ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի որոշում	Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/7982/02/19 2021 թ.
Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/7982/02/19
Նախագահող դատավոր՝  Ն. Մարգարյան

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ

Հայաստանի Հանրապետության Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով`

	նախագահող	Ռ. Հակոբյան
	զեկուցող	Է. Սեդրակյան
		Ս. Անտոնյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. Միքայելյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ն. Տավարացյան

2021 թվականի մարտի 19-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով «Հայաստանի ավտոապահովագրողների բյուրո» ՀԿ-ի (այսուհետ` Բյուրո) ներկայացուցիչ Ժենյա Մինասյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 17.03.2020 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Բյուրոյի ընդդեմ Գարիկ Չոբանյանի՝ գումար բռնագանձելու պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Բյուրոն պահանջել է Գարիկ Չոբանյանից բռնագանձել 107.840 ՀՀ դրամ, որից 81.500 ՀՀ դրամը` որպես տուժողին պատճառված և Բյուրոյի կողմից հատուցված վնասի գումար, 25.000 ՀՀ դրամը` որպես կատարված փորձաքննությունների ծախսի գումար, իսկ 1340 ՀՀ դրամը` որպես 28.01.2019 թվականից սկսած մինչև 19.03.2019 թվականի դրությամբ հաշվարկված ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսների գումար, 81.500 ՀՀ դրամ գումարի նկատմամբ հաշվարկել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի   411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսներ` սկսած 20.03.2019 թվականից մինչև պարտավորության դադարման օրը, ինչպես նաև նախապես վճարված պետական տուրքի գումարը` 2.157 ՀՀ դրամ, ինչպես նաև բռնագանձել 55.000 ՀՀ դրամ` որպես փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Գ. Վարդանյան) (այսուհետ` Դատարան) 18.10.2019 թվականի վճռով հայցը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 17.03.2020 թվականի որոշմամբ Բյուրոյի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակի` Դատարանի 18.10.2019 թվականի վճիռը` բեկանվել և փոփոխվել է հետևյալ կերպ՝

«Հայաստանի ավտոապահովագրողների բյուրո» հասարակական կազմակերպության հայցն ընդդեմ Գարիկ Ռաֆիկի Չոբանյանի՝ գումարի բռնագանձման պահանջի մասին, բավարարել մասնակի:

Գարիկ Ռաֆիկի Չոբանյանից հօգուտ «Հայաստանի ավտոապահովագրողների բյուրո» հասարակական կազմակերպության բռնագանձել 106.500 ՀՀ դրամ:

Գարիկ Ռաֆիկի Չոբանյանից հօգուտ «Հայաստանի ավտոապահովագրողների բյուրո» հասարակական կազմակերպության հաշվարկել և բռնագանձել 81.500 ՀՀ դրամի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված տոկոսները՝ սկսած դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից մինչև պարտավորության փաստացի մարումը։

Գարիկ Ռաֆիկի Չոբանյանից հօգուտ «Հայաստանի ավտոապահովագրողների բյուրո» հասարակական կազմակերպության բռնագանձել 2.130 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումար»:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Բյուրոյի ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածները, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ, 7-րդ, 8-րդ, 9-րդ հոդվածները, 66-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 101-րդ, 105-րդ, 107-րդ և 109-րդ հոդվածները, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 347-րդ հոդվածը, 352-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը, 411-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Դատարանի վճռով ոչ թե ստեղծվել է պատասխանողի պարտավորությունը Բյուրոյի նկատմամբ, այլ հաստատվել է օրենքի ուժով վաղուց առկա, պատասխանողի կողմից կատարման ենթակա, սակայն չկատարված պարտավորությունը: Եթե պատասխանողը Բյուրոյի նկատմամբ պարտավորություն չունենար, ապա Դատարանը հատուցված գումարի բռնագանձման մասով ոչ թե կբավարարեր, այլ կմերժեր Բյուրոյի հայցը: Բյուրոն պարտավորությունը կատարելու համար պատասխանողին տրամադրել է երկու ամիս ժամկետ` առանց որևէ տոկոսների վճարման:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ կետանցի օրը չի կարող կապվել վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու հետ, քանի որ կետանցի առկայությունը, ըստ էության, վճիռը կայացնելու համար անհրաժեշտ պայման է հանդիսանում: Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի  411-րդ հոդվածի` տոկոսները հաշվարկվում են կետանցի օրվանից: Բյուրոյի համոզմամբ կետանցի օրն սկսվում է պարտավորությունը կատարելու համար տրամադրված ողջամիտ ժամկետի ավարտի օրվան հաջորդող օրը:

Այսինքն՝ պատասխանողը, չվճարելով գումարը, ապօրինի պահել է այն և խնայել է Բյուրոյի հաշվին, այդ թվում նաև մինչև վճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը: Ուստի մինչև վճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի կիրառումը լիովին իրավաչափ է:

Բացի այդ, Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ որպես փաստաբանի վարձատրության գումար Դատարանի վճռով սահմանված 30.000 ՀՀ դրամը ողջամիտ չէ, չի համապատասխանում ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհրդի 26.12.2013 թվականի թիվ 33/3-Լ որոշմամբ հաստատված «Դատարանների կողմից դատական ծախսերի հատուցման հետ կապված փաստաբանական գործունեության վճարների միջին գնացուցակի» պահանջներին։

Վերոգրյալի հիման վրա` բողոք բերած անձը պահանջել է մասնակիորեն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսների բռնագանձման պահանջի մերժման մասով, բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 17.03.2020 թվականի որոշումը և փոփոխել այն` ամբողջությամբ բավարարելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսների բռնագանձման հայցվորի պահանջը, ինչպես նաև Գարիկ Չոբանյանից հօգուտ Բյուրոյի բռնագանձել 55.000 ՀՀ դրամ՝ որպես փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար։

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`

1) 2018 թվականի հոկտեմբերի 6-ին կազմված Արձանագրության-համաձայնության պատճենի համաձայն՝ 2018 թվականի հոկտեմբերի 6-ին ժամը 18:05-ի սահմաններում միմյանց են բախվել Գարիկ Չոբանյանի վարած CHEVROLET NIVA 212300 մակնիշի Y479OB50 հ/հ-ի ավտոմեքենան և Շողիկ Աղաջանյանի վարած NISSAN TEANA 2.5 մակնիշի 35QU757 հ/հ-ի ավտոմեքենան: Ավտոմեքենաների վարորդները չեն ընդունել իրենց մեղավորությունը (հատոր 1-ին, գ.թ. 68-69):

2) Բյուրոյի 2019 թվականի փետրվարի 11-ի տեղեկանքի պատճենի համաձայն՝ ըստ ԱՊՊԱ տեղեկատվական համակարգում առկա տվյալների՝ Y479OB50 հ/հ ավտոտրանսպորտային միջոցի ապահովագրության վերաբերյալ 2018 թվականի հոկտեմբերի 6-ի դրությամբ ԱՊՊԱ պայմանագիր առկա չէ (հատոր 1-ին, գ.թ. 66):

3) Բյուրոյի 2019 թվականի փետրվարի 11-ի տեղեկանքի պատճենի համաձայն՝ ըստ ԱՊՊԱ տեղեկատվական համակարգում առկա տվյալների՝ 35QU757 հ/հ ավտոտրանսպորտային միջոցն 2018 թվականի հոկտեմբերի 6-ի դրությամբ ապահովագրված է  եղել  «Ինգո Արմենիա» ԱՓԲ ընկերությունում (հատոր 1-ին, գ.թ. 67):

4) Վնասների գնահատման փորձաքննություն իրականացնող փորձագետ Հ. Մխիթարյանի կողմից տրված թիվ U-5309 եզրակացության պատճենի համաձայն՝ NISSAN TEANA 2.5 մակնիշի 35QU757 հ/հ-ի ավտոմեքենային պատճառված վնասը կազմում է 163.000 ՀՀ դրամ (հատոր 1-ին, գ.թ. 70-72):

5) Ճանապարհատրանսպորտային պատահարի առաջացման պատճառների փորձաքննություն իրականացնող փորձագետի 2018 թվականի նոյեմբերի 1-ի թիվ 18-3171-ING եզրակացության պատճենի համաձայն՝ (...) CHEVROLET NIVA 212300 մակնիշի  Y479OB50 հ/հ-ի ավտոմեքենայի և NISSAN TEANA 2.5 մակնիշի 35QU757 հ/հ-ի ավտոմեքենայի վարորդները, իրար հանդիպակաց ուղիղ երթևեկություն իրականացնելու ժամանակ իրենց վարած տրանսպորտային միջոցների միջև փոխադարձաբար չպահպանելով այնպիսի միջկողային տարածություն, որպեսզի հնարավորություն ունենային խուսափել միմյանց հետ բախվելուց, որի արդյունքում տրանսպորտային միջոցները կողային մասերով ընդհարվել են իրար, թույլ են տվել ՃԵԿ-ի 62 կետի պահանջին հակասող գործողություն և դրանով իսկ պայմանավորել են տվյալ պատահարի առաջացումը (հատոր 1-ին, գ.թ. 74-76):

6) «Ինգո-Արմենիա» ապահովագրական ՓԲ ընկերության 2018 թվականի նոյեմբերի 12-ի Ապահովագրական հատուցումը վճարելու (մերժելու) վերաբերյալ որոշում-ծանուցման պատճենի համաձայն՝ բավարարվել է տուժող Շողիկ Աղաջանյանի կողմից 2018 թվականի հոկտեմբերի 8-ին տրված դիմումը և հատուցման ենթակա գումարի չափը կազմել է 81.500 ՀՀ դրամ (հատոր 1-ին, գ.թ. 78):

7) «Ինգո-Արմենիա» ապահովագրական ՓԲ ընկերության 2018 թվականի նոյեմբերի 20-ի թիվ 272236 վճարման հանձնարարագրի պատճենի համաձայն՝ Շողիկ Աղաջանյանի հաշվին փոխանցվել է 81.500 ՀՀ դրամ (հատոր 1-ին, գ.թ. 79):

8) Բյուրոյի կանոններով սահմանված փոխադարձ հաշվարկի իրականացման վերաբերյալ 2018 թվականի նոյեմբերի 22-ի տեղեկանքի պատճենի համաձայն՝ Շողիկ Աղաջանյանին Ապահովագրական հատուցումը վճարելու/մերժելու վերաբերյալ որոշում ծանուցման հիման վրա տուժողին հատուցման գումարի չափը կազմել է 87.500 ՀՀ դրամ և 25.000 ՀՀ դրամ:

9) Բյուրոյի կողմից 106.500 ՀՀ դրամ պարտավորության վերաբերյալ Գագիկ Չոբանյանին ուղղված 27.11.2018 թվականի թիվ Բ/18-07904 «Վնասի հատուցմամբ պայմանավորված հետադարձ պահանջի իրավունքի իրականացման» ծանուցման 2-րդ կետի համաձայն՝ Բյուրոն երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին հատուցել է այն ավտոտրանսպորտային միջոցի օգտագործմամբ պատճառված վնասը, որի վերաբերյալ կնքված չէ ԱՊՊԱ պայմանագիր՝ համապատասխանաբար հետադարձ պահանջի իրավունք ստանալով վնաս պատճառած անձի և ավտոտրանսպորտային միջոցի սեփականատիրոջ նկատմամբ, որոնք Բյուրոյի նկատմամբ հանդես են գալիս որպես համապարտ պարտապաններ:

Միաժամանակ ծանուցման 7-րդ կետի համաձայն՝ որպես պարտավորության մարման հնարավոր 1-ին տարբերակ առաջարկվել է ծանուցման ամսաթվից հետո առավելագույնը 2 ամսվա ընթացքում վճարել պարտավորության ամբողջ գումարն առանց ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսների: Որպես պարտավորության մարման հնարավոր 2-րդ տարբերակ առաջարկվել է հատուցումը վճարելու որոշման ամսաթվից հետո առավելագույնը 2 ամսվա ընթացքում վճարել առնվազն 75.000 ՀՀ դրամ և Բյուրոյի հետ կնքել համաձայնագիր` պարտավորության մնացորդային գումարը` ներառյալ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսներն առավելագույնը 6 ամսվա ընթացքում` ամսական առնվազն 1/6 չափով հավասարաչափ մարումներ կատարելու միջոցով վճարելու վերաբերյալ (հատոր 1-ին, գ.թ. 80-81):

 Բյուրոյի կողմից Գարիկ Չոբանյանին ուղարկված ծանուցումը վերջինիս կողմից ստացվել է 11.12.2018 թվականին (հատոր 1-ին, գ.թ. 82):

10) 10.09.2018 թվականին Բյուրոյի և «Խուրշուդյան փաստաբանական գրասենյակ» ՍՊ ընկերության միջև կնքված թիվ ԾՄ-18/031 իրավաբանական ծառայությունների մատուցման պայմանագրի (այսուհետ նաև` Պայմանագիր) 6.1.1 կետի համաձայն` Պայմանագրով ներկայացված յուրաքանչյուր պատվերով ծառայությունների գինը կազմում է պայմանագրի 1.2 կետի բոլոր ենթակետերով (բացառությամբ 1.2.4-րդ և 1.2.7-րդ ենթակետերի) նախատեսված բոլոր գործողությունների (բացառությամբ Պայմանագրի 6.1.2-րդ ենթակետով նախատեսված գործողությունների) կատարման համար` տվյալ պատվերով հայցադիմումը ներկայացնելու պահին հայցագնի 16 (տասնվեց) տոկոսը, բայց ոչ պակաս, քան 55.000 (հիսունհինգ հազար) ՀՀ դրամը և ոչ ավելի, քան 205.000 (երկու հարյուր հինգ հազար) ՀՀ դրամը` ներառյալ բոլոր հարկերը: Ընդ որում` սույն ենթակետով նախատեսված ծառայության գնի 90 (իննսուն) տոկոսը կազմում է Պայմանագրի 1.2.2-րդ ենթակետով նախատեսված գործողությունների (բացառությամբ Պայմանագրի 6.1.2-րդ ենթակետով նախատեսված գործողությունների) կատարման համար վճարը:

Նույն պայմանագրի 1.1 և 1.2 կետերի համաձայն՝ Կատարողը պարտավորվում է Պատվիրատուի պատվերով մատուցել Պայմանագրի 1.2 կետում նշված ծառայությունները, մասնավորապես՝ Պատվիրատուի պահանջների դատական իրացման ու դրամական միջոցների հավաքագրման գործընթացը, որը ներառում է հայցադիմումներ ներկայացնելու, հայցապահանջները հիմնավորելու համար անհրաժեշտ փաստաթղթերի, նյութերի և տեղեկությունների ստացման համար հարցումների իրականացում, գումարի բռնագանձման պահանջով հայցադիմումների կազմում, անհրաժեշտության դեպքում մասնակցությունը քաղաքացիական գործերի քննությանը, դատական ակտերի հարկադիր կատարման փուլում դատական ակտերից բխող կատարողական վարույթների կատարման ապահովումը, մասնակցությունը սնանկ ճանաչված պարտապանների սնանկության գործերի քննությանը, վերաքննիչ, վճռաբեկ բողոքների, դատավարական այլ փաստաթղթերի կազմումը, մահացած պարտապանների վերաբերյալ գործերով համապատասխան դիմումների ներկայացումը, մասնակցությունը ժառանգության հաշվին ծախսերի հատուցման գործընթացներին (...):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ  դեպքում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին կետի կիրառման կապակցությամբ առկա է իրավունքի զարգացման խնդիր:

Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ հարցադրմանը. ո՞ր պահից սկսած է կիրառելի ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված պատասխանատվության միջոցն ապահովագրական ընկերության հետադարձ պահանջի իրավունքի հիման վրա վերջինիս վճարման ենթակա գումարի նկատմամբ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 1-ին կետի 6-րդ ենթակետի համաձայն` քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները ծագում են օրենքով ու այլ իրավական ակտերով նախատեսված հիմքերից, ինչպես նաև քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց այն գործողություններից, որոնք թեև օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով նախատեսված չեն, սակայն, ըստ քաղաքացիական օրենսդրության սկզբունքների` առաջացնում են քաղաքացիական իրավունքներ և պարտականություններ: Դրան համապատասխան, քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները ծագում են` այլ անձին վնաս պատճառելու հետևանքով:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 14-րդ հոդվածի 10-րդ կետի համաձայն` քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությունն իրականացվում է` վնասներ հատուցելով:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` անձը, ում իրավունքը խախտվել է, կարող է պահանջել իրեն պատճառված վնասների լրիվ հատուցում, եթե վնասների հատուցման ավելի պակաս չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` վնասներ են իրավունքը խախտված անձի ծախսերը, որ նա կատարել է կամ պետք է կատարի խախտված իրավունքը վերականգնելու համար, նրա գույքի կորուստը կամ վնասվածքը (իրական վնաս), չստացված եկամուտները, որոնք այդ անձը կստանար քաղաքացիական շրջանառության սովորական պայմաններում, եթե նրա իրավունքը չխախտվեր (բաց թողնված օգուտ), ինչպես նաև ոչ նյութական վնասը:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1058-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` քաղաքացու անձին կամ գույքին, ինչպես նաև իրավաբանական անձի գույքին պատճառված վնասը լրիվ ծավալով ենթակա է հատուցման այն պատճառած անձի կողմից: Վնասի հատուցման պարտականությունն օրենքով կարող է դրվել վնաս չպատճառած անձի վրա:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 983-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ ապահովագրությունն իրականացվում է ապահովագրողի հետ ապահովադրի կնքած ապահովագրության պայմանագրի և (կամ) ապահովագրական վկայագրով:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1021-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ եթե այլ բան նախատեսված չէ ապահովագրության պայմանագրով, ապա ապահովագրական պատահարի տեղի ունենալու արդյունքում ապահովադրին (ապահովագրված անձին) պատճառված վնասից բխող նրա (կամ շահառուի) պահանջի իրավունքը վնասը պատճառած անձի նկատմամբ անցնում է ապահովագրողին` նրա կողմից հատուցված գումարի մասով (...):

«Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 15-րդ կետի համաձայն՝ ապահովագրական հատուցումը ապահովագրական պատահարի դեպքում ապահովագրական ընկերության կողմից տուժողին կամ օրենքով և (կամ) ԱՊՊԱ պայմանագրով նախատեսված դեպքերում այլ անձանց վճարման ենթակա գումարն է: Նույն օրենքի իմաստով` ապահովագրական հատուցումը նաև նույն օրենքի 49-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերում Երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին Բյուրոյի կողմից` տուժած անձանց պատճառված վնասների հատուցումն է, եթե այլ բան սահմանված չէ նույն օրենքով կամ չի բխում կոնկրետ դրույթի իմաստից: Նույն հոդվածի 1-ին մասի 20-րդ կետի համաձայն՝ Երաշխավորման ֆոնդ՝ նույն օրենքի համաձայն ստեղծված ֆոնդ, որի կառավարիչն է Բյուրոն, և որի հաշվին նույն օրենքով սահմանված դեպքերում վճարվում են հատուցումներ (...):

 «Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի 49-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` բացառությամբ նույն հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված դեպքերի, Երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին տուժած անձանց պատճառված վնասները սույն օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված գումարների սահմաններում և սույն օրենքի  8-րդ հոդվածի 2-րդ մասով և 11-18-րդ հոդվածներով սահմանված դրույթներին համապատասխան հատուցվում են, եթե վնասը պատճառվել է այն ավտոտրանսպորտային միջոցի օգտագործմամբ, որի վերաբերյալ կնքված չէ ԱՊՊԱ պայմանագիր:

«Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի 49-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` նույն հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետում նշված դեպքերում Բյուրոն վնաս պատճառած անձի, իսկ նույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերում նշված դեպքերում` նաև վնաս պատճառած ավտոտրանսպորտային միջոցի սեփականատիրոջ նկատմամբ ունի հետադարձ պահանջի իրավունք, (...):

 ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով վնաս պատճառելու հետևանքով հարաբերությունների ծագման համար անհրաժեշտ պայմանների առկայության հարցին, արձանագրել է, որ վնասի հատուցման համար պարտադիր պայման է պարտապանի ոչ օրինաչափ վարքագծի, վնասների, վնասների և ոչ օրինաչափ գործողության միջև պատճառահետևանքային կապի ու պարտապանի մեղքի միաժամանակյա առկայությունը (տե´ս, Նատալյա Հակոբյանն ընդդեմ Վարդան Հայրապետյանի թիվ ՀՔԴ3/0016/02/08 քաղաքացիական գործով  ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 13.02.2009 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ապահովագրական հատուցումն ապահովագրական պատահարի դեպքում ապահովագրողի կողմից տուժողին կամ օրենքով և (կամ) ԱՊՊԱ պայմանագրով նախատեսված դեպքերում այլ անձանց վճարման ենթակա գումարն է: Ընդ որում, «Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով ապահովագրական հատուցում է նաև նույն օրենքի 49-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերում Երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին Բյուրոյի կողմից տուժած անձանց պատճառված վնասների հատուցումը, եթե այլ բան սահմանված չէ նույն օրենքով կամ չի բխում կոնկրետ դրույթի իմաստից: Այսինքն՝ օրենսդիրն ամրագրել է տուժած անձանց պատճառված վնասների հատուցման իրավունքը Երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին, այն պայմաններում, երբ վնասը պատճառվել է այն ավտոտրանսպորտային միջոցի օգտագործմամբ, որի վերաբերյալ կնքված չէ ԱՊՊԱ պայմանագիր:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ապահովագրողն օրենքով նախատեսված հիմքերի առկայության պայմաններում հնարավորություն ունի հետադարձ պահանջի միջոցով հետ ստանալու իր կողմից կատարված հատուցումը:

«Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի 49-րդ հոդվածի 2-րդ մասով Երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին տուժած անձանց պատճառված վնասների հատուցման իրավունքին զուգահեռ, օրենսդիրը նաև սահմանել է ապահովագրողի հետադարձ պահանջի իրավունքը վնաս պատճառած անձի և/կամ վնաս պատճառած ավտոտրանսպորտային միջոցի սեփականատիրոջ նկատմամբ: 

Այսինքն՝ օրենքով նախատեսված դեպքերում ապահովագրական հատուցումը տրամադրելու պահից սկսած այդ գումարի շրջանակներում հետադարձ պահանջի իրավունքը վնաս պատճառած անձի և/կամ վնաս պատճառած ավտոտրանսպորտային միջոցի սեփականատիրոջ նկատմամբ անմիջականորեն փոխանցվում է ապահովագրողին:

Մասնավորապես օրենսդիրը նման պայման է նախատեսել նաև այն դեպքերի համար, երբ վնասը պատճառվել է այն ավտոտրանսպորտային միջոցի օգտագործմամբ, որի վերաբերյալ կնքված չէ ԱՊՊԱ պայմանագիր և ապահովագրական հատուցումն իրականացվում է Բյուրոյի կողմից Երաշխավորման ֆոնդի հաշվին: Հետևաբար տուժող կողմին ապահովագրական ընկերության կողմից հատուցում վճարելու դեպքում վերջինս հետադարձ պահանջ կարող է ներկայացնել բացառապես «Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքի 49-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված դեպքերում, որոնք վնաս պատճառած անձի և վնաս պատճառած ավտոտրանսպորտային միջոցի սեփականատիրոջ նկատմամբ հետադարձ պահանջով դիմելու իրավունք ձեռք բերելու հիմքերի մեջ, inter alia, ներառում են վնասի պատճառումն այն ավտոտրանսպորտային միջոցի օգտագործմամբ, որի վերաբերյալ կնքված չէ ԱՊՊԱ պայմանագիր:

Վերոգրյալի համատեքստում անդրադառնալով այն դեպքերին, երբ արդեն իսկ հաստատվել է վնասի առկայությունը, Երաշխավորման ֆոնդի հաշվին հատուցվել է տուժողին պատճառված վնասը և Բյուրոյի մոտ ծագել է հետադարձ պահանջի իրավունքը, այն է` հաստատվել է վնաս պատճառած անձի պարտավորությունը Բյուրոյի հանդեպ, Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում քննարկման առարկա դարձնել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի կիրառման համար առանցքային նշանակություն ունեցող հարցը՝ վճարային պարտավորության կետանցի պահը պարզելու հանգամանքը.

Այսպես՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 345-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` պարտավորության ուժով մի անձը (պարտապանը) պարտավոր է մեկ այլ անձի (պարտատիրոջ) օգտին կատարել որոշակի գործողություն. այն է` վճարել դրամ, հանձնել գույք, կատարել աշխատանք, մատուցել ծառայություն և այլն, կամ ձեռնպահ մնալ որոշակի գործողություն կատարելուց, իսկ պարտատերն իրավունք ունի պարտապանից պահանջել կատարելու իր պարտականությունը: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ պարտավորությունները ծագում են պայմանագրից, վնաս պատճառելու հետևանքով և նույն օրենսգրքում նշված այլ հիմքերից:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 347-րդ հոդվածի համաձայն` պարտավորությունները պետք է կատարվեն պատշաճ` պարտավորության պայմաններին, օրենքին և այլ իրավական ակտերի պահանջներին համապատասխան, իսկ նման պայմանների ու պահանջների բացակայության դեպքում` գործարար շրջանառության սովորույթներին կամ սովորաբար ներկայացվող այլ պահանջներին համապատասխան:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 352-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` եթե պարտավորությունը նախատեuում է կամ հնարավորություն է ընձեռում որոշել դրա oրը կամ ժամանակահատվածը, ապա պարտավորությունը պետք է կատարվի այդ oրը կամ այդ ժամանակահատվածի ցանկացած պահին: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ այն դեպքերում, երբ պարտավորությունը կատարման ժամկետ չի նախատեսում և ժամկետի որոշման պայմաններ չի պարունակում, այն պետք է կատարվի պարտավորության ծագումից հետո` ողջամիտ ժամկետում:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 408-րդ հոդվածի համաձայն՝ պարտավորության խախտում է համարվում այն չկատարելը կամ անպատշաճ (կետանցով, ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների թերություններով կամ պարտավորության բովանդակությամբ որոշվող այլ պայմանների խախտմամբ) կատարելը:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` ուրիշի դրամական միջոցներն ապօրինի պահելու, դրանք վերադարձնելուց խուսափելու, վճարման այլ կետանցով դրանք օգտագործելու, կամ այլ անձի հաշվին անհիմն ստանալու կամ խնայելու դեպքերում այդ գումարին վճարվում են տոկոսներ: Տոկոսները հաշվարկվում են կետանցի օրվանից մինչև պարտավորության դադարման օրը` ըստ համապատասխան ժամանակահատվածների համար Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի սահմանած բանկային տոկոսի հաշվարկային դրույքների: Նույն կետով նախատեսված կարգը գործում է, եթե վնասի հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով (...):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացված որոշմամբ արձանագրել է, որ պարտավորությունը պետք է կատարվի պատշաճ: Այսպես` պարտավորության ուժով պարտապանը պարտավոր է պարտատիրոջ օգտին կատարել որոշակի գործողություն, այն է` վճարել դրամ, հանձնել գույք, կատարել աշխատանք, մատուցել ծառայություն և այլն, կամ ձեռնպահ մնալ որոշակի գործողություն կատարելուց, իսկ պարտատերն իրավունք ունի պարտապանից պահանջել կատարելու իր պարտականությունը: Հակառակ դեպքում` պարտավորությունը խախտողի նկատմամբ առաջանում են որոշակի բացասական հետևանքներ: Մասնավորապես, եթե այդ պարտավորական հարաբերություններն ունեն դրամային բնույթ, և դրա ուժով պարտապանը պարտավոր է վճարել դրամ, ապա այդ դրամական միջոցներն ապօրինի պահելու, դրանք վերադարձնելուց խուսափելու, վճարման այլ կետանցով դրանք օգտագործելու, կամ այլ անձի հաշվին անհիմն ստանալու կամ խնայելու համար այդ գումարին վճարվում են նաև տոկոսներ (տե՛ս, «Դվին կոնցեռն» ՓԲԸ-ն ընդդեմ Հայկանուշ Գրիգորյանի և մյուսների թիվ ԵԿԴ/1060/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 24.05.2013 թվականի որոշումը):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշումներում անդրադարձել է նաև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի վերլուծությանը: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, մասնավորապես, նշել է, որ դրամական պարտավորությունը չկատարելու համար գումարին տոկոսներ վճարելու պարտավորության ծագման հիմքն ուրիշի դրամական միջոցներն ապօրինի պահելն է (տե՛ս Արամ Հայրապետյանն ընդդեմ Նորիկ Գզիրյանի և մյուսների թիվ  3-502/ՎԴ քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.09.2008 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված պատասխանատվությունը վրա է հասնում հետևյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում.

- ուրիշի դրամական միջոցներն ապօրինի պահելու, դրանք վերադարձնելուց խուսափելու, վճարման այլ կետանցով դրանք օգտագործելու կամ այլ անձի հաշվին անհիմն ստանալու կամ խնայելու դեպքերում, և

- եթե վնասի հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով կամ օրենքով կամ պայմանագրով վնասի հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված է որոշակի ժամանակահատվածի համար:

Այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված տոկոսները ենթակա են հաշվեգրման և բռնագանձման, եթե առկա է դրամային պարտավորություն, որի կատարումը խախտվել է, կամ այն չի կատարվել (տե՛ս, «Գագարին» սերմնաբուծական սպառողական կոոպերատիվն ընդդեմ «Նաիրի Ինշուրանս» ապահովագրական սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության թիվ ԵԿԴ/0735/02/15 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.07.2016 թվականի որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորումը դրամական պարտավորությունը խախտելու համար նախատեսված պատասխանատվության ընդհանուր կանոն է: Այսինքն՝ նշված կարգավորումը գործում է դրամական պարտավորությունների խախտման բոլոր այն դեպքերում, երբ այլ կարգավորում նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով: Ընդ որում, եթե այլ կարգավորում նախատեսված է կոնկրետ ժամանակահատվածի համար, ապա այդ ժամանակահատվածի ավարտից հետո նույնպես գործում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված պատասխանատվության ընդհանուր կանոնը: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորումը՝ որպես ընդհանուր կանոն, չի գործում այն դեպքերում, երբ պատասխանատվության հստակ չափ և կարգավորում նախատեսվում է օրենքով կամ պայմանագրով՝ որպես հատուկ կանոն (տե՛ս, Ռազմիկ Ուզունյանն ընդդեմ «ԳեոՊրոՄայնինգ Գոլդ» ՍՊԸ-ի թիվ ԵԿԴ/3908/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 07.04.2017 թվականի որոշումը):   

Վերահաստատելով և զարգացնելով վերոգրյալ դիրքորոշումները` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդիրը հստակեցրել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված տոկոսների հաշվարկը պետք է կատարել սկսած կետանցի օրվանից մինչև պարտավորության դադարման օրը` սահմանելով նաև, որ նույն հոդվածով նախատեսված կարգը կիրառելի է բացառապես այն դեպքերի համար, երբ հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով: Այսինքն` վիճարկվող գումարը վերադարձնելու պարտականության ծագման պահից սկսած, երբ անձը չի կատարում կամ ոչ պատշաճ է կատարում այդ պարտականությունը, առաջ է գալիս ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված պարտավորության կատարման կետանցում: Նման պայմաններում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի կարգավորումները կիրառելու համար էական նշանակություն ունի այն հարցերի պարզաբանումը, թե որ դրամական հարաբերությունների նկատմամբ է կիրառելի նշված իրավանորմի կանոնը և որ պահից է դրամական պարտավորությունը որակվում կետանցված:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված կարգավորումը` տոկոսների հաշվարկը և բռնագանձումը, կիրառելի է այնպիսի իրավահարաբերությունների նկատմամբ, որտեղ պարտապանը պարտատիրոջը պարտավոր է վերադարձնել իր մոտ առկա` վերջինիս պատկանող դրամական միջոցը, սակայն խուսափում է դրանք վերադարձնելուց կամ պարտավորությունը կատարում է անպատշաճ։ Նշվածից հետևում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված տոկոսների բռնագանձումը պատասխանատվության միջոց է, որը կիրառելի է պարտապանի կողմից պարտավորությունը չկատարելու կամ անպատշաճ կատարելու դեպքում: Ընդ որում, նշված հոդվածով նախատեսված տոկոսները ենթակա են հաշվեգրման և բռնագանձման պարտավորության կատարման ժամկետի ավարտից սկսած մինչև գումարը վերադարձնելու օրը։ Հետևաբար, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին կետի առաջին պարբերության դրույթը կիրառելու համար հարկ է պարզել, թե որ պահից սկսած է պարտապանի մոտ առաջացել պարտավորության կետանցը, որի արդյունքում վերջինիս մոտ պահվել կամ այլ անձի հաշվին անհիմն ստացվել կամ խնայվել է գումար: 

Հաշվի առնելով վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումները և սույն գործի փաստական հանգամանքները՝ Վճռաբեկ դատարանը արձանագրում է, որ անհրաժեշտ է քննարկման առարկա դարձնել այն հանգամանքը, թե վիճելի իրավահարաբերության մեջ պարտապանի մոտ որ պահից սկսված է ծագել պարտավորության կետանցը: Նշված հանգամանքը սույն վեճի լուծման համար ունի էական նշանակություն, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածում ամրագրված դրույթների կիրառությունն ուղղակիորեն պայմանավորված է պարտապանի կողմից կետանցման պահի բացահայտմամբ:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը հանգում է այն եզրակացության, որ ապահովագրական ընկերության հետադարձ պահանջի իրավունքի հիման վրա վերջինիս վճարման ենթակա գումարի նկատմամբ կետանցի պահից մինչև պարտավորության փաստացի կատարումը ենթակա են վճարման ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված տոկոսները:

Միաժամանակ, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 352-րդ հոդվածով օրենսդիրն անդրադարձել է պարտավորության կատարման ժամկետներին` ամրագրելով, որ 1. եթե պարտավորությունը նախատեսում է կամ հնարավորություն է ընձեռում որոշել դրա օրը կամ ժամանակահատվածը, ապա պարտավորությունը պետք է կատարվի այդ օրը կամ այդ ժամանակահատվածի ցանկացած պահին: 2. Այն դեպքերում, երբ պարտավորությունը կատարման ժամկետ չի նախատեսում և ժամկետի որոշման պայմաններ չի պարունակում, այն պետք է կատարվի պարտավորության ծագումից հետո` ողջամիտ ժամկետում:   3. Ողջամիտ ժամկետում չկատարված պարտավորությունը, ինչպես նաև այն պարտավորությունը, որի կատարման ժամկետը որոշվում է պահանջի պահով, պարտապանը պարտավոր է կատարել այդ մասին պարտատիրոջ պահանջի ներկայացման օրվանից հետո` յոթնօրյա ժամկետում, եթե պարտավորության կատարման այլ ժամկետ չի բխում օրենքից, այլ իրավական ակտերից, պարտավորության պայմաններից, գործարար շրջանառության սովորույթներից կամ պարտավորության էությունից:

Ընդ որում, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ պարտավորության կատարման համար որևէ ժամկետ նախատեսված չէ կամ նախատեսված է ցպահանջ, ապա պարտավորության ծագումը կախման մեջ է դրվում պարտատիրոջ կողմից պահանջ ներկայացնելու իրավաբանական փաստով (փաստի ծագմամբ): Նման պայմաններում օրենսդիրը հստակեցրել է, որ պարտավորությունները պետք է կատարվեն պարտավորության ծագումից հետո` ողջամիտ ժամկետում: Հակառակ պարագայում` պարտավորության չկատարման դեպքում, կիրառելի է դառնում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված կարգավորումը:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի  411-րդ հոդվածով նախատեսված պարտավորության կատարման կետանցումն առաջ է գալիս վիճարկվող գումարը վերադարձնելու պարտականության ծագման պահից սկսած, երբ անձը չի կատարում կամ ոչ պատշաճ է կատարում այդ պարտականությունը: Այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածում ամրագրված դրույթների կիրառությունն ուղղակիորեն պայմանավորված է պարտապանի կողմից կետանցման պահի բացահայտմամբ: Ընդ որում, այն դեպքում, երբ պարտավորության կատարման համար ժամկետ նախատեսված չէ` դրանք պետք է կատարվեն պարտավորության ծագումից` ողջամիտ ժամկետում: Միաժամանակ` այդ ժամկետում պարտավորության չկատարման դեպքում օրենքով սահմանված կարգով կիրառվում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված կարգավորումը:

Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ 06.10.2018 թվականին ժամը 18:05-ի սահմաններում Տավուշի մարզի Թեղուտ-Հաղարծին ավտոճանապարհին միմյանց են բախվել Գարիկ Չոբանյանի վարած CHEVROLET NIVA 212300 մակնիշի Y479OB50 հ/հ-ի ավտոմեքենան և Շողիկ Աղաջանյանի վարած NISSAN TEANA 2.5 մակնիշի 35QU757 հ/հ-ի ավտոմեքենան: Ավտոմեքենաների վարորդները չեն ընդունել իրենց մեղավորությունը: ԱՊՊԱ տեղեկատվական համակարգում առկա տվյալներով CHEVROLET NIVA 212300 մակնիշի ավտոտրանսպորտային միջոցի ապահովագրության վերաբերյալ ԱՊՊԱ պայմանագիր առկա չի եղել: Պատահարի պահին NISSAN TEANA 2.5 մակնիշի ավտոմեքենան ունեցել է ԱՊՊԱ պայմանագիր «Ինգո-Արմենիա» ԱՓԲԸ-ի հետ: «Ինգո-Արմենիա» ԱՓԲԸ-ն 2018 թվականի նոյեմբերի 12-ի Ապահովագրական հատուցումը վճարելու (մերժելու) վերաբերյալ որոշում-ծանուցման պատճենի համաձայն՝ բավարարվել է տուժող Շողիկ Աղաջանյանի կողմից 2018 թվականի հոկտեմբերի 8-ին տրված դիմումը և հատուցման ենթակա գումարի չափը կազմել է 81.500 ՀՀ դրամ: «Ինգո-Արմենիա» ԱՓԲԸ-ն 2018 թվականի նոյեմբերի 20-ի թիվ 272236 վճարման հանձնարարագրի պատճենի համաձայն՝ Շողիկ Աղաջանյանի հաշվին փոխանցվել է 81.500 ՀՀ դրամ:

Բյուրոյի կողմից 106.500 ՀՀ դրամ պարտավորության վերաբերյալ Գագիկ Չոբանյանին ուղղված 27.11.2018 թվականի թիվ Բ/18-07904 «Վնասի հատուցմամբ պայմանավորված հետադարձ պահանջի իրավունքի իրականացման» ծանուցման 2-րդ կետի համաձայն՝ Բյուրոն երաշխավորման ֆոնդի միջոցների հաշվին հատուցել է այն ավտոտրանսպորտային միջոցի օգտագործմամբ պատճառված վնասը, որի վերաբերյալ կնքված չէ ԱՊՊԱ պայմանագիր՝ համապատասխանաբար հետադարձ պահանջի իրավունք ստանալով վնաս պատճառած անձի և ավտոտրանսպորտային միջոցի սեփականատիրոջ նկատմամբ, որոնք Բյուրոյի նկատմամբ հանդես են գալիս որպես համապարտ պարտապաններ:

Միաժամանակ ծանուցման 7-րդ կետի համաձայն՝ որպես պարտավորության մարման հնարավոր 1-ին տարբերակ առաջարկվել է ծանուցման ամսաթվից հետո առավելագույնը 2 ամսվա ընթացքում վճարել պարտավորության ամբողջ գումարն առանց ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսների: Որպես պարտավորության մարման հնարավոր 2-րդ տարբերակ առաջարկվել է հատուցումը վճարելու որոշման ամսաթվից հետո առավելագույնը 2 ամսվա ընթացքում վճարել առնվազն 75.000 ՀՀ դրամ և Բյուրոյի հետ կնքել համաձայնագիր` պարտավորության մնացորդային գումարը` ներառյալ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսներն առավելագույնը 6 ամսվա ընթացքում` ամսական առնվազն 1/6 չափով հավասարաչափ մարումներ կատարելու միջոցով վճարելու վերաբերյալ  Բյուրոյի կողմից Գարիկ Չոբանյանին ուղարկված ծանուցումը վերջինիս կողմից ստացվել է 11.12.2018 թվականին։

Սույն գործով Դատարանը 18.10.2019 թվականի վճռով հանգել է հետևության, որ Գագիկ Չոբանյանից հօգուտ Բյուրոյի 107.840 ՀՀ դրամ գումար բռնագանձելու պահանջն անհիմն է և  հայցը մերժել է:

Վերաքննիչ դատարանը բողոքարկվող որոշմամբ Դատարանի 18.10.2019 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել է Բյուրոյի հայցը բավարարվել է մասնակի`Գարիկ Չոբանյանից հօգուտ Բյուրոյի բռնագանձվել է 106.500 ՀՀ դրամ, Գարիկ Չոբանյանից հօգուտ Բյուրոյի հաշվարկել և բռնագանձվել է 81.500 ՀՀ դրամի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսները՝ սկսած դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից մինչև պարտավորության փաստացի մարումը։ Վերաքննիչ դատարանը Գարիկ  Չոբանյանից հօգուտ Բյուրոյի բռնագանձել է 30.000 ՀՀ դրամ` որպես փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար:

Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, ոչ առկա են բավարար հիմքեր ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածի 1-ին մասի կիրառման համար, հետևաբար 81.500 ՀՀ դրամի նկատմամբ՝ սկսած դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից մինչև պարտավորության կատարումը պետք է հաշվարկել և Գարիկ Չոբանյանից հօգուտ Բյուրոյի բռնագանձել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված տոկոսները:

Սույն գործի փաստերի հաշվառմամբ անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի դիրքորոշման հիմնավորվածությանը` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործի քննության և լուծման համար էական նշանակություն ունի այն հարցի պարզաբանումը, թե Գագիկ Չոբանյանի մոտ երբ է առաջացել վնասի հատուցմամբ պայմանավորված հետադարձ պահանջի իրավունքով վիճելի գումարները Բյուրոյին վճարելու պարտականությունը:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ սույն քաղաքացիական գործով կողմերի միջև իրավահարաբերությունները ծագել են ապահովագրության ոլորտում, մասնավորապես` Բյուրոյի, տուժող Շողիկ Աղաջանյանի, և վնաս պատճառած անձ Գագիկ Չոբանյանի միջև: Այսինքն` Շողիկ Աղաջանյանը հատուցել է Գագիկ Չոբանյանի կողմից պատճառված վնասը, իսկ Բյուրոն ‹‹Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության մասին›› ՀՀ օրենքի 49-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` ձեռք է բերել հետադարձ պահանջի իրավունք, ինչը  հաստատվել է նաև ստորադաս դատարանների կողմից: