Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով`

	նախագահող	Ռ. Հակոբյան
	զեկուցող	Է. Սեդրակյան
		Ս. Անտոնյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. ԴՐՄԵՅԱՆ
		Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ
		Ա․ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
		Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
		Ն. Տավարացյան

2021 թվականի մայիսի 27-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Լիլիթ Հովհաննիսյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.08.2019 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Լիլիթ Հովհաննիսյանի ընդդեմ «Ֆրանս-Հայկական մասնագիտական ուսումնական կենտրոն» հիմնադրամի (այսուհետ` Հիմնադրամ)` «Հիմնադրամի տնօրեն Լիլիթ Հովհաննիսյանին տնօրենի պաշտոնից ազատելու մասին» 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 և «Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատու (այժմ` ուսումնական աշխատանքների գծով տեղակալ) Լիլիթ Հովհաննիսյանին աշխատանքից ազատելու մասին» 20.03.2017 թվականի թիվ 08-Ա/17 հրամաններն անվավեր ճանաչելու, նախկին աշխատանքում վերականգնելու, հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար միջին աշխատավարձը, միջին օրական աշխատավարձի երեսնապատկի չափով արձակման նպաստ և ծանուցման յուրաքանչյուր ժամկետանց օրվա համար տուժանք բռնագանձելու պահանջների մասին,

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Լիլիթ Հովհաննիսյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել «Հիմնադրամի տնօրեն Լիլիթ Հովհաննիսյանին տնօրենի պաշտոնից ազատելու մասին» 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 և «Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատու (այժմ` ուսումնական աշխատանքների գծով տեղակալ) Լիլիթ Հովհաննիսյանին աշխատանքից ազատելու մասին» 20.03.2017 թվականի թիվ 08-Ա/17 հրամանները, իրեն վերականգնել նախկին աշխատանքում, Հիմնադրամից բռնագանձել հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար միջին աշխատավարձը, միջին օրական աշխատավարձի երեսնապատկի չափով արձակման նպաստ և ծանուցման յուրաքանչյուր ժամկետանց օրվա համար տուժանք` հիմք ընդունելով Լիլիթ Հովհաննիսյանի միջին օրական աշխատավարձի չափը:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ռ. Ափինյան) (այսուհետ` Դատարան) 13.12.2018 թվականի վճռով հայցը` «Հիմնադրամի տնօրեն Լիլիթ Հովհաննիսյանին տնօրենի պաշտոնից ազատելու մասին» 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 հրամանն անվավեր ճանաչելու, նախկին աշխատանքում վերականգնելու, հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար միջին աշխատավարձը բռնագանձելու պահանջների մասով, մերժվել է, իսկ գործի վարույթը` «Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատու (այժմ` ուսումնական աշխատանքների գծով տեղակալ) Լիլիթ Հովհաննիսյանին աշխատանքից ազատելու մասին» 20.03.2017 թվականի թիվ 08-Ա/17 հրամանն անվավեր ճանաչելու, միջին օրական աշխատավարձի երեսնապատկի չափով արձակման նպաստ և ծանուցման յուրաքանչյուր ժամկետանց օրվա համար տուժանք բռնագանձելու պահանջների մասով, կարճվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 02.08.2019 թվականի որոշմամբ Լիլիթ Հովհաննիսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 13.12.2018 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է բերել Լիլիթ Հովհաննիսյանի (ներկայացուցիչ Մուրադ Ասրյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Հիմնադրամի ներկայացուցիչը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1) Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 5-րդ մասը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ թիվ ԵԿԴ/1896/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 28.12.2015 թվականի որոշմամբ արտահայտված դիրքորոշումը կիրառելի չէ սույն գործի փաստական հանգամանքների նկատմամբ, քանի որ հիմնադրամի և բաժնետիրական ընկերությունների իրավական կարգավիճակները տարբեր են, մասնավորապես՝ բաժնետիրական ընկերությունն առևտրային կազմակերպություն է, իսկ հիմնադրամը` ոչ առևտրային կազմակերպություն, հիմնադրամի հիմնադիրը հետապնդում է սոցիալական, բարեգործական, մշակութային, կրթական, գիտական, առողջապահական, բնապահպանական և (կամ) այլ հանրօգուտ նպատակներ, իսկ բաժնետիրական ընկերությունը ստեղծվում է շահույթ ստանալու նպատակի հետապնդմամբ: Հետևաբար ՀՀ վճռաբեկ դատարանի դիրքորոշումը կիրառելի է միայն բաժնետիրական ընկերությունների նկատմամբ, քանի որ այդ որոշման մեջ հիշատակված` տնտեսական գործունեություն, բաժնետիրական ընկերության բաժնետերերի շահեր, շուկայական տնտեսություն, ձեռնարկատիրական գործունեություն, ազատ տնտեսական մրցակցություն տերմինները կիրառելի են միայն բաժնետիրական ընկերությունների ոլորտի նկատմամբ, այլ ոչ թե հիմնադրամների:

2) Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 122-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Լիլիթ Հովհաննիսյանի և Հիմնադրամի միջև 22.04.2016 թվականին կնքված թիվ N 02/16 աշխատանքային պայմանագրի «Աշխատանքային պարտականությունների նկարագիր հավելված 1» փաստաթղթի 1-ին, 4-րդ և 6-րդ կետերի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ Լիլիթ Հովհաննիսյանը չի իրականացրել ուսումնադաստիարակչական գործառույթներ, այլ իրականացրել է Հիմնադրամի կառավարում և համակարգում:

3) Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը և 113-րդ հոդվածի 2-րդ մասը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ Լիլիթ Հովհաննիսյանին Հիմնադրամի տնօրենի պաշտոնից ազատելու մասին հրամանի իրավական հիմքում դրվել է նաև ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը, ինչի պայմաններում գործատուն պարտավոր էր այդ մասին աշխատողին ծանուցել նույն օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ժամկետներում, ինչպես նաև իր մոտ առկա հնարավորությունների սահմաններում աշխատողին առաջարկել նրա մասնագիտական պատրաստվածությանը, որակավորմանը, առողջական վիճակին համապատասխան այլ աշխատանք և միայն աշխատողի հրաժարվելու դեպքում իրավունք ուներ լուծել աշխատանքային պայմանագիրը: Մինչդեռ տվյալ դեպքում Հիմնադրամի նախագահը, թեև 14.03.2017 թվականին Լիլիթ Հովհաննիսյանին ներկայացրել է ծանուցում՝ առաջարկելով ուսումնական աշխատանքների գծով պատասխանատուի պաշտոնը՝ տալով 3 օր ժամանակ, որը Լիլիթ Հովհաննիսյանը ստացել է 16.03.2017 թվականին, սակայն չի սպասել պատասխանի և 14.03.2017 թվականին լուծել է Լիլիթ Հովհաննիսյանի հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրը:

4) Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 226-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ գործատուն պարտավոր է մինչև կարգապահական տույժի կիրառումը աշխատողից պահանջել խախտման մասին գրավոր բացատրություն, մինչդեռ տվյալ դեպքում 2016 թվականի արձանագրությունները և էլեկտրոնային նամակագրությունները չեն կարող ապացույց հանդիսանալ գործատուի կողմից կարգապահական տույժի կիրառման վերոհիշյալ պահանջը կատարելու վերաբերյալ այն պարագայում, երբ 2016 թվականից հետո աշխատանքային իրավահարաբերությունները շարունակվել են և աշխատանքային պայմանագիրը լուծվել է միայն 14.03.2017 թվականին:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 02.08.2019 թվականի որոշումը և փոփոխել այն՝ հայցը բավարարել կամ գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1. Հիմնադրամի՝ վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.

Լիլիթ Հովհաննիսյանի ներկայացուցչի կողմից ներկայացված վճռաբեկ բողոքն անհիմն է և ենթակա է մերժման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Բողոք բերած անձը նշել է, որ Վերաքննիչ դատարանը սխալ է կիրառել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ ԵԿԴ/1896/02/13 քաղաքացիական գործով որոշումը, մինչդեռ բողոքաբերի կողմից անտեսվել է այն հանգամանքը, որ ինչպես բաժնետիրական ընկերությունը, այնպես էլ հիմնադրամը իրավաբանական անձի տեսակ են:

Բողոք բերած անձը հաշվի չի առել, որ Հիմնադրամի տնօրենի ֆունկցիոնալ պարտականությունները ներառել են նաև ուսումնադաստիարակչական գործառույթներ:

Բողոք բերած անձն անտեսել է, որ 11.11.2016 թվականի արձանագրությամբ, ինչպես նաև կողմերի էլեկտրոնային նամակագրությամբ հաստատվում է, որ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը բազմիցս բացատրություն է պահանջել Լիլիթ Հովհաննիսյանից վերջինիս կողմից թույլ տրված թերացումների և խախտումների վերաբերյալ և քննարկել դրանք նաև Լիլիթ Հովհաննիսյանի հետ, սակայն վերջինս չի վիճարկել և ավելին՝ ընդունել է նշված թերացումները: Իսկ ինչ վերաբերում է այն հանգամանքին, որ նամակագրությունները չեն համարվում բացատրություն, ապա վերջիններիս միջև ձևավորված սովորույթների համաձայն և հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Լ. Մանզանարեսը գտնվում է ՀՀ-ից դուրս, ապա նամակագրություններով ևս հաստատվում է բացատրություն պահանջելու և Լիլիթ Հովհաննիսյանի կողմից ներկայացված պատասխաններով բացատրություն տալու փաստերը:

Բողոք բերած անձը հաշվի չի առել, որ Լիլիթ Հովհաննիսյանը միաժամանակ զբաղեցրել է ինչպես Հիմնադրամի տնօրենի, այնպես էլ Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատուի (ուսումնական աշխատանքների գծով տեղակալի) պաշտոնները, և վերջինիս Հիմնադրամի տնօրենի պաշտոնից ազատելիս առաջարկվել է պահպանել Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատուի պաշտոնը, ուստի դա ևս համարվում է առաջարկ:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունի հետևյալ փաստը՝

1. Հիմնադրամի խորհրդի նախագահ Լ. Մանզանարեսի 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 հրամանով Լիլիթ Հովհաննիսյանն ազատվել է Հիմնադրամի տնօրենի պաշտոնից, իսկ նրա հետ 22.04.2016 թվականին կնքված թիվ 02/16 աշխատանքային պայմանագիրը լուծվել է: Հրամանի փաստական հիմքում դրվել է 09.03.2017 թվականին հրավիրված Հոգաբարձուների խորհրդի տարեկան նիստի ընթացքում ընդունված որոշումը, իսկ իրավական հիմքում՝ «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ և 6-րդ կետերը, 120-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 122-րդ հոդվածի 2-րդ մասը (հատոր 1-ին, գ.թ. 210):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ` նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, քանի որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 5-րդ մասի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 2-րդ մասի խախտման արդյունքում թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումների համատեքստում անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ Հիմնադրամի կառավարչի հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրը հոգաբարձուների խորհրդի կողմից ցանկացած ժամանակ լուծելու օրենքով, հիմնադրամի կանոնադրությամբ և տվյալ պայմանագրով սահմանված կարգով նախատեսված առանձնահատկություններին:

ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ աշխատանքային հարաբերությունների առանձին բնագավառների կարգավորման առանձնահատկությունները կարող են սահմանվել օրենքով:

ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի համաձայն՝ աշխատանքային հարաբերությունները աշխատողի և գործատուի փոխադարձ համաձայնության վրա հիմնված հարաբերություններն են, ըստ որի` աշխատողն անձամբ, որոշակի վարձատրությամբ կատարում է աշխատանքային գործառույթներ (որոշակի մասնագիտությամբ, որակավորմամբ կամ պաշտոնում աշխատանք)` ենթարկվելով ներքին կարգապահական կանոններին, իսկ գործատուն ապահովում է աշխատանքային օրենսդրությամբ, աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերով նախատեսված աշխատանքի պայմաններ:

ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` աշխատանքային իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը:

ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն աշխատանքային պայմանագիրը համաձայնություն է աշխատողի և գործատուի միջև, ըստ որի՝ աշխատողը պարտավորվում է գործատուի համար կատարել որոշակի մասնագիտությամբ, որակավորմամբ աշխատանք՝ պահպանելով աշխատավայրում սահմանված աշխատանքային կարգապահությունը, իսկ գործատուն պարտավորվում է աշխատողին տրամադրել պայմանագրով որոշված աշխատանքը, վճարել նրա կատարած աշխատանքի համար պայմանավորված աշխատավարձը և ապահովել Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ պայմանագրով, կողմերի համաձայնությամբ նախատեսված աշխատանքային պայմաններ:

ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածով սահմանված են գործատուի նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագրի լուծման սպառիչ հիմքերը։

«Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ հիմնադրամ է համարվում քաղաքացիների և (կամ) իրավաբանական անձանց կամավոր գույքային վճարների հիման վրա ստեղծված և անդամություն չունեցող ոչ առևտրային կազմակերպությունը, որը հետապնդում է սոցիալական, բարեգործական, մշակութային, կրթական, գիտական, առողջապահական, բնապահպանական և (կամ) այլ հանրօգուտ նպատակներ:

«Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ հիմնադրամն իր գործունեությունն իրականացնում է իր մարմինների միջոցով: Հիմնադրամի մարմիններն են՝ հոգաբարձուների խորհուրդը, կառավարիչը (տնօրենը, գործադիր տնօրենը կամ գլխավոր տնօրենը):

«Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն հիմնադրամի կառավարման բարձրագույն և հսկողություն իրականացնող մարմինը հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհուրդն է:

«Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 25-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ կետի համաձայն հոգաբարձուների խորհրդի իրավասությանն են պատկանում հոգաբարձուների խորհրդի նախագահի, կառավարչի և կանոնադրությամբ սահմանված այլ մարմինների ընտրության և նրանց լիազորությունների վաղաժամկետ դադարման մասին որոշումների ընդունումը:

«Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն՝ հիմնադրամի ընթացիկ գործունեության ղեկավարումն իրականացնում է կառավարիչը: Կառավարչի իրավասությանն են պատկանում հիմնադրամի ընթացիկ գործունեության կառավարման բոլոր հարցերը: Կառավարիչը կազմակերպում է հոգաբարձուների խորհրդի որոշումների կատարումը: Կառավարչին ընտրում և պաշտոնից ազատում է հոգաբարձուների խորհուրդը: Նրա պաշտոնում առաջին անգամ նշանակում կարող է կատարել նաև հիմնադիրը: Կառավարչի իրավունքներն ու պարտականությունները սահմանվում են նույն օրենքով, հիմնադրամի կանոնադրությամբ և նրա հետ կնքված պայմանագրով: Հիմնադրամի անունից պայմանագիրը ստորագրում է հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը կամ հոգաբարձուների խորհրդի լիազորած այլ անձ:

 «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ հոգաբարձուների խորհուրդն իրավունք ունի ցանկացած ժամանակ լուծել կառավարչի հետ կնքված պայմանագիրը օրենքով, հիմնադրամի կանոնադրությամբ և տվյալ պայմանագրով սահմանված կարգով:

Վերոգրյալ իրավական նորմերի վերլուծության հիման վրա անդրադառնալով հիմնադրամի կառավարման մարմիններին՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ հիմնադրամի կառավարման բարձրագույն մարմինը հոգաբարձուների խորհուրդն է՝ ի տարբերություն անդամության/մասնակցության վրա հիման իրավաբանական անձանց, որոնց դեպքում կառավարման բարձրագույն մարմինն ընդհանուր ժողովն է։ Ավելին, եթե, օրինակ, բաժնետիրական ընկերությունների դեպքում խորհրդի ստեղծումը պարտադիր է 50 և ավելի բաժնետիրոջ առկայության դեպքում, իսկ հասարակական կազմակերպության դեպքում կանոնադրությամբ է որոշվում ստեղծել խորհուրդ, թե ոչ, հիմնադրամների դեպքում հոգաբարձուների խորհրդի ստեղծումը պարտադիր է։ Նման մոտեցումը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ հիմնադրամն անդամություն վրա չհիմնվող ոչ առևտրային կազմակերպություն է, այսինքն՝ ընդհանուր ժողովի գոյությունը բացառվում է, ուստի անհրաժեշտ է կառավարման մի մարմին, որը կապահովի և կվերահսկի հիմնադրի կողմից որոշված նպատակների իրականացումը հիմնադրամի գործունեության ընթացքում։ Հետևաբար հենց հոգաբարձուների խորհուրդն էլ համարվում է հիմնադրամի բարձրագույն մարմին, որն ապահովում է հիմնադրամի նպատակների կենսագործումը։

 «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ մասի համաձայն՝ հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի անդամները չեն կարող լինել հիմնադրամի այլ մարմնի անդամ: Ավելին, Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը, համանախագահները և մյուս անդամները չեն համարվում հիմնադրամում պաշտոն զբաղեցնող անձ և իրենց պարտականությունները կատարում են առանց վարձատրության՝ հասարակական հիմունքներով: Հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի անդամների համար կարող է սահմանվել փոխհատուցում նրանց այն ծախսերի համար, որոնք կապված են հոգաբարձուների խորհրդի անդամի պարտականությունների կատարման հետ: Փոխհատուցման վճարման կարգը սահմանում է հոգաբարձուների խորհուրդը:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ նման կարգավորման նպատակն է ընդգծել հոգաբարձուների խորհրդի դերը հիմնադրամի գործունեության համար՝ բացառելով որևէ անձնական կամ այլ շահագրգռվածությունը հիմնադրամի գործունեության նկատմամբ հսկողություն իրականացնելիս։

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է անդրադառնալ վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին, (…):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 381-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն` վճռի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքով կայացված որոշման պատճառաբանական մասը պետք է պարունակի եզրահանգում` վերաքննիչ բողոքի յուրաքանչյուր հիմքի վերաբերյալ (…):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացված որոշմամբ անդրադառնալով վերաքննության սահմանների վերաբերյալ կարգավորումներին, արձանագրել է, որ վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է և վերաքննիչ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը որոշում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում: Նշված նորմը ոչ միայն նշանակում է, որ վերաքննիչ դատարանը կաշկանդված է վերաքննիչ բողոքի հիմքերով, այլ նաև նշանակում է, որ վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է քննության առարկա դարձնել վերաքննիչ բողոքում նշված բոլոր հիմքերը` իր դիրքորոշումն ու եզրահանգումներն արտահայտելով ներկայացված յուրաքանչյուր հիմքի վերաբերյալ: Հակառակ դեպքում նշված դրույթը կկրի հռչակագրային բնույթ, եթե դատարանները սահմանափակվեն զուտ այդ դրույթին համահունչ վերաքննիչ բողոքի հիմքերը դատական ակտում շարադրելով և չանդրադառնան այդ հիմքերի հիմնավորվածության հարցին: Հետևաբար բողոքում բարձրացված հիմքերը պարտադիր քննության առարկա պետք է դառնան վերադաս դատական ատյանում, և դատարանի կայացրած որոշումը պետք է պարունակի այդ հիմքերի վերաբերյալ եզրահանգումներ (տե՛ս, Համայակ Ոսկանյանն ընդդեմ Վոլոդյա Հակոբյանի թիվ ԵԷԴ/1643/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 08.05.2014 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործով դիմելով դատարան՝ Լիլիթ Հովհաննիսյանը պահանջել է անվավեր ճանաչել «Հիմնադրամի տնօրեն Լիլիթ Հովհաննիսյանին տնօրենի պաշտոնից ազատելու մասին» 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 և «Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատու (այժմ` ուսումնական աշխատանքների գծով տեղակալ) Լիլիթ Հովհաննիսյանին աշխատանքից ազատելու մասին» 20.03.2017 թվականի թիվ 08-Ա/17 հրամանները, իրեն վերականգնել նախկին աշխատանքում, Հիմնադրամից բռնագանձել հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար միջին աշխատավարձը, միջին օրական աշխատավարձի երեսնապատկի չափով արձակման նպաստ և ծանուցման յուրաքանչյուր ժամկետանց օրվա համար տուժանք` հիմք ընդունելով Լիլիթ Հովհաննիսյանի միջին օրական աշխատավարձի չափը:

Դատարանը վճռել է հայցը՝ «Հիմնադրամի տնօրեն Լիլիթ Հովհաննիսյանին տնօրենի պաշտոնից ազատելու մասին» 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 հրամանն անվավեր ճանաչելու, նախկին աշխատանքում վերականգնելու, հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար միջին աշխատավարձը բռնագանձելու պահանջների մասով, մերժել, իսկ գործի վարույթը` «Հիմնադրամի ուսումնական աշխատանքի գծով պատասխանատու (այժմ` ուսումնական աշխատանքների գծով տեղակալ) Լիլիթ Հովհաննիսյանին աշխատանքից ազատելու մասին» 20.03.2017 թվականի թիվ 08-Ա/17 հրամանն անվավեր ճանաչելու, միջին օրական աշխատավարձի երեսնապատկի չափով արձակման նպաստ և ծանուցման յուրաքանչյուր ժամկետանց օրվա համար տուժանք բռնագանձելու պահանջների մասով, կարճել:

Դատարանը պատճառաբանել է, որ պատասխանող կողմի փաստարկն առ այն, որ պատասխանողն իրավունք ուներ ցանկացած ժամանակ և առանց որևէ պատճառաբանության լուծել Հիմնադրամի տնօրենի հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրը, իրավաչափ է, սակայն նկատի ունենալով, որ սույն պարագայում վեճի առարկան ոչ թե պայմանագիրը լուծելու իրավունքն է որպես այդպիսին, այլ որոշակի անհատական իրավական ակտը, որի հիմքում դրվել են նաև ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ և 6-րդ կետերը, 120-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 122-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, Դատարանը գտել է, որ վիճարկվող հրամանի իրավաչափության հարցը պետք է պարզվի նաև այդ իրավական հիմքերի համատեքստում:

Վերլուծելով գործի փաստական հանգամանքները՝ Դատարանը հաստատված է համարել այն փաստը, որ հայցվորը, որպես Հիմնադրամի տնօրեն, կատարել է այնպիսի գործողություններ կամ դրսևորել այնպիսի անգործություն, որը վկայում է վերջինիս կողմից զբաղեցրած պաշտոնին կամ կատարած աշխատանքին չհամապատասխանելու մասին, և բավարար հիմք է տվել վերջինիս հանդեպ պատասխանողի կողմից վստահությունը կորցնելու համար: Դատարանը նաև հաստատված է համարել, որ պատասխանողը, մինչև հայցվորի հետ կնքված աշխատանքային պայմանագրի լուծումը, բացատրություն է պահանջել հայցվորից վերջինիս վերագրվող խախտումների վերաբերյալ և քննարկել դրանք, ինչպես նաև առաջարկել է հայցվորին իր մասնագիտությանը, որակավորմանը և առողջական վիճակին համապատասխանող այլ աշխատանք: Դատարանը հիմնավոր է համարել պատասխանող կողմի նաև այն փաստարկը, որ հայցվորն իրականացրել է ուսումնադաստիարակչական գործառույթներ, որի ընթացքում թույլ է տվել տվյալ աշխատանքը շարունակելու հետ անհամատեղելի արարք:

Անդրադառնալով հայցվոր կողմի փաստարկին առ այն, որ պահպանված չէ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ պարբերության պահանջը, Դատարանն արձանագրել է, որ հայցվորի հետ կնքված պայմանագրի լուծման հիմքում դրված է եղել նաև ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը: Ուստի այս պարագայում ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 123-րդ հոդվածի ուժով պատասխանողն իրավունք է ունեցել լուծել աշխատանքային պայմանագիրը՝ առանց հայցվորին ծանուցելու:

Այսպիսով Դատարանը գտել է, որ Հիմնադրամի խորհրդի նախագահ Լ. Մանզանարեսի 14.03.2017 թվականի թիվ 06-Ա/17 հրամանն անվավեր ճանաչելու հիմքեր առկա չեն:

Վերաքննիչ դատարանը մերժել է հայցվոր Լիլիթ Հովհաննիսյանի վերաքննիչ բողոքը՝ պատճառաբանելով, որ թիվ ԵԿԴ/1896/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 28.12.2015 թվականի որոշմամբ արտահայտված դիրքորոշումը կիրառելի է նաև սույն գործի փաստական հանգամանքների նկատմամբ, քանի որ «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 5-րդ մասը բովանդակային առումով նույնանման է «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ կետում ամրագրված դրույթի բովանդակության հետ:

Վերոգրյալի հաշվառմամբ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհուրդն իրավունք ունի ցանկացած ժամանակ նույնիսկ առանց որևէ պատճառաբանության որոշում կայացնել հիմնադրամի կառավարչին աշխատանքից ազատելու մասին: Ընդ որում, ասվածը նշանակում է նաև, որ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի հիմքով բացատրություն պահանջելու, որոշակի ժամկետում ծանուցելու, այլ աշխատանք առաջարկելու կամ այլ պարտականություն գործատուն այս դեպքում չի կրում:

Այսպիսով Վերաքննիչ դատարանը եզրահանգել է, որ վերաքննիչ բողոքը կիրառելի օրենսդրության հիմքի մասով հիմնավորված չէ, իսկ ինչ վերաբերում է վերաքննիչ բողոքի մյուս հիմքերին, ապա Վերաքննիչ դատարանը գտել է որ դրանք վերոգրյալ պատճառաբանությունների լույսի ներքո հերքվում են և չեն կարող քննարկվող հարցի այլ լուծում պայմանավորել, ուստի Վերաքննիչ դատարանը դրանք առանձին քննարկման առարկա չի դարձրել:

Անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումների հիմնավորվածությանը՝ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ թիվ ԵԿԴ/1896/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 28.12.2015 թվականի որոշմամբ արձանագրել է, որ «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ կետում ամրագրված «ցանկացած ժամանակ» ձևակերպումը, որը ենթադրում է այդպիսի անհրաժեշտության առաջացման դեպքում յուրաքանչյուր պահի ընկերության տնօրենի հետ պայմանագիրը լուծելու հնարավորության առկայություն, ըստ էության, բխում է շուկայական տնտեսության պահանջներից` հաշվի առնելով բաժնետիրական ընկերությունների տնտեսական գործունեության ազատությունը և ազատ տնտեսական մրցակցությունը: Ընդ որում, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ընկերության տնօրենի հետ պայմանագիրը լուծելու վերաբերյալ համապատասխան մարմնի որոշումը կարող է չպարունակել այդպիսի որոշման որևէ պատճառաբանություն, ինչը ևս բխում է տնտեսական գործունեության ազատության և տնտեսական մրցակցության սկզբունքից, հաշվի առնելով, որ այդպիսի որոշում կայացնելու դրդապատճառները կարող են կապված լինել օրինակ, առևտրային գաղտնիքի, կամ նոու-հաուի (know-how) հետ և այլն: Մինչդեռ վերոհիշյալ դիրքորոշումը, Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ չի կարող կիրառելի լինել սոցիալական, բարեգործական, մշակութային, կրթական, գիտական, առողջապահական, բնապահպանական և (կամ) այլ հանրօգուտ նպատակներ հետապնդող՝ ոչ առևտրային կազմակերպություն հանդիսացող հիմնադրամների կառավարիչների հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու իրավահարաբերությունների նկատմամբ, քանի որ նախևառաջ, հիմնադրամները չեն ծավալում տնտեսական գործունեություն և բացի այդ, ի տարբերություն «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ կետի, «Հիմնադրամների մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի 5-րդ մասում ամրագրված է, որ կառավարչի հետ կնքված պայմանագիրը հոգաբարձուների խորհրդի կողմից ցանկացած ժամանակ լուծելու իրավունքը պետք է իրացվի օրենքով, հիմնադրամի կանոնադրությամբ և տվյալ պայմանագրով սահմանված կարգով, ինչից ուղղակիորեն բխում է, որ դատարանները հիմնադրամի կառավարչի հետ աշխատանքային հարաբերությունների խզումը գնահատելիս պարտավոր են քննել և պարզել այն հարցը, թե արդյոք պահպանվել է աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու՝ օրենքով, հիմնադրամի կանոնադրությամբ և տվյալ պայմանագրով սահմանված կարգը:

Մինչդեռ սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը քննության առարկա չի դարձրել աշխատանքային պայմանագրի լուծման կարգի իրավաչափության վերաբերյալ վերաքննիչ բողոքի հիմքերը և հիմնավորումները, ինչը պարտավոր էր անել:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի վերը նշված հիմքերի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 364-365-րդ հոդվածների և 390-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերի ուժով Վերաքննիչ դատարանի 02.08.2019 թվականի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով սահմանված՝ ստորադաս դատարանի դատական ակտն ամբողջությամբ բեկանելու և գործը նույն դատարան նոր քննության ուղարկելու լիազորությունը՝ հայցվոր Լիլիթ Հովհաննիսյանի ներկայացուցչի վերաքննիչ բողոքում բերված հիմքերը և հիմնավորումները քննելու համար:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ գլխի կանոններին համապատասխան:

Նկատի ունենալով, որ սույն գործն ուղարկվում է նոր քննության, որպիսի պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին հնարավոր չէ անդրադառնալ գործի քննության ներկա փուլում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսերի բաշխման հարցը ենթակա է լուծման գործի նոր քննության ընթացքում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ, 408-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.08.2019 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան` նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող		Ռ. Հակոբյան
Զեկուցող		Է. Սեդրակյան
		Ս. Անտոնյան
		Ա. բարսեղյան
		Մ. ԴՐՄԵՅԱՆ
		Գ. Հակոբյան
		Ա․ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
		Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
		Ն. Տավարացյան