«Գրանցված է»

ՀՀ արդարադատության

նախարարության կողմից

23 մայիսի 2002 թ.

Պետական գրանցման թիվ 12402088

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐ

2 մայիսի 2002 թ. ք. Երևան

N 02/577

Հ Ր Ա Մ Ա Ն

«ԱՎԵԼԱՑՎԱԾ ԱՐԺԵՔԻ ՀԱՐԿԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՈՐՈՇ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ» ՀՐԱՀԱՆԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 46 հոդվածը՝

ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՄ

1. Հաստատել «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի որոշ դրույթների վերաբերյալ» հրահանգը:

2. Ուժը կորցրած ճանաչել՝

ա) Հայաստանի Հանրապետության հարկային տեսչության 1998 թվականի փետրվարի 2-ի «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի որոշ դրույթների վերաբերյալ» հրահանգը հաստատելու մասին» N 01/7 հրամանը,

բ) Հայաստանի Հանրապետության հարկային տեսչության 1998 թվականի մարտի 3-ի «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի որոշ դրույթների վերաբերյալ» հրահանգում փոփոխություններ կատարելու մասին» N 01/16 հրամանը,

գ) Հայաստանի Հանրապետության հարկային տեսչության 1999 թվականի փետրվարի 19-ի «ՀՀ հարկային տեսչության պետի 1998 թ. փետրվարի 2-ի թիվ 01/7 հրամանով հաստատված «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի որոշ դրույթների վերաբերյալ» հրահանգում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» հրահանգը հաստատելու մասին» N 01/11 հրամանը,

դ) Հայաստանի Հանրապետության պետական եկամուտների նախարարության «Հայաստանի Հանրապետության հարկային տեսչության 1998 թ. փետրվարի 2-ի N 01/7 հրամանում լրացում կատարելու մասին» N 02/1589 հրամանը:

ՀՀ պետական եկամուտների նախարար՝

Ե. Զախարյան

Հաստատված է ՀՀ պետական եկամուտների նախարարության 2 մայիսի 2002 թ. 02/577 թիվ հրամանով

Համաձայնեցված է ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարություն ………. ..……………………… 2002 թ.

Հ Ր Ա Հ Ա Ն Գ

«ԱՎԵԼԱՑՎԱԾ ԱՐԺԵՔԻ ՀԱՐԿԻ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՈՐՈՇ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

Սույն հրահանգը հրապարակվում է ի կատարումն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության 1997 թ. հունիսի 16-ի օրենքի 46 հոդվածի և կարգավորում է օրենքի որոշ դրույթներին վերաբերող հարկի հաշվարկման և վճարման ընդհանուր հարցերը:

1. Օրենքի 2 հոդվածի վերաբերյալ.

1.1. ԱԱՀ վճարողներ են համարվում օրենքով սահմանված կարգով ինքնուրույն տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն վարող և սույն հրահանգի 3.1 կետում թվարկված գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնող ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք (այսուհետ՝ անձինք): Ավելացված արժեքի հարկով հարկման նպատակով ձեռնարկատիրական գործունեություն է համարվում շահույթ (եկամուտ) ստանալու նպատակով պարբերաբար իրականացվող տնտեսական գործունեությունը, իսկ տնտեսական գործունեություն է համարվում ցանկացած գործունեություն, որն իրականացվում է որևէ ձևով կատարվող հատուցման դիմաց:

Անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձանցից «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքով և Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գանձվում է ԱԱՀ Հայաստանի Հանրապետության տարածք ապրանքներ ներմուծելիս, եթե նրանց կողմից ներմուծվող ապրանքների քանակը կամ արժեքը գերազանցում է օրենքով սահմանված չափերը¹: Այս դեպքում անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձինք չեն համարվում ԱԱՀ վճարողներ (չեն դառնում ԱԱՀ վճարողներ), այլ ուղղակի կրում են ներմուծման պահին ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորություն: Այդ անձանց առումով կիրառելի չէ հաշվանցումների կատարման օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգը:

2. Օրենքի 3 և 45^1. հոդվածների վերաբերյալ՝

2.1. Իրավաբանական անձինք և անհատ ձեռնարկատերերը տվյալ օրացուցային տարում համարվում են ԱԱՀ վճարող, եթե դրան նախորդող օրացուցային տարում այդ անձանց՝ սույն հրահանգի 3.1 կետի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կետերով սահմանված գործարքներից հասույթը (ներառյալ հրահանգի 3.1 կետի 3-րդ կետում նշված գործարքների համար «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքին համապատասխան հաշվարկված հարկվող շրջանառության գումարը) գերազանցել է 30 միլիոն դրամը:

 2.2. Անկախ սույն հրահանգի 2.1 կետում նշված չափից ԱԱՀ վճարող են համարվում այն անձինք, որոնք՝

- գերազանցել են «Հաստատագրված վճարների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված համապատասխան սահմանային չափերը: «Հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանային չափեր են սահմանված խանութների, կրպակների (տաղավարների) միջոցով առևտրական գործունեության համար («Հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքի 22 հոդվածի 3-րդ կետի «ա» ենթակետով), հանրային սննդի ոլորտում գործունեության համար («Հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքի 33 հոդվածի 2-րդ կետի «ա» ենթակետով), ավտոտեխսպասարկման կայանների (կետերի) գործունեության համար («Հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքի 53 հոդվածի 2-րդ կետով) ու բենզինի և (կամ) դիզելային վառելիքի մանրածախ վաճառքի գործունեության համար («Հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքի 57 հոդվածի 2-րդ կետի «բ» ենթակետով): Սահմանային չափը գերազանցելու դեպքում սույն մասում նշված անձինք ԱԱՀ վճարող են համարվում միայն այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում թույլ է տրվել սահմանային չափի գերազանցում:

«Հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքի 31 հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված` լրացուցիչ ուղղիչ գործակցի կիրառումը չի դիտվում սահմանային չափի գերազանցում և հոդվածով սահմանված չափը գերազանցելու հաշվետու ժամանակաշրջանում առևտրի իրականացման վայրի կազմակերպիչը գործունեության այդ մասով ԱԱՀ վճարող չի համարվում:

- «Պարզեցված հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համաձայն չեն համարվում կամ դադարում են համարվել պարզեցված հարկ վճարողներ: Մասնավորապես, ԱԱՀ վճարող են համարվում այն անձինք, ովքեր «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված ժամկետներում և կարգով չեն ներկայացրել հայտարարագիր պարզեցված հարկ վճարող համարվելու համար,

- միաժամանակ իրականացնում են ԱԱՀ-ով ու հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեություն (ԱԱՀ-ով հարկվող գործունեության մասով): Այն անձինք, որոնք իրականացնում են հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեություն և այլ գործունեություն, այլ գործունեության մասով չեն համարվի ԱԱՀ վճարող, եթե նրանք «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով գործունեության այդ տեսակի մասով համարվել են պարզեցված հարկ վճարող:

2.3. Սույն հրահանգի 2.1 կետի դրույթները չեն տարածվում խանութների, կրպակների (տաղավարների) միջոցով առևտրական գործունեություն իրականացնող և «Պարզեցված հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով պարզեցված հարկ վճարող համարվող անձանց վրա:

2.4. Անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձինք ընթացիկ տարում համարվում են ԱԱՀ վճարող, եթե նրանց՝ սույն հրահանգի 3.1 կետի 1-ին և 2-րդ կետերով սահմանված գործարքներից հասույթի գումարը գերազանցել է 3 միլիոն դրամը: Այդ անձինք ԱԱՀ հաշվարկում և վճարում են 3 միլիոն դրամը գերազանցող մասի համար:

Օրինակ- 2.4.1. Անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձը 2002 թ. I կիսամյակում իրականացրել է տնտեսական գործարք և իրավաբանական անձի պատվերով ինտերնետում գտել, հավաքագրել ու դասակարգել է որոշակի թեմային առնչվող նյութեր և թարգմանել է դրանք: Կատարված աշխատանքի համար ֆիզիկական անձը, ըստ պայմանագրի, ստացել է 3900,0 հազ. դրամ: Քանի որ տվյալ անձը տվյալ գործարքի իրականացմամբ արդեն իսկ գերազանցել է օրենքով սահմանված` ԱԱՀ վճարող համարվելու համար սահմանված շեմը, ուստի 3,0 մլն դրամ շեմը գերազանցող` 0,9 մլն դրամ գումարից պարտավոր է սահմանված կարգով հաշվարկել և վճարել ԱԱՀ: Քանի որ ըստ պայմանագրի 3,9 մլն դրամը պայմանագրի ողջ արժեքն է (այսինքն` լրիվ արժեքով հատուցման գումարը), ուստի անձի ԱԱՀ-ի գծով պարտավորությունը կկազմի 0.15 մլն դրամ (0.9x16.67%): Այն հաշվետու եռամսյակում, որում ստացել է վերը նշված գումարը, անձը պարտավոր է նաև ներկայացնել ԱԱՀ-ի հաշվարկ` «8» տողում նշելով 3.0 մլն դրամը, իսկ «12» տողում 0.9 մլն դրամը:

 Օրենքով սահմանված չափը գերազանցելուց հետո, եթե տվյալ անձը մինչև տարեվերջ կիրականացնի ևս մեկ գործարք և դրա իրականացումը չի դիտվի որպես ձեռնարկատիրական գործունեության իրականացում, ապա նա պարտավոր է այդ գործարքի համար օրենքով սահմանված կարգով որոշվող հարկվող ընդհանուր շրջանառությունից ԱԱՀ-ը հաշվարկել և վճարել` ընդհանուր սահմանված կարգով:

Անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձի կողմից իրականացվող տնտեսական գործունեությունը ապօրինի ձեռնարկատիրական գործունեություն դիտվելու դեպքերում անհատ ձեռնարկատիրոջից կգանձվի տուգանք` «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 26 հոդվածին համապատասխան, որը, նույն հոդվածի համաձայն` կհամարվի անձի վերջնական հարկային պարտավորություն, այսինքն` այս դեպքում սույն կետում նշված կարգով ԱԱՀ չի հաշվարկվի, քանի որ «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված տուգանքը անձի վերջնական (այդ թվում ԱԱՀ-ի գծով) պարտավորությունն է:

 2.5. Անկախ սույն հրահանգի 2.1. կետում նշված հասույթի մեծությունից, այն անձը, որը հարկային տեսչության համապատասխան մարմին կներկայացնի հայտարարություն՝ իրեն ԱԱՀ վճարող ճանաչվելու վերաբերյալ, կհամարվի այդպիսին՝ հայտարարությունում նշված ամսաթվից, բայց ոչ շուտ այն ներկայացնելու օրվանից: Նշված անձը ԱԱՀ վճարող է համարվում իրեն այդպիսին ճանաչելու օրվանից՝ ընթացիկ տարվա և դրան հաջորդող օրացուցային մեկ տարվա ընթացքում:

Օրինակ-2.5.1. Եթե կազմակերպությունը 2002 թ. մայիսի 18-ին ներկայացրել է հայտարարություն` 2002 թ. հունիսի 1-ից իրեն ԱԱՀ վճարող ճանաչելու վերաբերյալ, ապա անձը ԱԱՀ վճարող կհամարվի այդ ամսաթվից (հունիսի 1-ից) մինչև 2003 թ. դեկտեմբերի 31-ը (ներառյալ):

Այն անձինք, ովքեր իրենց ԱԱՀ վճարող ճանաչելու վերաբերյալ հայտարարություն են ներկայացրել 2001 թ. ընթացքում, շարունակվում են համարվել ԱԱՀ վճարող նաև 2002 թվականին:

2.6. Հասույթ է համարվում տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն իրականացնող անձանց տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեության ընդհանուր արդյունքը՝ առանց կատարված ծախսերի (այդ թվում՝ ապրանքների ձեռքբերման գծով ծախսերի) պակասեցման: Առևտրի ոլորտում այն հավասարեցվում է ապրանքաշրջանառությանը: Հասույթի մեծությունը որոշվում է որպես հարկման տարբեր համակարգով հարկվող գործունեության տեսակների ընդհանուր արդյունք: Պարզեցված հարկով և հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեության մասերով հասույթի մեծությունների որոշման ժամանակ հիմք է ընդունվում ապրանքների մատակարարումից և ծառայությունների մատուցումից սահմանված կարգով որոշվող հասույթը (իրացման շրջանառությունը): Ընդ որում, գործունեության այդ տեսակների մասով հասույթի մեծությունը որոշելիս հաստատագրված վճարում կամ պարզեցված հարկի գումարում հաշվարկային եղանակով (հաշվարկային մեծության կիրառմամբ) որոշվող ԱԱՀ-ի գումարների չափով իրացման շրջանառության գումարները չեն նվազեցվում:

Օրինակ-2.6.1. Կազմակերպությունը 2001 թ. հարկման հետևյալ համակարգերով հարկվող գործունեության տեսակներից ստացել է հետևյալ հասույթները.

Կազմակերպությունը 2002 թ. ընթացքում կհամարվի ԱԱՀ վճարող, քանի որ տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն իրականացնող անձանց տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեության արդյունքը` հասույթը գերազանցել է 30,0 մլն դրամը:

2.7. Անկախ սույն հրահանգի 2.1 կետում նշված չափը գերազանցելու հանգամանքից` Օրենքի 45¹ հոդվածի և սույն կետի կիրառման առումով «փոխկապակցված անձինք» հասկացությունը կիրառվում է այն իմաստով, ինչ իմաստով, որ այն սահմանված է «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4 հոդվածով²: Փոխկապակցված անձինք, անկախ նրանց կողմից իրականացվող գործունեության տեսակից, «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքով բավարարելու հանգամանքից, չեն կարող համարվել պարզեցված հարկ վճարողներ:

3. Օրենքի 6 հոդվածի վերաբերյալ՝

3.1 Ավելացված արժեքի հարկով հարկվող գործարքներ (գործառնություններ) են համարվում՝

1) ապրանքների մատակարարումը՝ գործարք, որն իրականացվում է ապրանքների (այդ թվում արտադրանքի և անշարժ գույքի) սեփականության իրավունքը հատուցման դիմաց այլ անձի փոխանցելու միջոցով:

Ֆիզիկական անձանց անձնական գույքի օտարումը, բացառությամբ օրենքով սահմանված դեպքերի, ապրանքների մատակարարում չի համարվում:

2) ծառայությունների մատուցումը՝ ապրանքների մատակարարում չհամարվող գործարք (գործառնություն), որն իրականացվում է որևէ ձևով կատարվող հատուցման դիմաց, ներառյալ՝ ոչ նյութական ակտիվների իրացումը (փոխանցումը)։ Ծառայությունների մատուցում է համարվում նաև ապրանքների և անշարժ գույքի վարձակալությունը:

3) անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) սպառումը՝ օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ վճարող անձանց կողմից ապրանքների անհատույց հատկացում կամ ծառայությունների անհատույց մատուցում տվյալ անձանց կամ այլ անձանց, կամ նրանց ապրանքների մատակարարում և ծառայությունների մատուցում` տվյալ գործարքների (գործառնությունների) համար սովորաբար կիրառվող գներից էականորեն ավելի ցածր գներով՝ բացառությամբ օրենքով կամ օրենքով նախատեսված դեպքերում՝ իրավական այլ ակտերով սահմանված դեպքերի:

4) «ներմուծում ազատ շրջանառության համար» մաքսային ռեժիմով ապրանքների ներմուծումը, բացառությամբ կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող՝ օրենքով հաստատված ցանկում ընդգրկված այն ապրանքների, որոնց ներմուծման համար մաքսատուրքի դրույքաչափը սահմանված է 0 տոկոս, և որոնք ենթակա չեն ակցիզային հարկով հարկման: Սույն ենթակետում նշված ցանկը հաստատվել է ՀՀ ԱԺ կողմից 2001 թ. հունիսի 29-ին ընդունված «Կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող` մաքսատուրքի դրույքաչափ ունեցող և ակցիզային հարկով հարկման ոչ ենթակա այն ապրանքների ցանկը հաստատելու մասին, որոնցից ավելացված արժեքի հարկը մաքսային մարմինների կողմից չի հաշվարկվում և գանձվում» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:

3.2. Համատիրության անդամների և չսեփականաշնորհված բնակարաններ վարձակալողների կողմից վճարվող պարտադիր վճարների հաշվին համատիրության անդամների ընդհանուր սեփականությունը հանդիսացող գույքի, շինությունների, տարածքների, ինժեներական կառույցների սպասարկումը չի դիտվում որպես համատիրության անդամների կողմից ծառայությունների մատուցում: Համատիրության անդամների ընդհանուր սեփականությունը հանդիսացող գույքի, շինությունների, տարածքների, ինժեներական կառույցների սպասարկման նպատակով ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա չեն: Այլ անձանց պատվերով (հանձնարարությամբ) համատիրության կողմից այլ աշխատանքների կատարումը դիտվում է որպես ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք` ծառայությունների մատուցում:

Ջրօգտագործողների սպառողական կոոպերատիվների անդամների կողմից վճարվող գումարների (անդամավճարների) հաշվին ջրագծերի սպասարկման և պահպանության աշխատանքները չեն դիտվում որպես ծառայությունների մատուցում: Ջրօգտագործողների սպառողական կոոպերատիվների ջրի մատակարարման գործարքները և իր անդամների պատվերով այլ աշխատանքների կատարումը ենթակա են ԱԱՀ-ով հարկման` ընդհանուր սահմանված կարգով:

4. Օրենքի 7 հոդվածի 2, 3, 4, 5, 10 և 11 կետերի վերաբերյալ.

4.1. ԱԱՀ-ով չեն հարկվում (հարկման օբյեկտ չեն համարվում) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշումների հիման վրա՝ հարկ վճարողների կողմից՝

- ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման անհատույց գործարքները,

- մասնակի հատուցմամբ գործարքների իրականացման դեպքում՝ սույն օրենքով սահմանված կարգով որոշվող հարկվող շրջանառության և ստացված հատուցման տարբերությունը:

Օրինակ-4.1.1. «Ա» փակ բաժնետիրական ընկերությանը պատկանող` 12,0 մլն դրամ հաշվեկշռային արժեքով գույքը ՀՀ կառավարության որոշմամբ անհատույց պետք է փոխանցվի «Բ» բաց բաժնետիրական ընկերությանը: ՀՀ կառավարության նշված որոշմամբ իրականացվող գործարքը «Ա» ՓԲԸ մոտ ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություն չի առաջացնի, քանի որ գործարքը ենթակա չէ ԱԱՀ-ով հարկման (հարկման օբյեկտ չէ):

 Օրինակ-4.1.2. «Ա» փակ բաժնետիրական ընկերությանը պատկանող` սովորաբար կիրառվող գներով հաշվարկված 12, 0 մլն դրամ արժեք ունեցող (առանց ԱԱՀ-ի) գույքը ՀՀ կառավարության որոշմամբ հանձնվում է «Բ» բաց բաժնետիրական ընկերությանը: ՀՀ կառավարության որոշմամբ սահմանվել է, որ գույքը պետք է մատակարարվի «Բ» ԲԲԸ-նը` 9,0 մլն դրամով: Այս դեպքում «Ա» ՓԲԸ մոտ գույքի մատակարարման նշված գործարքի մասով ԱԱՀ-ի գումարը կորոշվի 9,0 մլն դրամից (ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի` 1,8 մլն դրամ), իսկ սովորաբար կիրառվող գներով որոշվող գործարքի ընդհանուր արժեքի (12,0 մլն դրամ) և ՀՀ կառավարության որոշմամբ որոշված հատուցման գումարի (9,0 մլն դրամ) տարբերությունը ենթակա չէ ԱԱՀ-ով հարկման (հարկման օբյեկտ չէ): Նշված գործարքի լրիվ արժեքով հատուցման գումարը (ներառյալ ԱԱՀ-ը) կկազմի 10,8 դրամ, որից ԱԱՀ-ը` 1,8 մլն դրամ:

4.2. ԱԱՀ-ով չեն հարկվում (հարկման օբյեկտ չեն համարվում) հրապարակային պայմանագրերով սահմանված երաշխիքային ժամանակահատվածում իրացված ապրանքների իրացնողի կողմից անհատույց մատուցվող սպասարկման ծառայությունները, այդ ծառայությունների շրջանակներում սահմանված որակին չհամապատասխանող ապրանքների, դրանց կոմպլեկտավորող տարրերի անհատույց փոխարինումը, այն ապրանքների մատակարարումն ու ծառայությունների մատուցումը, որոնց արժեքը ներառված է հրապարակային պայմանագրերի համաձայն մատակարարվող ապրանքների և մատուցվող ծառայությունների արժեքում.

Սույն կետը կարող է կիրառվել այն դեպքում, երբ կնքված պայմանագրի պայմանները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 442 հոդվածով սահմանված` հրապարակային պայմանագրերին ներկայացվող պահանջներին: Բացի այդ, այն դեպքերում, երբ տվյալ ապրանքի մատակարարման կամ ծառայության մատուցման հրապարակային պայմանագրով նախատեսվում է այլ ապրանքների կամ ծառայությունների մատուցում, ապա հրապարակային պայմանագրով մատակարարվող ապրանքի կամ մատուցվող ծառայության արժեքում այլ ապրանքների կամ ծառայությունների արժեքի ներառման փաստը պետք է հիմնավորվի հաշվապահական հաշվառման մեջ կիրառվող սկզբնական փաստաթղթերով և կազմակերպության կողմից հաստատված վարչական բնույթ ունեցող փաստաթղթերով (հրաման, հաստատված կալկուլյացիա և այլն):

4.3. ԱԱՀ-ով չեն հարկվում (հարկման օբյեկտ չեն համարվում) իրավաբանական անձի, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկության նկատմամբ սեփականության իրավունքի փոփոխման (այդ թվում՝ սեփականաշնորհման), ինչպես նաև ապապետականացման գործարքները.

Կազմակերպության հիմնադիրների (բաժնետերի, փայամասնակիցների) փոփոխմամբ ձեռնարկության նկատմամբ սեփականության իրավունքի փոփոխման այլ դեպքերում գործարքները ենթակա են ԱԱՀ-ով հարկման` օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով ձեռնարկությունը, կամ ավելի ճիշտ` կազմակերպությունը (որպես այդպիսին) չի դիտվել որպես սեփականության իրավունքի օբյեկտ:

4.4. ԱԱՀ-ով չեն հարկվում (հարկման օբյեկտ չեն համարվում) իրավաբանական անձի, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկության՝ օրենքով սահմանված կարգով վերակազմակերպման գործարքները: Վերակազմակերպում է դիտվում օրենքով սահմանված կարգով իրավաբանական անձի բաժանումը, առանձնացումը, միացումը, միաձուլումը և վերակազմավորումը (իրավաբանական անձի կազմակերպա-իրավական ձևի փոփոխությունը):

4.5. ԱԱՀ-ով չեն հարկվում (հարկման օբյեկտ չեն համարվում) բռնագրավման կամ նվիրատվության ձևով գույքի կամ գույքային իրավունքի օտարումը պետությանը: Բռնագրավել կարող է միայն ֆիզիկական անձի (այդ թվում` անհատ ձեռնարկատիրոջ) գույքը կամ գույքային իրավունքը: Բռնագանձման արդյունքում գույքի և գույքային իրավունքների օտարումը ենթակա է ԱԱՀ-ով հարկման` օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով:

4.6. ԱԱՀ-ով չեն հարկվում (հարկման օբյեկտ չեն համարվում) Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային հիմնարկների կողմից ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը՝ այն մասով, որից հասույթն հաշվեգրվել է պետական կամ համայնքների բյուջեների օգտին: ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներից հասույթի կամ դրա մի մասի հաշվեգրումը պետական կամ համայնքների բյուջեների օգտին պետք է հիմնավորվի դրա համապատասխան գանձապետական հաշվին փոխանցմամբ:

5. Օրենքի 8 հոդվածի վերաբերյալ.

5.1. Ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման դեպքերում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում դրանց արժեքը դրամական արտահայտությամբ (ներառյալ՝ այդ արժեքին օրենքով միացվող այլ վճարումները)՝ առանց ԱԱՀ-ի, որը գնորդը պետք է վճարի մատակարարին որպես հատուցում:

Շրջանառելի՝ բազմակի օգտագործման տարայի արժեքը չի ներառվում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ, բացառությամբ ապրանքների արտահանման դեպքերի, ինչպես նաև այն դեպքի, երբ տարան իրացնում է անմիջական արտադրողը կամ ներմուծողը: Շրջանառելի՝ բազմակի օգտագործման տարայի անմիջական արտադրողը և(կամ) ներմուծողը ԱԱՀ-ը հաշվարկում և վճարում է ընդհանուր սահմանված կարգով: Անմիջական արտադրողից կամ ներմուծողից տարայի ձեռք բերման դեպքերում, բացառությամբ ապրանքների արտահանման դեպքերի, գնորդը հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը վերագրում (միացնում) է տարայի ձեռք բերման արժեքին և հարկի հաշվանցում չի կատարում:

Միանգամյա օգտագործման համար նախատեսված տարայի արժեքը ներառվում է ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ և հարկը հաշվարկվում և վճարվում է ընդհանուր սահմանված կարգով:     

Որպես շրջանառելի` բազմակի օգտագործման տարա դիտվում է այն տարան, որը օգտագործվում է այնպիսի ապրանքների տարայավորման համար, որոնց արտադրության տեխնիկական փաստաթղթերով (ստանդարտ, տեխնիկական պայմաններ և այլն) նախատեսված է, որ տվյալ ապրանքատեսակը կարող է տարայավորվել երկու և ավելի անգամ օգտագործված տվյալ տեսակի տարայով, կամ երբ տվյալ տեսակի տարան (ապակե շշեր և այլն) նախատեսված է և գործնականում երկու և ավելի անգամ օգտագործվում է որպես այդպիսին:

Շրջանառելի՝ բազմակի օգտագործման տարա արտահանելիս, այդպիսի տարաներով տարայավորված ապրանքներ արտահանելիս տարայի արժեքը ներառվում է ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող շրջանառության մեջ, այսինքն` անմիջական արտադրողից կամ ներմուծողից ձեռք բերված շրջանառելի` բազմակի օգտագործման տարայի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա են հաշվանցման` ընդհանուր սահմանված կարգով:

5.2. Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող ապրանքների համար ներմուծման պահին ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն (ԱԱՀ-ով հարկման բազա) է համարվում դրանց՝ օրենքով սահմանված կարգով որոշվող մաքսային արժեքի և մաքսատուրքի ու ակցիզային հարկի գումարը:

Օրինակ-5.2.1. Հայաստանի Հանրապետություն է ներմուծվում այնպիսի ապրանքատեսակ, որի ներմուծման համար ՀՀ մաքսային օրենսգրքով սահմանված է մաքսատուրքի 10% դրույքաչափ և որի միավորի մաքսային արժեքը կազմում է 2000 դրամ: ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը (ԱԱՀ-ով հարկման բազան), միավոր ապրանքի ներմուծման համար, կկազմի 2200 դրամ [2000+(2000x10%)], իսկ մաքսային մարմինների կողմից գանձման ենթակա ԱԱՀ-ի գումար` 440 դրամ (2200դ. X 20%):

Օրինակ-5.2.2. Հայաստանի Հանրապետություն է ներմուծվում 40% սպիրտայնությամբ օղի: Այդ ապրանքատեսակի ներմուծման համար ՀՀ մաքսային օրենսգրքով սահմանված է մաքսատուրքի 240 դրամ դրույքաչափ՝ 1 լ. 100% սպիրտի վերահաշվարկով և այն ենթակա է ակցիզային հարկով հարկման (ակցիզային հարկի դրույքաչափը 1 լիտրի համար սահմանված է 300 դրամ): Ներմուծվող մեկ լիտր օղու մաքսային արժեքը կազմել է 1900 դրամ: Ներմուծվող օղու 1 լիտրի հաշվով ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը (ԱԱՀ-ով հարկման բազան), կկազմի 2296 դրամ [1900+ 300 + (240x40%)], իսկ մաքսային մարմինների կողմից գանձման ենթակա ԱԱՀ-ի գումար` 459.2 դրամ (2296 X 20%):

5.3. ԱԱՀ վճարող անձանց կողմից մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով վերամշակման կամ նորոգման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածքից արտահանված ապրանքների ներմուծման դեպքում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն է համարվում դրանց վերամշակման կամ նորոգման արժեքը, որը որպես հատուցում պետք է վճարվի օտարերկրյա իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկություններին կամ օտարերկրյա քաղաքացիներին և քաղաքացիություն չունեցող անձանց, իսկ այդ արժեքի որոշման անհնարինության դեպքում՝ ապրանքների վերամշակումից կամ նորոգումից հետո ներմուծման մաքսային արժեքի և դրանց արտահանման ժամանակ հայտարարագրված մաքսային արժեքի տարբերությունը:

5.4. Սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետությունում որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող չգրանցված օտարերկրյա անձանց կողմից Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ իրականացնելիս (ներառյալ այդ անձանց սեփականությունը հանդիսացող ապրանքներ ներմուծելիս) պայմանագրային հարաբերությունների կողմ (ներառյալ կոնտրագենտ) հանդիսացող Հայաստանի Հանրապետության անձինք (քաղաքացիները, անհատ ձեռնարկատերերը, իրավաբանական անձինք, տեղական ինքնակառավարման և պետական մարմինները) այդ գործարքների գծով օտարերկրյա անձանց փոխարեն կրում են հարկային պարտավորություն՝ օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով և ժամկետներում: Այդ գործարքների գծով ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը որոշվում է սույն հրահանգի 5 կետում (բացառությամբ 5.4 կետի) նշված կարգով:

Հայաստանի Հանրապետությունում որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող չգրանցված օտարերկրյա անձանց փոխարեն, սույն կետին համապատասխան, Հայաստանի Հանրապետության անձինք ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություն են կրում, մասնավորապես` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ապրանքների մատակարարման գործարքներով ապրանքներ ձեռք բերելիս, ինչպես նաև այնպիսի ծառայություններ ստանալիս, որոնց մատուցման վայրը, «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքին համապատասխան, գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում: Սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետությունում որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող չգրանցված օտարերկրյա անձանց կողմից Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ իրականացնելիս պայմանագրային հարաբերությունների կողմ հանդիսացող ՀՀ անձինք պարտավոր են պահել օտարերկրյա անձանց վճարման ենթակա լրիվ հատուցման գումարից 16.67 հաշվարկային դրույքաչափով հաշվարկված գումարը և այն սահմանված ընդհանուր կարգով հաշվեգրել բյուջեի օգտին: Սույն կետում նշված դեպքերում պայմանագրով սահմանված` գործարքի արժեքից ԱԱՀ-ի գումարը չպահելու և բյուջեի օգտին չհաշվեգրելու դեպքում հարկային մարմինների կողմից ստուգումների իրականացման ժամանակ՝ ԱԱՀ-ը պետք է հաշվարկվի օտարերկրյա անձանց վճարված գումարի նկատմամբ` ԱԱՀ-ի 20% հաշվարկային դրույքաչափի կիրառմամբ:

Սույն կետի դրույթները, օրենքի համաձայն, տարածվում են ինչպես ԱԱՀ վճարող համարվող, այնպես էլ սույն կետում նշված գործարքների մասով ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություն կրող այլ անձանց` ներառյալ պարզեցված հարկ վճարող համարվող, կամ հաստատագրված վճարներով հարկվող գործունեություն իրականացնող անձանց վրա:

 5.5. Հանձնարարության, կոմիսիայի և գործակալության հիմունքներով ծառայությունների մատուցման դեպքում հարկվող շրջանառություն է համարվում միջնորդավճարը (գանձույթը, պարգևավճարը և հատուցման համանման այլ ձևերը)՝ առանց ԱԱՀ-ի, եթե օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով այլ բան չի նախատեսված: ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը որոշվում է սույն կետին համապատասխան, եթե կնքված պայմանագրով իրականացված գործարքները, ըստ էության և պայմանագրերի տեսակների, համապատասխանում են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 40-42 գլուխներով սահմանված չափանիշներին:

5.6. Ապրանքների անհատույց մատակարարման, ծառայությունների անհատույց մատուցման, ինչպես նաև այն դեպքում, երբ դրանց դիմաց տվյալ գործարքների (գործառությունների) համար սովորականի համեմատ կիրառվում են իրական արժեքից էականորեն ցածր գներ (մասնակի հատուցում), հարկման օբյեկտ է համարվում այդպիսի կամ նույնանման գործարքների համար համեմատելի հանգամանքներում որպես հարկվող շրջանառություն ընդունվող՝ օրենքին համապատասխան որոշվող մեծությունը (գործարքի արժեքը, վարձատրության, պարգևի կամ այլ դրամական հատուցման մեծությունը), իսկ դրա բացակայության դեպքում՝ գործարար շրջանակներում համեմատելի հանգամանքներում նույնանման գործարքների համար սովորաբար որպես հարկման օբյեկտ ընդունվող մեծությունը (գործարքի իրական արժեքը): Ավելացված արժեքի հարկի գծով հարկային պարտավորությունը սույն կետին համապատասխան չհաշվարկելու դեպքում, «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 22 հոդվածին համապատասխան, հարկային պարտավորության մեծությունը կարող է հաշվարկվել հարկային մարմնի կողմից` նույն հոդվածով սահմանված կարգով:

5.7. Փոխանակման գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառությունը որոշվում է ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման համար օրենքով սահմանված կարգով՝ հիմք ընդունելով այդ ապրանքների մատակարարման ու ծառայությունների մատուցման պահին դրանց սովորաբար կիրառվող գինը՝ առանց ԱԱՀ-ի: ԱԱՀ-ով հարկման առումով փոխանակման գործարքը դիտվում է որպես երկու առանձին գործարքների (գործողությունների) իրականացում` մեկ ապրանքի կամ ծառայության վաճառք և մեկ այլ ապրանքի կամ ծառայության ձեռքբերում: Անհամարժեք փոխանակությամբ գործարքներ իրականացնելու դեպքում գործարքի յուրաքանչյուր կողմի մոտ որպես ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառություն ընդունվում է փոխանակությամբ օտարվող ապրանքների կամ ծառայությունների համար սույն հրահանգի 5.6. կետին համաձայն որոշվող ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը:

 Օրինակ-5.7.1. Փոխանակման անհամարժեք գործարքով իրացվել է «Ա» տեսակի ապրանք, որի միավորի սովորաբար կիրառվող գինը կազմում է 2000 դրամ և ձեռք է բերվել 2500 դրամ միավորի արժեքով «Բ» տեսակի ապրանք, ընդ որում, օտարվել և ձեռք է բերվել նույն քանակությամբ ապրանքներ: Այս դեպքում «Ա» ապրանքի օտարման գործարքի մասով (միավոր ապրանքի հաշվով) ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը որոշելիս պետք է հիմք ընդունվի այդ ապրանքի միավորի գինը (2000 դրամը), իսկ «Բ» ապրանքի օտարման գործարքի մասով` նույն ապրանքի միավորի արժեքը (2500 դրամը):

5.8. Ակցիզային հարկով հարկվող ապրանքների մատակարարման դեպքում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ ներառվում է նաև ակցիզային հարկի գումարը:

6. Օրենքի 9 հոդվածի վերաբերյալ.

6.1. ԱԱՀ-ի դրույքաչափը սահմանվում է 20 տոկոս ապրանքների ու ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ:

Ապրանքների ու ծառայությունների լրիվ արժեքով հատուցման գումարի մեջ (ներառյալ 20 տոկոս դրույքաչափը) ԱԱՀ-ի գումարը որոշվում է 16,67 տոկոս հաշվարկային դրույքաչափով:

ԱԱՀ-ի 16.67% հաշվարկային դրույքաչափի կիրառմամբ ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորությունը որոշվում է, մասնավորապես, այն դեպքերում, երբ կիրառվում են ԱԱՀ-ի գումար ներառող` իրավասու մարմնի կողմից հաստատող սակագներ, երբ իրացվում են անվանական արժեք ունեցող ապրանքներ (նամականիշներ, դրոշմավորված բացիկներ, ծրարներ և այլն):

Կիրառված հատուցման գումարը դիտվում է որպես լրիվ արժեքով հատուցման գումար, կամ այլ կերպ ասած` դրանում ԱԱՀ-ի գումարի ներառումը համարվում է հիմնավորված, եթե

- տվյալ գործարքի գծով դուրս է գրվել օրենքին համապատասխան որպես հարկային հաշիվ համարվող հաշվարկային փաստաթուղթ,

- հատուցման գումարի նկատմամբ 16.67 տոկոս հաշվարկային դրույքաչափի կիրառմամբ որոշված ԱԱՀ-ի գումարը ներառվել է հարկային մարմին ներկայացված ԱԱՀ-ի հաշվարկում արտացոլվող հարկային պարտավորության ընդհանուր գումարում:

7. Օրենքի 14 հոդվածի վերաբերյալ.

7.1. Արտոնագրերի, լիցենզիաների, հեղինակային իրավունքի, ապրանքանշանների և համանման այլ իրավունքների՝ այլ անձանց փոխանցման, գովազդային, խորհրդատվական, ինժեներական, իրավաբանական, հաշվապահական, փորձագիտական, թարգմանչական և համանման այլ ծառայություններ, ինչպես նաև տվյալների մշակման, ծրագրային ապահովման իրականացման (սույն լրացումը կիրառվում է նաև 1998 թ. մատուցված ծրագրային ապահովման իրականացման ծառայությունների նկատմամբ) և տեղեկատվության հաղորդման ծառայություններ, բանկային, ֆինանսական և ապահովագրական (բացառությամբ չհրկիզվող պահարանների վարձակալության), շարժական գույքի վարձակալության (բացառությամբ բոլոր տեսակների փոխադրամիջոցների վարձակալության) ծառայություններ օտարերկրյա իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող կամ օտարերկրյա ֆիզիկական անձանց՝ Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված անձանց կողմից (կամ հակառակը) մատուցման դեպքում ծառայության մատուցման վայր է համարվում այն վայրը, որտեղ ծառայությունն ստացող անձն իրականացնում է ձեռնարկատիրական գործունեություն կամ ունի մշտական հաստատություն, որին մատուցվում են նշված ծառայությունները, իսկ դրանց բացակայության դեպքում՝ նրա իրավաբանական հասցեն կամ բնակության վայրը։

Եթե սույն կետում նշված ծառայությունները մատուցվում են օտարերկրյա անձանց` «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 16 հոդվածին համապատասխան ավելացված արժեքի հարկի զրոյական դրույքաչափ կարող է կիրառվել այն դեպքում, երբ իրավասու մարմնի (իրավաբանական անձանց գրանցող մարմնի` պետական ռեգիստրի) կողմից տրված տեղեկանքով կհիմնավորվի, որ տվյալ օտարերկրյա անձը Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գրանցված չէ որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող:

7.2. Հաղորդակցության միջոցների՝ ֆաքսի, էլեկտրոնային փոստի, համակարգչային «Ինտերնետ» համակարգի և կապի նման այլ միջոցների կիրառմամբ տվյալների մշակման, ծրագրային ապահովման իրականացման և տեղեկատվության հաղորդման ծառայությունների, ինչպես նաև խորհրդատվական, փորձագիտական, թարգմանչական և համանման այլ ծառայությունների արտահանման փաստի հիմնավորման, և հետևաբար` ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափի կիրառման համար հիմք են ընդունվում հետևյալ փաստաթղթերը՝

1. Ծառայություն մատուցող անձի և Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող անձի միջև պայմանագիրը կամ Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող անձի պատվերը: Պայմանագրի կամ պատվերի մեջ պետք է նշված լինի ծառայության (պատվերի) համառոտ բովանդակությունը՝ այնպիսի շարադրանքով, որը հնարավորություն կտա պարզելու ծառայության բնույթը:

2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող օտարերկրյա անձի գրավոր հավաստումը (ակտ կամ այլ փաստաթուղթ) ծառայության ստացման վերաբերյալ: Հավաստման մեջ պարտադիր պետք է նշված լինեն հետևյալ տվյալները.

ծառայություն մատուցող անձի լրիվ անվանումը,

ծառայություն ստացող անձի լրիվ անվանումը (անուն, ազգանունը, անձը հաստատող փաստաթղթի համարը և տրման ամսաթիվը), իրավաբանական հասցեն (բնակության վայրը),

հղում՝ կնքված պայմանագրին կամ պատվերին,

ծառայության բովանդակությունը՝ կնքված պայմանագրին կամ պատվերին համապատասխան,

ծառայության (կամ պայմանագրով նախատեսված լինելու դեպքում՝ դրա փուլի (մասի)) ստացման օրը, ամիսը, տարեթիվը,

ծառայությանը վերաբերող տեղեկատվության հաղորդման եղանակը (ֆաքս, էլեկտրոնային փոստ և այլն):

7.3. Հեռախոսակապի բջջային ցանցի միջոցով մատուցվող` միջազգային ռոմինգ ծառայությունը հարկվում է ավելացված արժեքի հարկով հետևյալ կարգով.

7.3.1. Հայաստանի Հանրապետությունում կապի ծառայություններ մատուցող կազմակերպության (այսուհետև` ՀՀ կապի կազմակերպության) բջջային ցանցի բաժանորդ չհանդիսացող` այլ երկրում կապի ծառայություններ մատուցող կազմակերպության (այլ երկրի կազմակերպության) բաժանորդներին ՀՀ կապի կազմակերպության կողմից իր բջջային ցանցի միջոցով, որպես «միջազգային ռոմինգ ծառայություն» (այսուհետև` ռոմինգ ծառայություն), մատուցվող հեռախոսակապի ծառայությունների մատուցման վայրը, «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 14 հոդվածին համապատասխան, համարվում է ՀՀ տարածքը: Որպես ՀՀ տարածքում մատուցված կապի ծառայություններ` դրանք ենթակա են ԱԱՀ-ով հարկման` ընդհանուր սահմանված կարգով: Ընդ որում, տվյալ ամսվա համար նշված ծառայությունների գծով իրացումից հասույթը և ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը որոշվում են ելնելով յուրաքանչյուր տեսակի ծառայության համար ԱՄՆ դոլարով արտահայտված սակագներից և այդ ամսվան նախորդող ամսվա վերջին օրվա դրությամբ ՀՀ կենտրոնական բանկի կողմից սահմանված` ԱՄՆ դոլարի հաշվարկային փոխարժեքից: Ավելացված արժեքի հարկը հաշվարկվում է հարկվող շրջանառության նկատմամբ 20% դրույքաչափով:

7.3.2. ՀՀ կապի կազմակերպության բջջային ցանցի բաժանորդներին այլ երկրի տարածքում մատուցվող ռոմինգ ծառայությունները համարվում են այլ երկրի տարածքում` այդ երկրի կապի կազմակերպության կողմից մատուցված ծառայություններ: Այդ ծառայությունների նկատմամբ կիրառելի չեն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի դրույթները, ուստի անմիջականորեն այդ ծառայությունների դիմաց ՀՀ տարածքում գանձվող գումարից ԱԱՀ չի հաշվարկվում:

7.3.3. Այլ երկրում կապի ծառայություններից օգտվելու հնարավորության ընձեռման և բաժանորդի փոխարեն վճարումներ կատարելու ծառայության համար վերադիրի ձևով ՀՀ կապի կազմակերպության կողմից իր բաժանորդից գանձվող վճարից (այլ երկրում ստացած ծառայությունների վճարի նկատմամբ հաշվարկվող վերադիրից), որպես ՀՀ-ում մատուցված ծառայության դիմաց ստացված գումարից` ԱԱՀ հաշվարկվում և վճարվում է ընդհանուր սահմանված կարգով:

7.3.4. Արտասահմանում գտնվող ՀՀ կապի կազմակերպության բջջային ցանցի բաժանորդի հետ ՀՀ տարածքից ապահովվող հեռախոսակապի (ՀՀ տարածքից կատարվող հեռախոսազանգերի) համար բջջային ցանցի բաժանորդից ՀՀ կապի կազմակերպության կողմից գանձվող գումարից (որպես ՀՀ տարածքում մատուցված ծառայությունների դիմաց հատուցման գումարից) ԱԱՀ ենթակա է հաշվարկման և վճարման` ընդհանուր սահմանված կարգով:

7.3.5. Ռոմինգ ծառայությունների գծով ՀՀ և այլ երկրի կապի կազմակերպությունների միջև իրականացվող փոխհաշվարկները չեն դիտվում որպես Էլեկտրակապի միջազգային միության կանոնադրության և կապի ծառայությունների համար սահմանված սակագների հիման վրա կատարվող փոխհաշվարկներ, այլ ուղղակի իրենից ներկայացնում են փոխադարձ հաշվանցումների միջոցով միմյանց նկատմամբ մնացորդային պարտավորության որոշման գործընթաց: Նշված կազմակերպությունների կողմից իրականացվող փոխհաշվարկների արդյունքում ՀՀ կապի կազմակերպություններին վճարվող գումարների նկատմամբ չի կիրառվում «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 37 հոդվածով սահմանված ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափը:

8. Օրենքի 15 հոդվածի վերաբերյալ.

8.1. ԱԱՀ-ից ազատելը՝ հարկվող շրջանառության նկատմամբ դրա չհաշվարկումն է։ ԱԱՀ-ից ազատվում են՝ սույն հրահանգի 3.1 կետի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում նշված հետևյալ գործարքները և գործառնությունները.

1) հանրակրթական դպրոցները, պրոֆտեխնիկական ուսումնարանները, որակավորման և վերաորակավորման միջնակարգ մասնագիտական և բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները՝ ուսման վարձի մասով*.

2) դպրոցական գրելու և նոտայի տետրերի, նկարչական ալբոմների, մանկական և դպրոցական գրականության, դպրոցական ուսումնական հրատարակությունների իրացումը, բուհերի, մասնագիտացված գիտական կազմակերպությունների, Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի հրատարակած գիտական և ուսումնական հրատարակությունների իրացումը*.

3) գիտահետազոտական աշխատանքները*³.

4) անասնաբուժական դեղամիջոցների իրացումը, գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրությունում օգտագործվող թունաքիմիկատների, պարարտանյութերի, գյուղատնտեսական մշակաբույսերի և բազմամյա տնկարկների սերմացուների և տնկանյութի իրացումը՝ գյուղատնտեսական արտադրանք արտադրողներին*.

5) արտադրողի կողմից Հայաստանի Հանրապետությունում արտադրված գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումը*⁴.

6) նախադպրոցական հիմնարկներում երեխաներին պահելու, տուն-ինտերնատների, մանկատների, արատներ ունեցող երեխաներ կամ հաշմանդամներ խնամող հաստատությունների, ծերանոցներում գտնվող անձանց խնամքի հետ կապված ծառայությունները, ինչպես նաև խնամվողների կողմից այնտեղ պատրաստված ապրանքների և կատարված ծառայությունների իրացումը.

7) թերթերի և ամսագրերի իրացումը.

8) թաղման բյուրոների, գերեզմանատների, ինչպես նաև մահվան և հուղարկավորության հետ կապված ծիսական բնույթի այլ ծառայությունների մատուցումը և համապատասխան պարագաների իրացումը.

9) կրոնական ծիսակատարությունները, կրոնական կազմակերպություններին մատակարարվող կրոնական պարագաների, ինչպես նաև կրոնական կազմակերպությունների կողմից այդ պարագաների իրացումը.

10) վիճակախաղերի տոմսերի անվանական արժեքով իրացումը.

11) ապահովագրական և վերաապահովագրման գործառնությունները, ներառյալ՝ դրանց հետ կապված ապահովագրական միջնորդների և գործակալների կողմից մատուցվող ծառայությունները.

12) կենսաթոշակային ապահովման գործառնությունները, ներառյալ՝ դրանց հետ կապված միջնորդների և գործակալների կողմից մատուցվող ծառայությունները.

13) ֆինանսական հետևյալ գործառնությունները և ծառայությունները՝

- ցպահանջ, ժամկետային, խնայողական և նման այլ ավանդների ընդունումը, բանկային և ինվեստիցիոն հաշիվների բացումը, վարումը ու սպասարկումը, այդ թվում նաև վճարահաշվարկային ծառայությունների մատուցումը.

- վարկերի (փոխառությունների) տրամադրումը, այդ թվում՝ պարտքերի կամ առևտրային գործարքների ֆինանսավորումը, ֆակտորինգային այլ գործառնությունները.

- երաշխավորությունների, բանկային երաշխիքների տրամադրումը, ակրեդիտիվների բացումը.

- արժեթղթերի թողարկումը, տեղաբաշխումը, գնումը, վաճառքը, այդ թվում՝ վերավաճառելու նպատակով կամ պայմանով գնումը, ի պահ ընդունումը և հաշվառումը.

- մուրհակների, չեկերի, վճարագրերի, վճարային այլ արժեթղթերի, վճարային փաստաթղթերի, քարտերի և այլ գործիքների թողարկումը, գնումը, զեղչումը, փոխանցումը, զիջումը կամ սպասարկումը.

- արտարժույթի (թղթադրամի և մետաղադրամի, բացառությամբ դրամագիտական նշանակություն ունեցող և այդ նպատակով օգտագործվող մետաղադրամների և բանկային տոմսերի) գնումը, վաճառքը ու փոխանակումը, հայկական դրամի և արտարժույթի ֆյուչերսների, օպցիոնների և նման այլ գործարքների կատարումը.

- կանխիկի տրամադրման ծառայությունները.

- բանկերի կողմից ֆինանսական գործակալի (ներկայացուցչի) ծառայությունների մատուցումը.

- լիազորագրային կառավարման կամ այլ ձևով այլ անձանց ներդրումների (ինվեստիցիաների) կառավարումը.

- թանկարժեք մետաղների ստանդարտացված (բանկային) ձուլակտորների գնումը, վաճառքը, դրանցով արտահայտված հաշիվների բացումն ու վարումը, դրանցով այլ գործառնությունների կատարումը.

- բրոքերային և միջնորդական այլ ծառայություններ.

- օրենքով սահմանված կարգով բանկի սեփականություն դարձած՝ անհատ ձեռնարկատեր չհամարվող ֆիզիկական անձանց մինչ այդ պատկանող գրավի առարկայի իրացումը.

- գումարների (հասույթների, պարտադիր, կոմունալ և այլ վճարների) ընդունման, ինչպես նաև աշխատավարձի, թոշակների, նպաստների, ապահովագրական և այլ վճարների կատարման ծառայությունները՝ կնքված պայմանագրերի համաձայն.

ԱԱՀ-ից չեն ազատվում սույն կետով նախատեսված ծառայությունների հետ կապված քաղվածքների և այլ տեղեկությունների ձևակերպումը և տրամադրումը, արժեթղթերի, չեկերի, վճարագրերի, վճարային փաստաթղթերի, քարտերի, թղթադրամի, մետաղադրամի, բանկային ոսկու պատրաստումը, ֆաքսիմիլային ծառայությունները.

14) դոնորային արյան, մայրական կաթի, պրոթեզաօրթոպեդիկ պարագաների, բժշկական տեխնիկայի և պարագաների, բուժօգնության, բուժսպասարկման (այդ թվում՝ կանխարգելիչ և ախտորոշման) ծառայությունների, բուժկանխարգելիչ ձեռնարկություններում ու կազմակերպություններում բուժման հետ կապված և այդ բուժօգնության շրջանակներում հիվանդների կողմից պատրաստված ապրանքների և կատարված ծառայությունների իրացումը⁵.

15) միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների վարկային կամ շնորհային ծրագրերի նախապատրաստման միջոցների հաշվին ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով⁶.

16) հասարակական (այդ թվում՝ բարեգործական) և կրոնական կազմակերպությունների կողմից անհատույց սպառումը,

17) արտոնագրերի, հեղինակային իրավունքի, լիցենզիաների ստացման և հանձնման հետ կապված գործառնությունները.

18) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանած ցանկում նշված թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի իրացումը⁷:

19) թանկարժեք մետաղներից պատրաստված ոսկերչական նշանակության կիսաֆաբրիկատների (ԱՏԳ ԱԱ ծածկագիր 7106, 7108, 7109, 7110, 7113, 7115) իրացումը⁸:

 8.2. Սույն հրահանգի 8.1 կետում նշված ապրանքների իրացման գծով ԱԱՀ-ից ազատման արտոնությունները, ՀՀ օրենսդրությամբ այլ բան սահմանված չլինելու դեպքում, տարածվում են նաև դրանց վաճառքի (վերավաճառքի) գործառնությունների վրա: Արտոնությունը կիրառում են այն անձինք, որոնց մոտ ձևակերպվում է սույն հրահանգի 8.1. կետում նշված ապրանքների կամ ծառայությունների իրացման շրջանառությունը:

8.3. Ապրանքների և ծառայությունների իրացման գծով սույն հրահանգի 8.1. կետում նշված ԱԱՀ-ից ազատման արտոնությունները չեն կիրառվում դրանց իրացման հետ կապված` կոմիսիայի, հանձնարարության և գործակալության հիմունքներով իրականացվող ծառայությունների (միջնորդական ծառայությունների) նկատմամբ, եթե այդ ծառայությունների համար օրենքով ուղղակիորեն արտոնություններ չեն սահմանված:

8.4. ԱԱՀ-ից ազատված գործարքների (գործառնությունների), ինչպես նաև ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկման օբյեկտ չհամարվող) գործարքների (գործառնությունների) իրականացման դեպքում ԱԱՀ վճարողների մոտ դրանց հետ կապված ձեռք բերված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների համար մատակարարների կողմից ներկայացված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում (միացվում) են ապրանքի ձեռք բերման արժեքին կամ արտադրության և շրջանառության ծախսերին:

Օրինակ-8.4.1. Հրատարակչությունը տպարանին պատվիրել է տպագրել 5 հազ. տպաքանակով թերթի հերթական համարը և դրա համար վճարել է 90 հազ. դրամ ծառայության վճար՝ այդ թվում ԱԱՀ 15 հազ. դրամ: Քանի որ թերթերի իրացումը հրատարակչության մոտ ազատված է ԱԱՀ-ից, տպարանի օգտին հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (15 հազ. դրամ) հրատարակչությունը վերագրում է արտադրության ու շրջանառության ծախսերին: Հրատարակչությունը թերթում տպագրած գովազդի և հայտարարությունների համար պատվիրատուներին ներկայացրել է հարկային հաշիվներ 200.0 հազ. դրամ ընդհանուր գումարով, որի նկատմամբ հաշվարկել է 40.0 հազ. դրամ ԱԱՀ:

Հրատարակչությունը մամուլի գործակալության միջոցով թերթի տպաքանակը իրացրել է առանց ԱԱՀ հաշվարկելու` մեկ օրինակը 50 դրամով: Թերթի իրացումից հասույթը կկազմի՝ 250 հազ. դրամ (5000 x 50), իսկ ընդհանուր հասույթը (առանց ԱԱՀ-ի)՝ 450,0 հազ. դրամ (200,0 + 250,0):

Հրատարակչությունը թերթի հրատարակման հետ անմիջականորեն չառնչվող ծախսերի գծով այլ մատակարարներին վճարել է 35 հազ. դրամ ԱԱՀ, որից ենթակա է հաշվանցման (պակասեցման) հասույթի ընդհանուր ծավալում ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներից ստացված հասույթի տեսակարար կշռին համապատասխանող գումարը`

(200,0 : 450,0) x 35,0 = 15.5 հազ. դրամ, իսկ տպարանին վճարված ԱԱՀ-ի գումարը ենթակա չէ հաշվանցման:

9. Օրենքի 16 հոդվածի վերաբերյալ.

9.1. ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկումը՝ սույն հոդվածում նշված գործարքների իրացման շրջանառության (հոդվածում այսուհետ՝ հարկվող շրջանառություն) նկատմամբ ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափի կիրառումն է:

ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ կիրառվում է՝

1) Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանից դուրս «արտահանում ազատ շրջանառության համար» մաքսային ռեժիմով արտահանվող ապրանքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ, ինչպես նաև միջազգային երթուղիներով թռիչքներ իրականացնող օդանավերի լցավորման համար վառելանյութի ու ամբողջ երթուղու ընթացքում օդանավերում անձնակազմի և ուղևորների սպառման համար նախատեսվող ապրանքների մատակարարման նկատմամբ:

Օտարերկրյա անձանց կողմից հանրապետությունում ձեռք բերված ապրանքներն արտահանելիս դրանց համար հանրապետության տարածքում վճարված ԱԱՀ-ի գումարները վերադարձվում են նրանց Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով ⁹:

2) օդանավակայաններում մաքսային և անձնագրային հսկողության տարածքից հետո հատուկ առանձնացված վայրերում միջազգային երթուղիներով մեկնող ուղևորներին ապրանքների մանրածախ վաճառքի նկատմամբ, եթե այդ ապրանքները մինչև վաճառքի դրվելը անցել են մաքսային ձևակերպում՝ ներքին տարածքից ապրանքների արտահանման համար Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով.

3) միջազգային երթուղիներով փոխադրումներ իրականացնող փոխադրամիջոցների սպասարկման (ներառյալ աերոնավիգացիոն, թռիչք-վայրէջքի), նորոգման, վերասարքավորման, ինչպես նաև միջազգային երթուղիներով փոխադրվող ուղևորների, ուղեբեռների, բեռների և փոստի սպասարկման ծառայությունների և փոխադրման ընթացքում ուղևորներին մատուցվող ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ: Ուղևորների սպասարկման ծառայություններին է դասվում նաև ավիատոմսերի վաճառքը.

4) այն ծառայությունների (այդ թվում՝ գործակալական, միջնորդական) հարկվող շրջանառության նկատմամբ, որոնք անմիջականորեն կապված են և ապահովում են սույն հրահանգի 9.1. կետի 3-րդ ենթակետում նշված ծառայությունների մատուցումը.

5) օտարերկրյա իրավաբանական անձանց, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող ձեռնարկությունների կամ օտարերկրյա ֆիզիկական անձանց կողմից տրված հումքից, նյութերից ու կիսաֆաբրիկատներից իրենց պատվերով Հայաստանի Հանրապետության տարածքում այն արտադրանքի մշակման կամ հավաքման, շարժական գույքի նորոգման, արդիականացման և համանման այլ ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ, որոնք արտահանվում են Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանից դուրս՝ Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ու ժամկետներում.

6) այն ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ, որոնց մատուցման վայրը, համաձայն սույն օրենքի, չի գտնվում Հայաստանի Հանրապետության ներքին տարածքում.

7) դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և հյուպատոսական հիմնարկների, նրանց հավասարեցված միջազգային, միջկառավարական (միջպետական) կազմակերպությունների պաշտոնական օգտագործման նպատակով ներմուծվող կամ հանրապետության տարածքում ձեռք բերվող ապրանքների, նրանց մատուցվող ծառայությունների նկատմամբ.

8) հանրապետության տարածքով օտարերկրյա բեռների տարանցիկ փոխադրումների նկատմամբ:

9.2. Սույն հրահանգի 9.1. կետում նշված գործարքների նկատմամբ կիրառվում է ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ, երբ տեղի ունի այդ գործարքներով ապրանքների կամ ծառայությունների իրացում (այլ կերպ ասած` երբ տեղի է ունեցել ԱԱՀ-ով հարկվող (տվյալ դեպքում ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարք), այսինքն` երբ ԱԱՀ վճարողները օրենսդրությամբ սահմանված կարգով պարտավոր են հարկային և հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլել այդ գործարքների գծով իրացման շրջանառությունը: Այսպես, այն դեպքերում, երբ ապրանքները ուղղակի արտահանվել են ՀՀ տարածքից (տեղափոխվել են այլ երկրի տարածք), սակայն չեն իրացվել, չեն հանձնվել գնորդին, կամ արտահանվել են ոչ անմիջապես իրացնելու նպատակով (օրինակ` տեղափոխվել են կազմակերպության այլ երկրի տարածքում գտնվող մասնաճյուղ կամ ներկայացուցչությունը), ապա ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ չի կարող կիրառվել, քանի որ ԱԱՀ-ով հարկվող գործարք (ապրանքի մատակարարում), ըստ էության, տեղի չունի: Այլ կերպ ասած` միայն ապրանքի արտահանումը հիմնավորող մաքսային հայտարարագրի առկայությունը հիմք չի հանդիսանում ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափի կիրառման համար (հայտարարագրի առկայությունը անհրաժեշտ, սակայն բավարար պայման չէ 0-ական դրույքաչափի կիրառման համար): Ծառայությունների նկատմամբ ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ կիրառվում է այն պահին, որ պահին որ ծառայությունը ընդունվել է, կամ գործող օրենսդրության համաձայն պետք է ընդունված համարվի այն ստացողի կողմից:

ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքները հարկային հաշվառման մեջ (ԱԱՀ-ի հաշվարկում) արտացոլվում են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում տեղի է ունեցել գործարքը (իրացումը):

9.3. Զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման դեպքում ԱԱՀ վճարողների մոտ դրանց հետ կապված ձեռք բերված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների համար մատակարարների կողմից ներկայացված հարկային հաշիվներում առանձնացված և (կամ) ՀՀ մաքսային մարմիններին վճարված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում (պակասեցվում) կամ վերադարձվում են սույն հրահանգի 13 բաժնում նշված կարգով և ժամկետներում:

9.4. Սույն հրահանգի 9.1. կետում նշված գործարքների իրականացման հետ կապված` կոմիսիայի, հանձնարարության և գործակալության հիմունքներով իրականացվող ծառայությունների (միջնորդական ծառայությունների) նկատմամբ ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ չի կիրառվում, եթե այդ ծառայությունների համար օրենքով ուղղակիորեն արտոնություններ սահմանված չեն:

10. Օրենքի 18,19 և 20 հոդվածների վերաբերյալ.

10.1. ԱԱՀ վճարողները ավելացված արժեքի հարկով հարկվող ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման դեպքում պարտավոր են դուրս գրել հարկային հաշիվներ: Հարկային հաշիվ է համարվում սույն հրահանգի 10.2. կետին համապատասխան լրացված՝ ապրանքների մատակարարումը կամ ծառայությունների մատուցումը հաստատող սահմանված կարգի հաշվարկային փաստաթուղթը:

Սույն կետում նշված` հարկային հաշիվներ դուրս գրելու պարտադրանքը չի տարածվում սույն հրահանգի 10.3. կետում նշված` առևտրի և սպասարկումների ոլորտում գործունեություն իրականացնողների վրա (որոնք հարկային հաշիվներ պարտավոր են դուրս գրել գնորդի պահանջով), և հաստատագրված վճար վճարող այն անձանց վրա, որոնք ԱԱՀ վճարողներ են համարվել տվյալ եռամսյակում «Հաստատագրված վճարի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված` սահմանային չափերը գերազանցելու պատճառով:

10.2. Հարկային հաշվի մեջ պարտադիր նշվում են հետևյալ տվյալները՝

ա) հաշվի հերթական համարը և դուրսգրման ամսաթիվը.

բ) ապրանք առաքող կամ ծառայություն մատուցող անձի անվանումը և իրավաբանական հասցեն, ֆիզիկական անձի անունը և ազգանունը, բնակության վայրը, հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ), ԱԱՀ վճարողի հաշվառման համարը՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից այդպիսի կարգ սահմանած լինելու դեպքում.

գ) ապրանքներ կամ ծառայություններ ստացող անձի անվանումը և իրավաբանական հասցեն, ֆիզիկական անձի անունը և ազգանունը, բնակության վայրը.

դ) ապրանքների անվանումը և քանակը կամ ծառայությունների տեսակը և ծավալը.

ե) ապրանքների գինը և ընդհանուր արժեքը կամ մատուցվող ծառայությունների սակագինը և հատուցման ընդհանուր գումարը՝ առանց ԱԱՀ-ի.

զ) հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (առանձին տողով).

է) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից նախատեսված այլ տեղեկություններ: Ընդ որում, հարկային հաշիվներում պարտադիր լրացման ենթակա են այն տեղեկությունները, որոնք կառավարության որոշմամբ պետք է լրացվեն հարկային հաշվում:

10.3. Որպես հարկային հաշիվ կարող են ծառայել նաև առևտրի և սպասարկումների ոլորտում գործունեություն իրականացնող անձանց կողմից տրված ապրանքների (մատուցված ծառայությունների) գնման չեկերը (կտրոնները), եթե դրանք պարունակում են սույն հրահանգի 10.2. կետի «ա» և «բ» կետերում նշված տվյալները, ինչպես նաև ապրանքների և մատուցված ծառայությունների ընդհանուր արժեքն ու դրանում ներառված ԱԱՀ-ի գումարը: Ընդ որում, ԱԱՀ-ի գումարի առանձին տողով նշումը պարտադիր է: ԱԱՀ-ի գումարը կարող է առանձնացվել ապրանքների ու ծառայությունների լրիվ արժեքով հատուցման (ներառյալ ԱԱՀ-ն՝ 20% դրույքաչափով) գումարից՝ 16.67% հաշվարկային դրույքաչափի օգնությամբ:

Առևտրի և սպասարկումների ոլորտում գնման չեկերում (կտրոններում) առանձին տվյալների բացակայության դեպքում դրանք պետք է արտացոլվեն չեկին կցվող սահմանված կարգով լրացված հարկային հաշվում:

ԱԱՀ վճարող չհանդիսացող օտարերկրյա ֆիզիկական անձանց համար մանրածախ հարկային հաշիվ (չեկ) դուրս է գրվում կապված Հայաստանի Հանրապետությունում ձեռք բերված ապրանքներն արտահանելիս՝ դրանց համար վճարված ԱԱՀ-ի գումարները նրանց վերադարձնելու հետ։ Վճարված ԱԱՀ-ի գումարները վերադարձվում են ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից՝ ՀՀ կառավարության կողմից սահմանված կարգով:

Մանրածախ առևտրի և սպասարկման ոլորտում ապրանքների գնման կամ ծառայությունների ձեռքբերման դեպքում գնորդների (հաճախորդների) պահանջով ԱԱՀ վճարող հանդիսացող անձինք պարտավոր են դուրս գրել հարկային հաշիվ՝ սույն հրահանգի 10.2. կետում նշված տվյալներով:

Այն դեպքերում, երբ շրջանառելի` բազմակի օգտագործման տարայի արժեքը չի ներառվում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության մեջ` դուրս գրվող հարկային հաշիվներում նպատակահարմար է բազմակի օգտագործման տարայի արժեքը (չհարկվող շրջանառությունը) առանձնացնել ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունից:

10.4. Հանձնարարության, կոմիսիայի կամ գործակալության հիմունքներով գործարքներ իրականացնելու դեպքերում համապատասխանաբար հանձնակատարը, կոմիսիոները կամ գործակալը հարկային հաշիվներ կարող են դուրս գրել միայն հանձնարարողին, կոմիտենտին կամ պրինցիպալին մատուցված ծառայությունների մասով: Հանձնարարության, կոմիսիայի կամ գործակալության հիմունքներով ծառայություններ մատուցող անձինք, այդ հիմունքներով ապրանքներ մատակարարելու կամ ծառայություններ մատուցելու դեպքերում, այդ ապրանքների կամ ծառայությունների գծով լրիվ արժեքով (ներառյալ` հանձնարարողին, կոմիտենտին կամ պրինցիպալին հասանելիք գումարը) հարկային հաշիվներ դուրս չեն գրում նաև այն դեպքերում, երբ նրանք ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքին համապատասխան` կարող են հանդես գալ հանձնարարողի կամ գործակալի անունից: Գնորդին լրիվ արժեքով հարկային հաշիվներ դուրս գրելու դեպքում հանձնակատարը, կոմիսիոները և գործակալը պարտավոր են հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը վճարել բյուջե: Հանձնակատարի, կոմիսիոների կամ գործակալի կողմից գործարքի լրիվ արժեքից ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորության կրելու փաստը համապատասխանաբար հանձնարարողին, կոմիսիոներին կամ գործակալին չի ազատում նրանց կողմից իրականացված գործարքների մասով ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություններ կատարելուց:

10.5. Հարկային հաշիվներ դուրս չեն գրվում՝

1) ԱԱՀ վճարող չհանդիսացող անձանց կողմից.

2) այն ապրանքների և ծառայությունների համար, որոնք օրենքով ազատված են ԱԱՀ-ից.

3) օրենքի համաձայն հարկման օբյեկտ չհանդիսացող կամ զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) համար:

Վերը նշված դեպքերում հարկային հաշվի փոխարեն լրացվում (կազմվում) են ընդհանուր կարգով սահմանված այլ հաշվարկային (այդ թվում՝ բեռնաառաքման) և վճարային փաստաթղթեր:

11. Օրենքի 23 հոդվածի վերաբերյալ.

11.1. Սույն օրենքի համաձայն ԱԱՀ վճարող անձինք հաշվետու ժամանակաշրջանում պետական բյուջե են վճարում այդ ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը, որից հաշվանցվում (պակասեցվում) են սույն հրահանգի 11.1.1. և 11.1.2. կետերում նշված ԱԱՀ-ի գումարները:

11.1.1. Հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարից հաշվանցվում (պակասեցվում) են արտադրական և այլ առևտրային նպատակներով հանրապետության ներքին տարածքում հաշվետու ժամանակաշրջանում ձեռք բերված ապրանքների (ներառյալ՝ հիմնական միջոցները), ոչ նյութական ակտիվների և մատուցված ծառայությունների գծով մատակարարների կողմից՝ սույն հրահանգի 10 բաժնում նշված կարգով լրացված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով, բացառությամբ օրենքի 24¹ հոդվածում նշված գործարքների (բնակչությանը խմելու և ոռոգման ջրի մատակարարման գործարքների, կեղտաջրերի հեռացման ծառայությունների, ինչպես նաև «Գնումների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան պետական գնումների շրջանակներում ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գործարքների) մասով դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների: Այդ հոդվածում նշված՝ 2002 թվականի հունվարի 1-ից մինչև 2006 թվականի հունվարի 1-ն իրականացված գործարքների մասով դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում կատարվել է դրանց դիմաց վճարումը.

Օրինակ-11.1.1. Կազմակերպությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում արտադրել և առաքել (իրացրել) է 35 մլն դրամի արտադրանք, որի նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 7 մլն դրամ: Նույն ժամանակաշրջանում ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կազմել են 4 մլն դրամ: Կազմակերպության կողմից հաշվետու ժամանակաշրջանի համար բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի՝ 3,0 մլն դրամ 7.0-4.0):

Օրինակ-11.1.2. Մանրածախ առևտուր իրականացնող կազմակերպությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում ձեռք է բերել ապրանքներ, այդ թվում՝

- ԱԱՀ վճարող համարվողներից՝ 4.8 մլն դրամ (4.0մլն + 0.8մլն ԱԱՀ), որի դիմաց փաստացի վճարում չի կատարվել,

- ԱԱՀ վճարող չհամարվող անձանցից՝ 2.5 մլն դրամ գումարով

--------------------------------------------------------------------------------------

Ընդամենը	6.5 մլն դրամ
ԱԱՀ՝	0.8 մլն դրամ

Նույն ժամանակաշրջանում իրացված ապրանքների լրիվ արժեքով (ներառյալ ԱԱՀ) ստացված հասույթի ծավալը կազմել է 10.2 մլն դրամ, որից ԱԱՀ-ն կազմում է 1.7 մլն դրամ (10.2 x 16.67%): Հաշվետու ժամանակաշրջանում բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 0.9 մլն դրամ (1.7 - 0.8):

Սույն կետի համաձայն հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման ենթակա են այն ապրանքների կամ ծառայություների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, որոնք (ապրանքները կամ ծառայությունները) օրենսդրությանը համապատասխան կարող են համարվել ձեռք բերված (ստացված): Ընդ որում, մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կարող են հաշվանցվել, եթե ծառայությունները ընդունվել են ստացողի կողմից, իսկ ապրանքները գտնվում են ձեռք բերողի տիրապետության ներքո (օրինակ` երբ դրանք ստացվել և մուտքագրվել են կազմակերպության պահեստ):

Այն դեպքերում, երբ որոշակի ժամանակաշրջանի (օրինակ` ամսվա) ընթացքում պարբերաբար մատակարարվող ապրանքների (օրինակ` էլեկտրաէներգիայի) կամ մատուցվող ծառայությունների դիմաց մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվները ստացվել են տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի ԱԱՀ-ի հաշվարկը ներկայացնելուց հետո, ապա այդ հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կարող են հաշվանցվել կամ այն հաշվետու ժամանակաշրջանի համար, որում այդ ապրանքները կամ ծառայությունները ստացված էին եղել` ճշգրտելով ԱԱՀ-ի արդեն իսկ ներկայացված հաշվարկները (հարկային մարմին ներկայացնելով այդ անցած ժամանակաշրջանի համար ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկ), կամ այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում ստացվել են այդ հարկային հաշիվները¹⁰:

Այն դեպքերում, երբ ապրանքների մատակարարումը կամ ծառայությունների մատուցումը պարբերական բնույթ չունի, ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի, կարող են հաշվանցվել այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում դրանք ձեռք են բերվել և չեն կարող հաշվանցվել հետագա հաշվետու ժամանակաշրջաններում: Եթե տվյալ հաշվետու ժամանակշրջանում ձեռք բերված ապրանքների կամ ստացած ծառայության գծով հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում սխալմամբ չի հաշվանցվել կամ չի հաշվանցվել մատակարարի կողմից հարկային հաշիվը ուշ դուրս գրելու պատճառով, ապա այն կարող է հաշվանցվել միայն տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարից: Այդ նպատակով ԱԱՀ-ը վճարողը պարտավոր է տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի համար ներկայացնել ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկ:

11.1.2. Հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարից հաշվանցվում (պակասեցվում) են հանրապետության տարածք տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում ներմուծված ապրանքների համար, օրենքով սահմանված կարգով և չափերով, Հայաստանի Հանրապետության մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի գումարների չափով, եթե սույն օրենքով նախատեսված է ԱԱՀ-ի գանձում ապրանքների ներմուծման պահին:

Հայաստանի Հանրապետություն ապրանքների ներմուծման դեպքում մաքսային մարմինների կողմից ԱԱՀ-ի գանձումը (գանձման ենթակա լինելը) հիմնավորվում է մաքսային ձևակերպման ժամանակ լրացվող մաքսային հայտարարագրերով և վճարային փաստաթղթերով (վճարման հանձնարարագիր, անդորրագիր կամ վճարումը հաստատող այլ փաստաթղթեր):

11.2. «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 3 հոդվածի, «Պարզեցված հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6 հոդվածի համաձայն ԱԱՀ վճարող համարվող դարձած (ընդհանուր կարգով հարկման, հաշվառման և հաշվետվությունների համակարգի անցած) և սահմանված կարգով հարկային մարմիններում հաշվառման կանգնած անձինք հաշվետու ժամանակաշրջանում սույն հոդվածով սահմանված կարգով հաշվանցում են օրենքի 3 հոդվածի համաձայն ԱԱՀ վճարող համարվելու պահից հետո ձեռք բերված (այդ թվում՝ ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված (մաքսային մարմինների կողմից գանձված) ԱԱՀ-ի գումարները: Ընդ որում`

- այն անձինք, որոնք ընթացիկ տարում ԱԱՀ վճարող են համարվել նախորդող օրացուցային տարում սույն հրահանգի 3.1 կետի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ ենթակետերով նշված գործարքներից հասույթի (ներառյալ 3.1 կետի 3-րդ ենթակետում նշված գործարքների համար սույն հրահանգին համապատասխան հաշվարկված հարկվող շրջանառության գումարը) մեծությունը 30 միլիոն դրամը գերազանցելու հետևանքով, հաշվանցում (պակասեցնում) են տվյալ օրացուցային տարվա սկզբից (հունվարի 1-ից) հետո ձեռք բերված ապրանքների (ստացված ծառայությունների) գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում, ինչպես նաև այդ պահից հետո ներմուծված ապրանքների մաքսային հայտարարագրերում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները,

- այն անձինք, որոնք ԱԱՀ վճարող են համարվել իրենց ԱԱՀ վճարող ճանաչելու մասին հայտարարության հիման վրա` հաշվանցում (պակասեցնում) են հայտարարության մեջ նշված ամսաթվին (բայց ոչ շուտ հայտարարություն ներկայացնելու օրը) և դրանից հետո ձեռք բերված (այդ թվում՝ ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված (մաքսային մարմինների կողմից գանձված) ԱԱՀ-ի գումարները,

- այն անձինք, որոնք ԱԱՀ վճարող են համարվել պարզեցված հարկով հարկման համակարգից ընդհանուր կարգով հարկման, հաշվառման համակարգին և հաշվետվությունների ներկայացման կարգին անցնելու վերաբերյալ հարկային մարմնին ներկայացված դիմումի հիման վրա` հաշվանցում (պակասեցնում) են ընդնահուր կարգով հարկման, հաշվառման համակարգին և հաշվետվությունների ներկայացման կարգին անցնելու օրը և դրանից հետո ձեռք բերված (այդ թվում՝ ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված (մաքսային մարմինների կողմից գանձված) ԱԱՀ-ի գումարները:

11.3. ԱԱՀ վճարող անձանց կողմից արտադրական և այլ առևտրային նպատակներով ձեռք բերված ապրանքների կորստի դեպքում մատակարարներին (օրենքով սահմանված դեպքում՝ մաքսային մարմիններին) վճարված (հարկային հաշիվներում կամ մաքսային փաստաթղթերում առանձնացված) ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա չեն հաշվանցման կամ վերադարձման, եթե այդ կորուստները շահութահարկով հարկման նպատակով չեն դիտվում որպես համախառն եկամտից նվազեցում:

Սույն կետի կիրառման առումով կորուստ է համարվում ձեռք բերված ապրանքների սահմանված նորմաները գերազանցող չափով արտադրական սպառումը, փչացումը, ինչպես նաև ձեռք բերված ապրանքների անձի կողմից անվերահսկելի բացակայությունը, այսինքն` այնպիսի բացակայությունը, որի դեպքում ապրանքը չի գտնվում արտադրության և շրջանառության որևէ փուլում, չի հանձված այլ անձի՝ պատասխանատու պահպանությանը:

12. Օրենքի 24¹ հոդվածի վերաբերյալ.

12.1. Մինչև 2006 թվականի հունվարի 1-ը բնակչությանը խմելու և ոռոգման ջրի մատակարարման գործարքների, կեղտաջրերի հեռացման ծառայությունների, ինչպես նաև «Գնումների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան պետական գնումների շրջանակներում ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գործարքների մասով ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորության ծագման պահը որոշվում է ձեռք բերված ու մատակարարված ապրանքների և մատուցված ու ստացված ծառայությունների դիմաց վճարման պահով:

Սույն հոդվածի կիրառման նպատակով հաշվետու ժամանակաշրջանում պետական բյուջե վճարման ենթակա է հարկվող գործարքների (գործառնությունների) հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված և գնորդներից (պատվիրատուներից) տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում ստացված ԱԱՀ-ի գումարը, որից հաշվանցվում (պակասեցվում) են ԱԱՀ-ի այն գումարները, որոնք նույն հաշվետու ժամանակաշրջանում՝

1) վճարվել են մատակարարներին՝ արտադրական և առևտրային այլ նպատակներով հանրապետության ներքին տարածքում ձեռք բերված ապրանքների (ներառյալ հիմնական միջոցները), ոչ նյութական ակտիվների և մատուցված ծառայությունների դիմաց՝ սույն հրահանգի 10-րդ բաժնում նշված կարգով լրացված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով.

2) գանձվել են Հայաստանի Հանրապետության մաքսային մարմինների կողմից՝ հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների համար՝ օրենքով սահմանված կարգով և չափերով:

Օրինակ-12.1.1. Խմելու ջուր մատակարարող կազմակերպությունը (որը համարվում է ամսական ԱԱՀ վճարող) հաշվետու ամսում բնակչությանը առաքել է խմելու ջուր` 120 մլն դրամ գումարով, որում ներառված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 20 մլն դրամ: Առաքված խմելու ջրի դիմաց փաստացի ստացվել է 84 մլն դրամ՝ այդ թվում ԱԱՀ 14 մլն դրամ: Հաշվետու ամսում ձեռքբերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների արժեքը (շրջանառությունը) կազմել է 85.0 մլն դրամ (առանց ԱԱՀ-ի), իսկ մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը` 17 մլն դրամ: Ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարներին վճարվել է 12.4 մլն դրամ ԱԱՀ-ը (ձեռք բերված ոչ բոլոր ապրանքների և ծառայությունների դիմաց է կատարվել վճարում):

Կազմակերպության կողմից տվյալ հաշվետու ամսում բյուջե վճարման ենթակա է 1.6 մլն դրամը (14.0 - 12.4):

Կազմակերպության կողմից տվյալ հաշվետու ամսվա համար ներկայացվող ԱԱՀ-ի հաշվարկում (հարկային հաշվառման մեջ) վերը նշված գործարքի հարկային պարտավորության և հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները, համապատասխանաբար, կարտացոլվեն.

«12. Ա» տողում`	120.0 մլն դրամ,
«12. Բ» տողում`	20, 0 մլն դրամ,
«13.1. Բ» տողում`	6,0 մլն դրամ (20,0 մլն դրամ-14,0 մլն դրամ),
«16. Ա» տողում`	85.0 մլն դրամ,
«16. Բ» տողում`	17.0 մլն դրամ,
«16.1. Բ» տողում`	4.6 մլն դրամ (17,0մլն դրամ-12,4 մլն դրամ),
«19. Ա» տողում`	1,6 մլն դրամ:

Կազմակերպության հաշվետու ամսում ԱԱՀ-ի գծով կատարվում են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.

ԱԱՀ-ի կրեդիտային շրջանառության արտացոլելու համար.

1. Դտ 221 (222, 251, 252, 253)	Կտ 422	20 մլն դրամ
2. Դտ 422	Կտ 5243	14 մլն դրամ:

ԱԱՀ-ի դեբետային շրջանառության արտացոլելու համար.

3. Դտ 261	Կտ 521 (522, 5311, 5313)	17.0 մլն դրամ
4. Դտ 226	Կտ 261	12.4 մլն դրամ:

ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 1997 թ. թիվ 529 հրամանով հաստատված` «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը» կիրառելու դեպքում կազմակերպության կողմից կտրվեն համապատասխանաբար հետևյալ ձևակերպումները.

ԱԱՀ-ի կրեդիտային շրջանառության արտացոլելու համար.

1. Դտ 46	Կտ 66	20 մլն դրամ
2. Դտ 66	Կտ 68	14 մլն դրամ:

ԱԱՀ-ի դեբետային շրջանառության արտացոլելու համար.

3. Դտ 66	Կտ 60 (76 և այլն)	17.0 մլն դրամ
4. Դտ 68	Կտ 66	12.4 մլն դրամ:

12.2. Բնական գազի, էլեկտրական և ջերմային էներգիայի, խմելու և ոռոգման ջրի արտադրության, տեղափոխման և վաճառքի գործարքներ և գործառնություններ, կեղտաջրերի հեռացման և մաքրման, աղբահանության և սանմաքրման ծառայություններ, լարային ռադիոհաղորդումների ծառայություններ, երկաթուղային փոխադրումներ, ինչպես նաև պետական գնումները և պետական պատվերը կարգավորող օրենքներին կամ իրավական այլ ակտերին համապատասխան ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գործարքներ իրականացնող անձինք բյուջեի օգտին ԱԱՀ-ի գումարները հաշվեգրում և հաշվանցումներ կատարում են «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի մինչև 2002 թ. հունվարի 1-ը գործող` խմբագրության 24 հոդվածով սահմանված կարգով:

Օրինակ-12.2.1. Էլեկտրական էներգիա արտադրող կազմակերպությունը 2002 թ. III եռամսյակում ստացել է 144,0 մլն դրամ (այդ թվում ԱԱՀ` 24,0 մլն դրամ)` 2001 թ. II եռամսյակում իր կողմից մատակարարված էլեկտրական էներգիայի դիմաց: Կազմակերպությունը 2002 թ. III եռամսյակում իր մատակարարին վճարել է 120.0 մլն դրամ (այդ թվում ԱԱՀ` 20.0 մլն դրամ)` 2001 թ. I եռամսյակում ձեռքբերված վառելիքի դիմաց: Քանի որ վառելիքի ձեռք բերումը և ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքը իրականացվել են մինչև 2002 թ. հունվարի 1-ը, ուստի կազմակերպությունը 2002 թ. III եռամսյակում իրականացված ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարը (ԱԱՀ-ի կրեդիտային շրջանառությունը) պետք է ավելացնի 24.0 մլն դրամով, իսկ ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված և հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարը (դեբետային շրջանառությունը)` 20,0 մլն դրամով:

12.3. Բնակչությանը խմելու և ոռոգման ջրի մատակարարման գործարքներ, կեղտաջրերի հեռացման ծառայություններ իրականացնող անձինք պարտավոր են վարել այդ գործարքներից (ծառայություններից) հասույթի, ինչպես նաև այդ գործարքների իրականացման համար ձեռք բերվող ապրանքների ու ծառայությունների առանձնացված հաշվառում: Նման առաձնացված հաշվառում պետք է վարեն նաև «Գնումների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան պետական գնումների շրջանակներում ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գործարքներ իրականացնող անձինք:

13. Օրենքի 25 հոդվածի վերաբերյալ.

13.1. ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների գծով հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում են ԱԱՀ վճարողի այլ հարկային պարտավորությունների հաշվին կամ հաշվետու ժամանակաշրջանի արդյունքներով վերադարձվում են ԱԱՀ վճարողներին՝ հարկային մարմինների կողմից Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով¹¹ տրված՝ գումարը հիմնավորող համապատասխան տեղեկանքի հիման վրա՝ 30 օրվա ընթացքում (բացառությամբ սև և գունավոր մետաղների ջարդոնի գծով առաջացող գումարների): Ընդ որում, նշված գումարի վերադարձը պետական բյուջեից կատարվում է առաջնահերթ՝ համապատասխան տեղեկանքի տրամադրմանը հաջորդող օրերի ընթացքում՝ պետական բյուջեում ԱԱՀ-ի գծով առկա մուտքերի հաշվին: Սև և գունավոր մետաղների ջարդոնի գծով առաջացող` հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա չեն վերադարձման կամ հաշվանցման` անձի այլ հարկային պարտավորությունների (օրինակ` շահութահարկի կամ եկամտահարկի գծով) հաշվին: Սև և գունավոր մետաղների ջարդոնի գծով առաջացող` հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում են անձի հետագա հաշվետու ժամանակաշրջաններում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման համար սույն օրենքի համաձայն վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների հաշվին:

13.2. Հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների և սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների առաջացող տարբերությունը (գերազանցող գումարը) հաշվանցվում է վճարողների կողմից հետագա հաշվետու ժամանակաշրջաններում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման համար սույն օրենքի համաձայն վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների հաշվին:

Օրինակ-13.2.1. 2002 թ. I եռամսյակի արդյունքներով կազմակերպության իրականացրած` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարի (որը կազմել է 1200.0 հազ դրամ) և հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարի (որը կազմել է 1750.0 հազ դրամ) միջև առաջացած տարբերությունը (550.0 հազ դրամ) կարող է հաշվանցվել հետագա հաշվետու ժամանակաշրջաններում կազմակերպության կողմից բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների հաշվին: Նշված գումարը չի կարող ուղղվել կազմակերպության բյուջեի հանդեպ շահութահարկի և եկամտահարկի գծով ունեցած, օրինակ` 420.0 հազ. դրամ պարտավորության մարմանը: Ենթադրենք, որ կազմակերպությունը 2002 թ. II եռամսյակի արդյունքներով պետք է բյուջե վճարի 700.0 հազ. դրամ ԱԱՀ: Այդ գումարից 550.0 հազ. դրամը կմարվի նախորդ եռամսյակի արդյունքով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված և հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացած տարբերության հաշվին և կազմակերպությունը II եռամսյակի արդյունքներով պետք է բյուջե վճարի 150,0 հազ. դրամ (700.0-550.0):

13.3. Առևտրային կազմակերպությունների լուծարման, անհատ ձեռնարկատերերի կողմից գործունեության դադարեցման դեպքերում հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարներից հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների առաջացող տարբերությունը (գերազանցող գումարը) ենթակա է վերադարձման՝ սույն հրահանգի 13.1. կետում նշված կարգով:

13.4. ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների հետ միաժամանակ այլ գործարքների իրականացման դեպքում ԱԱՀվճարող անձինք վարում են առանձնացված հաշվառում: Այդպիսի հաշվառման իրականացման անհնարինության դեպքում ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների գծով այլ հարկային պարտավորությունների հաշվին հաշվանցման կամ հետ վերադարձման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների մեծությունը որոշվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով`¹² ելնելով հարկվող շրջանառության մեջ զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների տեսակարար կշռից:

13.5. Հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված հարկի գումարներից հաշվանցման կամ պետական բյուջեից հետ ստացման հարկ վճարողի իրավունքը ենթակա չէ այլ անձանց օտարման, բացառությամբ կազմակերպության վերակազմակերպման կամ ֆիզիկական անձի մահվան դեպքի, երբ այդ իրավունքը փոխանցվում է համապատասխան իրավահաջորդին:

14. Օրենքի 26 հոդվածի վերաբերյալ.

14.1. Մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում՝ մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները` սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով չեն կարող հաշվանցվել (պակասեցվել) ԱԱՀ վճարող չհամարվող անձանց կողմից:

14.2. Մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում՝ մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները` սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա չեն օրենքի 7 հոդվածի համաձայն ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկվող օբյեկտ չհամարվող) գործարքներ (բացառությամբ նույն հոդվածի 3-րդ կետով սահմանված դեպքերի), օրենքի 15 հոդվածի համաձայն ԱԱՀ-ից ազատված գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնելու դեպքերում, ինչպես նաև այնպիսի գործարքներ իրականացնելիս, որոնց վրա չի տարածվում «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի գործողությունը:

Սույն կետում նշված դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում՝ մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները միացվում են ապրանքները ձեռք բերելու գնին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախքերին: Մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում՝ մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները միացվում են ապրանքները ձեռք բերելու գնին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախքերին նաև այն դեպքերում, երբ ավելացված արժեքի հարկի գծով արտոնություններ կիրառվում են ՀՀ միջազգային համաձայնագրերին համապատասխան:

Սույն կետում նշված՝ տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված գործարքներին ուղղակիորեն վերաբերող ձեռքբերումների մասով նախորդ հաշվետու ժամանակաշրջաններում հաշվանցված ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա են վերաձևակերպման և պետք է միացվեն ապրանքների կամ ծառայությունների ձեռքբերման գնին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախքերին: Սույն մասի դրույթները գործում են այն ձեռքբերումների նկատմամբ, որոնք կատարվել են 2001 թվականի դեկտեմբերի 31-ից հետո:

Սույն կետի կիրառման առումով ուղղակիորեն վերաբերող ձեռքբերումներ են համարվում՝

ա) ապրանքների մատակարարման գործարքների մասով, տվյալ ապրանքների ձեռքբերումները և այդ ապրանքների իրացման հետ կապված տեղափոխման, փաթեթավորման, պահպանման գծով ձեռքբերումները (ստացված ծառայությունները).

բ) արտադրանքի մատակարարման գործարքների մասով, այդ արտադրանքի արտադրության համար անմիջականորեն օգտագործված հումքի և նյութերի, արտադրված ապրանքների իրացման հետ կապված տեղափոխման, փաթեթավորման, պահպանման գծով ձեռքբերումները.

գ) սույն կետում նշված` ծառայությունների մատուցման հետ անմիջականորեն կապված ձեռքբերումները:

ՀՀ կառավարության որոշումների համաձայն մասնակի հատուցում կիրառելիս սահմանված կարգով որոշվող հարկվող շրջանառության և ստացված հատուցման տարբերությունը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 7 հոդվածի 2 կետի համաձայն ԱԱՀ-ով չհարկվելու (հարկման օբյեկտ չհամարվելու դեպքում) դեպքերում այդ գործարքներին ուղղակիորեն վերաբերող ձեռքբերումների գծով մատակարարաների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում են սույն հրահանգի 15.4 կետով սահմանված կարգով:

14.3. Բացառությամբ ապրանքների արտահանման դեպքի, սույն հրահանգի 14.2. կետում նշված կարգը տարածվում է նաև շրջանառելի՝ բազմակի օգտագործման տարան անմիջական արտադրողից կամ անմիջական ներմուծողից ձեռք բերողների վրա՝ այդ տարայի մասով:

14.4. Սույն հրահանգի 14.2. կետում նշված կարգը տարածվում է նաև օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ-ը փոխարինող հաստատագրված վճարումներ կատարողների (բացառությամբ ՀՀ-ում արտադրվող ծխախոտի արտադրանքի համար հաստատագրված վճար վճարողների և բենզինի և դիզելային վառելիքի ներմուծման համար սահմանված հաստատագրված վճար վճարողների) և պարզեցված հարկ վճարող համարվողների (վճարողների) վրա` գործունեության համապատասխան մասերով:

Բենզին և դիզելային վառելիք ներմուծողները իրացման շրջանառությունից ԱԱՀ-ն հաշվարկում են օրենքով և սույն հրահանգով սահմանված ընդհանուր կարգով, ինչպես նաև օրենքով սահմանված կարգով դուրս են գրում հարկային հաշիվներ: Նշված անձինք բենզինի դիզելային վառելիքի իրացման շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարից հաշվանցում են արտադրական և այլ առևտրային նպատակներով ՀՀ տարածքում ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարաների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, ինչպես նաև բենզինի կամ դիզելային վառելիքի ներմուծման համար մաքսային մարմինների կողմից գանձված հաստատագրված վճարում ներառվող` հաշվարկային մեծությամբ (ներմուծվող բենզինի համար 39.2%, դիզելային վառելիքի համար` 68.7%) որոշվող ԱԱՀ-ի գումարները: Հայաստանի Հանրապետության տարածք բենզին և դիզելային վառելիք ներմուծող անձինք վարում են բենզինի և դիզելային վառելիքի իրացման գործարքների և դրանց հետ կապված ձեռքբերումների ու ծախսերի առանձնացված հաշվառում:

Հանրապետությունում արտադրվող ծխախոտի արտադրանքի արտադրության գծով ապրանքների և ծառայությունների գնումների դիմաց ստացված՝ այլ մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ավելացված արժեքի հարկի գումարները ենթակա են հաշվանցման հաշվարկված հաստատագրված վճարներից:

14.5. Սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով հաշվանցման ենթակա չեն ոչ արտադրական (ոչ առևտրային) նպատակներով ձեռք բերված և (կամ) օգտագործված ապրանքների և ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում՝ մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, բացառությամբ ապրանքների ու ծառայությունների անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) հատկացման դեպքերի:

Սույն կետում նշված դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման դեպքում՝ մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են ֆինանսական արդյունքներին:

Ապրանքների և ծառայությունների անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) հատկացման դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները հաշվանցվում (պակասեցվում) են սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով:

14.6. Սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով հաշվանցման ենթակա չեն ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և այդ գործարքների մասով ձեռքբերումների (ձեռք բերված (կամ ներմուծված) ապրանքների ու ստացված ծառայությունների) գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը: Նշված տարբերությունը վերագրվում է արտադրության և շրջանառության ծախսերին: Ընդ որում, տարբերության գումարները շահութահարկով (եկամտահարկով) հարկման նպատակով նվազեցվում են համախառն եկամտից, եթե այդ տարբերությանը վերաբերող ծախսերը ենթակա են համախառն եկամտից նվազեցման:

ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և այդ գործարքների մասով ձեռքբերումների (ձեռք բերված (կամ ներմուծված) ապրանքների ու ստացված ծառայությունների) գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը ենթակա չէ հաշվանցման` անկախ այն հանգամանքից, թե այդ ձեռքբերումները (ներառյալ` ներմուծումները) երբ են կատարվել:

Օրինակ-14.6.1. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունը իրացված արտադրանքի արտադրության վրա կատարել է հետևյալ ծախսերը.

հումքի և նյութերի գծով ——————— 1.2 մլն դրամ (1.մլն դ.+0.2 մլն դ. ԱԱՀ),

տեխնոլոգ. էներգիայի գծով ————— 0.6 մլն դրամ (0.5 մլն դ.+0.1 մլն դ. ԱԱՀ),

աշխատավարձի գծով———————— 0.5 մլն դրամ,

սոցապ. հատկացումների գծով ———— 0.18 մլն դրամ,

ամորտիզացիոն հատկացումների գծով——- 0.12 մլն դրամ,

այլ ծախսերի (այդ թվում` տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանին վերաբերվող` ընդհանուր տնտեսական ծախսերի) գծով ——— 0.48 մլն դրամ (0.4 մլն դ.+0.08 մլն դ. ԱԱՀ):

 ———————————————————————————————————————————

Ընդամենը ծախսեր՝ 2.7 մլն դրամ (1.0+0.5+0.5+0.18+0.12+0.4):

Այդ ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանաձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կազմել են 0.38 մլն դրամ (0.2+0.1+0.08):

Առաքված արտադրանքի համար գնորդին դուրս է գրվել հարկային հաշիվ.

I տարբերակ.	Հարկային հաշիվ	07.01.02 թ.
	Արտադրանքի արժեքը ———- 1.8 մլն դրամ,
	ԱԱՀ————————————— 0.36 մլն դրամ
	———————————————————————
	Ընդամենը	2.16 մլն դրամ

ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և այդ գործարքներին վերաբերող ձեռքբերումների (արտադրության ծախսերին վերագրվող ծախսերի) գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև առաջացած 0.02 մլն դրամ (0.36 - 0.38) ԱԱՀ-ի բացասական տարբերությունը ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման և կվերագրվի կազմակերպության ֆինանսական արդյունքներին (արտադրության և շրջանառության ծախսերին):

Այս դեպքում տրվում են հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.

Դտ 811 (812, 813 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) Կտ 521 (522 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) 20,0 հազ. դրամ (հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և արտադրության ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացած բացասական տարբերության չափով):

ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 1997 թ. թիվ 529 հրամանով հաստատված` «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը» կիրառելու դեպքում կազմակերպության կողմից կտրվեն համապատասխանաբար հետևյալ ձևակերպումները.

Դտ 80, Կտ 68 - 0.02 մլն դրամ

II տարբերակ.	Հարկային հաշիվ	07.01.02 թ.
	Արտադրանքի արժեքը ———- 2.5 մլն դրամ,
	ԱԱՀ————————————— 0.5 մլն դրամ
	———————————————————————
	Ընդամենը	3.0 մլն դրամ

II տարբերակում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և արտադրությանը վերագրվող ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև բացասական տարբերություն չի առաջանում, թեպետև արտադրանքը մատակարարվել է ինքնարժեքից (2.7 մլն դրամ) ցածր արժեքով (2.5 մլն դրամ): Տվյալ դեպքում բյուջե վճարման ենթակա է 0.12 մլն դրամ (0.5 - 0.38):

Առևտրի ոլորտում ևս ապրանքները ձեռքբերման արժեքից (ներառյալ սահմանված կարգով ապրանքների ձեռքբերման և իրացման հետ առնչվող ծախսերը՝ մասնավորապես նաև ապրանքային վարկի դիմաց տոկոսների վճարը, այլ կազմակերպություններին վճարված վերադիրները, կոմիսիոն վարձահատույցը, մաքսավճարը, մաքսատուրքը, ենթաակցիզային ապրանքների գծով վճարված ակցիզային հարկի գումարը, այլ կազմակերպությունների միջոցով կատարվող ապրանքների փոխադրման, պահպանման, բեռնման, բեռնաթափման ծախսերը) ցածր իրացնելու (հատկացնելու) դեպքում ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և ապրանքների իրացման ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում ԱԱՀ-ի առաջացող բացասական տարբերությունը ենթակա չէ հաշվանցման:

Օրինակ-14.6.2. ԱԱՀ վճարող համարվող մեծածախ առևտրի կազմակերպությունը ձեռք է բերել ապրանք և կատարել է հետևյալ ծախսերը.

ապրանքի արժեքը՝ ——- 2.70 մլն դրամ (2.25 մլն դ.+0.45 մլն դ. ԱԱՀ),

այլ ծախսեր

ԱԱՀ ներառող՝—————— 0.4 (0.33 + 0.07) 0.07)

ԱԱՀ չպարունակող՝ —— 0.1

Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր ———-0.3 (0.25+0.05)

————————————————————————————————————————

Ընդամենը՝ ձեռքբերման գին և շրջ. ծախսեր՝   2.93 մլն դ. (2.25 +0.33+ 0.25 + 0.1)

Ձեռքբերումների գծով հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կազմել են 0.57 մլն դրամ (0.45 + 0.05+0.07):

Վաճառված ապրանքի համար գնորդին դուրս է գրվել հարկային հաշիվ.

I տարբերակ.	Հարկային հաշիվ	11.01.02 թ.
	ապրանքի արժեքը ———- 2.4 մլն դրամ,
	ԱԱՀ————————————— 0.48 մլն դրամ
	———————————————————————
	Ընդամենը	2.88 մլն դրամ

Հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) և ապրանքի ձեռքբերման գնի ու շրջանառության ծախսերի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված հարկի գումարների միջև առաջացած 0.09 մլն դրամ (0.48 - 0.57) ԱԱՀ-ի բացասական տարբերությունը վերագրվում է կազմակերպության ֆինանսական արդյունքներին (շահույթին (եկամտին)) և ենթակա չէ հաշվանցման կամ վերադարձման:

II տարբերակ.	Հարկային հաշիվ	11.01.02 թ.
	ապրանքի արժեքը ———- 2.9 մլն դրամ,
	ԱԱՀ————————————— 0.58 մլն դրամ
	———————————————————————
	Ընդամենը	3.36 մլն դրամ

II տարբերակում ապրանքը վաճառվել է ապրանքի ու այլ ձեռքբերումների գծով ծախսերի գումարից (2.93 մլն դրամ) ցածր արժեքով (2.9 մլն դրամ), սակայն ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված (ստացված) ու ապրանքի իրացման գծով ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև բացասական տարբերություն չի առաջանում: Տվյալ դեպքում բյուջե վճարման ենթակա է 0.01 մլն դրամ (0.58 - 0.57):

Հայաստանի Հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքները իրացնելիս ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և դրանց ներմուծման պահին ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից օրենքով սահմանված կարգով գանձված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը ևս հաշվանցման պակասեցման ենթակա չէ:

Օրինակ-14.6.3. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունը ներմուծել է մաքսատուրքի 10% դրույքաչափով հարկվող ապրանքներ, որոնց.

մատակարարից ձեռքբերման արժեքը կազմել է	120.0 հազ. դրամ
մաքսային մարմինների կողմից որոշված մաքսային արժեքը`	150.0 հազ. դրամ,
ներմուծման համար գանձված մաքսատուրքի գումարը`	15.0 հազ. դրամ,
ներմուծման համար գանձված ԱԱՀ-ի գումարը`	33.0 հազ. դրամ:

Ներմուծված ապրանքը իրացվել է 145.0 հազ. դրամով, որի նկատմամբ հաշվարկվել է 29.0 հազ. դրամի ԱԱՀ-ի գումար:

Տվյալ դեպքում ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարի (29.0 հազ. դրամ) և դրանց ներմուծման պահին ՀՀ մաքսային մարմինների կողմից օրենքով սահմանված կարգով գանձված ԱԱՀ-ի գումարի (33.0 հազ. դրամ) միջև առաջացած տարբերությունը (4.0 հազ. դրամ) հաշվանցման ենթակա չէ:

Սույն կետի կիրառման առումով ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները որոշելիս ձեռքբերումները վերագրվում են իրականացված գործարքներին պաշարների դուրս գրման ընտրված հաշվապահական հաշվառմանը համապատասխան:

Օգտակար գործողության ժամկետ ունեցող ակտիվների (այնպիսի ակտիվների, որոնց համար հաշվապահական հաշվառմանն առնչվող օրենսդրությանը համապատասխան հաշվառվում է մաշվածություն (օրինակ` հիմնական միջոցների) օտարման գործարքների մասով հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և ձեռքբերումների (ձեռք բերված (կամ ներմուծված) ապրանքների ու ստացված ծառայությունների) գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը հաշվարկելիս հաշվի են առնվում ակտիվների մաշվածքին բաժին ընկնող` հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները: Այլ կերպ ասած` օգտակար գործողության ժամկետ ունեցող ակտիվների օտարման գործարքների մասով ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարից հանվում է դրա այն մասը, որը բաժին է ընկնում այդ ակտիվների համար հաշվարկված մաշվածության արժեքին:

14.7. ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և այդ գործարքների մասով ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացող բացասական տարբերությունը նվազեցվում է այն հաշվետու ժամանակաշրջանի հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարներից, որում այդ գործարքները կատարվել են: Այն դեպքերում, երբ տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների մեծությունը անբավարար է (փոքր է ) նշված տարբերության գումարից, հաշվանցման ենթակա գումարների չնվազեցված մասի չափով անձի մոտ առաջանում է ԱԱՀ-ի գծով լրացուցիչ հարկային պարտավորություն:

Օրինակ - 14.7.1. Հաշվետու ժամանակաշրջանում կազմակերպության կողմից իրականացված` ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 870,0 հազ. դրամ, տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 27.0 հազ. դրամ: Ըստ կատարված հաշվարկի` կազմակերպության կողմից իրականացված ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների և այդ գործարքների մասով ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների միջև առաջացել է բացասական տարբերություն, որը կազմել է 36.0 հազ. դրամ: Քանի որ հաշվետու ժամանակաշրջանում կազմակերպության կողմից հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը (27.0 հազ. դրամ) անբավարար է վերը նշված բացասական տարբերությունը (36.0 հազ. դրամ) մարելու համար, նշված գումարների տարբերության չափով (36.0 - 27.0), կազմակերպության մոտ ԱԱՀ-ի գծով լրացուցիչ հարկային պարտավորություն կառաջանա: Հաշվետու ժամանակաշրջանի արդյունքներով կազմակերպության կողմից բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարի մեծությունը կկազմի 879.0 հազ. դրամ [870.0+(36.0-27.0)]:

14.8. Հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը որոշելիս ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում (ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են գործարքներին (ԱԱՀ-ով հարկվող (այդ թվում` 0-ական դրույքաչափով հարկվող), ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկման օբյեկտ չհանդիսացող), ԱԱՀ-ից ազատված գործարքներին, կամ այն գործարքներին, որոնց վրա չի տարածվում «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի գործողությունը)` ծախսերի դուրսգրման ընտրված հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությանը համապատասխան:

15. Օրենքի 27 հոդվածի վերաբերյալ.

15.1. Եթե սույն օրենքի համաձայն ԱԱՀ վճարող անձինք միաժամանակ իրականացնում են հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված (ինչպես նաև հարկման օբյեկտ չհանդիսացող) գործարքներ (գործառնություններ), ապա նրանք կարող են հաշվանցել (պակասեցնել պետական բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարից) միայն հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման համար ձեռք բերված ապրանքներին և ծառայություններին վերաբերող (այդ թվում՝ մաքսային մարմինների կողմից գանձված) ԱԱՀ-ի գումարները: Այդ նպատակով ԱԱՀ վճարողները պարտավոր են վարել հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված (ինչպես նաև հարկման օբյեկտ չհանդիսացող) գործառնությունների, ինչպես նաև դրանց իրականացման համար ձեռք բերվող ապրանքների ու ծառայությունների առանձնացված հաշվառում:

Օրինակ-15.1.1. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունը միաժամանակ իրականացնում է անասնաբուժական դեղամիջոցների և մարդկանց բուժման համար նախատեսված դեղամիջոցների արտադրություն, ընդ որում դրանք արտադրվում են տարբեր շրջաններում տեղաբաշխված արտադրամասերում:

Այսպես՝ հաշվետու ժամանակաշրջանում անասնաբուժական դեղամիջոցների արտադրության համար ձեռք բերված` նյութական ռեսուրսների, վառելիքի և ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 0,8 մլն դրամ, իսկ մարդկանց բուժման համար նախատեսված դեղամիջոցների համար ձեռքբերված նյութական ռեսուրսների, վառելիքի և ծառայությունների գծով ԱԱՀ-ի գումարը` 0,6 մլն դրամ: Այս դեպքում հաշվետու ժամանակաշրջանում ենթակա է հաշվանցման միայն մարդկանց բուժման համար նախատեսված դեղամիջոցների արտադրության համար վերը նշված տարրերի դիմաց հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը:

ԱԱՀ-ից ազատված ապրանքների (տվյալ օրինակում՝ անասնաբուժական դեղամիջոցների) արտադրության համար մատակարարների օգտին հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (0,8 մլն դրամ) ենթակա չէ հաշվանցման և պետք է վերագրվի արտադրության ծախսերին:

Տվյալ դեպքում հաշվի է առնվել, որ կազմակերպության մոտ հնարավոր է վարել ԱԱՀ-ից ազատված և ԱԱՀ-ով հարկվող ապրանքների իրացման, ինչպես նաև դրանց արտադրության ծախսերի ու դրանց համապատասխանող ԱԱՀ-ի գումարների առանձնացված հաշվառում:

15.2. Այն դեպքերում, երբ ձեռքբերումների մի մասը վերագրվում են տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված գործարքներին, սակայն հնարավոր չէ դրանք ուղղակիորեն վերագրել ԱԱՀ-ով հարկվող (այդ թվում` ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող), ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկման օբյեկտ չհամարվող կամ հարկից ազատված) հարկից ազատված գործարքներին, ինչպես նաև այն գործարքներին, որոնց վրա չի տարածվում «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի գործողությունը, հաշվանցման ենթակա է այդ ձեռքբերումների (օրինակ` ընդհանուր արտադրական, ընդհանուր տնտեսական ծախսերի գծով ձեռքբերումների) գծով մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարի այն մասը, որը համապատասխանում է հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված բոլոր գործարքների (գործառնությունների) ընդհանուր շրջանառության մեջ (առանց ԱԱՀ-ի) հարկվող գործարքների (գործառնությունների, այդ թվում՝ զրոյական դրույքաչափով հարկվող) շրջանառության (առանց ԱԱՀ-ի) տեսակարար կշռին:

Օրինակ-15.2.1. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունը հաշվետու ժամանակաշրջանում միաժամանակ իրականացրել է ԱԱՀ-ից ազատված՝ դասագրքերի (սույն հրահանգի 8.1 կետի 2-րդ ենթակետ) և ԱԱՀ-ով հարկվող՝ գեղարվեստական գրականության իրացման գործարքներ: Նշված գործարքների իրականացումից ստացված հասույթի ծավալը համապատասխանաբար կազմել է 6.0 մլն դրամ և 9.0 մլն դրամ (առանց ԱԱՀ-ի): Դրանց գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 1.6 մլն դրամ:

Տարբերակ 1. ՀՀ տարածքում իրականացված գործարքների դեպք.

Ընդհանուր 15 մլն դրամ ( 6.0 + 9.0 ) շրջանառության մեջ ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների (9 մլն դրամ ) տեսակարար կշիռը կազմում է 60 տոկոս {9.0 : 15.0 x100}: Նույն համամասնությամբ (60%) մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի 0.96մլն դրամը (1.6 x 60%) ենթակա է հաշվանցման՝ հաշվարկված ԱԱՀ-ի 1.8 մլն դրամ (9.0 x 20%) գումարից, իսկ 0.64 մլն դրամը (1.6 - 0.96) պետք է վերագրվի արտադրության ծախսերին:

Տարբերակ 2. ԱԱՀ-ից ազատված ապրանքների արտահանման դեպք.

Դասագրքերը ամբողջությամբ արտահանվել են և կիրառվել է ԱԱՀ-ի 0-ական դրույքաչափ: Գեղարվեստական գրականությունը վաճառվել է ՀՀ-ում: Տվյալ դեպքում մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված 1.6 մլն դրամ ԱԱՀ-ի գումարը ենթակա է հաշվանցման՝ հաշվարկված ԱԱՀ-ի 1.8 մլն դրամ (9.0 x 20%) գումարից:

Տարբերակ 3. ԱԱՀ-ով հարկվող ապրանքների արտահանման դեպք.

Գեղարվեստական գրականությունը ամբողջությամբ (9մլն դրամ) արտահանվել և կիրառվել է ԱԱՀ-ի 0-ական դրույքաչափ: Տվյալ դեպքում ԱԱՀ-ից ազատված գործարքներին (դասագրքերին) համապատասխանող 0.64 մլն դրամ հարկի գումարը (տես տարբերակ 1) պետք է վերագրվի արտադրության ծախսերին, իսկ արտահանվող ապրանքներին համապատասխանող 0.96 մլն դրամ հարկի գումարը ենթակա է հաշվանցման կամ բյուջեից վերադարձման՝ հրահանգի 10.1. կետում նշված կարգով և ժամկետում:

Տարբերակ 4. ԱԱՀ-ից ազատված և չազատված ապրանքների արտահանման դեպք.

Դասագրքերը՝ 4 մլն դրամ և գեղարվեստական գրականությունը 3 մլն դրամ գումարով արտահանվել են և համապատասխանաբար կիրառվել է 0-ական դրույքաչափ: Ընդհանուր 15 մլն դրամ շրջանառության մեջ ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների ընդհանուր շրջանառությունը կազմել է 13 մլն դրամ (4,0 + 9,0): Դրա տեսակարար կշիռը ընդհանուր շրջանառության մեջ կազմում է 86.66 տոկոս {13.0 : 15.0 x100}: Դրան համապատասխան` հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 1.39 մլն դրամ (1.6 x 86.66 %): ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը կկազմի 1.2 մլն դրամ (6.0 x20%): Վերջնական արդյունքում բյուջեից ենթակա է վերադարձման 0.19 մլն դրամ (1.2 -1.39):

Օրինակ-15.2.2. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպության ընթացիկ եռամսյակում իրականացրած հետևյալ գործարքներից հասույթը կազմել է.

Կազմակերպության կողմից ընթացիկ եռամսյակում կատարված ձեռքբերումների գծով մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները կազմել են.

Կազմակերպությունը ընթացիկ եռամսյակում ԱԱՀ-ով հարկվող կամ չհարկվող գործարքներին (այդ թվում` ԱԱՀ-ից ազատված) ուղղակիորեն չվերագրվող ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարից (200.0 հազ. դրամ) կարող է հաշվանցել 137.1 հազ. դրամը [200.0 x (4800.0 / 7000.0)]: Հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի ընդանուր գումարը կկազմի 717.1 հազ. դրամ (580.0+137.1), իսկ եռամսյակի արդյունքով բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը` 242.9 հազ. դրամ (960.0-717.1): Կազմակերպությունը ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարից 332.9 հազ. դրամը [270.0 + (200-137.1)] պետք է միացնի ապրանքները ձեռք բերելու գնին կամ արտադրության ու շրջանառության ծախքերին:   

Հաշվետու եռամսյակում ապրանքների ձեռքբերման գնին կամ արտադրության և շրջանառության ծախսերին ԱԱՀ-ի գումարների միացումը կազմակերպությունը պետք է հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլի` տալով հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումները.

ապրանքների ձեռքբերման արժեքին ԱԱՀ-ի գումարը միացնելու դեպքում`

Դտ 211 (111, 131, 216, 213 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  Կտ 521 (522 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  332.9 հազ. դրամ,

ծառայությունների գծով հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների ձևակերպման ժամանակ և ապրանքների գծով հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները արտադրության և շրջանառության ծախսերին միացնելու դեպքում`

Դտ 811 (812, 813 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  Կտ 521 (522 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  332.9 հազ. դրամ:

ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 1997 թ. թիվ 529 հրամանով հաստատված` «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը» կիրառելու դեպքում կազմակերպության կողմից կտրվեն համապատասխանաբար հետևյալ ձևակերպումները.

ապրանքների ձեռքբերման արժեքին ԱԱՀ-ի գումարը միացնելու դեպքում`

Դտ 10 (01, 12, 41 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  Կտ 60 (76 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  332.9 հազ. դրամ,

ծառայությունների գծով հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների ձևակերպման ժամանակ և ապրանքների գծով հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները արտադրության և շրջանառության ծախսերին միացնելու դեպքում` ԱԱՀ-ի դեբետային շրջանառության արտացոլելու համար.

Դտ 20 (23, 24, 25, 26 կամ 44 )  Կտ 60 (76 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ)  332.9 հազ. դրամ:

15.3. Ձեռքբերումների այն մասի գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, որը ուղղակիորեն հնարավոր է վերագրել ԱԱՀ-ով հարկվող (այդ թվում` ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող), ԱԱՀ-ով չհարկվող (հարկման օբյեկտ չհամարվող կամ հարկից ազատված) հարկից ազատված գործարքներին, սակայն այդպիսիք տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում չեն իրականացվել (ձեռքբերումները ուղղակիորեն կվերաբերվեն հետագա հաշվետու ժամանակաշրջաններում իրականացվելիք գործարքներին), հաշվանցվում են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում այդ ձեռքբերումները կատարվել են:

Օրինակ-15.4.1. Եթե 15.2 կետում բերված` 15.2.2. օրինակում կազմակերպությունը տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում ունենար նաև այնպիսի ձեռքբերումներ, որոնք չէին կարող վերագրվել տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված գործարքներին, և որոնց գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը կարող էր կազմել, օրինակ` 280.0 հազ. դրամ, ապա կազմակերպության կողմից տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կկազմեր 997.1 հազ. դրամ (717.1 + 280.0):

15.4. ՀՀ կառավարության որոշումների համաձայն մասնակի հատուցում կիրառելիս սահմանված կարգով որոշվող հարկվող շրջանառության և ստացված հատուցման տարբերությունը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 7 հոդվածի 2 կետի համաձայն ԱԱՀ-ով չհարկվելու (հարկման օբյեկտ չհամարվելու դեպքում) դեպքերում, այդ գործարքներին ուղղակիորեն վերաբերող ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցման ենթակա մասը որոշվում է այն կարգով, ինչ կարգ որ սույն հրահանգի համաձայն կիրառվում է այն ձեռքբերումների մասով, որոնք հնարավոր չէ ուղղակիորեն վերագրել ԱԱՀ-ով հարկվող կամ չհարկվող գործարքներին, այսինքն` սույն հրահանգի 15.2 կետում նշված կարգով:

15.5. Այն անձինք, որոնք հաշվետու ժամանակաշրջանի համար միաժամանակ իրականացնում են այնպիսի գործարքներ, որոնց մասով ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություններ որոշվում են սույն հրահանգի 11-րդ և 12-րդ բաժիններում նշած կարգով` այդ բաժիններում նշված յուրաքանչյուր կարգով որոշվող հարկային պարտավորությունների մասով վարում են հարկային պարտավորությունների և հաշվանցման ենթակա հարկի գումարների առանձնացված հաշվառում: Առանձնացված հաշվառման վարման անհնարինության դեպքերում նշված անձինք պարտավոր են յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանում մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարներից սույն հրահանգի 11-րդ բաժնում նշված կարգով հաշվանցել այն մասը, որը համապատասխանում է ընդհանուր հասույթում այն գործարքներից ստացված հասույթի տեսակարար կշռին, որոնց գծով հարկային պարտավորության պահը որոշվում է սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգին համապատասխան:

15.6. Այն անձինք, որոնք պարզեցված և (կամ) հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեության հետ մեկտեղ իրականացնում են ԱԱՀ-ով հարկվող (հարկման ընդհանուր կարգով հարկվող) գործունեություն, ապա նրանք հաշվանցում (պակասեցնում) են ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացման համար ձեռք բերված ապրանքներին և ծառայություններին վերաբերող (այդ թվում՝ մաքսային մարմինների կողմից գանձված) ԱԱՀ-ի գումարները` այդ նպատակով վարելով ԱԱՀ-ով հարկվող, ԱԱՀ-ից ազատված, ԱԱՀ-ի հարկման օբյեկտ չհանդիսացող գործարքների, ինչպես նաև պարզեցված հարկով և (կամ) հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեության մասով առանձնացված հաշվառում:

Այն դեպքերում, երբ ձեռքբերումների մի մասը հնարավոր չէ ուղղակիորեն վերագրել հարկման ընդհանուր համակարգով կամ պարզեցված հարկով և (կամ) հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեությանը, ապա հաշվանցման ենթակա է այդ ձեռքբերումների գծով մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի ընդհանուր գումարի այն մասը, որը համապատասխանում է հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականացված բոլոր գործարքների (այդ թվում` պարզեցված հարկով և (կամ) հաստատագրված վճարներով) ընդհանուր շրջանառության մեջ (առանց ԱԱՀ-ի) հարկվող գործարքների (գործառնությունների, այդ թվում՝ զրոյական դրույքաչափով հարկվող) շրջանառության (առանց ԱԱՀ-ի) տեսակարար կշռին: Ընդ որում, բոլոր գործարքների գծով ընդհանուր շրջանառությունը որոշելիս պարզեցված հարկով և (կամ) հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեության մասով պարզեցված հարկում և (կամ) հաստատագրված վճարում ներառված և հաշվարկային մեծությամբ որոշվող ԱԱՀ-ի գումարի պակասեցում չի կատարվում:

Սույն կետում նշված կարգը չի տարածվում ՀՀ-ում արտադրվող ծխախոտի արտադրանքի համար հաստատագրված վճարողների, և բենզինի և դիզելային վառելիքի համար հաստատագրված վճար վճարողների վրա` գործունեության այդ տեսակների մասով:

15.7. Օրենքի 7 հոդվածի 3-րդ կետում նշված գործարքների մասով հարկվող, շրջանառություն չի առաջանում և ձեռքբերումների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի հաշվանցման ենթակա գումարների՝ սույն հրահանգի 15.1-15.3 կետերով նշված կարգով, վերահաշվարկներ չեն կատարվում:

16. Օրենքի 42, 43, 43¹ և 44¹ հոդվածների վերաբերյալ.

16.1. Սույն հրահանգի 10.2 կետում նշված` օրենքով սահմանված տվյալների բացակայության կամ դրանց թերի լրացման դեպքում վճարողներից գանձվում է տուգանք՝ այդ փաստաթղթերում հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարի 10 տոկոսի չափով: Հաշվարկային փաստաթղթում օրենքով սահմանված տվյալներից մեկի կամ մի քանիսի (բացառությամբ` առանձին տողով նշված ԱԱՀ-ի գումարի) բացակայությունը հիմք չէ դուրս գրված հաշվարկային փաստաթուղթը որպես հարկային հաշիվ չդիտարկելու համար: Նշված տուգանքը կիրառվում է այն դեպքերում, երբ հաշվարկային փաստաթղթում առանձնացվել է ԱԱՀ-ի գումար:

Տուգանքը հաշվարկվում է ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունից սույն հրահանգով սահմանված ընդհանուր կարգով հաշվարկված հարկի գումարի նկատմամբ:

16.2. ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու, ինչպես նաև օրենքով նախատեսված կարգի խախտումով ապրանքների և ծառայությունների դիմաց վճարված ԱԱՀ-ի գումարները պակասեցնելու (հաշվանցելու) հետևանքով բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու համար վճարողներից գանձվում է թաքցված կամ պակաս ցույց տրված ԱԱՀ-ի գումարը, ինչպես նաև տուգանք՝ այդ գումարի 50 տոկոսի չափով։ Այդ տուգանքը կիրառվում է նաև այն դեպքում, երբ հարկային մարմինների կողմից կատարված ստուգման արդյունքում բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումար չի առաջանում՝ հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարներին գերազանցելու հետևանքով:

 ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը համարվում է թաքցված կամ պակաս ցույց տրված, եթե ԱԱՀ-ի հաշվարկում հարկվող շրջանառությունը (սահմանված դեպքերում նաև հարկի գումարը) ցույց չի տրվել (կամ պակաս է ցույց տրվել):

Եթե ԱԱՀ-ի հաշվարկում հարկվող շրջանառությունը (սահմանված դեպքերում նաև հարկի գումարը) պակաս է ցույց տրվել, ապա թաքցված է համարվում հարկվող շրջանառության պակաս ցույց տրված մասը: Տուգանքը կիրառվում է ինչպես ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը (սահմանված դեպքերում նաև հարկի գումարը) պակաս ցույց տալու, այնպես էլ սահմանված չափից ավել գումար հաշվանցելու (ձևակերպելու) դեպքերում:

Օրինակ-16.2.1. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունը 2002 թ. III եռամսյակի համար ներկայացրել է ԱԱՀ-ի հաշվարկ, համաձայն որի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը ցույց է տրվել 15,0 մլն դրամ, իսկ դրա նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը 3.0 մլն դրամ (15.0 x 20%): Որպես հաշվանցման (պակասեցման ) ենթակա ԱԱՀ ցույց է տրվել 1.4 մլն դրամ: Բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 1.6 մլն դրամ (3.0 -1.4):

Ստուգմամբ արձանագրվել է, որ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 18.0 մլն դրամ (դրան համապատասխանող ԱԱՀ-ի գումարը՝ 3.6 մլն դրամ), իսկ հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ը կազմել է 1.0 մլն դրամ:

Այս դեպքում բյուջե լրացուցիչ վճարման ենթակա է 1.0 մլն դրամ (ստուգմամբ արձանագրված տվյալներով բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը պետք է կազմեր 2.6 մլն դրամ (3.6-1.0), սակայն հաշվարկով ցույց էր տրվել 1.6 մլն դրամ): Տվյալ դեպքում տուգանք՝ 50%-ի չափով կկիրառվի տարբերության՝ 1.0 մլն դրամի նկատմամբ (2.6 -1.6):

Օրինակ-16.2.2. ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունը 2002 թ. III եռամսյակի համար ներկայացրել է ԱԱՀ-ի հաշվարկ, համաձայն որի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 10.0մլն դրամ (դրան համապատասխանող ԱԱՀ-ի գումարը 2.0 մլն դրամ): Հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 3.0 մլն դրամ: Համաձայն հաշվարկի բյուջեից վերադարձման ենթակա է 1.0 մլն դրամ (2.0-3.0): Ստուգմամբ արձանագրվել է, որ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 10.0 մլն դրամ, (այսինքն՝ չի թաքցվել, չի պակասեցվել): Հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը կազմել է 2.4 մլն դրամ: Այս դեպքում բյուջե լրացուցիչ վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումար չի առաջանում, սակայն ԱԱՀ-ի հաշվարկով հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի 0.6 մլն դրամ ավելի ցույց տրված գումարի նկատմամբ կկիրառվի տուգանք՝ 50 տոկոսի չափով:

ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու, ինչպես նաև սույն հրահանգով նախատեսված կարգի խախտումով ապրանքների և ծառայությունների դիմաց վճարված ԱԱՀ-ի գումարները ԱԱՀ-ի հաշվարկում չարտացոլելու (թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու) համար տուգանքը կիրառելիս հաշվի են առնվում միայն անձի կողմից ցույց տրված ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունները և ձեռք բերված ապրանքների և ծառայությունների դիմաց մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված և օրենքին ու սույն հրահանգին համապատասխան հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների վերաբերյալ տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի համար անձի կողմից ներկայացված տվյալները: Տուգանքի կիրառման ժամանակ հաշվի չի առնվում հետագա հաշվետու ժամանակաշրջանների համար օրենքով սահմանված կարգով որոշվողի համեմատ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառության ավելացումը կամ հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարի նվազեցումը:

Օրինակ-16.2.3. Կազմակերպությունը պակաս է ցույց տվել 2002 թ. II եռամսյակի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը 1800,0 հազ. դրամով (6700.0 հազ. դրամի փոխարեն այն ներկայացրել է 4900,0 հազ. դրամի չափով), հետագայում չի ներկայացրել այդ եռամսյակի համար ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկ, դրա փոխարեն 2002 թ. III եռամսյակի հաշվարկում 1800.0 հազ. դրամի չափով ավել է ցույց տվել այդ եռամսյակի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը (2800 հազ. դրամի փոխարեն ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը ցույց է տրվել 4600 հազ. դրամ): Այս դեպքում անկախ 2002 թ. III եռամսյակում կազմակերպության կողմից ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը սահմանված չափից ավել ցույց տալու հանգամանքի` կազմակերպությունից կգանձվի տուգանք 2002 թ. II եռամսյակի ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը պակաս ցույց տալու համար 180,0 հազ. դրամի չափով (1800.0 x 20% x 50%):

16.3. Սույն հրահանգի 17.1 կետում նշված կարգով հարկային մարմիններին ներկայացվող տեղեկություններում ապրանքների մատակարարման կամ ձեռբերման և ծառայությունների մատուցման կամ ստացման գծով ԱԱՀ-ի գումարները չներառելու դեպքում տեղեկությունները ներկայացնող անձը վճարում է տուգանք՝ սխալ ներկայացված յուրաքանչյուր տեղեկության (հարկային հաշվի) համար 5,000 դրամի չափով:

Սույն հրահանգի 17.1 կետին համապատասխան հարկային մարմիններին ներկայացվող տեղեկություններում ներառման ենթակա՝ ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի այն գումարները, որոնք չեն արտացոլվել ներկայացված տեղեկություններում, ենթակա չեն հաշվանցման:

16.4. Առանց ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման հարկային հաշիվներ դուրս գրելու դեպքում՝ այդպիսի հաշիվներ դուրս գրող անձանցից գանձվում է հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարը, ինչպես նաև տուգանք՝ ԱԱՀ-ի գումարի 100 տոկոսի չափով, բայց ոչ պակաս մեկ միլիոն դրամից: Սույն կետում նշված տուգանքը կիրառվում է այն դեպքերում, երբ առերևույթ, առանց համապատասխան իրավական հետևանքներ առաջացնելու մտադրության գործարքի (կեղծ գործարքի) հիման վրա դուրս է գրվել հարկային հաշիվ և այն դուրս գրած անձը չի կրում հարկային հաշվում նշված ապրանքը մատակարարելու կամ ծառայությունը մատուցելու պարտավորություն, իսկ հարկային հաշվի հիման վրա ապրանք ձեռք բերողը կամ ծառայություն մատուցողը չի ստանալու հարկային հաշվում նշված ապրանքը կամ ծառայությունը և հարկային հաշվում նշված ընդհանուր գումարը ամբողջությամբ (ներառյալ` ԱԱՀ-ը) չի վճարելու: Այլ կերպ ասած` տուգանքը կիրառվում է, եթե հարկային հաշիվ դուրս է գրվել օրենսդրությամբ սահմանված կարգով կեղծ ճանաչվող գործարքի գծով:

Սույն կետում նշված պատասխանատվությունը չի կիրառվում, եթե ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման պայմանագրով սահմանված կարգով անձը կրում է գործարքը կատարելու պարտավորություն: Մասնավորապես տուգանքը չի կիրառվում, եթե հարկային հաշիվը դուրս է գրվել կանխավճարի կարգով դրանում նշված ապրանքների կամ ծառայությունների դիմաց հատուցում ստանալու համար, հարկային հաշիվը դուրս է գրվել, սակայն պայմանագրով նախատեսվում է որոշակի ժամանակահատվածի ընթացքում ապրանքների մատակարարում առանձին խմբաքանակներով, կամ որոշակի ժամանակահատվածի ընթացքում ծառայությունների պարբերական մատուցում:

Սույն կետում նշված տուգանքը կիրառվում է հարկային հաշիվ դուրս գրած բոլոր անձանց նկատմամբ, այդ թվում` պարզեցված հարկ վճարող կամ հաստատագրված վճար վճարող համարվող անձանց, ԱԱՀ վճարող անձանց, անհատ ձեռնարկատեր հանդիսացող կամ չհանդիսացող ֆիզիկական անձանց նկատմամբ:

Օրինակ-16.4.1. Կազմակերպությունը դուրս է գրել հարկային հաշիվ, որում առանձնացվել է 500,0 հազ. դրամ ԱԱՀ: Հարկային հաշվում նշված ապրանքը մատակարարողի մոտ մինչև հարկային հաշվի դուրսգրման պահը չի եղել (մատակարարողը ձեռք չի բերել և չի արտադրել այդ ապրանքը), «գնորդը» հարկային հաշվում նշված ապրանքը չի ստացել, հարկային հաշվում նշված ընդհանուր գումարը (ներառյալ` ԱԱՀ-ը) չի վճարել: Նշված փաստերը հիմնավորվում են հարկային հաշիվ դուրս գրողի և ստացողի հաշվապահական հաշվառման տվյալներով, բացի այդ բացակայում է ապրանքի մատակարարման մասին պայմանագիրը: Ըստ էության գործարքը կեղծ է և հարկային հաշիվը դուրս է գրվել առանց ապրանքներ մատակարարելու պարտավորության: Այս դեպքում հարկային հաշիվ դուրս գրած կազմակերպությունից կգանձվի հարկային հաշվում նշված ԱԱՀ-ի գումարը (500 հազ. դրամ) և տուգանք` մեկ միլիոն դրամի չափով: Ընդամենը կազմակերպությունից կգանձվի 1500,0 հազ. դրամ:

16.5. Հարկային հաշիվներ դուրս գրած պարզեցված հարկ վճարող համարվող կամ հաստատագրված վճար վճարող անձինք, օրենքով սահմանված կարգով ԱԱՀ հաշվարկելու և վճարելու պարտավորություն կրող ֆիզիկական անձինք և հաստատագրված վճար վճարող անձինք ներկայացնում են ԱԱՀ-ի հաշվարկներ` սույն հրահանգի 17.3 կետի համաձայն:

17. ԱԱՀ-ի գծով հարկային հաշվառման վարման կարգը.

17.1 Օրենքի համաձայն՝ ԱԱՀ վճարող համարվող անձինք հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտից հետո, մինչև դրան հաջորդող ամսվա 20-ը ներառյալ, իրենց հաշվառման վայրի հարկային մարմին Հայաստանի Հանրապետության պետական եկամուտների նախարարության սահմանած կարգով¹³ ներկայացնում են տեղեկություններ՝ հաշվետու ժամանակաշրջանում իրենց կողմից ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվների և իրենց կողմից մատակարարված ապրանքների և մատուցված ծառայությունների գծով դուրս գրված (գնորդներին տրված) հարկային հաշիվների վերաբերյալ: Ընդ որում, այդ տեղեկություններում ԱԱՀ վճարող անձը ներառում է տեղեկություններ միայն այն հարկային հաշիվների վերաբերյալ, որոնցում տվյալ անձին հարկային հաշիվ տրամադրած կամ նրանից հարկային հաշիվ ստացած անձի համար տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում ստացված կամ տրամադրված հաշիվներում ներառված հարկվող շրջանառության արժեքը գերազանցում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած չափը¹⁴:

17.2. ԱԱՀ-ի գծով հարկային հաշվառման հիմնական ցուցանիշները արտացոլվում են հարկային մարմիններին ներկայացվող «Ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկ»-ում (այսուհետ` ԱԱՀ-ի հաշվարկ): Որպես կանոն` ԱԱՀ-ի հաշվարկներ ներկայացնում են տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում ԱԱՀ-ի գծով պետական բյուջեի հետ հաշվարկներ իրականացնող անձինք: Ընդ որում, որպես կանոն, ԱԱՀ-ի հաշվարկ ներկայացվում է ինչպես ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություն (ներառյալ պետական բյուջեի օգտին ԱԱՀ հաշվեգրելու պարտավորություն), այնպես էլ ԱԱՀ-ի գծով հաշվանցումներ կատարելու իրավունք առաջանալու դեպքերում` անկախ այն հանգամանքից, թե հաշվարկ ներկայացնող անձը «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 3 հոդվածի համաձայն համարվում է ԱԱՀ վճարող, թե ոչ: ԱԱՀ-ի հաշվարկներ ներկայացնում են.

- ԱԱՀ վճարող համարվող` իրավաբանական անձանց և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից: Ընդ որում, ԱԱՀ վճարող անձինք տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի համար ԱԱՀ-ի հաշվարկ ներկայացնում են անկախ նրանից, թե այդ ժամանակաշրջանում այդ անձանց մոտ պետական բյուջե հաշվեգրման կամ հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարներ առաջացել են, թե ոչ,

- ԱԱՀ վճարող համարվող` անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիական անձանց կողմից, եթե այդ անձինք տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում կրում են ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորություն,

- պարզեցված հարկ վճարող համարվող կամ հաստատագրված վճար վճարող անձանց կողմից, եթե այդ անձինք պարզեցված հարկով կամ հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեության մասով դուրս են գրել հարկային հաշիվներ:

17.3. Ավելացված արժեքի գումարների բյուջե վճարման և ԱԱՀ-ի հաշվարկների ներկայացման հաշվետու ժամանակաշրջան է համարվում յուրաքանչյուր եռամսյակը, բացառությամբ` ստորև նշված դեպքի: Այն անձանց համար, որոնց սույն հրահանգի 3.1 կետի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում նշված ( օրենքի 6 հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կետերով սահմանված) գործարքներից հասույթը նախորդող օրացուցային տարում գերազանցել է 60 մլն դրամը, ԱԱՀ-ի վճարման հաշվետու ժամանակաշրջան է համարվում յուրաքանչյուր ամիսը: Ընդ որում, սույն կետում նշված շեմը (60 մլն դրամը) որոշելիս հաշվի է առնվում 1-ին, 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում նշված գործարքների ընդհանուր հասույթը, անկախ նրանից, թե այդ գործարքները ինչ կերպ են հարկվել` հարկի 20%` թե 0% դրույքաչափով, համարվել են ԱԱՀ-ով չհարկվող (բացառությամբ` 7 հոդվածի 3 կետում նշվածի), թե ԱԱՀ-ից ազատվել են, հարկվել են պարզեցված հարկով, թե հաստատագրված վճարներով:

Տվյալ օրացուցային տարում հաստատագրված վճարով հարկվող գործունեություն իրականացնող այն անձինք, որոնց սույն հրահանգի 3.1 կետի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ ենթակետերում նշված ( օրենքի 6 հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կետերով սահմանված) գործարքներից հասույթը նախորդող օրացուցային տարում գերազանցել է 60 մլն դրամը, «Հաստատագրված վճարի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված սահմանային չափերը գերազանցելու դեպքում ԱԱՀ-ը հաշվարկում և վճարում են եռամսյակի համար (ԱԱՀ-ի ամսական հաշվարկներ չեն ներկայացնում և ամսական վճարումներ չեն կատարում):

17.4 ԱԱՀ հաշվարկ ներկայացնող անձինք իրենց սպասարկող հարկային մարմիններ ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկները ներկայացնում են ՀՀ ՊԵՆ նախարարի 07.02.2002 թ. թիվ 02/194 հրամանով հաստատված` «Ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկ»-ի ձևով<sup>15</sup>` լրացված նույն հրամանով հաստատված «Ավելացված արժեքի հարկի հաշվարկի լրացման կարգին» համապատասխան: Ընդ որում, տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի համար հաշվարկ ներկայացնելիս` հաշվարկի վրա համապատասխան նշում է կատարվում առ այն, որ հաշվարկը ներկայացվում է հաշվետու ժամանակաշրջանի համար: Հաշվարկը կազմվում է դրա հակառակ էջում նշված` հաշվարկների լրացման կարգի վերաբերյալ ցուցումներին համապատասխան:

17.5. Նախորդ հաշվետու ժամանակաշրջանների ներկայացված ԱԱՀ-ի հաշվարկներում սխալների հայտնաբերման, այդ ժամանակաշրջանների համար ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորությունների ճշգրտման դեպքերում ԱԱՀ-ի հաշվարկ ներկայացնող անձինք կարող են ներկայացնել ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկներ: Ընդ որում, ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկ ներկայացվում է հետևյալ կարգով.

- հաշվարկի համապատասխան վանդակում կատարվում է նշում առ այն, որ ներկայացվում է ճշգրտված հաշվարկ, նշելով այն հաշվետու ժամանակաշրջանը, որի համար այն ներկայացվում է,

- հաշվարկը լրացվում է ամբողջությամբ` հաշվարկի լրացման ցուցումներին համապատասխան,

- եթե ճշգրտումները վերաբերվում են մի քանի հաշվետու ժամանակաշրջանի, ապա յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի համար ներկայացվում է ԱԱՀ-ի առանձին ճշգրտված հաշվարկ:

ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկների ներկայացման համար ժամկետ չի սահմանվում, այն կարող է ներկայացվել ցանկացած աշխատանքային օր:

17.6. Հարկային մարմինների կողմից հարկ վճարողների մոտ իրականացվող ստուգումների ընթացքում հարկային օրենսդրությամբ հարկ վճարողի կողմից հարկային մարմիններ ներկայացվող ստուգվող ժամանակաշրջանին վերաբերող ԱԱՀ-ի հաշվարկների ճշգրտում չի իրականացվում (ԱԱՀ-ի ճշտված հաշվարկներ չեն ներկայացվում): ԱԱՀ-ի ճշգրտված հաշվարկներ չեն ներկայացվում նաև այն հաշվետու ժամանակաշրջանի համար, որում կատարվել է ԱԱՀ-ի գծով բյուջեի հետ հարաբերությունների ստուգում: Ստուգված ժամանակաշրջանի համար ԱԱՀ-ի գծով պարտավորությունները կարող են ճշգրտվել միայն հարկ վճարողի կողմից ներկայացված դիմումի հիման վրա իրականացվող կրկնակի ստուգման արդյունքներով:

18. ԱԱՀ-ի գծով հաշվապահական հաշվառման վարման կարգը.

18.1. ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 2000 թ. դեկտեմբերի 29-ի թիվ 319 հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլան»-ին համապատասխան բյուջեի օգտին հաշվեգրման ենթակա ավելացված արժեքի հարկի գծով հարկային պարտավորությունների հաշվառումն իրականացնում են 524՝ «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին» հաշվի 5243՝ «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվով, իսկ ավելացված արժեքի հարկի վճարման պարտավորության ծագման պահը հետաձգվելու դեպքում` 542` «Ընթացիկ պարտավորություններ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի` վերլուծական հաշվառման վարումը հեշտացնելու նպատակով բացված համապատասխան ենթահաշվով: Ավելացված արժեքի հարկով հարկված՝ ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվառումը՝

225՝ «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր բյուջեի գծով» հաշվի 2252՝ «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր ավելացված արժեքի հարկի գծով» ենթահաշվով,

226՝ «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր» հաշվով,

261՝ «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվով:

Ընդ որում, 225 հաշիվը կիրառվում է հաշվետու տարվա վերջի դրությամբ բյուջեի նկատմամբ գերավճարների և բյուջե վճարած կանխավճարների արտացոլման համար, 226 հաշիվը կիրառվում է ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով հաշվանցման փոխհատուցման ենթակա ավելացված արժեքի հարկի գումարների վերաբերյալ տեղեկատվությունը ընդհանրացնելու համար, իսկ 261 հաշիվը` ԱԱՀ-ի այն գումարների հաշվառումն իրականացնելու համար, որոնց գծով հաշվանցումներ կատարելու իրավունքը, համաձայն «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի, հետաձգվել է: 261 հաշիվը կիրառվում է օրենքի 23 և 24<sup>1</sup> հոդվածների համաձայն ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցումը օրենքի 23 և 24<sup>1</sup> հոդվածների համաձայն հետաձգվելու դեպքերում: Այս հաշիվը կարող է կիրառվել նաև մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտը` ձեռքբերումների գծով ԱԱՀ-ի գումարների միջանկյալ ձևակերպումներ տալու համար, եթե պարզ չէ, թե դրանց գծով հաշվանցումներ կատարելու իրավունքը հետաձգվելու է, թե ոչ:

Այն անձինք, որոնք դեռևս կիրառում են ՀՀ ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի 1997 թ. դեկտեմբերի 22-ի թիվ 529 հրամանով հաստատված «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը» (այսուհետ` հին հաշվային պլանը կիրառող անձինք), բյուջեի օգտին հաշվեգրման ենթակա ավելացված արժեքի հարկի գծով հարկային պարտավորությունների հաշվառումը իրականացնում են 68՝ «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի առանձին («Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով») ենթահաշվի կրեդիտով, իսկ ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների, ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվառումը՝ նույն ենթահաշվի դեբետով: ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորության ծագման պահը հետաձգվելու դեպքում` բյուջե հաշվեգրվող ԱԱՀ-ի գումարների և հաշվանցման (պակասեցման) ենթակա ԱԱՀ-ի գումարների հաշվառումը իրականացվում է 66՝ «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի առանձին («Հաշվարկներ ավելացված արժեքի հարկի գծով») ենթահաշվով:

18.2. Բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով որոշող անձինք ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլում են 221 (կամ 222, 251, 252, 253) հաշվի դեբետում և 524 հաշվի կրեդիտում: Սույն հրահանգի 12 բաժնում նշված գործարքների մասով ԱԱՀ-ի գումարների բյուջե վճարման պարտավորությունը հետաձգվելու դեպքում այդ գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորության ծագումը) հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացովում է 221 (կամ 222, 251, 252, 253) հաշվի դեբետում և 542 հաշվի կրեդիտում:

Հին հաշվային պլանը կիրառող` բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը սույն հրահանգի 11 բաժնում նշված կարգով որոշող անձինք ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլում են 46 «Իրացում» հաշվի դեբետում և 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի կրեդիտում: Իսկ սույն հրահանգի 12 բաժնում նշված գործարքների մասով ԱԱՀ-ի գումարների բյուջե վճարման պարտավորությունը հետաձգվելու դեպքում այդ գործարքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (ԱԱՀ-ի գծով հարկային պարտավորության ծագումը) հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում է 46 «Իրացում» հաշվի դեբետում և 66 հաշվի կրեդիտում:

18.3. Ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցումը հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում է 226 հաշվի երկրորդ կարգի 2262 «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր ավելացված արժեքի հարկի գծով» հաշվի դեբետով և 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» (կամ 528, 531) հաշվի կրեդիտով:

Ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցումը հետաձգվելու դեպքում վերը նշված ձևակերպման մեջ ԴՏ-2262 հաշվի փոխարեն կիրառվում է Դտ- 261: Եթե հաշվանցման հետաձգման պայմաններում կատարվել է ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների դիմաց մատակարարներին վճարում (այսինքն` վճարմամբ ձեռք է բերվել հաշվանցում կատարելու իրավունք), ապա տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը` Դտ-2262, Կտ-261:

Հին հաշվային պլանը կիրառող անձինք ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցումը հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլում են 68 հաշվի դեբետում (հաշվանցման իրավունքը հետաձգվելու դեպքում` «66» հաշվի «Հաշվարկներ ԱԱՀ-ի գծով» ենթահաշվի դեբետում) և 60 (կամ 71, 76 հաշիվների) հաշվի կրեդիտում: «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 23 և 24¹ հոդվածներում նշված դեպքերում ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների դիմաց վճարում կատարելու դեպքում (եթե նախկինում հաշվանցման հետաձգումը ձևակերպվել էր 66 հաշվով) տրվում է Դտ-68, Կտ-66 ձևակերպումը:

18.4. Օրենքով սահմանված դեպքերում ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են ձեռքբերման արժեքին Դտ-221 (111, 115, 131, 213, 216 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ), Կտ-521 (522 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) հաշվապահական ձևակերպմամբ` հարկային հաշվում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների չափով: Ստացված ծառայությունների գծով ծառայություններ մատուցողների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են արտադրության և շրջանառության ծախսերին Դտ-811 (812 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) և Կտ-521 (522 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) հաշվապահական ձևակերպմամբ: Նույն ձևակերպումները տրվում են այն դեպքերում, երբ ապրանքների ձեռքբերման (ներառյալ` ներմուծման) գծով ԱԱՀ-ի գումարները չեն միացվում այդ ապրանքների ձեռքբերման արժեքին, այլ միացվում են արտադրության և շրջանառության ծախսերին:

Սույն հրահանգի 14.5 կետում նշված դեպքերում (այն դեպքերում, երբ օրենքով ուղղակիորեն սահմանվել է, որ ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների ու ստացված ծառայությունների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա չեն հաշվանցման և պետք է վերագրվեն ֆինանսական արդյունքներին) ոչ արտադրական (ոչ առևտրային) նպատակներով ձեռք բերված և (կամ) օգտագործված ապրանքների և ծառայությունների գծով (բացառությամբ ապրանքների ու ծառայությունների անհատույց (մասնակի հատուցմամբ) հատկացման դեպքերի) մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առաձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են ֆինանսական արդյունքներին` տալով սույն կետում նշված (վերը նշված) հաշվապահական ձևակերպումները: Եթե նախկինում նշված գումարները հաշվանցվել են, ապա ԱԱՀ-ի գումարի չափով «կարմիր ստորնո» եղանակով տրվում է այն հաշվապահական ձևակերպումը, որով դրանք հաշվանցվել են և այնուհետև տրվում է ԱԱՀ-ի գումարները ֆինանսական արդյունքներին վերագրվող ձևակերպումը:

Հին հաշվային պլանը կիրառող անձինք ձեռք բերված (ներմուծված) ապրանքների գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, օրենքով սահմանված դեպքերում միացնում են այդ ապրանքների ձեռքբերման արժեքին տալով Դտ-10 (01, 12, 41 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) և Կտ- 60 (71, 76 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ): Ապրանքների ձեռքբերման (ներմուծման) գծով մատակարարների հարկային հաշիվներում (մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները, ինչպես նաև ծառայությունների գծով դրանք մատուցողների կողմից դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները արտադրության և շրջանառության ծախսերով ձևակերպելիս տրվում է հետևյալ հաշվապահական ձևակերպումը` Դտ- 20 (23, 24, 24, 26 կամ 44), Կտ- 60 (71, 76 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ):

Սույն հրահանգի 14.5 կետում նշված դեպքերում մատակարարների հարկային հաշիվներում (ապրանքների ներմուծման մաքսային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները վերագրվում են ֆինանսական արդյունքներին` տալով սույն կետում նշված (վերը նշված) հաշվապահական ձևակերպումները: Նախկինում հաշվանցված ԱԱՀ-ի այն գումարները, ֆինանսական արդյունքներին վերագրելու համար պետք է «կարմիր ստորնոյով» ուղղվի նախկիում կատարված ձևակերպումը և տրվի ֆինանսական արդյունքներին վերագրող ձևակերպում: ԱԱՀ-ի գումարները ֆինանսական արդյունքներին կարող են վերագրվել նաև Դտ-80, Կտ- 60 (71, 76 կամ այլ համապատասխան հաշիվներ) ձևակերպմամբ:

18.5. Անհուսալի ճանաչված դեբիտորական և կրեդիտորական պարտքերի օրենսդրությամբ սահմանված կարգով դուրս գրման ժամանակ ԱԱՀ-ի վերահաշվարկներ չեն կատարվում, այսինքն`

- մատակարարված ապրանքի կամ մատուցված ծառայության գծով դեբիտորական պարտքի մասով նախկինում կրեդիտագրված ԱԱՀ-ի գումարի չափով ԱԱՀ-ի դեբետագրում չի կատարվում,

- ձեռք բերված ապրանքների և ստացված ծառայությունների գծով կրեդիտորական պարտքի մասով նախկինում դեբետագրված ԱԱՀ-ի գումարի չափով ԱԱՀ-ի կրեդիտագրում չի կատարվում:

Անհուսալի ճանաչված և օրենսդրությամբ սահմանված կարգով դուրս գրված դեբիտորական պարտքի գումարները գնորդների կողմից վճարվելու դեպքում մինչև 2002 թ. հունվարի 1-ի դեբետագրված ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա են ճշգրտման և պետք է ձևակերպվեն որպես բյուջեի հանդեպ պարտավորություն` այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում ստացվել է վճարումը:

Անհուսալի ճանաչված և օրենսդրությամբ սահմանված կարգով դուրս գրված կրեդիտորական պարտքի գումարները մատակարարներին վճարելու դեպքում մինչև 2002 թ. հունվարի 1-ի կրեդիտագրված ԱԱՀ-ի գումարները ենթակա են ճշգրտման և պետք է ձևակերպվեն որպես հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումար` այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որում ստացվել է վճարումը:

__________

1 Նշված չափերը սահմանված են Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսգրքի 105 հոդվածով:

2 «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի (ընդունվել է 06.11.2000 թ. ՀՕ-112) 4 հոդվածի համաձայն «փոխկապակցված (աֆիլացված) անձինք` ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք, որոնք կարող են ազդեցություն ունենալ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց գործունեության վրա:

Իրավաբանական անձի փոխկապակցված անձինք են`

- կառավարման մարմնի անդամը, ինչպես նաև միանձնյա գործադիր մարմնի իրավասություններն իրականացնող անձը,

- անձը, որը պատկանում է անձանց խմբին, որին պատկանում է տվյալ իրավաբանական անձը,

- անձինք, որոնք իրավունք ունեն տնօրինել տվյալ իրավաբանական անձի կանոնադրական կապիտալի կամ քվեարկող փայաբաժնի 20 տոկոսից ավելին,

- իրավաբանական անձը, որի մեջ տվյալ իրավաբանական անձն իրավունք ունի տնօրինել նրա կանոնադրական կապիտալի կամ քվեարկող փայաբաժնի 20 տոկոսից ավելին,

Անհատ ձեռնարկատիրոջ փոխկապակցված անձինք են.

- անձը, որն ընդգրկված է անձանց խմբին, որին պատկանում է տվյալ անհատ ձեռնարկատերը,

- իրավաբանական անձը, որի մեջ անհատ ձեռնարկատերն իրավունք ունի տնօրինել տվյալ իրավաբանական անձի կանոնադրական կապիտալի կամ քվեարկող փայաբաժնի 20 տոկոսից ավելին:»:

Նույն օրենքի 4 հովածի համաձայն` անձանց խումբ է համարվում «իրավաբանական և (կամ) ֆիզիկական այնպիսի անձանց խումբ, որոնց նկատմամբ բավարարվում է հետևյալ պայմաններից առնվազն մեկը`

- անձը կամ մի քանի անձինք պայմանագրի (համաձայնեցված գործողությունների) արդյունքում օրենսդրությամբ սահմանված կարգով իրավունք ունեն ուղղակի կամ անուղղակի կերպով տնօրինել (այդ թվում` առուվաճառքի, լիազորագրային կառավարման, համատեղ գործունեության պայմանագրերի, հանձնարարականի կամ այլ գործարքների միջոցով) իրավաբանական անձի կանոնադրական կապիտալի կամ քվեարկող փայաբաժնի 50 տոկոսից ավելին,

- անձը կամ մի քանի անձինք պայմանագրի հիման վրա կամ այլ ձևով հնարավորություն են ստանում կանխորոշել այլ անձի կամ անձանց կողմից ընդունվող որոշումները (այդ թվում` ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելու պայմանները) կամ իրականացնել գործադիր մարմնի իրավասությունները,

- անձն իրավունք ունի միանձնյա գործադիր մարմին և (կամ) իրավաբանական անձի կոլեկտիվ գործադիր մարմնի կազմի կեսից ավելին, և (կամ) նրա առաջարկությամբ ընտրվել է իրավաբանական անձի կառավարման մարմնի կազմի կեսից ավելին,

- ֆիզիկական անձն իրականացնում է իրավաբանական անձի գործադիր մարմնի իրավասությունները,

- նույն իրավաբանական անձի առաջարկությամբ ընտրված նույն ֆիզիկական անձինք, նրանց ամուսինները, ծնողները, երեխաները, եղբայրները, քույրերը, և (կամ) այլ անձինք կազմում են երկու կամ ավելի իրավաբանական անձանց կառավարման մարմնի կազմի կեսից ավելին կամ նույն իրավաբանական անձանց առաջարկությամբ ընտրված են մեկից ավելի իրավաբանական անձանց կառավարման մարմնի կազմի կեսից ավելին,

- նույն ֆիզիկական անձինք, նրանց ամուսինները, ծնողները, երեխաները, եղբայրները, քույրերը, և (կամ) իրավաբանական անձինք իրավունք են ստանում տնօրինել մեկից ավելի իրավաբանական անձանց կանոնադրական կապիտալի քվեարկող փայաբաժնի կեսից ավելին,

- ֆիզիկական և (կամ) իրավաբանական անձինք իրավունք ունեն ինքնուրույն կամ իրենց ներկայացուցիչների միջոցով գումարային տնօրինել մեկ իրավաբանական անձի կանոնադրական կապիտալի քվեարկող փայաբաժնի կեսից ավելին, և միաժամանակ նույն անձինք, նրանց ամուսինները, ծնողները, երեխաները, եղբայրները, քույրերը կամ նույն իրավաբանական անձի կողմից առաջարկված անձինք կազմում են իրավաբանական անձի կառավարման մարմնի կազմի կեսից ավելին,

- ֆիզիկական անձինք ամուսիններ են, ծնողներ, երեխաներ կամ քույրեր»:

3 Սույն կետի 1-ին , 2-րդ և 3-րդ ենթակետերի դրույթները պարզաբանված են «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 2, 3 և 4 կետերի դրույթների վերաբերյալ» հրահանգում:

4 Սույն կետի 4-րդ և 5-րդ ենթակետերի դրույթները պարզաբանված են «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 6 և 7 կետերի դրույթների վերաբերյալ» հրահանգում:

5 Սույն ենթակետի դրույթները պարզաբանված են «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 15 հոդվածի 19 կետի դրույթների վերաբերյալ» հրահանգում:

6 Սույն ենթակետով նշված կարգը սահմանվել է ՀՀ կառավարության 15.05.2000 թ. «Միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների վարկային կամ շնորհային ծրագրերի նախապատրաստման միջոցների հաշվին ապրանքների մատակարարումն ու ծառայությունների մատուցումն ավելացված արժեքի հարկից ազատելու մասին» թիվ 228 որոշմամբ:

7 Սույն ենթակետով նշված ցանկը հաստատվել է ՀՀ կառավարության 2001 թ. հուլիսի 25-ի «Իրացման ժամանակ ավելացված արժեքի հարկից ազատվող թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի ցանկը հաստատելու մասին» թիվ 669 որոշմամբ:

8 Սույն ենթակետով նշված ապրանքախմբերն են.

Ծածկագիրը	Ապրանքախմբի անվանումը
7106	Արծաթ (ներառյալ՝ արծաթ՝ ոսկու և պլատինի գալվանական պատվածքով) չմշակված, կիսամշակված կամ փոշու տեսքով
7108	Ոսկի (ներառյալ՝ պլատինի գալվանական պատվածքով) չմշակված, կիսամշակված կամ փոշու տեսքով
7109	Մետաղներ ոչ թանկաժեք կամ արծաթ, երեսապատված (դրվագված) ոսկով, չմշակված կամ կիսամշակված
7110	Պլատին չմշակված կամ կիսամշակված կամ փոշու տեսքով
7113	Ոսկերչական իրեր և դրանց մասեր՝ թանկարժեք մետաղներից կամ մետաղներից երեսապատված (դրվագված) ոսկով
7115	Այլ ապրանքներ թանկարժեք մետաղներից կամ մետաղներից երեսապատված (դրվագված) ոսկով

9 Սույն ենթակետում նշված կարգը սահմանված է ՀՀ կառավարության 17.06.98 թ. «Օտարերկրյա քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց, օտարերկրյա իրավաբանական անձանց կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ձեռք բերված ապրանքների արտահանման ժամանակ ավելացված արժեքի հարկի գումարների վերադարձման կարգը հաստատելու մասին» թիվ 372 որոշմամբ (հաշվի է առնված դրանում կատարված փոփոխություններն ու լրացումները):

10 Այստեղ խոսքը գնում է այն ապրանքների ու ծառայությունների մասին, որոնք մատակարարվում կամ մատուցվում են պարբերաբար և գործարար շրջանառության սովորույթներին համապատասխան` դրանց դիմաց մատակարարի կողմից վճարման պահանջ ներկայացվում է որոշակի ժամանակահատվածում մատակարարված ապրանքների կամ մատուցված ծառայությունների համար (օրինակ` մատակարարված էլեկտրաէներգիայի, հեռախոսային, ինտերնետային ծառայությունների համար):

11 Նշված կարգը սահմանված է ՀՀ կառավարության 2001 թ. հուլիսի 31-ի «Ավելացված արժեքի հարկի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների գծով այլ հարկային պարտավորությունների հաշվին հաշվանցման կամ վերադարձման ենթակա ավելացված արժեքի հարկի գումարների մեծությունը որոշելու և դրանք հիմնավորող տեղեկանքը տալու կարգը հաստատելու մասին» թիվ 692 որոշմամբ:

12 Տես նախորդ (թիվ 11) ծանոթագրությունը:

13 Հարկային մարմիններին տեղեկությունները ներկայացվում են ՀՀ պետական եկամուտների նախարարի 2001թ. հունիսի 7-ի թիվ 02/787 հրամանով հաստատված` «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքի 20 հոդվածին համապատասխան հարկ վճարող անձանց կողմից հարկային մարմիններին տեղեկությունների տրամադրման» կարգին համապատասխան:

14 Նշված չափը սահմանվել է ՀՀ կառավարության 2001 թվականի մայիսի 30-ի «Հարկային մարմիններ տեղեկություններ ներկայացնելու նպատակով՝ հարկ վճարողների հարկային հաշիվներում ցույց տրված հարկվող շրջանառության չափը սահմանելու մասին» թիվ 481 որոշմամբ:

15 Գրանցված է ՀՀ արդարադատության նախարարությունում. Պետական գրանցման թիվ 12402031, 14.02.2002 թ.