գ լ ո ւ խ  VIII

ազատազրկված անձանց աշխատանքը

Հոդված 49. Ազատազրկված անձանց ներգրավումը հանրօգուտ աշխատանքի

Յուրաքանչյուր դատապարտյալ պարտավոր է աշխատել: Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ադմինիստրացիաները պարտավոր են ապահովել դատապարտյալների ներգրավումը հանրօգուտ աշխատանքի, հաշի առնելով նրանց աշխատունակությունը և, ըստ հնարավորին, մասնագիտությունը: Հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում պատիժ կրողները, որպես կանոն, օգտագործվում են ծանր աշխատանքներում:

Դատապարտյալները, որպես կանոն, աշխատանքի են ներգրավվում ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ձեռնարկություններում: Բանտում պահվող դատապարտյալները աշխատանքի են ներգրավվում միայն բանտի տերիտորիայում: Դատապարտյալների աշխատանքը կազմակերպվում է սույն օրենսգրքի 18 հոդվածով նախատեսված պահանջների պահպանմամբ:

Մյուս նախարարությունների և գերատեսչությունների արտադրական օբյեկտներում աշխատանքի ներգրավվող դատապարտյալների աշխատանքը կազմակերպվում է մեկուսացման և պահակության պահանջների պահպանմամբ:

Այն աշխատանքների և պաշտոնների ցանկը, ուր արգելվում է ազատազրկման դատապարտվածների օգտագործումը, սահմանում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ներքին կարգապահության կանոններով:

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների արտադրական-տնտեսական գործունեությունը պետք է ենթարկված լինի նրանց հիմնական խնդրին` դատապարտյալների ուղղմանը և վերադաստիարակմանը:

Հոդված 50. Ազատազրկված անձանց աշխատանքի պայմանները

Ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում և բանտերում պատիժը կրող անձանց համար սահմանվում է ութժամյա աշխատանքային օր: Աշխատանքի (հերթափոխի) սկիզբն ու ավարտը սահմանվում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ներքին կարգապահության կանոններով: Դատապարտյալներին շաբաթական տրվում է մեկ հանգստյան օր: Աշխատանքային օրենսդրությամբ նախատեսված կարգով նրանք տոնական օրերին ազատվում են աշխատանքից:

Որոշ տեսակի աշխատանքներում, որտեղ ըստ արտադրության պայմանների չի կարող պահպանվել դատապարտյալների համար սահմանված աշխատաժամանակի ամենօրյա կամ ամենշաբաթյա տևողությունը, աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան թույլատրվում է աշխատաժամանակի հանրագումարային հաշվարկ, որպեսզի հաշվարկվող ժամանակամիջոցում աշխատաժամանակի միջին տևողությունը չգերազանցի օրական ութ ժամից:

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պատիժ կրող դատապարտյալների աշխատանքային օրվա տևողությամբ, ինչպես նաև ամեն շաբաթ նրանց հանգստի օրեր տրամադրելը սահմանվում է ընդհանուր հիմունքներով` աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան:

Ազատազրկված անձինք պատիժը կրելու ժամանակամիջոցում արձակուրդի իրավունք չունեն:

Ազատազրկման ձևով պատիժը կրելու ժամանակաշրջանում դատապարտյալների աշխատած ժամանակը աշխատանքային ստաժի մեջ չի հաշվվում բացի այն դեպքերից, որոնք հատկապես նախատեսված են օրենքով:

Դատապարտյալների աշխատանքը կազմակերպվում է աշխատանքի պաշտպանության և անվտանգության տեխնիկայի այն կանոնների պահպանմամբ, որոնք սահմանված են աշխատանքային օրենսդրությամբ:

(28.04. 77., 05.12.85., 25.12.87 խմբագրությամբ)

Հոդված 51. Ազատազրկված անձանց աշխատանքի վարձատրությունը

Ազատազրկված անձանց աշխատանքը վարձատրվում է նրա քանակին և որակին համապատասխան` ժողովրդական տնտեսության մեջ գործող նորմաներով և գնահատումներով: Դատապարտյալների վաստակի հաշվեգրումը կատարվում է` հաշվի առնելով ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների պահպանության ծախսերի մասնակի հատուցումը նրանց կողմից:

Ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում ու բանտերում ռեժիմի խախտումներ թույլ չտվող և արտադրանքի նորմաները կամ սահմանված առաջադրանքները կատարող դատապարտյալների անձնական հաշվում, անկախ բոլոր պահումներից, պետք է գրանցվի նրանց հաշվեգրված ամսական վաստակի ոչ պակաս, քան տասը տոկոսը, իսկ ռեժիմի խախտումներ թույլ չտվող առաջին և երկրորդ խմբի հաշմանդամների անձնական հաշվում` ոչ պակաս, քան քսանհինգ տոկոսը: Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում ռեժիմի խախտումներ թույլ չտվող դատապարտյալների անձնական հաշվում, անկախ բոլոր պահումներից, պետք է գրանցվի նրանց հաշվեգրված ամսական վաստակի ոչ պակաս, քան քառասունհինգ տոկոսը:

Բոլոր տեսակի ուղղիչ աշխատանքային գաղութ-բնակավայրերում պատիժը կրող անձանց, ինչպես նաև այն դատապարտված կանանց, որոնց թույլատրված է սույն օրենսգրքի 78 հոդվածին համապատասխան բնակվել գաղութից դուրս, անկախ բոլոր պահումներից, պետք է վճարվի վաստակի ընդհանուր գումարի ոչ պակաս, քան հիսուն տոկոսը:

Ազատազրկված անձանց աշխատանքի վարձատրության պայմաններն ու կարգը, ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 29 հոդվածին համապատասխան, որոշում է ԽՍՀՄ Նախարարների խորհուրդը:

(28.04.77, 05.12.85, 29.04.87, 10.03.90 խմբագրությամբ)

Հոդված 52. Ազատազրկված անձանց վաստակից պահումներ կատարելը

Ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում և բանտերում պատիժ կրող անձինք իրենց հաշվեգրված վաստակից հատուցում են սննդի, հագուստի, սպիտակեղենի և կոշկեղենի արժեքը, բացի հատուկ հագուստի և հատուկ սննդի արժեքից: Այդ ծախսերը հատուցելուց հետո հաշվեգրված վաստակից պահումներ են կատարվում ըստ կատարողական թերթիկների և այլ կատարողական փաստաթղթերի, ԽՍՀ Միության օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 417 հոդվածով սահմանված կարգով: Որպես այդ կանոնից բացառություն, անչափահաս երեխաների համար ալիմենտը հաշվարկվում է դատապարտյալի վաստակած ամբողջ գումարից, ներառյալ նաև այն մասը, որը հատկացվում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկները պահելու ծախսերի հատուցման համար, և պահվում է մինչև այդ ծախսերի հատուցումը:

Անչափահասներին, ինչպես նաև առաջին և երկրորդ խմբի հաշմանդամներին սնունդը, հագուստը, սպիտակեղենը և կոշկեղենը տրվում են անվճար:

Հիվանդության պատճառով աշխատանքից ազատված դատապարտյալներին, հղի կանանց և կրծքով կերակրող մայրերին աշխատանքից ազատելու ժամանակամիջոցում սնունդը տրվում է անվճար:

Աշխատանքից չարամտորեն խուսափող դատապարտյալներից սննդի, հագուստի, սպիտակեղենի և կոշկեղենի արժեքը բռնագանձվում է նրանց անձնական հաշիվներում եղած միջոցներից:

(28.01.78, 28.07.82 խմբագրությամբ)

Հոդված 53.

Ազատազրկված անձանց առանց աշխատանքի վարձատրման աշխատանքներում ներգրավելը

Դատապարտյալները առանց աշխատանքի վարձատրման կարող են ներգրավվել միայն ազատազրկման վայրերի և դրանց հարող տերիտորիաների բարեկարգման, ինչպես նաև դատապարտյալների կուլտուր-կենցաղային պայմանների բարելավման աշխատանքներում:

Այդ աշխատանքներում դատապարտյալները, որպես կանոն, ներգրավվում են հերթականությամբ, աշխատանքային ժամերից դուրս և օրական երկու ժամից ոչ ավելի:

Հոդված 54.

Պատիժը կրելու ժամանակ աշխատունակությունը կորցրած անձանց կենսաթոշակային ապահովությունը

Ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը կրելու ժամանակ աշխատունակությունը կորցրած անձինք պատժից ազատվելուց հետո կենսաթոշակի և վնասի հատուցում ստանալու իրավունք ունեն այն դեպքում ու կարգով, որ սահմանված է ԽՍՀ Միության օրենսդրությամբ:

գ լ ո ւ խ  I X

քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը ազատազրկված անձանց հետ

Հոդված 55. Քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքի խնդիրները

Ազատազրկված անձանց հետ տարվում է քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանք, որի նպատակն է դաստիարակել նրանց աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքի, օրենքները ճշտորեն կատարելու, սոցիալիստական համակեցության կանոնները հարգելու և սոցիալիստական սեփականության նկատմամբ հոգատար վերաբերմունք ունենալու ոգով, բարձրացնել դատապարտյալների գիտակցականությունը և կուլտուրական մակարդակը, զարգացնել նրանց օգտակար նախաձեռնությունը:

Ազատազրկված անձանց հետ քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը կազմակերպում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների քաղաքական մարմինները և անց են կացնում գաղութների ու բանտերի բոլոր աշխատողները:

Դատապարտյալների մասնակցությունը քաղաքական-դաստիարակչական միջոցառումներին խրախուսվում և հաշվի է առնվում նրանց ուղղման ու վերադաստիարակման աստիճանը որոշելիս:

Հոդված 56. Քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքի կազմակերպումն ու նրա ձևերը

Ազատազրկված անձանց հետ տարվող քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքի հիմնական ձևերն են`

- անհատական աշխատանքը, որ տարվում է յուրաքանչյուր դատապարտյալի անձնավորությունը ուսումնասիրելու հիման վրա, հաշվի առնելով նրա կատարած հանցագործությունը, տարիքը, կրթությունը, մասնագիտությունը և մյուս առանձնահատկությունները.

- ագիտացիոն, պրոպագանդիստական, կուլտուր-մասսայական և ֆիզկուլտ-սպորտային աշխատանքը.

- աշխատանքային մրցությունը.

- խորհրդային օրենսդրության պարզաբանումը:

Ազատազրկված անձանց հետ քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը տարվում է տարբերակված, հաշվի առնելով ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի տեսակը և նրանում սահմանված ռեժիմը:

Բանտերում և խցային տիպի շենքերում քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը անց է կացվում գլխավորապես ըստ խցերի:

Հոդված 57. Ինքնագործ կազմակերպությունները ազատազրկման վայրերում

Ազատազրկման վայրերում պատիժ կրող դատապարտյալների մեջ կոլեկտիվիզմի հմտություններ զարգացնելու և նրանց օգտակար նախաձեռնությունը խրախուսելու, այլև դատապարտյալների ուղղման ու վերադաստիարակման վրա կոլեկտիվի ազդեցությունն օգտագործելու նպատակով, ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում ստեղծվում են դատապարտյալների ինքնագործ կազմակերպություններ, որոնք աշխատում են այդ հիմնարկների ադմինիստրացիաների ղեկավարությամբ:

Ինքնագործ կազմակերպությունների կազմի մեջ մտնող դատապարտյալները չեն ազատվում արտադրության մեջ իրենց հիմնական աշխատանքից:

Հոդված 58.

Դատապարտյալների ինքնագործ կազմակերպությունների տեսակները և նրանց աշխատանքի ղեկավարումը

Ընդհանուր, ուժեղացված և խիստ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում, գաղութ-բնակավայրերում և դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում, սույն օրենսգրքի 16 հոդվածի համաձայն տնտեսական սպասարկման աշխատանքի համար քննչական մեկուսարաններում և բանտերում թողնված դատապարտյալների, ինչպես նաև խցային տիպի շենքերից հատուկ ռեժիմի գաղութների սովորական բնակելի շենքերը տեղափոխված դատապարտյալների շրջանում, իրենց օրինակելի վարքով և աշխատանքի ու ուսման նկատմամբ բարեխիղճ վերաբերմունքով աչքի ընկած անձանց թվից ստեղծվում են դատապարտյալների կոլեկտիվների խորհուրդներ:

Կոլեկտիվների խորհուրդներն ընտրվում են դատապարտյալների ընդհանուր ժողովներում` կամ նրանց ներկայացուցիչների ժողովներում` բաց քվեարկությամբ: Կոլեկտիվների խորհուրդների կազմը հաստատում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետը:

Կոլեկտիվների խորհուրդները իրենց աշխատանքի մասին կանոնավոր կերպով հաշվետվություններ են տալիս դատապարտյալների ժողովներում: Կոլեկտիվների խորհուրդների ընդունած որոշումները հաստատում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիան:

Բանտերում և հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութների խցային տիպի շենքերում պահվող դատապարտյալների շրջանում կարող են ստեղծվել բրիգադավարների խորհուրդներ, որոնք նշանակվում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիայի կողմից:

Ինքնագործ կազմակերպությունները կանոնավոր կերպով անց են կացնում միջոցառումներ, որոնց նպատակն է օգնել ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ադմինիստրացիաներին` դատապարտյալներին ուղղելու և վերադաստիարակելու գործում:

գ լ ո ւ խ   X

ազատազրկված անձանց ընդհանուր միջնակարգ կրթությունը, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթությունը, արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցումը

Հոդված 59.

Ազատազրկված անձանց ընդհանուր միջնակարգ կրթությունը, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթությունը, արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցումը

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում իրականացվում են` դատապարտված երիտասարդների ընդհանուր միջնակարգ կրթությունը. մասնագիտություն չունեցող դատապարտյալների պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթությունը կամ պրոֆեսիոնալ ուսուցումը արտադրության մեջ:

Քառասունից բարձր տարիքի դատապարտյալները հանրակրթական ուսուցման, իսկ առաջին և երկրորդ խմբերի հաշմանդամները` նաև պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթության կամ արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցման են ներգրավվում իրենց ցանկությամբ:

(12.12.86 խմբագրությամբ)

Հոդված 60.

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում դատապարտյալների ուսուցումը աշխատանքային օրվա տևողության սահմաններում

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթությունը և պրոֆեսիոնալ ուսուցումը արտադրության մեջ իրականացվում է դատապարտյալների աշխատանքային օրվա տևողության սահմաններում:

(12.12.86 խմբագրությամբ)

Հոդված 61.

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում դատապարտյալներին աշխատանքից ազատելը քննությունների կապակցությամբ

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում դատապարտյալները քննություններ հանձնելու համար աշխատանքից ազատվում են ԽՍՀ Միության աշխատանքային օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությամբ նախատեսված ժամկետով: Այդ ժամանակամիջոցի համար նրանց աշխատավարձ չի հաշվարկվում, սնունդ տրվում է անվճար:

ԽՍՀ Միությանև միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 31 հոդվածին համապատասխան, բոլոր տեսակների գաղութ-բնակավայրերում պատիժ կրող դատապարտյալների նյութական ապահովումը քննությունները հանձնելու ժամանակ իրականացվում է ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի կողմից որոշվող կարգով ու պայմաններով:

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալների կողմից դպրոցական, ինչպես նաև պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթության կամ արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցման որակավորման քննություններին նախապատրաստվելու և հանձնելու ժամանակ գաղութի պետը սովորողներին ազատում է աշխատանքից Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարության կողմից սահմանվող կարգով:

(12.12.86 խմբագրությամբ)

Հոդված 62. Ազատազրկված անձանց արտադրական որակավորման բարձրացումը

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում կարող է կազմակերպվել ազատազրկված անձանց արտադրական որակավորման բարձրացում, ինչպես նաև տվյալ ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի արտադրության համար անհրաժեշտ նոր մասնագիտությունների ուսուցում:

(12.12.86 խմբագրությամբ)

Հոդված 63.

Դատապարտյալների ուսուցումը հաշվի առնելը նրանց ուղղման ու վերադաստիարակման աստիճանը որոշելիս

Ազատազրկված անձանց ընդհանուր միջնակարգ կրթությունը, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթությունը և արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցումը խրախուսվում և հաշվի է առնվում նրանց ուղղման ու վերադաստիարակման աստիճանը որոշելիս:

(12.12.86 թ. խմբագրությամբ)

Հոդված 64.

Ազատազրկված անձանց ընդհանուր միջնակարգ կրթության, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթության և արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցման կազմակերպումը

ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 31 հոդվածին համապատասխան, ազատազրկված անձանց ընդհանուր միջնակարգ կրթության, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթության և արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցման կազմակերպումն իրականացվում է խսհ Նախարարների խորհրդի կողմից սահմանվող կարգով:

(12.12.86 խմբագրությամբ)

գ լ ո ւ խ   X I

ազատազրկված անձանց նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի եվ տույժի միջոցները

Հոդված 65. Ազատազրկած անձանց նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի միջոցները

Լավ վարքի ու աշխատանքի և ուսման նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքի համար դատապարտյալների նկատմամբ կարող են կիրառվել խրախուսանքի հետևյալ միջոցները`

- շնորհակալություն հայտնել

- արժանացնել արտադրության առաջավորների տախտակին.

- պարգևատրել գովասանագրով

- պարգևատրել աշխատանքի լավագույն ցուցանիշների համար.

- թույլատրել տարեկան լրացուցիչ ստանալու մեկ ծանրոց կամ հանձնուք.

- տարեկան տալ լրացուցիչ մեկ կարճատև կամ երկարատև տեսակցություն.

- թույլատրել տոնական օրերին սննդամթերք և առաջին անհրաժեշտության առարկաներ ձեռք բերելու համար լրացուցիչ ծախսելու մինչև երեք ռուբլի գումար, իսկ դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում` ամսական մինչև երկու ռուբլի գումար.

- ժամկետից շուտ հանել նախկինում տրված տույժը.

- սույն օրենսգրքի 41 հոդվածի երրորդ մասում նշված հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութում պահվող դատապարտյալներին պատժի ժամկետի ոչ պակաս, քան մեկ երրորդը կրելուց հետո խցային տիպի շենքերից տեղափոխում սովորական բնակելի շենքեր նույն գաղութում

 - բանտում ընդհանուր ռեժիմով պահվող դատապարտյալների զբոսանքի ժամանակի ավելացում` մինչև երկու ժամ, իսկ խիստ ռեժիմով պահվողներինը` մինչև մեկ ժամ:

Ուղղման ճանապարհը հաստատապես բռնած դատապարտյալները ԽՍՀ Միությանօրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով պատժի կրումը շարունակելու համար կարող են ներկայացվել տեղափոխման.

- բանտից ուղղիչ աշխատանքային գաղութ` դատարանի դատավճռով նշանակված բանտարկության ժամկետի ոչ պակաս, քան կեսը կրելուց հետո.

- հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութից խիստ ռեժիմի գաղութ` պատժի ժամկետի ոչ պակաս, քան կեսը հատուկ ռեժիմի գաղութում կրելուց հետո.

- ընդհանուր, ուժեղացված և խիստ ռեժիմների ուղղիչ-աշխատանքային գաղութներից հաստատապես ուղղման ճանապարհը բռնած անձանց գաղութ-բնակավայր` պատժի ժամկետի առնվազն մեկ երրորդը կրելուց հետո. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 49 հոդվածի վեցերորդ մասում և 49<sup>1</sup> հոդածի 3, 5 և 6 կետերում թվարկված դատապարտյալները` նշանակված պատժի ժամկետի առնվազն երկու երրորդը կրելուց հետո:

Հաստատապես ուղղման ճանապարհը բռնած անձանց գաղութ-բնակավայրեր փոխադրման ենթակա չեն`

1) առանձնապես վտանգավոր ռեցիդիվիստները.

2) առանձնապես վտանգավոր պետական հանցագործությունների համար դատապարտված անձինք.

3) այն անձինք, որոնց մահապատիժը փոխարինվել է ազատազրկմամբ` ներման կամ ամնիստիայի կարգով.

4) այն անձինք, որոնց կատարած հանցագործության համար պատժի հետ միաժամանակ նշանակվել են հարբեցողության կամ թմրամոլության դեմ հարկադրական բուժման միջոցներ, ինչպես նաև այն անձինք, որոնք վեներական հիվանդության բուժման լրիվ կուրս չեն անցել:

Օրինակելի վարքով և աշխատանքի ու ուսման նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով իրենց ուղղվելն ապացուցած դատապարտյալները կարող են օրենքով սահմանված կերպով ներկայացվել պայմանական վաղակետ ազատման կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինման:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 66. Ազատազրկված անձանց նկատմամբ խրախուսանքի միջոցներ կիրառելու կարգը

Դրամական պարգևը հաշվեգրում է դատապարտյալի անձնական հաշվում:

Լրացուցիչ ծանրոցներ կամ հանձնուքներ ստանալու թույլտվության ձևով խրախուսանքը կարող է կիրառվել միայն այն դատապարտյալներիի նկատմամբ, ովքեր սույն օրենսգրքի համաձայն իրավունք ունեն ծանրոցներ և հանձնուքներ ստանալու:

Բանտում խիստ ռեժիմով պահվող դատապարտյալների նկատմամբ տեսակցություն տալու ձևով խրախուսանքի միջոցներ չեն կիրառվում: Բանտում ընդհանուր ռեժիմով պահվող դատապարտյալներին խրախուսանքի կարգով կարող է տրել միայն կարճատև տեսակցություն:

Բանտում պահվող դատապարտյալների զբոսանքի ժամանակի երկարացումը խրախուսանքի կարգով` կատարվում է մեկ ամսից ոչ ավելի ժամանակով:

Դատապարտյալի վրայից խրախուսանքի կարգով ժամկետից շուտ կարող է հանվել նախկինում տրված տույժերից միայն մեկը:

Հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալների տեղափոխումը խցային տիպի շենքերից նույն գաղութի սովորական բնակելի շենքերը կատարվում է գաղութի պետի որոշմամբ:

Շնորհակալության ձևով խրախուսանքը հայտնվում է բանավոր կամ գրավոր` ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի հրամանով:

Տարեկան լրացուցիչ մեկ ծանրոց կամ հանձնուք ստանալու, տարեկան լրացուցիչ մեկ կարճատև կամ երկարատև տեսակցություն տալու, նախկինում տրված տույժը ժամկետից շուտ հանելու, զբոսանքի ժամկետը երկարացնելու վերաբերյալ թույլտվության ձևով խրախուսանքը կիրառվում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի որոշմամբ: Մյուս խրախուսանքները կիրառվում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի հրամանով:

(08.12.91 խմբագրությամբ)

Հոդված 67. Ազատազրկված անձանց նկատմամբ կիրառվող տույժի միջոցները

Պատիժը կրելու ռեժիմի պահանջները խախտելու համար դատապարտյալների նկատմամբ կարող են կիրառվել տույժի հետևյալ միոցները`

- նախազգուշացում կամ նկատողություն.

- արտահերթ հերթապահություն` ազատազրկման վայրի շենքերն ու տերիտորիան մաքրելու համար.

- դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալներին մեկ անգամ զրկել կինո, համերգ հաճախելուց, սպորտային խաղերին մասնակցելուց

 - զրկում հերթական տեսակցությունից.

- զրկում հերթական ծանրոցը կամ հանձնուքը ստանալու իրավունքից և մինչև մեկ ամիս ժամանակով արգելում գնելու սննդամթերք.

- սույն օրենսգրքի 23-26, 30, 37 և 38 հոդվածներով նախատեսված պահելու բարելավված պայմանների վերացում.

- ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալներին տեղավորել տուգանային մեկուսարանում մինչև տասնհինգ օր ժամանակով` աշխատանքի կամ ուսուցման դուրս բերելով կամ չբերելով, իսկ դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պահվողներին` տեղավորել կարգապահական մեկուսարանում մինչև տասն օր ժամանակով.

- բանտերում պահվող դատապարտյալներին պատժախուց դնելը` առանց աշխատանքի կամ ուսուցման դուրս բերելու, մինչև տասնհինգ օր ժամանակով.

- ընդհանուր, ուժեղացված և խիստ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալներին, ինչպես նաև հատուկ ռեժիմի գաղութների սովորական բնակելի շենքերում պահվող դատապարտյալներին խցային տիպի շենքեր տեղափոխելը մինչև վեց ամիս ժամանակով. հատուկ ռեժիմի գաղութների խցային տիպի շենքերում պահվող դատապարտյալներին մենախցեր տեղափոխելը մինչև մեկ տարի ժամանակով, իսկ բանտերում պահվողներին` խիստ ռեժիմի տեղափոխելը երկուսից մինչև վեց ամիս ժամանակով. սույն օրենսգրքի 65 հոդվածի առաջին մասի տասներորդ պարբերությանը համապատասխան` հատուկ ռեժիմի գաղութի սովորական բնակելի շենքեր տեղափոխված դատապարտյալներին նույն գաղութի խցային տիպի շենքեր վերադարձնելը:

Ընդհանուր, ուժեղացված և խիստ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութների խցային տիպի շենքերում և հատուկ ռեժիմի գաղութների մենախցերում սահմանվում է այն ռեժիմը, որը նախատեսված է բանտում խիստ ռեժիմի դատապարտվածներին պահելու համար:

Հղի կանայք, ինչպես նաև իրենց հետ կրծքի երեխաներ ունեցող կանայք տուգանային մեկուսարան, խցային տիպի շենքեր, իսկ բանտում` պատժախուց չեն դրվում և խիստ ռեժիմի չեն փոխադրվում:

Ռեժիմի պահանջները չարամտորեն խախտող դատապարտյալները ԽՍՀ Միության օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 362 հոդվածով սահմանված կարգով պատիժը կրելու համար կարող են ներկայացվել տեղափոխման գաղութ-բնակավայրերից այնպիսի ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութ, որը նախկինում նրանց համար որոշել էր դատարանը, իսկ անզգուշությամբ կատարած հանցագործությունների համար դատապարտված և անզգուշությամբ հանցագործություններ կատարած անձանց գաղութ-բնակավայրեր և դիտավորությամբ հանցագործություններ կատարած ու դիտավորությամբ հանցագործություններ կատարած անձանց գաղութ-բնակավայրեր ուղարկված անձինք` ընդհանուր ռեժիմի գաղութներ. հատուկ ռեժիմի գաղութից խիստ ռեժիմի գաղութ փոխադրված դատապարտյալները` հատուկ ռեժիմի գաղութ. ուղղիչ աշխատանքային գաղութից` բանտ, ոչ ավելի, քան երեք տարի ժամանակով, պատժի մնացած ժամկետը կրելով գաղութում. ընդհանուր ռեժիմի դաստիարակչական աշխատանքային գաղութից` ուժեղացված ռեժիմի դաստիարակչական աշխատանքային գաղութ:

(28.04.77, 05.12.85, 25.12.87 խմբագրությամբ)

Հոդված 68. Ազատազրկված անձանց նկատմամբ տույժի միջոցներ կիրառելու կարգը

Տույժի միջոցներ կիրառելիս հաշվի են առնվում խախտումը կատարելու հանգամանքները և դատապարտյալի վարքը նախքան զանցանքը կատարելը: Նշանակվող տույժը պետք է համապատասխանի դատապարտյալի կատարած զանցանքի ծանրությանը և բնույթին: Տույժը նշանակվում է զանցանքը հայտնաբերելուց հետո ոչ ուշ, քան տասն օրվա ընթացքում, իսկ եթե զանցանքի կապակցությամբ կատարվել է ստուգում` ապա նրա ավարտվելու օրից, բայց ոչ ուշ վեց ամսից զանցանքը կատարելու օրից: Տույժը, որպես կանոն, ի կատար է ածվում անհապաղ, իսկ բացառիկ դեպքերում` ոչ ուշ, քան մեկ ամսում` այն նշանակելու օրից:

Ընդհանուր, ուժեղացված, խիստ և հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալների տեղափոխումը խցային տիպի շենքեր, իսկ հատուկ ռեժիմի գաղութներում պահվողների տեղափոխումը մենախցեր կատարվում է այն դեպքում, երբ ապարդյուն է մյուս ներգործության միջոցների կիրառումը, այլև այն դեպքերում, երբ չարամիտ կերպով խախտվում են պատիժը կրելու ռեժիմի պահանջները: Պատիժը կրելու ռեժիմի պահանջները չարամտորեն խախտելու դեպքում խցային տիպի շենքեր և մենախցեր տեղափոխելը միաժամանակ առաջ է բերում պահելու բարելավված պայմանների վերացումը:

Պահելու բարելավված պայմանների կրկին տեղափոխումը, իսկ հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում սույն օրենսգրքի 41 հոդվածի 3-րդ մասում նշված դատապարտյալների կրկին անգամ տեղափոխումը խցային տիպի շենքերից սովորական բնակելի շենքեր կարող է կատարվել ոչ շուտ, քան տույժը կրելու օրից մեկ տարի հետո, կամ մեկ տարուց շուտ, եթե պահելու պայմանների բարելավումը վերացնելու կամ խցային տիպի շենքեր կամ մենախուց տեղափոխելու ձևով նշանակված տույժը ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիան հանել է մինչև տարին լրանալը:

Խցային տիպի շենքերից և մենախցերից ժամկետից շուտ տեղափոխում չի թույլատրվում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ բժշկական եզրակացության համաձայն այդ անհրաժեշտ է` ելնելով դատապարտյալի առողջական վիճակից:

Նախազգուշացման կամ նկատողության, ազատազրկման վայրի շենքերն ու տերիտորիան մաքրելու արտահերթ հերթապահության, մեկ անգամ կինո, համերգ հաճախելուց և սպորտային խաղերին մասնակցելուց զրկելու ձևով տույժերը նշանակվում են բանավոր կամ գրավոր:

Ընդհանուր, ուժեղացված և խիստ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալների կամ հատուկ ռեժիմի գաղութի սովորական բնակելի շենքերում պահվող դատապարտյալների տեղափոխումը խցային տիպի շենքեր և հատուկ ռեժիմի գաղութում պահվող դատապարտյալների տեղափոխումը նույն գաղութի մենախցեր կատարվում է գաղութի պետի պատճառաբանված որոշմամբ, նշելով այնտեղ պահելու ժամկետը:

Սույն օրենսգրքի 67 հոդվածի առաջին մասով նախատեսված մյուս տույժերը նշանակվում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի որոշմամբ:

Ընդհանուր, ուժեղացված, խիստ և հատուկ ռեժիմի ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում խցային տիպի շենքեր կամ հատուկ ռեժիմի գաղութներում մենախցեր տեղափոխված` պատիժ կրող դատապարտյալները, ինչպես նաև տուգանային մեկուսարանում տեղավորված` աշխատանքի դուրս բերվող դատապարտյալները աշխատում են մյուս դատապարտյալներից անջատ:

Պատժախցում, տուգանային կամ կարգապահական մեկուսարանում գտնվելու ժամանակամիջոցում դատապարտյալներին արգելվում է` տեսակցություններ ունենալ, նամակներ ուղարկել, սննդամթերք և առաջին անհրաժեշտության առարկաներ ձեռք բերել, ծանրոցներ, հանձնուքներ և փաթեթներ ստանալ, օգտվել սեղանախաղերից և ծխել: Պատժախցում և տուգանային մեկուսարանում պահվող դատապարտյալներին, բացի դրանից, անկողնու պարագաներ չեն տրվում և նրանք զբոսանքի չեն հանվում:

Կարգապահական մեկուսարաններում պահվող դատապարտյալներին ամենօրյա զբոսանք է տրվում մեկ ժամ տևողությամբ:

Պատժախցերում դատապարտյալները պահվում են միայնակ:

Դատապարտյալը կարող է իր վրա դրված տույժը գանգատարկել վերադաս պետին, սակայն գանգատ տալը չի կասեցնում տույժի գործադրումը:

Եթե տույժը կրելու օրից մեկ տարվա ընթացքում դատապարտյալը նոր տույժի չենթարկվի, նա համարվում է տույժ չունեցող:

(25.12.87, 08.11.91 խմբագրությամբ)

Հոդված 69. Խրախուսանքի և տույժի միջոցներ կիրառող պաշտոնատար անձինք

Սույն օրենսգրքի 65 և 67 հոդվածներում թվարկված խրախուսանքի և տույժի միջոցների կիրառման իրավունքից լիովին օգտվում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետը, ինչպես նաև բոլոր վերադաս պետերը:

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի տեղակալները օգտվում են նույն իրավունքներից, բացառությամբ դատապարտյալներին խցային տիպի շենքեր և մենախցեր տեղափոխելու, ինչպես նաև տուգանային կամ կարգապահական մեկուսարան և պատժախուց տեղավորելու իրավունքից:

Գաղութների ջոկատների պետերը ( ավագ դաստիարակները ) իրավունք ունեն կիրառելու խրախուսանքի հետևյալ միջոցները`

- շնորհակալություն հայտնել ( բանավոր ).

- ժամկետից շուտ հանել ջոկատի պետի (ավագ դաստիարակի) նախկինում նշանակած տույժը: Գաղութների ջոկատների պետերը ( ավագ դաստիարակները ) իրավունք ունեն նշանակելու տույժի հետևյալ միջոցները`

- նախազգուշացում անել կամ հայտարարել նկատողություն (բանավոր).

- նշանակել արտահերթ հերթապահություն` ազատազրկման վայրի շենքերը և տերիտորիան մաքրելու համար.

- դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պահվող դատապարտյալներին մեկ անգամ զրկել կինո, համերգ հաճախելուց, սպորտային խաղերին մասնակցելուց:

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութների ջոկերի դաստիարակները իրավունք ունեն խրախուսանքի միջոցներ կիրառել` շնորհակալություն հայտնելու ձևով (բանավոր), ինչպես նաև տույժեր նշանակել նախազգուշացման կամ նկատողության ձևով (բանավոր):

գ լ ո ւ խ   XII

ազատազրկված անձանց նյութական պատասխանատվություն

Հոդված 70. Ազատազրկված անձանց նյութական պատասխանատվությունը

Ազատազրկված անձինք պատիժը կրելու ժամանակ պետությանը պատճառած նյութական վնասի համար նյութական պատասխանատվություն են կրում`

ա) եթե նրանք վնասը պատճառել են աշխատանքային պարտականությունների կատարման ընթացքում` ԽՍՀ Միության աշխատանքային օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությամբ սահմանված չափերով.

բ) եթե վնասը պատճառվել է այլ գործողություններով` ԽՍՀ Միության քաղաքացիական օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսդրությամբ սահմանված չափերով:

Եթե նյութական վնասը պատճառվել է պատիժը կրելու ժամանակ կատարված հանցագործությամբ, վնասը բռնագանձվում է ընդհանուր հիմունքներով:

Հոդված 71. Ազատազրկված անձերից նյութական վնասը բռնագանձելու կարգը

Ազատազրկման վայրերում պատիժը կրելու ժամանակ դատապարտյալի պատճառած նյութական վնասը բռնագանձվում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի որոշմամբ, որը հայտարարվում է դատապարտյալին` ստորագրությամբ:

Դատապարտյալը կարող է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետի որոշումը գանգատարկել վերադաս պաշտոնատար անձին: Գանգատ տալը չի կասեցնում վնասը բռնագանձելու վերաբերյալ որոշման կատարումը:

Վերադաս պաշտոնատար անձը, հիմքեր ունենալու դեպքում, կարող է վերացնել վնասի բռնագանձման վերաբերյալ որոշումը կամ փոխել բռնագանձման ենթակա գումարի չափը:

Սխալ կերպով բռնագանձված գումարը վերադարձվում է դատապարտյալին և հաշվեգրվում նրա անձնական հաշվում:

Պատժի կրումից ազատվելուց հետո դատապարտյալի կողմից պատիժը կրելու ժամանակ չհատուցված վնասը կարող է բռնագանձվել դատարանի վճռով` օրենքով սահմանված կարգով:

գ լ ո ւ խ   XIII

ազատազրկված անձանց նյութական-կենցաղային եվ բուժսանիտարական ապահովումը

(25.12.87 խմբագրությամբ)

Հոդված 72. Ազատազրկված անձանց նյութական-կենցաղային ապահովումը

Ազատազրկման վայրերում պատիժը կրող անձինք ապահովվում են սանիտարիայի և հիգիենայի կանոններին համապատասխանող անհրաժեշտ բնակարանակենցաղային պայմաններով: Ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում մեկ դատապարտյալին ընկնող բնակելի տարածության նորման չի կարող պակաս լինել 2 քառակուսի մետրից, իսկ դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում և բանտերում` 2,5 քառակուսի մետրից:

Դատապարտյալներին տրամադրվում են անհատական քնելու տեղ և անկողնու պարագաներ: Նրանք ապահովվում են հագուստով, սպիտակեղենով և կոշիկով` ըստ սեզոնի ու հաշվի առնելով կլիմայական պայմանները: Աշխատանքի պաշտպանության օրենսդրությանը համապատասխան` ազատազրկված անձանց տրվում են արտահագուստ և պաշտպանական հարմարանքներ: Դատապարտյալները ստանում են օրգանիզմի նորմալ կենսունակությունն ապահովող սնունդ:

Սննդի նորմաները տարբերակվում են` նայած ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի գտնվելու վայրի կլիմայական պայմաններին, դատապարտյալների կողմից կատարվող աշխատանքի բնույթին և աշխատանքի նկատմամբ նրանց վերաբերմունքին:

Հղի կանանց, կրծքով կերակրող մայրերի, անչափահասների, ինչպես նաև հիվանդների համար ստեղծվում են բարելավված բնակարանակենցաղային պայմաններ և սահմանվում են սննդի բարձր նորմաներ: Բժշկական հանձնաժողովի եզրակացությամբ այդ անձանց կարող է թույլատրվել ստանալու լրացուցիչ մթերային ծանրոցներ և հանձնուքներ:

ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 36 հոդվածին համապատասխան ազատազրկված անձանց սննդի և նյութական-կենցաղային ապահովման նորմաները սահմանվում են ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի կողմից:

(28.04.77, 21.04.89 խմբագրությամբ)

Հոդված 73. Ազատազրկված անձանց բուժսանիտարական ապահովումը

Ազատազրկման վայրերում կազմակերպվում են անհրաժեշտ բուժպրոֆիլակտիկ հիմնարկներ, իսկ դատապարտված վարակիչ հիվանդներին բուժելու և պահելու համար` ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներ բուժհիմնարկների իրավունքներով:

Ազատազրկման վայրերում բուժպրոֆիլակտիկ և սանիտարահակահամաճարակային աշխատանքը կազմակերպվում և անց է կացվում առողջապահության վերաբերյալ օրենսդրությանը համապատասխան: ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 37 հոդվածին համապատասխան ազատազրկված անձանց բուժօգնություն ցույց տալու, սանիտարական հսկողությունը կազմակերպելու և իրականացնելու, առողջապահության մարմինների բուժպրոֆիլակտիկ և սանիտարապրոֆիլակտիկ հիմնարկներն օգտագործելու և այդ նպատակով դրանց բուժանձնակազմը ներգրավելու կարգը որոշվում է ԽՍՀՄ ներքին գործերի նախարարության և ԽՍՀՄ առողջապահության նախարարության կողմից:

Անհրաժեշտության դեպքում ուղղիչ աշխատանքային գաղութներին կից կազմակերպվում են մանկատներ: Դատապարտյալները կարող են իրենց մինչև երկու տարեկան երեխաներին տեղավորել մանկատներում: Դատապարտյալների երկու տարին լրացած երեխաներն ուղարկվում են համապատասխան մանկական հիմնարկներ կամ հանձնվում են դատապարտյալի ազգականներին կամ այլ անձանց` Հայաստանի Հանրապետության ամուսնության և ընտանիքի օրենսգրքով սահմանված կարգով:

(25.12.87 խմբագրությամբ)

Հոդված 74.

Ազատազրկման դատապարտված ալկոհոլամոլների և թմրադեղամոլների հարկադրական բուժումը

Ազատազրկման դատապարտվածները, որոնց նկատմամբ դատարանը Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 12 և 57 հոդվածներին համապատասխան հարկադրական բուժում է կիրառել ալկոհոլամոլությունից և թմրադեղամոլությունից, պատիժը կրելու ժամանակ ենթարկվում են այդպիսի բուժման:

Եթե ազատազրկումը կրելու ժամանակ պարզվի, որ դատարանի դատավճռով հարկադրական բուժման չենթարկված դատապարտյալը ալկոհոլամոլ է կամ թմրադեղամոլ, ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիան միջնորդագիր է ներկայացնում ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի գտնվելու վայրի դատարանին` դատապարտյալի նկատմամբ հարկադրական բուժում կիրառելու մասին:

Եթե ազատազրկման վայրից ազատելու պահին դատապարտյալի բուժումը ավարտված չի լինի, հատուկ բուժական և աշխատանքային ռեժիմ ունեցող բժշկական հիմնարկներում այդ անձանց հարկադրական բուժումը երկարացվում է դատարանի կողմից, ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիայի միջնորդագրի հիման վրա` բժշկական եզրակացության առկայության դեպքում:

գ լ ո ւ խ   XIV

ազատազրկված անձանց երթեվեկությունը առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման

Հոդված 75.

Ազատազրկված անձանց երթևեկությունը առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման

Ուղղիչ աշխատանքային գաղութներում ուղղման ճանապարհը հաստատապես բռնած դատապարտյալներին` պատժի ժամկետի առնվազն մեկ երրորդը կրելուց հետո, իսկ այն դատապարտյալներին, որոնց նկատմամբ օրենքին համապատասխան պայմանական վաղակետ ազատում չի կիրառվում` պատժի ժամկետի առնվազն երկու երրորդը կրելուց հետո, բացառիկ դեպքերում, կարող է թույլատրվել երթևեկության գաղութի սահմաններից դուրս` առանց պահակախմբի, եթե դա անհրաժեշտ է ըստ դատապարտյալների կողմից կատարվող աշխատանքի բնույթի:

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում պահվող այն դատապարտյալներին, որոնք հաստատապես բռնել են ուղղման ճանապարհը և կրել են առնվազն վեց ամիս ազատազրկում, կարող է առանց ուղեկցման երթևեկություն թույլատրվել գաղութի սահմաններից դուրս, եթե դա անհրաժեշտ է ըստ դատապարտյալների կողմից կատարվող աշխատանքի բնույթի:

Հոդված 76.

Ազատազրկված անձանց առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման երթևեկության իրավունքի սահմանափակումը

Առանց պահակախմբի կամ համապատասխանաբար առանց ուղեկցման գաղութի սահմաններից դուրս երթևեկել չի թույլատրվում` առանձնապես վտանգավոր ռեցիդիվիստներին. առանձնապես վտանգավոր պետական հանցագործությունների համար դատապարտվածներին. այն դատապարտյալներին, որոնց նկատմամբ նշանակված մահապատիժը ներման կամ ամնիստիայի կարգով փոխարինվել է ազատազրկմամբ. դատապարտված օտարերկրյա քաղաքացիներին և քաղաքացիություն չունեցող անձանց. բանդիտիզմի համար դատապարտվածներին. ծանրացուցիչ հանգամանքներում հետևյալ հանցագործությունների համար դատապարտվածներին` կեղծ փող կամ արժեթղթեր պատրաստելը կամ իրացնելը, վալյուտային գործառնությունների կանոնների խախտումը, պետական կամ հանրային գույքի խոշոր և առանձնապես խոշոր չափերի հասնող հափշտակումը, կողոպուտը, ավազակությունը, կաշառակերությունը, դիտավորյալ սպանությունը, դիտավորյալ ծանր մարմնական վնասվածք հասցնելը, բռնաբարությունը, միլիցիայի աշխատողի կամ ժողովրդական դրուժիննիկի կյանքի նկատմամբ կատարած ոտնձգության, առանձնապես չարամիտ խուլիգանության, ավազակային հարձակման միջոցով հրազեն, ռազմամթերք կամ պայթուցիկ նյութեր հափշտակելու համար դատապարտվածներին. ազատազրկման վայրերում պատիժը կրելու ժամանակ դիտավորյալ հանցագործություններ կատարելու համար դատապարտվածներին, այն դատապարտյալներին, որոնք օգտվել են առանց պահակախմբի երթևեկելու իրավունքից, բայց դրանից զրկվել են խախտումներ թույլ տալու պատճառով, մշտական բնակավայր չունեցող դատապարտյալներին, ինչպես նաև այն դատապարտյալներին, որոնց նկատմամբ դատարանի կողմից հարկադրական բուժում է կիրառված ալկոհոլամոլությունից կամ թմրադեղամոլությունից:

Առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման դատապարտյալների երթևեկություն չի թույլատրվում Երևան քաղաքում, կուրորտային վայրերում և սահմանամերձ գոտում, ինչպես նաև այն բնակավայրերում, որ ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 38 հոդվածի համաձայն որոշում է ԽՍՀՄ ներքին գործերի նախարարությունը:

(28.07.82, 28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 77.

Ազատազրկված անձանց առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման երթևեկության իրավունք տալու կարգը

Դատապարտյալին առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման գաղութի սահմաններից դուրս երթևեկելու իրավունք է տրվում գաղութի պետի պատճառաբանված որոշմամբ, որը պետք է հաստատվի վերադաս պետի կողմից:

Առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման երթևեկության իրավունքից օգտվող դատապարտյալները պետք է տեղավորվեն գաղութի առանձին բնակելի շենքում: Գաղութից դուրս նրանց բնակվել չի թույլատրվում:

Առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման գաղութի սահմաններից դուրս երթևեկելու թույլտվություն ստացած դատապարտյալների վարքի կանոնները սահմանվում են ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ներքին կարգապահության կանոններով:

Եթե դատապարտյալը խախտում է ռեժիմը, վարքի կանոնները, կամ եթե փոխվում է աշխատանքի բնույթը, առանց պահակախմբի կամ առանց ուղեկցման երթևեկությունը վերացվում է գաղութի պետի որոշմամբ:

Հոդված 78.

Դատապարտված կանանց բնակվելը գաղութից դուրս

Աշխատանքի նկատմամբ բարեխիղճ վերաբերվող և ռեժիմի պահանջները պահպանող դատապարտված կանանց, ուղղիչ աշխատանքային գաղութի պետի պատճառաբանված որոշմամբ կարող է թույլատրվել բնակվելու գաղութից դուրս` հղիության և ծննդաբերության հետևանքով աշխատանքից ազատման ժամանակամիջոցում, ինչպես նաև մինչև երեխայի երկու տարեկան դառնալը:

Գաղութից դուրս բնակվելու թույլտվություն ստացած դատապարտյալ կանայք`

- բնակեցվում են գաղութի տերիտորիայի մոտակայքում այդ գաղութին պատկանող բնակելի շենքերում և գտնվում են գաղութի ադմինիստրացիայի մշտական հսկողության տակ.

- կարող են կրել քաղաքացիական առօրյայում ընդունված հագուստ, իրենց մոտ փող ունենալ և դրանից օգտվել առանց սահմանափակման.

- կարող են առանց սահմանափակման ուղարկել և ստանալ նամակներ, դրամական փոխադրումներ ստանալ, տեսակցություններ ունենալ, ծանրոցներ, հանձնուքներ և փաթեթներ ստանալ.

- արթնացումից մինչև քնելու ժամը օգտվում են ազատ երթևեկելու իրավունքից այն տերիտորիայում, որի սահմանները որոշում է գաղութի պետը.

- աշխատանքից ազատման հետծննդաբերական ժամանակաշրջանն անցնելուց հետո աշխատում են գաղութի ադմինիստրացիայի ցուցումի համաձայն և ընդհանուր հիմունքներով աշխատավարձ են ստանում տվյալ տեսակի ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում պատիժը կրող մյուս դատապարտյալների հետ:

Ռեժիմի կամ վարքի կանոնների սիստեմատիկ կամ չարամիտ խախտման դեպքում գաղութի պետի պատճառաբանված որոշմամբ գաղութից դուրս բերվելու իրավունքը վերացվում է, իսկ դատապարտված կինը տեղափոխվում է գաղութ` հետագա պատիժը կրելու համար:

(28.08.74, 08.12.91 խմբագրությամբ)

Հոդված 79.

Ռեժիմի պահանջները ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ձեռնարկություններում և մյուս նախարարությունների ու գերատեսչությունների արտադրական օբյեկտներում

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ձեռնարկություններում և մյուս նախարարությունների ու գերատեսչությունների արտադրական օբյեկտներում թույլատրվում է դատապարտյալների աշխատանքն անմիջականորեն ղեկավարող վարչական և ինժեներատեխնիկական ազատավարձու անձնակազմի, ինչպես նաև ազատավարձու որակյալ բանվորների աշխատանքի օգտագործումը, բայց ոչ ավելի աշխատող դատապարտյալների թվի 15 տոկոսից:

Դատապարտյալների հետ համատեղ աշխատող անձինք պարտավոր են պահպանել նրանց հետ ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ադմինիստրացիայի սահմանած փոխհարաբերությունների կարգը: Այդ կարգը խախտելու դեպքում ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների ադմինիստրացիան իրավունք ունի արգելել այդ անձանց մուտքը այն արտադրական օբյեկտները, որտեղ աշխատում են դատապարտյալները:

Չի թույլատրվում դատապարտյալներին հանձնել իրեր, սննդամթերք, փող, ինչպես նաև ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկներում օգտագործելու համար արգելված առարկաներ: Դրանում մեղավոր անձինք պատասխանատվության են ենթարկվում օրենքով սահմանված կարգով:

Անհրաժեշտ դեպքերում ադմինիստրացիան իրավունք ունի զննելու արտադրական օբյեկտները, ինչպես նաև արտադրական օբյեկտները մտնող և դրանցից դուրս եկող անձանց իրերն ու հագուստը, որտեղ աշխատում են դատապարտյալները:

(25.12.87 խմբագրությամբ)

Գ լ ո ւ խ  XV

անվտանգության միջոցները եվ զենք գործադրելու հիմքերը

Հոդված 80. Ազատազրկված անձանց նկատմամբ կիրառվող անվտանգության միջոցները

Ազատազրկված անձանց նկատմամբ, եթե նրանք ֆիզիկական դիմադրություն են ցույց տալիս ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների աշխատողներին, դրսևորում են սանձարձակություն կամ այլ բռնի գործողություններ կատարում, շրջապատին կամ հենց իրենց վնաս պատճառելը կանխելու նպատակով թույլատրվում է գործադրել ձեռնաշղթա կամ զսպաշապիկ:

Դատապարտված անչափահասների, ինչպես նաև կանանց նկատմամբ զսպաշապիկ չի գործադրվում:

Հոդված 81. Զենք գործադրելու հիմքերը

Ազատազրկված անձի կողմից հարձակում կամ այլ այնպիսի դիտավորյալ գործողություն կատարելու դեպքում, որն անմիջականորեն սպառնում է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի աշխատողների կամ այլ անձանց կյանքին, ինչպես նաև կալանքից փախչելու դեպքում, եթե այլ միջոցներով անհնարին է կանխել նշված գործողությունները, որպես բացառիկ միջոց, թույլատրվում է զենք գործադրել:

Կանանց և անչափահասների փախուստի դեպքում զենք գործադրել չի թույլատրվում:

Զենք գործադրելու յուրաքանչյուր դեպքի մասին ազատազրկման վայրի ադմինիստրացիան պարտավոր է անհապաղ իրազեկ պահել դատախազին:

հ ա տ վ ա ծ  ii - ա-1

Դատապարտյալին պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտումը եվ դատապարտյալին պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատումն ի կատար ածելու կարգն ու պայմանները

(ընդունվել է 28.04.77 թ.)

գ լ ո ւ խ  XV - ա.

դատապարտյալին պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտումը եվ դատապարտյալին պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատումն ի կատար ածելու կարգն ու պայմանները

Հոդված 811.

Դատապարտյալներին պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավման վայր ուղարկելը

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված այն անձինք, որոնք դատավճիռը օրինական ուժի մեջ մտնելու պահին գտնվում են ազատության մեջ, պետության հաշվին աշխատանքի վայր են մեկնում ինքնուրույն: Այդ դեպքում դատավճիռ կայացրած դատարանը դատապարտյալի բնակության վայրի ներքին գործերին մարմնին կարգադրություն է ուղարկում դատավճիռն ի կատար ածելու մասին: Ներքին գործերի մարմինը դատապարտյալին կարգադրագիր է հանձնում աշխատանքի վայր մեկնելու մասին: Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտվածները, որոնք գտնվում են կալանքի տակ, ազատվում են քննչական մեկուսարանից դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուն պես: Քննչական մեկուսարանի ադմինիստրացիան դատապարտյալին կարգադրագիր է հանձնում աշխատանքի վայր մեկնելու մասին: Կարգադրագիրը ստանալու օրից ոչ ուշ, քան երեք օրվա ընթացքում դատապարտյալը պարտավոր է մեկնել աշխատանքի վայր և այնտեղ ժամանել մեկնման կարգադրագրում նշված` ուղևորության համար անհրաժեշտ ժամկետում:

Հաշվի առնելով մեղավորի անձը և գործի մյուս հանգամանքները, դատարանը կարող է պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն դատապարտված անձին, որը դատավճիռն ուժի մեջ մտնելու պահին գտնվում է կալանքի տակ, աշխատանքի վայր ուղարկել ազատազրկման դատապարտված անձանց համար սահմանված կարգով: Այդ անձինք, ինչպես նաև պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձինք աշխատանքի վայր ժամանելուն պես ենթակա են կալանքից ազատման: Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ոչ ավելի քան մեկ տարվա ազատազրկման դատապարտված անձինք աշխատանքի են ներգրավվում, որպես կանոն, իրենց մշտական բնակության վայրի շրջանում կամ Հայաստանի Հանրապետության այլ վայրերում գտնվող կառույցներում (ձեռնարկություններում):

Հանցակցությամբ հանցագործություններ կատարած անձինք, որպես կանոն, աշխատանքի են ուղարկվում տարբեր ձեռնարկություններ:

Եթե դատապարտյալը խուսափում է ստանալ աշխատանքի վայր մեկնելու կարգադրագիրը, սահմանված ժամկետում չի մեկնում կամ չի ներկայանում աշխատանքի վայր, ներքին գործերի մարմինը` դատախազի սանկցիայով դատապարտյալին ձերբակալում է 30 օրվանից ոչ ավելի ժամանակով` ինքնուրույն կերպով աշխատանքի վայրը մեկնելու կարգը խախտելու պատճառները պարզելու համար: Ներքին գործերի մարմինը ձերբակալվածին աշխատանքի վայր է ուղարկում ազատազրկման դատապարտված անձանց համար սահմանված կարգով կամ էլ, դատավճռի կատարումից խուսափելու վերաբերյալ տվյալների առկայության դեպքում, նյութերը հանձնում է դատապարտյալի ձերբակալման վայրի դատարան` դատավճռին համապատասխան նրան ազատազրկման վայրեր ուղարկելու հարցը լուծելու համար:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 812.

Պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց պարտականություններն ու իրավունքները

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձինք կրում են ԽՍՀՄ քաղաքացիների համար օրենսդրությամբ սահմանված պարտականություններ և օգտվում են իրավունքներից` հետևյալ սահմանափակումներով.

- նրանք պարտավոր են աշխատել այնտեղ, ուր կուղարկվեն դատավճռի կատարումը տնօրինող մարմինների կողմից, իսկ արտադրական անհրաժեշտության դեպքում առանց նրանց համաձայնության կարող են փոխադրվել այլ աշխատանքի, այդ թվում նաև այլ վայրում աշխատելու: Այդ անձինք, որպես կանոն, պարտավոր են բնակվել իրենց համար հատկապես նախատեսված հանրակացարաններում. աշխատանքից ազատ ժամանակ դատապարտյալը հանրակացարանից դուրս գտնվել կարող է միայն ներքին գործերի` հսկողություն իրականացնող մարմնի թույլտվությամբ.

- նրանց արգելվում է աշխատանքի պարտադիր ժամանակի ընթացքում իրենց աշխատանքի վայրի վարչական շրջանի սահմաններից դուրս գալ առանց ներքին գործերի հսկողություն իրականացնող մարմնի հատուկ թույլտվության: Ընդ որում նրանք պարտավոր են գրանցման համար ներքին գործերի մարմին ներկայանալ ամիսը մեկից մինչև չորս անգամ: Դատապարտյալի գրանցման պարբերականությունը սահմանվում է դատապարտյալների նկատմամբ հսկողություն իրականացնող ներքին գործերի մարմնի պետի որոշմամբ:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 813.

Պպայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց վարչական շրջանի սահմաններից ժամանակավորապես դուրս գալու դեպքերը

Բացառիկ դեպքերում, օրինակելի վարքի և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքի պայմաններում, պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձանց, ձեռնարկության ադմինիստրացիայի և ներքին գործերի մարմնի համատեղ որոշմամբ, թույլատրվում է գործուղման, կամ այլ հարգելի պատճառով դուրս գալ վարչական շրջանի սահմաններից:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 814.

Պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց պատասխանատվությունը աշխատանքային կարգապահության, հասարակական կարգի և գրանցման կանոնների խախտման համար

Դատապարտյալի կողմից աշխատանքային կարգապահության կամ հասարակական կարգի խախտումը առաջացնում է կարգապահական կամ վարչական պատասխանատվության միջոցների կիրառում գործող օրենսդրությանը համապատասխան:

Դատապարտյալի նկատմամբ կարող են կիրառվել նաև սույն օրենսգրքի 81,5 հոդվածի չորրորդ և հինգերորդ մասերով նախատեսված տույժի միջոցներ:

Աշխատանքից խուսափող կամ սիստեմատիկաբար կամ էլ չարամտորեն աշխատանքային կարգապահությունը, հասարակական կարգը կամ իր համար սահմանված բնակության կանոնները խախտող դատապարտյալը դատախազի սանկցիայով դատավճռի կատարումից խուսափելը կանխելու և նյութերը դատարան հանձնելու նպատակով կարող է ներքին գործերի մարմնի կողմից ձերբակալվել տասն օրից ոչ ավելի ժամանակով` դատավճռին համապատասխան նրան ազատազրկման վայրեր ուղարկելու հարցի լուծման համար:

Եթե դատապարտյալը անհայտ պատճառներով ավելի քան երեք օր աշխատանքից բացակայում է կամ էլ սահմանված ժամկետին արձակուրդից կամ գործուղումից աշխատանքի վայր չի վերադառնում, ադմինիստրացիան պարտավոր է անհապաղ հայտնել ներքին գործերի մարմնին: Իր աշխատավայրի վարչական շրջանի սահմաններից ինքնակամ հեռացած դատապարտյալը դատախազի սանկցիայով ներքին գործերի մարմնի կողմից ձերբակալվում է 30 օրից ոչ ավելի ժամանակով` ինքնակամ հեռանալու պատճառները պարզելու համար: Ներքին գործերի մարմինը ձերբակալվածին աշխատանքի վայր է ուղարկում ազատազրկման դատապարտված անձանց համար սահմանված կարգով կամ դատավճիռն ի կատար ածելուց խուսափելու տվյալների առկայության դեպքում, նյութերը դատապարտյալի ձերբակալման վայրի դատարան է հանձնում` դատավճռին համապատասխան նրան ազատազրկման վայրեր ուղարկելու հարցը լուծելու համար:

(28.004.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 815.

Պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի և պատժի միջոցները

Լավ վարքի և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքի համար պայմանականորեն դատապարտվածների և պայմանականորեն ազատվածների նկատմամբ ներքին գործերի մարմինները կարող են կիրառել հետևյալ խրախուսանքները.

շնորհակալություն հայտնելը. նախկինում դրված տույժը ժամկետից շուտ հանելը.

վարչական շրջանի սահմաններից դուրս արձակուրդ գնալը` ձեռնարկության ադմինիստրացիայի հետ համատեղ ընդունված որոշմամբ:

Լավ վարքի, աշխատանքի նկատմամբ բարեխիղճ վերաբերմունքի և ընտանիքի առկայության դեպքում ներքին գործերի մարմնի պետի որոշմամբ պայմանականորեն դատապարտվածներին և պայմանականորեն ազատվածներին կարող է թույլատրվել իրենց ընտանիքների հետ բնակվել իրենց կողմից վարձակալվող բնակելի մակերեսում:

Այն պայմանականորեն ազատվածները, որոնք օրինակելի վարքով և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով ապացուցել են իրենց ուղղվելը, օրենքով սահմանված կարգով կարող են ներկայացվել պայմանական-վաղակետ ազատման կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինման:

Աշխատանքային կարգապահությունը, հասարակական կարգը, գրանցման կամ իրենց համար սահմանված բնակության կանոնները խախտող պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց նկատմամբ ներքին գործերի մարմինները կարող են կիրառել տույժի միջոցներ` նախազգուշացում կամ նկատողություն:

Աշխատանքային կարգապահությունը, հասարակական կարգը կամ գրանցման կանոնները խախտած անձանց նկատմամբ ներքին գործերի մարմնի պետի որոշմամբ կարող են մինչև վեց ամիս ժամանակով արգելվել հանրակացարանից դուրս բնակվելը, սահմանված ժամանակ հանրակացարանից հեռանալը, ինչպես նաև որոշակի վայրերում գտնվելը:

Սույն հոդվածով նախատեսված խրախուսանքի ու տույժի միջոցները կիրառելու իրավունքից լիովին օգտվում է ներքին գործերի մարմնի պետը, իսկ սույն հոդվածի առաջին և չորրորդ մասերով նախատեսված դեպքերում` նաև պայմանականորեն դատապարտվածների և պայմանականորեն ազատվածների նկատմամբ դատավճռի կատարումը տնօրինող մարմնի պետը:

(ընդունվել է 28.04.83 թ.)

Հոդված 816.

Հսկողությունը պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց նկատմամբ

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձանց վարքի նկատմամբ հսկողությունը դրվում է ներքին գործերի մարմինների վրա:

Հսկողության իրականացման կարգը և այդ անձանց բնակության համար նախատեսված հանրակացարաններում ներքին կարգապահության կանոնները սահմանում է ԽՍՀՄ ներքին գործերի նախարարությունը` ԽՍՀ Միության դատախազության հետ համաձայնեցնելով:

Ներքին գործերի հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձինք, պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձանց բնակության համար հատկապես նախատեսված հանրակացարաններում օգտագործելու համար ներքին կարգապահության կանոններով արգելված առարկաներ ձեռք բերելը և ապօրինաբար պահելը կանխելու նպատակով, իրավունք ունեն ստուգելու այդ դատապարտյալներին, ինչպես նաև նրանց պատկանող իրերը և հիշյալ կանոններով սահմանված կարգով վերցնել արգելված առարկաները: Վերցված առարկաները, ելնելով դրանց բնույթից ու ձեռք բերելու հանգամանքներից, ի պահ են տրվում կամ ոչնչացվում:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 817.

Պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց աշխատանքը, այդ անձանց ազատումը աշխատանքից և փոխադրումը այդ վայրում աշխատելու

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձանց աշխատանքի վայրի ձեռնարկությունների ադմինիստրացիան պարտավոր է ապահովել այդ անձանց ներգրավումը հանրօգուտ աշխատանքի, ըստ հնարավորին հաշվի առնելով նրանց մասնագիտությունը, կազմակերպել դատապարտյալների պրոֆեսիոնալ ուսուցումը արտադրության մեջ, նրանց համար ստեղծել անհրաժեշտ բնակարանային-կենցաղային պայմաններ:

Ձեռնարկությունների ադմինիստրացիային արգելվում է պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավման ժամկետի ընթացքում աշխատանքից հեռացնել` բացի պատժից պայմանական վաղակետ ազատման, այլ ձեռնարկություններ փոխադրելու, պատիժը կրելու համար ազատազրկման վայրեր ուղարկելու կամ սահմանված կարգով առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքերից:

Այդ անձանց այլ վայր աշխատանքի փոխադրել ադմինիստրացիան կարող է հսկողություն իրականացնող ներքին գործերի մարմնի հետ համաձայնեցնելով միայն:

(28.04.83, 12.12.86 խմբագրությամբ)

Հոդված 818.

Պայմանականորեն դատապարտված և պայմանականորեն ազատված անձանց հետ կատարվող քաղդաստիարակչական աշխատանքը

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձանց հետ կատարվում է քաղդաստիարակչական աշխատանք, որի նպատակն է նրանց դաստիարակել աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքի, օրենքների խստիվ կատարման և սոցիալիստական համակեցության կանոնները հարգելու, սոցիալիստական սեփականության նկատմամբ հոգատար վերաբերմունքի ոգով, բարձրացնել նրանց գիտակցությունն ու կուլտուրական մակարդակը, զարգացնել օգտակար նախաձեռնությունը:

Քաղաքական-դաստիարակչական միջոցառումներին դատապարտյալների մասնակցությունը խրախուսվում է և հաշվի է առնվում նրանց ուղղման ու վերադաստիարակման աստիճանը որոշելիս:

Դատապարտյալի հետ քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանք են տանում ադմինիստրացիան, աշխատավորական կոլեկտիվները, հասարակական կազմակերպությունները, ինչպես նաև դատավճռի կատարումը տնօրինող մարմինը:

(28.4.77, 28.7.82 խմբագրությամբ)

հ ա տ վ ա ծ  iii

աքսորի, արտաքսման եվ առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձեվով նշանակված պատիժներն ի կատար ածելու կարգն ու պայմանները

գ լ ո ւ խ   XVI

աքսորի ձեվով սահմանված պատիժն ի կատար ածելու կարգն ու պայմանները

Հոդված 82. Աքսորը կրելու վայրերը

Աքսորի դատապարտվածները պատիժը կրում են այդ նպատակի համար որոշված վայրերում:

Բնակության համար որոշված վարչական շրջանի սահմաններում աքսորյալը բնակավայր է ընտրում ըստ իր հայեցողության, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 90 հոդվածում նախատեսված դեպքերի:

Հիվանդության, ինչպես նաև այնպիսի այլ բացառիկ հանգամանքների առկայության դեպքում, որոնք խոչնդոտ են հանդիսանում աքսորի հետագա կրմանը տվյալ վայրում, դատապարտյալը Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարի կամ նրա տեղակալի պատճառաբանված որոշմամբ կարող է տեղափոխվել մի այլ աքսորավայր:

Հոդված 83. Աքսոր ուղարկելը

Աքսորի դատապարտվածները դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու կամ այն կատարման հանձնելու օրվանից ամենաուշը տասնօրյա ժամկետում պետության հաշվին ուղարկվում են պատիժը կրելու վայրը առանց պահակախմբի կամ պահակախմբի ուղեկցությամբ:

Աքսորի դատապարտվածին առանց պահակախմբի կամ պահակախմբի ուղեկցությամբ աքսոր ուղարկելու հարցը որոշում է դատարանը, հաշվի առնելով կատարված հանցագործության բնույթը, հասարակական վտանգավորության աստիճանը և դատապարտյալի անձնավորությունը`

-աքսորը որպես հիմնական պատիժ նշանակելիս.

-ազատազրկման ձևով սահմանված պատժից պայմանական վաղակետ ազատելու հարցը լուծելիս այն դեպքում, երբ աքսորը նշանակված է որպես լրացուցիչ պատիժ.

-ազատազրկումը ավելի մեղմ պատժով` աքսորով փոխարինելիս:

Հիմնական պատիժն ազատազրկման ձևով կրած դատապարտյալները, եթե դատարանը նրանց նկատմամբ որպես լրացուցիչ պատիժ աքսոր է նշանակել, աքսորավայր են ուղարկվում պահակախմբի ուղեկցությամբ:

Առանց պահակախմբի դատապարտյալին աքսորավայր ուղարկելիս այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինները դատապարտյալին կարգադրագիր են տալիս` մատնանշելով երթուղին և նրա` պատժի կրման վայրը ներկայանալու ժամկետը, նրան ապահովում են մեկնելու միջոցներով և սննդով` ճանապարհին գտնվելու ընթացքում, դատապարտյալին պարզաբանում են նրա պարտականություններն ու իրավունքները, նախազգուշացնում են աքսորավայրից կամ աքսորի ճանապարհից փախչելու համար Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 202 հոդվածով նախատեսված պատասխանատվության մասին, որի առթիվ նրանից ստորագրություն է վերցվում:

Եթե դատապարտյալը խուսափում է աքսորավայր մեկնելուց, այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինները դատապարտյալին ձերբակալում և նյութերն ուղարկում են շրջանային (քաղաքային) ժողովրդական դատարան, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 365 հոդվածի կարգով` ոչ ավելի, քան երեք օրվա ընթացքում, քննելու դատապարտյալին պահակախմբի ուղեկցությամբ աքսորավայր ուղարկելու հարցը:

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկից ազատված անձին աքսորավայր ուղարկելիս այդ ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկը պարտավոր է տվյալ անձին ապահովել հագուստով ու կոշիկով` ըստ սեզոնի, և սննդով` ճանապարհին գտնվելու ընթացքում:

Դատավճռի կայացումից հետո կալանքի տակ գտնվելու և պահակախմբի ուղեկցությամբ աքսորավայր ուղարկելու ժամանակը պետք է մտնի պատժի ժամկետի մեջ` կալանքի կամ պահակախմբի հսկողության տակ գտնվելու մեկ օրը հաշվելով աքսորի երեք օրվա դիմաց. առանց պահակախմբի աքսորավայր մեկնելու ժամանակը` ճանապարհին գտնվելու մեկ օրը հաշվելով աքսորի մեկ օրվա դիմաց:

Հոդված 84. Աքսոր կրելու պայմանները

Աքսորի դատապարտվածները գտնվում են այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինների հսկողության տակ:

Աքսորը կրելու համար նշանակված շրջանը ժամանելուց հետո դատապարտյալը պարտավոր է մեկ օրվա ընթացքում գրանցվել պատգամավորների շրջանային (քաղաքային) խորհրդի գործադիր կոմիտեի ներքին գործերի տեղական մարմնում, ամիսը մեկ անգամ սահմանված ժամկետին գրանցման ներկայանալ այնտեղ, իսկ այն դեպքում, երբ այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնի ղեկավարի որոշմամբ անհրաժեշտ է համարվում ուժեղացնել վերահսկողությունը աքսորյալի նկատմամբ` գրանցման ներկայանալ ամիսը մինչև չորս անգամ, երկօրյա ժամկետում այդ մարմնին հայտնել իր բնակության և աշխատանքի վայրը փոխելու մասին:

Պատիժը կրելու ժամանակաշրջանում աքսորյալն ապրում է առանց անձնագրի, որի փոխարեն այդ պատժատեսակի կատարումն տնօրինող մարմինը նրան տալիս է ինքնությունը հաստատող վկայական:

Վարչական շրջանի սահմաններից դուրս դատապարտյալի մեկնումը կարող է թույլատրվել միայն սույն օրենսգրքի 88 հոդվածով սահմանված դեպքերում և կարգով:

Այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնի աշխատողները սիստեմատիկաբար ստուգում են աքսորյալի գտնվելը նրա բնակության համար սահմանված տեղում, նրա վարքը աշխատանքի ու բնակության վայրում և, անհրաժեշտ դեպքում, նրան բացատրության են կանչում: Եթե աքսորյալը առանց հարգելի պատճառի չի ներկայանում այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմին, նա կարող է բերման ենթարկվել:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 85. Աքսոր կրող անձանց աշխատանքը

Աքսոր կրող անձանց ուղղումն ու վերադաստիարակումն իրականացվում է նրանց պարտադիր կարգով հանրօգուտ աշխատանքի ներգրավելու միջոցով` հաշվի առնելով նրանց աշխատունակությունը, և նրանց քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանք տանելով:

Աշխատանքի տեղն ու տեսակը աքսորյալն ընտրում է իր հայեցողությամբ, բայց այն վայրում, որ նշանակված է աքսորը կրելու համար:

Պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեները աքսորյալներին` պատիժը կրելու վայրը ժամանելու օրից հաշված ոչ ուշ, քան տասնհինգ օրվա ընթացքում, ապահովում են աշխատանքով, հաշվի առնելով նրանց աշխատունակությունը և, ըստ հնարավորին, մասնագիտությունը, ինչպես նաև բնակելի տարածությամբ և, անհրաժեշտ դեպքում, նրանց նյութական օգնություն են ցույց տալիս մինչև աշխատանքի ընդունվելը: Աքսորյալներին աշխատանքի տեղավորելու վերաբերյալ պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեների կարգադրագրերը պարտադիր են ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ղեկավարների համար:

Հանրօգուտ աշխատանքից խուսափելու համար աքսորյալները պատասխանատվություն են կրում ընդհանուր հիմունքներով: Աքսորը կրող անձանց աշխատանքը կարգավորվում է աշխատանքային օրենսդրության ընդհանուր հիմունքներով:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 86. Աքսոր կրող անձանց հետ տարվող քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը

Աքսոր կրող անձանց հետ տարվում է քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանք, որ կազմակերպում են այդ պատժատեսակը կատարող մարմինները և որն ուղղված է աշխատանքի նկատմամբ ազնվորեն վերաբերվելու, օրենքները ճշտորեն կատարելու և սոցիալիստական համակեցության կանոնները հարգելու, սոցիալիստական սեփականությանը խնամքով վերաբերվելու ոգով նրանց դաստիարակմանը, դատապարտյալների գիտակցականությունը և կուլտուրական մակարդակը բարձրացնելուն:

Աքսոր կրող անձանց հետ քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը տարվում է այդ պատժատեսակը կատարող մարմինների, աքսորյալների աշխատանքի վայրի աշխատավորական կոլեկտիվների և հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև նրանց բնակության վայրի հասարակայնության կողմից:

Քաղաքական-դաստիարակչական միջոցառումներին դատապարտյալների մասնակցությունը խրախուսվում և հաշվի է առնվում նրանց ուղղման ու վերադաստիարակման աստիճանը որոշելիս:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 87.

Աքսոր կրող անձանց աշխատանքի վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիայի պարտականությունները

Աքսոր կրող անձանց աշխատանքի վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիայի վրա դրվում է`

- արտադրության մեջ դատապարտյալի վարքի նկատմամբ վերահսկողությունը.

- աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերվելու, աշխատանքային և պետական կարգապահությունը պահպանելու, արտադրական որակավորումը բարձրացնելու ոգով դատապարտյալների դաստիարակությունը.

- դատապարտյալի նկատմամբ կիրառված խրախուսանքի ու տույժի միջոցների և աքսորը կրելու ռեժիմը դատապարտյալի կողմից խախտելու մասին իրազեկ պահելը այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնին:

Հոդված 88.

Աքսորյալի ժամանակավոր մեկնումը նրա բնակության համար որոշված շրջանի սահմաններից դուրս

Աքսորյալին կարող է թույլատրվել նրա բնակության համար որոշված շրջանի սահմաններից ժամանակավորապես մեկնել հետևյալ դեպքերում`

- որպես խրախուսանք լավ վարքի ու աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերվելու համար` հերթական արձակուրդի ժամկետով.

- երբ ուսումնական հաստատությունը կանչում է ուսումնական սեսիայի, պետական քննություններ հանձնելու և դիպլոմի պաշտպանության համար` կանչի մեջ մատնանշված ժամկետով.

- երբ առաջանում է մասնագիտական բուժման անհրաժեշտություն, եթե անհնարին է համապատասխան բուժօգնություն ստանալ տեղում` բուժական հիմնարկում գտնվելու ժամկետով.

- մերձավոր ազգականի մահվան կամ ծանր հիանդության կամ այլ բացառիկ հանգամանքների կապակցությամբ` մինչև տասն օր, չհաշված ճանապարհին գտնվելու ժամանակը.

- պաշտոնական գործուղման առթիվ` գործուղման ժամկետի ընթացքում, բայց ոչ ավելի տասն օրից:

Աքսորյալի ժամանակավոր մեկնելու թույլտվությունը տալիս է այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինը:

Մեկնելու թույլտվություն ստացած աքսորյալը պարտավոր է գրանցվել իր ժամանակավորապես գտնվելու վայրի պատգամավորների շրջանային /քաղաքային/ խորհրդի գործադիր կոմիտեի ներքին գործերի բաժնում, ներկայացնելով մեկնելու թույլտվությունը:

Այդպիսի դեպքերում բնակության համար որոշված վարչական շրջանի սահմաններից դուրս գտնվելու ժամանակը հաշվարկվում է պատժի կրման ժամկետի մեջ:

Առանց հարգելի պատճառների աքսորյալի ուշ ներկայանալը պատժի կրման վայրը առաջ է բերում աքսորյալի պատասխանատվությունը սույն օրենսգրքի 90 հոդվածին համապատասխան:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 89. Աքսոր կրող անձանց նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի միջոցները

Աքսորյալների նկատմամբ` նրանց աշխատանքի վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիան խրախուսանքի միջոցներ է կիրառում աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան, ընդհանուր հիմունքներով:

Աքսորի վերաբերյալ դատավճիռների կատարումը տնօրինող մարմինները կարող են լավ վարքի և դեպի աշխատանքն ունեցած ազնիվ վերաբերմունքի համար աքսորյալի նկատմամբ կիրառել խրախուսանքի հետևյալ միջոցները`

- շնորհակալության հայտարարում

- նախկինում նշանակված տույժի վաղակետ հանում.

- աքսորյալի բնակության համար որոշված վարչական շրջանի սահմաններից նրա մեկնելու թույլտվություն` հերթական արձակուրդի ժամկետով:

Աքսոր կրող այն անձինք, որոնք օրինակելի վարքով և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով ապացուցել են իրենց ուղղված լինելը, կարող են օրենքով սահմանված կարգով ներկայացվել պատժից պայմանական վաղակետ ազատման կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինման:

Հոդված 90. Աքսոր կրող անձանց նկատմամբ կիրառվող տույժի միջոցները

Աքսորյալների նկատմամբ` նրանց աշխատանքի վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիան տույժի միջոցներ է կիրառում աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան, ընդհանուր հիմունքներով:

Աքսորի վերաբերյալ դատավճիռների կատարումը տնօրինող մարմինները կարող են աքսորի ռեժիմի խախտման համար աքսորյալի նկատմամբ կիրառել տույժի հետևյալ միջոցները`

- նախազգուշացում.

- նկատողություն.

- վարչական շրջանի սահմանագծի մեջ մտնող որոշակի բնակավայրի շրջանակում բնակության համար վայրի սահմանափակում մինչև վեց ամիս ժամկետով: Տույժ նշանակելուց առաջ դատապարտյալներից պահանջվում է գրավոր բացատրություն, որը ենթակա է ստուգման:

Տույժ նշանակվել չի կարող զանցանքի հայտնաբերման օրից մեկ ամիս անցնելուց հետո: Տույժ նշանակելը (բացառությամբ բանավոր հայտարարվող տույժերի) ձևակերպվում է որոշմամբ, որը հայտարարվում է դատապարտյալին: Տույժը կարող է գանգատարկվել վերադաս պաշտոնատար անձին: Գանգատ տալը տույժի կիրառումը չի կասեցնում:

Եթե տույժի նշանակման օրից մեկ տարվա ընթացքում դատապարտյալը նոր տույժի չենթարկվի, նա համարվում է տույժ չունեցող:

գ լ ո ւ խ   XVII

արտաքսման ձեվով նշանակված պատիժն ի կատար ածելու կարգն ու պայմանները

Հոդված 91. Դատապարտյալների արտաքսման կարգը

Արտաքսման դատապարտվածները դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու կամ այն կատարման հանձնելու օրվանից ամենաուշը տասնօրյա ժամկետում հեռացվում են իրենց բնակության վայրից:

Դատապարտյալը կանչվում է արտաքսման ձևով սահմանված պատժի կատարումը տնօրինող մարմին և նրանից ստորագրություն է վերցվում այն մասին, որ նա պարտավորվում է սահմանված ժամկետում հեռանալ բնակության համար իրեն արգելված վայրից: Ընդ որում, արտաքսվողին պարզաբանվում են նրա պարտականություններն ու իրավունքները, նախազգուշացվում է ինքնագլուխ կերպով բնակության համար իրեն արգելված վայրերը վերադառնալու դեպքում Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 204 հոդվածով նախատեսված պատասխանատվության մասին:

Եթե արտաքսվողն այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմին չի ներկայանում, նա կարող է բերման ենթարկվել:

Եթե արտաքսման դատապարտվածը խուսափում է մեկնել իր բնակության վայրից, ապա նա հարկադրական կարգով հեռացվում է այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնի կողմից:

Արտաքսման դատապարտվածները բնակության համար իրենց արգելված վայրից մեկնում են իրենց հաշվին: Բացառիկ դեպքերում այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինները արտաքսվողին նյութական օգնություն են ցույց տալիս այլ վայր մեկնելու համար:

Հոդված 92. Արտաքսումը կրելու կարգը

Արտաքսվածն իր հայեցողությամբ ընտրում է աշխատանքի և բնակության վայր, բացի այն վայրերից, որտեղ նրա բնակվելն արգելված է դատարանի դատավճռով:

Ընտրած բնակավայրը ժամանելուց հետո արտաքսվածը պարտավոր է երեք օրվա ընթացքում իր գալու մասին, իսկ հետագայում` աշխատանքի անցնելու, ինչպես նաև իր աշխատանքի տեղն ու բնակավայրը փոխելու մասին իրազեկ պահել պատգամավորների շրջանային ( քաղաքային ) խորհրդի գործադիր կոմիտեի ներքին գործերի բաժնին` արտաքսվածի դատապարտման վայրի ներքին գործերի բաժնին իրազեկ պահելու համար:

Արտաքսվածի մեկնումը բնակության համար նրան արգելված վայրեր կարող է թույլատրվել միայն սույն օրենսգրքի 93 հոդվածով սահմանված դեպքերում ու կարգով:

Պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեները արտաքսվածներին օգնում են աշխատանքի տեղավորվելու և բնակելի տարածություն ստանալու:

Արտաքսում կրող անձանց աշխատանքը կարգավորվում է աշխատանքային օրենսդրությամբ` ընդհանուր հիմունքներով:

Արտաքսում կրող անձանց հետ տարվում է քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանք, որն ուղղված է աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերվելու, օրենքները ճշտորեն կատարելու և սոցիալիստական համակեցության կանոները հարգելու, սոցիալիստական սեփականությանը խնամքով վերաբերվելու ոգով նրանց դաստիարակմանը, դատապարտվածների գիտակցականությունը և կուլտուրական մակարդակը բարձրացնելուն:

Արտաքսում կրող անձանց հետ քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանք է տարվում նրանց աշխատանքի վայրի աշխատավորական կոլեկտիվների և հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև դատապարտվածների բնակության վայրի հասարակայնության կողմից:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 93.

Արտաքսվածի ժամանակավոր մեկնումը բնակության համար իրեն արգելված վայրերը

Արտաքսում կրող անձանց կարող է թույլատրվել ժամանակավորապես մեկնել և ժամանակավորապես գտնվել բնակության համար նրանց արգելված վայրերում հետևյալ դեպքերում`

- որպես խրախուսանք լավ վարքի և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերվելու համար` հերթական արձակուրդի ժամկետով.

- երբ ուսումնական հաստատությունը կանչում է ուսումնական սեսիայի, ինչպես նաև պետական քննություններ հանձնելու և դիպլոմի պաշտպանության համար` կանչի մեջ մատնանշված ժամկետով.

- մերձավոր ազգականի մահվան կամ ծանր հիվանդության կամ այլ բացառիկ հանգամանքների կապակցությամբ` մինչև տասն օր, չհաշվելով ճանապարհին գտնվելու ժամանակը.

- պաշտոնական գործուղման կապակցությամբ` գործուղման ժամկետի ընթացքում, բայց ոչ ավելի տասն օրից:

Ժամանակավորապես մեկնելու թույլտվություն ստացած արտաքսվածը պարտավոր է գրանցվել ժամանակավորապես գտնվելու վայրի պատգամավորների շրջանային (քաղաքային) խորհրդի գործադիր կոմիտեի ներքին գործերի բաժնում, ներկայացնելով մեկնելու թույլտվությունը:

Այդպիսի դեպքերում բնակության համար արգելված վայրերում գտնվելու ժամանակը մտնում է պատժի կրման ժամկետի մեջ:

Արտաքսվածին ժամանակավորապես բնակության համար նրան արգելված վայրերը մեկնելու թույլտվությունը տրվում է արտաքսվածի գտնվելու վայրի ներքին գործերի մարմնի պետի պատճառաբանված որոշմամբ, այդ մասին իրազեկ պահելով դատապարտման վայրի` այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնին:

(05.12.85 խմբագրությամբ)

Հոդված 94.

Արտաքսումը կրող անձանց նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի և տույժի միջոցները

Արտաքսվածների աշխատանքի վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիան նրանց նկատմամբ խրախուսանքի և տույժի միջոցներ է կիրառում աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան, ընդհանուր հիմունքներով:

Արտաքսման վերաբերյալ դատավճռի կատարումը տնօրինող մարմինը արտաքսվածին` լավ վարքի և աշխատանքի նկատմամբ ազնվորեն վերաբերվելու համար, կարող է թույլատրել մեկնել բնակության համար նրան արգելված վայրերը` հերթական արձակուրդի ժամկետով:

Արտաքսման դատապարտված անձինք, որոնք օրինակելի վարքով և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով ապացուցել են իրենց ուղղված լինելը, կարող են օրենքով սահմանված կարգով ներկայացվել պայմանական վաղակետ ազատման կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինման:

գ լ ո ւ խ  XVIII

առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձեվով նշանակված պատիժն ի կատար ածելու կարգն ու պայմանները

Հոդված 95. Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների տեսակները

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքները կրում են դատարանի դատավճռին համապատասխան` դատապարտյալի աշխատանքի վայրում կամ այլ վայրերում, որ որոշում են այդ պատժատեսակը կատարող մարմինները, բայց դատապարտյալի բնակության շրջանում, հաշվի առնելով նրա աշխատունակությունը և, ըստ հնարավորին, մասնագիտությունը: Անչափահասի նկատմամբ, բացի այդ, հաշվի է առնվում նրա վարքի և նրա կողմից արտադրական որակավորում ստանալու նկատմամբ պատշաճ հսկողություն ապահովելու անհրաժեշտությունը:

Հոդված 96. Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու կարգը

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքները կրում են պետական և հասարակական ձեռնարկություններում, հիմնարկներում, կազմակերպություններում:

Ըստ աշխատանքի վայրի առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձինք մնում են աշխատելու նույն ձեռնարկությունում, հիմնարկում, կազմակերպությունում, ուր նրանք աշխատել են մինչև դատապարտվելը` նախկին պաշտոնում կամ աշխատանքում, բացի Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 25 հոդվածի երրորդ մասով նախատեսված դեպքերից: Այդ անձանց այլ պաշտոնի կամ աշխատանքի փոխադրումը կարող է տեղի ունենալ աշխատանքային օրենսդրությամբ նախատեսված ընդհանուր հիմունքներով:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների կրումը այլ վայրերում իրագործվում այն բնակավայրի սահմաններում, ուր ապրում է դատապարտյալը, կամ այն վայրերում, որտեղից նա հնարավորություն ունի ամեն օր վերադառնալ մշտական բնակավայրը:

Դատավճռի կայացումից հետո անաշխատունակ ճանաչված դատապարտյալների նկատմամբ այդ պատժատեսակը կատարող մարմինները միջնորդություն են ներկայացնում դատարան` առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքները փոխարինելու այլ, ավելի մեղմ պատժատեսակով:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 97.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձևով նշանակված պատժի կատարման կազմակերպումը

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրող անձանց ուղղումն ու վերադաստիարակումը իրականացվում է հանրօգուտ աշխատանքին նրանց մասնակցության հիման վրա: Դատապարտյալների վարքի նկատմամբ վերահսկողությունը և նրանց հետ տարվող քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքը կենսագործում են պատժի կրման վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների աշխատավորական կոլեկտիվները: Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձևով նշանակված պատժի կատարման կազմակերպումը իրականացնում են այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինները: Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածները պարտավոր են պահպանել պատժի կրման համար սահմանված կարգը, ներկայանալ այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինների կանչով:

Առանց հարգելի պատճառի այդ պահանջը չկատարելու դեպքում դատապարտյալը կարող է բերման ենթարկվել:

(28.07.82 խմբագրությամբ)

Հոդված 98.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց վերաբերյալ դատավճիռների կատարումը

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց վերաբերյալ դատավճիռներն ի կատար են ածվում դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու կամ այն կատարման հանձնելու օրվանից ամենաուշը տասնօրյա ժամկետում:

Ըստ աշխատանքի վայրի առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց նկատմամբ այդ պատժատեսակը կատարող մարմինները, դատապարտյալի վերաբերյալ փաստաթղթերն ստանալուց ոչ ուշ, քան հաջորդ օրը ձեռնարկության, հիմնարկի, կազմակերպության ադմինիստրացիային են ուղարկում դատավճռի պատճենը և սահմանված ձևի ծանուցագիր: Եթե դատապարտյալը թողել է նախկին աշխատանքի վայրը և ոչ մի տեղ չի աշխատում, այդ պատժատեսակը կատարող մարմինները դատապարտյալին առաջարկում են տասնհինգօրյա ժամկետում աշխատանքի ընդունվել և, անհրաժեշտության դեպքում, նրան օգնում են աշխատանքի տեղավորվելու: Եթե նշված ժամկետում դատապարտյալն առանց հարգելի պատճառի աշխատանքի չընդունվի, նրա նկատմամբ կիրառվում են սույն օրենսգրքի 105 հոդվածով նախատեսված միջոցները:

Այդ վայրերում կրելու համար առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածները կանչվում են այդ պատժատեսակը կատարող մարմիններ և ամենաուշը տասնօրյա ժամկետում ուղարկվում են դատապարտյալի բնակության շրջանի համապատասխան ձեռնարկություն, հիմնարկ և կազմակերպություն:

Դատավճիռն ի կատար ածելու մասին այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինները ծանուցում են դատավճիռ կայացնող դատարանին:

Հոդված 99. Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամկետը հաշվելը

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամկետը հաշվվում է ամիսներով և օրերով, որոնց ընթացքում դատապարտյալն աշխատել է և նրա վաստակից պահումներ են կատարվել: Դատապարտյալի աշխատած օրերի քանակը պետք է համապատասխանի այն աշխատանքային օրերի քանակին, որոնք ընկնում են դատարանի կողմից սահմանված պատժի օրացուցային ժամկետի մեջ: Եթե դատապարտյալը նշված քանակի աշխատանքային օրեր չի աշխատել և բացակայում են չաշխատած օրերը պատժի ժամկետի մեջ հաշվարկելու համար սույն օրենսգրքով սահմանված հիմքերը, ուղղիչ աշխատանքների կրումը շարունակվում է` մինչև դատապարտյալը լրիվ կաշխատի պահանջվող քանակի աշխատանքային օրեր:

Պատիժը կրելու ժամկետի մեջ հաշվարկվում է այն ժամանակը, որի ընթացքում դատապարտյալը չի աշխատել հարգելի պատճառով և նրան աշխատավարձ է վճարվել օրենքին համապատասխան: Այդ ժամկետի մեջ մտցվում են նաև բժշկական պատշաճ փաստաթղթերով հաստատված հիվանդության ժամանակը, հիվանդներին խնամելու համար տրված ժամանակը, հղիության և ծննդաբերության համար տրված արձակուրդի ժամանակը: Հարբածության կամ դրա հետ կապված գործողությունների հետևանքով առաջացած հիվանդության ժամանակը ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամկետի մեջ չի մտցվում:

Դատապարտված կոլտնտեսականների պատիժը կրելու ժամկետի մեջ հաշվարկվում է նաև այն ժամանակը, երբ օբյեկտիվ պայմանների հետևանքով նրանց աշխատանք չի տրվել, ընդ որում, եթե աշխատած օրերի ընդհանուր քանակը պակաս չի եղել տնտեսության մեջ կոլտնտեսականների համար սահմանված տարեկան մինիմումից կամ նրա առանձին ժամանակաշրջանի համար սահմանված մինիմումից:

Եթե ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամանակաշրջանում դատապարտյալը նոր իրավախախտման համար վարչական տույժի ենթարկվի կալանավորման ձևով, ապա կալանավորման ժամանակը առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամկետի մեջ չի հաշվարկվում:

Հոդված 100. Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու պայմանները

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց վաստակից հօգուտ պետության պահումներ են կատարվում պատիժը կրելու ժամկետի ընթացքում` դատարանի դատավճռով սահմանված չափով և սույն օրենսգրքի 101 հոդվածով նախատեսված կարգով:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամկետի ընթացքում արգելվում է առանց այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինների թույլտվության դատապարտյալներին սեփական ցանկությամբ ազատել աշխատանքից:

Աշխատանքից ազատելու թույլտվության մերժումը կարող է գանգատարկվել վերադաս պաշտոնատար անձին:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամանակը դատապարտյալի ընդհանուր և անընդհատ աշխատանքային ստաժի մեջ չի հաշվարկվում, որի մասին գրանցում է կատարվում նրա աշխատանքային գրքույկում:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամանակաշրջանում բարեխիղճ աշխատանքի և օրինակելի վարքի առկայության դեպքում այդ ժամանակը կարող է պատիժը կրող անձի ընդհանուր աշխատանքային ստաժի մեջ մտցվել դատարանի որոշման հիման վրա` Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 365 հոդվածով սահմանված կարգով: Այդ դեպքում համապատասխան գրանցում է կատարվում դատապարտյալի աշխատանքային գրքույկում:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածներին պատիժը կրելու ընթացքում հերթական արձակուրդ չի տրվում:

Պատիժը կրելու ժամկետը հերթական արձակուրդի, արտոնություններ և աշխատավարձի հավելումներ ստանալու իրավունք տվող ստաժի մեջ չի մտցվում:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրող անձանց ժամանակավոր անաշխատունակության, հղիության և ծննդաբերության նպաստը հաշվարկվում է այն վաստակից, որ մնում է դատարանի դատավճռով նշանակված պահումները կատարելուց հետո:

Հոդված 101.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց վաստակից պահումներ կատարելու կարգը

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց վաստակից պահումներ կատարվում են դատարանի դատավճռով սահմանված չափով` վաստակի ամբողջ գումարից, չբացառելով հարկերն ու մյուս վճարումները, ինչպես նաև անկախ կատարողական փաստաթղթերով դատապարտյալի նկատմամբ եղած պահանջների առկայությունից:

Պահումներ կատարվում են յուրաքանչյուր աշխատած ամիս` ամսվա երկրորդ կեսի աշխատավարձը վճարելիս, իսկ աշխատանքից ազատելու դեպքում` ամսվա աշխատած մասի համար: Համատեղության կարգով աշխատողների վաստակից պահումները կատարվում են նրանց աշխատանքի յուրաքանչյուր տեղի աշխատավարձից:

Պահումներ չեն կատարվում` սոցիալական ապահովության և սոցիալական ապահովագրության կարգով ստացվող կենսաթոշակներից և նպաստներից. միանվագ բնույթի և աշխատավարձի սիստեմով չնախատեսված վճարումներից. գործուղումների հետ կապված ծախսերի փոխհատուցման համար վճարվող գումարներից և այլ փոխհատուցումային վճարումներից:

Դատապարտված կոլտնտեսականների վաստակից պահումներ կատարելիս այդ վաստակի մեջ մտցվում են նրանց եկամուտների ինչպես դրամական, այնպես էլ բնեղեն մասը: Դատապարտյալներից պահված եկամուտների բնեղեն մասը մնում է կոլտնտեսության տնօրինության տակ, իսկ դրա արժեքը, պետական գնումների գնով հաշված, փոխանցվում է որպես պետության եկամուտ: Պահված դրամական գումարները փոխանցվում են որպես պետության եկամուտ յուրաքանչյուր ամիս` երաշխավորված աշխատավարձ վճարելու օրը: Եկամուտների բնեղեն մասից պահումներ կատարվում են այդ մասն ստացվելու համեմատ և գյուղատնտեսական տարվա արդյունքների վերջնական հաշվարկում կատարելիս:

Եթե դատարանի դատավճիռը բեկանվում է գործի կարճումով, դատապարտյալի վաստակից պահված գումարները լրիվ վերադարձվում են նրան:

Հոդված 102.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց պատժի կրման վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիայի պարտականությունները

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց պատժի կրման վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիայի վրա դրվում է`

- դատարանի դատավճռի մասին աշխատավորական կոլեկտիվի անդամներին իրազեկ դարձնելը.

- հասարակական կազմակերպությունների մասնակցությամբ վերահսկողության իրականացումը դատապարտյալների վարքի նկատմամբ արտադրությունում ու կենցաղում և մասնակցությունը դատապարտյալների հետ տարվող քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքին.

- դատապարտյալի վաստակից ճիշտ և ժամանակին պահումներ կատարելը հօգուտ պետության եկամտի և պահված գումարների ժամանակին փոխանցումը սահմանված կարգով.

- առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների պատիժը կրելու` սույն օրենսգրքով սահմանված պայմանների պահպանումը.

- դատապարտյալների աշխատանքային դաստիարակությունը` աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքի, աշխատանքային և պետական կարգապահությունը պահպանելու, արտադրական որակավորումը բարձրացնելու ոգով.

- դատապարտյալների նկատմամբ համապատասխան դեպքերում աշխատանքային օրենսդրությամբ նախատեսված խրախուսանքի և տույժի միջոցների կիրառում.

- այդ պատժատեսակը կատարող մարմնին տեղեկացնելը` դատապարտյալների նկատմամբ դատավճռի պատճենն ստանալու, նրան աշխատանքի տեղավորելու, դատապարտյալի նկատմամբ խրախուսանքի և տույժի միջոցներ կիրառելու, պատժի կրումից նրա խուսափելու մասին:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 103.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձևով նշանակված պատժի կատարումը տնօրինող մարմինների պարտականությունները

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձևով նշանակված պատժի կատարումը տնօրինող մարմինների վրա դրվում է`

- այլ վայրերում ուղղիչ աշխատանքներ կրելու դատապարտված անձանց և առանց ազատազրկման աշխատանքի վայրում ուղղիչ աշխատանքներ կրելու դատապարտված այն անձանց աշխատանքի ուղարկելը, որոնք պատիժը կրելու համար դատարանի կողմից ուղարկվել են այլ վայրեր.

- ըստ աշխատանքի վայրի առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձանց անհրաժեշտ դեպքում օժանդակություն ցույց տալը աշխատանքի տեղավորելու հարցում.

- վերահսկողության իրականացումը դատապարտյալների վաստակից կատարվող պահումների ճշտության և ձեռնարկությունների, հիմնարկների ու կազմակերպությունների ադմինիստրացիաների կողմից պատժի կրման այն պայմանների պահպանման նկատմամբ, որոնք սահմանված են ԽՍՀ Միության և Հայաստանի Հանրապետության ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրությամբ.

- մասնակցությունը դատապարտյալների հետ տարվող քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքին.

- դատապարտյալների նկատմամբ սույն օրենսգրքի 105 հոդվածով նախատեսված խրախուսանքի և տույժի միջոցների կիրառումը.

- առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված բոլոր անձանց անհատական հաշվառումը.

- առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված այն անձանց հետախուզման կազմակերպումը սահմանված կարգով, որոնց գտնվելու տեղը հայտնի չէ:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 104.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրող անձանց նկատմամբ ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ադմինիստրացիայի կողմից կիրառվող խրախուսանքի և տույժի միջոցները

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրող անձանց նկատմամբ պատժի կրման վայրի ձեռնարկությունների, հիմնարկների ու կազմակերպությունների ադմինիստրացիայի կողմից խրախուսանքի և տույժի միջոցներ են կիրառվում աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան:

Բացի դրանից, երբ դատապարտյալը օրինակելի վարքով և աշխատանքի ու ուսման նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով ապացուցել է իր ուղղված լինելը և կրել է պատժի ժամկետի օրենքով սահմանված մասը, պատժի կրման վայրի ձեռնարկության, հիմնարկի, կազմակերպության ադմինիստրացիան կարող է միջնորդություն ներկայացնել` դատապարտյալին պատժից պայմանական վաղակետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինելու մասին: Նշված միջնորդությունն ուղարկվում է այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնին:

Հոդված 105.

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների կատարումը տնօրինող մարմինների կողմից դատապարտվածների նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի և տույժի միջոցները

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածին, նրա լավ վարքի և աշխատանքի ու ուսման նկատմամբ բարեխիղճ վերաբերմունքի համար, այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինը կարող է հայտարարել շնորհակալություն կամ հանել նախկինում նշանակված տույժը:

Օրինակելի վարքով ու աշխատանքի և ուսման նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով իրենց ուղղվելն ապացուցած դատապարտյալները կարող են օրենքով սահմանված կարգով ներկայացվել պատժից պայմանական վաղակետ ազատման կամ պատժի չկրած մասի ավելի մեղմ պատժով փոխարինման: Խրախուսանքի միջոցները կիրառվում են հաշվի առնվելով դատապարտյալի աշխատանքի վայրի ադմինիստրացիայի և հասարակական կազմակերպությունների կարծիքը:

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածների կողմից պատիժը կրելու սահմանված կարգը խախտելու դեպքում այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինը կարող է դատապարտյալին տույժի ենթարկել` հանդիմանություն անել կամ նկատողություն հայտարարել:

Տույժ նշանակելուց առաջ դատապարտյալից պահանջվում է գրավոր բացատրություն, որն ստուգվում է: Տույժ չի կարող նշանակվել, եթե զանցանքի հայտնաբերման օրից մեկ ամիս է անցել:

Տույժ նշանակելու վերաբերյալ որոշումը կարող է գանգատարկվել վերադաս պաշտոնատար անձին: Գանգատ տալը տույժի կատարումը չի կասեցնում:

Այն դեպքում, երբ առանց ազատազրկման աշխատանքի վայրում ուղղիչ աշխատանքներ կրելու դատապարտված անձինք խուսափում են պատիժը կրելուց, պատժի այդ տեսակն իրականացնող մարմինը կարող է դատարան միջնորդագիր ներկայացնել, իսկ հասարակական կազմակերպությունը կամ աշխատավորական կոլեկտիվը` դատարանի առջև միջնորդություն հարուցել պատիժը կրելու համար այդ անձանց ուղարկելու այլ վայրեր, բայց դատապարտյալի բնակության շրջանում:

Եթե առանց ազատազրկման այլ վայրերում ուղղիչ աշխատանքներ կրելու դատապարտված անձինք խուսափում են պատիժը կրելուց, այդ պատժատեսակն իրականացնող մարմինը կարող է նրանց նախազգուշացում անել.

Այն դեպքում, երբ առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածները չարամտորեն խուսափում են պատիժը կրելուց, այդ պատժատեսակը իրականացնող մարմինը կարող է դատարան միջնորդագիր ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 25 հոդվածին համապատասխան առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների չկրած ժամկետը ազատազրկմամբ փոխարինելու մասին:

(28.04.83 խմբագրությամբ)

հ ա տ վ ա ծ  iV

պատիժը կրելուց ազատելու հիմքերը. ազատազրկման վայրերից ազատված անձանց օգնություն ցույց տալը. վերադիտումն ու հսկողությունը նրանց նկատմամբ

գ լ ո ւ խ   XIX

պատիժը կրելուց ազատելը

Հոդված 106. Պատիժը կրելուց ազատելու հիմքերը

Դատապարտյալները պատիժը կրելուց ազատվում են հետևյալ հիմքերով`

ա) դատարանի դատավճռով նշանակված պատժի ժամկետը կրելուց հետո.

բ) ամնիստիայի ակտով.

գ) ներման շնորհիվ.

դ) դատավճռի բեկանման հետևանքով` գործի վարույթի կարճումով.

ե) դատավճռի փոփոխման հետևանքով, երբ պատիժն իջեցվում է մինչև դրա կրածի սահմանները կամ պատիժը փոխարինվում է պայմանական դատապարտությամբ.

զ) պատժից պայմանական վաղակետ ազատվելու կամ ազատազրկման պատիժը ազատազրկման հետ չկապված պատժով փոխարինելու պատճառով.

է) սույն օրենսգրքի 108 հոդվածով նախատեսված կարգով պատժից ազատելու մասին դատարանի կայացրած որոշմամբ.

ը) օրենքով նախատեսված այլ հիմքերով:

Հոդված 107.

Պատժից պայմանական վաղակետ ազատման ու պատիժը ավելի մեղմ պատժով փոխարինման և դատապարտյալին պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատման ներկայացնելը

Այն դատապարտյալին, որի նկատմամբ Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 49, 49² և 50 հոդվածներին համապատասխան կարող է կիրառվել պատժից պայմանական վաղակետ ազատում կամ պատժի չկրած մասի փոխարինում ավելի մեղմ պատժով, կամ` պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով` ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատում, պատժի կատարումը տնօրինող մարմինը Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի վերոհիշյալ հոդվածներում մատնանշված մարմինների ու հասարակական կազմակերպությունների հետ միասին միջնորդագիր է ներկայացնում դատարան` դատապարտյալին պատժից պայմանական վաղակետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինելու, կամ` պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից դատապարտյալին պայմանականորեն ազատելու մասին:

Միջնորդագիրը պետք է բովանդակի պատիժը կրելու ամբողջ ժամանակամիջոցում դատապարտյալի վարքը, աշխատանքի և ուսման նկատմամբ նրա վերաբերմունքը բնութագրող տվյալներ: Միջնորդագրի հետ միաժամանակ դատարան է ուղարկվում դատապարտյալի անձնական գործը:

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից դատապարտյալը պայմանականորեն ազատվում է միայն այն դեպքում, եթե առկա է օրինակելի վարքով և աշխատանքի նկատմամբ ազնիվ վերաբերմունքով իր ուղղվելն ապացուցելու` դատապարտյալի պարտավորությունը:

Այդպիսի պարտավորություն դատապարտյալը գրավոր ձևով տալիս է ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիային և մյուս փաստաթղթերի հետ միասին այն սահմանված կարգով ներկայացվում է դատարան պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից դատապարտյալի պայմանականորեն ազատման հարցը լուծելու համար: Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից դատապարտյալին պայմանականորեն ազատելը կամ էլ պատժից պայմանական-վաղակետ ազատելը կամ պատժի չկրած մասը ավելի մեղմ պատժով փոխարինելը դատարանի կողմից մերժվելու դեպքում այդ հարցերի վերաբերյալ կրկին անգամ միջնորդագիր կարող է ներկայացվել ոչ շուտ, քան մերժման մասին որոշում կայացնելու օրվանից վեց ամիս հետո:

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն դատապարտված և պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձինք, որոնք ուղարկվել են կրելու դատավճռով նշանակված ազատազրկումը, օրենքով նախատեսված դեպքերում պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատման կարող են ներկայացվել ոչ շուտ, քան ազատազրկման վայրեր ուղարկելու մասին որոշում կայացվելու օրվանից մեկ տարի հետո:

(28.04.77, 28.04.83, 08.12.91 խմբագրությամբ)

Հոդված 108. Պատիժը կրելուց ազատելը հիվանդության պատճառով

Այն դատապարտյալները, որոնք հիվանդացել են խրոնիկական հոգեկան կամ այլ ծանր հիվանդությամբ, որն արգելք է հանդիսանում հետագա պատիժը կրելուն, կարող են դատարանով ազատվել հետագա պատիժը կրելուց:

Հիվանդության պատճառով պատժի հետագա կրումից ազատելու վերաբերյալ միջնորդագիրը դատարան է մտցնում այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմինը:

Միջնորդագրի հետ միաժամանակ դատարան է ուղարկվում բժշկական հանձնաժողովի եզրակացությունը և դատապարտյալի անձնական գործը:

(28.04.77 խմբագրությամբ)

Հոդված 1081.

Պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված և ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձանց պատիժը կրելուց ազատելը հաշմանդամության պատճառով

Պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով պայմանականորեն ազատազրկման դատապարտված կամ պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով ազատազրկման վայրերից պայմանականորեն ազատված անձը, սահմանված կարգով առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում, եթե նա հաշմանդամությունն ստացել է աշխատանքային խեղման կամ պրոֆեսիոնալ հիվանդության հետևանքով, դատարանի կողմից ժամկետից շուտ ազատվում է պատժի հետագա կրումից ԽՍՀ Միության օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 360¹ հոդվածով սահմանված կարգով:

Եթե սույն հոդվածի առաջին մասում նշված անձը առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամություն է ստացել իր արտադրական գործունեության հետ չկապված պատճառներով, դատարանը կարող է այդ անձին կամ ժամկետից շուտ ազատել պատժի հետագա կրումից, կամ նրան ուղարկել ազատազրկում կրելու:

(ընդունվել է 28.04.77.)

Հոդված 109. Ազատազրկման վայրերից ազատելու կարգը

Դատարանի դատավճռով նշանակված պատժի ժամկետը լրանալուց հետո ազատազրկման վայրերից ազատումը տեղի է ունենում պատժի ժամկետի վերջին օրվա առաջին կեսին, իսկ այլ հիմքերով ազատելիս` ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկում համապատասխան փաստաթղթերի ստացման օրը:

Մինչև աշխատանքային օրվա վերջը ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիայի կողմից ազատման վերաբերյալ ստացված փաստաթղթերը ի կատար են ածվում անհապաղ, իսկ աշխատանքային օրվա ավարտից հետո ստացված փաստաթղթերը` հետևյալ օրվա առավոտյան:

Եթե ազատազրկման ձևով պատժի ժամկետը լրանում է հանգստի կամ տոնական օր, դատապարտյալն ազատվում է նախահանգստյան կամ նախատոնական օրը:

Պատժի ժամկետներն ամիսներով հաշվելիս ժամկետն ավարտվում է վերջին ամսվա համապատասխան օրը, իսկ եթե տվյալ ամիսը համապատասխան ամսաթիվ չունի` այդ ամսվա վերջին օրը:

Ազատվողի հետ վերջնահաշիվ է կատարվում, նրան հանձնվում են նրա անձնական հաշվում պահվող փողը, նրան պատկանող արժեքներն ու իրերը, վերադարձվում են անձնական փաստաթղթերը: Ազատվողին համապատասխան փաստաթղթեր են տրվում ազատազրկման վայրում ստացած կրթության և արտադրական որակավորման մասին, ինչպես նաև սահմանված ձևի տեղեկանք, որի մեջ մատնանշվում է ազատման հիմքը:

Պատժի ժամկետը լրանալուց երեք ամիս առաջ ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի ադմինիստրացիան անհրաժեշտ դեպքում պարզում է ազատվողին աշխատանքի տեղավորելու հնարավորությունը և վաղօրոք միջոցներ է ձեռնարկում նրան աշխատանքի տեղավորելու համար:

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներից ազատվածները, եթե նրանց տասնութ տարին չի լրացել, ուղարկվում են ծնողների կամ նրանց փոխարինող անձանց մոտ: Այն դեպքում, երբ ազատված անչափահասին անհնարին է ուղարկել ծնողների կամ նրանց փոխարինողների մոտ` մատնանշված անձանց բացակայության կամ նրանց ծնողական կամ խնամակալական իրավունքից զրկված լինելու պատճառով, ազատվողի բնակության վայրի անչափահասների գործերի հանձնաժողովը, գաղութի ադմինիստրացիայի միջնորդագրի հիման վրա, միջոցներ է ձեռնարկում ազատվածին նրա ունեցած մասնագիտությանը համապատասխան աշխատանքի տեղավորելու կամ ուսման ուղարկելու, ինչպես նաև նրա համար բնակարանակենցաղային պայմաններ ստեղծելու ուղղությամբ:

Բացառիկ դեպքերում, երբ անչափահասին գաղութից իր նախկին բնակության վայրն ուղարկելը դաստիարակչական նկատառումներով աննպատակահարմար է, գաղութի գտնվելու վայրի անչափահասների գործերի հանձնաժողովը, գաղութի պետի միջնորդագրով, հաշվի առնելով ազատվողի կարծիքը, նրան աշխատանքի է տեղավորում այլ վայրերում:

Եթե ազատվողները իրենց առողջական վիճակով մշտական խնամքի կարիք են զգում, ինչպես նաև տասնվեց տարին չլրացած անչափահասները, իրենց բնակության վայրն են ուղարկվում ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի աշխատողի կամ ազատվողների ազգականների ուղեկցությամբ, եթե նրանք համաձայն են:

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկի պետը կամ, նրա հանձնարարությամբ, ադմինիստրացիայի ներկայացուցիչը յուրաքանչյուր ազատվողի հետ զրույց է անցկացնում, բացատրելով նրա, որպես քաղաքացու, իրավունքներն ու պարտականությունները:

Հոդված 110.

Աքսորի և արտաքսման ձևով նշանակված պատժի կրումից ազատելու կարգը

Դատարանի դատավճռով նշանակված աքսորի կամ արտաքսման ձևով պատժի ժամկետը լրանալու օրը, իսկ պատժից այլ հիմքերով ազատվելիս` ազատման վերաբերյալ համապատասխան փաստաթղթեր ստանալու օրը անհապաղ վերացվում են աքսորի և արտաքսման դատապարտվածի պատիժն ի կատար ածելու հետ կապված սահմանափակումները, որի մասին դատավճիռը կատարող մարմինը պարտավոր է ոչ ուշ, քան մեկ օրվա ընթացքում իրազեկ պահել ազատվածին:

Ազատվածին տրվում է սահմանված ձևի տեղեկանք, որի մեջ մատնանշվում է ազատման հիմքը: Աքսորի կրումից ազատվածին վերադարձվում է անձնագիրը:

Աքսորից և արտաքսումից ազատվածները բնակության համար ընտրած վայրն են վերադառնում իրենց հաշվին: Առանձին դեպքերում ազատվող հիվանդներին, բազմազավակ անձանց, ցածր վաստակ ունեցողներին ներքին գործերի մարմինները կարող են ուղևորության տոմս տալ:

Հոդված 111. Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելուց ազատելու կարգը

Առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ կրելու ժամկետի ավարտման օրը, որ հաշվարկվում է սույն օրենսգրքի 99 հոդվածին համապատասխան, իսկ այլ հիմքերով պատժից ազատելիս` այդ պատժատեսակի կատարումը տնօրինող մարմնի կողմից համապատասխան փաստաթղթերն ստանալու օրը, դատապարտյալի վաստակից պահումները դադարեցվում են, որի մասին այդ պատժատեսակը կատարող մարմինը պարտավոր է մեկ օրից ոչ ուշ իրազեկ պահել ազատվածին և միաժամանակ այն ձեռնարկության, հիմնարկի կամ կազմակերպության ադմինիստրացիային, որտեղ դատապարտյալը կրել է առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքներ:

Ազատվածին տրվում է սահմանված ձևի տեղեկանք, որի մեջ մատնանշվում է ազատման հիմքը:

Գ լ ո ւ խ  XX

պատիժը կրելուց ազատվող անձանց օգնություն ցույց տալը եվ նրանց աշխատանքի տեղավորելը

Հոդված 112.

Ազատազրկման վայրերից ազատվող անձանց նյութական օգնություն ցույց տալը

Ազատազրկման վայրերից ազատվող անձինք ապահովվում են անվճար ուղևորությամբ մինչև իրենց բնակության կամ աշխատանքի վայրը, ինչպես նաև ըստ սահմանված նորմաների, սննդամթերքով կամ փողով` ուղևորության ընթացքում:

Ըստ սեզոնի անհրաժեշտ հագուստ, կոշիկ և դրանք ձեռք բերելու միջոցներ չունեցող ազատվողները անվճար ապահովվում են հագուստով և կոշիկով: Նրանց կարող է միանվագ դրամական նպաստ տրվել հատուկ ֆոնդից:

ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքների 47 հոդվածին համապատասխան, ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկները` ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի կողմից սահմանվող կարգով, ազատազրկման վայրերից ազատվող անձանց տալիս են ճանապարհածախս, նրանց ապահովում են սննդով, հագուստով և կոշիկով, ինչպես նաև միանվագ դրամական նպաստ են վճարում:

Հոդված 113.

Պատիժը կրելուց ազատված անձանց աշխատանքի տեղավորումը և նրանց կենցաղի կարգավորումը

Պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեները պատիժը կրելուց ազատված անձանց, ըստ հնարավորին հաշվի առնելով նրանց ունեցած մասնագիտությունը, պետք է աշխատանքով ապահովեն ոչ ուշ, քան տասնհինգօրյա ժամկետում` աշխատանքի տեղավորելու մասին դիմելու օրվանից: Անհրաժեշտ դեպքում պատիժը կրելուց ազատված անձանց բնակելի տարածություն է տրվում: Պատժից ազատված անձանց աշխատանքի տեղավորելու վերաբերյալ պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեների կարգադրագրերը պարտադիր են ձեռնարկությունների, հիմնարկների և կազմակերպությունների ղեկավարների համար: Հաշմանդամները և զառամյալները իրենց խնդրանքով ենթակա են տեղավորման հաշմանդամների և զառամյալների տներում:

Ծնողներ չունեցող անչափահասները, անհրաժեշտ դեպքում, անչափահասների գործերի հանձնաժողովների կողմից ուղարկվում են մանկատներ և հանրակրթական գիշերօթիկ դպրոցներ կամ, օրենքով սահմանված կարգով, հանձնվում են հոգաբարձության:

Մինչև տասնութ տարեկան դառնալը կատարած հանցագործությունների համար դատապարտված անձինք ազատազրկման վայրերից ազատվելուց հետո առանց սահմանափակման ենթակա են գրանցման իրենց ծնողների կամ նրանց փոխարինողների բնակավայրում, իսկ եթե նրանք չկան` մերձավոր ազգականների բնակավայրում:

(05.12.85, 12.12.86 խմբագրությամբ)

գ լ ո ւ խ  XXI

հսկողությունը պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ

Հոդված 114.

Պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ հսկողության նպատակներն ու ժամկետները

Պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ պատժի չկրած մասի ընթացքում սահմանվում է հասարակական կազմակերպությունների և աշխատավորական կոլեկտիվների կողմից հսկողություն և այդ անձանց հետ դաստիարակչական աշխատանք է տարվում:

Նշված անձանց նկատմամբ սահմանվում է հսկողություն և նրանց հետ դաստիարակչական աշխատանք է տարվում ազատվածների ուղղման արդյունքները ամրապնդելու և նրանց ազնիվ աշխատանքային կյանքի ներգրավելու նպատակով:

(28.07.82 խմբագրությամբ)

Հոդված 115.

Պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ հսկողության և նրանց հետ դաստիարակչական աշխատանք տանելու կարգը

Պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ հսկողությունը կազմակերպում են պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործադիր կոմիտեները և անմիջականորեն իրականացնում են այդ անձանց աշխատանքի կամ ուսման վայրի, ինչպես նաև նրանց բնակության վայրի հասարակական կազմակերպություններն ու աշխատավորական կոլեկտիվները: Մինչև տասնութ տարեկան դառնալը հանցագործություն կատարած և պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ հսկողությունը աշխատանքի կամ ուսման վայրի հասարակական կազմակերպություններն ու աշխատավորական կոլեկտիվները իրականացնում են անչափահասների գործերի հանձնաժողովների վերահսկողության ներքո:

Հասարակական կազմակերպություններն ու աշխատավորական կոլեկտիվները իրենց ժողովներում կամ նիստերում պարբերաբար լսում են պայմանական վաղակետ ազատվածների հաշվետվությունները իրենց աշխատանքի, ուսման, հասարակական կյանքում ցուցաբերած մասնակցության, կենցաղում դրսևորած վարքի մասին, ինչպես նաև ղեկավարում են հասարակական դաստիարակների աշխատանքը:

Հասարակական դաստիարակները պայմանական վաղակետ ազատվածների հետ կանոնավոր կերպով դաստիարակչական աշխատանք են տանում, վերահսկում են նրանց վերաբերմունքը աշխատանքի, ուսման նկատմամբ և վարքը կենցաղում, անհրաժեշտ օգնություն են ցույց տալիս նրանց:

Անչափահասների գործերի հանձնաժողովները պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց նկատմամբ հսկողության ուղղությամբ իրենց աշխատանքը կազմակերպում են սույն օրենսգրքի և Հայաստանի Հանրապետության մյուս օրենսդրական ակտերին համապատասխան:

(28.07.82, 08.12.91 խմբագրությամբ)

Հոդված 116.

Պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված անձանց հասարակական հսկողությունից խուսափելու և նրանց ներկայացվող պահանջները խախտելու հետևանքները

Պատիժը կրելուց պայմանական վաղակետ ազատված այն անձանց նկատմամբ, ովքեր չեն պահպանում սոցիալիստական համակեցության կանոնները և խուսափում են հասարակական հսկողությունից, աշխատավորական կոլեկտիվի ժողովը կամ հասարակական կազմակերպությունը կարող է կիրառել հասարակական նախազգուշացում:

Եթե հասարակական ներգործության միջոցներն ապարդյուն են անցնում պայմանական վաղակետ ազատված այն անձանց նկատմամբ, ովքեր նախկինում ազատազրկում են կրել ծանր հանցագործությունների համար, կամ երկու անգամից ավելի ազատազրկման են դատապարտվել որևէ դիտավորյալ հանցագործության համար, հասարակական կազմակերպությունն ու աշխատավորական կոլեկտիվը կարող են ներքին գործերի մարմինների առաջ միջնորդություն հարուցել` ձեռք առնելու այնպիսի միջոցներ, որոնք նախատեսված են ազատազրկման վայրերից ազատված անձանց նկատմամբ վարչական հսկողություն իրականացնելու վերաբերյալ օրենսդրությամբ:

(28.07.82 խմբագրությամբ)

գ լ ո ւ խ   XXII

վարչական հսկողությունը ազատազրկման վայրից ազատված անձանց նկատմամբ

Հոդված 117.

Հանված է Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահության 1983 թ. դեկտեմբերի 29-ի հրամանագրով

Հոդված 118.

Ազատազրկման վայրերից ազատված անձանց նկատմամբ վարչական հսկողություն սահմանելը

Ազատազրկման վայրերից ազատված առանձնապես վտանգավոր ռեցիդիվիստների նկատմամբ, այն անձանց նկատմամբ, ովքեր պատիժ են կրել ծանր հանցագործությունների համար կամ երկու և ավելի անգամ ազատազրկման դատապարտվել որևէ դիտավորյալ հանցագործության համար կամ մինչև դատարանի կողմից նշանակված պատժի ժամկետի լրիվ կրումը ազատազրկման վայրերից նախկինում ազատվել են պայմանական վաղակետ կամ պայմանականորեն պարտադիր կարգով աշխատանքի ներգրավումով և նորից դիտավորյալ հանցագործություն են կատարել պատժի չկրած մասի կամ պարտադիր աշխատանքի ժամկետի ընթացքում, եթե պատիժը կրելու ընթացքում նրանց վարքագիծը վկայում է այն մասին, որ նրանք համառորեն չեն ցանկանում կանգնել ուղղվելու և ազնիվ աշխատանքային կյանքին հաղորդակից դառնալու ճանապարհի վրա, սահմանվում է ներքին գործերի մարմինների վարչական հսկողություն:

ԽՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրության հիմունքներին համապատասխան վարչական հսկողություն սահմանելու այլ դեպքերը, վարչական հսկողություն սահմանելու հիմքերն ու իրականացման կարգը որոշվում են ազատազրկման վայրերից ազատված անձանց նկատմամբ ներքին գործերի մարմինների վարչական հսկողության վերաբերյալ կանոնադրությամբ` հաստատված ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության կողմից:

(29.12.83 խմբագրությամբ)

Հոդված 119.

Հանված է Հայաստանի Հանրապետության գերագույն խորհրդի նախագահության 1983թ. դեկտեմբերի 29-ի հրամանագրով

Հոդված 120.

Հանված է Հայաստանի Հանրապետության գերագույն խորհրդի նախագահության 1983թ. դեկտեմբերի 29-ի հրամանագրով

Հոդված 121.

Հանված է Հայաստանի Հանրապետության գերագույն խորհրդի նախագահության 1983թ. դեկտեմբերի 29-ի հրամանագրով

հ ա տ վ ա ծ  V

հասարակայնության մասնակցությունը դատապարտյալների ուղղմանն ու վերադաստիարակմանը

գ լ ո ւ խ  XXIII

հասարակայնության մասնակցությունը դատապարտյալների ուղղմանն ու վերադաստիարակմանը

Հոդված 122. Հանված է 18.12.1991թ. օրենքով

Հոդված 123. Անչափահասների գործերի հանձնաժողովներ

Դաստիարակչական աշխատանքային գաղութներում ազատազրկման ձևով պատիժ կրող դատապարտյալների և առանց ազատազրկման ուղղիչ աշխատանքների ձևով պատիժ կրող անչափահասների ուղղումն ու վերադաստիարակումը, ինչպես նաև այդ պատժատեսակների վերաբերյալ դատարանների դատավճիռները կատարող հիմնարկների ու մարմինների գործունեության նկատմամբ հասարակական վերահսկողությունն իրականացվում է անչափահասների գործերի հանձնաժողովների անմիջական մասնակցությամբ, որոնք կազմվում են խորհուրդների պատգամավորներից, արհմիութենական, կոմերիտական և մյուս հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներից, ինչպես նաև ժողովրդական կրթության, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթության, առողջապահության, սոցիալական ապահովության, ներքին գործերի մարմինների, կուլտուր-լուսավորական և այլ հիմնարկների աշխատողներից:

Անչափահասների գործերի հանձնաժողովների խնդիրներն ու իրավունքները և նրանց աշխատանքի կազմակերպումը կարգավորվում են սույն օրենսգրքով և Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահության կողմից հաստատվող` անչափահասների գործերի հանձնաժողովների կանոնադրությամբ:

Հոդված 124.

Աշխատավորական կոլեկտիվների և հասարակական կազմակերպությունների շեֆությունը ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների նկատմամբ

Ուղղիչ աշխատանքային հիմնարկների նկատմամբ իրականացվում է արդյունաբերական ձեռնարկությունների, սովխոզների, կոլտնտեսությունների, կուլտուր-լուսավորական հիմնարկների, ուսումնական հաստատությունների, աշխատավորական կոլեկտիվների, ինչպես նաև պետական և հասարակական մյուս կազմակերպությունների շեֆությունը:

Շեֆական աշխատանքի հիմնական խնդիրներն են` ուղղիչ աշխատանքային և դաստիարակչական աշխատանքային գաղութների ադմինիստրացիաներին աջակցել դատապարտյալների ուղղման ու վերադաստիարակման գործում, ինչպես նաև օգնություն ցույց տալ ազատազրկման վայրերից ազատվող անձանց աշխատանքի տեղավորման և կենցաղի կարգավորման գործում: Աշխատավորական կոլեկտիվները և հասարակական կազմակերպությունները օգնություն են ցույց տալիս ուղղիչ աշխատանքային և դաստիարակչական աշխատանքային գաղութների արտադրության զարգացմանը, քաղաքական-դաստիարակչական աշխատանքների անցկացմանը, ընդհանուր միջնակարգ կրթության, պրոֆեսիոնալ-տեխնիկական կրթության և արտադրության մեջ պրոֆեսիոնալ ուսուցման կազմակերպմանը:

(28.07.82, 12.12.86 խմբագրությամբ)

Հոդված 125. Հասարակայնության խորհուրդը դաստիարակչական աշխատանքային գաղութում

Շեֆական աշխատանքի կազմակերպման համար յուրաքանչյուր դաստիարակչական աշխատանքային գաղութում ստեղծվում է հասարակայնության խորհուրդ` խորհրդային, կոմերիտական, արհմիութենական և մյուս հասարակական կազմակերպությունների ու աշխատավորական կոլեկտիվների ներկայացուցիչներից: Հասարակայնության խորհրդի կազմի մեջ մտնում է գաղութի պետը կամ նրա տեղակալը:

Հասարակայնության խորհրդի կազմակերպումն ու գործունեությունը կարգավորվում է Հայաստանի Հանրապետության Նախարարների խորհրդի կողմից հաստատվող կանոնադրությամբ:

(28.07.82 խմբագրությամբ)

Հոդված 126. Դատապարտված անչափահասների հասարակական դաստիարակները

Անչափահասների ուղղման արդյունքներն ամրապնդելու և նրանց կողմից իրավախախտումների կրկնումը կանխելու նպատակով պատիժը կրածների կամ պատժից պայմանական վաղակետ ազատվածների նկատմամբ կարող են նշանակվել հասարակական դաստիարակներ:

Հասարակական դաստիարակների նշանակման և նրանց գործունեության կարգը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահության կողմից հաստատվող կանոնադրությամբ:

Հոդված 127.

Դատապարտյալների ուղղմանն ու վերադաստիարակմանը հասարակայնության մասնակցության մյուս ձևերը

Դատապարտյալների ուղղման ու վերադաստիարակման աշխատանքում կարող են կիրառվել հասարակայնության մասնակցության նաև այլ ձևեր, որոնք նախատեսված չեն սույն օրենսգրքով, բայց համապատասխանում են քրեական պատիժն ի կատար ածելու այն ընդհանուր դրույթներին ու սկզբունքներին, որոնք սահմանված են ԽՍՀ Միության ուղղիչ աշխատանքային օրենսդրությամբ և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ: