելու հերթի հասնելը:

9.8. Մինչև օրենսդրությամբ սահմանված ժամկետի լրանալը շահութահարկի գանձումը

Եթե հարկային տեսչության մարմինն ունի փաստեր այն մասին, որ չմարված հարկային պարտավորություններ ունեցող հարկատուն վերացնում (լուծարում) է եկամուտ (շահույթ) առաջացնող իր օբյեկտները կամ թաքցնում է եկամուտը (շահույթը), որի հետևանքով հնարավոր չի դառնում գանձել շահութահարկը, ապա հարկային տեսչության մարմինը կարող է միջոցներ ձեռնարկել, մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտը, շահութահարկ գանձելու ուղղությամբ: Այդ դեպքում հարկային տեսչության մարմինը կարող է պահանջել տվյալ ժամանակաշրջանի հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվությունները և փաստացի շահութահարկի հաշվարկները, ինչպես նաև հարկատուի կողմից` այդ հաշվարկներով հաշվարկված փաստացի շահութահարկի վճարում` մինչև հարկային օրենսդրությամբ սահմանված ժամկետի լրանալը:

9.9. Ավել բյուջե վճարված շահութահարկի գումարները հարկատուին վերադարձնելը (հաշվանցելը)

Սույն հրահանգում նշված կարգով շահութահարկի գծով հաշվարկված հարկային պարտավորություններից (այդ թվում կանխավճարներ) ավել վճարված գումարները (գերավճարները) հարկային տեսչության մարմինների կողմից հաշվանցվում են հարկատուի այլ հարկային պարտավորությունների (տույժերի, տուգանքների, ապա` հարկերի գումարների) հաշվին, իսկ այդ (այլ) հարկային պարտավորություններին գերազանցող գումարները վերադարձվում են վերջինիս` ոչ ուշ, քան վերադարձման մասին հարկատուի դիմումը ստանալուց հետո 30 օրվա ընթացքում:

Ավել վճարված շահութահարկի գումարները հարկատուին վերադարձվում են Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության կողմից:

9.10. Օտարերկրյա պետություններում ստացված շահույթից (եկամտից) վճարված շահութահարկի գումարների հաշվանցումը

Հայաստանի Հանրապետությունում հարկատուից գանձվող շահութահարկը նվազեցվում է շահութահարկի այն գումարի չափով, որը գանձվել է ռեզիդենտներից օտարերկրյա պետություններում` իրենց օրենսդրությանը համապատասխան, իրենց պետության տարածքում ստացված շահույթից (եկամտից): Ընդ որում, նվազեցվող շահութահարկի գումարը չի կարող գերազանցել օտարերկրյա պետություններում ստացված շահույթից (եկամտից)` սույն օրենքին համապատասխան Հայաստանի Հանրապետությունում վճարման ենթակա շահութահարկի գումարին:

Նման նվազեցումների իրականացման համար հիմք են հանդիսանալու հարկատուի կողմից օտարերկրյա պետություններում վճարված հարկի գումարների վերաբերյալ համապատասխան տեղեկանքները (կամայական ձևով կազմված, սակայն վճարված հարկի գումարների վերաբերյալ տեղեկություններ պարունակող), որոնք պետք է վավերացված լինեն այդ պետությունների հարկ գանձող համապատասխան մարմինների կողմից:

Օրինակ 5. Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծված ձեռնարկությունը ձեռնարկատիրական գործունեություն է իրականացնում «Ն» երկրի տարածքում, այնտեղ տեղաբաշխված մշտական ստորաբաժանման միջոցով:

Հաշվետու տարում ձեռնարկությունը Հայաստանի Հանրապետությունում գործունեության իրականացումից ստացել է 12,0 մլն դրամ համախառն եկամուտ և «Ն» երկրում գործունեության իրականացումից` 3,0 մլն դրամին համարժեք գումարի համախառն եկամուտ:

Ընդունենք, որ «Ն» երկրի օրենսդրությանը համապատասխան այդ երկրում ակտիվ ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող օտարերկրյա իրավաբանական անձանց շահույթը հարկվում է 32 տոկոս դրույքաչափով:

1. «Ն» երկրի օրենսդրությանը համապատասխան հաշվարկված հարկվող շահույթը կազմել է 800,0 հազ. դրամ, իսկ վճարված շահութահարկը կազմել է 256,0 հազ. դրամ:

2. Հայաստանի Հանրապետությունում հարկման նպատակով կատարվում են հետևյալ հաշվարկները.

- բոլոր աղբյուրներից համախառն եկամուտը կազմում է 15,0 մլն դրամ (12,0+3,0).

- Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համապատասխան հաշվարկված հարկվող շահույթը կազմել է 4,0 մլն դրամ.

- շահութահարկի գումարը 15 տոկոս դրույքաչափի պայմաններում (քանի որ ձեռնարկության հարկվող շահույթը չի գերազանցել 7,0 մլն դրամը) կազմում է` 600,0 հազ. դրամ (4,0 մլն դրամ x 15 տոկոս).

3. «Ն» երկրում վճարված շահութահարկի գումարի չափով կատարվում է հաշվանցում հետևյալ կարգով.

- որոշվում է հաշվանցման սահմանային չափը, որը կարող է թույլատրվել.

- հարկվող շահույթի որոշման նպատակով համախառն եկամտից կատարվում են նվազեցումներ, որոնք թույլատրվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ.

- հարկվող շահույթը կազմում է 1,0 մլն դրամ.

- հաշվարկվում է շահութահարկի գումարը, ելնելով Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նմանատիպ հարկատուների համար նախատեսված դրույքաչափից` 1,0 մլն x 15%= 150,0 հազ. դրամ:

Այսպիսով, հաշվանցման սահմանային չափը կազմում է 150,0 հազ, դրամ, իսկ «Ն» երկրի տարածքում փաստացի վճարվել է 256,0 հազ. դրամ:

Թույլատրվում է «Ն» երկրի տարածքում վճարված հարկի գծով կատարել հաշվանցում միայն 150,0 հազ. դրամի չափով:

Ընդամենը` ենթակա է լրացուցիչ վճարման 450,0 հազ. դրամ (600,0-150,0):

Օրինակ 6. Հայաստանի Հանրապետությունում ստեղծված ձեռնարկությունը ձեռնարկատիրական գործունեություն է իրականացնում «Մ» երկրում` այնտեղ տեղաբաշխված մշտական ստորաբաժանման միջոցով:

Հաշվետու տարում ձեռնարկությունը Հայաստանի Հանրապետությունում գործունեության իրականացումից ստացել է 30,0 մլն դրամ համախառն եկամուտ և «Մ» երկրի տարածքում գործունեության իրականացումից` 5,0 մլն դրամին համարժեք գումարի համախառն եկամուտ:

Ընդունենք, որ «Մ» երկրի օրենսդրությանը համապատասխան այդ երկրում ակտիվ ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող օտարերկրյա իրավաբանական անձանց շահույթը հարկվում է 35 տոկոս դրույքաչափով:

1. «Մ» երկրի օրենսդրությանը համապատասխան հաշվարկված հարկվող շահույթը կազմել է 1,0 մլն դրամ, իսկ վճարված շահութահարկը կազմել է 350,0 հազ. դրամ:

2. Հայաստանի Հանրապետությունում հարկման նպատակով կատարվում են հետևյալ հաշվարկները.

- բոլոր աղբյուրներից համախառն եկամուտը կազմում է 35,0 մլն դրամ (30,0+5,0).

- Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համապատասխան հաշվարկված հարկվող շահույթը կազմել է 9,0 մլն դրամ.

- շահութահարկի գումարը ներկայումս գործող դրույքաչափերից ելնելով կազմում է` 1550,0 հազ. դրամ (7000,0 x 15% + 2000,0 x 25%):

3. «Մ» երկրում վճարված շահութահարկի գումարի չափով կատարվում է հաշվանցում հետևյալ կարգով.

- որոշվում է հաշվանցման սահմանային չափը, որը կարող է թույլատրվել.

- հարկվող շահույթի որոշման նպատակով համախառն եկամտից կատարվում են նվազեցումներ, որոնք թույլատրվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ.

- հարկվող շահույթը կազմում է 2,5 մլն դրամ.

- հաշվարկվում է շահութահարկի գումարը, ելնելով Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նմանատիպ հարկատուների համար նախատեսված դրույքաչափից` 2,5 մլն x 15%= 375,0 հազ. դրամ:

Այսպիսով, հաշվանցման սահմանային չափը կազմում է 375,0 հազ. դրամ, իսկ «Մ» երկրում փաստացի վճարվել է 350,0 հազ. դրամ:

Թույլատրվում է «Մ» երկրում վճարված 350,0 հազ. դրամի չափով հաշվանցում և ընդամենը` ենթակա է լրացուցիչ վճարման 1200,0 հազ. դրամ (1550,0 - 350,0):

9.11. Շահութահարկի գումարների հաշվառումը հարկային տեսչության մարմինների կողմից

Հաշվարկված շահութահարկի կանխավճարները, փաստացի հարկի գումարները, շահութահարկի գծով հաշվարկված տույժերը և տուգանքները, ինչպես նաև հարկատուի կողմից այդ գումարների վճարումները հարկային մարմինների կողմից հաշվառվում են հարկատուի անձնական հաշվի քարտերով:

10. Հարկատուների եվ դրանց պաշտոնատար անձանց պատասխանատվությունը

10.1. Շահութահարկի գումարները ճիշտ հաշվարկելու, ժամանակին վճարելու, հարկային օրենսդրության մյուս պահանջները կատարելու պատասխանատվությունը կրում են հարկատուները և դրանց պաշտոնատար անձինք:

10.2. Շահութահարկի գումարները ճիշտ չհաշվարկելու, ժամանակին չվճարելու, շահութահարկի հաշվարկները հարկային տեսչության մարմիններին ժամանակին չներկայացնելու (կամ ընդհանրապես չներկայացնելու), հաշվապահական հաշվառում չվարելու կամ սահմանված կարգի խախտումներով այն վարելու, հաշվապահական հաշվետվությունները և շահութահարկի հաշվարկները սխալ կազմելու, հարկվող շահույթը թաքցնելու կամ այն պակաս ցույց տալու և հարկային օրենսդրության մյուս պահանջները խախտելու համար հարկատուները և դրանց պաշտոնատար անձինք պատասխանատվություն են կրում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

11. Հարկային տեսչության պաշտոնատար անձանց գործողությունների գանգատարկումը հարկատուների կողմից

Հարկային տեսչության պաշտոնատար անձանց գործողությունները հարկատուների կողմից գանգատարկվում են «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի դրույթներին համապատասխան:

12. Անցումային դրույթներ

12.1. Սույն հրահանգի 6.2 կետում նշված շահումներով խաղերի առումով` խաղատների (կազինոների) կազմակերպման, դրամական շահումով խաղային ավտոմատների շահագործման և համակարգչային խաղերի կազմակերպման մասով, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ դեպքերում գործում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով կիրառվող հաստատագրված վճարումների դրույքաչափերը:

12.2. Արտոնությունների կիրառումը

Մինչև 1998 թվականի հունվարի 1-ը շահութահարկի գծով օրենքով կամ այլ իրավական ակտով տրված արտոնություններն ուժի մեջ են մնում մինչև տվյալ օրենքով կամ այլ իրավական ակտով դրանց համար սահմանված ժամկետի ավարտը:

Հավելված N 1 «Շահութահարկի հաշվարկման և վճարման կարգի մասին» հրահանգի

Ց Ա Ն Կ

գյուղատնտեսական արտադրանքի

- հացահատիկային և հացահատիկաոլոռային մշակաբույսեր.

- տեխնիկական մշակաբույսեր.

- պալարապտղային, բանջարային, բոստանային մշակաբույսեր և փակ գրունտի արտադրանք.

- դաշտային մշակման կերային մշակաբույսեր.

- կերարտադրության այլ արտադրանք.

- պարտեզների, խաղողի այգիների, բազմամյա տնկիների և ծաղկաբուծության արտադրանք.

- ծառերի և թփերի սերմեր, պտուղներում եղած սերմեր.

- ծառերի և թփերի սածիլներ.

- ծառերի և թփերի տնկիներ.

- անասնաբուծության արտադրանք.

- խոզաբուծության արտադրանք.

- ոչխարաբուծության և այծաբուծության արտադրանք.

- թռչնաբուծության արտադրանք.

- ձիաբուծության, էշաբուծության և ջորիաբուծության արտադրանք.

- եղջերվաբուծության և ուղտաբուծության արտադրանք.

- ճագարաբուծության, մորթատու գազանաբուծության և որսորդական տնտեսության արտադրանք.

- ձկնորսության, մեղվաբուծության, շերամաբուծության, արհեստական սերմնավորման արտադրանք:

Հավելված N 2 «Ռեզիդենտների կողմից շահութահարկի հաշվարկման և վճարման կարգի մասին» հրահանգի

___________________________________ գծով (հարկատուի անվանումը)_______________________ թվականի համար Ներկայացման ամսաթիվը` ____________ ____թ.

Հարկ վճարողի հաշվառման համար (ՀՎՀՀ)` Հարկատուի իրավաբանական հասցեն` _________________________ Հեռախոսի համարը` ____________________________________

Հ Ա Շ Վ Ա Ր Կ

փաստացի շահութահարկի

(հազ. դրամ)

	Ցուցանիշները	Կոդը	Հարկատուի տվյալներով
	1	2	3
1.Հաշվետու տարվա  ֆինանսական  արդյունքների հանրագումարը ըստ հաշվապահական հաշվառման տվյալների
	ա) շահույթը	0100
	բ) վնասը	0101
2. Հաշվետու տարվա ֆինանսական արդյունքների հանրագումարին (տող 0100 կամ 0101) շահութահարկի հաշվարկման նպատակով ավելացվում են`
Ընդամենը՝ այդ թվում`		0200
	ա) միավորումներին և արտագերատեսչական կառավարման այլ կառույցներին հատկացումների գումարը	0201
	բ)  սպասարկող տնտեսությունների պահպանման ծախսերը (շինությունների անվճար տրամադրում, հանրային սննդի ձեռնարկություններին կոմունալ ծառայությունների արժեքի վճարում)	0202
	գ) արտադրանքի արտադրության հետ չառնչվող ծառայությունների (քաղաքների կամ այլ բնակավայրերի բարեկարգման աշխատանքներ, գյուղատնտեսական աշխատանքների օժանդակություն և  այլն)  մատուցման  կամ  դրանց  դիմաց կատարվող ծախսերը	0203
	դ) հիմնական միջոցների վրա կատարված նորոգման, արդիականացման  և այլ ծախսերի՝ այդ  հիմնական  միջոցների հաշվեկշռային արժեքի 10 %-ը գերազանցող մասը, եթե հաշվապահական հաշվառման մեջ այդ  մասը ևս ճանաչվել  է որպես ծախս	0204
	ե) վնասակար նյութերը շրջակա միջավայր արտանետելու համար ՀՀ կառավարության սահմանած չափը գերազանցող վճարները	0205
	զ) ՀՀ  տարածքից  դուրս գովազդի համար  ՀՀ  կառավարության սահմանված չափը գերազանցող ծախսերը	0206
	է) ՀՀ տարածքից դուրս կադրերի պատրաստման և վերապատրաստման համար ՀՀ կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ծախսերը	0207
	ը)  հատուկ  սննդի,  արտահագուստի  և  այլ  հանդերձանքի, աշխատակիցներին  օրենսդրությամբ նախատեսված այլ փոխհատուցումների համար ՀՀ կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ծախսերը	0208
	թ)  ՀՀ  կառավարության  սահմանած  չափը  գերազանցող  ՀՀ տարածքից  դուրս  գործուղման  և ՀՀ  տարածքում օրապահիկի ծախսերը	0209
	ժ) ՀՀ կառավարության սահմանած չափը գերազանցող ներկայացուցչական ծախսերը	0210
	ժա) առողջապահական հիմնարկների, ծերերի և հաշմանդամների տների, մանկական նախադպրոցական հիմնարկների, վերականգնողական  ճամբարների,  մշակութային, կրթական և մարզական  հիմնարկների, ինչպես  նաև բնակարանային  ֆոնդի օբյեկտների պահպանման համար ՀՀ կառավարության սահմանված չափը գերազանցող ծախսերը	0211
	ժբ) հաշվետու տարվա համախառն եկամտի 1 %-ից ավելի և 1,0 մլն.  դրամից ավել կազմող կատարված և  փաստաթղթերով չհիմնավորված ծախսերը	0212
	ժգ) հաշվետու տարում հայտնաբերված նախորդ երեք տարիներից ավել վաղեմություն ունեցող ավել ցույց տրված եկամուտը և (կամ) պակաս ցույց տված վնասը	0213
	ժդ)  անհատույց  տրամադրված  ակտիվները,  ներած պարտավորությունները, բացի «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 23 հոդվածում նշված դեպքից	0214
	ժե) «Շահութահարկի մասին»  ՀՀ  օրենքի  23 հոդվածում  նշված դեպքում 5%-ից ավել հատկացումները	0215
	ժզ) հաշվետու տարում արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված  այլ  ակտիվների և պարտավորությունների վերագնահատումից ստացված բացասական տարբերությունը	0216
	ժէ) հաշվետու  տարում  շահութահարկի գումարների  և հարկի կանխավճարների  ժամանակին չվճարելու համար հաշվարկված տույժի, ինչպես նաև  շահութահարկի գումարները թաքցնելու կամ այն պակաս ցույց տալու համար հաշվարկված տուգանքների գումարը	0217
	ժը) շահութահարկի հաշվարկման նպատակով հաշվետու տարվա ֆինանսական արդյունքների հանրագումարին այլ ավելացումները	0218
3. Հաշվետու տարվա ֆինանսական արդյունքների հանրագումարը (տող 0100 կամ 0101)՝ շահութահարկի հաշվարկման նպատակով կատարված ավելացումներով (տող 0200) հանդերձ (տող 0100 կամ 0101 + տող 0200)		0300
4. Համախառն եկամտից հաշմանդամների աշխատանքն օգտագործող հարկատուների գծով նախատեսվող նվազեցումները («Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 38 հոդվածում նշված չափով)		0400
5. Նախորդ տարիներին  հարկատուի  գործունեությունից  առաջացած վնասները		0500
6. Հաշվետու տարում արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված այլ ակտիվների և պարտավորությունների վերագնահատումից ստացված դրական տարբերությունը		0600
7. Հարկվող շահույթը (տող 0300 - տող 0400 - տող 0500 - տող 0600)		0700
8. Շահութահարկի գումարը		0800
9. Շահութահարկի գծով արտոնություններ (շահութահարկի վճարումից ամբողջությամբ կամ մասնակի ազատում)		0900
10. Հաշվարկված է շահութահարկի կանխավճարներ հաշվետու տարվա ընթացքում		1000
11. Հաշվետու տարվա ընթացքում վճարված շահութահարկի կանխավճարները		1100
12. Հաշվետու տարվա ընթացքում հաշվարկված շահութահարկի կանխավճարների չվճարված մնացորդը (տող 1000 - տող 1100)		1200
13. Օտարերկրյա պետություններում ստացված շահույթից (եկամտից) վճարված շահութահարկի գումարը		1300
14. Հաշվետու տարվա արդյունքներով ենթակա է լրացուցիչ վճարման (տող 0800 - տող 0900 - տող 1000 - տող 1300) դրական տարբերության դեպքում		1400
15. Հաշվետու տարվա արդյունքներով ենթակա է պակասեցման կամ հետ վերադարձման (տող 0800 - տող 0900 - տող 1000 - տող 1300)՝ բացասական տարբերության դեպքում		1500
16. Շահութահարկի վճարման ժամկետի հետաձգում  («Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 40 հոդվածում նշված գործարքների (գործառնությունների), ծառայությունների) գծով,  ինչպես  նաև  օրենքով սահմանված այլ դեպքերում		1600

Կ.Տ.	Տնօրեն (Ղեկավար)	__________	Հարկային տեսչության պետ	__________
	Գլխ.հաշվապահ	__________	Տեսուչ	__________

Ց ՈՒ Ց ՈՒ Մ Ն Ե Ր

«Փաստացի շահութահարկի հաշվարկ»-ի լրացման կարգի մասին

(հաշվարկի տողերում թվային տվյալները լրացվում են հազար դրամով` ստորակետից հետո մեկ նիշի ճշտությամբ)

Կոդը (տողը)	լրացման կարգը
0100	Լրացվում է հաշվետու տարում հարկատուի գործունեության արդյունքում ստացված հաշվեկշռային շահույթը։ (0100 տողը լրացված լինելու դետքում 0101 տողը չի լրացվում)։
0101	Լրացվում է հաշվետու տարում հարկատուի գործունեության արդյունքում ստացված հաշվեկշռային վնասը։ (0101 տողը լրացված լինելու դեպքում 0100 տողը չի լրացվում)։ 0100 և 0101 տողերում չեն լրացվում. ա) «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 36 հոդվածի 1 կետում նշված շահութահարկի վճարումից ազատված գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումից ստացված համապատասխանաբար շահույթը և վնասը. բ) շահութահարկի հաստատագրված վճարներով հարկվող գործունեության տեսակների գծով ստացված համապատասխանաբար շահույթը և վնասը։
0200	Լրացվում է 0201-0218 տողերի  հանրագումարը,  որոնք շահութահարկի  հաշվարկման նպատակով ավելացվում են հաշվետու տարվա հաշվեկշռային շահույթին կամ վնասին։ 0201-0218 տողերը լրացվում են, եթե հաշվապահական հաշվառման մեջ դրանք ճանաչվել են որպես ծախս (ծախսում)։
0300	Լրացվում է՝ ա) 0100 և 0200 տողերի  հանրագումարը, եթե հաշվետու տարում հարկատուի գործունեության արդյունքում ստացվել Է հաշվեկշռային շահույթ։ բ) 0101 և 0200 տողերի  հանրագումարը, եթե հաշվետու տարում  հարկատուի գործունեության արդյունքում ստացվել Է հաշվեկշռային վնաս։
0400	Լրացվում է հարկատուի մոտ վարձու աշխատող հաշմանդամների գծով  հաշվարկված աշխատավարձի և դրան հավասարեցված այլ վճարումների հանրագումարի 150 %-ի չափով մեծությունը։
0500	Լրացվում է 1997 թ. հունվարի 1-ից հետո հարկատուի մոտ առաջացած  (նախորդ տարիների շահույթների հաշվին չծածկված) տարեկան վնասների  հանրագումարը։
0600	Լրացվում է հաշվետու տարում հարկատուի արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված ակտիվների և  պարտավորությունների վերագնահատումից ստացված բացասական տարբերությունը, որը  հաշվապահական  հաշվառման մեջ ճանաչվել Է որպես եկամուտ։
0700	Լրացվում է տող 0300-ի և 0400, 0500, 0600 տողերի հանրագումարի տարբերությունը  (տարբերությունը բացասական լինելու դեպքում տող 0800-ը չի  լրացվում)։
0800	Տող 0700-ում մինչև 7,0 մլն դրամ հարկվող շահույթ լինելու դեպքում հարկի գումարը հաշվարկվում Է 15% դրույքաչափից ելնելով, իսկ 7,0 մլն դրամից ավել լինելու դեպքում` 1,05 մլն դրամ+7,0 մլն դրամին գերազանցող գումարի 25% դրույքաչափից ելնելով։
0900	Լրացվում է հարկատուի կողմից հաշվարկված հաշվետու տարվա շահութահարկի գումարից (տող 0800) «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 39 և 41 հոդվածների դրույթներին  համապատասխան  բյուջե  վճարումից  ազատված արտոնված) մասը։
1000	Լրացվում է «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 47 հոդվածի համաձայն հաշվետու  տարվա ընթացքում  հաշվարկված  շահութահարկի  կանխավճարների հանրագումարը։
1100	Լրացվում է տող 1000-ում նշված (հաշվետու տարվա  ընթացքում  հաշվարկված)  կանխավճարներից հաշվետու տարվա ընթացքում բյուջե վճարված գումարը։
1200	Լրացվում է տող 1000-ի և տող 1100-ի տարբերությունը։
1300	Լրացվում է օտարերկրյա պետություններում հարկատուի ստացած  շահույթից (եկամտից) այդ երկրների օրենսդրություններին համապատասխան իրենց երկրների տարածքում վճարված շահութահարկի գումարները (լրացվում է, եթե հարկատուի կողմից  ներկայացվում են օտարերկրյա պետություններում վճարված հարկի գումարների վերաբերյալ համապատասխան տեղեկանքներ)։
1400	Լրացվում է, եթե տող 0800-ը մեծ է 0900, 1000, 1300 տողերի հանրագումարից (այղ դեպքում տող 1500-ը չի լրացվում)։
1500	Լրացվում է, եթե տող 0800-ը փոքր է 0900, 1000, 1300 տողերի հանրագումարից (այդ դեպքում տող 1400-ը չի լրացվում)։
1600	Լրացվում է «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 40 և 41 հոդվածների դրույթների համաձայն վճարման հետաձգված ժամկետով  հաշվետու տարվա շահութահարկի գումարը։