ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

ՖԻՆԱՆՍՆԵՐԻ ԵՎ ԷԿՈՆՈՄԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

Հ Ր Ա Մ Ա Ն  N 529

 

22 դեկտեմբերի 1997 թ.

ք. Երևան

 

«ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՀԱՇՎԱՅԻՆ ՊԼԱՆԸ» ԵՎ «ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՀԱՇՎԱՅԻՆ ՊԼԱՆԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ՀՐԱՀԱՆԳԸ» ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

 

Հրամայում եմ

 

1. Հաստատել «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը»:

2. Հաստատել «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանի կիրառման հրահանգը»:

3. 1998 թ. հունվարի 1-ից ուժը կորցրած ճանաչել 1993 թ. փետրվարի 22-ի ՀՀ ֆինանսների նախարարության կոլեգիայի կողմից հաստատված.

ա) «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը»,

բ) «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանի կիրառման հրահանգը»:

4. «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանը» և «Կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանի կիրառման հրահանգը» կիրառել 1998 թ. հունվարի 1-ից:

 

Ա. Դարբինյան

 

Հաստատված է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի կողմից 1997 թ. 22.12 թիվ 529 հրամանով

 

ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՀԱՇՎԱՅԻՆ ՊԼԱՆ

 

Սույն հաշվային պլանը մշակվել է ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1996թ. մայիսի 2-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվապահական հաշվառման և հաշվետվության մասին կանոնադրությունը հաստատելու մասին» թիվ 147 որոշման 2-րդ կետի:

Սույն հաշվային պլանը պետք է կիրառվի Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանված կարգով պետական գրանցում ստացած ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների, ինչպես նաև օտարերկրյա կազմակերպությունների մասնաճյուղերի ու ներկայացուցչությունների (այսուհետև` կազմակերպություններ) վրա (բացի բանկերից, բյուջետային հիմնարկներից և այն կազմակերպություններից, որոնց համար Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված են այլ հաշվային պլաններ), որոնք հաշվառումը վարում են կրկնակի գրանցման եղանակով:

Հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանն իրենից ներկայացնում է հաշվապահական հաշվառման մեջ տնտեսական գործունեության փաստերի խմբավորման և գրանցումների սխեմա (ֆինանսական, տնտեսական գործառնություններ և այլն): Նրանում բերված են սինթետիկ հաշիվների (առաջին կարգի հաշիվներ) և ենթահաշիվների (երկրորդ կարգի հաշիվներ) անվանումները և ծածկագրերը:

Յուրահատուկ գործառնությունների հաշվառման համար կազմակերպությունները կարող են անհրաժեշտության դեպքում ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության համաձայնությամբ, հաշվային պլանում մտցնել լրացուցիչ սինթետիկ հաշիվներ` օգտագործելով հաշիվների ազատ ծածկագրերը:

Հաշվային պլանում նախատեսված ենթահաշիվներն օգտագործվում են, ելնելով վերլուծության, վերահսկողության և հաշվետվության պահանջներից: Կազմակերպությունները, ելնելով իրենց գործունեության բնույթից, կարող են բացել լրացուցիչ ենթահաշիվներ:

 

ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՀԱՇՎԱՅԻՆ ՊԼԱՆ

Հաշվի անվանումը	Հաշվի համարը	Ենթահաշվի համարը և անվանումը
1	2	3
1. ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ԵՎ ԱՅԼ ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ
Հիմնական միջոցներ	01
Հիմնական միջոցների մաշվածություն	02	1. Սեփական հիմնական միջոցների մաշվածություն
		2. Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածություն
Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ	03
Ոչ նյութական ակտիվներ	04
Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա	05
Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ	06	1. Բաժնետոմսեր և բաժնեմասեր
		2. Պարտատոմսեր
		3. Տրամադրված փոխառություններ
Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ	07	1. Տեղակայման ենթակա հայրենական արտադրության սարքավորումներ
		2. Տեղակայման ենթակա արտասահմանյան արտադրության սարքավորումներ
Կապիտալ ներդրումներ	08	1. Հողամասերի ձեռք բերում
		2. Բնօգտագործման օբյեկտների ձեռք բերում
		3. Հիմնական միջոցների օբյեկտների շինարարություն
		4. Հիմնական միջոցների առանձին օբյեկտների ձեռք բերում
		5. Ոչ նյութական ակտիվների ձեռք բերում
		6. Մատղաշ անասունների փոխադրում հիմնական հոտ
		7. Բանող և մթերատու անասունների ձեռք բերում
		8. Անհատույց ստացված հիմնական միջոցների տեղափոխում
Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից	09
2. ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՊԱՇԱՐՆԵՐ
Նյութեր	10	1. Հումք և նյութեր
		2. Գնովի կիսապատրաստուքներ, համալրող կոնստրուկցիաներ և դետալներ
		3. Վառելիք
		4. Տարա և տարանյութեր
		5. Պահեստամասեր
		6.Այլ նյութեր
		7. Դրսում վերամշակման հանձնված նյութեր
		8. Շինարարական նյութեր
Աճեցվող և բտվող կենդանիներ	11
Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ	12	1. Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ պահեստում
		2. Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ շահագործման մեջ
		3. Ժամանակավոր (ոչ տիտղոսային) կառույցներ
Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն	13
Նյութական արժեքների վերագնահատում	14
Նյութերի մթերում և ձեռքբերում	15
Շեղումներ նյութերի արժեքից	16	1. Շեղումներ նյութերի արժեքից
		2. Շեղումներ փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների արժեքից
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	17
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	18
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	19
3. ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ
Հիմնական արտադրություն	20
Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ	21
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	22
Օժանդակ արտադրություն	23
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	24
Ընդհանուր արտադրական ծախսեր	25
Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր	26
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	27
Խոտան արտադրության մեջ	28
Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ	29
Ոչ կապիտալ աշխատանքներ	30	1. Ժամանակավոր տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում
		2. Ժամանակավոր ոչ տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում
		3. Այլ ոչ կապիտալ աշխատանքներ
Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր	31
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	32
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	33
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	34
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	35
Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր	36
Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում	37
	38
	39
4. ՊԱՏՐԱՍՏԻ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ, ԱՊՐԱՆՔՆԵՐ ԵՎ ԻՐԱՑՈՒՄ
Պատրաստի արտադրանք	40
Ապրանքներ	41	1. Ապրանքներ պահեստում
		2. Ապրանքներ մանրածախ առևտրում
		3. Տարաներ` ապրանքներով և դատարկ
		4. Համալրող ապրանքներ
		5. Վարձույթի առարկաներ
Առևտրային հավելագին	42	1. Առևտրային հավելագին (զեղչ, հավելում)
		2. Մատակարարների զեղչը՝ տրանսպորտային լրացուցիչ ծախսերի հատուցման համար
Կոմերցիոն ծախսեր	43
Շրջանառության ծախսեր	44	1. Ապրանքների գնման, մինչև կազմակերպություն հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված ծախսեր
		2. Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր
		3. Իրացման (կոմերցիոն ծախսեր)
Առաքված ապրանքներ	45
Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում	46
Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում	47	1. Հիմնական միջոցների իրացում և այլ օտարում
		2. Ոչ նյութական ակտիվների իրացում և այլ օտարում
		3. Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացում
Այլ ակտիվների իրացում	48
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	49
5.  ԴՐԱՄԱԿԱՆ  ՄԻՋՈՑՆԵՐ
Դրամարկղ	50	1. Կազմակերպության դրամարկղ
		2. Գործառնական դրամարկղ
Հաշվարկային հաշիվ	51
Արտարժութային հաշիվ	52	1. Արտարժութային հաշիվներ երկրի ներսում
		2. Արտարժութային հաշիվներ արտերկրում
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	53
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	54
Հատուկ հաշիվներ բանկերում	55	1. Ակրեդիտիվներ
		2. Չեկային գրքույկներ
Դրամական փաստաթղթեր	56
Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին	57
Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ	58	1. Պարտատոմսեր և այլ արժեթղթեր
		2. Ավանդներ
		3. Տրամադրված փոխառություններ
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	59
6. ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ
Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ	60
Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով	61
Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ	62
Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների	63
Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով	64
Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով	65
Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով	66	1. Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ
		2. Բյուջեից փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ
		3. Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված շահութահարկ
Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով	67
Հաշվարկներ բյուջեի հետ	68
Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով	69	1. Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության գծով
		2. Հաշվարկներ կենսաթոշակային և զբաղվածության հիմնադրամի գծով
		3. Հաշվարկներ բժշկական ապահովագրության գծով
Հաշվարկներ անձնակազմի հետ`	70
եկամուտների վճարման գծով Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ	71
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	72
Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով	73	1. Հաշվարկներ ապառիկ վաճառված ապրանքների գծով
		2. Հաշվարկներ տրամադրված փոխառությունների գծով
		3. Հաշվարկներ նյութական վնասի հատուցման գծով
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	74
Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ	75	1. Հաշվարկներ կանոնադրական (բաժնեգումարի) կապիտալում ներդրումների գծով
		2. Հաշվարկներ եկամուտների վճարման գծով
Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ	76
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	77
Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ	78
Ներտնտեսական հաշվարկներ	79	1. Հաշվարկներ հատկացված գույքի գծով
		2. Հաշվարկներ ընթացիկ գործառնությունների գծով
7. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐ ԵՎ ՇԱՀՈՒՅԹԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ
Շահույթ և վնաս	80	1. Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացումից ստացված շահույթ և վնաս
		2. Գործառնական այլ գործունեությունից (դեպքերից) շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)
		3. Ինվեստիցիոն գործունեությունից շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)
		4. Ֆինանսական գործունեությունից եկամուտ և ծախս
		5. Արտակարգ եկամուտ և ծախս (կորուստ)
		6. Նախորդ տարիների վնաս
Շահույթի օգտագործում	81	1. Բյուջե վճարման ենթակա շահութահարկ
		2. Շահույթի օգտագործում այլ նպատակներով
Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ	82
Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ	83	1. Գալիք ժամանակաշրջանների հաշվին ստացված եկամուտներ
		2. Նախորդ տարիների պակասորդների գծով պարտքերի սպասվելիք մուտքեր
		3. Մեղավոր անձանցից գանձման ենթակա գումարների և արժեքների պակասորդների հաշվեկշռային արժեքի միջև եղած տարբերություն
Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ	84
8. ԿԱՊԻՏԱԼ ԵՎ ՊԱՀՈՒՍՏՆԵՐ
Կանոնադրական կապիտալ	85
Պահուստային կապիտալ	86
Լրացուցիչ կապիտալ	87	1. Վերագնահատման արդյունքում առաջացած հիմնական միջոցի արժեքի աճ
		2. էմիսիոն եկամուտ
		3. Շնորհներ
Չբաշխված շահույթ	88	1. Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթի ազատ մնացորդ
		2. Նախորդ տարիների չբաշխված շահույթի ազատ մնացորդ
		3. Կուտակման հիմնադրամ
		4. Սոցիալական ոլորտի հիմնադրամ
		5. Սպառման հիմնադրամ
Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ	89
9. ՎԱՐԿԵՐ ԵՎ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄ
Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր	90
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	91
Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր	92
Բանկերի վարկեր աշխատողների համար	93
Կարճաժամկետ փոխառություններ	94
Երկարաժամկետ փոխառություններ	95
Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր	96
Վարձակալական պարտավորություններ	97
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	98
●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●  ●	99
ԱՐՏԱՀԱՇՎԵԿՇՌԱՅԻՆ ՀԱՇԻՎՆԵՐ
Վարձակալված հիմնական միջոցներ	001
Պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքներ	002
Վերամշակման ընդունված նյութեր	003
Հանձնուրդի (կոմիսիայի) ընդունված ապրանքներ	004
Տեղակայման ընդունված սարքավորումներ	005
Խիստ հաշվառման բլանկներ	006
Դուրս գրված անհուսալի դեբիտորական պարտքեր	007
Պարտավորությունների և ստացված վճարումների ապահովում	008
Ստանձնած պարտավորությունների և վճարումների ապահովում	009
Սեփականաշնորհման սերտիֆիկատներ	010
Դուրս գրված անհուսալի կրեդիտորական պարտքեր	011

Հաստատված է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարի կողմից 1997թ. 22.12 թիվ 529 հրամանով

 

Հ Ր Ա Հ Ա Ն Գ

 

ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ՀԱՇՎԱՅԻՆ ՊԼԱՆԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ

 

Սույն հրահանգը մշակվել է ի կատարումն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1996թ. մայիսի 2-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվապահական հաշվառման և հաշվետվության մասին կանոնադրությունը հաստատելու մասին» թիվ 147 որոշման 2-րդ կետի:

Սույն հրահանգը սահմանում է կազմակերպությունների ֆինանսատնտեսական գործունեության հաշվապահական հաշվառման հաշվային պլանի կիրառման և հաշվապահական հաշվառման հաշիվներում տնտեսական գործունեության նույնատիպ փաստերի արտացոլման (ֆինանսական, տնտեսական գործառնություններ և այլն) միասնական մոտեցումները: Այն հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվապահական հաշվառման իրավական կարգավորման տարրերից մեկը և պետք է կիրառվի հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող այլ իրավական ակտերի հետ համատեղ:

Սույն հրահանգը կարգավորում է հաշվապահական հաշվառման վարման հիմնական մեթոդաբանական սկզբունքների հետ կապված հարցերը: Նրանում բերված են սինթետիկ հաշիվների և դրանց կից բացված ենթահաշիվների հակիրճ բնութագրերը, բացահայտված են վերջիններիս կառուցվածքը և նշանակությունը, դրանց հիման վրա ընդհանրացվող փաստերի տնտեսական բովանդակությունը, առավել տարածված գործառնությունների հաշվառման կարգը: Հաշվապահական հաշվառման հաշիվների նկարագիրն ըստ բաժինների տրված է հաշվային պլանով նախատեսված հաջորդականությամբ:

Հրահանգում յուրաքանչյուր սինթետիկ հաշվի բնութագրից հետո տրված է տվյալ հաշվի այլ հաշիվների հետ թղթակցությունների տիպային սխեման: Այն դեպքում, երբ առաջանում են տնտեսական գործունեության այնպիսի փաստեր, որոնց գծով տիպային սխեմայում թղթակցություններ նախատեսված չեն, կազմակերպությունը կարող է դրանք լրացնել` հետևելով սույն հրահանգով սահմանված հաշվապահական հաշվառման վարման հիմնական մեթոդաբանական սկզբունքներին:

Վերլուծական հաշվառման վարման կարգը սահմանվում է կազմակերպության կողմից` ելնելով սույն հրահանգի դրույթներից և հաշվառման առանձին բաժինների գծով իրավական ակտերից (հիմնական միջոցների հաշվառում, արտադրական պաշարների հաշվառում և այլն):

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  I

 

ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ԵՎ ԱՅԼ ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են կազմակերպությանը պատկանող այն միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, որոնք սահմանված կարգի համաձայն վերաբերում են հիմնական միջոցներին, ոչ նյութական ակտիվներին, երկարաժամկետ բնույթի այլ ակտիվներում կազմակերպության ներդրումներին (այսուհետև` երկարաժամկետ ներդրումներ):

 

ՀԱՇԻՎ 01 «ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ»

 

 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշիվը նախատեսված է սեփականության իրավունքով կազմակերպությանը պատկանող, շահագործման մեջ կամ պահեստում գտնվող, կոնսերվացված կամ վարձակալության տրված (բացի երկարաժամկետ վարձակալությունից) հիմնական միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Հիմնական միջոցների կազմին օբյեկտների վերագրման կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվում հաշվառվում են նաև`

- կազմակերպության սեփականությունը հանդիսացող հողամասերը, ջրային և անտառային հանդավարները, հանածո հանքավայրերը,

- կազմակերպությանն օգտագործման համար հանձնված հողամասերի, անտառային և ջրային հանդավարների, ընդերքի վրա գույքային բնույթի կապիտալ ներդրումները: Կազմակերպությանն օգտագործման համար հանձնված հողամասերը, ջրային և անտառային հանդավարները, հանածո հանքավայրերը հիմնական միջոցների կազմում չեն հաշվառվում:

- վարձակալված հիմնական միջոցների վրա կատարված ավարտուն կապիտալ ներդրումները: Ընդ որում վարձակալված հիմնական միջոցները (բացի երկարաժամկետ վարձակալվածներից) վարձակալի կողմից հաշվառվում են 001 «Վարձակալված հիմնական միջոցներ» արտահաշվեկշռային հաշվում:

Հիմնական միջոցները 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվում հաշվառման են ընդունվում սկզբնական գնահատմամբ, որն օբյեկտների համար որոշվում է.

- կազմակերպության կանոնադրական կապիտալին հիմնադիրների կողմից իրենց ավանդների դիմաց ներդրվածները` ըստ կողմերի պայմանավորվածության,

- տվյալ կազմակերպությունում պատրաստված (կառուցված), ինչպես նաև այլ կազմակերպություններից և անձանցից վճարով ձեռք բերվածները` ելնելով դրանց պատրաստման (կառուցման) կամ ձեռքբերման վրա փաստացի կատարված ծախսերից, ներառյալ տեղափոխման, տեղակայման ծախսերը,

- այլ կազմակերպություններից կամ անձանցից անհատույց ստացվածները, ինչպես նաև կառավարման մարմինների կողմից որպես սուբսիդիա ստացվածները` ընդունման-հանձնման փաստաթղթերի տվյալներով կամ փորձաքննության եղանակով որոշված արժեքով:

Հիմնական միջոցների մաշվածությունը հաշվառվում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվով:

Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալին հիմնադիրների կողմից իրենց ավանդների դիմաց ներդրված հիմնական միջոցների մուտքագրումն արտացոլվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի դեբետում և 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտում:

Տվյալ կազմակերպությունում պատրաստված, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններից և անձանցից վճարով ձեռք բերված հիմնական միջոցների մուտքագրումն արտացոլվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի հետ:

Այլ կազմակերպություններից կամ անձանցից անհատույց ստացված, ինչպես նաև կառավարման մարմինների կողմից որպես սուբսիդիա ստացված հիմնական միջոցների մուտքագրումն արտացոլվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ, եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան նախատեսված չէ:

Հիմնական միջոցների օտարման ժամանակ (վաճառք, դուրսգրում, անհատույց հանձնում, ներդրում և այլն) նրանց սկզբնական արժեքը դուրս է գրվում 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվից և դեբետագրվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվին:

Կազմակերպությունների առանձնացված ստորաբաժանումների հետ հիմնական միջոցների գծով հաշվարկները կատարվում են 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշվով:

01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ հիմնական միջոցների տեսակների և գույքային օբյեկտների: Ընդ որում, վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և արտերկրում հիմնական միջոցների առկայության ու շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ստացումը:

01 «Հիմնական միջոցներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
01 «Հիմնական միջոցներ» 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»

 

ՀԱՇԻՎ 02 «ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՄԱՇՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ»

 

02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշիվը նախատեսված է սեփականության իրավունքով կազմակերպությանը պատկանող, ինչպես նաև երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Հաշվառման մեջ արտացոլման ենթակա հիմնական միջոցների մաշվածությունը որոշվում է յուրաքանչյուր ամիս` ելնելով դրանց լրիվ վերականգնման համար օրենսդրությամբ սահմանված ամորտիզացիոն մասհանումների նորմաներից:

02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

02-1 «Սեփական հիմնական միջոցների մաշվածություն»

02-2 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածություն»

 

02-1 «Սեփական հիմնական միջոցների մաշվածություն» ենթահաշվում հաշվառվում է սեփականության իրավունքով կազմակերպությանը պատկանող հիմնական միջոցների մաշվածության շարժը, իսկ 02-2 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածություն» ենթահաշվում հաշվառվում է կազմակերպության կողմից երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածության շարժը:

Հիմնական միջոցների մաշվածության հաշվարկված գումարն արտացոլվում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների, կամ համապատասխան այլ հաշիվների հետ: Վարձատու կազմակերպությունները վարձակալության (բացառությամբ երկարաժամկետ) հանձնված հիմնական միջոցների մաշվածության հաշվարկված գումարն արտացոլում են 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվի կրեդիտում և 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետում: Լրիվ ամորտիզացված հիմնական միջոցներից մաշվածության գումար չի հաշվարկվում:

Սեփականության իրավունքով կազմակերպությանը պատկանող հիմնական միջոցների օտարման ժամանակ (վաճառք, դուրսգրում, անհատույց հանձնում, ներդրում և այլն) դրանց գծով հաշվարկված մաշվածության գումարը դուրս է գրվում 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվից և կրեդիտագրվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվին:

02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ հիմնական միջոցների տեսակների և առանձին գույքային օբյեկտների:

02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ»		02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 03 «ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ՎԱՐՁԱԿԱԼՎԱԾ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ»

 

03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության կողմից երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է վարձակալ կազմակերպությունների կողմից:

Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներին են վերաբերում այն օբյեկտները, որոնց սեփականության իրավունքի հետ կապված գրեթե բոլոր ռիսկերը և վարձահատուցումները վարձակալության պայմանագրի համաձայն փոխանցվում են վարձակալին: Ստորև բերվում են իրավիճակներ, որոնցից որևէ մեկի առկայության դեպքում վարձակալությունը դիտվում է որպես երկարաժամկետ.

- վարձակալված հիմնական միջոցի սեփականության իրավունքը վարձակալության ժամկետի վերջում փոխանցվում է վարձակալին,

- վարձակալության ժամկետը ներառում է հիմնական միջոցի օգտակար օգտագործման նորմատիվային ժամկետի 75 տոկոսից ավելին,

- վարձակալն իրավունք ունի վարձակալության ընթացքում գնել տվյալ հիմնական միջոցը:

Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցները հաշվառվում են 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվում` վարձակալի և վարձատուի միջև համաձայնեցված գնահատմամբ: Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածությունը հաշվառվում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվում:

Կազմակերպությունում երկարաժամկետ վարձակալության պայմանով ստացված հիմնական միջոցները մուտքագրվում են 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվի դեբետում և 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի կրեդիտում:

Երկարաժամկետ վարձակալության պայմանագրի հիման վրա հաշվարկված տոկոսների գումարը ձևակերպվում է 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի կրեդիտով` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի կամ համապատասխան այլ աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ: Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների օգտագործման դիմաց վարձատուին վճարված կամ վճարման ենթակա վարձավճարն արտացոլվում է 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի դեբետում և համապատասխանաբար դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման հաշիվների կրեդիտում:

Երբ վարձակալության պայմանագրի (կամ վարձակալի ու վարձատուի միջև լրացուցիչ համաձայնագրի) պայմաններով վարձակալված հիմնական միջոցները դառնում են վարձակալի սեփականությունը, հաշվառման մեջ դեբետագրվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշիվը և կրեդիտագրվում 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշիվը: Միաժամանակ այդ օբյեկտի մաշվածության գումարը, որը հաշվառվում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվում, 02-2 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների մաշվածություն» ենթահաշվից տեղափոխվում է 02-1 «Սեփական հիմնական միջոցների մաշվածություն» ենթահաշիվ:

Եթե վարձակալության պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո հիմնական միջոցը վերադարձվում է վարձատուին, ապա հաշվառման մեջ դեբետագրվում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշիվը և կրեդիտագրվում 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշիվը: Եթե վարձակալված հիմնական միջոցը վերադարձվում է վարձատուին մինչև պայմանագրով նախատեսված ժամկետի լրանալը, ապա հաշվառման մեջ կրեդիտագրվում է 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշիվը և դեբետագրվում 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշիվը (հաշվարկված մաշվածության գումարով) և 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշիվը (օբյեկտի չօգտագործված ժամանակաշրջանի համար վարձավճարի գումարի չափով):

03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ հիմնական միջոցների տեսակների և առանձին գույքային օբյեկտների:

03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 04 «ՈՉ ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐ»

 

04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպությանը սեփականության իրավունքով պատկանող ոչ նյութական ակտիվների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Օբյեկտները ոչ նյութական ակտիվների կազմի մեջ դասելու կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

Ոչ նյութական ակտիվները 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվում հաշվառվում են սկզբնական գնահատմամբ, որն օբյեկտների համար որոշվում է`

- կազմակերպության կանոնադրական կապիտալին հիմնադիրների կողմից իրենց ավանդների դիմաց ներդրվածները` ըստ կողմերի պայմանավորվածության,

- այլ կազմակերպություններից և անձանցից անհատույց ստացվածները, ինչպես նաև կառավարման մարմինների կողմից որպես սուբսիդիա ստացվածները` ընդունման-հանձնման փաստաթղթերի տվյալներով կամ փորձաքննության եղանակով որոշված արժեքով:

- այլ կազմակերպություններից և անձանցից վճարով ձեռք բերվածները` ելնելով դրանց ձեռքբերման վրա փաստացի կատարված ծախսերից:

Ոչ նյութական ակտիվները նպատակային օգտագործման պիտանիության աստիճանի հասցնելու համար կատարված ծախսերը ներառվում են տվյալ ոչ նյութական ակտիվի արժեքի մեջ:

Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիան հաշվառվում է 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշվում:

Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալին հիմնադիրների կողմից իրենց ավանդների դիմաց ներդրված ոչ նյութական ակտիվների մուտքագրումն արտացոլվում է 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվի դեբետում և 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտում:

Այլ կազմակերպություններից և անձանցից վճարով ձեռք բերված ոչ նյութական ակտիվների մուտքագրումն արտացոլվում է 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի հետ:

Այլ կազմակերպություններից և անձանցից անհատույց ստացված, ինչպես նաև կառավարման մարմինների կողմից որպես սուբսիդիա ստացված ոչ նյութական ակտիվների մուտքագրումն արտացոլվում է 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվի դեբետում` 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի թղթակցությամբ, եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան նախատեսված չէ:

Բաց բաժնետիրական ընկերության, ինչպես նաև մրցույթի ձևով կազմակերպության սեփականաշնորհման ժամանակ վաճառքի գնի և մեկնարկային գնի դրական տարբերության չափով 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվի դեբետը թղթակցում է 85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի կրեդիտի հետ:

Ոչ նյութական ակտիվների օտարման ժամանակ (վաճառք, դուրսգրում, անհատույց հանձնում, ներդրում և այլն) նրանց սկզբնական արժեքը դուրս է գրվում 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվից և դեբետագրվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվին:

Կազմակերպությունների առանձնացված ստորաբաժանումների հետ ոչ նյութական ակտիվների գծով հաշվարկները կատարվում են 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշվով:

Ոչ նյութական ակտիվների իրացումից ստացված հասույթն արտացոլվում է 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով դրամական միջոցների և հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ:

04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ոչ նյութական ակտիվների տեսակների և առանձին օբյեկտների:

04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
08 «Կապիտալ ներդրումներ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 85 «Կանոնադրական կապիտալ»		47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 05 «ՈՉ ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ԱՄՈՐՏԻԶԱՑԻԱ»

 

05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշիվը նախատեսված է սեփականության իրավունքով կազմակերպությանը պատկանող ոչ նյութական ակտիվների օբյեկտների գծով կուտակված ամորտիզացիոն հատկացումների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիայի մեծությունը հաշվարկվում է յուրաքանչյուր ամիս` ըստ նորմաների, ելնելով դրանց սկզբնական արժեքից և օգտակար օգտագործման ժամկետից (բայց ոչ ավելի, քան կազմակերպության գործունեության ժամկետն է): Եթե տվյալ ոչ նյութական ակտիվների համար հնարավոր չէ որոշել օգտակար օգտագործման ժամկետը, ապա դրանց ամորտիզացիայի նորմաները սահմանվում են 10 տարվա հաշվարկով (բայց կազմակերպության գործունեության ժամկետից ոչ ավելի):

Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիայի հաշվարկված գումարը ձևակերպվում է արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների դեբետով և 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշվի կրեդիտով:

Ոչ նյութական ակտիվների ըստ առանձին օբյեկտների ամորտիզացիայի հաշվարկը կատարվում է նրանց օգտակար օգտագործման ժամկետի ընթացքում:

Ոչ նյութական ակտիվների օտարման ժամանակ (վաճառք, դուրսգրում, անհատույց հանձնում, ներդրում և այլն) դրանց գծով հաշվարկված ամորտիզացիայի գումարը դուրս է գրվում 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշվից և կրեդիտագրվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվին:

05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ոչ նյութական ակտիվների տեսակների և առանձին օբյեկտների:

05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 06 «ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ»

 

06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշիվը նախատեսված է արժեթղթերում (բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր, մուրհակներ, ավանդային սերտիֆիկատներ և այլն), այլ կազմակերպությունների (այդ թվում նաև դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների) կանոնադրական կապիտալում (բաժնեմասերում), ժամկետային դեպոզիտներում, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններին տրամադրված փոխառություններում երկարաժամկետ ներդրումների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Ընդ որում, տոկոսաբեր պարտատոմսերում և նմանատիպ այլ արժեթղթերում ներդրումները, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններին տրամադրված փոխառությունները 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում արտացոլվում են այն դեպքում, երբ դրանց մարման սահմանված ժամկետը գերազանցում է մեկ տարին: Արժեթղթերում կատարված ներդրումները, որոնց մարման (հետգնման) ժամկետը չի սահմանվել (օրինակ բաժնետոմսեր), 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում հաշվառվում են այն դեպքում, երբ այդ ներդրումներն իրականացվել են մեկ տարուց ավելի ժամկետով եկամուտներ ստանալու նպատակով:

Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումները 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում մուտքագրվում են ձեռքբերման արժեքով:

06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

06-1 «Բաժնետոմսեր և բաժնեմասեր»

06-2 «Պարտատոմսեր»

06-3 «Տրամադրված փոխառություններ»

 

06-1 «Բաժնետոմսեր և բաժնեմասեր» ենթահաշվում հաշվառվում են բաժնետիրական ընկերությունների բաժնետոմսերի, այլ կազմակերպությունների (այդ թվում դուստր (կախյալ)) կանոնադրական կապիտալներում երկարաժամկետ ներդրումների առկայությունը և շարժը:

06-2 «Պարտատոմսեր» ենթահաշվում հաշվառվում են փոխառությունների տոկոսաբեր պարտատոմսերում և նմանատիպ այլ արժեթղթերում կատարվող երկարաժամկետ ներդրումների առկայությունը և շարժը:

Կազմակերպության կողմից իրականացվող երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներն արտացոլվում են 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում և դրանց դիմաց ներդրված (վճարված) դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների, ինչպես նաև այլ ակտիվների իրացման հաշիվների կրեդիտում: Կազմակերպության կողմից դրամական միջոցներով այլ կազմակերպությունների արժեթղթերի ձեռքբերումը ձևակերպվում է 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում և 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» և դրամական միջոցների հաշվառման այլ հաշիվների կրեդիտում: Եթե արժեթղթերի դիմաց վճարումը կատարվում է տվյալ կազմակերպությանը որպես սեփականություն կամ օգտագործման համար այլ ակտիվներ տրամադրելու ձևով, ապա 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետը թղթակցում է համապատասխանաբար 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» և 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվների կրեդիտի հետ` արժեթղթերի ձեռք բերման (պայմանագրով նախատեսված գնահատմամբ) արժեքով: Ընդ որում, ներդրվող ակտիվի հաշվեկշռային արժեքն արտացոլվում է 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» և 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվների դեբետում` ակտիվների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ (01 «Հիմնական միջոցներ», 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ», 10 «Նյութեր», 40 «Պատրաստի արտադրանք», 41 «Ապրանքներ» և այլն): Հիմնական միջոցների մաշվածության և ոչ նյութական ակտիվների գծով հաշվարկված ամորտիզացիայի գումարը դուրս է գրվում համապատասխանաբար 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» և 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» հաշիվների դեբետից և գրանցվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտում:

Թույլատրվում է մարման ժամկետ ունեցող արժեթղթերի ձեռքբերման արժեքի և անվանական արժեքի միջև եղած տարբերությունը դրանց շրջանառության ժամկետի ընթացքում հավասարաչափ (ամիս, եռամսյակ) հաշվեգրել կազմակերպության ֆինանսական արդյունքներին: Այն դեպքում, երբ ձեռք բերման արժեքը բարձր է անվանական արժեքից, հաշվեգրվող գումարի չափով 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետի հետ: Երբ ձեռք բերման արժեքը ցածր է անվանական արժեքից, ապա հաշվեգրվող գումարի չափով 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետը թղթակցում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտի հետ:

Հաշվետու տարվա վերջին ֆոնդային բորսայում գնանշվող բաժնետոմսերի շուկայական (գնանշված) գնի և հաշվեկշռային արժեքի բացասական տարբերության չափով կրեդիտագրվում է 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշիվը և դեբետագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը:

06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում հաշվառվող արժեթղթերի մարման (հետգնման) կամ վաճառքի գործառնություններն արտացոլվում են 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի դեբետում և 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի կրեդիտում:

06-3 «Տրամադրված փոխառություններ» ենթահաշվում հաշվառվում է այլ կազմակերպություններին տրամադրված երկարաժամկետ դրամական և այլ փոխառությունների շարժը: Այլ կազմակերպություններին տրամադրված և մուրհակներով ապահովված երկարաժամկետ փոխառություններն այդ ենթահաշվում հաշվառվում են առանձին:

Տրամադրված փոխառություններն արտացոլվում են 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման կամ համապատասխան այլ հաշիվների կրեդիտի հետ: Փոխառությունների վերադարձն արտացոլվում է դրամական միջոցների հաշվառման կամ համապատասխան այլ հաշիվների դեբետում և 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի կրեդիտում: 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների տեսակների և այն օբյեկտների, որոնց վերաբերում են այդ ներդրումները (արժեթղթեր վաճառող կազմակերպություններ): Ընդ որում, վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և նրա սահմաններից դուրս գտնվող օբյեկտներում երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների վերաբերյալ տեղեկատվության ստացումը:

06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 07 «ՏԵՂԱԿԱՅՄԱՆ ԵՆԹԱԿԱ ՍԱՐՔԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐ»

 

07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշիվը նախատեսված է կառուցվող (վերակառուցվող) օբյեկտներում տեղակայման համար մոնտաժման ենթակա տեխնոլոգիական, էներգետիկ և արտադրական սարքավորումների (այդ թվում նաև արհեստանոցների, փորձարարական կայանների և լաբորատորիաների սարքավորումների) առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է կառուցող կազմակերպությունների կողմից:

Մոնտաժման ենթակա սարքավորումներին են վերաբերում այն սարքավորումները, ինչպես նաև այդ սարքավորումների պահեստամասերի կոմպլեկտները, որոնք կարող են շահագործման հանձնվել միայն դրանց մասերը հավաքելուց և շենքերի ու կառույցների հիմքերին, հատակին, միջհարկային ծածկերին և այլ կրող կոնստրուկցիաներին ամրացնելուց հետո: Նշված սարքավորումների կազմի մեջ են մտնում նաև հսկիչ-չափիչ ապարատները կամ այն սարքերը, որոնք նախատեսված են տեղակայվող սարքավորումների կազմում մոնտաժման համար:

07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվում չեն հաշվառվում մոնտաժում չպահանջող սարքավորումները` տրանսպորտային միջոցները, հաստոցները, շինարարական մեխանիզմները, գյուղատնտեսական մեքենաները, արտադրական գործիքները, չափիչ և այլ սարքերը, արտադրական գույքը և այլն: Մոնտաժում չպահանջող սարքավորումների ձեռք բերման ծախսերն անմիջականորեն արտացոլվում են 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվում:

07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

07-1 «Տեղակայման ենթակա հայրենական արտադրության սարքավորումներ»

07-2 «Տեղակայման ենթակա արտասահմանյան արտադրության սարքավորումներ»

 

Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալին հիմնադիրների կողմից իրենց ավանդների հաշվին ներդրված սարքավորումների մուտքագրումն արտացոլվում է 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվի դեբետում և 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտում` ըստ կողմերի պայմանավորվածության գնահատված արժեքով:

Այլ կազմակերպություններից և անձանցից վճարով ձեռք բերված սարքավորումները գրանցվում են 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կամ հաշվարկների հաշվառման այլ հաշիվների հետ` դրանց ձեռքբերման սկզբնական արժեքով, որը բաղկացած է ձեռքբերման գնից, ստացման և մինչև կազմակերպության պահեստ տեղափոխման հետ կապված ծախսերից:

Այլ կազմակերպություններից կամ անձանցից անհատույց ստացված, ինչպես նաև կառավարման մարմինների կողմից որպես սուբսիդիա ստացված տեղակայման ենթակա սարքավորումների մուտքագրումն արտացոլվում է 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ (եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան նախատեսված չէ)` ընդունման-հանձնման փաստաթղթերի տվյալներով կամ փորձաքննության եղանակով որոշված արժեքով:

Մոնտաժման հանձնված սարքավորումների արժեքը դուրս է գրվում 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվից և գրանցվում է 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի դեբետում: Ընդ որում, կառուցողից (պատվիրատուից) ընդունված տեղակայման ենթակա սարքավորումները կապալառուի կողմից արտացոլվում են արտահաշվեկշռային 005 «Տեղակայման ընդունված սարքավորումներ» հաշվում: Մոնտաժման հանձնված սարքավորման կամ նրա մասերի արժեքը կապալառուն հանում է արտահաշվեկշռային 005 «Տեղակայման ընդունված սարքավորումներ» հաշվից: Կառուցողը հաշվառումից չի հանում կապալառուին հանձնած այն սարքավորումների արժեքը, որոնց մոնտաժումը և տեղակայումը մշտական շահագործման տեղում փաստացի չի սկսվել:

07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ սարքավորումների և դրանց պահպանման տեղի:

07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
23 «Օժանդակ արտադրություն» 50 «Դրամարկղ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 08 «ԿԱՊԻՏԱԼ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ»

 

08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության կողմից հիմնական միջոցների և ոչ նյութական ակտիվների ստեղծմանը (ձեռք բերմանը), մթերատու և բանող անասունների (բացի թռչուններից, մուշտակամորթ գազաններից, մեղվաընտանիքներից, որոնք անկախ արժեքից համարվում են շրջանառու միջոցներ) հիմնական հոտի կազմավորմանն ուղղված ներդրումների, ինչպես նաև հողամասերի և բնօգտագործման օբյեկտների վրա կատարված ներդրումների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

08-1 «Հողամասերի ձեռք բերում»

08-2 «Բնօգտագործման օբյեկտների ձեռք բերում»

08-3 «Հիմնական միջոցների օբյեկտների շինարարություն»

08-4 «Հիմնական միջոցների առանձին օբյեկտների ձեռք բերում»

08-5 «Ոչ նյութական ակտիվների ձեռք բերում»

08-6 «Մատղաշ անասունների փոխադրում հիմնական հոտ»

08-7 «Բանող և մթերատու անասունների ձեռք բերում»

08-8 «Անհատույց ստացված հիմնական միջոցների տեղափոխում» և այլն:

 

08-1 «Հողամասերի ձեռք բերում» ենթահաշվում հաշվառվում են` որպես կազմակերպության սեփականություն, հողամասերի ձեռքբերման ծախսերը:

08-2 «Բնօգտագործման օբյեկտների ձեռք բերում» ենթահաշվում հաշվառվում են` որպես կազմակերպության սեփականություն, բնօգտագործման օբյեկտների ձեռքբերման ծախսերը:

08-3 «Հիմնական միջոցների օբյեկտների շինարարություն» ենթահաշվում հաշվառվում են շենքերի և կառույցների կառուցման, սարքավորումների մոնտաժման ծախսերը, մոնտաժման հանձնված սարքավորումների արժեքը և կապիտալ շինարարության տիտղոսացուցակներով, ֆինանսա-նախահաշվային հաշվարկներով և նախահաշիվներով նախատեսված այլ ծախսերը (անկախ այն հանգամանքից, թե ինչ եղանակով է կատարվում այդ շինարարությունը` կապալային, թե տնտեսվարական):

08-4 «Հիմնական միջոցների առանձին օբյեկտների ձեռք բերում» ենթահաշվում հաշվառվում են մեքենաների, սարքավորումների, գործիքների, գույքի և մոնտաժի կարիք չունեցող այլ հիմնական միջոցների ձեռքբերման ծախսերը:

08-5 «Ոչ նյութական ակտիվների ձեռք բերում» ենթահաշվում հաշվառվում են ոչ նյութական ակտիվների ձեռք բերման, այդ թվում նաև նպատակային օգտագործման պիտանիության աստիճանի հասցնելու համար կատարված ծախսերը, ինչպես նաև կազմակերպչական ծախսերը (կազմակերպության ստեղծման փուլում խորհրդատվական ծառայությունների, գովազդների, փաստաթղթերի պատրաստման, գրանցման և համանման այլ ծախսերը):

08-6 «Մատղաշ անասունների փոխադրում հիմնական հոտ» ենթահաշվում հաշվառվում են որպես մթերատու և բանող անասուն, հիմնական հոտ փոխադրվող մատղաշի աճեցման ծախսերը:

08-7 «Բանող և մթերատու անասունների ձեռք բերում» ենթահաշվում հաշվառվում է հիմնական հոտի համար ձեռքբերված մթերատու և բանող անասունների արժեքը, ներառյալ նրանց տեղափոխման ծախսերը:

08-8 «Անհատույց ստացված հիմնական միջոցների տեղափոխում» ենթահաշվում հաշվառվում են այլ կազմակերպություններից և անձանցից անհատույց ստացված հիմնական միջոցների տեղափոխման ծախսերը:

Հիմնական հոտ փոխադրվող մատղաշ անասունները գնահատվում են փաստացի ինքնարժեքով: Հիմնական հոտ փոխադրվող մթերատու և բանող անասունների բոլոր տեսակների մատղաշները տարվա ընթացքում դուրս են գրվում 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվից և դեբետագրվում 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվում` տարեսկզբին հաշվեկշռում հաշվառված արժեքով, ավելացնելով տարեսկզբից մինչև հիմնական հոտ կենդանիների փոխադրման պահն ընկած ժամանակահատվածի քաշաճի պլանային ինքնարժեքը: Միաժամանակ, մատղաշին հիմնական հոտ փոխադրելու ժամանակ, դեբետագրվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշիվը և կրեդիտագրվում 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշիվը: Տարեվերջին, հաշվետու արժեքորոշումը (կալկուլյացիա) կազմելուց հետո տարվա ընթացքում հիմնական հոտ տեղափոխված մատղաշի նշված արժեքի և փաստացի ինքնարժեքի տարբերությունը լրացուցիչ դուրս է գրվում կամ ճշտանցվում է (ստորնո) 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվից 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվին, միաժամանակ ճշտելով 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի անասունների գնահատման արժեքը:

Այլ կազմակերպություններից (անձանցից) ձեռք բերված մթերատու և բանող անասունների արժեքը մուտքագրվում է 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի դեբետում` ձեռքբերման սկզբնական արժեքով, ներառյալ տեղափոխման ծախսերը:

Հիմնական հոտի կազմավորման գործառնությունների ծախսերը դուրս են գրվում 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվից և դեբետագրվում 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվին:

08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի մնացորդն արտացոլում է շինարարության, հիմնական միջոցների վրա կատարված անավարտ կապիտալ ներդրումների մեծությունը, ինչպես նաև հիմնական հոտի կազմավորման անավարտ ծախսերի գումարը:

08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի կրեդիտով դուրս են գրվում կազմակերպության կատարած փաստացի ծախսերը, որոնք սահմանված կարգով մտցվում են հիմնական միջոցների սկզբնական արժեքի մեջ:

Շահագործման հանձնված, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններից կամ անձանցից վճարով ձեռք բերված հիմնական միջոցների օբյեկտների մուտքագրման ժամանակ դրանց արժեքը դուրս է գրվում 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվից և դեբետագրվում 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվին:

08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է շինարարության և հիմնական միջոցների հետ կապված կապիտալ ներդրումների գծով` ըստ յուրաքանչյուր կառուցվող և ձեռք բերվող հիմնական միջոցների օբյեկտի: Ընդ որում, վերլուծական հաշվառումը պետք է ապահովի ծախսերի մասին տեղեկատվության ստացումը` շինարարական, վերակառուցման, հորատման աշխատանքների, սարքավորումների, տեղակայման ենթակա սարքավորումների ձեռքբերման, ինչպես նաև կապիտալ ներդրումների նախահաշվով նախատեսված գործիքների և գույքի ձեռքբերման, նախագծահետախուզական աշխատանքների և կապիտալ ներդրումների այլ ծախսերի ուղղություններով: Հիմնական հոտի ձևավորման հետ կապված ծախսերի գծով` ըստ կենդանիների տեսակների (խոշոր եղջերավոր անասուններ, խոզեր, ոչխարներ և այլն):

08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»

 

ՀԱՇԻՎ 09 «ՍՊԱՍՎԵԼԻՔ ՄՈՒՏՔԵՐ ՎԱՐՁԱԿԱԼԱԿԱՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ»

 

09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշիվը նախատեսված է երկարաժամկետ վարձակալության պայմանով վարձակալներին տրամադրված հիմնական միջոցների դիմաց նրանց հետ հաշվարկների դրության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է վարձատու կազմակերպությունների կողմից:

Հիմնական միջոցների օբյեկտները երկարաժամկետ վարձակալության հանձնելիս վարձատուն դրանց արժեքը դուրս է գրում ընդհանուր կարգով (47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի միջոցով): Ընդ որում, վարձակալության հանձնված հիմնական միջոցների օբյեկտների արժեքը վարձատուի և վարձակալի միջև համաձայնեցված գնահատմամբ արտացոլվում է 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշվի դեբետում և 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտում: 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտային մնացորդը (վարձակալության հանձնված հիմնական միջոցների օբյեկտների վարձատուի և վարձակալի համաձայնեցված գնահատման արժեքի և դրանց հաշվեկշռային մնացորդային արժեքի տարբերությունը) դուրս է գրվում և գրանցվում 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվում:

Երկարաժամկետ վարձակալության պայմանագրի հիման վրա հաշվարկված տոկոսների գումարն արտացոլվում է 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ: Վարձակալության հանձնված հիմնական միջոցների օբյեկտների վարձատուի և վարձակալի համաձայնեցված գնահատման արժեքի և դրանց հաշվեկշռային մնացորդային արժեքի տարբերության համապատասխան մասը վարձակալության ժամկետի ընթացքում համամասնորեն դուրս է գրվում 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվից և կրեդիտագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին:

Ստացված կամ ստացման ենթակա վարձավճարի գումարի չափով կրեդիտագրվում է 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշիվը` թղթակցելով համապատասխանաբար դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ:

Կոնկրետ հիմնական միջոցի օբյեկտի վարձակալության ժամկետը լրանալու պահին 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» և 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշիվներում տվյալ օբյեկտի վերաբերյալ մնացորդներ չպետք է լինեն:

Եթե հիմնական միջոցի օբյեկտը, մինչև դրա վարձակալության ժամկետի լրանալը, դառնում է վարձակալի սեփականությունը, ապա հետգնման գինը` հանած վճարված վարձավճարը, հետգնման պահին արտացոլվում է վարձավճարի մուտքագրման արտացոլման վերը նշված կարգով:

Եթե հիմնական միջոցի օբյեկտը, մինչև դրա վարձակալության ժամկետի լրանալը, հետ է վերադարձվում վարձատուին, ապա 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշիվը դեբետագրվում է` թղթակցելով 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշվի կրեդիտի հետ (83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվի տվյալ օբյեկտի վերաբերյալ մնացորդի գումարի չափով): Միաժամանակ, հիմնական միջոցի մինչև վարձակալության հանձնելը վարձատուի մոտ հաշվառված հաշվեկշռային սկզբնական արժեքի չափով դեբետագրվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշիվը և կրեդիտագրվում 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշիվը, իսկ հիմնական միջոցի տվյալ պահի դրությամբ մաշվածության գումարի չափով դեբետագրվում է 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշիվը` թղթակցելով 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվի կրեդիտի հետ: Նշված ձևակերպումները կատարելուց հետո 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» և 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշիվներում տվյալ օբյեկտի վերաբերյալ մնացորդ չի մնում:

09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր վարձակալության հանձնված օբյեկտի և պայմանագրի:

09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 80 «Շահույթ և վնաս»		01 «Հիմնական միջոցներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  II

 

ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ՊԱՇԱՐՆԵՐ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են կազմակերպությանը պատկանող (այդ թվում ճանապարհին և վերամշակման մեջ գտնվող) աշխատանքի առարկաների, որոնք նախատեսված են մշակման, վերամշակման, արտադրության մեջ օգտագործման կամ տնտեսական կարիքների համար, աշխատանքի միջոցների, որոնք սահմանված կարգի համաձայն մտնում են շրջանառու միջոցների կազմի մեջ` որպես փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ, ինչպես նաև դրանց ձեռքբերման, մթերման և վերագնահատման հետ կապված գործառնությունների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Պատասխանատու պահպանման ընդունված նյութական արժեքները հաշվառվում են արտահաշվեկշռային 002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքներ» հաշվում: Կազմակերպության կողմից վերամշակման ընդունված, բայց չվճարված պատվիրատուի հումքը և նյութերը հաշվառվում են արտահաշվեկշռային 003 «Վերամշակման համար ընդունված նյութեր» հաշվում:

 

ՀԱՇԻՎ 10 «ՆՅՈՒԹԵՐ»

 

10 «Նյութեր» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպությանը պատկանող հումքի, նյութերի, վառելիքի, պահեստամասերի, տարայի և նմանատիպ այլ արժեքների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Նյութերը 10 «Նյութեր» հաշվում հաշվառվում են դրանց ձեռքբերման (սկզբնական) արժեքով կամ հաշվարկային գներով:

Նյութերի ձեռքբերման (սկզբնական) արժեքը գոյանում է ձեռք բերման գնից, ներկրման տուրքերից, ձեռք բերման հետ կապված չփոխհատուցվող հարկերից, կոմիսիոն վճարներից, ձեռք բերման հետ կապված այլ ծախսերից, այդ ապրանքները մինչև կազմակերպություն հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված ծախսերից:

Գյուղատնտեսական արտադրանք (ճակնդեղ, կաթ, բուրդ, բամբակ, կաշվե հումք, վուշ, անասուն, թռչուն և այլն) մթերող և վերամշակող կազմակերպություններում, ինչպես նաև նյութեր և շինվածքներ մթերող շինարարական կազմակերպություններում այդ արժեքների մթերման և տեղափոխման ծախսերը, մինչև դրանց ձեռքբերման սկզբնական արժեքի մեջ ներառելը, հաշվառվում են 44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշվում (կազմակերպության հատուկ մթերող ապարատի առկայության դեպքում):

Գյուղատնտեսական կազմակերպություններում ընթացիկ տարվա սեփական արտադրության արտադրանքը, որը հաշվառվում է 10 «Նյութեր» հաշվում, տարվա ընթացքում (մինչև տարեկան հաշվետու արժեքորոշման (կալկուլյացիայի) կազմումը) հաշվառվում է պլանային ինքնարժեքով: Տարեկան հաշվետու կալկուլյացիան կազմելուց հետո նյութերի պլանային ինքնարժեքը ճշտվում է` հավասարեցվելով փաստացի ինքնարժեքին:

Հաշվարկային գներով (պլանային ինքնարժեք, միջին գնման գներ և այլն) նյութերի հաշվառման ժամանակ նյութերի հաշվարկային գների և դրանց ձեռքբերման (մթերման) փաստացի ինքնարժեքի տարբերությունն արտացոլվում է 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվում:

10 «Նյութեր» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

10-1 «Հումք և նյութեր»

10-2 «Գնովի կիսապատրաստուքներ, համալրող կոնստրուկցիաներ և դետալներ»

10-3 «Վառելիք»

10-4 «Տարա և տարանյութեր»

10-5 «Պահեստամասեր»

10-6 «Այլ նյութեր»

10-7 «Դրսում վերամշակման հանձնված նյութեր»

10-8 «Շինարարական նյութեր» և այլն:

 

10-1 «Հումք և նյութեր» ենթահաշվում արտացոլվում են հումքի և նյութերի (այդ թվում շինարարական կազմակերպություններում), որոնք մտնում են մշակվող արտադրանքի կազմի մեջ` կազմելով դրանց հիմքը, կամ հանդիսանում են անհրաժեշտ բաղադրամաս դրանց պատրաստման ժամանակ, օժանդակ նյութերի, որոնք մասնակցում են արտադրանքի արտադրությանը կամ օգտագործվում են տնտեսական կարիքների, տեխնիկական նպատակների համար` օժանդակելով արտադրության պրոցեսին, վերամշակման համար մթերված գյուղատնտեսական արտադրանքի և այլ նյութերի առկայությունն ու շարժը:

10-2 «Գնովի կիսապատրաստուքներ, համալրող կոնստրուկցիաներ և դետալներ» ենթահաշվում հաշվառվում են գնովի կիսապատրաստուքների, թողարկվող արտադրանքի համալրման համար արտադրական կոոպերացիայի կարգով ձեռք բերվող, իրենց մշակման և հավաքման համար ծախսեր պահանջող պատրաստի համալրող շինվածքների (այդ թվում շինարարական կոնստրուկցիաների և դետալների) առկայությունն ու շարժը: Համալրման համար ձեռք բերված շինվածքները, որոնց արժեքը չի մտնում արտադրանքի ինքնարժեքի մեջ, հաշվառվում են 41 «Ապրանքներ» հաշվում:

Գիտահետազոտական և կոնստրուկտորական կազմակերպությունների որոշակի գիտահետազոտական թեմայով գիտական (փորձարարական) աշխատանքների անցկացման համար որպես համալրող շինվածքներ դրսից ձեռք բերված հատուկ սարքավորումների, գործիքների, հարմարանքների և այլ սարքերի արժեքը հաշվառվում է 10-2 «Գնովի կիսապատրաստուքներ, համալրող կոնստրուկցիաներ և դետալներ» ենթահաշվում: Ընդհանուր կիրառման սարքավորումները, գործիքները 10 «Նյութեր» հաշվի այս ենթահաշվում չեն արտացոլվում, այլ ցույց են տրվում հիմնական միջոցների կամ փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների կազմում:

10-3 «Վառելիք» ենթահաշվում հաշվառվում է տրանսպորտային միջոցների շահագործման, արտադրության տեխնոլոգիական կարիքների, էներգիայի արտադրության և շենքերի ջեռուցման համար նախատեսված նավթամթերքների (նավթ, դիզելային վառելանյութ, թորած նավթ, բենզին և այլն) և քսանյութերի, կոշտ (ածուխ, տորֆ, փայտ և այլն) և գազային վառելիքի առկայությունն ու շարժը:

10-4 «Տարա և տարանյութեր» ենթահաշվում արտացոլվում է բոլոր տեսակի տարաների (բացի որպես տնտեսական գույք օգտագործվողներից), ինչպես նաև տարայի պատրաստման և նորոգման համար նախատեսված նյութերի և դետալների (արկղերի հավաքման համար դետալներ, տակառատախտակներ, երկաթե պնդօղակներ և այլն) առկայությունն ու շարժը: Բեռնվող արտադրանքի պահպանվածության (անվթարության) ապահովման նպատակով վագոնների, բեռնանավերի լրացուցիչ սարքավորման համար նախատեսված առարկաները հաշվառվում են 10-1 «Հումք և նյութեր» ենթահաշվում:

Մատակարարող, վաճառահանող և առևտրական կազմակերպություններն ապրանքով և դատարկ տարաները հաշվառում են 41 «Ապրանքներ» հաշվում:

10-5 «Պահեստամասեր» ենթահաշվում արտացոլվում են հիմնական գործունեության կարիքների համար ձեռք բերված կամ պատրաստված պահեստամասերի առկայությունն ու շարժը, որոնք նախատեսված են վերանորոգման ժամանակ մեքենաների, սարքավորումների, տրանսպորտային միջոցների մաշված մասերի փոփոխման համար, ինչպես նաև ավտոդողերը պահեստում: Այստեղ են հաշվառվում նաև կազմակերպությունների վերանորոգման ստորաբաժանումներում, տեխնիկական փոխանակման կետերում և վերանորոգման գործարաններում ստեղծվող լրիվ համալրված մեքենաների, սարքավորումների, շարժիչների, հանգույցների, ագրեգատների փոխանակային ֆոնդի շարժը:

Անիվների վրա գտնվող կամ մեքենային կցված ավտոդողերը (ծածկադող, փակախուց և օղագոտի ժապավեն), որոնք մտնում են տվյալ մեքենայի գույքային արժեքի մեջ, հաշվառվում են հիմնական միջոցների կազմում:

10-6 «Այլ նյութեր» ենթահաշվում հաշվառվում են արտադրության թափոնների (կտորտանքներ, տաշեղներ և այլն), խոտան արտադրանքի (որը հնարավոր չէ շտկել), հիմնական միջոցների լուծարումից ստացված նյութական արժեքների, որոնք որպես նյութեր, վառելիք և պահեստամասեր չեն կարող օգտագործվել տվյալ կազմակերպությունում, մաշված ավտոդողերի ու ռետինի օգտաթափոնքի և այլնի առկայությունն ու շարժը:

Արտադրության թափոնները և երկրորդային նյութական արժեքները, որոնք կազմակերպությունում օգտագործվում են որպես կոշտ վառելիք, հաշվառվում են 10-3 «Վառելիք» ենթահաշվում:

10-7 «Դրսում վերամշակման հանձնված նյութեր» ենթահաշվում հաշվառվում է դրսում վերամշակման հանձնված նյութերի շարժը, որոնց արժեքը հետագայում մտնում է ստացված շինվածքների ինքնարժեքի մեջ: Նյութերի վերամշակման ծախսերը, որոնք վճարվել են կողմնակի կազմակերպություններին, անմիջականորեն արտացոլվում են այն հաշիվների դեբետում, որոնցում հաշվառվում են վերամշակումից ստացված շինվածքները:

10-8 «Շինարարական նյութեր» ենթահաշիվն օգտագործվում է կառուցող (պատվիրատու) կազմակերպությունների կողմից: Նրանում հաշվառվում են այն նյութերի առկայությունն ու շարժը, որոնք անմիջականորեն օգտագործվում են շինարարական և մոնտաժային աշխատանքներում, շինարարական դետալների պատրաստման համար, կոնստրուկցիաների, շենքերի բաղադրամասերի և շինությունների կառուցման և վերամշակման համար, շինարարական կոնստրուկցիաները և դետալները, ինչպես նաև այլ նյութական արժեքներ, որոնք անհրաժեշտ են շինարարության կարիքների համար (պայթուցիկ նյութեր և այլն):

Գյուղատնտեսական կազմակերպությունները կարող են 10 «Նյութեր» հաշվին կից բացել սերմացուի, տնկիների և կերերի (գնված և սեփական արտադրության), պարարտանյութերի, թունաքիմիկատների, բիոպրեպարատների, դեղանյութերի ու քիմիկատների և այլնի հաշվառման առանձին ենթահաշիվներ:

Ելնելով կազմակերպությունում նյութերի մուտքագրման հաշվառման ընդունված քաղաքականությունից, դրանց ստացումը կարող է արտացոլվել 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» և 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշիվների օգտագործմամբ կամ անմիջապես 10 «Նյութեր» հաշվով:

Առաջին դեպքում կազմակերպությունում հաշվարկային փաստաթղթերի հիման վրա դեբետագրվում է 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշիվը` նյութական արժեքների ձեռք բերման փաստացի ինքնարժեքով և կրեդիտագրվում 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 20 «Հիմնական արտադրություն», 23 «Օժանդակ արտադրություն», 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ», 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և այլ հաշիվները, կախված նրանից, թե որտեղից են ստացվել այս կամ այն արժեքները, ինչպես նաև նյութերի մթերման և ձեռքբերման ծախսերի բնույթից: Ընդ որում, 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվի դեբետում և 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կրեդիտում գրանցումը կատարվում է անկախ նրանից, թե կազմակերպությունում նյութերը երբ են ստացվել` մինչև մատակարարի հաշվարկային փաստաթղթերի ստացումը, թե` հետո:

Փաստացի ստացված նյութերի մուտքագրումն արտացոլվում է 10 «Նյութեր» հաշվի դեբետում և 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվի կրեդիտում` հաշվարկային գնով:

Ամսվա վերջում կազմակերպությունում փաստացի ստացված նյութերի հաշվառման գների և ձեռք բերման սկզբնական արժեքի տարբերությունը ձևակերպվում է 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվով: 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվի ամսվա վերջի մնացորդը ցույց է տալիս Ճանապարհին նյութական արժեքների առկայությունը:

Երկրորդ դեպքում նյութերի մուտքագրումն արտացոլվում է 10 «Նյութեր» հաշվի դեբետում և 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 20 «Հիմնական արտադրություն», 23 «Օժանդակ արտադրություն», 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» և այլ հաշիվների կրեդիտում, կախված նրանից, թե որտեղից են ստացվել այս կամ այն արժեքները, ինչպես նաև նյութերի պատրաստման ու մինչև կազմակերպություն տեղափոխման ծախսերի բնույթից: Ընդ որում, մատակարարներից ստացված նյութերը մուտքագրվում են անկախ նրանից, թե դրանք կազմակերպությունում երբ են ստացվել` մատակարարի հաշվարկային փաստաթղթերի ստացումից առաջ, թե` հետո:

Արտադրության մեջ կամ տնտեսական այլ կարիքների նպատակով նյութերի փաստացի ծախսն արտացոլվում է 10 «Նյութեր» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների կամ համապատասխան այլ հաշիվների հետ: Այլ կազմակերպություններին կամ անձանց օտարված (վաճառք, անհատույց հանձնում, ներդրում և այլն) նյութերի արժեքը ձևակերպվում է 10 «Նյութեր» հաշվի կրեդիտում և 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի դեբետում:

10 «Նյութեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ նյութերի պահպանման տեղի և ըստ դրանց անվանումների (տեսակների, սորտերի, չափերի և այլն):

10 «Նյութեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 11 «ԱՃԵՑՎՈՂ ԵՎ ԲՏՎՈՂ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐ»

 

11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպությանը պատկանող գիրացվող ու բտվող մատղաշ կենդանիների և հասուն կենդանիների, թռչունների, գազանների, ճագարների, մեղվաընտանիքների, իրացման համար հիմնական հոտից խոտանված հասուն կենդանիների, բնակչությունից իրացման համար ընդունված կենդանիների առկայության ու շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Նշված կենդանիների աճեցման կամ բտման ծախսերը հաշվառվում են 20 «Հիմնական արտադրություն» կամ 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշիվներում:

Այլ տնտեսություններից և անձանցից կենդանիների ձեռքբերումն արտացոլվում է 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի դեբետով և 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» կամ 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվների (մատակարարների կողմից ապրանքագրված գումարով) և համապատասխան այլ հաշիվների (փոխադրման և այլ նմանատիպ ծախսերի գումարով) կրեդիտով: Հիմնական հոտից խոտանված կենդանիները ձևակերպվում են 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի դեբետով և 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտով (մթերատու անասունները` հաշվեկշռային արժեքով, իսկ բանող անասունները` խոտանումից և վաճառքից փաստացի ստացված գումարների չափով): Ծնաճից ստացված մատղաշ կենդանիները մուտքագրվում են 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի դեբետում և այն հաշվի կրեդիտում, որով հաշվառվում են ծնած կենդանիների պահպանման ծախսերը:

Խոշոր եղջերավոր մատղաշ անասունների, խոզերի, բտման ենթակա կենդանիների, ինչպես նաև մատղաշ կենդանիների (զամբիկներ և այլն) քաշաճի արժեքը յուրաքանչյուր ամիս ձևակերպվում է 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի դեբետով և այն հաշվի կրեդիտով, որում նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքով հաշվառվում են այդ կենդանիների աճեցման ծախսերը: Տարեվերջին նշված հաշիվներում կատարվում է ճշտանցում կամ լրացուցիչ գրանցում, որը կարգավորում է աճեցման տարվա ընթացքում պլանային ինքնարժեքով հաշվառված քաշաճի կամ գերաճի արժեքը` հասցնելով աճեցման փաստացի ինքնարժեքին: Հիմնական հոտ տեղափոխվող մատղաշ կենդանիները դուրս են գրվում 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվից և դեբետագրվում 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվին: Միաժամանակ, մատղաշ կենդանիները հիմնական հոտ փոխադրելիս դեբետագրվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշիվը և կրեդիտագրվում 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշիվը: Այն կենդանիների օտարումը, որոնց արժեքը հաշվառվել է 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվում (այդ թվում հիմնական հոտից խոտանված կենդանիների հանձնումը մթերող կազմակերպություններին) արտացոլվում է 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի կրեդիտով և 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով, միաժամանակ` 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի կրեդիտով և 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի դեբետով արտացոլելով այն գումարը, որը կազմակերպությունը պետք է ստանա գնորդից: Մթերող կազմակերպություններին հիմնական հոտից խոտանված կենդանիների հանձնումը ձևակերպվում է 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի կրեդիտով և 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի դեբետով: Ընկած (սատկած) և հարկադրաբար մորթված կենդանիների արժեքը (բացի տարերային աղետներից և համաճարակներից ընկած (սատկած) կենդանիներից), որպես արժեքների փչացում, արտացոլվում է 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի կրեդիտում և 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետում: Ընկած (սատկած) և հարկադրաբար մորթված կենդանիներից ստացված մորթին, եղջյուրները, սմբակները, տեխնիկական ճարպերը և այլն գնահատվում են հնարավոր իրացման կամ օգտագործման գներով և մուտքագրվում որպես կողմնակի արտադրանք` այն հաշվի կրեդիտից, որում հաշվառվում են կենդանիների աճեցման ծախսերը: Տարերային աղետներից և համաճարակներից ընկած (սատկած) կամ մորթված կենդանիների արժեքը դուրս է գրվում 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի կրեդիտից և դեբետագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին:

11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կենդանիների խնամքի վայրի, դրանց տեսակների, սեռի, տարիքային խմբի և կենդանիների աճեցման ծախսերի հաշվառման համար սահմանված այլ հատկանիշների:

11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 50 «Դրամարկղ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 12 «ՓՈՔՐԱՐԺԵՔ ԵՎ ԱՐԱԳԱՄԱՇ ԱՌԱՐԿԱՆԵՐ»

 

12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպությանը պատկանող փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների, տնտեսական գույքի, ընդհանուր և հատուկ նշանակության գործիքների, հարմարանքների և աշխատանքի այլ միջոցների, որոնք սահմանված կարգի համաձայն մտցվում են շրջանառու միջոցների կազմի մեջ, առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների կազմի մեջ դասելու կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

Փոքրարժեք առարկաները 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվում հաշվառվում են դրանց ձեռքբերման (պատրաստման) սկզբնական արժեքով կամ հաշվարկային գներով, իսկ ժամանակավոր (ոչ տիտղոսային) կառույցները, հարմարանքները, շինվածքները հաշվառվում են դրանց կառուցման փաստացի ինքնարժեքով: Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների ձեռքբերման (պատրաստման) փաստացի ինքնարժեքը գոյանում է ձեռք բերման գնից, ձեռք բերման (պատրաստման) հետ կապված այլ ծախսերից, դրանք մինչև կազմակերպություն հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված ծախսերից: Նշված ծախսերի կազմը որոշվում է համապատասխան իրավական ակտերով:

Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների հաշվառումը հաշվարկային գներով (ձեռքբերման (պատրաստման) պլանային ինքնարժեք, ձեռքբերման միջին գներ և այլն) վարելու դեպքում այդ գներով հաշվարկված արժեքի և ձեռքբերման (պատրաստման) սկզբնական արժեքի տարբերությունն արտացոլվում է 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվում:

Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաները 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվում հաշվառվում են սկզբնական գնահատմամբ: Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածքը հաշվառվում է 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշվում: Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաները, որոնց մեկ միավորի արժեքը չի գերազանցում օրենսդրական կամ այլ իրավական ակտերով սահմանված չափը, կարող են դուրս գրվել ծախսերով` արտադրություն բաց թողնման կամ շահագործման հանձնման ժամանակ` 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվի կրեդիտը թղթակցելով համապատասխան ծախսերի հաշվառման հաշիվների հետ:

12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

12-1 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ պահեստում»

12-2 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ շահագործման մեջ»

12-3 «Ժամանակավոր (ոչ տիտղոսային) կառույցներ» և այլն:

 

Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների շարժի հետ կապված գործառնությունները հաշվառման մեջ արտացոլվում են նյութերի շարժի գործառնությունների հաշվառման համանման կարգով:

Ավարտված ժամանակավոր (ոչ տիտղոսային) կառույցների, հարմարանքների և շինվածքների արժեքը մուտքագրվում է 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվի դեբետում` 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» հաշվի կրեդիտից (շինարարական կազմակերպություններում և տնտեսվարական եղանակով շինարարություն կատարող կազմակերպություններում), կամ 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի կրեդիտից (երկրաբանա-հետախուզական աշխատանքներ իրականացնող կազմակերպություններում):

12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ համասեռ առարկաների խմբերի և դրանց գտնվելու վայրի:

12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 50 «Դրամարկղ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 13 «ՓՈՔՐԱՐԺԵՔ ԵՎ ԱՐԱԳԱՄԱՇ ԱՌԱՐԿԱՆԵՐԻ ՄԱՇՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ»

 

13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշիվը նախատեսված է 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվում հաշվառվող և շահագործման մեջ գտնվող փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների ու այլ գույքի, ինչպես նաև 41 «Ապրանքներ» հաշվում հաշվառվող վարձույթի առարկաների մաշվածության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածության հաշվարկման կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով: Մաշվածության հաշվարկված գումարներն արտացոլվում են 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման կամ համապատասխան այլ հաշիվների հետ:

Շահագործումից դուրս եկած առարկաների սկզբնական արժեքի չափով դեբետագրվում է 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշիվը` կրեդիտագրելով 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» կամ 41 «Ապրանքներ» հաշիվները:

Այն դեպքում, երբ շահագործումից դուրս եկած առարկաները կամ վերադարձվող թափոնները պիտանի են այլ նպատակներով օգտագործման համար, դրանց հնարավոր օգտագործման արժեքով դեբետագրվում է 10 «Նյութեր» հաշիվը և կրեդիտագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը:

13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշվի վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի ըստ առանձին խմբերի դասակարգված փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների և վարձույթի առարկաների վերաբերյալ անհրաժեշտ տեղեկատվության ստացումը:

13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 41 «Ապրանքներ» 48 «Այլ ակտիվների իրացում»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 14 «ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԱՐԺԵՔՆԵՐԻ ՎԵՐԱԳՆԱՀԱՏՈՒՄ»

 

14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» հաշիվը նախատեսված է շրջանառու միջոցներին (ներառյալ անավարտ արտադրությունը, պատրաստի արտադրանքը, ապրանքները և այլն) վերաբերող արժեքների վերագնահատման արդյունքների վերաբերյալ տեղեկատվության, ինչպես նաև այդ նյութական արժեքների վերագնահատված արժեքի և հաշվառման մեջ արտահայտված արժեքի միջև շեղումների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Շրջանառության մեջ գտնվող միջոցներին վերաբերող արժեքների վերագնահատման և դրա արդյունքների հաշվառման կարգը կարգավորվում է համապատասխան իրավական ակտերով:

14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր վերագնահատման և վերագնահատման ենթակա նյութական արժեքների տեսակների:

14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»

 

ՀԱՇԻՎ 15 «ՆՅՈՒԹԵՐԻ ՄԹԵՐՈՒՄ ԵՎ ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄ»

 

15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշիվը նախատեսված է շրջանառու միջոցներին վերաբերող նյութական արժեքների (ներառյալ փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների) մթերման և ձեռքբերման վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Մատակարարներից ստացված հաշվարկային փաստաթղթերի հիման վրա դեբետագրվում է 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշիվը նյութական արժեքների ձեռքբերման սկզբնական արժեքով` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 20 «Հիմնական արտադրություն», 23 «Օժանդակ արտադրություն», 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և այլ հաշիվների հետ:

Փաստացի ստացված և մուտքագրված նյութական արժեքների հաշվարկային գներով 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 10 «Նյութեր», 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» կամ 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշիվների դեբետի հետ:

Ձեռք բերված նյութական արժեքների սկզբնական արժեքի և հաշվարկային գների տարբերության գումարը դուրս է գրվում 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվի կրեդիտից և դեբետագրվում 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվին:

15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվի ամսվա վերջի մնացորդը ցույց է տալիս նյութական արժեքների առկայությունը ճանապարհին:

15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»		10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ»

 

ՀԱՇԻՎ 16 «ՇԵՂՈՒՄՆԵՐ ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԱՐԺԵՔԻՑ»

 

16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշիվը նախատեսված է ձեռք բերված նյութական արժեքների ձեռքբերման (մթերման) սկզբնական արժեքի և հաշվարկային գների տարբերության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է այն կազմակերպությունների կողմից, որոնք նյութերը 10 «Նյութեր» հաշվում ու փոքրարժեք և արագամաշ առարկաները` 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվում հաշվառում են հաշվարկային գներով:

16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

16-1 «Շեղումներ նյութերի արժեքից»

16-2 «Շեղումներ փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների արժեքից»

 

Նյութական արժեքների ձեռքբերման սկզբնական արժեքի և հաշվարկային գների տարբերության գումարը դուրս է գրվում 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշվից` գրանցվելով 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվում:

16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվում կուտակված գումարը դուրս է գրվում այդ հաշվից (կրեդիտային մնացորդի դեպքում` ճշտանցման (ստորնոյի) եղանակով) և գրանցվում է արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների կամ համապատասխան այլ հաշիվների դեբետում` արտադրություն բաց թողնված կամ օտարված նյութերի արժեքին (հաշվարկային գներով) համամասնորեն:

16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ շեղման մոտավորապես նույն մակարդակ ունեցող նյութական արժեքների խմբերի:

16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  III

 

ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են կազմակերպության կանոնադրական գործունեության իրականացման, ինչպես նաև կազմակերպության աշխատողների սոցիալ-կենցաղային սպասարկման ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Արտադրական ծախսերը խմբավորվում են ըստ առաջացման տեղի, արտադրատեսակների (աշխատանքների, ծառայությունների առանձին տեսակների) և ծախսատեսակների: Ելնելով արտադրական գործունեության, կառուցվածքի, կառավարման կազմակերպման առանձնահատկություններից, կազմակերպությունը ձևավորում է արժեքորոշման (կալկուլյացիոն) հաշվառման իր քաղաքականությունը` հաստատելով հաշիվների առանձին ենթահաշիվների համակարգ:

Կազմակերպության գործունեության ընթացքում կատարվող ծախսերի (ծախսումների) դասակարգումը տրվում է հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով:

Կազմակերպության կողմից կատարված ծախսերը (ծախսումները) հաշվառման մեջ արտացոլվում են հաշվեգրման մեթոդով: Այն ծախսերը, որոնց համար հնարավոր չէ ստույգ սահմանել, թե արժեքորոշման (կալկուլյացիոն) որ ժամանակաշրջանին են վերաբերում (սեզոնային ճյուղերում առանձին տեսակի ծախսերը), ներառվում են արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների ինքնարժեքի մեջ` կազմակերպության կողմից նախապես սահմանված նորմաների չափով, եթե դրանք օրենսդրությամբ չեն սահմանված:

 

ՀԱՇԻՎ 20 «ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ»

 

20 «Հիմնական արտադրություն» հաշիվը նախատեսված է տվյալ կազմակերպության հիմնական գործունեության արդյունք հանդիսացող արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների արտադրության վրա կատարված հիմնական արտադրական ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Մասնավորապես, 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշիվն օգտագործվում է հետևյալ ծախսերը հաշվառելու համար`

- արդյունաբերական և գյուղատնտեսական կազմակերպությունների արտադրանքի թողարկման,

- կապալային, երկրաբանական, նախագծահետախուզական կազմակերպությունների շինարարական, մոնտաժային, երկրաբանահետախուզական և նախագծահետախուզական աշխատանքների,

- տրանսպորտի և կապի կազմակերպությունների ծառայությունների մատուցման,

- գիտահետազոտական կազմակերպությունների գիտահետազոտական և կոնստրուկտորական աշխատանքների կատարման,

- հասարակական սննդի կազմակերպությունների սեփական արտադրանքի թողարկման,

- ճանապարհային տնտեսությունների կողմից ավտոճանապարհների նորոգման և պահպանման և այլն:

20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի դեբետում արտացոլվում են արտադրանքի թողարկման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման հետ կապված ուղղակի ծախսերը, ինչպես նաև օժանդակ արտադրության ծախսերը, հիմնական արտադրության հետ կապված ընդհանուր արտադրական ծախսերը և խոտանից առաջացած կորուստները: Արտադրանքի թողարկման, աշխատանքների կատարման, ծառայությունների մատուցման հետ անմիջականորեն կապված ուղղակի ծախսերը դուրս են գրվում արտադրական պաշարների, աշխատանքի վճարման գծով անձնակազմի հետ հաշվարկների և այլ հաշվառման հաշիվների կրեդիտից և դեբետագրվում 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվում: Օժանդակ արտադրության ծախսերը դուրս են գրվում 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի կրեդիտից և արտացոլվում 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվում: Հիմնական արտադրության հետ կապված ընդհանուր արտադրական ծախսերը դուրս են գրվում 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշվից և դեբետագրվում 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվում: Խոտանից առաջացած կորուստները դուրս են գրվում 28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշվի կրեդիտից և դեբետագրվում 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվում:

20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում են պատրաստի արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների փաստացի արտադրական ինքնարժեքի գումարները: Այդ գումարները դուրս են գրվում 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվից` դեբետագրվելով 40 «Պատրաստի արտադրանք», 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» և այլ հաշիվներում:

20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի ամսվա վերջի մնացորդը ցույց է տալիս անավարտ արտադրության արժեքը:

20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ծախսերի տեսակների, թողարկվող արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների տեսակների և առաջացման տեղի` ըստ կազմակերպության ստորաբաժանումների: Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

20 «Հիմնական արտադրություն» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 21 «ՍԵՓԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԻՍԱՊԱՏՐԱՍՏՈՒՔՆԵՐ»

 

21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» հաշիվը նախատեսված է սեփական արտադրության կիսապատրաստուքների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար այն կազմակերպություններում, որտեղ դրանց հաշվառումը տարվում է առանձնացված կարգով: Մասնավորապես, այս հաշվում կարող են արտացոլվել կազմակերպությունների կողմից պատրաստված (արտադրության լրիվ ցիկլի դեպքում) հետևյալ կիսապատրաստուքները`

- վերամշակելի թուջը` սև մետալուրգիայում,

- հում ռետինը և սոսինձը` ռետինային արդյունաբերությունում,

- ծծմբաթթուն` քիմիական արդյունաբերությունում,

- մանվածքը և անմշակ կտորը` տեքստիլ արդյունաբերությունում և այլն:

Նշված արժեքները մյուս կազմակերպություններում արտացոլվում են անավարտ արտադրության կազմում, այսինքն` 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվում:

Կիսապատրաստուքների պատրաստման հետ կապված ծախսերն արտացոլվում են 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի հետ: 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում է այն կիսապատրաստուքների արժեքը, որոնք հանձնվել են հետագա վերամշակման` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի հետ, և իրացվել այլ կազմակերպություններին` թղթակցելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի հետ:

21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կիսապատրաստուքների պահպանության տեղի և առանձին անվանումների (տեսակների, հատկությունների, չափսերի և այլն): Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 23 «ՕԺԱՆԴԱԿ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ»

 

23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության հիմնական արտադրության (հիմնական գործունեության) համար օժանդակ համարվող արտադրության ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Մասնավորապես, այս հաշիվն օգտագործվում է արտադրության այն ծախսերի հաշվառման համար, որոնք ապահովում են`

- տարբեր տեսակի էներգիաների (էլեկտրաէներգիայով, շոգիով, գազով, օդով և այլն) սպասարկումը,

- տրանսպորտային սպասարկումը,

- հիմնական միջոցների վերանորոգումը,

- գործիքների, դրոշմների, պահեստամասերի, շինարարական դետալների, կոնստրուկցիաների պատրաստումը կամ շինարարական նյութերով հարստացումը (հիմնականում շինարարական կազմակերպություններում),

- քարի, մանրախճի, ավազի և այլ ոչ հանքային նյութերի արդյունահանումը, փայտամթերումը, փայտասղոցումը,

- գյուղատնտեսական արտադրանքի աղ դնելը, չորացումը և պահածոյացումը (հիմնականում առևտրական կազմակերպություններում) և այլն:

23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի դեբետում արտացոլվում են օժանդակ արտադրության արտադրանքի թողարկման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման հետ անմիջականորեն կապված ուղղակի ծախսերը, խոտանից առաջացած կորուստները, ինչպես նաև այդ արտադրություններին բաժին ընկնող ընդհանուր արտադրական ծախսերը: Արտադրանքի թողարկման, աշխատանքների կատարման, ծառայությունների մատուցման հետ անմիջականորեն կապված ուղղակի ծախսերը դուրս են գրվում արտադրական պաշարների, աշխատանքի վճարման գծով անձնակազմի հետ հաշվարկների և այլ հաշվառման հաշիվների կրեդիտից` դեբետագրվելով 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվում: Օժանդակ արտադրությանը վերաբերող ընդհանուր արտադրական ծախսերը դուրս են գրվում 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշվից և դեբետագրվում 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվին: Նպատակահարմարությունից ելնելով արտադրության սպասարկման ծախսերը կարող են հաշվառվել անմիջականորեն 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվում (առանց 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշվում նախապես կուտակելու): Օժանդակ արտադրության խոտանից առաջացած կորուստները դուրս են գրվում 28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշվի կրեդիտից և դեբետագրվում 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվում:

23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում են պատրաստի արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների փաստացի ինքնարժեքի գումարները: Այդ գումարները դուրս են գրվում 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվից և դեբետագրվում`

- 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվին` գործունեության հիմնական տեսակին կամ հիմնական արտադրությանը` օժանդակ արտադրության արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների բացթողման ժամանակ,

- 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվին` երբ օգտագործվում է այս հաշիվը,

- 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվին` այլ կազմակերպություններին որպես պատրաստի արտադրանք իրացման դեպքում,

- 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվին` այլ կազմակերպությունների համար աշխատանքների և ծառայությունների կատարման դեպքում,

- և այլն:

23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի ամսվա վերջի մնացորդը ցույց է տալիս անավարտ օժանդակ արտադրության արժեքը:

23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ արտադրության տեսակների և առաջացման տեղի` ըստ կազմակերպության ստորաբաժանումների: Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 50 «Դրամարկղ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 25 «ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ»

 

25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության հիմնական և օժանդակ արտադրությունների սպասարկման գծով ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Մասնավորապես, այս հաշվում կարող են արտացոլվել հետևյալ ծախսերը`

- մեքենաների և սարքավորումների շահագործման և պահպանման,

- արտադրական նշանակության հիմնական միջոցների ամորտիզացիոն հատկացումները և նորոգման,

- արտադրական ունեցվածքի ապահովագրության,

- արտադրական շենքերի ջեռուցման, լուսավորման և պահպանման,

- վարձակալված արտադրական շենքերի, մեքենաների, սարքավորումների և այլ միջոցների վարձակալական վճարները,

- արտադրությունը սպասարկող արտադրական անձնակազմի աշխատանքի վարձատրությունը,

- նմանատիպ նշանակության այլ ծախսեր:

Ընդհանուր արտադրական ծախսերը դուրս են գրվում արտադրական պաշարների, աշխատանքի վճարման գծով անձնակազմի հետ հաշվարկների և այլ հաշվառման հաշիվների կրեդիտից և արտացոլվում են 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշվում: 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշվում հաշվառված ծախսերը դուրս են գրվում և դեբետագրվում են 20 «Հիմնական արտադրություն» և 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշիվներին:

Ընդհանուր արտադրական ծախսերի բաշխումը կատարվում է ըստ հաշվառման առանձին օբյեկտների:

25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ծախսերի հոդվածների և կազմակերպության առանձին ստորաբաժանումների: Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 26 «ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ»

 

26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» հաշիվը նախատեսված է արտադրական գործընթացի հետ անմիջականորեն կապ չունեցող կառավարչական և տնտեսական ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Մասնավորապես, այս հաշվում կարող են արտացոլվել հետևյալ ծախսերը`

- կառավարչական,

- արտադրական գործընթացին չառնչվող նյութական,

- արտադրական գործընթացին չառնչվող, ընդհանուր տնտեսական գործունեությանը մասնակցող անձնակազմի աշխատանքի վճարման,

- ընդհանուր տնտեսական նշանակության ապահովագրության գծով,

- ընդհանուր տնտեսական նշանակության հիմնական միջոցների, փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածության և նորոգման ծախսերը, ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիոն հատկացումները,

- ընդհանուր տնտեսական նշանակության հիմնական միջոցների վարձակալական վճարները,

- տեղեկատվական, աուդիտորական, իրավաբանական, խորհրդատվական և ընդհանուր տնտեսական նշանակության այլ ծառայությունների վճարները,

- արտադրության նախապատրաստման, յուրացման և զարգացման հետ կապված չկապիտալիզացվող ծախսերը,

- նոր ձեռնարկությունների, արտադրությունների յուրացման ծախսերը,

- ընդհանուր տնտեսական նշանակության այլ ծախսեր:

Ընդհանուր տնտեսական ծախսերը հավաքագրվում են 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» հաշվում` համապատասխան հաշիվների (արտադրական պաշարներ, հաշվարկներ անձնակազմի հետ` աշխատանքի վարձատրման գծով և այլն) կրեդիտից: Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանում) 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» հաշվում հաշվառված ծախսերը դուրս են գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով, եթե հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով այլ բան նախատեսված չէ:

26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ նախահաշվի յուրաքանչյուր հոդվածի, պատասխանատվության կենտրոնի և ծախսերի առաջացման տեղի: Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 28 «ԽՈՏԱՆ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ»

 

28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշիվը նախատեսված է արտադրությունում խոտանից առաջացած կորուստների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշվի դեբետում արտացոլվում են հայտնաբերված ներքին և արտաքին խոտանի ծախսերը (անշտկելի, այսինքն` վերջնական խոտանի արժեքը, շտկման ծախսերը և այլն), ինչպես նաև երաշխավորված վերանորոգման ծախսերը:

28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում են խոտանից առաջացած կորուստների պակասեցմանն ուղղվող գումարները (խոտանված արտադրանքի արժեքը` դրա հնարավոր օգտագործման գնով, խոտանի մեղավորներից պահվող գումարները, մատակարարներից գանձվող գումարները` անորակ նյութեր և կիսապատրաստուքներ մատակարարելու համար, որի հետևանքով թույլ է տրվել խոտան և այլն), ինչպես նաև որպես խոտանից առաջացած կորուստ արտադրության ծախսերով դուրս գրվող գումարները:

28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կազմակերպության առանձին արտադրամասերի, արտադրանքի տեսակների, ծախսերի հոդվածների, խոտանի պատճառների և մեղավորների:

28 «Խոտան արտադրության մեջ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
10 «Նյութեր» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ»		10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

ՀԱՇԻՎ 29 «ՍՊԱՍԱՐԿՈՂ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ»

29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության սպասարկող տնտեսությունների և ծառայությունների կողմից կատարվող արտադրանքի թողարկման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման հետ կապված ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Կազմակերպության սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ ասելով հասկացվում են այն արտադրություններն ու տնտեսությունները, որոնց գործունեությունը կապված չէ տվյալ կազմակերպության ստեղծման նպատակը հանդիսացող արտադրանքի արտադրության, աշխատանքների կատարման, ծառայությունների մատուցման հետ: Մասնավորապես, տվյալ հաշվում կարող են արտացոլվել կազմակերպության հաշվեկշռում գտնվող բնակարանային-կոմունալ տնտեսությունների (բնակելի տների, հանրակացարանների, լվացքատների, բաղնիքների շահագործումը և այլն), կարի և կենցաղային սպասարկման այլ արհեստանոցների, ճաշարանների և բուֆետների, մանկական նախադպրոցական հիմնարկների (մսուր-մանկապարտեզների), հանգստյան տների, առողջարանների, առողջապահական և կուլտուր-լուսավորչական նշանակության այլ օբյեկտների ծախսերը:

29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվի դեբետում արտացոլվում են սպասարկող արտադրության արտադրանքի թողարկման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման հետ անմիջականորեն կապված ուղղակի ծախսերը, ինչպես նաև օժանդակ արտադրությունների ծախսերը: Ուղղակի ծախսերը դուրս են գրվում արտադրական պաշարների, աշխատանքի վճարման գծով անձնակազմի հետ հաշվարկների և այլ հաշվառման հաշիվների կրեդիտից և դեբետագրվում 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվում: Օժանդակ արտադրության ծախսերը դուրս են գրվում 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի կրեդիտից և դեբետագրվում 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվին:

29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում են սպասարկող արտադրության արտադրանքի, աշխատանքների և ծառայությունների փաստացի ինքնարժեքի գումարները: Այդ գումարները դուրս են գրվում 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվից և դեբետագրվում են`

- սպասարկող արտադրությունների և տնտեսությունների կողմից թողարկված նյութական արժեքների, պատրաստի արտադրանքի և ապրանքների հաշվառման հաշիվներին,

- սպասարկող արտադրությունների և տնտեսությունների կողմից կատարվող աշխատանքներ և ծառայություններ սպառող ստորաբաժանումների ծախսերի հաշվառման հաշիվներին,

- 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվին` սպասարկող արտադրությունների և տնտեսությունների կողմից կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների իրացման դեպքում:

29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվի ամսվա վերջի մնացորդը ցույց է տալիս սպասարկող արտադրությունների անավարտ արտադրության արժեքը:

29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր սպասարկող արտադրության ու տնտեսության և դրանց ծախսերի առանձին հոդվածների:

29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ`

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»		10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 30 «ՈՉ ԿԱՊԻՏԱԼ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ»

 

30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» հաշիվը նախատեսված է ոչ կապիտալ աշխատանքների (ժամանակավոր տիտղոսացուցակային և ոչ տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում և այլն) կատարման հետ կապված ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է կապալային կազմակերպությունների, ինչպես նաև տնտեսվարական եղանակով շինարարություն իրականացնող կազմակերպությունների կողմից:

30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» հաշվում չեն հաշվառվում շինարարական հրապարակների բարեկարգման, նյութերի, կոնստրուկցիաների և կառույցների փորձարկման, աշխատանքի պաշտպանության և անվտանգության տեխնիկայի, սեփական և վարձակալված շենքերի ու կառույցների վերանորոգման (այդ թվում ոչ տիտղոսացուցակային) և այլնի հետ կապված ծախսերը, այլ արտացոլվում են 23 «Օժանդակ արտադրություն», 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր», 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» և այլ հաշիվներում:

30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

30-1 «Ժամանակավոր տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում»

30-2 «Ժամանակավոր ոչ տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում»

30-3 «Այլ ոչ կապիտալ աշխատանքներ» և այլն:

 

30-1 «Ժամանակավոր տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում» ենթահաշվում հաշվառվում են այն ծախսերը, որոնք կապված են ժամանակավոր տիտղոսացուցակային շենքերի ու կառույցների կառուցման, ինչպես նաև շինարարությանը սպասարկող այլ շենքերի ու կառույցների վերասարքավորման և հարմարեցման աշխատանքների հետ: Ընդ որում, նշված ծախսերը 30-1 «Ժամանակավոր տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում» ենթահաշվում արտացոլվում են այն դեպքում, երբ շինարարական կազմակերպության հաշվարկները պատվիրատուի հետ տարվում են ավարտված կոմպլեքսի (պատրաստի շինարարական արտադրանքի) համար` հաշվի առնելով շինարարական-մոնտաժային աշխատանքների նախահաշվային արժեքի և օբյեկտների նախահաշիվների մեջ մտնող ժամանակավոր տիտղոսացուցակային շենքերի և կառույցների կառուցման ծախսերը: Աշխատանքների կատարման գործընթացում շինարարական կազմակերպությունը 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվում միջոցներ է պահուստավորում շինարարական- մոնտաժային աշխատանքների ինքնարժեքի հաշվին ժամանակավոր տիտղոսացուցակային շենքերի ու կառույցների կառուցման ֆինանսավորման համար:

Եթե ժամանակավոր տիտղոսացուցակային շենքերի ու կառույցների կառուցման հետ կապված ծախսերը չեն մտնում շինարարական-մոնտաժային աշխատանքների նախահաշվային արժեքի և օբյեկտների նախահաշիվների մեջ, իսկ դրանց հաշվարկներն իրականացվում են առանձնացված կարգով, ապա այդպիսի օբյեկտների գծով ծախսերի հաշվառումը շինարարական կազմակերպություններում տարվում է 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվում, ընդհանուր կարգով` ըստ առանձին շինարարական օբյեկտների: Ընդունումից հետո նշված օբյեկտներն արտացոլվում են պատվիրատուի հաշվեկշռում և վերջիններիս կողմից կարող են վարձակալության հանձնվել շինարարական կազմակերպությանը:

30-2 «Ժամանակավոր ոչ տիտղոսացուցակային կառույցների կառուցում» ենթահաշվում արտացոլվում են ժամանակավոր ոչ տիտղոսացուցակային կառույցների, հարմարանքների և շինությունների (օբյեկտներին կից պահեստանոցներ, աշխատանքների ղեկավարների գրասենյակներ, ծածկեր և այլն) կառուցման հետ կապված ծախսերը:

30-3 «Այլ ոչ կապիտալ աշխատանքներ» ենթահաշվում հաշվառվում են այլ ոչ կապիտալ աշխատանքների կատարման հետ կապված ծախսերը (դադարեցված շինարարական օբյեկտների քանդում և ապամոնտաժում և այլն):

30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» հաշվի դեբետում արտացոլվում են ոչ կապիտալ աշխատանքների կատարման հետ կապված ծախսերը: Ժամանակավոր կառույցների, հարմարանքների և շինությունների կառուցման հետ կապված ոչ կապիտալ աշխատանքների գծով հաշվի են առնվում միայն ուղղակի ծախսերը (առանց վերադիր ծախսերի հավելումների), իսկ մնացած ոչ կապիտալ աշխատանքների գծով` և ուղղակի ծախսերը, և վերադիր ծախսերը, որոնք օբյեկտների միջև բաշխվում են ուղղակի ծախսերին համամասնորեն:

Ավարտված ոչ կապիտալ աշխատանքները` ժամանակավոր (տիտղոսացուցակային և ոչ տիտղոսացուցակային) կառույցները, հարմարանքները և շինությունները շահագործման հանձնելիս, դրանց կառուցման վրա կատարված ծախսերը դուրս են գրվում`

- հիմնական միջոցներին վերաբերող ժամանակավոր տիտղոսացուցակային շենքերի և կառույցների գծով` 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի դեբետին: Միաժամանակ այդ շենքերի ու կառույցների գծով հաշվարկվում է մաշվածություն, որն արտացոլվում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվի կրեդիտում և 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի դեբետում,

- հիմնական միջոցներին չվերաբերող ժամանակավոր տիտղոսացուցակային կառույցների գծով` 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվի դեբետին: Միաժամանակ այդ կառույցների գծով հաշվարկվում է մաշվածություն, որն արտացոլվում է 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշվի կրեդիտում և 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի դեբետում,

- ոչ գույքային բնույթի օբյեկտների գծով` 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի դեբետին,

- ժամանակավոր ոչ տիտղոսացուցակային կառույցների, հարմարանքների և շինությունների գծով` 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշվի դեբետին,

- դադարեցված շինարարական օբյեկտների քանդման և ապամոնտաժման հետ կապված աշխատանքների գծով` կապալառու կազմակերպություններում` 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի դեբետին, իսկ տնտեսավարական եղանակով շինարարություն իրականացնող կազմակերպություններում` 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի դեբետին:

30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 31 «ԳԱԼԻՔ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐ»

 

31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշիվը նախատեսված է տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարված, բայց գալիք ժամանակաշրջանին վերաբերող ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Մասնավորապես, այս հաշվում կարող են արտացոլվել հետևյալ ծախսերը`

- լեռնա-նախապատրաստական աշխատանքների հետ կապված,

- արդյունաբերության սեզոնային ճյուղերում` արտադրության նախապատրաստական աշխատանքների հետ կապված,

- նոր ձեռնարկությունների, արտադրությունների, սարքերի և ագրեգատների յուրացման,

- հողի բարելավման,

- հաջորդող ժամանակաշրջանների համար վարձավճարի մուծումները,

- այն ծախսերը, որոնց համար հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում ստեղծված գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստը չի բավականացրել տվյալ ծախսը կատարելու համար և այլն:

Ժամկետները, որոնց ընթացքում այս ծախսերը ենթակա են դուրսգրման արտադրության (շրջանառության) ծախսերով, կարգավորվում են հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով: Դրանց բացակայության դեպքում կազմակերպությունը ինքնուրույն է որոշում այդ ծախսերի դուրսգրման ժամանակաշրջանը:

31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվում հաշվառված ծախսերը դուրս են գրվում` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն», 23 «Օժանդակ արտադրություն», 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր», 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր», 44 «Շրջանառության ծախսեր» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետի հետ:

31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ծախսերի տեսակների:

31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 80 «Շահույթ և վնաս» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 36 «ԱՆԱՎԱՐՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՎԱԾ ՓՈՒԼԵՐ»

 

36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» հաշիվը նախատեսված է կնքված պայմանագրերի համաձայն աշխատանքի կատարված ինքնուրույն նշանակություն ունեցող փուլերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է երկարաժամկետ բնույթի աշխատանքներ կատարող կազմակերպությունների կողմից (շինարարական, գիտական, նախագծային, երկրաբանական և այլն):

36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» հաշվի դեբետով հաշվառվում է պատվիրատուի կողմից սահմանված կարգով ընդունված աշխատանքների ավարտված փուլերի արժեքը, թղթակցելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի կրեդիտի հետ: Միաժամանակ, աշխատանքների ավարտված և ընդունված փուլերի հետ կապված ծախսերի գումարը դուրս է գրվում 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի կրեդիտից 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետին: Աշխատանքների ավարտված և ընդունված փուլերի համար պատվիրատուից ստացված գումարներն արտացոլվում են դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների դեբետում` թղթակցելով 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» հաշվի կրեդիտի հետ:

Աշխատանքների բոլոր փուլերի ավարտից և պատվիրատուի կողմից ամբողջությամբ ընդունվելուց հետո 36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» հաշվում հաշվառված գումարները դուրս են գրվում 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի դեբետին: Միաժամանակ, ստացված կանխավճարների գումարի չափով դեբետագրվում է 64 «Հաշվարկներ ըստ ստացված կանխավճարների» հաշիվը` թղթակցելով 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի կրեդիտի հետ:

36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ աշխատանքների տեսակների:

36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում»		62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ»

 

ՀԱՇԻՎ 37 «ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ, ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԹՈՂԱՐԿՈՒՄ»

 

37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշիվը նախատեսված է թողարկված արտադրանքի, հաշվետու ժամանակաշրջանում պատվիրատուների համար կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների, ինչպես նաև այդ արտադրանքի, աշխատանքների և ծառայությունների նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքից փաստացի արտադրական ինքնարժեքի շեղումների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է, երբ կազմակերպությունը թողարկված արտադրանքը, աշխատանքները և ծառայությունները հաշվառում է նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքով:

37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվի դեբետում արտացոլվում է թողարկված արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների փաստացի արտադրական ինքնարժեքը` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն», 23 «Օժանդակ արտադրություն» և 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» հաշիվների հետ:

37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում է արտադրված արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքը` թղթակցելով 40 «Պատրաստի արտադրանք», 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» և այլ հաշիվների հետ:

Յուրաքանչյուր ամսվա (եռամսյակի) 1-ի դրությամբ` համեմատելով 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվի դեբետային և կրեդիտային շրջանառությունները, կարելի է որոշել արտադրության կողմից թողարկված արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքից փաստացի արտադրական ինքնարժեքի շեղումը:

Տնտեսման դեպքում, այսինքն, երբ նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքը գերազանցում է փաստացի ինքնարժեքին, կատարվում է ճշտանցում (ստորնո)` 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվի կրեդիտում և 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում: Երբ փաստացի ինքնարժեքը գերազանցում է նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքին, գերածախսը դուրս է գրվում 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվից և դեբետագրվում է 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվին` կատարելով լրացուցիչ գրանցում:

37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշիվը փակվում է յուրաքանչյուր ամիս և հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում մնացորդ չի ունենում:

37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ»		10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  IV

 

ՊԱՏՐԱՍՏԻ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ, ԱՊՐԱՆՔՆԵՐ ԵՎ ԻՐԱՑՈՒՄ

 

 Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են պատրաստի արտադրանքի (արտադրության արդյունքների) և ապրանքների առկայության ու շարժի, կազմակերպության այդ և մյուս ակտիվների իրացման գործընթացի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

 

ՀԱՇԻՎ 40 «ՊԱՏՐԱՍՏԻ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ»

 

40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշիվը նախատեսված է պատրաստի արտադրանքի առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործում են նյութական արտադրության ճյուղերի կազմակերպությունները:

Ապրանքները, որոնք ձեռք են բերվել համալրման (որոնց արժեքը չի ներառվում կազմակերպության արտադրանքի ինքնարժեքի մեջ) կամ վաճառքի համար, հաշվառվում են 41 «Ապրանքներ» հաշվում: Այլ կազմակերպությունների համար կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների արժեքը 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվում չի արտացոլվում: Դրանց փաստացի ծախսերը, ելնելով հաշվապահական հաշվառման քաղաքականությունից, անմիջականորեն դուրս են գրվում արտադրության ծախսերի հաշվառման հաշիվներից` 45 «Առաքված ապրանքներ» կամ 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշիվներին:

Պատրաստի արտադրանքը 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվում հաշվառվում է փաստացի կամ նորմատիվային (պլանային) արտադրական ինքնարժեքով (առանց ընդհանուր տնտեսական ծախսերի): Գյուղատնտեսական կազմակերպություններում բուսաբուծության, անասնապահության և հումքի վերամշակման արտադրության արտադրանքի շարժը տարվա ընթացքում հաշվառվում է նորմատիվային (պլանային) ինքնարժեքով: Պատրաստի արտադրանքի փաստացի արտադրական և պլանային ինքնարժեքների տարբերությունը, որն ի հայտ է գալիս տարվա վերջում, արտահայտվում է հաշվետու տարվա վերջին նշված արտադրանքի մնացորդի մեջ` նրան բաժին ընկնող չափով:

37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշիվն օգտագործելու դեպքում պատրաստի արտադրանքը 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվում արտացոլվում է նորմատիվային (պլանային) արտադրական ինքնարժեքով:

Պատրաստի արտադրանքի մուտքագրումը արտացոլվում է 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվի դեբետում` թղթակցելով արտադրության ծախսերի հաշվառման հաշիվների հետ: Եթե պատրաստի արտադրանքն ամբողջությամբ նախատեսված է տվյալ կազմակերպությունում օգտագործելու համար, ապա այն 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվում կարող է չմուտքագրվել, այլ արտացոլվել 10 «Նյութեր» և այլ նմանատիպ հաշիվներում` կախված այդ արտադրանքի նշանակությունից:

Իրացումից հասույթի հաշվառման «հաշվեգրման» մեթոդի (գործառնության (գործարքի) կատարման պահով իրացումից հասույթի ճանաչում) կիրառման դեպքում գնորդներին (պատվիրատուներին) տեղում հանձնված պատրաստի արտադրանքը դուրս է գրվում 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվից և դեբետագրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվին: Եթե մատակարարման պայմանագրով համաձայնեցված է բեռնված արտադրանքի տիրապետման, տնօրինման, օգտագործման իրավունքի ու պատահական կորստի ռիսկի գնորդին (պատվիրատուին) փոխանցման պահը և այն չի համընկնում առաքման (կազմակերպության պահեստից դուրս գալու) պահի հետ, ապա կատարվում է գրանցում` 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվի կրեդիտում և 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվի դեբետում: Այլ կազմակերպություններին կոմիսիայի և այլ հիմունքներով իրացման համար հանձնված պատրաստի արտադրանքը դուրս է գրվում 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվից և դեբետագրվում 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվին:

Իրացումից հասույթի հաշվառման այլ մեթոդների կիրառման դեպքում 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվի դեբետի հետ:

Սինթետիկ 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվում փաստացի արտադրական ինքնարժեքով պատրաստի արտադրանքի հաշվառման դեպքում նրա վերլուծական հաշվառման մեջ առանձին տեսակների շարժը հնարավոր է արտացոլել հաշվարկային գներով (պլանային ինքնարժեքով, բաց թողնման գներով (առանց անուղղակի հարկերի) և այլն)` առանձնացնելով արտադրանքի փաստացի արտադրական ինքնարժեքի շեղումը դրանց հաշվառման գնից: Նման շեղումները կարող են ցույց տրվել ըստ կազմակերպության ձևավորած համասեռ պատրաստի արտադրանքի խմբերի` ելնելով առանձին արտադրանքների հաշվառման գներով արժեքների նկատմամբ փաստացի արտադրական ինքնարժեքի շեղման աստիճանից:

Պատրաստի արտադրանքը 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվից դուրս գրելու ժամանակ նախ հաշվառման գնով հաշվարկված գումարի չափով 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 45 «Առաքված ապրանքներ» կամ 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» և այլ համապատասխան հաշվառման հաշիվների դեբետի հետ, ապա, միաժամանակ, նույն թղթակցությամբ (լրացուցիչ կամ ճշտանցման եղանակով) ձևակերպվում է այդ արտադրանքին վերաբերող փաստացի արտադրական ինքնարժեքի և վերլուծական հաշվառման մեջ ընդունված գների նկատմամբ շեղման գումարը: Վերջինս որոշվում է դուրս գրված արտադրանքի հաշվառման գներով արժեքը բազմապատկելով շեղման գործակցով: Շեղման գործակիցը հաշվարկվում է ամսվա (եռամսյակի) սկզբին պատրաստի արտադրանքի մնացորդին բաժին ընկնող շեղման և տվյալ ամսվա (եռամսյակի) ընթացքում պահեստ մուտք եղած արտադրանքի շեղման գումարը հարաբերելով այդ արտադրանքի (մնացորդի և մուտքագրվածի գումար) հաշվառման գներով արտահայտված արժեքին:

40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ պատրաստի արտադրանքի պահպանման տեղի և առանձին տեսակների:

40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 41 «ԱՊՐԱՆՔՆԵՐ»

 

41 «Ապրանքներ» հաշիվը նախատեսված է վաճառքի նպատակով որպես ապրանք ձեռք բերված ապրանքանյութական արժեքների և վարձույթի առարկաների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվը հիմնականում օգտագործում են մատակարարող, վաճառահանող, առևտրի, ինչպես նաև հասարակական սննդի կազմակերպությունները:

Արդյունաբերական և այլ արտադրական կազմակերպություններում 41 «Ապրանքներ» հաշիվն օգտագործում են այն դեպքերում, երբ ապրանքանյութական արժեքները ձեռք են բերվում վաճառքի նպատակով: 41 «Ապրանքներ» հաշվում արտացոլվում են նաև պատրաստի արտադրանքի համալրման համար ձեռք բերված ապրանքանյութական արժեքները, որոնք չեն ներառվում տվյալ կազմակերպության կողմից թողարկվող արտադրանքի ինքնարժեքի մեջ, այլ ենթակա են գնորդների կողմից հատուցման:

Մատակարարող, վաճառահանող և առևտրի կազմակերպություններում 41 «Ապրանքներ» հաշվում հաշվառվում են նաև գնովի և սեփական արտադրության տարաները, բացի գույքայինից, որոնք ծառայում են արտադրական կամ տնտեսական կարիքների համար, և որոնք հաշվառվում են 01 «Հիմնական միջոցներ» կամ 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» հաշիվներում:

Այն ապրանքները, որոնք ընդունվել են պատասխանատու պահպանման, հաշվառվում են արտահաշվեկշռային 002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված արժեքներ» հաշվում: Այն ապրանքները, որոնք ընդունվել են հանձնուրդի (կոմիսիոն հիմունքներով), հաշվառվում են արտահաշվեկշռային 004 «Հանձնուրդի (կոմիսիայի) ընդունված ապրանքներ» հաշվում:

Ապրանքները 41 «Ապրանքներ» հաշվում հաշվառվում են ձեռք բերման արժեքով, ձեռք բերման կրճատ արժեքով կամ վաճառքի գներով:

Ձեռք բերման արժեքը գոյանում է ձեռք բերման գնից, ներկրման տուրքերից, ձեռք բերման հետ կապված չփոխհատուցվող հարկերից, կոմիսիոն վճարներից, ձեռք բերման հետ կապված այլ ծախսերից, այդ ապրանքները մինչև կազմակերպություն հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված ծախսերից:

Ձեռք բերման կրճատ արժեքը գոյանում է ձեռք բերման գնից և վերը թվարկված մնացած այն ծախսերից, որոնք կազմակերպությունն իր նպատակահարմարությունից ելնելով ուղղակիորեն կվերագրի տվյալ ապրանքներին: Այն ծախսերը, որոնք չեն ներառվել ձեռք բերման կրճատ արժեքի մեջ, առանձնացված հաշվառվում են 44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշվում:

Վաճառքի գինը կազմակերպությունը որոշում է, ելնելով տվյալ ապրանքի հնարավոր իրացման գներից, եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան չի նախատեսվում: Ապրանքների վաճառքի գներով հաշվառման դեպքում վաճառքի գնի և ձեռք բերման արժեքի (ձեռք բերման կրճատ արժեքի) տարբերությունը (զեղչեր, հավելումներ) առանձնացված կարգով արտացոլվում է 42 «Առևտրական հավելագին» հաշվում:

41 «Ապրանքներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

41-1 «Ապրանքներ պահեստում»

41-2 «Ապրանքներ մանրածախ առևտրում»

41-3 «Տարաներ` ապրանքներով և դատարկ»

41-4 «Համալրող ապրանքներ»

41-5 «Վարձույթի առարկաներ» և այլն:

 

41-1 «Ապրանքներ պահեստում» ենթահաշվում հաշվառվում են այն ապրանքային պաշարների առկայությունն ու շարժը, որոնք գտնվում են պահեստներում, մեծածախ և բաշխող բազաներում, հասարակական սննդի կազմակերպությունների մառաններում, բանջարեղենի պահեստներում, սառնարաններում և այլն:

41-2 «Ապրանքներ մանրածախ առևտրում» ենթահաշվում հաշվառվում են այն ապրանքների առկայությունն ու շարժը, որոնք գտնվում են մանրածախ առևտրի կետերում (խանութներում, կրպակներում, տաղավարներում և այլն) և հասարակական սննդի բուֆետներում: Այս ենթահաշվով հաշվառվում են նաև մանրածախ առևտրի կետերում և հասարակական սննդի բուֆետներում գտնվող ապակյա տարաները (շշեր, բանկաներ):

41-3 «Տարաներ` ապրանքներով և դատարկ» ենթահաշվում հաշվառվում է ապրանքներով և դատարկ տարաների (բացի մանրածախ առևտրի կետերում և հասարակական սննդի բուֆետներում գտնվող ապակյա տարաներից) առկայությունն ու շարժը:

Առևտրական կազմակերպություններն ապրանքներով և դատարկ տարաների շարժի հաշվառումը կարող են տանել միջինացված հաշվարկային գներով, որոնք սահմանվում են ըստ տարաների խմբերի (տեսակների)` ելնելով նրանց գներից և կազմից: Ընդ որում, ձեռք բերման և միջինացված գների տարբերությունը վերագրվում է 42 «Առևտրական հավելագին» («Առևտրական հավելագին (զեղչ, հավելում)» ենթահաշիվ) հաշվին: Այդ տարբերությունների մնացորդը պետք է ճշտել (ուղղել) հերթական գույքագրումների ժամանակ և հարկ եղած դեպքում կարգավորել 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվով (որպես տարայի հետ գործառնության արդյունք):

41-4 «Համալրող ապրանքներ» ենթահաշվում արդյունաբերական և այլ կազմակերպությունները հաշվառում են պատրաստի արտադրանքը համալրող ապրանքների առկայությունն ու շարժը:

41-5 «Վարձույթի ապրանքներ» ենթահաշվում հաշվառվում է վարձույթով առարկաների առկայությունն ու շարժը: Վարձույթի առարկաների մաշվածությունը հաշվառվում է 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշվում:

Ապրանքների մուտքագրումն արտացոլվում է 41 «Ապրանքներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ», 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ», 20 «Հիմնական արտադրություն», 42 «Առևտրական հավելագին» (վաճառքի գներով հաշվառման դեպքում) և համապատասխան այլ հաշիվների կրեդիտի հետ:

Ապրանքների մուտքագրումը հաշվառման մեջ հնարավոր է արտացոլել` օգտագործելով 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում» հաշիվն այն կարգով, ինչ կարգով համապատասխան գործառնությունները հաշվառվում են նյութերի մուտքագրման դեպքում:

Իրացումից հասույթի հաշվառման «հաշվեգրման» մեթոդի (գործառնության (գործարքի) կատարման պահով իրացումից հասույթի ճանաչում) կիրառման դեպքում գնորդներին (պատվիրատուներին) տեղում հանձնված ապրանքները դուրս են գրվում 41 «Ապրանքներ» հաշվից և դեբետագրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվին: Եթե մատակարարման պայմանագրով համաձայնեցված է բեռնված ապրանքների տիրապետման, տնօրինման, օգտագործման իրավունքի ու պատահական կորստի ռիսկի գնորդին (պատվիրատուին) փոխանցման պահը և այն չի համընկնում առաքման (կազմակերպության պահեստից դուրս գալու) պահի հետ, ապա կատարվում է գրանցում 41 «Ապրանքներ» հաշվի կրեդիտում և 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվի դեբետում: Այլ կազմակերպություններին կոմիսիայի և այլ հիմունքներով իրացման համար հանձնված ապրանքը դուրս է գրվում 41 «Ապրանքներ» հաշվից և դեբետագրվում 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվին:

Իրացումից հասույթի հաշվառման այլ մեթոդների կիրառման դեպքում 41 «Ապրանքներ» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվի դեբետի հետ, բացի մանրածախ առևտրի և հասարակական սննդի կազմակերպություններից, որոնք 41 «Ապրանքներ» հաշիվը դուրս են գրում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետին:

Եթե ապրանքները վերամշակման համար հանձնված են այլ կազմակերպություններին, ապա 41 «Ապրանքներ» հաշվից դուրս չեն գրվում, այլ հաշվառվում են առանձնացված:

41 «Ապրանքներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ապրանքատեսակների, ըստ ապրանքների պահպանման վայրի, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` պատասխանատու անձանց անվանումների:

41 «Ապրանքներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 42 «Առևտրային հավելագին» 50 «Դրամարկղ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 42 «ԱՌԵՎՏՐԱՅԻՆ ՀԱՎԵԼԱԳԻՆ»

 

42 «Առևտրային հավելագին» հաշիվը նախատեսված է մանրածախ առևտրում ապրանքների առևտրային հավելագների (զեղչ, հավելում) վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, եթե հաշվառումը տարվում է վաճառքի գներով:

Հասարակական սննդի կազմակերպություններում տվյալ հաշվում արտացոլվում են մառաններում, բուֆետներում, խոհանոցներում գտնվող ապրանքների և սննդամթերքների հավելումների ու զեղչերի գումարները և խոհանոցային ու բուֆետային արտադրանքի արժեքների վրա սահմանված չափերով ավելացվող հավելագների գումարները:

42 «Առևտրային հավելագին» հաշվում հաշվառվում են նաև այն զեղչերը, որոնք տրված են մատակարարների կողմից առևտրական կազմակերպություններին` ապրանքների հնարավոր կորստի կամ տրանսպորտային լրացուցիչ ծախսերի փոխհատուցման համար:

42 «Առևտրային հավելագին» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

42-1 «Առևտրային հավելագին (զեղչ, հավելում)»

42-2 «Մատակարարների զեղչը` տրանսպորտային լրացուցիչ ծախսերի հատուցման համար»

 

42 «Առևտրային հավելագին» հաշիվը ապրանքների մուտքագրման ժամանակ կրեդիտագրվում է առևտրային և լրացուցիչ զեղչերի (հավելումների) գումարների չափով` թղթակցելով 41 «Ապրանքներ» հաշվի հետ:

Կազմակերպություններում իրացված ապրանքներին վերաբերող զեղչերի (հավելումների) գումարները ճշտանցվում են (ստորնոյի եղանակով) 42 «Առևտրային հավելագին» հաշվի կրեդիտում և 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում: Պահեստներից, բազաներից իրացված և բաց թողնված ապրանքներին վերաբերող զեղչերի (հավելումների) գումարները որոշվում են ձևակերպված հաշիվ- ֆակտուրաների համաձայն և դուրս են գրվում (ճշտանցվում են) վերը նշված կարգով: Չիրացված ապրանքներին վերաբերող զեղչերի (հավելումների) գումարները ճշգրտվում են գույքագրման ցուցակների հիման վրա` սահմանված չափերով այդ ապրանքներին բաժին ընկնող զեղչերը (հավելումները) որոշելու ուղիով:

Մանրածախ առևտրի կազմակերպություններում չիրացված ապրանքների մնացորդներին բաժին ընկնող զեղչերի (հավելումների) գումարը կարող է որոշվել չիրացված ապրանքների արժեքը (հաշվառման գներով) բազմապատկելով գործակցով, որը որոշվում է ամսվա (եռամսյակի) սկզբի դրությամբ ապրանքների մնացորդին բաժին ընկնող զեղչերի (հավելումների), 42 «Առևտրային հավելագին» հաշվի կրեդիտային շրջանառության և 42 «Առևտրային հավելագին» հաշվի դեբետային շրջանառության (այլ դուրսգրումներ) հանրագումարը հարաբերելով իրացված ապրանքների (հաշվառման գներով) և ամսվա (եռամսյակի) վերջի դրությամբ ապրանքների մնացորդի (հաշվառման գներով) հանրագումարին:

Եթե մառաններում, արտադրությունում և հասարակական սննդի կազմակերպությունների բուֆետներում հաշվառումը տարվում է վաճառքի գներով (ներառյալ առևտրային հավելագինը), ապա իրացված ապրանքի առևտրային զեղչը (հավելումը) որոշվում է այն կարգով, ինչ կարգով ընդունված է մանրածախ առևտրի կազմակերպություններում: Եթե մառաններում մթերքները հաշվառվում են գնման գներով (առանց հավելագնի), իսկ արտադրությունում և բուֆետներում` վաճառքի գներով (ներառյալ առևտրային հավելագինը), ապա իրացված ապրանքների հավելագները և առևտրային զեղչերը հաշվառվում են առանձին:

Պակասորդների դուրս գրման ժամանակ, այդ ապրանքներին վերաբերող առևտրային զեղչերի և հավելումների գումարը, մեղավոր անձանց հայտնաբերելու դեպքում, ձևակերպվում է 42 «Առևտրային հավելագին» հաշվի դեբետով և 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվի կրեդիտով, իսկ մեղավոր անձանց բացակայության դեպքում` 42 «Առևտրային հավելագին» հաշվի դեբետով և 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտով:

42 «Առևտրային հավելագին» հաշվի վերլուծական հաշվառումը պետք է ապահովի զեղչերի (հավելումների) գումարների, բեռնված ապրանքների, պահեստներում և բազաներում, մանրածախ առևտրի կազմակերպություններում և հասարակական սննդի օբյեկտներում գների տարբերության առանձին արտացոլումը:

42 «Առևտրային հավելագին» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ»		41 «Ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում»

 

ՀԱՇԻՎ 43 «ԿՈՄԵՐՑԻՈՆ ԾԱԽՍԵՐ»

 

43 «Կոմերցիոն ծախսեր» հաշիվը նախատեսված է արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների առաքման և իրացման հետ կապված ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Մասնավորապես, այս հաշվում կարող են արտացոլվել հետևյալ ծախսերը`

- պահեստում գտնվող պատրաստի արտադրանքի փաթեթավորման և տարայի,

- արտադրանքը առաքման կայարան (կառամատույց) տեղափոխելու, ուղեկցելու,

- վագոնների, նավերի, ավտոմեքենաների և այլ տրանսպորտային միջոցների բեռնման,

- վաճառահանող և այլ միջնորդ կազմակերպություններին հատուցվող կոմիսիոն վճարների,

- իրացման վայրերում արտադրանքը պահելու համար տարածքի (շենք, շինություն և այլն) վարձակալության, պահպանման և շահագործման,

- վաճառողների աշխատանքի վարձատրության,

- գովազդի, մարքեթինգի և համանման այլ ծախսերը,

- այլ նմանատիպ ծախսեր:

Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում կամ ավելի կարճ ժամանակաշրջանում 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» հաշվում հաշվառված ծախսերը դուրս են գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով, եթե հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով այլ բան նախատեսված չէ:

43 «Կոմերցիոն ծախսեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ծախսերի առանձին հոդվածների: Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

43 «Կոմերցիոն ծախսեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում»

 

ՀԱՇԻՎ 44 «ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ԾԱԽՍԵՐ»

 

 44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշիվը նախատեսված է մատակարարող, վաճառահանող, առևտրի, միջնորդ և նմանատիպ այլ կազմակերպությունների ծախսերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Գյուղատնտեսական արտադրանք մթերող և վերամշակող կազմակերպությունները, ինչպես նաև նյութեր և կառուցվածքներ (կոնստրուկցիաներ) մթերող շինարարական կազմակերպությունները 44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշիվն օգտագործում են նշված արժեքների (կազմակերպություններում հատուկ մթերող ստորաբաժանման առկայության դեպքում) մթերման և տեղափոխման ծախսերի հաշվառման համար` մինչև ձեռքբերման (մթերման) սկզբնական արժեքի մեջ ներառելը:

44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշվում հաշվառվում են մատակարարող, վաճառահանող, առևտրի, միջնորդ և այլ նմանատիպ կազմակերպությունների կողմից կատարված գործառնական ծախսերը, մասնավորապես`

- նյութական,

- աշխատանքի վճարման,

- ապահովագրության գծով,

- հիմնական միջոցների, փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների (այդ թվում հասարակական սննդի կազմակերպություններում` սպասքի պարագաների) մաշվածության և նորոգման ծախսերը, ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիոն հատկացումները,

- հիմնական միջոցների վարձակալական վճարները,

- տեղեկատվական, աուդիտորական, իրավաբանական, խորհրդատվական և այլ ծառայությունների վճարները,

- գովազդի, մարքեթինգի և համանման այլ ծախսերը,

- գործառնական այլ ծախսեր:

44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշվին կից բացվում են հետևյալ ենթահաշիվները`

 

44-1 «Ապրանքների գնման, մինչև կազմակերպություն հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված ծախսեր»

44-2 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր»

44-3 «Իրացման (կոմերցիոն) ծախսեր»

 

44-1 «Ապրանքների գնման, մինչև կազմակերպություն հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված ծախսեր» ենթահաշվի դեբետում մատակարարող, վաճառահանող, առևտրի, միջնորդ և այլ նմանատիպ կազմակերպությունները արտացոլում են ապրանքների գնման, մինչև կազմակերպություն (կազմակերպության պահեստ) հասցնելու և պատշաճ վիճակի բերելու հետ կապված այն ծախսերը, որոնք չեն ներառվել ձեռք բերման արժեքի մեջ (որոնք չեն հաշվառվել 41 «Ապրանքներ» հաշվում): Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանում) կուտակված գումարը իրացված ապրանքներին բաժին ընկնող չափով դուրս է գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքի, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետին:

44-2 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» ենթահաշվում արտացոլվում է մատակարարող, վաճառահանող, առևտրի, միջնորդ և այլ նմանատիպ կազմակերպությունների կառավարչական և ընդհանուր տնտեսական նշանակության ծախսերը: Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանում) կուտակված գումարը դուրս է գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով, եթե հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով այլ բան նախատեսված չէ:

44-3 «Իրացման (կոմերցիոն) ծախսեր» ենթահաշվում արտացոլվում է մատակարարող, վաճառահանող, առևտրի, միջնորդ և այլ նմանատիպ կազմակերպությունների ապրանքների առաքման և իրացման հետ կապված ծախսերը: Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանում) կուտակված գումարը դուրս է գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով, եթե հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով այլ բան նախատեսված չէ:

44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ծախսերի առանձին տեսակների և հոդվածների: Ընդ որում, այն ծախսերը (կորուստները) կամ դրանց մի մասը, որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»		10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 45 «ԱՌԱՔՎԱԾ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐ»

 

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշիվը նախատեսված է ներքոթվարկյալ դեպքերում բեռնված արտադրանքի (ապրանքների), հանձնված աշխատանքների ու ծառայությունների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար.

- իրացումից հասույթի հաշվառման հաշվեգրման մեթոդի (գործառնության (գործարքի) կատարման պահով իրացումից հասույթի ճանաչում) կիրառման դեպքում, երբ մատակարարման պայմանագրով համաձայնեցված բեռնված արտադրանքի, ապրանքի տիրապետման, տնօրինման, օգտագործման իրավունքի ու պատահական կորստի ռիսկի գնորդին (պատվիրատուին) փոխանցման պահը չի համընկնում առաքման (կազմակերպության պահեստից դուրս գալու) պահի հետ, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններին կոմիսիայի և այլ հիմունքներով իրացման համար հանձնման դեպքում,

- իրացումից հասույթի հաշվառման այլ մեթոդների կիրառման դեպքում:

Առաքված ապրանքները 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվում հաշվառվում են փաստացի կամ նորմատիվային (պլանային) արտադրական ինքնարժեքով:

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվի դեբետը թղթակցում է 40 «Պատրաստի արտադրանք», 41 «Ապրանքներ», 10 «Նյութեր» 20 «Հիմնական արտադրություն» և այլ համապատասխան հաշիվների կրեդիտի հետ:

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվում հաշվառված գումարները դուրս են գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով` գնորդներին (պատվիրատուներին) բեռնված արտադրանքի, ապրանքների, կատարված աշխատանքների ու մատուցված ծառայությունների իրացմանը զուգընթաց:

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվում փաստացի արտադրական ինքնարժեքով սինթետիկ հաշվառումը վարելու դեպքում, իրացված արտադրանքի (ապրանքի) փաստացի արտադրական ինքնարժեքի մեծությունը կարելի է հաշվարկել ներքոթվարկյալ մեթոդներից որևէ մեկով, եթե իրավական ակտերով այլ բան նախատեսված չէ.

1) Ամսվա (եռամսյակի) սկզբի առաքված արտադրանքի մնացորդի փաստացի արտադրական ինքնարժեքի և ամսվա (եռամսյակի) ընթացքում առաքված արտադրանքի փաստացի արտադրական ինքնարժեքի հանրագումարը հարաբերվում է ամսվա (եռամսյակի) սկզբի առաքված արտադրանքի բաց թողնման գներով (առանց անուղղակի հարկերի) մնացորդի և ամսվա (եռամսյակի) ընթացքում բաց թողնման գներով (առանց անուղղակի հարկերի) հաշվարկված առաքված արտադրանքի հանրագումարին` որոշելով համամասնության գործակիցը: Վերջինս բազմապատկելով բաց թողնման գներով (առանց անուղղակի հարկերի) հաշվարկված իրացված արտադրանքի ծավալով, որոշվում է իրացված արտադրանքի փաստացի արտադրական ինքնարժեքը:

2) Առաքված արտադրանքի ամսվա (եռամսյակի) սկզբի մնացորդի փաստացի արտադրական ինքնարժեքի և ամսվա (եռամսյակի) ընթացքում առաքված արտադրանքի փաստացի արտադրական ինքնարժեքի հանրագումարը հարաբերվում է առաքված արտադրանքի ամսվա (եռամսյակի) սկզբի առաքումների պահին հաշվարկային գներով հաշվարկված մնացորդի և ամսվա (եռամսյակի) ընթացքում հաշվարկային գներով հաշվարկված առաքված արտադրանքի հանրագումարին` որոշելով համամասնության գործակիցը: Վերջինս բազմապատկելով հաշվարկային գներով հաշվարկված իրացված արտադրանքի ծավալով, որոշվում է իրացված արտադրանքի փաստացի արտադրական ինքնարժեքը:

Կազմակերպությունն իր նպատակահարմարությունից ելնելով համամասնության գործակիցը կարող է որոշել ըստ առանձին ապրանքատեսակների կամ ապրանքախմբերի:

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվում նորմատիվային (պլանային) արտադրական ինքնարժեքով սինթետիկ հաշվառումը վարելու դեպքում համամասնության գործակիցը հավասար է մեկի:

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ գնորդների (պատվիրատուների), հնարավորության դեպքում` նաև ըստ ապրանքատեսակների:

45 «Առաքված ապրանքներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ»		46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 46 «ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ, ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ, ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ, ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԻՐԱՑՈՒՄ»

 

46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշիվը նախատեսված է պատրաստի արտադրանքի, ապրանքների, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների իրացման վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման, ինչպես նաև այդ արժեքների իրացումից ֆինանսական արդյունքների որոշման համար: Այս հաշվում մասնավորապես արտացոլվում է իրացված արտադրանքի (աշխատանքների և ծառայությունների) արտադրական ինքնարժեքը (ապրանքների ձեռք բերման արժեքը) և իրացումից հասույթը (ներառյալ անուղղակի հարկերը).

- պատրաստի արտադրանքի և սեփական արտադրության կիսապատրաստուքների գծով,

- արդյունաբերական բնույթի աշխատանքների և ծառայությունների գծով,

- ոչ արդյունաբերական բնույթի աշխատանքների և ծառայությունների գծով,

- գնովի շինվածքների (համալրման համար) գծով,

- շինարարական, մոնտաժային, նախագծա-հետախուզական, երկրաբանա-հետախուզական, գիտահետազոտական և այլ աշխատանքների գծով,

- առևտրի, մատակարարման և վաճառահանման կազմակերպությունների ապրանքների գծով,

- մարդատար մեքենաների վարձույթի և մեքենաների տեղափոխման ծառայությունների գծով,

- տրանսպորտային-առաքման և բեռնման-բեռնաթափման գործառնությունների գծով,

- կապի կազմակերպությունների ծառայությունների գծով և այլն:

Հիմնական միջոցների և այլ նյութական արժեքների իրացումը հաշվառվում է 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» և 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվներով:

Իրացումից հասույթի հաշվառման «հաշվեգրման» մեթոդի (գործառնության (գործարքի) կատարման պահով իրացումից հասույթի ճանաչում) կիրառման դեպքում իրացման պահին կրեդիտագրվում է 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշիվը և դեբետագրվում 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը: Իրացումից հասույթի հաշվառման այլ մեթոդների կիրառման դեպքում իրացման պահին կրեդիտագրվում է 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշիվը և դեբետագրվում են համապատասխանաբար 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ», 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ», 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» և այլ հաշիվները: Կազմակերպությունները կատարված աշխատանքների ավարտված փուլերի իրացումը կարող են ձևակերպել 36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» հաշվի դեբետով և 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի կրեդիտով:

Արդյունաբերական կազմակերպություններում իրացված արտադրանքի (ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների) արտադրական ինքնարժեքը դուրս է գրվում 40 «Պատրաստի արտադրանք», 41 «Ապրանքներ», 45 «Առաքված ապրանքներ», 20 «Հիմնական արտադրություն» և համապատասխան այլ հաշիվների կրեդիտից` դեբետագրելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշիվը: Եթե արդյունաբերական կազմակերպությունը իր հաշվառման քաղաքականության համաձայն պատրաստի արտադրանքի հաշվառումը վարում է նորմատիվային (պլանային) արտադրական ինքնարժեքով, ապա 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետը յուրաքանչյուր ամսվա (եռամսյակի) վերջում թղթակցում է 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» հաշվի կրեդիտի հետ:

Գյուղատնտեսական կազմակերպություններում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում, տարվա ընթացքում, երբ փաստացի արտադրական ինքնարժեքը որոշված չէ, արտացոլվում է արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների պլանային ինքնարժեքը, իսկ տարեվերջին` արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների պլանային և փաստացի արտադրական ինքնարժեքների տարբերությունը: Իրացված արտադրանքի (աշխատանքների, ծառայությունների) պլանային ինքնարժեքը, ինչպես նաև պլանային և փաստացի արտադրական ինքնարժեքների տարբերությունը դուրս է գրվում (կամ ճշտանցվում է) 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետով` թղթակցելով այն հաշիվների հետ, որոնցում հաշվառվել է այդ արտադրանքը (աշխատանքները, ծառայությունները):

Շինարարական կազմակերպություններում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում արտացոլվում է իրացված շինարարական օբյեկտների, կապալային և ենթակապալային պայմանագրերով իրականացված և հանձնված աշխատանքների փաստացի արտադրական ինքնարժեքը` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն», 40 «Պատրաստի արտադրանք», 45 «Առաքված ապրանքներ» և այլ համապատասխան հաշիվների կրեդիտի հետ: Գիտահետազոտական, փորձակոնստրուկտորական, նախագծային, երկրաբանա- հետախուզական և նմանատիպ այլ աշխատանքներ իրականացնող կազմակերպություններում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում արտացոլվում են կատարված աշխատանքների փաստացի արտադրական ծախսերը` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն», 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշիվների կրեդիտի հետ:

Առևտրի, մատակարարման և վաճառահանման, միջնորդական ծառայություններ իրականացնող կազմակերպություններում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում արտացոլվում է իրացված ապրանքների, արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների հաշվառման արժեքը` թղթակցելով 41 «Ապրանքներ», 42 «Առևտրային հավելագին» (ճշտանցման եղանակով, եթե ապրանքները հաշվառվում են վաճառքի գներով), 44 «Շրջանառության ծախսեր», 45 «Առաքված ապրանքներ» հաշիվների կրեդիտի հետ: Նշված կազմակերպություններում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվում արտացոլում են նաև ապրանքների տարանցիկ իրացման գործառնությունները: Այն դեպքում, երբ կազմակերպությունը մասնակցում է ապրանքների տարանցիկ իրացման հաշվարկներին, 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում արտացոլվում է ապրանքների արժեքը` համաձայն մատակարարների հաշվարկային փաստաթղթերի` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կրեդիտի հետ, իսկ կրեդիտում` այդ ապրանքների վաճառքի արժեքը` թղթակցելով 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի դեբետի հետ: Այն դեպքում, երբ կազմակերպությունը ապրանքների տարանցիկ իրացման հաշվարկներին չի մասնակցում, 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում է միայն տարանցիկ կարգով իրացված ապրանքների դիմաց ստացված միջնորդական վճարը: Այս դեպքում ապրանքների տարանցիկ իրացման շրջանառությունը հաշվառվում է արտահամակարգային կարգով:

Տրանսպորտի և կապի կազմակերպություններում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետում արտացոլվում են մատուցված ծառայությունների փաստացի արտադրական ծախսերը` թղթակցելով 20 «Հիմնական արտադրություն» հաշվի հետ:

46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետին հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանում) դուրս են գրվում նաև 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր», 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» հաշիվների գումարները ամբողջությամբ, 44 «Շրջանառության ծախսեր» հաշվի գումարները համապատասխան չափով:

Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացումից ստացված արդյունքը յուրաքանչյուր ամիս դուրս է գրվում 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվից` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ:

46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ իրացված արտադրանքի (ապրանքների), կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների տեսակների: Բացի դրանից, այս հաշվի վերլուծական հաշվառումը կարող է տարվել ըստ գնորդների (պատվիրատուների) և աշխարհագրական հատվածների (սեգմենտների):

46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 42 «Առևտրային հավելագին» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ»

 

ՀԱՇԻՎ 47 «ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ԻՐԱՑՈՒՄ ԵՎ ԱՅԼ ՕՏԱՐՈՒՄ»

 

47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշիվը նախատեսված է հիմնական միջոցների, ոչ նյութական ակտիվների, երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների և այլ երկարաժամկետ ակտիվների իրացման և այլ օտարման (լուծարում, դուրս գրում, անհատույց հանձնում, ներդրում և այլն) վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, ինչպես նաև դրանց իրացման ֆինանսական արդյունքների որոշման համար:

47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

47-1 «Հիմնական միջոցների իրացում և այլ օտարում»

47-2 «Ոչ նյութական ակտիվների իրացում և այլ օտարում»

47-3 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացում» և այլն:

 

47-1 «Հիմնական միջոցների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի դեբետում արտացոլվում է օտարվող (իրացվող) հիմնական միջոցների հաշվեկշռային արժեքը (առանց մաշվածությունը հանելու), ինչպես նաև հիմնական միջոցների օտարման (իրացման) հետ կապված ծախսերը (քանդման, լուծարման, ապատեղակայման և այլն):

47-1 «Հիմնական միջոցների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի կրեդիտում արտացոլվում է օտարվող (իրացվող) հիմնական միջոցների օտարման պահին հաշվարկված մաշվածության գումարը, հիմնական միջոցների օտարումից (իրացումից) հասույթը և հիմնական միջոցների դուրսգրումից ստացված նյութական միջոցների արժեքը` հնարավոր օգտագործման և իրացման գնահատմամբ: 47-1 «Հիմնական միջոցների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի կրեդիտը թղթակցում է 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն», 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ», 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից», 10 «Նյութեր», 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ», 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետի հետ:

47-2 «Ոչ նյութական ակտիվների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի դեբետում արտացոլվում է օտարվող (իրացվող) ոչ նյութական ակտիվների հաշվեկշռային արժեքը, ինչպես նաև ոչ նյութական ակտիվների օտարման (իրացման) հետ կապված ծախսերը: 47-2 «Ոչ նյութական ակտիվների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի կրեդիտում արտացոլվում է օտարվող (իրացվող) ոչ նյութական ակտիվների օտարման պահին հաշվարկված ամորտիզացիայի գումարը, ոչ նյութական ակտիվների օտարումից (իրացումից) հասույթը:

47-2 «Ոչ նյութական ակտիվների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի կրեդիտը թղթակցում է 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա», 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ», 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ», 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետի հետ:

47-2 «Ոչ նյութական ակտիվների իրացում և այլ օտարում» ենթահաշվի դեբետային (վնաս) կամ կրեդիտային (եկամուտ) մնացորդն ընթացիկ հաշվետու ժամանակաշրջանում դուրս է գրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվով:

47-3 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացում» ենթահաշվի դեբետում արտացոլվում է իրացվող երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների հաշվեկշռային արժեքը, ինչպես նաև երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացման հետ կապված ծախսերը:

47-3 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացում» ենթահաշվի կրեդիտում արտացոլվում է երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացումից հասույթը: 47-3 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների իրացում» ենթահաշվի կրեդիտը թղթակցում է 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ», 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետի հետ:

Երկարաժամկետ ակտիվների իրացումից և այլ օտարումից ստացված արդյունքը հաշվետու ժամանակաշրջանի (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանի) վերջում դուրս է գրվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվից` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ: 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտային մնացորդը, որը գոյացել է հիմնական միջոցները երկարաժամկետ վարձակալության տալուց, ինչպես նաև օրենսդրությամբ սահմանված այլ դեպքերում, դուրս է գրվում 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվով: Երկարաժամկետ ակտիվների պակասորդի կամ փչացման դեպքում, դրանց հաշվեկշռային արժեքը ձևակերպվում է 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի դեբետում, իսկ հաշվարկված մաշվածության գումարը (հիմնական միջոցների, ոչ նյութական ակտիվների)` կրեդիտում: Երկարաժամկետ ակտիվների պակասորդների (հիմնական միջոցների մնացորդային) արժեքը դուրս է գրվում 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի կրեդիտով` թղթակցելով 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետի հետ` հետագայում այդ գումարները վերագրելով 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» («Հաշվարկներ նյութական վնասի հատուցման գծով» ենթահաշիվ) հաշվին: Եթե պակասորդների և փչացումների գծով կոնկրետ մեղավորները հայտնաբերված չեն, դրանք ձևակերպվում են 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվով:

47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ օտարվող երկարաժամկետ ակտիվների առանձին տեսակների և գնորդների:

47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
01 «Հիմնական միջոցներ» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ»		02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 48 «ԱՅԼ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ԻՐԱՑՈՒՄ»

 

48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպությանը պատկանող ակտիվների իրացման վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, որոնք չեն հիշատակվել 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» և 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշիվների վերաբերյալ մեկնաբանություններում, ինչպես նաև դրանց իրացման ֆինանսական արդյունքների որոշման համար: Այս հաշվում մասնավորապես արտացոլվում են շրջանառության մեջ գտնվող ապրանքանյութական արժեքների, արժութային արժեքների, կարճաժամկետ արժեթղթերի և այլ կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումների հաշվեկշռային արժեքը և դրանց իրացումից հասույթի մեծությունը:

48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի դեբետում արտացոլվում է իրացվող արժեքների հաշվեկշռային արժեքը, ինչպես նաև դրանց իրացման հետ կապված ծախսերը (կոմիսիոն վճարներ և այլն):

48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում է կազմակերպությանը պատկանող ակտիվների իրացումից հասույթը, իրացման պահին փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածության գումարը: 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 10 «Նյութեր», 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ», 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ», 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետի հետ:

Այլ ակտիվների իրացումից ստացված արդյունքը հաշվետու ժամանակաշրջանի (կամ կազմակերպության կողմից սահմանված ավելի կարճ ժամանակաշրջանի) վերջում դուրս է գրվում 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվից` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ:

48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ օտարվող ակտիվների առանձին տեսակների և գնորդների:

48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  V

 

ԴՐԱՄԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և արտերկրում գտնվող բանկերում կազմակերպությունների հաշվարկային հաշիվներում, արժութային և այլ հաշիվներում, ինչպես նաև կազմակերպության դրամարկղում Հայաստանի Հանրապետության արժույթով և արտարժույթով կազմակերպությանը պատկանող դրամական միջոցների, արագ իրացվելի արժեթղթերի, ինչպես նաև վճարման ու դրամական փաստաթղթերի առկայության ու շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Արտարժույթով դրամական միջոցները և դրանցով կատարվող գործառնությունները այս բաժնի հաշիվներում հաշվառվում են Հայաստանի Հանրապետության արժույթով` դրամով: Դրամի չափը որոշվում է դրամահաշվարկային փաստաթղթերի ձևակերպման օրվա հաշվարկային փոխարժեքով արտարժույթը դրամով վերահաշվարկելու միջոցով: Միաժամանակ, այդ միջոցները և գործառնությունները արտացոլվում են հաշվարկների և վճարումների արժույթով: Արտարժույթով կատարվող գործառնությունների գծով փոխարժեքային տարբերությունները, այդ թվում դրամական միջոցների մնացորդների վերագնահատումից (հաշվարկված հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջին օրը գործող փոխարժեքով) առաջացած տարբերությունները ձևակերպվում են 80` «Շահույթ և վնաս» հաշվով:

 

ՀԱՇԻՎ 50 «ԴՐԱՄԱՐԿՂ»

 

50 «Դրամարկղ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության դրամարկղում դրամական միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Դրամարկղային գործառնությունների կատարման, Հայաստանի Հանրապետության դրամով և արտարժույթով կանխիկ դրամական միջոցների ընդունման, պահպանման և բաց թողնման կարգը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից: Անհրաժեշտության դեպքում 50 «Դրամարկղ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

50-1 «Կազմակերպության դրամարկղ»

50-2 «Գործառնական դրամարկղ»

 

50-2 «Գործառնական դրամարկղ» ենթահաշվում հաշվառվում են գործառնական, շահագործման տեղամասերի, կապի բաժանմունքների, օդանավակայանների, կայարանների, ավտոկայանների տոմսային, ծանրոցային և այլ դրամարկղներում դրամական միջոցների առկայությունն ու շարժը:

50 «Դրամարկղ» հաշվի դեբետում արտացոլվում են կազմակերպության դրամարկղ մուտք եղած դրամական միջոցները, իսկ կրեդիտում` դրամարկղից կատարված վճարումները:

Եթե կազմակերպությունը, օրենսդրությամբ թույլատրված դեպքերում, իրականացնում է արտարժույթով դրամարկղային գործառնություններ, ապա 50 «Դրամարկղ» հաշվին կից, յուրաքանչյուր արտարժույթի համար պետք է բացվեն համապատասխան ենթահաշիվներ, այդ միջոցների առկայությունն ու շարժն առանձնացված կարգով հաշվառելու համար:

50 «Դրամարկղ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ արժույթի տեսակների և դրամարկղների վայրերի:

50 «Դրամարկղ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 51 «ՀԱՇՎԱՐԿԱՅԻՆ ՀԱՇԻՎ»

 

 51 «Հաշվարկային հաշիվ» հաշիվը նախատեսված է բանկում` կազմակերպության հաշվարկային հաշվում Հայաստանի Հանրապետության արժույթով դրամական միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

51 «Հաշվարկային հաշիվ» հաշվի դեբետում արտացոլվում են կազմակերպության հաշվարկային հաշիվ մուտք եղած դրամական միջոցները, իսկ կրեդիտում` հաշվարկային հաշվից կատարված վճարումները: Գումարները, որոնք սխալմամբ դեբետագրվել կամ կրեդիտագրվել են կազմակերպության հաշվարկային հաշվին և հայտնաբերվել են բանկի քաղվածքների ստուգման ժամանակ, արտացոլվում են 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվում:

Հաշվապահական հաշվառման մեջ հաշվարկային հաշվի գծով գործառնություններն արտացոլվում են հաշվարկային հաշվի վերաբերյալ բանկերի քաղվածքների և դրանց կից դրամահաշվարկային փաստաթղթերի հիման վրա:

51 «Հաշվարկային հաշիվ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 88 «Չբաշխված շահույթ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»

ՀԱՇԻՎ 52 «ԱՐՏԱՐԺՈՒԹԱՅԻՆ ՀԱՇԻՎ»

 

52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության կամ արտերկրի բանկերում կազմակերպության արտարժութային հաշիվներում գտնվող արտարժույթով դրամական միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշվի դեբետում արտացոլվում են կազմակերպության արտարժութային հաշիվներ մուտք եղած դրամական միջոցները, իսկ կրեդիտում` արտարժութային հաշիվներից կատարված վճարումները: Գումարները, որոնք սխալմամբ դեբետագրվել կամ կրեդիտագրվել են կազմակերպության արտարժութային հաշիվներին և հայտնաբերվել են բանկի քաղվածքների ստուգման ժամանակ, արտացոլվում են 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվում:

Հաշվապահական հաշվառման մեջ արտարժութային հաշիվների գծով գործառնություններն արտացոլվում են բանկերի քաղվածքների և դրանց կից դրամահաշվարկային փաստաթղթերի հիման վրա:

52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

52-1 «Արտարժութային հաշիվներ երկրի ներսում»

52-2 «Արտարժութային հաշիվներ արտերկրում»

 

52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ բանկերում արտարժութային միջոցները պահելու համար բացված յուրաքանչյուր հաշվի:

52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութա)ին հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 88 «Չբաշխված շահույթ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 55 «ՀԱՏՈՒԿ ՀԱՇԻՎՆԵՐ ԲԱՆԿԵՐՈՒՄ»

 

55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպությունների Հայաստանի Հանրապետության արժույթով և արտարժույթով ակրեդիտիվներում, չեկային (վճարագիր) գրքույկներում, այլ վճարային փաստաթղթերում, ընթացիկ և այլ հատուկ հաշիվներում դրամական միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, ինչպես նաև նպատակային ֆինանսավորման (մուտքերի) միջոցների այն մասի շարժի համար, որը ենթակա է առանձնացված կարգով պահելու:

55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

55-1 «Ակրեդիտիվներ»

55-2 «Չեկային գրքույկներ»

 

55-1 «Ակրեդիտիվներ» ենթահաշվում արտացոլվում է ակրեդիտիվներում գտնվող միջոցների շարժը:

Դրամական միջոցների փոխանցումն ակրեդիտիվային հաշվին արտացոլվում է 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվի դեբետում և 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ», 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» և նմանատիպ այլ հաշիվների կրեդիտում:

55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվում հաշվառվող ակրեդիտիվային միջոցները դուրս են գրվում դրանց օգտագործմանը զուգընթաց (համաձայն բանկի քաղվածքների), որպես կանոն, թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի դեբետի հետ: Ակրեդիտիվների չօգտագործված միջոցները բանկի կողմից վերականգնվում են այն հաշիվներում, որոնցից կատարվել են փոխանցումները, և արտացոլվում են 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով 51 «Հաշվարկային հաշիվ» կամ 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվների հետ:

55-1 «Ակրեդիտիվներ» ենթահաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կազմակերպության յուրաքանչյուր ակրեդիտիվի:

55-2 «Չեկային գրքույկներ» ենթահաշվում հաշվառվում են չեկային գրքույկներում գտնվող միջոցների շարժը:

Չեկային գրքույկներ տրամադրելու ժամանակ միջոցների ավանդագրումն արտացոլվում է 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվի դեբետում և 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ», 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» և նմանատիպ այլ հաշիվների կրեդիտում: Բանկում չեկային գրքույկներով գումարները դուրս են գրվում կազմակերպության կողմից վճարման ներկայացված չեկերի հիման վրա, և բանկի քաղվածքների համաձայն, 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է հաշվարկների հաշվառման հաշիվների դեբետի (76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» և այլն) հետ:

55-2 «Չեկային գրքույկներ» ենթահաշվի մնացորդը պետք է համապատասխանի բանկի քաղվածքի մնացորդին: Բանկ վերադարձված չօգտագործված չեկերի գումարներն արտացոլվում են 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով 51 «Հաշվարկային հաշիվ» կամ 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվների հետ:

Կրեդիտոր կազմակերպությունների հետ հաշվարկներ կատարելու համար կազմակերպության աշխատողներին առհաշիվ տրված չեկային գրքույկներում միջոցների շարժի վերահսկողությունը կատարվում է օպերատիվ կարգով:

55-2 «Չեկային գրքույկներ» ենթահաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր չեկային գրքույկի:

55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվին կից բացված ենթահաշիվներում հաշվառվում է առանձնացված կարգով բանկում պահվող նպատակային ֆինանսավորման միջոցների, մասնավորապես ծնողներից և այլ աղբյուրներից ստացված սոցիալական հիմնարկների (մանկապարտեզների, մսուր- մանկապարտեզների և այլն) պահպանման, կազմակերպության խնդրանքով առանձին հաշվից կապիտալ ներդրումների ֆինանսավորման համար միջոցների, պետական մարմինների դրամական օժանդակությունների և այլնի շարժը:

Կազմակերպության կազմի մեջ մտնող և առանձնացված հաշվեկշռով մասնաճյուղերի, կառուցվածքային միավորների ընթացիկ հաշիվներում միջոցների շարժն արտացոլվում է 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվի առանձին ենթահաշվում:

55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշվում արտարժույթով արտահայտված դրամական միջոցների առկայությունը և շարժը հաշվառվում է առանձնացված կարգով: Այս հաշվի վերլուծական հաշվառումը պետք է ապահովի Հայաստանի Հանրապետությունում և արտերկրում` ակրեդիտիվներում, չեկային գրքույկներում և այլնում դրամական միջոցների առկայության և շարժի մասին տեղեկատվության ստացման հնարավորությունը:

55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութա)ին հաշիվ» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 88 «Չբաշխված շահույթ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 56 «ԴՐԱՄԱԿԱՆ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ»

 

56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության դրամարկղում դրամական փաստաթղթերի (փոստային նամականիշների, պետական մաքսային նամականիշների, վճարված ավիատոմսերի, հանգստյան տների և առողջարանների վճարված ուղեգրերի և այլն) առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Դրամական փաստաթղթերը 56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշվում հաշվառվում են փաստացի արժեքով:

Բաժնետիրական ընկերությունները 56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշվին կից «Հետ գնված սեփական բաժնետոմսեր (բաժնեմասեր)» ենթահաշվում հաշվառում են բաժնետերերից հետ գնված սեփական բաժնետոմսերը: Այլ տիպի տնտեսական ընկերությունները (ընկերակցությունները) այս ենթահաշիվն օգտագործում են այն դեպքում, երբ ընկերությունը (ընկերակցությունը) ձեռք է բերում որևէ մասնակցի բաժնեմասը: Հետ գնված բաժնետոմսերը և բաժնեմասերը 56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշվում հաշվառվում են փաստացի արժեքով:

Բաժնետիրական ընկերության (ընկերակցության) կողմից բաժնետերից (մասնակցից)` նրան պատկանող բաժնետոմսերի (բաժնեմասերի) հետգնման ժամանակ հաշվապահական հաշվառման մեջ կատարվում է գրանցում` 56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշվի դեբետում և դրամական միջոցների ու այլ համապատասխան հաշվառման հաշիվների կրեդիտում:

Ընկերության (ընկերակցության) կողմից սեփական բաժնետոմսերը (բաժնեմասերը) մարելիս, այդ ընկերության (ընկերակցության) կողմից օրենսդրությամբ նախատեսված բոլոր ընթացակարգերի կատարումից հետո, հաշվապահական հաշվառման մեջ կատարվում է գրանցում` 56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշվի կրեդիտում և 85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի դեբետում` անվանական արժեքի չափով: Միաժամանակ, անվանական արժեքի և փաստացի արժեքի տարբերության չափով 56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշիվը թղթակցում է 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվի հետ:

56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ փաստաթղթերի տեսակների:

56 «Դրամական փաստաթղթեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

ՀԱՇԻՎ 57 «ԴՐԱՄԱԿԱՆ ՓՈԽԱՆՑՈՒՄՆԵՐ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ»

 

57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» հաշիվը նախատեսված է ճանապարհին գտնվող Հայաստանի Հանրապետության արժույթով և արտարժույթով դրամական միջոցների, այսինքն կազմակերպության հաշվարկային կամ այլ հաշիվներ մուտքագրելու համար (սակայն դեռևս չմուտքագրված) բանկերի, փոստային բաժանմունքների դրամարկղներ կամ խնայդրամարկղներ մուտքագրված գումարների (առավելապես առևտրային հասույթի) շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» հաշվում գումարների հաշվառման համար հիմք են հանդիսանում բանկի բաժանմունքների, խնայդրամարկղների, փոստային բաժանմունքների անդորրագրերը, բանկի ինկասատորներին հասույթի հանձնման ուղեկցող փաստաթղթերի պատճենները և այլն:

Արտարժույթով դրամական միջոցների (դրամական փոխանցումների) շարժը 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» հաշվում հաշվառվում է առանձնացված կարգով:

57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս»		50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութա)ին հաշիվ» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 58 «ԿԱՐՃԱԺԱՄԿԵՏ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ»

 

58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշիվը նախատեսված է այլ կազմակերպությունների արժեթղթերում (բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր, առևտրային արժեթղթեր, մուրհակներ, ավանդային սերտիֆիկատներ և այլն) կազմակերպության կարճաժամկետ (մինչև մեկ տարի ժամկետով) ներդրումների, տոկոսաբեր փոխառությունների, ինչպես նաև կազմակերպության կողմից այլ կազմակերպություններին տրամադրված փոխառությունների և այլնի առկայության ու շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Ընդ որում տոկոսաբեր պարտատոմսերում և նմանատիպ այլ արժեթղթերում ներդրումները, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններին տրամադրված փոխառությունները 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում արտացոլվում են այն դեպքում, երբ դրանց մարման սահմանված ժամկետը չի գերազանցում մեկ տարին: Արժեթղթերում ներդրումները, որոնց մարման (հետգնման) ժամկետը չի սահմանվել (օրինակ բաժնետոմսեր), 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում հաշվառվում են այն դեպքում, երբ այդ ներդրումներն իրականացվել են մեկ տարուց ոչ ավելի ժամկետով եկամուտներ ստանալու նպատակով:

Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումները 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում մուտքագրվում են ձեռքբերման արժեքով:

58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

58-1 «Պարտատոմսեր և այլ արժեթղթեր»

58-2 «Ավանդներ»

58-3 «Տրամադրված փոխառություններ» և այլն:

 

58-1 «Պարտատոմսեր և այլ արժեթղթեր» ենթահաշվում հաշվառվում է տոկոսաբեր պարտատոմսերում, ինչպես նաև այլ արժեթղթերում կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումների առկայությունը և շարժը:

Կազմակերպության կողմից իրականացվող կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներն արտացոլվում են 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում և դրանց դիմաց ներդրված (վճարված) դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների, ինչպես նաև այլ ակտիվների իրացման հաշիվների կրեդիտում: Կազմակերպության կողմից դրամական միջոցներով այլ կազմակերպությունների արժեթղթերի ձեռքբերումը ձևակերպվում է 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում և 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» և դրամական միջոցների հաշվառման այլ հաշիվների կրեդիտում: Եթե արժեթղթերի դիմաց վճարումը կատարվում է տվյալ կազմակերպությանը որպես սեփականություն կամ օգտագործման համար այլ ակտիվներ տրամադրելու միջոցով, ապա 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետը թղթակցում է համապատասխանաբար 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» և 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվների կրեդիտի հետ` արժեթղթերի ձեռք բերման (պայմանագրով նախատեսված գնահատմամբ) արժեքի չափով:

Կազմակերպության կողմից փոխանցված կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրման միջոցները, որոնց գծով հաշվետու ժամանակաշրջանում չեն ստացվել կազմակերպության իրավունքը հաստատող համապատասխան փաստաթղթեր, 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում արտացոլվում են առանձնացված կարգով:

Թույլատրվում է մարման ժամկետ ունեցող արժեթղթերի ձեռքբերման արժեքի և անվանական արժեքի միջև եղած տարբերությունը դրանց շրջանառության ժամկետի ընթացքում հավասարաչափ (ամիս, եռամսյակ) հաշվեգրել կազմակերպության ֆինանսական արդյունքներին: Այն դեպքում, երբ ձեռք բերման արժեքը բարձր է անվանական արժեքից, հաշվեգրվող գումարի չափով 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետի հետ: Երբ ձեռք բերման արժեքը ցածր է անվանական արժեքից, ապա հաշվեգրվող գումարի չափով 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետը թղթակցում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտի հետ:

58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվում հաշվառվող պարտատոմսերի և այլ արժեթղթերի մարման (հետգնման) կամ վաճառքի գործառնություններն արտացոլվում են 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի դեբետում և 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի կրեդիտում:

58-2 «Ավանդներ» ենթահաշվում հաշվառվում է Հայաստանի Հանրապետության արժույթով և արտարժույթով բանկային և այլ ավանդներում (խնայողական սերտիֆիկատներում, բանկային հաշիվներում և այլն) կազմակերպության ներդրած միջոցների շարժը:

Ավանդներում կազմակերպության դրամական միջոցների ներդրումներն արտացոլվում են 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» կամ համապատասխան դրամական այլ հաշիվների կրեդիտի հետ: Բանկերի կողմից ավանդների գումարները հետ վերադարձնելու ժամանակ կազմակերպության հաշվառման մեջ կատարվում են հետադարձ գրանցումներ:

58-3 «Տրամադրված փոխառություններ» ենթահաշվում հաշվառվում է կազմակերպության կողմից այլ կազմակերպություններին տրամադրված կարճաժամկետ դրամական և այլ փոխառությունների շարժը: Տրամադրված փոխառություններն արտացոլվում են 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի դեբետում` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման կամ համապատասխան այլ հաշիվների կրեդիտի հետ: Փոխառության վերադարձման ժամանակ դեբետագրվում են դրամական միջոցների հաշվառման կամ համապատասխան այլ հաշիվները և կրեդիտագրվում է 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշիվը:

58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումների տեսակների և այն օբյեկտների, որոնց վերաբերում են այդ ներդրումները (ավանդներով, արժեթղթեր վաճառող կազմակերպություններով և այլն): Ընդ որում, վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի Հայաստանի Հանրապետության տարածքում և նրա սահմաններից դուրս գտնվող օբյեկտներում կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումների վերաբերյալ տեղեկատվության ստացումը:

58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութա)ին հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  VI

 

ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են կազմակերպությունների և տարբեր իրավաբանական ու ֆիզիկական անձանց հետ բոլոր տեսակի հաշվարկների, ինչպես նաև ներտնտեսական հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Գործող օրենսդրության համաձայն իրականացվող արտարժութային հաշվարկներն այս բաժնի հաշիվներում հաշվառվում են Հայաստանի Հանրապետության արժույթով` դրամով` դրամահաշվարկային փաստաթղթերի ձևակերպման օրվա հաշվարկային փոխարժեքով արտարժույթը վերահաշվարկելու միջոցով: Միաժամանակ այդ հաշվարկներն արտացոլվում են հաշվարկների և վճարումների արժույթով: Արտարժութային գործառնությունների գծով փոխարժեքային տարբերությունները, այդ թվում նաև հաշվապահական հաշվեկշռի կազմման օրվա դրությամբ պարտքի վերահաշվարկից առաջացած տարբերությունները ձևակերպվում են 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվով:

Արտարժութային հաշիվներն այս բաժնի հաշիվներում արտացոլվում են առանձնացված կարգով` առանձին ենթահաշիվներում:

 

ՀԱՇԻՎ 60 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱՊԱԼԱՌՈՒՆԵՐԻ ՀԵՏ»

 

60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվը նախատեսված է մատակարարների և կապալառուների հետ հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, որոնք կապված են ստացված ապրանքանյութական արժեքների, կատարված աշխատանքների, ընդունված ծառայությունների (ներառյալ տրամադրված էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի և այլնի), ինչպես նաև այն նյութական արժեքների փոխադրման և վերամշակման հետ, որոնց հաշվարկային փաստաթղթերն ակցեպտավորված են և ենթակա են վճարման: Այս հաշիվը նախատեսված է նաև`

- ապրանքանյութական արժեքների, աշխատանքների և ծառայությունների համար, որոնց գծով հաշվարկներն իրականացվում են պլանային վճարումների կարգով,

- ապրանքանյութական արժեքների, աշխատանքների և ծառայությունների համար, որոնց հաշվարկային փաստաթղթերը չեն ստացվել մատակարարների կամ կապալառուների կողմից (առանց ապրանքագրի կատարված մատակարարումներ),

- ապրանքանյութական արժեքների, աշխատանքների և ծառայությունների ընդունման ժամանակ հայտնաբերված ավելցուկի համար,

- փոխադրումների հետ կապված մատուցված ծառայությունների, այդ թվում տարիֆային վճարաչափի ավելցուկների կամ պակասորդների գծով հաշվարկների, ինչպես նաև կապի բոլոր տեսակի ծառայությունների համար:

Գլխավոր կապալառուներ համարվող շինարարական և մոնտաժային կապալառու, գիտահետազոտական և նմանատիպ այլ կազմակերպություններն իրենց ենթակապալառուների հետ հաշվարկներն արտացոլում են 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվում:

Ձեռք բերված ապրանքանյութական արժեքների, կատարված աշխատանքների կամ մատուցված ծառայությունների հետ կապված բոլոր գործառնությունները, անկախ ներկայացված հաշվի վճարման ժամկետից, հաշվառվում են 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվով:

60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվը կրեդիտագրվում է փաստացի ստացված ապրանքանյութական արժեքների, ընդունված աշխատանքների, մատուցված ծառայությունների արժեքի չափով` թղթակցելով 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ», 08 «Կապիտալ ներդրումներ», 10 «Նյութեր», 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ», 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ», 15 «Նյութերի մթերում և ձեռքբերում», 20 «Հիմնական արտադրություն», 23 «Օժանդակ արտադրություն», 41 «Ապրանքներ» և համապատասխան այլ արժեքների ու ծախսերի հաշվառման հաշիվների հետ: Այս հաշիվներում արտացոլվում են նաև ապրանքանյութական արժեքների փոխադրման ծառայությունների, ինչպես նաև կողմնակի կազմակերպությունների կողմից իրականացվող նյութերի վերամշակման գծով կատարված ծախսերը:

Անկախ վերլուծական հաշվառման մեջ ապրանքանյութական արժեքների գնահատումից, սինթետիկ հաշվառման մեջ 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվը կրեդիտագրվում է մատակարարի հաշվարկային փաստաթղթերի համաձայն ակցեպտավորված գումարների չափով:

Ստացված ապրանքանյութական արժեքների պահեստ մուտքագրման ժամանակ հայտնաբերված պակասորդը` դրանց բնական կորստի նորմաների սահմաններում, ձևակերպվում է 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետով, իսկ բնական կորստի նորմաներից ավելի պակասորդը, ինչպես նաև մատակարարի կամ կապալառուի կողմից ներկայացված հաշվի (վերջինիս ակցեպտավորումից հետո) ստուգման ժամանակ հայտնաբերված պայմանագրային գների անհամապատասխանության և թվաբանական սխալների առկայության հետևանքով տարբերությունները` 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվի դեբետով և 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կրեդիտով:

Առանց ապրանքագրի կատարված մատակարարումների դեպքում 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվը կրեդիտագրվում է ստացված արժեքների պայմանագրերով նախատեսված գներով հաշվարկված արժեքի չափով:

60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվը դեբետագրվում է հաշիվների դիմաց վճարված գումարներով` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ, նախօրոք տրված կանխավճարների հաշվանցման գումարներով` թղթակցելով 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» հաշվի հետ: Մատակարարների և կապալառուների հանդեպ ունեցած այն պարտքերի գումարները, որոնք ապահովված են կազմակերպության կողմից տրված մուրհակներով, դուրս չեն գրվում 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվից, այլ հաշվառվում են առանձնացված կարգով` վերլուծական հաշվառման մեջ:

60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր ներկայացված հաշվի, իսկ պլանային վճարումների կարգով կատարվող հաշվարկներինը` ըստ յուրաքանչյուր մատակարարի և կապալառուի: Ընդ որում, վերլուծական հաշվառումը պետք է ապահովի անհրաժեշտ տեղեկատվության ստացումը մատակարարների հետ ակցեպտավորված այն հաշվարկային փաստաթղթերի մասին, որոնց վճարման ժամկետը չի լրացել, ժամանակին չվճարված հաշվարկային փաստաթղթերի, առանց ապրանքագրի կատարված մատակարարումների, մատակարարներին տրված այն մուրհակների մասին, որոնց վճարման ժամկետը չի լրացել, մատակարարներին տրված ժամկետանց վճարմամբ մուրհակների և առևտրային վարկերի մասին:

60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 61 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՏՐՎԱԾ ԿԱՆԽԱՎՃԱՐՆԵՐԻ ԳԾՈՎ»

 

61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» հաշիվը նախատեսված է ապրանքանյութական արժեքների ստացման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման համար տրված կանխավճարների, ինչպես նաև ընդունված մասնակիորեն պատրաստ արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների վճարումների գումարների գծով հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Տրված կանխավճարների, ինչպես նաև մասնակիորեն պատրաստ արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների վճարումների գումարներն արտացոլվում են 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» հաշվի դեբետում` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ:

Տրված կանխավճարների գումարները, որոնք հաշվի են առնվել մատակարարի կողմից կատարված աշխատանքների վճարման ժամանակ, արտացոլվում են 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի հետ:

61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր դեբիտորի:

61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»		50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 62 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԳՆՈՐԴՆԵՐԻ ԵՎ ՊԱՏՎԻՐԱՏՈՒՆԵՐԻ ՀԵՏ»

 

62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը նախատեսված է իրացումից հասույթի հաշվառման հաշվեգրման մեթոդի կիրառման դեպքում գնորդների և պատվիրատուների հետ հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է նաև այն դեպքում, երբ իրացումից հասույթը հաշվառվում է մինչև դրանց դիմաց դրամական միջոցների ստացումը:

62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը դեբետագրվում է` թղթակցելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում», 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվների հետ, իրացումից հասույթի հաշվարկման պահին` գնորդներին (պատվիրատուներին) ներկայացված հաշվարկային փաստաթղթերում առկա գումարների չափով, կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշվող գումարների չափով:

62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը կրեդիտագրվում է` թղթակցելով դրամական միջոցների, ստացված կանխավճարների հաշվառման և նմանատիպ այլ հաշիվների հետ:

Գնորդի (պատվիրատուի) պարտքը ապահովող ստացված մուրհակով նախատեսված տոկոսավճարի վճարման ժամկետը լրանալուն զուգընթաց 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը դեբետագրվում է` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտի հետ: Պարտքի դիմաց ստացված գումարների չափով կատարվում են գրանցումներ` 51 «Հաշվարկային հաշիվ» կամ 52 «Արտարժութային հաշիվ» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետով և 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի կրեդիտով:

62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ գնորդներին (պատվիրատուներին) ներկայացված յուրաքանչյուր հաշվի, ըստ յուրաքանչյուր գնորդի և պատվիրատուի: Ընդ որում, վերլուծական հաշվառումը պետք է ապահովի գնորդների և պատվիրատուների հետ հաշվարկների գծով տեղեկատվության ստացումը այն պարտքերի վերաբերյալ, որոնք ապահովված են մարման ժամկետը չլրացած մուրհակներով, բանկերում զեղչված մուրհակներով և սահմանված ժամկետում չմարված մուրհակներով:

62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 36 «Անավարտ աշխատանքների կատարված փուլեր» 41 «Ապրանքներ» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս»		50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 80 «Շահույթ և վնաս» 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր»

 

ՀԱՇԻՎ 63 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԸՍՏ ԲՈՂՈՔԱՐԿՈՒՄՆԵՐԻ»

 

63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշիվը նախատեսված է մատակարարներին, կապալառուներին, տրանսպորտային և այլ կազմակերպություններին ներկայացված բողոքարկումների, ինչպես նաև նրանց կողմից ընդունված տույժերի, տուգանքների և բողոքարկումների գծով հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվի դեբետում, մասնավորապես, արտացոլվում են բողոքարկումների գծով հաշվարկները, որոնք ներկայացված են`

- մատակարարներին, կապալառուներին և տրանսպորտային կազմակերպություններին` հաշվարկային փաստաթղթերի ստուգման ժամանակ հայտնաբերված պայմանագրային գների անհամապատասխանության և թվաբանական սխալների առկայության հետևանքով տարբերությունների համար` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կրեդիտի հետ, կամ արտադրական պաշարների հաշվառման հաշիվների հետ, երբ գների խախտումը կամ թվաբանական սխալը հաշիվներում հայտնաբերվել է ապրանքանյութական պաշարների հաշվառման հաշիվներում գրանցումներ կատարելուց հետո,

- մատակարարներին, կազմակերպություններին, ապրանքները վերամշակող կազմակերպություններին` ապրանքանյութական արժեքների որակական ցուցանիշների նախատեսված ստանդարտին, տեխնիկական պայմաններին անհամապատասխանության դեպքում` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի հետ,

- մատակարարներին և տրանսպորտային կազմակերպություններին` ապրանքանյութական արժեքների փոխադրման և ճանապարհին գտնվելու ժամանակ գերնորմատիվային բնական պակասորդների համար` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի հետ,

- մատակարարների կամ կապալառու կազմակերպությունների մեղքով առաջացած խոտանի և պարապուրդների համար` այն գումարների չափով, որոնք ընդունվել են մատակարարների կողմից կամ հաստատվել արբիտրաժի միջոցով` թղթակցելով արտադրության ծախսերի հաշվառման հաշիվների հետ,

- բանկային հիմնարկներին` կազմակերպությունների հաշիվներից սխալմամբ դուրս գրված կամ փոխանցված գումարների համար` թղթակցելով դրամական միջոցների, բանկերի վարկերի հաշվառման հաշիվների հետ,

- ինչպես նաև տույժերը, տուգանքները և այլ գումարները, որոնք ենթակա են գանձման մատակարար, կապալառու, գնորդ, պատվիրատու և այլ կազմակերպություններից` պայմանագրային պարտավորությունների խախտման կամ չկատարման դեպքում, վճարող կազմակերպության կողմից ընդունված կամ դատարանի միջոցով հաստատված գումարի չափով` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտի հետ (մատակարարների կողմից չճանաչված բողոքարկումների գումարները, այդ թվում տույժեր, տուգանքներ, հաշվառման չեն ընդունվում):

63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշիվը կրեդիտագրվում է ստացված վճարումների գումարների չափով` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ: Այն գումարները, որոնք հետագայում պարզվում է, որ գանձման ենթակա չեն, վերադարձվում են, որպես կանոն այն հաշիվներին, որոնցից դեբետագրվել էին 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվին, կամ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով` այլ համապատասխան հաշիվներին:

63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր դեբիտորի և առանձին բողոքարկումների:

63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 41 «Ապրանքներ» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 64 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՍՏԱՑՎԱԾ ԿԱՆԽԱՎՃԱՐՆԵՐԻ ԳԾՈՎ»

 

64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» հաշիվը նախատեսված է ապրանքանյութական արժեքների մատակարարման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման համար ստացված կանխավճարների, ինչպես նաև պատվիրատուների կողմից ընդունված մասնակիորեն պատրաստ արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների դիմաց կանխավճարային կարգով ստացված գումարների գծով հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Ստացված կանխավճարների գումարները, ինչպես նաև մասնակիորեն պատրաստ արտադրանքի, կատարված աշխատանքների և մատուցված ծառայությունների դիմաց ստացված գումարներն արտացոլվում են 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» հաշվի կրեդիտով` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ:

Ստացված կանխավճարների գումարները, որոնք հաշվի են առնվել գնորդներին (պատվիրատուներին) հաշիվ ներկայացնելիս, արտացոլվում են 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» հաշվի դեբետով և 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» կամ 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվների կրեդիտով` կախված իրացման հաշվառման մեթոդից:

64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր կրեդիտորի:

64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր»		50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 65 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԱՅԼ ԱՊԱՀՈՎԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԳԾՈՎ»

 

65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության (որը հանդես է գալիս որպես ապահովագրող) գույքի և անձնակազմի ապահովագրության գծով (բացի սոցիալական ապահովագրության ու ապահովության, ինչպես նաև բժշկական ապահովագրության գծով) հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Ապահովագրական վճարների հաշվարկված գումարներն արտացոլվում են 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշվի կրեդիտով` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի, կապիտալ ներդրումների կամ ապահովագրական վճարների այլ աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ:

Ապահովագրական կազմակերպություններին վճարման ենթակա ապահովագրական գումարների փոխանցման ժամանակ կատարվում է ձևակերպում` 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշվի դեբետով և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կրեդիտով:

Ապահովագրված գույքի (հիմնական միջոցների, արտադրական պաշարների, պատրաստի արտադրանքի և այլ ակտիվների) կորուստների դիմաց փոխհատուցվող գումարի չափով դեբետագրվում է 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշիվը` թղթակցելով հիմնական միջոցների, արտադրական պաշարների, պատրաստի արտադրանքի և համապատասխան այլ ակտիվների իրացման` 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում», 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվառման հաշիվների կրեդիտի հետ: Միաժամանակ կորսված ապահովագրված գույքի հաշվեկշռային արժեքը դուրս է գրվում այդ ակտիվների հաշվառման համապատասխան հաշիվներից` դեբետագրելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում», 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվները, իսկ դրանց մաշվածության (ամորտիզացիայի) գումարները դուրս են գրվում 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն», 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա», 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» հաշիվներից` կրեդիտագրելով 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում», 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշիվները:

65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշվի դեբետում արտացոլվում է նաև ապահովագրական փոխհատուցման գումարը, որն ըստ ապահովագրական պայմանագրի պետք է վճարվի կազմակերպության աշխատողին` թղթակցելով 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի կրեդիտի հետ:

Ապահովագրական կազմակերպություններից ապահովագրական պայմանագրերի համաձայն ստացված ապահովագրական փոխհատուցումների գումարները ձևակերպվում են 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ» կամ 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվների դեբետով և 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշվի կրեդիտով: Ապահովագրված գույքի կորուստները, որոնք չեն վերականգնվում ապահովագրական փոխհատուցումներով, դուրս են գրվում 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշվի կրեդիտից 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին:

65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ապահովագիրների և ապահովագրական պայմանագրերի:

65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 66 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԵՏ` ՀԵՏԱՁԳՎԱԾ ՀԱՐԿԵՐԻ ԳԾՈՎ»

 

66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության կողմից բյուջե վճարման կամ բյուջեից կազմակերպությանը փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ենթակա այն հարկերի և այլ պարտադիր վճարների (այսուհետև` հարկեր) վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, որոնց վճարման կամ փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ժամկետն օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հետաձգված է:

66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշվում գրանցումները կատարվում են հարկերի այն գումարների չափով, որոնք հաշվարկվում են, սակայն օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում ենթակա են բյուջե վճարման կամ բյուջեից փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ավելի ուշ ժամկետներում:

66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

66-1 «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ»

66-2 «Բյուջեից փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ»

66-3 «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված շահութահարկ» և այլն:

 

66-1 «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ» ենթահաշվի կրեդիտում գրանցվում են իրացված նյութական և ոչ նյութական ակտիվների, մատուցած ծառայությունների, ինչպես նաև այլ գործառնություններից բյուջե վճարման ենթակա հաշվարկված ավելացված արժեքի հարկի գումարները` թղթակցելով այդ վճարումների աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ: Օրենսդրությամբ սահմանված վճարման ժամկետին այդ գումարների չափով դեբետագրվում է 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշիվը, թղթակցելով 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի կրեդիտի հետ:

66-2 «Բյուջեից փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ենթակա հետաձգված ավելացված արժեքի հարկ» ենթահաշիվը դեբետագրվում է ձեռք բերված նյութական և ոչ նյութական ակտիվների, ընդունված ծառայությունների ավելացված արժեքի հարկի գումարների չափով` թղթակցելով 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ», 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշիվների կրեդիտի հետ: Օրենսդրությամբ սահմանված փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ժամկետին այդ գումարները դուրս են գրվում 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշվից` թղթակցելով 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի դեբետի հետ:

66-3 «Բյուջե վճարման ենթակա հետաձգված շահութահարկ» ենթահաշվի կրեդիտում գրանցվում է հաշվետու ժամանակաշրջանի համար հարկային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով և ժամկետում հաշվարկված շահութահարկի գումարը` թղթակցելով 81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվի դեբետի հետ: Օրենսդրությամբ սահմանված վճարման ժամկետին այդ գումարը դուրս է գրվում 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշվից` թղթակցելով 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի կրեդիտի հետ:

66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ առանձին հարկատեսակների: Ընդ որում վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի այդ հարկատեսակների գծով բյուջե վճարման ենթակա և բյուջեից կազմակերպությանը փոխհատուցման (հաշվանցման, պակասեցման) ենթակա գումարների վերաբերյալ տեղեկատվության ստացումը:

66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ հետաձգված հարկերի գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ»		46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

ՀԱՇԻՎ 67 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԱՐՏԱԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ԳԾՈՎ»

 

67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության կողմից տարբեր արտաբյուջետային հիմնադրամներին կատարվող վճարումների գծով պետական մարմինների հետ իրականացվող հաշվարկների (բացի սոցիալական ապահովագրության ու ապահովության, ինչպես նաև բժշկական ապահովագրության գծով հաշվարկներից) վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշվում արտացոլվում է նաև օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում կազմակերպությունների սեփականաշնորհման գործառնությունները:

Արտաբյուջետային հիմնադրամներին կատարվող վճարումների հաշվարկման և վճարման կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» հաշիվը կրեդիտագրվում է արտաբյուջետային հիմնադրամներին վճարման ենթակա գումարների չափով` թղթակցելով ծախսերի կամ այլ աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ, իսկ դեբետագրվում է դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվներից այդ հիմնադրամներին փաստացի փոխանցված գումարների չափով:

67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր արտաբյուջետային հիմնադրամի, որին վճարումներ են կատարվում կազմակերպության կողմից:

67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

ՀԱՇԻՎ 68 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԵՏ»

68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության, և օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նրա անձնակազմից և այլ անձանցից պահվող հարկերի, տուրքերի և բյուջե գանձվող այլ պարտադիր վճարների գծով բյուջեի հետ հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Բյուջե գանձվող վճարների հաշվարկման և վճարման կարգը սահմանվում է օրենսդրական ակտերով:

68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշիվը կրեդիտագրվում է բյուջե վճարման ենթակա գումարների չափով` թղթակցելով այդ վճարումների աղբյուրների հաշվառման հաշիվների և 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» հաշվի հետ, և դեբետագրվում է փաստացի վճարված, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հաշվանցված հարկերի գումարների չափով:

68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ բյուջե գանձվող վճարների տեսակների և ըստ պետական և համայնքների բյուջեների:

68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 81 «Շահույթի օգտագործում» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

ՀԱՇԻՎ 69 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՊԱՀՈՎԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱՊԱՀՈՎՈՒԹՅԱՆ ԳԾՈՎ»

 

69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության անձնակազմի համար սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով կենսաթոշակային և զբաղվածության հիմնադրամին, բժշկական ապահովագրության գծով կատարվող հատկացումների հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով կատարվող հատկացումների կատարման կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

69-1 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության գծով»

69-2 «Հաշվարկներ կենսաթոշակային և զբաղվածության հիմնադրամի գծով»

69-3 «Հաշվարկներ բժշկական ապահովագրության գծով» և այլն:

 

69-1 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են կազմակերպության անձնակազմի սոցիալական ապահովագրության գծով կատարվող հատկացումների հետ կապված հաշվարկները:

69-2 «Հաշվարկներ կենսաթոշակային և զբաղվածության հիմնադրամի գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են կազմակերպության անձնակազմի կենսաթոշակային և զբաղվածության հիմնադրամի գծով կատարվող հատկացումների հետ կապված հաշվարկները:

69-3 «Հաշվարկներ բժշկական ապահովագրության գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են կազմակերպության անձնակազմի բժշկական ապահովագրության գծով կատարվող հատկացումների հետ կապված հաշվարկները:

69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշիվը կրեդիտագրվում է համապատասխան հիմնադրամներին փոխանցման ենթակա սոցիալական ապահովագրության, ապահովության և բժշկական ապահովագրության գծով կատարվող հատկացումների գումարների չափով` թղթակցելով.

- այն հաշիվների հետ, որոնցում արտացոլվում է աշխատավարձի հաշվարկը` կազմակերպության հաշվին կատարվող հատկացումների չափով,

- 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվի հետ` կազմակերպության անձնակազմի հաշվին կատարվող հատկացումների չափով:

69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշվի դեբետով ձևակերպվում են հաշվարկված հատկացումների փոխանցված գումարները, ինչպես նաև սոցիալական ապահովագրության, կենսաթոշակային ապահովության և բժշկական ապահովագրության գծով կատարվող հատկացումների հաշվին վճարվող գումարները:

69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 88 «Չբաշխված շահույթ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 70 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՀԵՏ` ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՎՃԱՐՄԱՆ ԳԾՈՎ»

 

70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության ինչպես ցուցակային կազմում ընդգրկված, այնպես էլ չընդգրկված անձնակազմի հետ աշխատանքի վարձատրության (աշխատավարձի բոլոր ձևերի, պարգևատրումների, նպաստների, աշխատող կենսաթոշակառուների կենսաթոշակների և այլ վճարների), ինչպես նաև տվյալ կազմակերպության բաժնետոմսերի, բաժնեմասերի և այլ արժեթղթերի գծով եկամուտների վճարման հետ կապված հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվի կրեդիտով ձևակերպվում են հետևյալ գումարները.

- աշխատողներին հասանելիք աշխատանքի վարձատրության գումարները` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի և համապատասխան այլ աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ,

- աշխատանքի վարձատրության այն գումարները, որոնք հաշվարկվում են աշխատողների գալիք արձակուրդների վճարման համար սահմանված կարգով ձևավորված պահուստների հաշվին` թղթակցելով 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի հետ,

- սոցիալական ապահովագրության գծով կատարվող հատկացումների հաշվին հաշվարկված նպաստների գումարները, կենսաթոշակները և այլ նմանատիպ գումարները` թղթակցելով 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշվի հետ,

- տվյալ կազմակերպության բաժնետոմսերից, բաժնեմասերից ստացված եկամուտների գծով հաշվարկները` թղթակցելով 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի հետ (նախորդ տարիների չբաշխված շահույթի կամ հաշվետու տարվա շահույթի հաշվին) կամ 86 «Պահուստային կապիտալ» հաշվի հետ (պահուստային կապիտալի հաշվին),

- տվյալ կազմակերպության այլ արժեթղթերից ստացվող եկամուտները` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի կամ 88 «Չբաշխված շահույթ» և կազմակերպության տրամադրության տակ գտնվող այլ աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ:

70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը դեբետագրվում է վճարված աշխատավարձի, պարգևատրումների, նպաստների, կենսաթոշակների և կազմակերպության բաժնետոմսերից, բաժնեմասերից և այլ արժեթղթերից ստացված եկամուտների գումարների, ինչպես նաև հաշվարկված հարկերի, կատարողական փաստաթղթերով վճարումների և այլ պահումների գումարների չափով` թղթակցելով համապատասխանաբար 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ», 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով», 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ», 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով», 88 «Չբաշխված շահույթ» և այլ հաշիվների հետ: Բնամթերային ձևով վարձատրության դեպքում, վճարման ժամանակ դեբետագրվում է 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը` թղթակցելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում», 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվների հետ:

Հաշվարկված, բայց սահմանված ժամկետում չվճարված (ստացողների չներկայանալու պատճառով) գումարները արտացոլվում են 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվի դեբետով և 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշվի կրեդիտով (ենթահաշիվ «Հաշվարկներ ավանդադրված գումարների գծով»):

70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կազմակերպության յուրաքանչյուր աշխատողի:

70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
28 «Խոտան արտադրության մեջ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 50 «Դրամարկղ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 71 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՀԱՇՎԵՏՈՒ ԱՆՁԱՆՑ ՀԵՏ»

 

71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության աշխատողների հետ վարչատնտեսական և գործառնական ծախսերի, ինչպես նաև ծառայողական գործուղումների համար առհաշիվ տրված գումարների հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Կազմակերպության աշխատողներին կանխիկ դրամական միջոցների առհաշիվ տրամադրելու կարգը սահմանվում է դրամարկղային գործառնությունների վարման կանոններով:

71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» հաշիվը դեբետագրվում է առհաշիվ տրված գումարների չափով` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ (հիմնականում 50 «Դրամարկղ» հաշվի հետ): 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» հաշիվը կրեդիտագրվում է հաշվետու անձանց կողմից ծախսված գումարների չափով` թղթակցելով այն հաշիվների հետ, որոնցում հաշվառվում են ծախսերը, ձեռքբերված արժեքները, և համապատասխան այլ հաշիվների հետ` կախված գործառնության բնույթից:

Սահմանված ժամկետներում աշխատողների կողմից չվերադարձված առհաշիվ գումարներն արտացոլվում են 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» հաշվի կրեդիտում և 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետում: Հետագայում այդ գումարները դուրս են գրվում 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվից` դեբետագրելով 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» (երբ դրանք կարող են պահվել աշխատողի աշխատավարձից) կամ 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» (երբ դրանք չեն կարող պահվել աշխատողի աշխատավարձից) հաշիվները:

71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր հաշվետու անձի և տրված կանխավճարի:

71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 73 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՀԵՏ` ԱՅԼ ԳՈՐԾԱՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳԾՈՎ»

 

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության անձնակազմի հետ բոլոր տեսակի հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, բացառությամբ աշխատանքի վարձատրության, հաշվետու անձանց և ավանդադրված գումարների գծով հաշվարկների:

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

73-1 «Հաշվարկներ ապառիկ վաճառված ապրանքների գծով»

73-2 «Հաշվարկներ տրամադրված փոխառությունների գծով»

73-3 «Հաշվարկներ նյութական վնասի հատուցման գծով» և այլն:

 

73-1 «Հաշվարկներ ապառիկ վաճառված ապրանքների գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են կազմակերպության աշխատողներին ապառիկ վաճառված ապրանքների գծով հաշվարկները:

Այն կազմակերպությունները, որտեղ աշխատում են ապառիկ կարգով ապրանքներ գնած անձինք և որոնք լրիվ փոխհատուցում են առևտրական կազմակերպությունների կողմից գնորդներին տրամադրված ապառիկի գումարները` բանկի վարկի հաշվին, վճարման ժամանակ դեբետագրում են 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը` թղթակցելով 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշվի հետ: Նշված կազմակերպություններն աշխատողներից հերթական վճարումների պահումներին համամասնորեն դեբետագրում են 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը և կրեդիտագրում 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը, որից հետո պահված գումարները փոխանցվում են բանկի վարկի մարմանը` 51 «Հաշվարկային հաշիվ» հաշվի կրեդիտից 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշվի դեբետին:

Այն կազմակերպությունները, որոնք ապառիկ ապրանքներ ձեռք բերած իրենց աշխատողների պարտքի մարման համար չեն օգտվում բանկերի վարկերից, այլ ապառիկի պարտքը մարում են սեփական դրամական միջոցներով, վճարման ժամանակ դեբետագրում են 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը` թղթակցելով 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ» և այլ դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ: Նշված կազմակերպություններն աշխատողներից հերթական պահումներին համամասնորեն դեբետագրում են 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը և կրեդիտագրում 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը:

Այն կազմակերպությունները, որոնք ապառիկ ապրանքներ ձեռք բերած իրենց աշխատողների պարտքի մարման համար չեն օգտվել բանկերի վարկերից, և նախապես չեն մարել դրանք սեփական դրամական միջոցներով, աշխատողների կողմից տրված պարտավորություն-հանձնարարագրերի հիման վրա նրանց աշխատավարձից պահում են հերթական վճարումների գումարները` դեբետագրելով 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվը` կրեդիտագրելով 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշիվը (ըստ առևտրական կազմակերպությունների): Պահված գումարներն առևտրական կազմակերպություններին փոխանցելուն զուգընթաց դեբետագրվում է 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշիվը` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ:

73-2 «Հաշվարկներ տրամադրված փոխառությունների գծով» ենթահաշվում արտացոլվում են կազմակերպության աշխատողների հետ հաշվարկները` տրամադրված փոխառությունների գծով (օրինակ, անհատական և կոոպերատիվ բնակարանային շինարարության, այգեգործական տնակների շինարարության կամ ձեռքբերման, այգիների բարեկարգման, տնային տնտեսության ստեղծման և այլն):

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի դեբետում արտացոլվում է աշխատողին տրամադրված փոխառության գումարը` թղթակցելով 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ» և այլ դրամական հաշիվների կրեդիտի հետ: Եթե միջոցները աշխատողին են տրվել անմիջականորեն բանկից, կազմակերպությանը տրամադրված վարկի հաշվին (առանց այդ միջոցները կազմակերպության հաշվարկային հաշվին նախօրոք փոխանցելու), ապա 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի դեբետով գրանցումները կատարվում են 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշվի թղթակցությամբ:

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը կրեդիտագրվում է փոխառու աշխատողից ստացված վճարման գումարի չափով` թղթակցելով 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների հետ (կախված վճարումների սահմանված կարգից): Բանկի վարկերի մարումը բոլոր դեպքերում արտացոլվում է 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշվի դեբետում և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կրեդիտում:

73-3 «Հաշվարկներ նյութական վնասի հատուցման գծով» ենթահաշվում արտացոլվում են աշխատողների կողմից կազմակերպությանը հասցված նյութական վնասի հատուցման գծով հաշվարկները (դրամական և ապրանքանյութական արժեքների պակասորդներ և հափշտակումներ, խոտան և այլն):

Մեղավոր անձանցից գանձման ենթակա գումարները դեբետագրվում են 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվին` կրեդիտագրելով 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» և 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» (ապրանքանյութական արժեքների պակասորդների դեպքում), 28 «Խոտան արտադրության մեջ» արտադրանքի խոտանից կորուստների դեպքում) և համապատասխան այլ հաշիվները:

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ` մուտքագրված գումարների չափով, 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվի հետ` աշխատավարձից պահված գումարի չափով, 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի հետ` հայցի չհիմնավորվածության պատճառով գանձում չկատարելու դեպքում դուրս գրված պակասորդների չափով և համապատասխան այլ հաշիվների հետ:

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ կազմակերպության աշխատողների:

73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
28 «Խոտան արտադրության մեջ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար»		07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 80 «Շահույթ և վնաս» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

 

ՀԱՇԻՎ 75 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՀԻՄՆԱԴԻՐՆԵՐԻ ՀԵՏ»

 

75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության հիմնադիրների (բաժնետիրական ընկերության բաժնետերերի, սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության մասնակիցների և այլոց) հետ բոլոր տեսակի հաշվարկների վերաբերյալ` կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեգումարի) կապիտալում ներդրումների, եկամուտների (շահաբաժինների) վճարման և այլնի գծով տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

75-1 «Հաշվարկներ կանոնադրական (բաժնեգումարի) կապիտալում ներդրումների գծով»

75-2 «Հաշվարկներ եկամուտների վճարման գծով» և այլն:

 

75-1 «Հաշվարկներ կանոնադրական (բաժնեգումարի) կապիտալում ներդրումների գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են կազմակերպության կանոնադրական (բաժնեգումարի) կապիտալում հիմնադիրների ներդրումների գծով հաշվարկները:

Բաժնետիրական ընկերության ստեղծման ժամանակ 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի դեբետով` 85 «Կանոնադիր կապիտալ» հաշվի կրեդիտի թղթակցությամբ, հաշվառվում է բաժնետոմսերի համար բաժանորդագրված անձանց պարտքի գումարը:

Հիմնադիրների կողմից պարտքի դիմաց դրամական միջոցների ձևով փաստացի ներդրումները ձևակերպվում են 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտում` դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների դեբետի թղթակցությամբ: Նյութական և այլ արժեքների (բացի դրամական միջոցներից) ձևով փաստացի ներդրումները ձևակերպվում են 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտով` 01 «Հիմնական միջոցներ», 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ», 10 «Նյութեր» և համապատասխան այլ հաշիվների դեբետի թղթակցությամբ:

Շենքերի, կառույցների, սարքավորումների, հողամասերի և այլ հիմնական միջոցների օգտագործման իրավունքները որպես ներդրում կազմակերպությանը տրամադրելիս կատարվում է գրանցում` 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտով` 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» հաշվի դեբետի թղթակցությամբ: Միաժամանակ նշված շենքերի, կառույցների, սարքավորումների, հողամասերի և այլ հիմնական միջոցների հաշվեկշռային արժեքն արտացոլվում է արտահաշվեկշռային 001 «Վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվում:

Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում ներդրումների (բաժնետոմսերի վճարման) դիմաց բնաիրային տեսքով, որպես սեփականություն տրամադրված գույքը մուտքագրվում է հիմնադիրների պայմանավորվածությամբ գնահատված արժեքով: Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում ներդրումների (բաժնետոմսերի վճարման) դիմաց բնաիրային տեսքով օգտագործման համար տրամադրված գույքը մուտքագրելիս այն գնահատվում է, ելնելով հիմնադիր փաստաթղթերում նշված կազմակերպության գործունեության ժամկետում կամ հիմնադիրների կողմից սահմանված այլ ժամկետում այդ գույքի օգտագործման վարձակալական վճարի չափից, եթե հիմնադիր փաստաթղթերով այլ բան նախատեսված չէ:

Նմանատիպ ձևով հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում են այլ կազմակերպա-իրավական տեսակների կազմակերպությունների կանոնադրական կապիտալում հիմնադիրների (մասնակիցների) հետ ներդրումների գծով հաշվարկները: Ընդ որում, 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի դեբետով և 85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի կրեդիտով գրանցումը կատարվում է հիմնադիր փաստաթղթերով հայտարարված կանոնադրական կապիտալի ամբողջ գումարով:

Այն դեպքում, երբ բաժնետիրական ընկերության ձևով կազմավորված կազմակերպության բաժնետոմսերն իրացվում են դրանց անվանական արժեքը գերազանցող գնով, վաճառքի գնի և անվանական արժեքի միջև եղած տարբերությունից առաջացած հասույթը ձևակերպվում է 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվի կրեդիտով:

75-2 «Հաշվարկներ եկամուտների վճարման գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են կազմակերպության հիմնադիրների (մասնակիցների) հետ եկամուտների վճարման գծով հաշվարկները: Կազմակերպության հիմնադիրների թվին դասվող աշխատողներին տրվող եկամուտների հաշվարկը և վճարումը կատարվում է 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվով:

Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում մասնակցությունից եկամուտների հաշվարկը արտացոլվում է 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի դեբետի և համապատասխանաբար 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» կամ 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների կրեդիտի թղթակցությամբ: Եկամուտների վճարման համար անհրաժեշտ շահույթի բացակայության կամ անբավարարության դեպքում, եթե օրենսդրությամբ նախատեսված է, որ այն պետք է վճարվի պահուստային կապիտալի հաշվին, ապա եկամուտների հաշվարկն արտացոլվում է 86 «Պահուստային կապիտալ» հաշվի դեբետով և համապատասխանաբար 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» կամ 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների կրեդիտով:

Հաշվարկված եկամուտների գումարների վճարումն արտացոլվում է համապատասխանաբար 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» կամ 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների դեբետով` դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ: Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում մասնակցությունից եկամուտների վճարումն այդ կազմակերպության արտադրանքով (աշխատանքներով, ծառայություններով), արժեթղթերով և այլ արժեքներով, հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում է համապատասխանաբար 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» կամ 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների դեբետով` համապատասխան արժեքների իրացման հաշիվների կրեդիտի թղթակցությամբ:

Կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում մասնակցությունից ստացվող եկամտից վճարվող հարկի գումարները, որոնք ենթակա են գանձման վճարման աղբյուրի մոտ, հաշվառվում են համապատասխանաբար 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» կամ 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների դեբետով և 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի կրեդիտով:

75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր հիմնադրի, բացի այն բաժնետերերի հետ հաշվարկներից, որոնք հանդիսանում են ըստ ներկայացնողի բաժնետոմսերի սեփականատերեր:

75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

ՀԱՇԻՎ 76 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ՏԱՐԲԵՐ ԴԵԲԻՏՈՐՆԵՐԻ ԵՎ ԿՐԵԴԻՏՈՐՆԵՐԻ ՀԵՏ»

 

76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշիվը նախատեսված է տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ ցանկացած բնույթի գործառնությունների գծով հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, որոնք չեն հիշատակվել 60-75 հաշիվների մեկնաբանություններում: Դրանք են` տարբեր կազմակերպությունների հետ ոչ կոմերցիոն բնույթի գործառնությունների (ուսումնական հաստատությունների, գիտական կազմակերպությունների և այլն), տրանսպորտային (երկաթուղային և ջրային) կազմակերպությունների հետ` չեկերով վճարվող ծառայությունների, աշխատողների աշխատավարձի, պարգևատրումների և այլ նմանատիպ վճարումների ավանդադրված գումարների, կազմակերպության աշխատողների աշխատավարձից այլ կազմակերպությունների և անձանց օգտին` կատարողական փաստաթղթերի կամ դատական մարմինների որոշումների հիման վրա պահված գումարների գծով և այլն:

76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր դեբիտորի և կրեդիտորի:

76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»		04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» 97 «Վարձակալական պարտավորություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 78 «ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ ԴՈՒՍՏՐ (ԿԱԽՅԱԼ) ՁԵՌՆԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԵՏ»

 

78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» հաշիվը նախատեսված է դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ բոլոր տեսակի ընթացիկ հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար (միջհաշվեկշռային հաշվարկներ):

78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր դուստր (կախյալ) ձեռնարկության:

78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր»		06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 81 «Շահույթի օգտագործում» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր»

 

ՀԱՇԻՎ 79 «ՆԵՐՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐ»

 

79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշիվը նախատեսված է մասնաճյուղերի, ներկայացուցչությունների, բաժանմունքների և կազմակերպության առանձնացված հաշվեկշիռներ ունեցող այլ ստորաբաժանումների հետ բոլոր տեսակի հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար (ներհաշվեկշռային հաշվարկներ): Մասնավորապես` հաշվարկներ հատկացված գույքի, նյութական արժեքների փոխադարձ բացթողնման, գործունեության կառավարման ընդհանուր ծախսերի փոխանցման, ստորաբաժանումների աշխատողների աշխատավարձի վճարման, սպառման հիմնադրամների և դրանց հաշվին կատարվող ծախսերի և այլնի գծով:

79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

79-1 «Հաշվարկներ հատկացված գույքի գծով»

79-2 «Հաշվարկներ ընթացիկ գործառնությունների գծով» և այլն:

 

79-1 «Հաշվարկներ հատկացված գույքի գծով» ենթահաշվում հաշվառվում են մասնաճյուղերի, ներկայացուցչությունների, բաժանմունքների և կազմակերպության առանձնացված հաշվեկշիռներ ունեցող այլ ստորաբաժանումների հաշվարկները` հատկացված հիմնական և շրջանառու միջոցների գծով:

Գույքը, նշված ստորաբաժանումներին հատկացնելիս, կազմակերպությունում դուրս է գրվում 01 «Հիմնական միջոցներ», 10 «Նյութեր», 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ», 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ», 41 «Ապրանքներ» և այլ նմանատիպ հաշիվներից` դեբետագրելով 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշիվը:

Նշված ստորաբաժանումներում կազմակերպության կողմից հատկացված գույքը հաշվառման է ընդունվում 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշվի կրեդիտով` 01 «Հիմնական միջոցներ», 10 «Նյութեր», 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ», 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ», 41 «Ապրանքներ» և այլ նմանատիպ հաշիվների դեբետի թղթակցությամբ:

79-2 «Հաշվարկներ ընթացիկ գործառնությունների գծով» ենթահաշվում հաշվառվում է մասնաճյուղերի, ներկայացուցչությունների, բաժանմունքների և կազմակերպության առանձնացված հաշվեկշիռներ ունեցող այլ ստորաբաժանումների բոլոր այլ հաշվարկները:

Կազմակերպության հաշվեկշռում ներտնտեսական հաշվարկները չեն արտացոլվում:

79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը կազմակերպությունում տարվում է ըստ առանձնացված հաշվեկշռով յուրաքանչյուր ստորաբաժանման, հատկացված գույքի և հաշվարկների տեսակների:

79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
01 «Հիմնական միջոցներ» 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 37 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների թողարկում» 41 «Ապրանքներ» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 45 «Առաքված ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  VII

 

ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐ ԵՎ ՇԱՀՈՒՅԹԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են հաշվետու տարում կազմակերպության գործունեության ֆինանսական արդյունքների ձևավորման և օգտագործման վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

 

ՀԱՇԻՎ 80 «ՇԱՀՈՒՅԹ ԵՎ ՎՆԱՍ»

 

80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը նախատեսված է հաշվետու տարում կազմակերպության գործունեության ֆինանսական արդյունքի ձևավորման և նախորդ տարիների վնասների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Ֆինանսական արդյունքը (շահույթ կամ վնաս) բաղկացած է արտադրանքի (ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների) իրացումից ստացված ֆինանսական արդյունքից, հիմնական միջոցների, այլ նյութական և ոչ նյութական ակտիվների իրացումից ստացված ֆինանսական արդյունքից, այլ գործառնություններից (դեպքերից) ստացված եկամուտներից և ծախսերից: 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետում արտացոլվում են կազմակերպության վնասները (ծախսերը, կորուստները), իսկ կրեդիտում` շահույթը (եկամուտները): Համադրելով դեբետային և կրեդիտային շրջանառությունները, որոշվում է տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի ֆինանսական արդյունքը:

80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

80-1 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացումից ստացված շահույթ և վնաս»

80-2 «Գործառնական այլ գործունեությունից (դեպքերից) շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)»

80-3 «Ինվեստիցիոն գործունեությունից շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)»

80-4 «Ֆինանսական գործունեությունից եկամուտ և ծախս»

80-5 «Արտակարգ եկամուտ և ծախս (կորուստ)»

80-6 «Նախորդ տարիների վնաս»

 

80-1 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացումից ստացված շահույթ և վնաս» ենթահաշվի կրեդիտում հաշվետու տարվա ընթացքում արտացոլվում է արտադրանքի (ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների) իրացումից ստացված շահույթը, իսկ դեբետում` վնասը` թղթակցելով 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի հետ:

80-2 «Գործառնական այլ գործունեությունից շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)» ենթահաշվի կրեդիտում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- այլ ընթացիկ ակտիվների (կարճաժամկետ արժեթղթեր, նյութեր և այլն) իրացումից ստացված շահույթը` թղթակցելով 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի հետ,

- կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումների դիմաց ստացված եկամուտները` թղթակցելով դրամական միջոցների և համապատասխան այլ հաշիվների հետ,

- նախկինում վնասներով կամ վնասների հաշվին ձևավորված դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստի հաշվին դուրս գրված անհուսալի դեբիտորական պարտքերի ստացումը (մարումը)` թղթակցելով դրամական միջոցների և համապատասխան այլ հաշիվների հետ,

- ժամկետանց դեբիտորական պարտքերի մարման դեպքում հնարավոր կորուստների պահուստին մասհանված գումարները թղթակցելով 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշվի հետ,

- հայցային վաղեմության ժամկետը լրացած կրեդիտորական, ավանդադրված պարտքերի դուրսգրման գումարները` թղթակցելով համապատասխան հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- պայմանագրային պարտավորությունների խախտման համար ստացման ենթակա տուգանքների, տույժերի և սահմանված պատժամիջոցների այլ տեսակների, ինչպես նաև պատճառված վնասի (կրած կորստի) փոխհատուցման գումարները` թղթակցելով դրամական միջոցների և հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- հաշվետու տարում հայտնաբերված շահույթը (եկամուտը), որը վերաբերում է նախորդ տարիների գործառնություններին` թղթակցելով դրամական միջոցների կամ համապատասխան հաշվառման հաշիվների հետ,

- արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված հաշիվների (բացի արտարժույթով ստացված վարկերի և այլ փոխառությունների) վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքի դրական տարբերությունը` թղթակցելով դրամական միջոցների կամ համապատասխան հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- գույքագրման ժամանակ հայտնաբերված հիմնական միջոցների, ապրանքանյութական արժեքների, դրամական միջոցների և այլ ակտիվների ավելցուկը` թղթակցելով համապատասխան հաշվառման հաշիվների հետ,

- անհատույց ստացված ակտիվները, պարտավորությունների զեղչումից կամ ներումից ստացվող եկամուտները` թղթակցելով համապատասխան ակտիվների հաշվառման հաշիվների հետ,

- գործառնական այլ եկամուտներ:

80-2 «Գործառնական այլ գործունեությունից շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)» ենթահաշվի դեբետում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- այլ ընթացիկ ակտիվների (կարճաժամկետ արժեթղթեր, նյութեր և այլն) իրացումից (այդ թվում` անհատույց) ստացված վնասը` թղթակցելով 48 «Այլ ակտիվների իրացում» հաշվի հետ,

- կոնսերվացված արտադրական հզորությունների և օբյեկտների պահպանման ծախսերը` թղթակցելով 10 «Նյութեր», 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» և այլ հաշիվների հետ,

- դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստին մասհանվող գումարները` թղթակցելով 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշվի հետ,

- անհուսալի դեբիտորական պարտքերի դուրսգրումից առաջացած վնասները (եթե այդ պարտքերի գծով նախկինում չի ձևավորվել դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ)` թղթակցելով համապատասխան հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- նախկինում դուրս գրված հայցային վաղեմության ժամկետը լրացած կրեդիտորական պարտքերի վճարված գումարները` թղթակցելով դրամական միջոցների և այլ համապատասխան հաշվառման հաշիվների հետ,

- հիմնական միջոցների, ապրանքանյութական արժեքների, դրամական միջոցների և այլ գույքի պակասորդները` բնական կորստի նորմաները գերազանցող մասով, եթե մեղավորները հայտնաբերված չեն կամ նրանցից բռնագանձումը դատարանի կողմից մերժված է` թղթակցելով 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի հետ,

- պակասորդների և հափշտակումների գծով նախկինում դատարանի վճռով ընդունված այն պարտքերի դուրսգրումից առաջացած վնասները, որոնց կատարողական թերթիկները վերադարձվել են պատասխանատու անձի անվճարունակության և գույքը բռնագանձելու անհնարինության վերաբերյալ դատարանի կողմից հաստատված ակտի համաձայն` թղթակցելով 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի հետ,

- պայմանագրային պարտավորությունների խախտման համար վճարման ենթակա տուգանքների, տույժերի և պատժամիջոցների այլ տեսակների, ինչպես նաև պատճառած վնասի (կորստի) փոխհատուցման գումարները` թղթակցելով դրամական միջոցների և հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- տույժեր և տուգանքներ` եկամուտները կամ հարկվող այլ օբյեկտները թաքցնելու (պակաս ցույց տալու) համար,

- հաշվետու տարում հայտնաբերված վնասը (ծախսը), որը վերաբերում է նախորդ տարիների գործառնություններին` թղթակցելով համապատասխան հաշիվների հետ,

- չեղյալ հայտարարված արտադրական պատվերների` հանած օգտագործվող նյութական արժեքների գումարը, ինչպես նաև արտադրանք չտված արտադրության ծախսերը` թղթակցելով արտադրության ծախսերի հաշվառման հաշիվների և համապատասխան հաշվառման այլ հաշիվների հետ,

- արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված հաշիվների (բացի արտարժույթով ստացված վարկերի և այլ փոխառությունների) վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքի բացասական տարբերությունը` թղթակցելով դրամական միջոցների կամ համապատասխան հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- չփոխհատուցվող (չհաշվանցվող) հարկերը, տուրքերը և այլ պարտադիր վճարները (բացի շահութահարկից), որոնք չեն հաշվառվել համապատասխան այլ հաշիվներում,

- դատական ծախսերը` թղթակցելով դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- գործառնական այլ ծախսեր:

80-3 «Ինվեստիցիոն գործունեությունից շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)» ենթահաշվի կրեդիտում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- հիմնական միջոցների, ոչ նյութական ակտիվների, երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների և այլ երկարաժամկետ ակտիվների իրացումից և այլ օտարումից ստացված շահույթը` թղթակցելով 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի հետ,

- երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներից ստացված շահաբաժինները, տոկոսները և այլ հատուցումները` թղթակցելով 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ», 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» կամ դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ,

- հիմնական միջոցները վարձակալության տալուց ստացված եկամուտները` թղթակցելով դրամական միջոցների և համապատասխան հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- երկարաժամկետ ակտիվների (բացի հիմնական միջոցներից) վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքի դրական տարբերությունը, եթե հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով այդ արդյունքները անմիջականորեն չեն վերագրվում սեփական կապիտալին,

- ինվեստիցիոն այլ եկամուտներ:

80-3 «Ինվեստիցիոն գործունեությունից շահույթ (եկամուտ) և վնաս (ծախս)» ենթահաշվի դեբետում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- հիմնական միջոցների, ոչ նյութական ակտիվների, երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների և այլ երկարաժամկետ ակտիվների իրացումից (այդ թվում` անհատույց) և այլ օտարումից ստացված վնասը` թղթակցելով 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» հաշվի հետ,

- երկարաժամկետ ակտիվների (բացի հիմնական միջոցներից) վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքների բացասական տարբերությունը` թղթակցելով համապատասխան հաշիվների հետ: Հիմնական միջոցների վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքների բացասական տարբերությունը այն չափով, որքանով այն գերազանցում է նախորդ վերագնահատումների արդյունքում առաջացած լրացուցիչ կապիտալին` թղթակցելով 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի հետ:

- ինվեստիցիոն այլ ծախսեր:

80-4 «Ֆինանսական գործունեությունից եկամուտ և ծախս» ենթահաշվի կրեդիտում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- արտարժույթով ստացված վարկերի և այլ փոխառությունների վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքների դրական տարբերությունը` թղթակցելով վարկերի և այլ փոխառությունների հաշվառման հաշիվների հետ,

- ֆինանսական գործունեությունից այլ եկամուտներ:

80-4 «Ֆինանսական գործունեությունից եկամուտ և ծախս» ենթահաշվի դեբետում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- վարկերի և այլ փոխառությունների տոկոսների գումարները` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների հետ,

- արտարժույթով ստացված վարկերի և այլ փոխառությունների վերագնահատված և հաշվեկշռային արժեքների բացասական տարբերությունը` թղթակցելով վարկերի և այլ փոխառությունների հաշվառման հաշիվների հետ,

- շահաբաժինների վճարման հետ կապված կազմակերպչական ծախսերը (բաժնետերերի ժողովների կազմակերպում, փաստաթղթերի ձևակերպում և այլն)` թղթակցելով դրամական միջոցների և համապատասխան հաշվարկների հաշվառման հաշիվների հետ,

- ֆինանսական այլ ծախսեր:

80-5 «Արտակարգ եկամուտ և ծախս (կորուստ)» ենթահաշվի կրեդիտում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է արտակարգ կորուստների դիմաց ստացված հատուցումները և այլ եկամուտները:

80-5 «Արտակարգ եկամուտ և ծախս (կորուստ)» ենթահաշվի դեբետում հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում արտացոլվում է.

- տարերային աղետներից (արտադրական պաշարների, պատրաստի արտադրանքի և այլ նյութական արժեքների փչացումից և ոչնչացումից, արտադրության դադարեցումից առաջացած վնասները և այլն) առաջացած կորուստները, տարերային աղետների կանխման կամ հետևանքների վերացման հետ կապված ծախսերը (հանած այդ աշխատանքների արդյունքում ստացված ջարդոնի, վառելիքի և այլ նյութերի արժեքը)` թղթակցելով նյութական արժեքների, անձնակազմի հետ աշխատանքի վարձատրության գծով հաշվարկների, դրամական միջոցների հաշվառման և այլ հաշիվների հետ,

- հրդեհների, վթարների և այլ արտակարգ իրադրությունների հետևանքով առաջացած կորուստները` թղթակցելով նյութական արժեքների, անձնակազմի հետ աշխատանքի վարձատրության գծով հաշվարկների, դրամական միջոցների հաշվառման և այլ հաշիվների հետ,

- արտակարգ այլ ծախսեր (կորուստներ):

80-6 «Նախորդ տարիների վնաս» ենթահաշվում արտացոլվում է նախորդ տարիների չծածկված վնասը:

Տարեվերջին 80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը փակվում է: Ընդ որում, դեկտեմբեր ամսին, եզրափակիչ գրանցումներով`

- փակվում է նախորդ տարիներից փոխանցված վնասը (80-6 «Նախորդ տարիների վնաս» ենթահաշվի մնացորդը),

- տարեկան հաշվարկով բյուջե վճարման ենթակա շահութահարկի, պահուստային կապիտալին ու հիմնադիր փաստաթղթերով նախատեսված այլ հիմնադրամներին կատարված հատկացումների հանրագումարը դուրս է գրվում 81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվից և դեբետագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին.

- հաշվետու տարվա շահույթի չբաշխված գումարը դուրս է գրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվից` 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի կրեդիտի թղթակցությամբ:

Հաշվետու տարվա վնասը տեղափոխվում է հաջորդ տարի և ենթակա է մարման վնասի առաջացման տարվան հաջորդող տարիների հաշվեկշռային շահույթի հաշվին, վնասը 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետից դուրս չի գրվում:

Այն եկամուտներն ու ծախսերը (նվազեցումները), որոնք հարկվող շահույթի մեծությունը որոշելիս հաշվի չեն առնվում, հաշվառվում են առանձնացված:

80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ շահույթի և վնասի յուրաքանչյուր հոդվածի:

80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ:

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 16 «Շեղումներ նյութերի արժեքից» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 42 «Առևտրային հավելագին» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 48 «Այլ ակտիվների իրացում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 65 «Հաշվարկներ այլ ապահովագրության գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 81 «ՇԱՀՈՒՅԹԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ»

 

81 «Շահույթի օգտագործում» հաշիվը նախատեսված է հաշվետու տարում տվյալ տարվա շահույթի օգտագործման վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

81-1 «Բյուջե վճարման ենթակա շահութահարկ»

81-2 «Շահույթի օգտագործում այլ նպատակներով»

 

81-1 «Բյուջե վճարման ենթակա շահութահարկ» ենթահաշվում հաշվառվում են տարվա ընթացքում սահմանված կարգով բյուջե վճարվող շահութահարկի հաշվարկված կանխավճարները և փաստացի շահույթից` տարեվերջի վերջնահաշվարկի արդյունքով վճարման (նվազեցման) ենթակա շահութահարկի գումարները: Շահութահարկի հաշվարկման և բյուջե վճարման կարգը կարգավորվում է օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

81-2 «Շահույթի օգտագործում այլ նպատակներով» ենթահաշվում հաշվառվում են պահուստային կապիտալին և կազմակերպության գործունեության իրականացման համար անհրաժեշտ այլ հիմնադրամներին կատարվող հատկացումները: Կազմակերպության հիմնադրամների ձևավորման կարգը կարգավորվում է հիմնադիր փաստաթղթերով:

81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվի դեբետում արտացոլվում են.

- տարվա ընթացքում հաշվարկված բյուջե վճարման ենթակա շահութահարկի գումարները (կանխավճարները)` թղթակցելով 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» հաշվի հետ,

- կազմակերպության պահուստային կապիտալին և այլ հիմնադրամներին կատարվող հատկացումները և շահույթի հաշվին նպատակային ֆինանսավորման միջոցների ձևավորումը` թղթակցելով 86 «Պահուստային կապիտալ», 88 «Չբաշխված շահույթ», 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» հաշիվների հետ:

Տարեվերջին այս հաշիվը փակվում է: Ընդ որում, դեկտեմբեր ամսվա եզրափակիչ գրանցումներով, 81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետի հետ: Եթե այդ ձևակերպումից հետո 81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվում մնում է դեբետային մնացորդ, այն փակվում է 86 «Պահուստային կապիտալ», 88 «Չբաշխված շահույթ» և սեփական կապիտալի հաշվառման այլ հաշիվների հետ:

81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ հատկացումների, վճարումների և մուծումների տեսակների:

81 «Շահույթի օգտագործում» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»		80 «Շահույթ և վնաս» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

ՀԱՇԻՎ 82 «ԴԵԲԻՏՈՐԱԿԱՆ ՊԱՐՏՔԵՐԻ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐԻ ՊԱՀՈՒՍՏ»

82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշիվը նախատեսված է դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստի ձևավորման և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Կազմակերպությունը, ելնելով այլ կազմակերպություններին և քաղաքացիներին առաքված արտադրանքի (ապրանքների), կատարված աշխատանքների, մատուցված ծառայությունների դիմաց առաջացած ժամկետանց դեբիտորական պարտքի մեծությունից, Հայաստանի Հանրապետության իրավական ակտերի հիման վրա ստեղծում է դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ: Պահուստը ստեղծվում է յուրաքանչյուր ժամկետանց պարտքի համար:

Պահուստին կատարվող մասհանումները ձևակերպվում են 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի դեբետով և 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշվի կրեդիտով:

Պահուստի միջոցներն օգտագործվում են Հայաստանի Հանրապետության իրավական ակտերի համաձայն անհուսալի ճանաչված դեբիտորական պարտքերի դուրս գրման համար: Անհուսալի դեբիտորական պարտքը կազմակերպության հաշվեկշռից դուրս գրելիս տրվում է ձևակերպում` 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշվի դեբետով` դեբիտորների հետ հաշվարկների հաշվառման համապատասխան հաշիվների կրեդիտի թղթակցությամբ:

Պահուստի ընդհանուր մեծությունը ճշգրտվում է յուրաքանչյուր ժամկետանց պարտքի մարմանը զուգընթաց: Մարված ժամկետանց դեբիտորական պարտքի պահուստավորված գումարի չափով դեբետագրվում է 82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշիվը և կրեդիտագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը:

82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր ժամկետանց դեբիտորական պարտքի, որի համար ստեղծվել է պահուստ:

82 «Դեբիտորական պարտքերի հնարավոր կորուստների պահուստ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս»		80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 83 «ԳԱԼԻՔ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ»

 

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշիվը նախատեսված է հաշվետու տարում ստացված (հաշվարկված) գալիք հաշվետու ժամանակաշրջաններին վերաբերող եկամուտների, ինչպես նաև հաշվետու ժամանակաշրջանում հայտնաբերված նախորդ տարիների պակասորդների գծով պարտքերի սպասվելիք մուտքերի, մեղավոր անձանցից գանձման ենթակա գումարների և արժեքների պակասորդների հաշվեկշռային արժեքի միջև եղած տարբերությունների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

83-1 «Գալիք ժամանակաշրջանների հաշվին ստացված եկամուտներ»

83-2 «Նախորդ տարիների պակասորդների գծով պարտքերի սպասվելիք մուտքեր»

83-3 «Մեղավոր անձանցից գանձման ենթակա գումարների և արժեքների պակասորդների հաշվեկշռային արժեքի միջև եղած տարբերություն» և այլն:

 

83-1 «Գալիք ժամանակաշրջանների հաշվին ստացված եկամուտներ» ենթահաշվում հաշվառվում է հաշվետու ժամանակաշրջանում ստացված, բայց գալիք հաշվետու ժամանակաշրջաններին վերաբերող եկամուտների` բնակվարձի կամ վարձակալական վճարի, կոմունալ ծառայությունների դիմաց վճարի, բեռնափոխադրումներից, ամսական և եռամսյակային տոմսերով երթևեկող ուղևորների փոխադրումներից ստացվող հասույթի, կապի ծառայություններից օգտվելու համար բաժանորդագրական վճարի և այլնի շարժը: Այս ենթահաշվում հաշվառվում են նաև այլ կազմակերպությունների կանոնադրական կապիտալում ներդրումները, ինչպես նաև երկարաժամկետ վարձակալության հանձնված հիմնական միջոցների պայմանագրային և հաշվեկշռային մնացորդային արժեքների տարբերությունները:

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվի կրեդիտով` դրամական միջոցների և համապատասխան հաշվառման հաշիվների հետ թղթակցությամբ, արտացոլվում են գալիք հաշվետու ժամանակաշրջաններին վերաբերող եկամուտների գումարները, իսկ դեբետով` եկամուտների գումարները, որոնք փոխանցվում են համապատասխան հաշիվներին այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որին դրանք վերաբերում են:

83-2 «Նախորդ տարիների պակասորդների գծով պարտքերի սպասվելիք մուտքեր» ենթահաշվում հաշվառվում է հաշվետու ժամանակաշրջանում հայտնաբերված մեղավոր անձանցից նախորդ տարիների պակասորդների գծով պարտքերի սպասվելիք մուտքերի շարժը:

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվի կրեդիտով և 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետով արտացոլվում են հաշվետու տարվան նախորդող հաշվետու ժամանակաշրջաններին վերաբերող արժեքների պակասորդների գումարները, որոնք ճանաչվել են մեղավոր անձանց կողմից կամ ենթակա են նրանցից բռնագանձման` դատական մարմինների միջոցով, եթե նախորդ տարվա պակասորդները նախկինում դուրս են գրվել: Միաժամանակ, այդ գումարների չափով կրեդիտագրվում է 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշիվը` 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի (ենթահաշիվ «Հաշվարկներ նյութական վնասի հատուցման գծով») դեբետի թղթակցությամբ:

Պակասորդների գծով պարտքերի մարմանը զուգընթաց կրեդիտագրվում է 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը` թղթակցելով դրամական միջոցների և համապատասխան հաշվառման այլ հաշիվների հետ, միաժամանակ ստացված արժեքների գումարների չափով ձևակերպելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտով (հաշվետու տարում հայտնաբերված նախորդ տարիների շահույթ) և 83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվի դեբետով:

83-3 «Մեղավոր անձանցից գանձման ենթակա գումարների և արժեքների պակասորդների հաշվեկշռային արժեքի միջև եղած տարբերություն» ենթահաշվով հաշվառվում է նյութական և այլ արժեքների պակասորդի համար մեղավոր անձանցից գանձվող գումարի և այն արժեքի միջև եղած տարբերությունը, որով այդ նյութական արժեքները հաշվառված են կազմակերպության հաշվեկշռում:

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվի կրեդիտով և 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի դեբետով (ենթահաշիվ «Հաշվարկներ նյութական վնասի հատուցման գծով») ձևակերպվում է մեղավոր անձանցից գանձման ենթակա գումարի և արժեքների պակասորդների հաշվեկշռային արժեքի միջև եղած տարբերությունը: 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվում հաշվառված պարտքի մարմանը զուգընթաց, տարբերության համապատասխան գումարները դուրս են գրվում 83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվից և կրեդիտագրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին:

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ եկամտի յուրաքանչյուր տեսակի:

83 «Գալիք ժամանակաշրջանների եկամուտներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
09 «Սպասվելիք մուտքեր վարձակալական պարտավորություններից» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» 80 «Շահույթ և վնաս»		42 «Առևտրային հավելագին» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»

 

ՀԱՇԻՎ 84 «ՊԱԿԱՍՈՐԴՆԵՐ ԵՎ ԱՐԺԵՔՆԵՐԻ ՓՉԱՑՈՒՄԻՑ ԿՈՐՈՒՍՏՆԵՐ»

 

84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշիվը նախատեսված է հիմնական միջոցների, հումքի, նյութերի, դրամական միջոցների, ապրանքների և այլ արժեքների մթերման, պահպանման և իրացման պրոցեսում բացահայտված պակասորդների, հափշտակումների, փչացումներից կորուստների գումարների առկայության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, անկախ այն հանգամանքից, դրանք ենթակա են դուրս գրման արտադրության (շրջանառության) ծախսերի կամ ֆինանսական արդյունքների հաշվին, թե փոխհատուցվելու են մեղավոր անձանց կողմից: Ընդ որում, տարերային աղետների, հրդեհների, վթարների և այլ էքստրեմալ պայմանների հետևանքով ծագած արտակարգ իրադրությունների արդյունքում առաջացած կորուստները դուրս են գրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվին` որպես հաշվետու տարվա վնասներ (տարերային աղետների չփոխհատուցված վնասներ):

Պակասորդների, հափշտակումների և արժեքների փչացումից կորուստների դուրսգրման կարգը սահմանվում է օրենսդրությամբ և այլ իրավական ակտերով:

84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետով ձևակերպվում են.

- հափշտակված կամ լրիվ շարքից դուրս եկած հիմնական միջոցների, ոչ նյութական ակտիվների, փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մնացորդային արժեքը (հաշվեկշռային արժեքի և մաշվածքի (ամորտիզացիայի) գումարի տարբերությունը),

- հափշտակված կամ լրիվ շարքից դուրս եկած այլ ապրանքանյութական արժեքների հաշվեկշռային արժեքը (մատակարարման, վաճառահանման և առևտրական կազմակերպություններում` վաճառքի գներով, եթե հաշվառումը տարվում է այդ գներով),

- մասնակիորեն շարքից դուրս եկած նյութական արժեքների գումարը` դրանց կորստի գումարի չափով:

Հափշտակված և շարքից դուրս եկած նյութական արժեքների գծով գրանցումները կատարվում են 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետով և այդ արժեքների հաշվառման հաշիվների կրեդիտով: Եթե գնորդի կողմից ապրանքների ընդունման ժամանակ հայտնաբերվում են պակասորդի կամ փչացման փաստեր, ապա գնորդն ապրանքների մուտքագրման ժամանակ պակասորդի գումարը բնական կորստի նորմայի սահմաններում ձևակերպում է 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետով և 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կրեդիտով, իսկ մատակարարներին կամ տրանսպորտային կազմակերպություններին ներկայացված հայցը` նյութական արժեքների բնական կորստի նորմայից ավելի պակասորդի գումարի չափով, ձևակերպվում է 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվի դեբետով և 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» հաշվի կրեդիտով: Եթե արբիտրաժի կողմից հայցը մերժվում է, այդ դեպքում 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» հաշվից գումարը դուրս է գրվում և ձևակերպվում 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվով:

Եթե դատարանի կամ արբիտրաժի կողմից որոշում է կայացվում մատակարարից բռնագանձել ապրանքանյութական արժեքների բնական կորստի նորմայից ավելի պակասորդների կամ փչացումից կորուստների արժեքը, ապա մատակարարը, նախկինում 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» կամ 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվների դեբետով և 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի կրեդիտով արտացոլված իրացման գումարը պակասեցնում է գնորդի օգտին որոշված գումարի չափով` ճշտանցման (ստորնոյի) միջոցով: Միաժամանակ, նշված գումարը սովորական գրանցմամբ արտացոլվում է 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» կամ 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվների դեբետում և 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշվի կրեդիտում: Գումարը գնորդին փաստացի հատուցելու դեպքում դեբետագրվում է 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշիվը և կրեդիտագրվում 51 «Հաշվարկային հաշիվ» հաշիվը: Մատակարարը պետք է ճշտանցի նաև 46 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացում» հաշվի դեբետի և 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվի կրեդիտի շրջանառությունը: Այդ կարգով 40 «Պատրաստի արտադրանք» հաշվում վերականգնված գումարն այնուհետև դուրս է գրվում 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետին:

84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում են.

- արժեքների պակասորդների և փչացումից կորուստների գումարները` բնական կորստի նորմայի սահմաններում` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների հետ,

- արժեքների պակասորդների և փչացումից կորուստների բնական կորստի նորմայից ավելի գումարները, որոնք ենթակա են փոխհատուցման մեղավոր անձանց կողմից` թղթակցելով 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի դեբետի հետ,

- արժեքների պակասորդների և փչացումից կորուստների բնական կորստի նորմայից ավելի գումարները, կոնկրետ մեղավորների բացակայության դեպքում, ինչպես նաև այն ապրանքանյութական արժեքների հափշտակումների և պակասորդների գումարները, որոնց բռնագանձումը մերժված է դատարանի կողմից` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ:

Գումարները 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի կրեդիտում արտացոլվում են այն չափերով, որով ընդունվել են հաշվառման այս հաշվի դեբետում: Ընդ որում, արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվներում պակասորդներից, հափշտակումներից կամ արժեքների փչացումից առաջացած կորուստները ձևակերպվում են հաշվեկշռային արժեքով: Մատակարարող, վաճառահանող և առևտրի կազմակերպությունները, որոնք 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետով արտացոլում են այդ արժեքների գումարը` վաճառքի գներով, շրջանառության ծախսերով դուրս գրվող գումարները ճշգրտում են 42 «Առևտրային հավելագին» հաշվում լրացուցիչ գրանցմամբ` այդ ապրանքներին վերաբերող առևտրային հավելագների (զեղչերի) գումարների չափով:

Եթե որոշվել է պակասող կամ հափշտակված ապրանքանյութական արժեքների դիմաց մեղավոր անձանցից գանձել ավելի մեծ գումար, քան դրանց հաշվեկշռային արժեքն է, ապա տարբերությունը ձևակերպվում է 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվի կրեդիտով, որը մեղավոր անձից գանձելուն զուգընթաց այդ հաշվից դուրս է գրվում:

Ընթացիկ տարում հայտնաբերված արժեքների պակասորդները, որոնք վերաբերում են նախորդ տարիներին, ճանաչվել են նյութական պատասխանատու անձանց կողմից, կամ դատական մարմինների որոշումներով հաստատված է, որ դրանք ենթակա են բռնագանձման մեղավոր անձանցից, արտացոլվում են 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշվի դեբետում և 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշվի կրեդիտում: Միաժամանակ, այդ գումարների չափով դեբետագրվում է 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշիվը և կրեդիտագրվում 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշիվը: Պարտքի մարմանը զուգընթաց կրեդիտագրվում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը և դեբետագրվում 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ» հաշիվը:

84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
06 «Երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 40 «Պատրաստի արտադրանք» 41 «Ապրանքներ» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 45 «Առաքված ապրանքներ» 47 «Երկարաժամկետ ակտիվների իրացում և այլ օտարում» 50 «Դրամարկղ» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 83 «Գալիք ժամանակաշրջանի եկամուտներ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով» 80 «Շահույթ և վնաս» 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  VIII

 

ԿԱՊԻՏԱԼ ԵՎ ՊԱՀՈՒՍՏՆԵՐ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են կազմակերպության սեփական կապիտալի դրության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար, ներառյալ այն հիմնադրամները և պահուստները, որոնք ձևավորվում են օրենսդրությանը և (կամ) հիմնադիր փաստաթղթերին համապատասխան:

 

ՀԱՇԻՎ 85 «ԿԱՆՈՆԱԴՐԱԿԱՆ ԿԱՊԻՏԱԼ»

 

85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության կանոնադրական կապիտալի դրության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի մնացորդը պետք է համապատասխանի կազմակերպության հիմնադիր փաստաթղթերում նշված կանոնադրական կապիտալի մեծությանը: 85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվում գրանցումներ կատարվում են միայն կազմակերպության հիմնադիր փաստաթղթերում սահմանված կարգով համապատասխան փոփոխություններ կատարելուց հետո` կանոնադրական կապիտալը ավելացնելիս կամ նվազեցնելիս:

Կանոնադրական կապիտալի ձևավորման կարգը կարգավորվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ և հիմնադիր փաստաթղթերով:

Կազմակերպության պետական գրանցումից հետո, նրա կանոնադրական կապիտալը հիմնադիրների (մասնակիցների) հիմնադիր փաստաթղթերով նախատեսված ներդրումների գումարով (բաժնետոմսերի բաժանորդագրման գումարով) արտացոլվում է 85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի կրեդիտում` 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի դեբետի թղթակցությամբ:

85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի կազմակերպության հիմնադիրների, մասնակիցների, կապիտալի ձևավորման փուլերի և բաժնետոմսերի տեսակների վերաբերյալ տեղեկատվության ձևավորումը:

85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
56 «Դրամական փաստաթղթեր» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»		04 «Ոչ նյութական ակտիվներ» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 86 «Պահուստային կապիտալ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 86 «ՊԱՀՈՒՍՏԱՅԻՆ ԿԱՊԻՏԱԼ»

 

 86 «Պահուստային կապիտալ» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ և հիմնադիր փաստաթղթերի համաձայն ձևավորվող պահուստային կապիտալի դրության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Շահույթից պահուստային կապիտալին կատարվող հատկացումներն արտացոլվում են 86 «Պահուստային կապիտալ» հաշվի կրեդիտով` թղթակցելով 81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվի դեբետի հետ:

Պահուստային կապիտալի միջոցների օգտագործումն արտացոլվում է 86 «Պահուստային կապիտալ» հաշվի դեբետով` համապատասխան հաշիվների կրեդիտի թղթակցությամբ: Օրինակ, 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի հետ` այն գումարների գծով, որոնք հաշվետու տարում այդ նպատակների համար նախատեսված շահույթի բացակայության կամ անբավարարության դեպքում ուղղվում են հիմնադիրների շահաբաժինների վճարմանը, եթե նախապես այդ նպատակով ստեղծվել է պահուստ:

86 «Պահուստային կապիտալ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 81 «Շահույթի օգտագործում» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»		75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

ՀԱՇԻՎ 87 «ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԿԱՊԻՏԱԼ»

 

87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության լրացուցիչ կապիտալի դրության ու շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները.

 

87-1 «Վերագնահատման արդյունքում առաջացած հիմնական միջոցի արժեքի աճ»

87-2 «Էմիսիոն եկամուտ»

87-3 «Շնորհներ» և այլն:

 

87-1 «Վերագնահատման արդյունքում առաջացած հիմնական միջոցի արժեքի աճ» ենթահաշվում հաշվառվում է կազմակերպության լրացուցիչ կապիտալը, որը ձևավորվում է հիմնական միջոցների վերագնահատման հետևանքով արժեքի աճի արդյունքում` թղթակցելով 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի հետ: Լրացուցիչ կապիտալի ձևավորման կարգը սահմանվում է իրավական ակտերով:

87-2 «Էմիսիոն եկամուտ» ենթահաշվում հաշվառում են բաժնետիրական ընկերությունների կանոնադրական կապիտալի ձևավորման ժամանակ (ընկերության հիմնադրում, բաժնետոմսերի լրացուցիչ էմիսիա) անվանական արժեքը գերազանցող գնով իրացված բաժնետոմսերի վաճառքի գնի և անվանական արժեքի միջև եղած տարբերությունների գումարները: Ընդ որում, կատարվում է գրանցում` 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվի 87-2 «Էմիսիոն եկամուտ» ենթահաշվի կրեդիտով և բաժնետոմսերի վճարման դիմաց կազմակերպության ստացած դրամական միջոցների ու այլ արժեքների հաշվառման հաշիվների դեբետով:

87-3 «Շնորհներ» ենթահաշվում արտացոլվում են այն շնորհները, որոնք հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով անմիջականորեն վերագրվում են սեփական կապիտալին:

87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվում կարող են հաշվառվել նաև այն ակտիվների վերագնահատման դրական արդյունքները, որոնք հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով անմիջականորեն վերագրվում են սեփական կապիտալին:

87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվում դեբետային գրանցումներ կարող են կատարվել հետևյալ դեպքերում.

- երբ հիմնական միջոցի վերագնահատման արդյունքում առաջացել է արժեքի իջեցում, բայց ոչ ավելի, քան տվյալ հիմնական միջոցի նախորդ վերագնահատումների արդյունքում առաջացած արժեքի աճը:

Այդ գումարները մարվում են 87-1 «Վերագնահատման արդյունքում առաջացած հիմնական միջոցի արժեքի աճ» ենթահաշվում հաշվառված միջոցներից` թղթակցելով 01 «Հիմնական միջոցներ» հաշվի հետ:

- երբ հիմնական միջոցի մաշվածության վերագնահատման արդյունքում առաջացել է դրական տարբերություն` թղթակցելով 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» հաշվի հետ,

- երբ 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվում հաշվառված գումարները Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում բաշխվում են կազմակերպության հիմնադիրների միջև` թղթակցելով 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի հետ ,

- հաշվապահական հաշվառումը կարգավորող իրավական ակտերով նախատեսված այլ դեպքերում:

87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի միջոցների ձևավորման և օգտագործման ուղղությունների վերաբերյալ տեղեկատվության ստացումը:

87 «Լրացուցիչ կապիտալ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
01 «Հիմնական միջոցներ» 02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»		01 «Հիմնական միջոցներ» 07 «Տեղակայման ենթակա սարքավորումներ» 08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 11 «Աճեցվող և բտվող կենդանիներ» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 14 «Նյութական արժեքների վերագնահատում» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 58 «Կարճաժամկետ ֆինանսական ներդրումներ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր»

 

ՀԱՇԻՎ 88 «ՉԲԱՇԽՎԱԾ ՇԱՀՈՒՅԹ»

 

88 «Չբաշխված շահույթ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության չբաշխված շահույթի, այդ թվում հատուկ նշանակության հիմնադրամների (եթե դրանց ձևավորումը նախատեսված է հիմնադիր փաստաթղթերով) առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվին կից կարող են բացվել հետևյալ ենթահաշիվները`

 

88-1 «Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթի ազատ մնացորդ»

88-2 «Նախորդ տարիների չբաշխված շահույթի ազատ մնացորդ»

88-3 «Կուտակման հիմնադրամ»

88-4 «Սոցիալական ոլորտի հիմնադրամ»

88-5 «Սպառման հիմնադրամ» և այլն:

 

88-1 «Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթ» ենթահաշվում հաշվառվում է հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթի առկայությունն ու շարժը:

Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթի գումարը դեկտեմբեր ամսվա եզրափակիչ գրանցումներով դուրս է գրվում 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվից` թղթակցելով 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի կրեդիտի հետ:

Հաշվետու տարվա վնասի այն մասը, որը հարկային օրենսդրությամբ հաջորդ տարիների հարկվող շահույթը որոշելիս հաշվի չի առնվում (տվյալ տարվա շահույթից չի նվազեցվում), կարող է մարվել 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվում հաշվառված միջոցների հաշվին` թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի կրեդիտի հետ:

Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթի հաշվին կազմակերպության հիմնադիրների եկամուտների (շահաբաժինների) վճարումն արտացոլվում է 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի դեբետով և 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ», 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշիվների կրեդիտով: Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթի այն գումարը, որը մնացել է կազմակերպության հիմնադիրներին եկամուտների (շահաբաժինների) վճարումից հետո, 88-1 «Հաշվետու տարվա չբաշխված շահույթ» ենթահաշվից փոխանցվում է 88-2 «Նախորդ տարիների չբաշխված շահույթ» ենթահաշվին:

88-2 «Նախորդ տարիների չբաշխված շահույթ» ենթահաշվում հաշվառվում է նախորդ տարիների չբաշխված շահույթի շարժը:

Նախորդ տարիների չբաշխված շահույթի օգտագործումն արտացոլվում է 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի 88-2 «Նախորդ տարիների չբաշխված շահույթ» ենթահաշվի դեբետով` թղթակցելով 86 «Պահուստային կապիտալ» հաշվի հետ, երբ չբաշխված շահույթի գումարներն ուղղվում են պահուստային կապիտալի համալրմանը, 85 «Կանոնադրական կապիտալ» հաշվի հետ` երբ չբաշխված շահույթի գումարներն ուղղվում են կանոնադրական կապիտալի ավելացմանը, 88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի համապատասխան ենթահաշիվների հետ` երբ չբաշխված շահույթի գումարներն ուղղվում են կազմակերպության կողմից հիմնադիր փաստաթղթերի համաձայն ստեղծվող հատուկ նշանակության հիմնադրամների ավելացմանը, 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի հետ` երբ չբաշխված շահույթի գումարներն ուղղվում են կազմակերպության հիմնադիրների եկամուտների (շահաբաժինների) վճարմանը և այլն:

88-3 «Կուտակման հիմնադրամ» ենթահաշվում հաշվառվում է կազմակերպության արտադրական զարգացման և նոր գույքի համալրման համանման միջոցառումների իրականացման ֆինանսական ապահովման նպատակով չբաշխված շահույթի հաշվին պահուստավորված կուտակման հիմնադրամի առկայությունն ու շարժը:

88-4 «Սոցիալական ոլորտի հիմնադրամ» ենթահաշվում հաշվառվում է հիմնադիր փաստաթղթերի համաձայն կամ սեփականատերերի որոշմամբ կազմակերպության սոցիալական ոլորտի (կապիտալ ներդրումների) զարգացման ֆինանսական ապահովման նպատակով չբաշխված շահույթի հաշվին պահուստավորված սոցիալական ոլորտի հիմնադրամի առկայությունն ու շարժը:

88-5 «Սպառման հիմնադրամ» ենթահաշվում հաշվառվում է հիմնադիր փաստաթղթերի համաձայն կամ սեփականատերերի որոշմամբ կազմակերպության սոցիալական ոլորտի (բացի կապիտալ ներդրումներից) զարգացման, կազմակերպության աշխատողների նյութական խրախուսման և այլ նմանատիպ միջոցառումների իրականացման (որոնք չեն հանգեցնում կազմակերպության նոր գույքի ստեղծման) նպատակով չբաշխված շահույթի հաշվին պահուստավորված սպառման հիմնադրամի առկայությունն ու շարժը, եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ այլ բան չի նախատեսվում:

Հատուկ նշանակության հիմնադրամների ձևավորման կարգն ու ցանկը կարգավորվում է հիմնադիր փաստաթղթերով կամ սեփականատերերի (հիմնադիրների) որոշմամբ, բացի այն հիմնադրամներից, որոնց ձևավորման կարգը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ:

88 «Չբաշխված շահույթ» հաշիվը հատուկ նշանակության հիմնադրամների մասով կրեդիտագրվում է` թղթակցելով, որպես կանոն, 81 «Շահույթի օգտագործում» հաշվի հետ:

88 «Չբաշխված շահույթ» հաշվի կրեդիտում գրանցված գումարները սոցիալական ոլորտի և կուտակման հիմնադրամների մասով դուրս են գրվում հիմնականում հետևյալ դեպքերում.

- երբ կուտակման հիմնադրամներում պահուստավորված շահույթի գումարները, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում, բաշխվում են կազմակերպության հիմնադիրների միջև` թղթակցելով 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» հաշվի կրեդիտի հետ,

- երբ կուտակման հիմնադրամների միջոցների հաշվին դուրս են գրվում նոր գույքի ձեռք բերման հետ կապված այն ծախսերը, որոնք սահմանված կարգի համաձայն չեն մտցվում այդ գույքի սկզբնական արժեքի մեջ` թղթակցելով 08 «Կապիտալ ներդրումներ» հաշվի կրեդիտի հետ:

88 «Չբաշխված շահույթ» հաշիվը սպառման հիմնադրամների մասով դեբետագրվում է` թղթակցելով հետևյալ հաշիվների հետ.

- դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման համապատասխան հաշիվների հետ` տրված միանվագ օգնության գումարների, հանգստյան տների, առողջարանների ձեռք բերված ուղեգրերի ու դեղամիջոցների և այլ գումարների չափով,

- 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով» հաշվի հետ` կազմակերպության զուտ շահույթից վճարվող պարգևատրումների չափով:

Հիմնադրամներից յուրաքանչյուրի վերլուծական հաշվառումը պետք է կազմակերպվի այնպես, որպեսզի ապահովվի միջոցների օգտագործման ուղղությունների վերաբերյալ տեղեկատվության ձևավորումը:

88 «Չբաշխված շահույթ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 56 «Դրամական փաստաթղթեր» 66 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ` հետաձգված հարկերի գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 81 «Շահույթի օգտագործում» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»		70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 75 «Հաշվարկներ հիմնադիրների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 79 «Ներտնտեսական հաշվարկներ» 80 «Շահույթ և վնաս» 81 «Շահույթի օգտագործում» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 86 «Պահուստային կապիտալ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ» 88 «Չբաշխված շահույթ»

 

ՀԱՇԻՎ 89 «ԳԱԼԻՔ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԵՎ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ՊԱՀՈՒՍՏՆԵՐ»

 

89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշիվը նախատեսված է սահմանված կարգի համաձայն, արտադրության (շրջանառության) ծախսերի մեջ հավասարաչափ ներառելու նպատակով, կազմակերպության ստեղծած գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստների դրության ու շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշվում արտացոլվում են հետևյալ պահուստների առկայությունն ու շարժը.

- աշխատողների արձակուրդների գալիք վճարման պահուստ,

- հիմնական միջոցների վերանորոգման ծախսերի պահուստ,

- արտադրության սեզոնային բնույթի հետ կապված նախապատրաստական աշխատանքների կատարման համար արտադրական ծախսերի պահուստ,

- վարձույթով տրվող առարկաների վերանորոգման գալիք ծախսերի պահուստ,

- օրենսդրական կամ այլ իրավական ակտերով սահմանված այլ պահուստներ:

Արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվին գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստների ձևավորման կարգը սահմանվում է համապատասխան օրենսդրական և այլ իրավական ակտերով:

Վերը թվարկված պահուստներին կատարվող հատկացումների գումարներն արտացոլվում են 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների հետ:

Այն փաստացի ծախսերն ու վճարումները, որոնց համար նախկինում ստեղծվել է պահուստ, ձևակերպվում են 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի դեբետով` թղթակցելով 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` եկամուտների վճարման գծով», 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» հաշիվների հետ` աշխատողներին տրվող արձակուրդային վճարների և սոցիալական ապահովագրության ու կենսաթոշակային ֆոնդին կատարվող հատկացումների գումարների չափով, 23 «Օժանդակ արտադրություն» հաշվի հետ` կազմակերպության արտադրամասերի (արհեստանոցների) կողմից կատարված հիմնական միջոցների վերանորոգման աշխատանքների գումարի չափով, և այլ համապատասխան հաշիվների հետ:

Այն դեպքերում, երբ հաշվետու տարվա ընթացքում պահուստի հաշվին կատարվող փաստացի ծախսը գերազանցել է տվյալ պահուստի մնացորդը, ապա գերազանցող գումարի չափով 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվի դեբետի հետ: Հետագա ամիսների ընթացքում 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվում գոյացած մնացորդի գումարներից մարվում է 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվի մնացորդը` թղթակցելով 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի դեբետի հետ: Ընդ որում, եթե տարեվերջին 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվի վերոհիշյալ պատճառով առաջացած մնացորդն ամբողջովին չի մարվում, ապա 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» հաշվի կրեդիտը թղթակցում է արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների դեբետի հետ:

Հաշվետու տարվա վերջին օրվա դրությամբ, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ և այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգի համաձայն, կատարվում է գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստների ճշգրտում` 89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի կրեդիտի և արտադրության (շրջանառության) ծախսերի հաշվառման հաշիվների դեբետի (ուղիղ կամ ստորնոյի եղանակով) թղթակցությամբ:

89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ առանձին պահուստների:

89 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսերի և վճարումների պահուստներ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
02 «Հիմնական միջոցների մաշվածություն» 05 «Ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիա» 10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 21 «Սեփական արտադրության կիսապատրաստուքներ» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 28 «Խոտան արտադրության մեջ» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 30 «Ոչ կապիտալ աշխատանքներ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 41 «Ապրանքներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 84 «Պակասորդներ և արժեքների փչացումից կորուստներ»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 10 «Նյութեր» 15 «Նյութերի մթերում և ձեռք բերում» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 29 «Սպասարկող արտադրություններ և տնտեսություններ» 31 «Գալիք ժամանակաշրջանի ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր»

 

Բ Ա Ժ Ի Ն  IX

 

ՎԱՐԿԵՐ ԵՎ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄ

 

Այս բաժնի հաշիվները նախատեսված են կազմակերպության գործունեության ֆինանսավորման համար դրսից ստացված միջոցների` բանկից ստացված վարկերի, այլ փոխատուներից (կրեդիտորներից) ստացված փոխառությունների, նպատակային ֆինանսավորման այլ միջոցների դրության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Կազմակերպության գործունեության ֆինանսավորման հետ կապված արտարժույթով հաշվարկներն այս բաժնի հաշիվներում հաշվառվում են Հայաստանի Հանրապետության արժույթով` դրամով, որը որոշվում է դրամա- հաշվարկային փաստաթղթերի քաղվածքների հիման վրա` Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից այդ օրվա համար սահմանված փոխարժեքով արտարժույթը վերահաշվարկելու միջոցով: Միաժամանակ, այդ հաշվարկներն արտացոլվում են հաշվարկների և վճարումների արժույթով: Արտարժույթով բանկի վարկերի, այլ փոխատուներից (կրեդիտորներից) ստացված փոխառությունների վերագնահատումից առաջացած տարբերությունները ձևակերպվում են 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվով:

Արտարժույթով ֆինանսավորման միջոցներն այս բաժնի հաշիվներում հաշվառվում են առանձնացված, այսինքն առանձին ենթահաշիվներով:

 

ՀԱՇԻՎ 90 «ԲԱՆԿԵՐԻ ԿԱՐՃԱԺԱՄԿԵՏ ՎԱՐԿԵՐ»

 

90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության և արտերկրի բանկերից կազմակերպության կողմից ստացված ազգային արժույթով և արտարժույթով տարբեր կարճաժամկետ (մեկ տարուց ոչ ավելի մարման ժամկետով) վարկերի դրության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Բանկերից ստացված կարճաժամկետ վարկերի գումարներն արտացոլվում են 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշվի կրեդիտով և 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ», 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում», 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» և այլ հաշիվների դեբետով:

Բանկերի վարկերի մարման գումարով դեբետագրվում է 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշիվը` դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ: Ժամկետանց վարկերը հաշվառվում են առանձնացված:

Ստացված վարկերի գծով տոկոսները հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում են հաշվեգրման մեթոդով: Հաշվարկված տոկոսների գումարով կատարվում է գրանցում` 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշվի կրեդիտով` վճարման աղբյուրների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ: Տոկոսների հաշվարկված գումարները հաշվառվում են առանձին:

Կարճաժամկետ վարկերի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ վարկերի տեսակների, դրանք տրամադրող բանկերի և առանձին վարկերի:

90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշվին կից առանձին ենթահաշվում հաշվառվում են բանկերի հետ մուրհակների և այլ պարտավորագրերի գծով գործառնությունների հաշվարկները:

Մուրհակների և այլ պարտավորագրերի հաշվառման գործառնությունները մուրհակապահ կազմակերպությունն արտացոլում է 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշվի կրեդիտում (մուրհակի անվանական արժեքով) և 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվների (փաստացի ստացած դրամական միջոցների գումարները) և 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի (բանկին վճարված հաշվարկային տոկոսը) դեբետում:

Մուրհակների և այլ պարտավորագրերի հաշվառման (զեղչման) գործառնությունները փակվում են վճարման մասին բանկի ծանուցագրի հիման վրա` մուրհակի գումարով դեբետագրելով 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշիվը և կրեդիտագրելով 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշիվը:

Մուրհակապահ կազմակերպության կողմից բանկերից ստացված դրամական միջոցների վերադարձման ժամանակ (մուրհակատուի կամ մուրհակի գծով այլ վճարողների կողմից սահմանված ժամկետին իրենց պարտավորությունները չկատարելու պատճառով) կատարվում է գրանցում` 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշվի դեբետով և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կրեդիտով: Ընդ որում, գնորդների, պատվիրատուների և այլ դեբիտորների հետ հաշվարկների գծով ժամկետանց մուրհակով ապահովված պարտքը շարունակում է հաշվառվել 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» հաշվում:

Զեղչված մուրհակների վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ մուրհակների կամ այլ պարտավորագրերի հաշվառումն իրականացնող բանկերի, մուրհակատուների և առանձին մուրհակների:

90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 63 «Հաշվարկներ ըստ բողոքարկումների» 64 «Հաշվարկներ ստացված կանխավճարների գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր» 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ»

 

ՀԱՇԻՎ 92 «ԲԱՆԿԵՐԻ ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ՎԱՐԿԵՐ»

 

92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության և արտերկրի բանկերից կազմակերպության կողմից ստացված ազգային արժույթով և արտարժույթով երկարաժամկետ (մեկ տարուց ավելի մարման ժամկետով) վարկերի դրության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Բանկերից ստացված երկարաժամկետ վարկերի գումարներն արտացոլվում են 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշվի կրեդիտում և 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ», 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում», 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» և այլ հաշիվների դեբետում:

Բանկերի վարկերի մարման գումարով դեբետագրվում է 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշիվը` դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ: Ժամկետանց վարկերը հաշվառվում են առանձնացված:

Ստացված վարկերի գծով տոկոսները հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում են հաշվեգրման մեթոդով: Հաշվարկված տոկոսների գումարներով կատարվում է գրանցում` 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշվի կրեդիտով` վճարման աղբյուրների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ: Տոկոսների հաշվարկված գումարները հաշվառվում են առանձին:

Երկարաժամկետ վարկերի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ վարկերի տեսակների, դրանք տրամադրող բանկերի, և առանձին վարկերի:

92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշվին կից առանձին ենթահաշվում հաշվառվում են բանկերի հետ մուրհակների և այլ պարտավորագրերի գծով գործառնությունների հաշվարկները:

Մուրհակների և այլ պարտավորագրերի հաշվառման գործառնությունները մուրհակապահ կազմակերպությունն արտացոլում է 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշվի կրեդիտում (մուրհակի անվանական արժեքով) և 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվների (փաստացի ստացված դրամական միջոցների գումարներով), և 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի (բանկին վճարված հաշվարկային տոկոսները) դեբետում:

Մուրհակների և այլ պարտավորագրերի հաշվառման գործառնությունները փակվում են վճարման մասին բանկի ծանուցագրի հիման վրա, մուրհակի գումարով դեբետագրելով 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշիվը և կրեդիտագրելով դեբիտորական պարտքերի հաշվառման համապատասխան հաշիվները:

Մուրհակապահ կազմակերպության կողմից բանկից ստացված դրամական միջոցների վերադարձման ժամանակ (մուրհակատուի կամ մուրհակի գծով այլ վճարողների կողմից սահմանված ժամկետին իրենց պարտավորությունները չկատարելու պատճառով), կատարվում է գրանցում` 92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշվի դեբետով և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կրեդիտով: Ընդ որում, գնորդների, պատվիրատուների և այլ դեբիտորների հետ հաշվարկների գծով ժամկետանց մուրհակով ապահովված պարտքը շարունակվում է հաշվառվել դեբիտորական պարտքերի հաշվառման համապատասխան հաշիվներում:

Զեղչված մուրհակների վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ մուրհակների կամ այլ պարտավորագրերի հաշվառումն իրականացնող բանկերի, մուրհակատուների և առանձին մուրհակների:

92 «Բանկերի երկարաժամկետ վարկեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 62 «Հաշվարկներ գնորդների և պատվիրատուների հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 68 «Հաշվարկներ բյուջեի հետ» 78 «Հաշվարկներ դուստր (կախյալ) ձեռնարկությունների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 93 «ԲԱՆԿԵՐԻ ՎԱՐԿԵՐ ԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ»

 

93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության կողմից աշխատողներին անհատական բնակարանային շինարարության, այգեգործական տնակների կառուցման և այլ նպատակներով տրամադրելու համար բանկերից ստացված վարկերի, ինչպես նաև աշխատողներին առևտրական կազմակերպությունների կողմից ապառիկ վաճառված ապրանքների դիմաց վճարումների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Կազմակերպության աշխատողներին ապառիկ վաճառված ապրանքների հաշվարկային փաստաթղթերը բանկի կողմից վճարվելիս 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշիվը կրեդիտագրվում է 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ` այլ գործառնությունների գծով» հաշվի թղթակցությամբ: Բանկերի այն վարկերի գումարները, որոնք կազմակերպությունը ստացել է իր աշխատողներին անհատական բնակարանային շինարարության, այգեգործական տնակների կառուցման և այլ նպատակների համար վարկեր տալու նպատակով, արտացոլվում են 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշվի կրեդիտով և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների դեբետով:

Բանկերի վերոհիշյալ վարկերի մարման գումարով դեբետագրվում է 93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշիվը և կրեդիտագրվում 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ» և համապատասխան այլ հաշիվները, որոնցից վճարվել են բանկերին հասանելիք գումարները:

93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ վարկերի տեսակների, դրանք տրամադրող բանկերի և առանձին վարկերի:

93 «Բանկերի վարկեր աշխատողների համար» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ»		50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 73 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ այլ գործառնությունների գծով»

 

ՀԱՇԻՎ 94 «ԿԱՐՃԱԺԱՄԿԵՏ ՓՈԽԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ»

 

94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության և արտերկրի փոխատուների հետ (բացի բանկերից) ազգային արժույթով և արտարժույթով մեկ տարուց ոչ ավելի մարման ժամկետ ունեցող փոխառությունների և այլ ներգրավված միջոցների գծով հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Փոխատուներից (բացի բանկերից) միջոցների ստացումը ձևակերպվում է 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշվի կրեդիտով և դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման հաշիվների դեբետով: Փոխատուների հանդեպ ունեցած պարտավորությունը, որն ապահովված է կազմակերպության մուրհակներով, 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշվից դուրս չի գրվում, այլ առանձնացված հաշվառվում է վերլուծական հաշվառման մեջ:

Ստացված վարկերի և այլ ներգրավված միջոցների գծով տոկոսները հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում են հաշվեգրման մեթոդով: Հաշվարկված տոկոսների գումարով կատարվում է գրանցում 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշվի կրեդիտով` վճարման աղբյուրների հաշվառման հաշիվների թղթակցությամբ: Տոկոսների հաշվարկված գումարները հաշվառվում են առանձին:

Ստացված վարկերի վերադարձման (մարման) ժամանակ կատարվում է գրանցում` 94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշվի դեբետում և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կրեդիտում:

94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ փոխատուների և փոխառությունների մարման ժամկետների:

94 «Կարճաժամկետ փոխառություններ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 95 «ԵՐԿԱՐԱԺԱՄԿԵՏ ՓՈԽԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ»

 

95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության և արտերկրի փոխատուների հետ (բացի բանկերից) ազգային արժույթով և արտարժույթով մեկ տարուց ավելի մարման ժամկետ ունեցող փոխառությունների և այլ ներգրավված միջոցների գծով հաշվարկների վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Փոխատուներից (բացի բանկերից) միջոցների ստացումը ձևակերպվում է 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշվի կրեդիտով և դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման հաշիվների դեբետով: Փոխատուների հանդեպ ունեցած պարտավորությունը, որն ապահովված է կազմակերպության մուրհակներով, 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշվից դուրս չի գրվում, այլ առանձնացված հաշվառվում է վերլուծական հաշվառման մեջ:

Ստացված վարկերի և այլ ներգրավված միջոցների գծով տոկոսները հաշվապահական հաշվառման մեջ արտացոլվում են հաշվեգրման մեթոդով: Հաշվարկված տոկոսների գումարով կատարվում է գրանցում 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշվի կրեդիտում և վճարման աղբյուրների հաշվառման հաշիվների դեբետում: Հաշվարկված տոկոսների գումարները հաշվառվում են առանձին:

Ստացված փոխառությունների վերադարձման (մարման) ժամանակ կատարվում է գրանցում` 95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշվի դեբետում և դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կրեդիտում:

95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ փոխատուների և փոխառությունների մարման ժամկետների:

95 «Երկարաժամկետ փոխառություններ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 80 «Շահույթ և վնաս» 90 «Բանկերի կարճաժամկետ վարկեր»		08 «Կապիտալ ներդրումներ» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 60 «Հաշվարկներ մատակարարների և կապալառուների հետ» 61 «Հաշվարկներ տրված կանխավճարների գծով» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 80 «Շահույթ և վնաս»

 

ՀԱՇԻՎ 96 «ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄ ԵՎ ՄՈՒՏՔԵՐ»

 

96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» հաշիվը նախատեսված է նպատակային միջոցառումների ֆինանսավորման համար նախատեսված միջոցների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Դրանց մասնավորապես վերաբերում են կառավարման մարմինների նպաստները (օժանդակությունը), այլ կազմակերպություններից ստացված նպատակային միջոցները և այլն:

Այս կամ այն միջոցառումների ֆինանսավորման նպատակներով ստացված միջոցներն արտացոլվում են 96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» հաշվի կրեդիտում` թղթակցելով դրամական միջոցների հաշվառման հաշիվների կամ 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» հաշվի հետ:

96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» հաշվի դեբետը այս կամ այն միջոցառումների համար ծախսված գումարների չափով թղթակցում է համապատասխան հաշիվների կրեդիտի հետ:

96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ միջոցների ծախսման նպատակների և մուտքերի աղբյուրների:

96 «Նպատակային ֆինանսավորում և մուտքեր» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

 

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
10 «Նյութեր» 12 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաներ» 13 «Փոքրարժեք և արագամաշ առարկաների մաշվածություն» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 57 «Դրամական փոխանցումներ ճանապարհին» 67 «Հաշվարկներ արտաբյուջետային վճարումների գծով» 69 «Հաշվարկներ սոցիալական ապահովագրության և ապահովության գծով» 70 «Հաշվարկներ անձնակազմի հետ՝ եկամուտների վճարման գծով» 71 «Հաշվարկներ հաշվետու անձանց հետ» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 81 «Շահույթի օգտագործում» 85 «Կանոնադրական կապիտալ» 87 «Լրացուցիչ կապիտալ»		50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ» 81 «Շահույթի օգտագործում»

 

ՀԱՇԻՎ 97 «ՎԱՐՁԱԿԱԼԱԿԱՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ»

 

97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշիվը նախատեսված է երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների գծով վարձատուների հետ հաշվարկների դրության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է վարձակալ կազմակերպությունների կողմից:

Կազմակերպությունում երկարաժամկետ վարձակալության պայմանով ստացված հիմնական միջոցների դիմաց պարտքը հաշվառվում է 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի կրեդիտով` 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվի թղթակցությամբ:

Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցների օգտագործման դիմաց վարձատուին վճարված կամ վճարման ենթակա գումարն արտացոլվում է 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի դեբետով և համապատասխանաբար դրամական միջոցների կամ հաշվարկների հաշվառման հաշիվների կրեդիտով: Երկարաժամկետ վարձակալության պայմանագրի հիման վրա հաշվարկված տոկոսների գումարը ձևակերպվում է 97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի կրեդիտով` թղթակցելով արտադրության (շրջանառության) ծախսերի կամ համապատասխան այլ աղբյուրների հաշվառման հաշիվների հետ:

97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր վարձատուի:

97 «Վարձակալական պարտավորություններ» հաշիվը թղթակցում է հետևյալ հաշիվների հետ.

ԴԵԲԵՏՈՎ		ԿՐԵԴԻՏՈՎ
03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» 50 «Դրամարկղ» 51 «Հաշվարկային հաշիվ» 52 «Արտարժութային հաշիվ» 55 «Հատուկ հաշիվներ բանկերում» 76 «Հաշվարկներ տարբեր դեբիտորների և կրեդիտորների հետ»		03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» 20 «Հիմնական արտադրություն» 23 «Օժանդակ արտադրություն» 25 «Ընդհանուր արտադրական ծախսեր» 26 «Ընդհանուր տնտեսական ծախսեր» 43 «Կոմերցիոն ծախսեր» 44 «Շրջանառության ծախսեր»

ԱՐՏԱՀԱՇՎԵԿՇՌԱՅԻՆ ՀԱՇԻՎՆԵՐ

 

Արտահաշվեկշռային հաշիվները նախատեսված են կազմակերպությանը չպատկանող, բայց ժամանակավորապես նրա տրամադրության և օգտագործման տակ գտնվող (վարձակալված հիմնական միջոցներ, պատասխանատու պահպանության, վերամշակման ընդունված նյութական արժեքներ և այլն) արժեքների, պայմանական իրավունքների և պարտավորությունների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման, ինչպես նաև առանձին տնտեսական գործառնությունների վերահսկման համար:

Այդ արժեքների հաշվապահական հաշվառումը տարվում է պարզ համակարգով:

 

ՀԱՇԻՎ 001 «ՎԱՐՁԱԿԱԼՎԱԾ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ»

 

001 «Վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշիվը նախատեսված է կազմակերպության վարձակալված հիմնական միջոցների (բացի երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներից, որոնք հաշվառվում են 03 «Երկարաժամկետ վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվեկշռային հաշվում) առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Վարձակալված հիմնական միջոցները 001 «Վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվում հաշվառվում են վարձակալման պայմանագրերում նշված արժեքով:

001 «Վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր վարձատուի, ըստ վարձակալված հիմնական միջոցների յուրաքանչյուր օբյեկտի (վարձատուի գույքային համարներով): Արտերկրում վարձակալված հիմնական միջոցները 001 «Վարձակալված հիմնական միջոցներ» հաշվում հաշվառվում են առանձնացված:

 

ՀԱՇԻՎ 002 «ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ԱՊՐԱՆՔԱՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԱՐԺԵՔՆԵՐ»

 

002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքներ» արտահաշվեկշռային հաշիվը նախատեսված է պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Գնորդ կազմակերպությունները 002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքներ» հաշվում պատասխանատու պահպանման ընդունված արժեքները հաշվառում են հետևյալ դեպքերում`

- մատակարարներից ապրանքանյութական արժեքների ստացում, որոնց գծով կազմակերպությունը օրինական կարգով հրաժարվել է վճարման պահանջագրի հոժարագրից և դրանց վճարումից,

- մատակարարներից չվճարված ապրանքանյութական արժեքների ստացում, որոնց օգտագործումը մինչև դրանց դիմաց վճարումն արգելվում է ըստ պայմանագրի պայմանների,

- այլ պատճառներով պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքներ:

Մատակարար կազմակերպությունները 002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված ապրանքանյութական արժեքներ» հաշվում հաշվառում են գնորդների կողմից վճարված այն ապրանքանյութական արժեքները, որոնք բացառության կարգով թողնված են պատասխանատու պահպանման և ձևակերպված են պահպանման ստացականներով, բայց տեղափոխված չեն կազմակերպությունից անկախ պատճառներով:

Ապրանքանյութական արժեքները 002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված արժեքներ» հաշվում հաշվառվում են այն գներով, որոնք արտացոլված են ընդունման-հանձնման ակտերում, կամ վճարման պահանջագրերի հաշիվներում:

002 «Պատասխանատու պահպանման ընդունված արժեքներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ առանձին սեփականատեր կազմակերպությունների, ըստ տեսակների և ըստ պահպանման վայրերի:

 

ՀԱՇԻՎ 003 «ՎԵՐԱՄՇԱԿՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ՆՅՈՒԹԵՐ»

 

003 «Վերամշակման ընդունված նյութեր» հաշիվը նախատեսված է պատվիրատուի վերամշակման ընդունված հումքի և նյութերի, որոնք չեն վճարվել մթերող կազմակերպությունների կողմից, առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Հումքի և նյութերի վերամշակման կամ լրացուցիչ մշակման ծախսերը տարվում է արտադրության ծախսերի հաշվառման հաշիվներով, որոնք արտացոլում են դրանց հետ կապված ծախսերը (բացառությամբ պատվիրատուի հումքի և նյութերի արժեքների): Վերամշակման ընդունված պատվիրատուի հումքը և նյութերը 003 «Վերամշակման ընդունված նյութեր» հաշվում հաշվառվում են պայմանագրով նախատեսված գներով:

003 «Վերամշակման ընդունված նյութեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ պատվիրատուների, նյութերի և հումքի տեսակների և դրանց գտնվելու վայրի:

 

ՀԱՇԻՎ 004 «ՀԱՆՁՆՈՒՐԴԻ (ԿՈՄԻՍԻԱՅԻ) ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐ»

 

004 «Հանձնուրդի (կոմիսիայի) ընդունված ապրանքներ» հաշիվը օգտագործվում է պայմանագրով նախատեսված հանձնուրդի հանձնված ապրանքների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործում են կոմիսիոններ - կազմակերպությունները:

Հանձնուրդի ընդունված պայմանագրերը 004 «Հանձնուրդի (կոմիսիայի) ընդունված ապրանքներ» հաշվում հաշվառվում են ընդունման-հանձնման ակտերում նախանշված գներով:

004 «Հանձնուրդի (կոմիսիայի) ընդունված ապրանքներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ ապրանքների և կազմակերպությունների տեսակների:

 

ՀԱՇԻՎ 005 «ՏԵՂԱԿԱՅՄԱՆ ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ՍԱՐՔԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐ»

 

005 «Տեղակայման ընդունված սարքավորումներ» հաշիվը նախատեսված է կապալառու կազմակերպությունների կողմից տեղակայման համար պատվիրատուներից ստացված բոլոր տեսակի սարքավորումների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այս հաշիվն օգտագործվում է կապալառու կազմակերպությունների կողմից:

005 «Տեղակայման ընդունված սարքավորումներ» հաշվում սարքավորումները հաշվառվում են ուղեկցող փաստաթղթերում պատվիրատուի կողմից նշված գներով:

005«Տեղակայման ընդունված սարքավորումներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ առանձին օբյեկտների կամ ագրեգատների:

 

ՀԱՇԻՎ 006 «ԽԻՍՏ ՀԱՇՎԱՌՄԱՆ ԲԼԱՆԿՆԵՐ»

 

006 «Խիստ հաշվառման բլանկներ» հաշիվը նախատեսված է պահպանության տակ գտնվող և առհաշիվ տրվող խիստ հաշվառման բլանկների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այդպիսի բլանկներից են` անդորրագրային գրքույկները, հավատարմագրերը, կտրոնները, տոմսերը, ապրանքային-ուղեկցող փաստաթղթերը և այլն:

Խիստ հաշվառման բլանկների ցանկը, դրանց պահպանման և օգտագործման կարգը սահմանվում է կազմակերպության կողմից: Հաշվառման մեջ այդ բլանկների արժեքն արտացոլվում է պայմանական գնահատմամբ:

006 «Խիստ հաշվառման բլանկներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ առանձին խիստ հաշվառման բլանկների տեսակների և պահպանման տեղի:

 

ՀԱՇԻՎ 007 «ԴՈՒՐՍ ԳՐՎԱԾ ԱՆՀՈՒՍԱԼԻ ԴԵԲԻՏՈՐԱԿԱՆ ՊԱՐՏՔԵՐ»

 

007 «Դուրս գրված անհուսալի դեբիտորական պարտքեր» հաշիվը նախատեսված է պարտապանների անվճարունակության հետևանքով վնասներով դուրս գրված դեբիտորական պարտքերի դրության վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այդ պարտքը պետք է հաշվառվի հաշվեկշռից 5 տարվա ընթացքում, դուրս գրման պահից սկսած` պարտապանների գույքային վիճակի փոփոխման դեպքում այդ պարտքերի գանձմանը հետևելու համար:

Նախկինում վնասներով դուրս գրված պարտքերի գումարները, որոնք ստացվել են գանձման կարգով, դեբետագրվում են 50«Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», կամ 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվներին, թղթակցելով 80 «Շահույթ և վնաս» հաշվի հետ: Միաժամանակ նշված գումարներին կրեդիտագրվում է 007 «Դուրս գրված անհուսալի դեբիտորական պարտքեր» արտահաշվեկշռային հաշիվը:

007 «Դուրս գրված անհուսալի դեբիտորական պարտքեր» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ պարտապանի, որի պարտքը դուրս է գրվել վնասներով և ըստ վնասներով դուրս գրված պարտքի:

 

ՀԱՇԻՎ 008 «ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՍՏԱՑՎԱԾ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ»

 

008 «Պարտավորությունների և ստացված վճարումների ապահովում» հաշիվը նախատեսված է պարտավորությունների և վճարումների կատարման ապահովվածության վերաբերյալ ստացված երաշխիքների, ինչպես նաև այլ կազմակերպություններին գրավադրման համար փոխանցված ապրանքների տեսքով ստացված երաշխիքների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Այն դեպքում, երբ երաշխավորագրում ցույց չի տրված գումարը, ապա հաշվապահական հաշվառման համար այն որոշվում է, ելնելով պայմանագրի պայմաններից:

008 «Պարտավորությունների և ստացված վճարումների ապահովում» հաշվում հաշվի առնված երաշխիքային գումարները դուրս են գրվում պարտքերի մարմանը զուգընթաց:

008 «Պարտավորությունների և ստացված վճարումների ապահովում» հաշվի գծով վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր ստացված երաշխիքի:

 

ՀԱՇԻՎ 009 «ՍՏԱՆՁՆԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՎՃԱՐՈՒՄՆԵՐԻ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ»

 

009 «Ստանձնած պարտավորությունների և վճարումների ապահովում» հաշիվը նախատեսված է պարտավորությունների և վճարումների կատարումն ապահովելու համար տրված երաշխիքների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Այն դեպքում, երբ երաշխավորագրում չի նշված գումարը, հաշվապահական հաշվառման համար այն որոշվում է, ելնելով պայմանագրի պայմաններից:

009 «Ստանձնած պարտավորությունների և վճարումների ապահովում» հաշվում հաշվի առնված երաշխիքային գումարները դուրս են գրվում պարտքերի մարմանը զուգընթաց:

009 «Ստանձնած պարտավորությունների և վճարումների ապահովում» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր ստանձնած երաշխիքի:

 

ՀԱՇԻՎ 010 «ՍԵՓԱԿԱՆԱՇՆՈՐՀՄԱՆ ՍԵՐՏԻՖԻԿԱՏՆԵՐ»

 

010 «Սեփականաշնորհման սերտիֆիկատներ» հաշիվը նախատեսված է սեփականաշնորհման սերտիֆիկատների առկայության և շարժի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Ընկերության կողմից սերտիֆիկատների հաշվառումը տարվում է անվանական արժեքով:

010 «Սեփականաշնորհման սերտիֆիկատներ» հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ բաժանորդագրության յուրաքանչյուր մասնակցի, որն իր բաժնետոմսերի համար կատարվող վճարումն իրականացնում է սեփականաշնորհման սերտիֆիկատներով:

 

ՀԱՇԻՎ 011 «ԴՈՒՐՍ ԳՐՎԱԾ ԱՆՀՈՒՍԱԼԻ ԿՐԵԴԻՏՈՐԱԿԱՆ ՊԱՐՏՔԵՐ»

 

011 «Դուրս գրված անհուսալի կրեդիտորական պարտքեր» հաշիվը նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարության սահմանած կարգով և ժամկետներում ֆինանսական արդյունքներով ձևակերպման ենթակա անհուսալի համարվող կրեդիտորական պարտքերի վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար:

Նշված պարտքերը պետք է հաշվառվեն արտահաշվեկշռում` պարտքը ձևակերպելու պահից առնվազն հինգ տարի ժամկետով, որպեսզի հնարավորության դեպքում` պարտապանի գույքային դրության բարելավմանը զուգընթաց, պարտքը գանձվի: Նախկինում ֆինանսական արդյունքներով ձևակերպված պարտքի գումարները հետագայում գանձելու դեպքում կրեդիտագրվում են 50 «Դրամարկղ», 51 «Հաշվարկային հաշիվ», 52 «Արտարժութային հաշիվ» հաշիվները և դեբետագրվում է 80 «Շահույթ և վնաս» հաշիվը: Միաժամանակ դեբետագրվում է 011 «Դուրսգրված անհուսալի կրեդիտորական պարտքեր» հաշիվը:

Այս հաշվի վերլուծական հաշվառումը տարվում է ըստ յուրաքանչյուր պարտատիրոջ և պարտքի: