2022 թվականի նոյեմբերի 03-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով «Հայաստանի Զարգացման և Ներդրումների Կորպորացիա» ՈւՎԿ ՓԲԸ-ի (այսուհետ՝ Կազմակերպություն) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 19.04.2021 թվականի որոշման դեմ` վարչական գործով ըստ «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն) սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանի հայցի ընդդեմ ՀՀ անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի, երրորդ անձ՝ Կազմակերպություն՝ իրավունքի պետական գրանցումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը․

Դիմելով դատարան` Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել Կազմակերպության 13.06.2018 թվականի Երևան քաղաքի Արշակունյաց պողոտա թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանի նկատմամբ կատարված անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ռ. Խանդանյան) (այսուհետ` Դատարան) 25.12.2019 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 19.04.2021 թվականի որոշմամբ Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանի բերած վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` Դատարանի 25.12.2019 թվականի վճիռը բեկանվել ու փոփոխվել է` հայցը բավարարվել է:

Վերաքննիչ դատարանի նախագահող դատավոր Ա. Բաբայանը սույն գործով ներկայացրել է հատուկ կարծիք:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Կազմակերպությունը (ի պաշտոնե ներկայացուցիչ Արման Մնացականյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջը․

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում՝ ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 15-րդ, 249-րդ և 250-րդ հոդվածները, «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ, 27-րդ և 40-րդ հոդվածները, «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39.1-րդ և 39.2-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված հիմքերի առկայությունը պատճառաբանել է հետևյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ վարչական մարմինը նոտարական կարգով կնքված պայմանագրին վստահելու իրավունք ունի այնքան ժամանակ, քանի դեռ այն անվավեր չի ճանաչվել որևէ դատարանի կողմից, և միայն դրա անվավեր ճանաչումը կարող է հանգեցնել պետական գրանցման անվավերության։ Տվյալ դեպքում կադաստրն ունեցել է նոտարի կողմից վավերացված պայմանագրին վստահելու լիարժեք իրավունք, ինչպես նաև օրինական ակնկալիք, որ այն կատարվել է իրավաչափորեն իրականացված բռնագանձման գործընթացի հիման վրա և հաջորդել է դրան։

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ այն պարագայում, երբ հիմնական պարտավորության դիմաց գույքն ի սեփականություն ընդունելու գործընթացը կատարվում է նոտարական վավերացմամբ կնքված պայմանագրի հիմքով, ապա իրավահաստատող փաստաթուղթ կադաստրի համար պետք է հանդիսանա հենց այդ պայմանագիրը, քանի որ նոտարը համապատասխան պայմանագիրը վավերացնելիս ստուգել է դրա իրավաչափությունը, նոտարական գործում հավաքագրել տվյալ գործարքի հիմք հանդիսացող փաստաթղթերի բնօրինակները և գնահատել դրանք, ու մերժման հիմք չհայտնաբերելով՝ այն վավերացրել:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է նաև, որ նոտարի կողմից պայմանագիրը վավերացնելիս տվյալ գործընթացի իրավաչափությունը հաստատելու համար Կազմակերպությունը նոտարի պահանջով նրան է ներկայացրել բոլոր փաստաթղթերը, այդ թվում` նաև բռնագանձման ծանուցումների բնօրինակները, որոնք կցվել են նոտարական գործին և դրանց առկայության պայմաններում է նոտարն իրավասու եղել վավերացնել պայմանագիրը։

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել նաև, որ միայն բռնագանձման ծանուցումը ոչ իրավաչափ ճանաչելը կամ առուվաճառքի պայմանագիրն անվավեր ճանաչելը կարող են հանգեցնել պետական գրանցման անվավերության: Բռնագանձման գործընթացի ենթադրյալ ոչ իրավաչափությունը չէր կարող քննարկման առարկա դառնալ Վերաքննիչ դատարանի կողմից, և նաև դրա հիմքով անվավեր ճանաչվեր պետական գրանցումը. այդ հիմքով պետք է նախ անվավեր ճանաչվեր առուվաճառքի պայմանագիրը, քանի որ այն կնքվել է բռնագանձման ծանուցումը պատշաճ իրականացնելու հիմքով:

Ավելին, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը, քննելով թիվ ԵԿԴ/1315/02/17 քաղաքացիական գործն ըստ հայցի «Երևանի Կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ի ընդդեմ Երևանի «Ադամանդ» Ապրանքա-Հումքային Բորսա ՓԲԸ-ի և Կորպորացիայի՝ աճուրդն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, 19.10.2018 թվականի վճռով հայցը մերժել է: Նշված հայցի հիմքում դրվել է այն հանգամանքը, որ իբրև Կորպորացիայի կողմից իրեն ուղարկված որևէ բռնագանձման ծանուցում չի ստացվել։ Նույն գործի քննության ժամանակ դատարանի կողմից էական է համարվել «Հայփոստ» ՓԲԸ-ի տնօրենի 09.06.2017 թվականի թիվ 2/3-2475 գրությունը, որն ապացույցների համադրության մեջ գնահատման արժանացնելու արդյունքում դատարանը հաստատված է համարել, որ «Երևանի Կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ի կողմից բռնագանձման որևէ ծանուցում ստացված չլինելու փաստարկն անհիմն է, իսկ «Հայփոստ» ՓԲԸ-ի տնօրենի հիշյալ գրությունը վերաբերում է «Երևանի Կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ին ուղարկված բռնագանձման ծանուցումն ստացված լինելու փաստի առկայությանը։ Դատարանը հայցը մերժել է և բռնագանձման վերաբերյալ պատշաճ ծանուցված լինելու փաստը հաստատել է՝ հիմք ընդունելով նաև օրինական ուժի մեջ մտած վերը նշված վճիռը։

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 19.04.2021 թվականի որոշումը և փոփոխել այն, կայացնել նոր դատական ակտ՝ վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը․

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Վարկատու «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈւՎԿ ՓԲԸ-ի (Կազմակերպության իրավանախորդն է) և վարկառու Ընկերության միջև 05.12.2014 թվականին կնքվել է վարկային պայմանագիր, որի 1.1 կետի համաձայն՝ վարկատուն պարտավորվել է վարկառուին հատկացնել 180.000.000 ՀՀ դրամ գումարի չափով փուլային վարկ՝ նույն պայմանագրում նշված երկու փուլերով (հատոր 1-ին, գ.թ. 21-26).

2) Նույն կողմերի միջև 05.12.2014 թվականին կնքվել է նաև անշարժ գույքի հաջորդող գրավի (հիփոթեքի) պայմանագիր (այսուհետ՝ Պայմանագիր), որի համաձայն՝ Կազմակերպության և Ընկերության միջև 05.12.2014 թվականին կնքված վարկային պայմանագրով նախատեսված դրամական պարտավորության կատարում ապահովելու համար Ընկերությունը գրավ է դրել Երևանի Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց պողոտայի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը՝ 1,06972հա մակերեսով հողամասը, 4.988,7քմ մակերեսով շենք, շինությունները (հատոր 1-ին, գ.թ. 28-30).

3) Պայմանագրի 3.3 կետով Ընկերությունը տվել է իր համաձայնությունն այն մասին, որ Կազմակերպությունն իրավունք ունի վարկային պայմանագրով սահմանված պարտավորություններն իր կողմից չկատարվելու կամ ոչ պատշաճ կատարվելու դեպքում պահանջները բավարարելու նպատակով առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածել գրավ դրված անշարժ գույքի վրա և իրացնել այն ուղղակի վաճառքի կամ «Հրապարակային սակարկությունների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով, այդ թվում՝ պահանջելու անշարժ գույքը վարկային պայմանագրով սահմանված պարտավորության համապատասխան չափի դիմաց Կազմակերպությանը կամ վերջինիս նշած անձին ի սեփականություն հանձնելու (հատոր 1-ին, գ.թ. 28-30).

4) Պայմանագրի հիման վրա Կազմակերպության անվամբ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական մատյանում 08.12.2014 թվականին կատարվել է գրավի իրավունքի պետական գրանցում, և տրվել է գույքի նկատմամբ գրավի իրավունքի պետական գրանցման վկայական (հատոր 2-րդ, գ.թ. 38).

5) Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 29.11.2016 թվականի վճռով Արաշ Նոսրաթիալամդարիի դիմումը բավարարվել է, ու Ընկերությունը ճանաչվել է սնանկ (հատոր 1-ին, գ.թ. 31-33).

6) 28.12.2016 թվականին Կազմակերպությունն Ընկերությանը գրավոր տեղեկացրել է վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորության չափի մասին 28.12.2016 թվականի դրությամբ՝ առանձին նշելով հիմնական պարտքի և տույժի գումարների չափը, ու պահանջել է նշված ծանուցումն ստանալուց ոչ ուշ, քան տասը բանկային օրվա ընթացքում կատարել վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների վաղաժամկետ և ամբողջական մարում՝ միաժամանակ հայտնելով, որ նշված պարտավորությունը չկատարվելու դեպքում կնախաձեռնի համապատասխան միջոցներ վարկային պայմանագրի կատարման ապահովման միջոց հանդիսացող հիփոթեքի և երաշխավորության պայմանագրերից բխող վարկային կազմակերպության իրավունքներն իրականացնելու համար, այդ թվում՝ գրավ դրված գույքի նկատմամբ դատական կարգով կամ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու գործընթաց: Նշված գրությունը փոստին է հանձնվել 29.12.2016 թվականին (հատոր 2-րդ, գ.թ. 126-128).

7) Կազմակերպությունը դիմում է ներկայացրել Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան՝ պահանջի չափը հաստատելու և ապահովված իրավունքի առարկան արտադատական կարգով իրացնել թույլատրելու խնդրանքով: Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 01.03.2017 թվականի «Միջնորդությունը քննության առնելու մասին» որոշմամբ Կազմակերպության դիմումը բավարարվել է, Ընկերության նկատմամբ հաստատվել է Կազմակերպության պահանջը` 170.233.045 ՀՀ դրամի չափով, և վերջինիս թույլատրվել է, պահպանելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-252-րդ հոդվածներով սահմանված պայմանները, արտադատական կարգով իրացնել նաև Երևանի Արշակունյաց պողոտայի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը (հատոր 1-ին, գ.թ. 34-42, հատոր 2-րդ, գ.թ. 26-34).

8) Կազմակերպության, ««Ֆլորես» աճուրդի տուն» ՍՊԸ-ի և «Երևանի «Ադամանդ» Ապրանքա-Հումքային Բորսա» ՓԲԸ-ի միջև 07.02.2014 թվականին կնքված պայմանագրի հիման վրա կազմակերպվել է աճուրդ, որը 06.06.2018 թվականին չի կայացել՝ որևէ մասնակցի կողմից գույքի մեկնարկային գնի ավելացում չկատարվելու պատճառով (հատոր 2-րդ, գ.թ. 23).

9) ««Ֆլորես» աճուրդի տուն» ՍՊԸ-ի և Կազմակերպության միջև 08.06.2018 թվականին կնքվել է գույքը հանձնելու մասին պայմանագիր, որով ««Ֆլորես» աճուրդի տուն» ՍՊԸ-ն, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ և 250-րդ հոդվածներով, հիմք ընդունելով Կազմակերպության ու գրավատուի միջև կնքված Պայմանագիրը, 70.490.000 ՀՀ դրամի դիմաց Կազմակերպությանը սեփականության իրավունքով հանձնել է Երևանի Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց պողոտայի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 47-48).

10) Վերը նշված պայմանագրի հիման վրա 13.06.2018 թվականին Կազմակերպության անվամբ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական մատյանում Երևանի Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց փողոցի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանի նկատմամբ կատարվել է սեփականության իրավունքի պետական գրանցում (հատոր 1-ին, գ.թ. 49).

11) Թիվ ԵԿԴ/1315/02/17 քաղաքացիական գործով Ընկերությունը հայց է ներկայացրել Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարան ընդդեմ «Երևանի «Ադամանդ» ապրանքահումքային բորսա» ՓԲԸ-ի և Կազմակերպության` վերջինիս ու «Երևանի «Ադամանդ» ապրանքահումքային բորսա» ՓԲԸ-ի միջև կնքված աճուրդի անցկացման մասին պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին՝ հայցի հիմքում դնելով նաև այն, որ Կազմակերպությունը պարտավոր էր Ընկերությանը պատշաճ կերպով հանձնել բռնագանձման ծանուցում, որից հետո միայն երկու ամիս անց նրա մոտ կծագեր գույքը գրավատուի անունից իրացնելու իրավունք, մինչդեռ Կազմակերպությունը, չունենալով գրավատուի անունից գրավի առարկան ուղղակի վաճառքի կամ հրապարակային սակարկությունների միջոցով իրացնելու իրավունք, կնքել է աճուրդի անցկացման մասին պայմանագիր՝ խախտելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված պայմանները (հատոր 2-րդ, գ.թ. 58-63).

12) Թիվ ԵԿԴ/1315/02/17 քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 19.10.2018 թվականի վճռով Ընկերության հայցը մերժվել է։ Նշված վճիռը չի բողոքարկվել և 10.12.2018 թվականին մտել է օրինական ուժի մեջ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 58-63):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները․

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է՝ բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի միատեսակ կիրառության համար՝ նույն հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի իմաստով, այն է՝ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի կապակցությամբ առկա է իրավունքի զարգացման խնդիր:

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի կիրառության համատեքստում անդրադառնալ հիփոթեքի առարկայի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով իրավունքների պետական գրանցման առանձնահատկություններին։

Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման ողջ ընթացակարգը կարգավորված է «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքով, որի 2-րդ հոդվածով սահմանված են նույն օրենքում օգտագործվող հետևյալ հիմնական հասկացությունները.

իրավունքի ձեռքբերումը հաստատող փաստաթղթեր՝ օրենքով սահմանված հիմքերով պետական գրանցման ենթակա իրավունքների ձեռքբերման համար օրենսդրությամբ սահմանված ընթացակարգի ավարտի իրավական ձևակերպման համար անհրաժեշտ և բավարար գրավոր փաստաթուղթ, այդ թվում՝ քաղաքացիաիրավական պայմանագրեր, պետական կառավարման կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների անհատական ակտեր, դատական ակտեր, իսկ օրենքի ուժով ճանաչված իրավունքի համար՝ այդ օրենքով նման իրավունքի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ և բավարար նախապայման հանդիսացող իրավաբանական փաստերը հաստատող գրավոր փաստաթղթեր,

իրավահաստատող փաստաթղթեր` իրավունքի ձեռքբերումը հաստատող փաստաթղթեր և գույքագրման փաստաթղթեր.

պետական գրանցում` նույն օրենքով սահմանված կարգով պետական գրանցում իրականացնող մարմնի կողմից իրականացման ենթակա պարտադիր գործառույթ, որն ուղղված է պետության կողմից գույքի նկատմամբ իրավունքների ծագման, փոփոխման, փոխանցման, դադարման և սահմանափակումների ճանաչման, ինչպես նաև պետության կողմից գույքի նկատմամբ գրանցված իրավունքների պաշտպանության, անշարժ գույքի պետական միասնական կադաստրի տվյալների հավաքագրման, մատչելիության, օբյեկտիվության, անընդհատության ու միասնականության ապահովմանը:

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ գույքի նկատմամբ սեփականության, օգտագործման, հիփոթեքի, հողամասի կառուցապատման, սերվիտուտի, ինչպես նաև օրենքով նախատեսված այլ գույքային իրավունքների, այդ թվում՝ անշարժ գույքի նկատմամբ գույքային իրավունքների գրավի ծագման, դադարման, փոխանցման, փոփոխման պետական գրանցումը։

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ նույն օրենքով սահմանված կարգով գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման համար հիմք են հանդիսանում իրավահաստատող փաստաթղթերը, իսկ նույն օրենքի 4-րդ գլխով նախատեսված պետական գրանցման առանձնահատկությունների դեպքերում՝ նաև այդ գլխով սահմանված փաստաթղթերը:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման համար իրավահաստատող փաստաթղթեր ներկայացնելու պարտականությունը կրում են իրավունքի պետական գրանցման համար դիմող անձինք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց գույքային իրավունքների պետական գրանցման համար իրավահաստատող փաստաթղթերի ներկայացման կամ ձեռքբերման պարտականությունը դրված է պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա:

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի՝ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ 24-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն` դիմողը պետք է ներկայանա անձը հաստատող փաստաթղթով և դիմումի հետ ներկայացնի իրավունքի պետական գրանցման համար անհրաժեշտ իրավահաստատող փաստաթղթերը, (․․․)։

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դիմումը մուտքագրվելուց հետո գրանցող մարմինն ուսումնասիրում է իրավունքի պետական գրանցման համար ներկայացված իրավահաստատող փաստաթղթերը և նույն օրենքով նախատեսված պետական գրանցման վարույթի կասեցման, դադարեցման կամ պետական գրանցումը մերժելու հիմքերի բացակայության դեպքում կատարում է իրավունքի պետական գրանցում նույն օրենքի 13-րդ հոդվածով նախատեսված տվյալները մատյանում գրառելու միջոցով:

Հիփոթեքի առարկայի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով իրավունքների պետական գրանցում իրականացնելու առանձնահատկությունները սահմանված են «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածով, որի 1-ին մասի (իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ) համաձայն՝ օրենքով նախատեսված դեպքերում գրավառուի կողմից հիփոթեքի առարկա անշարժ գույքի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով հիփոթեքի առարկայի նկատմամբ գրավառուին անցնող սեփականության իրավունքի պետական գրանցման համար գրավառուի կողմից սեփականության իրավունքի պետական գրանցման պահանջը բովանդակող դիմումին կից նույն օրենքի 24-րդ հոդվածով նախատեսված փաստաթղթերի հետ պետք է ներկայացվեն նաև գրավատուին հանձնված բռնագանձման ծանուցման պատճենը, բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթը, իսկ եթե գրավառուն իրավաբանական անձ է, ապա նաև հիփոթեքի առարկան որպես սեփականություն գրավառուին հանձնելու մասին իրավաբանական անձի իրավասու մարմնի որոշումը:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ նույն հոդվածի իմաստով բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթ է համարվում ծանուցման փոստային առաքման անդորրագիրը կամ ծանուցումը հանձնված լինելու մասին գրավատուի ստորագրությամբ տրված ստացականը, այդ թվում` գրավատուի ստորագրությամբ ծանուցման պատճենի վրա կատարված նշումը:

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի՝ սույն գործով վիճարկվող իրավունքի պետական գրանցումն իրականացնելու պահին գործող խմբագրությամբ 40-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ նույն հոդվածով սահմանված հիմքով գրավառուի սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, նույն օրենքի 30-րդ հոդվածով նախատեսված մերժման հիմքերից բացի, պետք է մերժվի նաև, եթե իրավունքի պետական գրանցման դիմումը ներկայացնելու պահին չի լրացել բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնելու օրվան հաջորդող երկամսյա ժամկետը:

Վերը նշված նորմերի վերլուծությունից բխում է նաև, որ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցումն ընդգրկում է նաև սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը: Նման գրանցման համար հիմք են հանդիսանում իրավահաստատող փաստաթղթերը, իսկ հիփոթեքի առարկայի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով իրավունքների պետական գրանցման դեպքում` նաև գրավատուին հանձնված բռնագանձման ծանուցման պատճենը, բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթը, իսկ եթե գրավառուն իրավաբանական անձ է, ապա նաև հիփոթեքի առարկան որպես սեփականություն գրավառուին հանձնելու մասին իրավաբանական անձի իրավասու մարմնի որոշումը:

Միևնույն ժամանակ, օրենսդիրը սահմանել է, որ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման համար իրավահաստատող փաստաթղթեր ներկայացնելու պարտականությունը կրում են իրավունքի պետական գրանցման համար դիմած անձինք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց գույքային իրավունքների պետական գրանցման համար իրավահաստատող փաստաթղթերի ներկայացման կամ ձեռքբերման պարտականությունը դրված է պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշմամբ վերլուծելով վերը նշված նորմերը, արձանագրել է, որ անշարժ գույքի պետական ռեգիստրի որևէ սպասարկման գրասենյակ ներկայացվող սեփականության իրավունքի պետական գրանցման պահանջը բովանդակող դիմումին կից պետք է ներկայացվի նաև բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթը: Ըստ այդմ, «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքը սահմանում է, որ բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթ է համարվում ծանուցման փոստային առաքման անդորրագիրը կամ ծանուցումը հանձնված լինելու մասին գրավատուի ստորագրությամբ տրված ստացականը, այդ թվում` գրավատուի ստորագրությամբ ծանուցման պատճենի վրա կատարված նշումը: Արտադատական կարգով բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթ կարող է լինել և´ ծանուցման փոստային առաքման անդորրագիրը, և´ ծանուցումը հանձնված լինելու մասին գրավատուի ստորագրությամբ տրված ստացականը, այդ թվում` գրավատուի ստորագրությամբ ծանուցման պատճենի վրա կատարված նշումը (տե´ս, Հարություն Թովմասյանն ընդդեմ Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի թիվ ՎԴ/3164/05/18 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 21.05.2021 թվականի որոշումը):

Գրավ դրված գույքի վրա առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու և այն իրացնելու կարգի վերաբերյալ համապատասխան իրավակարգավորումներ է նախատեսում նաև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը: Այսպես՝

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ գրավառուն իր պահանջի բավարարման նպատակով իրավունք ունի առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու և իրացնելու այն, այդ թվում՝ գրավ դրված գույքը հիմնական պարտավորության համապատասխան չափի դիմաց գրավառուին կամ գրավառուի նշած երրորդ անձին ի սեփականություն հանձնելու, եթե`

1) դա նախատեսված է գրավի պայմանագրով, կամ`

2) առկա է գրավառուի և գրավատուի միջև կնքված գրավոր համաձայնություն, իսկ եթե գրավի պայմանագիր կնքելու համար պահանջվել է երրորդ անձի համաձայնություն կամ թույլտվություն, ապա նաև վերջինիս գրավոր համաձայնությունը` առանց դատարանի վճռի գրավ դրված գույքի իրացման մասին:

Նույն հոդվածի 1.1 կետի համաձայն՝ այն դեպքում, երբ գույքը հանդիսանում է հաջորդող գրավի առարկա, ի լրումն նույն հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված պայմանների, նոր գրավառուն իրավասու է բռնագանձելու և իրացնելու գրավի առարկան՝ բացառապես նույն օրենսգրքի 236-րդ հոդվածով սահմանված կարգով:

Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ գրավով ապահովված պարտավորությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու դեպքում գրավառուն գրավոր՝ պատշաճ ձևով ծանուցում է գրավատուին և պարտապանին (եթե գրավատուն և պարտապանը տարբեր սուբյեկտներ են) առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի բռնագանձման մասին (բռնագանձման ծանուցում): (…) Բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին և պարտապանին (եթե գրավատուն և պարտապանը տարբեր սուբյեկտներ են), իսկ կիրառության դեպքում՝ նաև գրանցում իրականացնող մարմնին հանձնելուց երկու ամիս հետո գրավառուն նույն օրենսգրքի ուժով իրավունք ունի նույն օրենսգրքի 195 հոդվածի պահպանմամբ գրավատուի անունից իրացնելու գրավի առարկան ուղղակի վաճառքի կամ հրապարակային սակարկությունների միջոցով, եթե գրավատուն և գրավառուն գրավի առարկայի իրացման այլ կարգ չեն նախատեսել (…):

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 250-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ գրավ դրված գույքն իրացվում (վաճառվում) է հրապարակային սակարկություններով` հրապարակային սակարկությունների մասին օրենքով սահմանված կարգով: Նոտարական կարգով վավերացված գրավի պայմանագրով կամ գրավառուի և գրավատուի միջև կնքված ու նոտարական կարգով վավերացված համաձայնությամբ (բացառությամբ նույն օրենսգրքի 252.1-ին հոդվածով նախատեսված դեպքի) կարող է սահմանվել գրավ դրված գույքի իրացման (վաճառքի) այլ կարգ:

Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ գրավ դրված գույքի` օրենքով սահմանված կարգով իրացման (վաճառքի) ընթացքում, եթե աճուրդը չկայացած է համարվել աճուրդի ընթացքում որևէ մասնակցի կողմից գույքի մեկնարկային գնի ավելացում չկատարվելու պատճառով, գրավառուն յոթ օրվա ընթացքում իրավունք ունի պահանջել գրավ դրված գույքը գրավով ապահովված պարտավորության և իրացման (վաճառքի) փաստացի ծախսերի դիմաց հանձնել իրեն` վճարելով գրավ դրված գույքի իրացման (վաճառքի) ծախսերը (…):

Վերը նշված նորմերի վերլուծությունից բխում է, որ գրավառուն իր պահանջի բավարարման նպատակով իրավունք ունի առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու և իրացնելու այն, այդ թվում՝ գրավ դրված գույքը հիմնական պարտավորության համապատասխան չափի դիմաց իրեն կամ իր նշած երրորդ անձին ի սեփականություն հանձնելու, եթե դա նախատեսված է գրավի պայմանագրով, կամ առկա է գրավառուի և գրավատուի միջև կնքված գրավոր համաձայնություն, իսկ եթե գրավի պայմանագիր կնքելու համար պահանջվել է երրորդ անձի համաձայնություն կամ թույլտվություն, ապա նաև վերջինիս գրավոր համաձայնությունը` առանց դատարանի վճռի գրավ դրված գույքի իրացման մասին:

Նշված պայմանները կիրառելի են նաև գույքի՝ հաջորդող գրավի առարկա հանդիսանալու դեպքում, որի ժամանակ ի լրումն այդ պայմանների, նոր գրավառուն իրավասու է բռնագանձելու և իրացնելու գրավի առարկան՝ բացառապես ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 236-րդ հոդվածով սահմանված կարգով:

Միաժամանակ, օրենսդիրը գրավառուին իրավունք է վերապահել գրավով ապահովված պարտավորությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու դեպքում գրավոր՝ պատշաճ ձևով ծանուցելու գրավատուին և պարտապանին (եթե գրավատուն և պարտապանը տարբեր սուբյեկտներ են) առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի բռնագանձման մասին՝ նշված գործողությունը որակելով որպես բռնագանձման ծանուցում:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած իր որոշմամբ անդրադառնալով գրավառուի կողմից գրավատուին պատշաճ ձևով ծանուցելու (բռնագանձման ծանուցում) օրենսդրական պահանջին՝ արձանագրել է, որ այն ինքնանպատակ չէ և ուղղված է գրավատուի այլ իրավունքների իրականացման ապահովմանը:

Մասնավորապես, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի 2-րդ կետի 1-ին պարբերությունը ենթադրում է գրավառուի կողմից գրավատուին՝ վերջինիս կողմից գրավ դրված գույքի վրա բռնագանձում տարածելու մասին իրազեկելու (ծանուցելու) կապակցությամբ գրավառուի ակտիվ գործողություններ, որոնք պետք է իրականացվեն պատշաճ: Ընդ որում, անկախ ծանուցման եղանակից, ծանուցումը պետք է լինի այնպիսին, որով հնարավոր է ապացուցել գրավատուի՝ առանց դատարան դիմելու գրավառուի կողմից գրավի առարկայի բռնագանձման մասին տեղեկացնելու փաստը: Միաժամանակ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է նաև, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի 2-րդ կետի 1-ին պարբերությամբ նախատեսված՝ առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի բռնագանձման մասին գրավատուի տեղեկանալու իրավունքը և գրավառուի տեղեկացնելու պարտականությունն ուղղակիորեն կապված են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված գրավառուի իրավունքների ապահովման հետ: Այդ իրավունքներն ամբողջ ծավալով կարող են իրականացվել միայն այն դեպքում, երբ գրավատուին ընձեռված է առանց դատարան դիմելու գրավառուի կողմից գրավի առարկայի բռնագանձման մասին տեղեկանալու հնարավորություն: Այդ իսկ պատճառով գրավի առարկայի բռնագանձման մասին գրավատուի իրազեկումը գրավառուի պարտականությունն է, որի չպահպանման դեպքում վերջինս չի կարող իրականացնել առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու իր իրավունքը (տե՛ս, Վարդան Պետրոսյանն ընդդեմ «Արարատ» նոտարական տարածքի նոտար Ալվարդ Հովհաննիսյանի թիվ ՎԴ3/0092/05/10 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.12.2010 թվականի որոշումը):

Վերահաստատելով վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումը՝ Վճռաբեկ դատարանը ևս մեկ անգամ հարկ է համարում ընդգծել, որ գրավառուի կողմից գրավատուին պատշաճ ձևով ծանուցելու (բռնագանձման ծանուցում) օրենսդրական պահանջն ինքնանպատակ չէ։ Այն հետապնդում է գրավատուի այլ իրավունքների իրականացման ապահովման նպատակ, ուստի կարևորվում է ոչ միայն այն հանգամանքը, թե արդյոք ապահովված է բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնելու և այդ մասին ապացույցն իրավունքի պետական գրանցում իրականացնող մարմին ներկայացնելու օրենսդրական պահանջը, այլ նաև այն, թե բռնագանձման ծանուցման բովանդակությունն արդյոք ձևակերպված է այնպես, որ գրավատուի համար պարզ լինի, թե ինչ գործընթաց է նախատեսվում իրականացնել։ Այլ կերպ ասած, բռնագանձման ծանուցումը պետք է պարունակի բավարար տեղեկատվություն առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու գործընթացի վերաբերյալ, ինչն իրական հնարավորություն կտա գրավատուին լիարժեքորեն իրացնելու իր իրավունքները, ուստի բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու փաստը հաստատված համարելու դեպքում անպայմանորեն պետք է հաստատվի նաև բռնագանձման ծանուցման՝ իրականացվող գործընթացի վերաբերյալ բավարար տեղեկատվություն պարունակելու հանգամանքը, որպիսի պարագայում միայն կարելի է փաստել «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի (իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ) պահանջը պահպանված լինելը:

Ամփոփելով վերոգրյալը և իրացնելով ՀՀ Սահմանադրության 171-րդ հոդվածում ամրագրված օրենքների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի միատեսակ կիրառությունն ապահովելու վճռաբեկ դատարանի առաքելությունը և այդ առումով «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի կապակցությամբ իրավունքի զարգացումն ապահովելու անհրաժեշտությունից ելնելով Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ իրավակիրառ պրակտիկան պետք է զարգանա այն ուղղությամբ, որ բռնագանձման ծանուցման պատճենը գրավատուին հանձնելու, բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթը ներկայացնելու պահանջը կարող է բավարարված լինել միայն այն դեպքում, եթե բռնագանձման ծանուցման բովանդակությունը պարունակում է բավարար տեղեկատվություն առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու գործընթացի վերաբերյալ: Այլ կերպ ասած գրավառուի կողմից հիփոթեքի առարկա անշարժ գույքի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով հիփոթեքի առարկայի նկատմամբ գրավառուին անցնող սեփականության իրավունքի պետական գրանցման համար գրավառուի կողմից սեփականության իրավունքի պետական գրանցման պահանջը բովանդակող դիմումին կից «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածով նախատեսված փաստաթղթերի հետ միասին գրավատուին հանձնված բռնագանձման ծանուցման պատճենը, բռնագանձման ծանուցումը գրավատուին հանձնված լինելու հանգամանքը հաստատող փաստաթուղթը կարող են բավարար լինել «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի (իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ) պահանջը պահպանված լինելը փաստելու համար միայն այն պարագայում, եթե բռնագանձման ծանուցման բովանդակությունը ձևակերպված լինի այնպես, որ գրավատուի համար պարզ լինի, թե ինչ գործընթաց է նախատեսվում իրականացնել։ Ըստ այդմ, իրավունքի պետական գրանցում իրականացնող իրավասու մարմինը գրավառուի կողմից հիփոթեքի առարկա անշարժ գույքի նկատմամբ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու հիմքով հիփոթեքի առարկայի նկատմամբ գրավառուին անցնող սեփականության իրավունքի պետական գրանցման համար գրավառուի կողմից սեփականության իրավունքի պետական գրանցման վարույթի ընթացքում, ի թիվս այլնի, պետք է նաև սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների հաշվառմամբ գնահատական տա գրավառուի կողմից ներկայացված բռնագանձման ծանուցման բովանդակությանը:

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումների կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործի փաստերի համաձայն` վարկատու «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈւՎԿ ՓԲԸ-ի (Կազմակերպության իրավանախորդն է) և վարկառու Ընկերության միջև 05.12.2014 թվականին կնքվել է վարկային պայմանագիր, որի 1.1 կետի համաձայն՝ վարկատուն պարտավորվել է վարկառուին հատկացնել 180.000.000 ՀՀ դրամ գումարի չափով փուլային վարկ՝ նույն պայմանագրում նշված երկու փուլերով: Նույն կողմերի միջև 05.12.2014 թվականին կնքվել է նաև Պայմանագիրը, որի համաձայն՝ Կազմակերպության և Ընկերության միջև 05.12.2014 թվականին կնքված վարկային պայմանագրով նախատեսված դրամական պարտավորության կատարում ապահովելու համար Ընկերությունը գրավ է դրել Երևանի Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց պողոտայի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը՝ 1,06972հա մակերեսով հողամասը, 4.988,7քմ մակերեսով շենք, շինությունները: Պայմանագրի 3.3 կետով Ընկերությունը տվել է իր համաձայնությունն այն մասին, որ Կազմակերպությունն իրավունք ունի վարկային պայմանագրով սահմանված պարտավորություններն իր կողմից չկատարվելու կամ ոչ պատշաճ կատարվելու դեպքում պահանջները բավարարելու նպատակով առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու գրավ դրված անշարժ գույքի վրա և իրացնելու այն ուղղակի վաճառքի կամ «Հրապարակային սակարկությունների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով, այդ թվում՝ պահանջելու անշարժ գույքը վարկային պայմանագրով սահմանված պարտավորության համապատասխան չափի դիմաց Կազմակերպությանը կամ վերջինիս նշած անձին ի սեփականություն հանձնելու: Պայմանագրի հիման վրա Կազմակերպության անվամբ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական մատյանում 08.12.2014 թվականին կատարվել է գրավի իրավունքի պետական գրանցում, և տրվել է գույքի նկատմամբ գրավի իրավունքի պետական գրանցման վկայական:

Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 29.11.2016 թվականի վճռով Արաշ Նոսրաթիալամդարիի դիմումը բավարարվել է, ու Ընկերությունը ճանաչվել է սնանկ: Դրանից հետո՝ 28.12.2016 թվականին, Կազմակերպությունն Ընկերությանը գրավոր տեղեկացրել է վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորության չափի մասին 28.12.2016 թվականի դրությամբ՝ առանձին նշելով հիմնական պարտքի և տույժի գումարների չափը, ու պահանջել է նշված ծանուցումն ստանալուց ոչ ուշ, քան տասը բանկային օրվա ընթացքում կատարել վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների վաղաժամկետ և ամբողջական մարում՝ միաժամանակ հայտնելով, որ նշված պարտավորությունը չկատարվելու դեպքում կնախաձեռնի համապատասխան միջոցներ վարկային պայմանագրի կատարման ապահովման միջոց հանդիսացող հիփոթեքի և երաշխավորության պայմանագրերից բխող վարկային կազմակերպության իրավունքներն իրականացնելու համար, այդ թվում՝ գրավ դրված գույքի նկատմամբ դատական կարգով կամ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու գործընթաց: Նշված գրությունը փոստին է հանձնվել 29.12.2016 թվականին:

Կազմակերպությունը դիմում է ներկայացրել Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան՝ պահանջի չափը հաստատելու և ապահովված իրավունքի առարկան արտադատական կարգով իրացնել թույլատրելու խնդրանքով: Երևանի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 01.03.2017 թվականի «Միջնորդությունը քննության առնելու մասին» որոշմամբ, այսինքն՝ բռնագանձման ծանուցումն ուղարկելուց երկու ամիս հետո, Կազմակերպության դիմումը բավարարվել է, Ընկերության նկատմամբ հաստատվել է Կազմակերպության պահանջը` 170.233.045 ՀՀ դրամի չափով, և վերջինիս թույլատրվել է, պահպանելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-252-րդ հոդվածներով սահմանված պայմանները, արտադատական կարգով իրացնել նաև Երևանի Արշակունյաց պողոտայի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող անշարժ գույքը:

Կազմակերպության, ««Ֆլորես» աճուրդի տուն» ՍՊԸ-ի և «Երևանի «Ադամանդ» Ապրանքա-Հումքային Բորսա» ՓԲԸ-ի միջև 07.02.2014 թվականին կնքվել է պայմանագիր, որի հիման վրա կազմակերպվել է աճուրդ, որը 06.06.2018 թվականին չի կայացել՝ որևէ մասնակցի կողմից գույքի մեկնարկային գնի ավելացում չկատարվելու պատճառով: Արդյունքում ««Ֆլորես» աճուրդի տուն» ՍՊԸ-ի և Կազմակերպության միջև 08.06.2018 թվականին կնքվել է գույքը հանձնելու մասին պայմանագիր, որով ««Ֆլորես» աճուրդի տուն» ՍՊԸ-ն, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ և 250-րդ հոդվածներով, հիմք ընդունելով Կազմակերպության ու գրավատուի միջև կնքված Պայմանագիրը, 70.490.000 ՀՀ դրամի դիմաց Կազմակերպությանը սեփականության իրավունքով հանձնել է Երևանի Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց պողոտայի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանը: Նշված պայմանագրի հիման վրա 13.06.2018 թվականին Կազմակերպության անվամբ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական մատյանում Երևանի Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց փողոցի թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանի նկատմամբ կատարվել է սեփականության իրավունքի պետական գրանցում, և Կազմակերպությանը տրվել է անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի պետական գրանցման վկայական:

Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանը հայց է ներկայացրել դատարան՝ պահանջելով անվավեր ճանաչել 13.06.2018 թվականի սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը՝ հայցի հիմքում դնելով նաև այն, որ «կադաստրին ներկայացված դիմումին կից առկա չի եղել համապատասխան ապացույց, որ նախքան ք. Երևան, Արշակունյաց պողոտա թիվ 125/4 գործարանի հասցեում գտնվող անշարժ գույքի արտադատական կարգով իրացումը, «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ ՓԲԸ-ն բռնագանձման ծանուցում է ուղարկել «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ին, ինչպես նաև համապատասխան ապացույց, որ այդ ծանուցումն «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ի կողմից ստացվել է: «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ ՓԲԸ-ի կողմից ոչ «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ին և ոչ էլ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեին բռնագանձման որևէ ծանուցում չի ուղարկվել»։

Դատարանը 25.12.2019 թվականին վճիռ է կայացրել հայցը մերժելու մասին՝ պատճառաբանելով, որ ՀՀ կադաստրի կոմիտեն գրանցումը կատարել է գույքը հանձնելու մասին պայմանագրի հիման վրա՝ առանց գրավատուին հանձնված բռնագանձման ծանուցման պատճենն իր տիրապետման ներքո ունենալու, որն իրավաչափ է:

Վերաքննիչ դատարանը 19.04.2021 թվականի որոշմամբ Ընկերության սնանկության գործով կառավարիչ Գագիկ Բարխուդարյանի բերած վերաքննիչ բողոքը բավարարել է` Դատարանի վճիռը բեկանել ու փոփոխել է` հայցը բավարարել է, անվավեր է ճանաչել Երևանի Արշակունյաց պողոտա թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանի նկատմամբ 13.06.2018 թվականին Կազմակերպության անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումն այն պատճառաբանությամբ, որ «նշված ծանուցման բովանդակությունից ակնհայտորեն չի բխում, որ ուղարկվածը հանդիսանում է բռնագանձման ծանուցում, քանի որ նրանում հստակորեն ամրագրված չէ, թե ինչ է նախատեսվում իրականացնել: Նշվածի արդյունքում էլ փաստում ենք, որ այն չի կարող համարվել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի հիմքով բռնագանձման ծանուցման ուղարկում գրավատու «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ին և պարտապանին: Հետևաբար նշվածի արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ վերը նշված 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունից հստակորեն պարզ չի դառնում, թե 10 օրվա ընթացքում «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ն պարտավորությունը չկատարելու դեպքում «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ ՓԲԸ-ն կնախաձեռնի արդյոք բռնագանձում, թե՝ ոչ: Անորոշ է նաև, որ եթե «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ն պարտավորությունը չկատարի, ապա «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ ՓԲԸ-ն միանշանակ որոշել է բռնագանձումն իրականացնել առանց դատարան դիմելու, թե՝ ոչ: Այսինքն՝ վերը նշված գրությունը չի կարող համարվել բռնագանձման ծանուցում նաև այն պատճառով, որ դրանով որոշակի և հստակ կերպով չի բացահայտվել գրավառուի մտադրությունը գույքը արտադատական կարգով բռնագանձելու մասին, ինչը հնարավորություն կտար պարտապանին և գրավատուին իրենց շահերից բխող ձևով և եղանակներով իրացնելու պայմանագրով և օրենքով իրենց վերապահված իրավունքները»:

Միևնույն ժամանակ, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ «անգամ եթե «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ ՓԲԸ-ի 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունը՝ ուղղված «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» ԲԲԸ-ին, դիտենք որպես պատշաճ կարգով ներկայացված բռնագանձման ծանուցում, ապա անգամ այդ պայմաններում այն չի կարող բավարարել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 15-րդ գլխով սահմանված՝ բռնագանձման ծանուցումը պատշաճ ուղարկված լինելու պահանջներին, քանի որ նշված գրությունն ուղարկվել է հայցվոր ընկերությանը Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 01.03.2017 թվականի թիվ ԵԱՔԴ/0370/04/16 որոշումից առաջ՝ 28.12.2016 թվականին: Այնինչ, միայն Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 01.03.2017 թվականի թիվ ԵԱՔԴ/0370/04/16 որոշմամբ է բավարարվել «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ ՓԲԸ-ի դիմումը և թույլատրվել վերջինիս, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-252 հոդվածներով սահմանված պայմանների պահպանմամբ, արտադատական կարգով իրացնել գրավի առարկաները, այդ թվում՝ ք. Երևան, Շենգավիթ համայնքի Արշակունյաց 125/4 գործարանի հասցեում գտնվող անշարժ գույքը»:

Վերը նշված դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունը «բռնագանձման ծանուցում» չհանդիսանալու մասին Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանություններին՝ Վճռաբեկ դատարանը դրանք հիմնավոր է համարում հետևյալ հիմնավորումներով.

Կազմակերպության կողմից Ընկերությանն ուղարկված 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունն ունի հետևյալ բովանդակությունը․

«Տեղեկացնում ենք, որ «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ փակ բաժնետիրական ընկերության և «Երևանի կենցաղային քիմիայի գործարան» բաց բաժնետիրական ընկերության միջ 2014 թվականի դեկտեմբերի 05-ին կնքված թիվ 909175Վ վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունը առ 2016թ-ի դեկտեմբերի 28-ը կազմում է 173,474,219․00 ՀՀ դրամ /մեկ հարյուր յոթանասուներեք միլիոն չորս հարյուր յոթանասունչորս հազար երկու հարյուր տասնինը ՀՀ դրամ/ գումար, այդ թվում՝

 149,998,196․30 ՀՀ դրամ /մեկ հարյուր քառասունինը միլիոն ինը հարյուր իննսունութ հազար մեկ հարյուր իննսունվեց ՀՀ դրամ և երեսուն լումա/ վարկի մայր գումար, այդ թվում ժամկետանց մայր գումար՝ 29,998,208․30 ՀՀ դրամ /քսանինը միլիոն ինը հարյուր իննսունութ հազար երկու հարյուր ութ ՀՀ դրամ և երեսուն լումա/,

 15,185,441․90 ՀՀ դրամ /տասնհինգ միլիոն մեկ հարյուր ութսունհինգ հազար չորս հարյուր քառասունմեկ ՀՀ դրամ և իննսուն լումա/ հաշվարկված տոկոսագումար, որի ժամկետանց տոկոսագումար՝ 12,312,316․00 ՀՀ դրամ /տասներկու միլիոն երեք հարյուր տասներկու հազար երեք հարյուր տասնվեց ՀՀ դրամ/ և ժամկետանց գումար տոկոսագումար՝ 2,557,509․10 ՀՀ դրամ /երկու միլիոն հինգ հարյուր հիսունյոթ հազար հինգ հարյուր ինը ՀՀ դրամ և տասը լումա/,

 8,290,580․80 ՀՀ դրամ /ութ միլիոն երկու հարյուր իննսուն հազար հինգ հարյուր ութսուն ՀՀ դրամ և ութսուն լումա/ ժամկետանց տոկոսագումարի տույժ։

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ փակ բաժնետիրական ընկերությունը բազմիցս զգուշացրել է վերջինիս նկատմամբ առկա ժամկետանց պարտավորությունների կատարման անհրաժեշտության վերաբերյալ, ինչը սակայն չի կատարվել, ուստի վարկային կազմակերպությունը համաձայն վարկային պայմանագրի հոդված 5-ի պահանջում է սույն ծանուցումը ստանալուց ոչ ուշ քան 10 բանկային օրվա ընթացքում կատարել թիվ 909175Վ վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների վաղաժամկետ և ամբողջական մարում (ներառյալ՝ տոկոսները, տույժը և տուգանքները)։

Միաժամանակ հայտնում ենք, որ վերոնշյալ պարտավորությունը չկատարելու դեպքում «ՓՄՁ ներդրումներ» ՈԻՎԿ փակ բաժնետիրական ընկերությունը կնախաձեռնի համապատասխան միջոցներ վերոնշյալ վարկային պայմանագրի կատարման ապահովման միջոց հանդիսացող թիվ 909175Գ/01 անշարժ գույքի հաջորդող գրավի /հիփոթեքի/, թիվ 909175Գ/02 անշարժ գույքի գրավի /հիփոթեքի/, թիվ 909175Գ/03, թիվ 909175Գ/04 և թիվ 909175Գ/05 Կոոպերատիվի բաժնային ֆոնդի մասի գրավի պայմանագրերից, ինչպես նաև թիվ 909175Ե/01, թիվ 909175Ե/02, թիվ 909175Ե/03 և թիվ 909175Ե/04 Երաշխավորության պայմանագրերից բխող վարկային կազմակերպության իրավունքներն իրականացնելու համար։

Հիմք ընդունելով սույն ծանուցումը, վերոնշյալ պարտավորությունը չկատարելու դեպքում վարկային կազմակերպությունը կնախաձեռնի գրավադրված գույքի նկատմամբ դատական կարգով կամ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու գործընթաց»:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ պետք է նկատի ունենալ այն, թե օրենսդիրը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 249-րդ հոդվածի 2-րդ կետում «բռնագանձման ծանուցում» եզրույթն օգտագործելիս ինչ է ի նկատի ունեցել, որպիսի պարագայում 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունն իր բովանդակությամբ չի կարող համապատասխանել որպես «բռնագանձման ծանուցում» ուղարկվող փաստաթղթի նշանակությանը, ուստի այն չի կարող գնահատվել որպես բռնագանձման ծանուցում:

Այսպես. Ընկերությանն ուղարկված 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունը բովանդակում է միայն ընդհանուր տեղեկություններ այն մասին, թե ինչ տեղի կունենա այն բանից հետո, երբ Ընկերությունը նշված գրությունը ստանալուց հետո ոչ ուշ քան 10 բանկային օրվա ընթացքում չկատարի ժամկետանց պարտավորությունները։ Միաժամանակ նշված գրությամբ Ընկերությունը նախազգուշացվել է, որ վերոնշյալ պարտավորությունը չկատարելու դեպքում Կազմակերպությունը կնախաձեռնի գրավադրված գույքի նկատմամբ դատական կարգով կամ առանց դատարան դիմելու բռնագանձում տարածելու գործընթաց։ Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բռնագանձման ծանուցումը պետք է պարունակի տեղեկություն առանց դատարան դիմելու բռնագանձման գործընթացը փաստացի սկսելու վերաբերյալ, որպիսի բովանդակությամբ ծանուցումը ստանալուց հետո երկամսյա ժամկետում գրավատուն կարող է իրացնել իր իրավունքները։

Փաստորեն, Ընկերությանն ուղարկված 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունը տեղեկություն է պարունակում ոչ թե առանց դատարան դիմելու բռնագանձման գործընթացը փաստացի սկսելու, այլ այդ գործընթացն սկսելու հնարավորության վերաբերյալ։ Այսինքն՝ վերոգրյալ գրությունը չի պարունակում բավարար տեղեկատվություն առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու գործընթաց սկսելու վերաբերյալ, իսկ դրա բովանդակությունից գրավատուի համար պարզ չէր կարող լինել, որ 28.12.2016 թվականի թիվ 1044-16 գրությունը ստանալուց հետո փաստացի սկսվելու է առանց դատարան դիմելու գրավի առարկայի վրա բռնագանձում տարածելու գործընթաց, հետևաբար գրության բովանդակությունը չէր կարող հնարավորություն ընձեռել գրավատուին լիարժեքորեն իրացնելու իր իրավունքները, որպիսի պարագայում չի կարելի փաստել «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի (իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ) պահանջը պահպանված լինելու մասին:

«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 30-րդ հոդվածը սահմանում է իրավունքի պետական գրանցման մերժման հիմքերը, որի 1-ին մասի 5-6-րդ և 8-րդ կետերի համաձայն՝ պետական գրանցումն իրականացնող լիազոր մարմինը պարտավոր է մերժել իրավունքի պետական գրանցումը, եթե իրավունքը կամ սահմանափակումը սահմանող անհատական իրավական ակտը կայացվել է դրա ընդունման լիազորությունը չունեցող մարմնի կամ պաշտոնատար անձի կողմից, կամ իրավունքը կամ սահմանափակումը սահմանող անհատական իրավական ակտը չի համապատասխանում դրա ընդունման համար հիմք հանդիսացած օրենքի կամ նորմատիվ իրավական ակտի պահանջներին, անշարժ գույքի գործարքը կնքել է (են) նման գործարք կնքելու իրավասություն չունեցող կամ նման գործարք կնքելու համար բավարար ծավալով իրավասություն չունեցող անձը (անձինք), առկա են օրենքով սահմանված այլ հիմքեր:

Գործում առկա ապացույցների ուսումնասիրության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ չի պահպանվել հայցվորին օրենքով սահմանված կարգով առանց դատարան դիմելու բռնագանձման ծանուցում ուղարկելու օրենսդրական պահանջը, ինչի արդյունքում էլ տեղի ունեցած իրավունքի պետական գրանցումը չի կարող համարվել իրավաչափ, ինչն իրավացիորեն արձանագրել է Վերաքննիչ դատարանը:

Ամփոփելով վերոգրյալ իրավական և փաստական վերլուծությունները՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար չէ Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու համար, քանի որ Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով Դատարանի վճիռը, փոփոխելով այն՝ հայցը բավարարելով և անվավեր ճանաչելով Երևանի Արշակունյաց պողոտա թիվ 125/4 հասցեում գտնվող գործարանի նկատմամբ 13.06.2018 թվականին Կազմակերպության անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, կայացրել է գործն ըստ էության ճիշտ լուծող դատական ակտ: Հետևաբար, սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված` վճռաբեկ բողոքը մերժելու և ստորադաս դատարանի դատական ակտն անփոփոխ թողնելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախuերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախuերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ, Կազմակերպության կողմից վճռաբեկ բողոքի համար պետական տուրքը վճարված լինելու պարագայում պետական տուրքի հարցը պետք է համարել լուծված` նկատի ունենալով, որ վերջինիս բողոքը ենթակա է մերժման:

Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ պետական տուրքից բացի, այլ դատական ծախս կատարված լինելու վերաբերյալ որևէ ապացույց գործում առկա չէ։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել: ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 19.04.2021 թվականի որոշումը թողնել անփոփոխ:

2. Դատական ծախսերի հարցը համարել լուծված:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:

Նախագահող և զեկուցող	Ռ. Հակոբյան
	Հ. ԲԵԴևՅԱՆ
	Լ. Հակոբյան
	Ք. Մկոյան

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 25 մայիսի 2023 թվական: