«Վավերացնում եմ»
Հայաստանի Հանրապետության
Նախագահ Ռ. Քոչարյան
3 նոյեմբերի 2006 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

18 օգոստոսի 2006 թվականի N 1489-Ն

ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Խաղաղ նպատակներով ատոմային էներգիայի անվտանգ օգտագործման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 7-րդ հոդվածի «թ» կետին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել ճառագայթային անվտանգության կանոնները` համաձայն հավելվածի:

2. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1994 թվականի օգոստոսի 22-ի «Ատոմային էլեկտրակայանների անվտանգության նորմերի և կանոնների մասին» N 389 որոշմամբ սահմանված՝ ցանկի «1-ին մակարդակ: Անվտանգության նպատակները և սկզբունքները» բաժնի 3-րդ և «2.7 Վթարային պատրաստությունը» բաժնի 1-ին կետերը:

3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում 2007 թվականի հուլիսի 1-ից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Ա. Մարգարյան
2006 թ. հոկտեմբերի 28 Երևան

Հավելված ՀՀ կառավարության 2006 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1489-Ն որոշման

Կ Ա Ն Ո Ն Ն Ե Ր

ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

 

1. Սույն կանոններով սահմանվում են իոնացնող ճառագայթումից պաշտպանության և իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների անվտանգության կանոնները:

2. Սույն կանոնները վերաբերում են ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված` ազատման մակարդակներին հավասար կամ դրանք գերազանցող բնութագրերով իոնացնող ճառագայթման աղբյուրներին և ճառագայթահարման տեսակներին:

3. Սույն կանոնների պահանջները պարտադիր են այն բոլոր անձանց համար, ովքեր՝

ա) արդյունահանում, փոխադրում, արտադրում, պահում կամ օգտագործում են ռադիոակտիվ նյութեր,

բ) իրականացնում են միջուկային տեղակայանքների, ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարանների ու գերեզմանոցների հրապարակի ընտրություն, նախագծում, կառուցում, շահագործում և շահագործումից հանում, (գերեզմանոցների համար` փակում.),

գ) նախագծում, արտադրում կամ օգտագործում են ռադիոակտիվ նյութեր պարունակող սարքեր և գեներացնող ճառագայթման աղբյուրներ,

դ) իրականացնում են ռադիոակտիվ նյութեր պարունակող սարքերի ու գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների մոնտաժում, կարգաբերում և վերանորոգում,

ե) իրականացնում են ռադիոակտիվ թափոնների կառավարում,

զ) կենսագործունեություն են իրականացնում իոնացնող ճառագայթման բնական և (կամ) անթրոպոգեն աղբյուրներից ճառագայթման ազդեցության պայմաններում, ինչպես նաև ռադիոակտիվ աղտոտվածության ենթարկված տարածքներում:

(3-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն)

4. Սույն կանոնների իմաստով օգտագործվում են հետևյալ հասկացությունները՝

Մասնագիտական ճառագայթահարման անհատական անձնագիր՝ մասնագիտական ճառագայթահարման անհատական դոզաների գրանցման համար նախատեսված փաստաթուղթ.

քննման մակարդակ՝ արդյունարար դոզայի, ներթափանցված ռադիոակտիվ նյութերի ակտիվության, միավոր մակերեսի կամ ծավալի ռադիոակտիվ աղտոտվածության, դոզայի հզորության կամ այլ ցուցանիշների արժեքներ, որոնց գերազանցման դեպքում դրա պատճառների հայտնաբերման նպատակով անցկացվում է քննություն: Քննման մակարդակը պետք է ցածր լինի ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված թույլատրելի մակարդակներից.

հսկման անցախուց` հսկման գոտու առավել ռադիոակտիվ աղտոտվածությամբ տարածքից ռադիոակտիվ նյութերի` պակաս ռադիոակտիվ աղտոտվածությամբ տարածք ներթափանցման կանխարգելման համար նախատեսված հարմարանք.

ճառագայթային հսկողության անցակետ՝ հսկման գոտի մուտքի ու ելքի սահմանափակման, անձնակազմի, արտահագուստի և անհատական պաշտպանական միջոցների ռադիոակտիվ աղտոտվածության հսկման, ապաակտիվացման, դրանց փոխման համար նախատեսված սենքերի համալիր.

ռադիոնուկլիդային գեներատոր` ռադիոակտիվ նյութ, որը նախատեսված է դրանում առկա ռադիոակտիվ իզոտոպի («մայր ռադիոակտիվ իզոտոպ») միջուկային վերափոխման արդյունքում այլ ռադիոակտիվ իզոտոպի («դուստր իզոտոպ») ստացման համար.

ռադիոմետրիկ չափում` ռադիոակտիվության և ճառագայթային իրավիճակը բնութագրող պարամետրերի (ռադիոակտիվ աղտոտվածություն, ռադիոակտիվ պարունակություն, ճառագայթման հոսք, դոզայի հզորություն և այլն) չափում.

դոզիմետրիկ չափում` անձնակազմի և բնակչության ճառագայթահարման դոզաների չափում.

հսկման գոտի` ճառագայթային անվտանգության ապահովման նպատակով սահմանված գոտի, որը նախատեսված է այդ գոտու տարածք մարդկանց մուտքի հսկողության, բնականոն աշխատանքային ռեժիմում` այդ գոտում աշխատանքներ իրականացնող անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման դոզաների հսկողության և ռադիոակտիվ աղտոտվածության տարածման կանխարգելման, վթարային ռեժիմներում` հնարավոր ճառագայթահարման կանխարգելման կամ սահմանափակման համար:

(4-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն)

 

II. ԱՆԹՐՈՊՈԳԵՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ԵՎ ԱՏՈՄԱՅԻՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ

 

5. Անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրները դասակարգվում են ըստ ճառագայթային ռիսկի աստիճանի, որը բնորոշում է ճառագայթային վթարի դեպքում մարդկանց վրա հնարավոր ճառագայթային ազդեցությունը և անմիջականորեն կախված է աղբյուրի բնութագրերից:

6. Առավել բարձր ճառագայթային ռիսկի անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրներ են հանդիսանում այն անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրները, որոնց վթարի դեպքում հնարավոր է ոչ միայն անձնակազմի, այլև բնակչության ճառագայթահարում:

7. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները բաժանվում են 5 դասի՝

ա) առաջին դասի (գերբարձր ռիսկի) աղբյուրներ,

բ) երկրորդ դասի (բարձր ռիսկի) աղբյուրներ,

գ) երրորդ դասի (միջին ռիսկի) աղբյուրներ,

դ) չորրորդ դասի (ցածր ռիսկի) աղբյուրներ,

ե) հինգերորդ դասի (ոչ նշանակալի ռիսկի) աղբյուրներ:

Գեներացնող ճառագայթման աղբյուրները բաժանվում են 3 դասի`

ա) առաջին դասի (բարձր ռիսկի) աղբյուրներ,

բ) երկրորդ դասի (միջին ռիսկի) աղբյուրներ,

գ) երրորդ դասի (ցածր ռիսկի) աղբյուրներ:

Անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների դասակարգումը ներկայացված է NN 5 և 6 աղյուսակներում: N 5 աղյուսակում D-ն տվյալ ռադիոակտիվ իզոտոպի վտանգավոր համարվող ակտիվությունն է:

(7-րդ կետը խմբ. 25.11.10 N 1552-Ն, լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

8. Կախված օբյեկտում առկա անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների դասից, ընդհանուր քանակությունից և դրանց հետ կատարվող աշխատանքների բնույթից, հաշվի առնելով ռիսկի աստիճանը, որը բնորոշում է ճառագայթային վթարի դեպքում մարդկանց վրա հնարավոր ճառագայթային ազդեցությունը, ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտները բաժանվում են 4 դասի՝

ա) առաջին դասի (գերբարձր ռիսկի) օբյեկտներ,

բ) երկրորդ դասի (բարձր ռիսկի) օբյեկտներ,

գ) երրորդ դասի (միջին ռիսկի) օբյեկտներ,

դ) չորրորդ դասի (ցածր ռիսկի) օբյեկտներ:

Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների դասակարգումը ներկայացված է N 7 աղյուսակում:

Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի դասը պետք է որոշվի դրա նախագծման փուլում և համաձայնեցվի կարգավորող մարմնի հետ:

(8-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն)

 

III. ԱՏՈՄԱՅԻՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ՀՐԱՊԱՐԱԿԻ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

9. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հրապարակի ընտրության ժամանակ պետք է հաշվի առնել օբյեկտի դասը, բնակչության և շրջակա միջավայրի համար նրա պոտենցիալ ճառագայթային, քիմիական և հրդեհային վտանգը: Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հրապարակի բնութագրերը պետք է համապատասխանեն սույն կանոնների, ինչպես նաև այլ իրավական ակտերի պահանջներին:

10. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին և երկրորդ դասերի օբյեկտների տեղադրման հրապարակի ընտրության ժամանակ պետք է գնահատվեն բնականոն շահագործման և հնարավոր վթարների դեպքում օդերևութաբանական, հիդրոլոգիական, երկրաբանական և սեյսմիկ գործոնները:

11. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին և երկրորդ դասերի օբյեկտների տեղադրման հրապարակի ընտրության ժամանակ պետք է հաշվի առնվի տեղանքում քամու գերակշիռ ուղղությունների սանդղակը («քամիների վարդ») և օբյեկտները պետք է տեղադրվեն բնակավայրերի, բժշկական և մանկական օբյեկտների, հանգստյան վայրերի ու մարզական կառույցների նկատմամբ առավելապես հողմահակառակ կողմից:

(11-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

12. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին և երկրորդ դասերի օբյեկտների տեղադրման հրապարակի ընտրության ժամանակ պետք է առավելությունը տալ այն տարածքներին, որոնք.

ա) սակավ մարդաբնակ են,

բ) ենթակա չեն ջրհեղեղների,

գ) ունեն քամու հաստատուն ռեժիմ,

դ) շնորհիվ իրենց տեղագրական և հիդրոերկրաբանական պայմանների` սահմանափակում են օբյեկտի տեղադրման հրապարակի սահմանից դուրս ռադիոակտիվ նյութերի տարածման հնարավորությունը:

13. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին դասի օբյեկտի գլխավոր հատակագիծը մշակելիս պետք է հաշվի առնել օբյեկտի հեռանկարային զարգացումը, օբյեկտում և դրա շուրջ ճառագայթային իրավիճակի ու ճառագայթային վթարների առաջացման հնարավորության կանխատեսման արդյունքները:

14. Չի թույլատրվում առաջինից չորրորդ դասերի ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների և առաջին ու երկրորդ դասերի գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված օբյեկտներ (լաբորատորիա, կաբինետ) տեղադրել բնակելի շենքերում կամ մանկական կազմակերպություններում: Երկրորդ դասի ատամնաբուժական ախտորոշման գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված օբյեկտներ թույլատրվում է տեղադրել բնակելի շենքում, եթե ռադիոմետրիկ չափումների կամ ճառագայթային պաշտպանության հաշվարկների միջոցով հիմնավորվում է, որ գեներացնող ճառագայթման աղբյուրի առավելագույն ռեժիմով աշխատելու դեպքում աղբյուրի տեղադրման սենյակի հարակից սենքերում ճառագայթման դոզայի հզորությունը չի գերազանցում տվյալ սենքի բնական ֆոնը:

(14-րդ կետը լրաց. 27.01.21 N 101-Ն)

15. Բնակելի շենքերում երրորդ դասի գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված օբյեկտներ տեղադրել թույլատրվում է այդ աղբյուրների օգտագործման լիցենզիայի առկայության դեպքում, բացառությամբ այն օբյեկտների, որտեղ պետք է աշխատանքներ իրականացվեն ատամնաբուժական կամ գիտական կամ ախտորոշման նպատակներով օգտագործվող ռենտգենյան սարքերի հետ, որոնց օգտագործման գործունեությունը ենթակա չէ լիցենզավորման:

(15-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

16. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին, երկրորդ և երրորդ դասերի օբյեկտներում պետք է սահմանվեն հսկման ու դիտարկման գոտիներ, իսկ չորրորդ դասի օբյեկտներում՝ միայն հսկման գոտի:

17. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների հսկման և դիտարկման գոտիների սահմանները որոշվում են այդ օբյեկտների անվտանգության վերլուծության հիման վրա և գծանշվում են օբյեկտի նախագծում:

18. Նույն տեղադրման հրապարակում առաջին, երկրորդ և երրորդ դասերի ատոմային էներգիայի օգտագործման մի քանի օբյեկտների գտնվելու դեպքում պետք է սահմանվի ընդհանուր դիտարկման գոտի, որի սահմանները կորոշվեն դրանց ընդհանուր ճառագայթային ազդեցության վերլուծության հիման վրա:

19. Ատոմային էներգիայի օգտագործման գործող օբյեկտների հսկման և դիտարկման գոտիների չափերը օբյեկտը շահագործող կազմակերպության կողմից կարող են փոփոխվել ճառագայթման աղբյուրների, օբյեկտի և տեղադրման հրապարակի բնութագրերի փոփոխման դեպքում: Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների հսկման և դիտարկման գոտիների չափերի փոփոխումը պետք է համաձայնեցվի կարգավորող մարմնի հետ:

20. Առաջին և երկրորդ դասերի ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների բնականոն շահագործման պայմաններում այդ օբյեկտների դիտարկման գոտիներում բնակչության ճառագայթահարման դոզան պետք է սահմանափակվի տվյալ օբյեկտի համար սահմանված դոզայի բաժնեմասով:

Առաջին և երկրորդ դասերի ատոմային էներգիայի օգտագործման գործող օբյեկտների դոզայի բաժնեմասը չպետք է գերազանցի 250 μSv, իսկ նոր կառուցվողներինը՝ 100 μSv:

21. Առաջին և երկրորդ դասերի ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների դիտարկման գոտիներում օբյեկտի շահագործող կազմակերպության կողմից պետք է իրականացվի անընդհատ ճառագայթային մոնիթորինգ:

 

IV. ԱՏՈՄԱՅԻՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՕԲՅԵԿՏԻ ՆԱԽԱԳԻԾԸ

 

22. Ատոմային էներգիայի օգտագործման յուրաքանչյուր օբյեկտի նախագիծ պետք է ունենա «Ճառագայթային մոնիթորինգ» անվանմամբ բաժին, որում սահմանվում են՝

ա) ռադիոմետրիկ և դոզիմետրիկ չափումների բնույթն ու ծավալը,

բ) անհրաժեշտ ռադիոմետրիկ և դոզիմետրիկ սարքերը, օժանդակ սարքավորումները,

գ) ստացիոնար ռադիոմետրիկ սարքերի տեղադրման տեղերը, անհրաժեշտ սենքերը,

դ) ճառագայթային մոնիթորինգի պարբերականությունը,

ե) ճառագայթային մոնիթորինգի իրականացման համար անհրաժեշտ անձնակազմը:

(22-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

23. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի նախագծում հսկման գոտու յուրաքանչյուր շինության (տարածքը, սենքը, տեղամասը) համար պետք է նշվեն՝

ա) բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատելիս` օգտագործվող ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, ինչ քիմիական միացությունների ձևով են դրանք հանդես գալիս, դրանց ագրեգատային վիճակը, աշխատատեղում հաշվարկային ակտիվությունը, օգտագործման տարեկան ծավալը (քանակը), աշխատանքների դասը.

բ) փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատելիս` օգտագործվող ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, դրանց տեսակը, դրանց ակտիվությունները, աշխատատեղում ճառագայթման աղբյուրների թույլատրելի գումարային ակտիվությունը.

գ) գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատելիս` աղբյուրների տեսակը, գեներացվող ճառագայթման տեսակը, գեներացվող ճառագայթման էներգիան և ինտենսիվությունը և (կամ) անոդային լարումը, հոսանքի ուժը, հզորությունը և այլն, նույն շինությունում (բաժանմունքում, լաբորատորիայում) տեղադրված միաժամանակ աշխատող սարքերի առավելագույն թույլատրելի թիվը:

(23-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, 27.11.14 N 1367-Ն)

24. Արտաքին ճառագայթահարումից անձնակազմի և բնակչության պաշտպանիչ պատնեշների նախագծման ժամանակ տարեկան արդյունարար դոզաները հաշվարկելիս անհրաժեշտ է ընդունել 2-ից ոչ պակաս պաշարի k գործակից: Անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել այլ ճառագայթման աղբյուրների առկայությունը և դրանց հզորության հեռանկարային ավելացումը:

(24-րդ կետը փոփ., լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

25. Արտաքին ճառագայթահարումից պաշտպանիչ պատնեշների նախագծում պետք է հաշվի առնել սենքերի նշանակությունը, ճառագայթահարվող անձանց կատեգորիան և ճառագայթահարման տևողությունը:

Արտաքին ճառագայթահարումից պաշտպանիչ պատնեշների հաշվարկի ժամանակ, երբ վերցվում է տարեկան արդյունարար դոզայի 2-ին հավասար պաշարի գործակից, պատնեշի մակերեսի վրա ճառագայթման համարժեք H դոզայի նախագծային հզորությունը հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով.

 

D μSν H = 1000x ___ ____ kT h

 

որտեղ՝ D-ն անձնակազմի կամ բնակչության ճառագայթահարման դոզայի սահմանն է` μSv/տարի, k-ն՝ դոզայի պաշարի գործակիցն է, իսկ T-ն՝ տարվա ընթացքում ճառագայթահարման տևողությունն է` ժամերով:

Համարժեք դոզայի նախագծային հզորության արժեքները սենքերում և տարածքներում անձնակազմի ու բնակչության գտնվելու ստանդարտ տևողության համար, երբ վերցվում է տարեկան արդյունարար դոզայի 2-ին հավասար պաշարի գործակից, ներկայացված են N 1 աղյուսակում:

Գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների համար հաշվարկը կատարվում է կարգավորող մարմնի կողմից հաստատված մեթոդական ցուցումների համաձայն՝ ելնելով սարքի ճառագայթային ելքից և աշխատանքային ծանրաբեռնվածությունից:

(25-րդ կետը փոփ., լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

26. Ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կապված աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտներից թույլատրելի արտանետումներն ու արտահոսքերը հաշվարկելիս ընդունվում է, որ կյանքի ընթացքում (70 տարի) տարեկան արտանետումներով և արտահոսքերով պայմանավորված արդյունարար դոզան չի գերազանցի դոզայի բաժնեմասի մեծությունը:

Աղյուսակ N 1.

Արտաքին ճառագայթահարումից պաշտպանիչ պատնեշների նախագծման ժամանակ օգտագործվող համարժեք դոզայի հզորության արժեքները

Ճառագայթահարվող անձանց կատեգորիան	Աշխատանքային սենքերի և տարածքների նշանակությունը	Ճառագայ- թահարման տևողությունը տարվա ընթացքում (ժամ)	Համարժեք դոզայի նախագծային հզորությունը (μSv/ժամ)
«Ա» կատեգորիայի անձնակազմ	անձնակազմի մշտական աշխատատեղ (օբյեկտի հսկման գոտի)	1700	6.0
	անձնակազմի ժամանակավոր աշխատատեղ (օբյեկտի հսկման գոտի)	850	12
«Գ» կատեգորիայի անձնակազմ (բնակչություն)	օբյեկտի ցանկացած այլ սենքեր և տարածքներ	2000	1.2
	օբյեկտից դուրս գտնվող տարածքներ	8800	0.06

1) աղյուսակում ներկայացված են օբյեկտում առկա անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրներից ճառագայթահարման համարժեք դոզայի հզորությունները.

2) համարժեք դոզայի չափվող մեծություններից արդյունարար դոզայի անցումը պետք է իրականացվի համաձայն կարգավորող մարմնի կողմից հաստատված ուղեցույցի:

(26-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն)

27. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների նախագծման և տեխնոլոգիաների ընտրության ժամանակ պետք է ապահովել`

ա) անձնակազմի նվազագույն ճառագայթահարումը,

բ) աշխատանքների առավելագույն ավտոմատացումը և մեքենայացումը,

գ) տեխնոլոգիական պրոցեսների ավտոմատացված և ակնադիտական (վիզուալ) մոնիթորինգը,

դ) նվազ թունավոր և վնասակար նյութերի օգտագործումը,

ե) աղմուկի, վիբրացիայի և այլ վնասակար գործոնների հնարավոր նվազագույն մակարդակները,

զ) ռադիոակտիվ նյութերի նվազագույն արտանետումներն ու արտահոսքերը,

է) առաջացող ռադիոակտիվ թափոնների նվազագույն քանակությունը, դրանց ժամանակավոր պահեստավորման և վերամշակման հուսալի միջոցների կիրառումը,

ը) տեխնոլոգիական պրոցեսի խախտումների մասին ձայնային և (կամ) լուսային ազդանշան տալը,

թ) շրջափականքները (բլոկավորումները).

ժ) ռադիոակտիվ նյութերի չվերահսկվող տարածումը կանխող պաշտպանական պատվարների համակարգի ներդնում:

(27-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

28. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների տեխնոլոգիական սարքավորումների կառուցվածքը պետք է բավարարի ճառագայթային անվտանգության նորմերի ու սույն կանոնների պահանջներին համապատասխան մշակված ստանդարտների, տեխնիկական պայմանների պահանջները, իսկ սարքավորումները` լինեն սերտիֆիկացված.

29. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի նախագծում պետք է նախատեսվի վերանորոգման աշխատանքների իրականացման ժամանակ անձնակազմի ու բնակչության ճառագայթային պաշտպանության ապահովմանն ուղղված կազմակերպչական և տեխնիկական միջոցառումների համալիր:

 

V. ԱՆԹՐՈՊՈԳԵՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ

 

30. Անթրոպոգեն աղբյուրների օգտագործման համար նախատեսված շինությունում այլ աշխատանքներ իրականացնել թույլատրվում է, եթե դա թելադրված է արտադրական անհրաժեշտությամբ և համաձայնեցված է կարգավորող մարմնի հետ:

(30-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

31. Անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ կապված աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված շինության մուտքի մոտ պետք է փակցված լինի ճառագայթային վտանգի նշանը, ինչպես նաև գրություն, որի վրա նշվում է շինության նշանակությունը (աշխատանքների բնույթը), իսկ բաց ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների օգտագործման դեպքում` նաև աշխատանքների դասը:

(31-րդ կետը փոփ., լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

32. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրներ պարունակող սարքավորումների, պահարանների, կոնտեյներների, փաթեթների, ապարատների, շարժական սարքերի, տրանսպորտային միջոցների վրա պետք է փակցված լինի ճառագայթային վտանգի նշան: Ճառագայթային վտանգի նշան կարելի է չփակցնել ճառագայթման աղբյուրներ պարունակող սարքավորումների վրա, եթե դրանք գտնվում են այն շենքերում, որտեղ ճառագայթման աղբյուրների հետ մշտապես աշխատանքներ են կատարվում, և որոնց մուտքի մոտ փակցված է ճառագայթային վտանգի նշան:

(32-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

33. Անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների օգտագործման համար նախատեսված շինությունից դուրս անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրները ժամանակավորապես կարելի է օգտագործել միայն անվտանգության նորմերին ու կանոններին համապատասխանող այլ շինությունում` կարգավորող մարմնի համաձայնությամբ:

(33-րդ կետը լրաց., փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

34. Անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատելիս չի կարելի խախտել ճառագայթային անվտանգության և տեխնոլոգիական հրահանգները` բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա պայմանավորված է վթարների ու մարդկանց առողջությանն սպառնացող վտանգի կանխման անհրաժեշտությամբ:

35. Պաշտպանիչ տեխնոլոգիական սարքերը, ինչպես նաև ռադիոիզոտոպային աղբյուրների պահման համար նախատեսված պահարանները, ռադիոակտիվ թափոնների հավաքման կոնտեյներները, տրանսպորտային միջոցները, տրանսպորտային կոմպլեկտները, ռադիոակտիվ նյութերի պահման ու փոխադրման համար նախատեսված կոնտեյներները, փոշե և գազամաքրման համակարգերը, անհատական պաշտպանության միջոցները ու ճառագայթային մոնիթորինգի համար օգտագործվող սարքերը պետք է ունենան «Համապատասխանության գնահատման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված համապատասխանության սերտիֆիկատ:

(35-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

VI. ՌԱԴԻՈԻԶՈՏՈՊԱՅԻՆ ԵՎ ԳԵՆԵՐԱՑՆՈՂ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ԱՌԱՔՈՒՄԸ, ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ, ՊԱՀՈՒՄԸ ԵՎ ՓՈԽԱԴՐՈՒՄԸ

 

36. Ռադիոիզոտոպային և գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման համար լիցենզավորված անձը պետք է ապահովի ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտում առկա ռադիոիզոտոպային և գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների պահպանությունը և ստեղծի աղբյուրների ստացման, հաշվառման, պահպանման, օգտագործման և հաշվառումից դուրս գրման այնպիսի պայմաններ, որպեսզի բացառվի դրանց կորուստը կամ անհսկելի օգտագործումը:

37. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտում առկա ռադիոիզոտոպային և գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հաշվառման վերաբերյալ պահանջները սահմանվում են կարգավորող մարմնի կողմից:

38. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները պետք է հաշվառվեն ըստ կից փաստաթղթերում նշված ռադիոակտիվ իզոտոպի տեսակի, արտադրողի անվանման, աղբյուրի տիպի, գործարանային համարի, փաթեթավորման տեսակի, ակտիվության, թողարկման տարեթվի: Այն սարքերը և սարքավորումները, որոնցում օգտագործվում են ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրներ, հաշվառվում են ըստ տիպի և գործարանային համարի, թողարկման տարեթվի՝ նշելով դրա մեջ մտնող յուրաքանչյուր ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրի տեսակն ու գործարանային համարը:

Մինչև 100 օր տևողությամբ կիսատրոհման պարբերություն ունեցող ռադիոնուկլիդային գեներատորները հաշվառվում են ըստ դրանց անվանման, գործարանային համարների և ստացման ամսաթվի՝ նշելով մայր ռադիոակտիվ իզոտոպի սկզբնական ակտիվությունը:

Գեներացնող ճառագայթման աղբյուրները հաշվառվում են ըստ տիպի, արտադրողի, գործարանային համարի և թողարկման տարեթվի:

Ռադիոիզոտոպային և գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների հաշվառման ժամանակ պետք է նշվեն դրանց պետական գրանցման համարը և գրանցման ամսաթիվը:

39. Վերարտադրիչների, արագացուցիչների, միջուկային ռեակտորների օգնությամբ կամ այլ ձևով ստացվող ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները պետք է հաշվառվեն ըստ ռադիոակտիվ իզոտոպի (խառնուրդի դեպքում`իզոտոպների) տեսակի, գումարային ակտիվության, փաթեթավորման համարի:

40. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտում պահեստավորված ռադիոիզոտոպային ու գեներացնող ճառագայթման աղբյուրները պետք է պահեստարանից բաց թողնվեն և հետ ընդունվեն պահեստարան համաձայն շահագործող կազմակերպության կողմից մշակված հրահանգի: Պահեստարանից անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների բացթողումն ու պահեստարան հետ ընդունումը պետք է գրանցվի հատուկ գրանցամատյանում, նշելով`

ա) բաց թողնվող (հետ ընդունվող) ճառագայթման աղբյուրի գրանցման համարը.

բ) բաց թողնող (հետ ընդունող) անձի պաշտոնը, անունը ազգանունը, ստորագրությունը.

գ) ճառագայթման աղբյուրն ստացող (հանձնող) անձի պաշտոնը, անունը, ազգանունը, ստորագրությունը.

դ) բաց թողնվող ճառագայթման աղբյուրի օգտագործման նպատակը և տեղը.

ե) բացթողնման (հետընդունման) ամսաթիվը և ժամանակը:

(40-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

41. Աշխատանքի մեջ չգտնվող ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները պետք է պահվեն հատուկ հատկացված տեղերում կամ կահավորված պահեստարաններում, որտեղ ապահովված կլինի դրանց ֆիզիկական պաշտպանությունը: Պահեստարաններում գտնվող ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների գումարային ակտիվությունը չպետք է գերազանցի պահեստարանի նախագծով սահմանված մակարդակը:

42. Դաշտային պայմաններում ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների համար նախատեսված ժամանակավոր պահեստարանի արտաքին մակերեսի կամ կողմնակի անձանց մուտքը բացառող պարսպի մոտ, համարժեք դոզայի հզորությունը չպետք է գերազանցի 1 μSv/ժամը, իսկ պարսպի վրա փակցված ճառագայթային վտանգի նշանը պետք է երևա ոչ պակաս, քան 100 մ-ից:

(42-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

43. Բաց հրապարակների վրա և ընդհանուր նշանակության պահեստարաններում փոխադրվող ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների ժամանակավոր պահեստավորմանը ներկայացվող պահանջները սահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2001 թվականի դեկտեմբերի 24-ի N 1263 որոշմամբ հաստատված միջուկային և ռադիոակտիվ նյութերի փոխադրման հատուկ կանոններով:

44. Ռադիոիզոտոպային բաց աղբյուրների պահման համար նախատեսված պահեստարանների ներքին հարդարումն ու կահավորումը պետք է բավարարեն համապատասխան դասի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերին ներկայացվող պահանջները, բայց ոչ ցածր երկրորդ դասից:

45. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների պահման համար նախատեսված հարմարանքները (որմնախորշեր, հորեր, չհրկիզվող պահարաններ և այլն) պետք է այնպես նախագծված լինեն, որ առանձին ճառագայթման աղբյուրներ տեղադրելիս կամ հանելիս անձնակազմը չճառագայթահարվի պահեստարանում գտնվող այլ ճառագայթման աղբյուրներից: Բաժանմունքների (սեկցիաների) դռները և ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրներ պարունակող փաթեթները (կոնտեյներները և այլն) պետք է հեշտությամբ բացվեն և ունենան ռադիոակտիվ իզոտոպի անվանմամբ ու նրա ակտիվության նշմամբ ընթեռնելի պիտակավորում: Ճառագայթման աղբյուրների պահեստարանում պետք է լինի դրանց տեղադրման սխեմատիկ գծագիրը:

46. Ռադիոակտիվ հեղուկներ պարունակող ապակյա անոթները պետք է տեղադրվեն հարվածադիմացկուն մետաղյա կամ պլաստմասսայե պատյաններում:

47. Այն ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները, որոնց պահման ժամանակ հնարավոր է ռադիոակտիվ գազերի, գոլորշիների կամ աերոզոլների անջատում, պետք է պահվեն արտաձիգ պահարաններում, մաքրող ֆիլտրերով օդափոխիչ համակարգեր ունեցող բոքսերում, խցիկներում, գազահեռացման հարմարանք ունեցող և չհրկիզվող նյութերից պատրաստված փակ անոթներում:

Պահեստարանը պետք է կահավորված լինի շուրջօրյա գործող արտաձիգ օդափոխիչ համակարգով:

48. Բարձր ակտիվությամբ ջերմանջատիչ ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների պահեստավորման ժամանակ պետք է նախատեսվի դրանց հովացման համակարգ: Դյուրավառ կամ պայթյունավտանգ նյութերի պահեստավորման ժամանակ պետք է նախատեսվեն դրանց պայթյունաանվտանգության և հրդեհաանվտանգության ապահովման միջոցներ:

Միջուկային նյութեր պարունակող ռադիոիզոտոպային աղբյուրների պահեստավորման ժամանակ պետք է ապահովված լինի միջուկային անվտանգությունը:

(48-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն)

49. Եթե ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները պիտանի չեն հետագա օգտագործման համար, ապա դրանք պետք է դուրս գրվեն` այդ մասին գրավոր տեղեկացնելով կարգավորող մարմնին, որպեսզի դրանք հանվեն պետական գրանցումից:

Դուրս գրված ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրները պետք է փոխանցվեն ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարան կամ գերեզմանոց: Փոխանցման ակտի պատճենը պետք է ներկայացվի կարգավորող մարմին:

50. Ռադիոակտիվ նյութերի ներքին փոխադրումը պետք է իրականացվի հատուկ փոխադրամիջոցներով՝ կոնտեյներներով և փաթեթներով` հաշվի առնելով ճառագայթման աղբյուրների ֆիզիկական վիճակը, դրանց ակտիվությունը, ճառագայթման տեսակը, փաթեթների չափն ու կշիռը, պահպանելով անվտանգ փոխադրման պայմանները:

51. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների տարածքից դուրս ռադիոակտիվ նյութերի անվտանգ փոխադրման հարցերը կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի հունիսի 27-ի N 931-Ն որոշմամբ:

(51-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

VII. ԱՏՈՄԱՅԻՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐԻ ՇԱՀԱԳՈՐԾՈՒՄԻՑ ՀԱՆՈՒՄԸ

 

52. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտները շահագործումից հանելու դեպքում ճառագայթային անվտանգությունը պետք է ապահովվի ճառագայթային անվտանգության նորմերի և սույն կանոնների պահանջներին համապատասխան:

53. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտը շահագործումից հանելու համապատասխան տարբերակի ընտրությունը կատարվում է տեխնոլոգիական համակարգերի և սարքավորումների, շինարարական կառուցվածքների և օբյեկտի մերձակա տարածքի ճառագայթային և տեխնիկական համալիր հետազոտությունից հետո:

54. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին դասի օբյեկտի շահագործումից հանման նախատեսված ժամկետից ոչ ուշ, քան հինգ տարի առաջ օբյեկտը շահագործող կազմակերպության կողմից պետք է մշակվի և կարգավորող մարմնի հետ համաձայնեցվի ամբողջ օբյեկտի կամ դրա առանձին մասի շահագործումից հանման մանրամասն ծրագիրը:

Երկրորդ դասի օբյեկտների համար շահագործումից հանման ծրագիրը պետք է մշակվի շահագործումից հանման նախատեսված ժամկետից ոչ ուշ, քան երեք տարի, իսկ երրորդ դասի օբյեկտների համար՝ մեկ տարի առաջ:

(54-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

55. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին, երկրորդ և երրորդ դասի օբյեկտի շահագործումից հանման ծրագրում անվտանգությունն ապահովող միջոցառումներ պետք է նախատեսվեն շահագործումից հանման գործընթացի տարբեր փուլերի՝ կանգառի, կոնսերվացման, ապամոնտաժման, վերապրոֆիլավորման և թաղման համար:

(55-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

56. Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին և երկրորդ դասերի օբյեկտների շահագործումից հանման ծրագիրը, ելնելով ճառագայթային անվտանգության նպատակներից, պետք է պարունակի`

ա) շահագործումից հանման գործողությունները և դրանց հաջորդականությունը.

բ) շահագործումից հանման ժամանակ առաջացող ռադիոակտիվ նյութերի ու թափոնների տեսակները, ծավալները, ակտիվությունները և այլ բնութագրեր, այդ թվում՝ ոչ ճառագայթային.

գ) ապամոնտաժման համար անհրաժեշտ սարքավորումներն ու միջոցները.

դ) ապամոնտաժվող սարքավորումների ապաակտիվացման մեթոդներն ու միջոցները.

ե) ռադիոակտիվ թափոնների վերամշակման, երկարատև պահման և թաղման ձևերն ու կարգը.

զ) շահագործումից հանման ժամանակ անձնակազմի ու բնակչության հնարավոր ճառագայթահարման անհատական և կոլեկտիվ դոզաների հաշվարկը:

(56-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

57. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների` շահագործումից հանման աշխատանքները պետք է կատարվեն օբյեկտի հատուկ նախապատրաստում անցած անձնակազմի կողմից կամ համապատասխան գործունեության համար լիցենզավորված անձանց ներգրավմամբ:

58. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների դադարեցման դեպքում ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտը շահագործող կազմակերպությունը պետք է այդ մասին գրավոր տեղեկացնի կարգավորող մարմնին: Այն սենքերը, որտեղ նախկինում աշխատանքներ են իրականացվել ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների հետ, այլ նպատակներով կարելի է օգտագործել միայն կարգավորող մարմնի թույլտվությամբ:

59. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների շահագործման ժամկետը կարող է երկարաձգվել միայն կարգավորող մարմնի գրավոր թույլտվությամբ՝ դրական փորձագիտական եզրակացության առկայության դեպքում:

 

VIII. ՓԱԿ ՌԱԴԻՈԻԶՈՏՈՊԱՅԻՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ԵՎ ԳԵՆԵՐԱՑՆՈՂ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՀԵՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄԸ

 

60. Փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման ժամանակ պետք է պարբերաբար ստուգվի դրանց հերմետիկությունը` համաձայն ստանդարտներով ու տեխնիկական փաստաթղթերով սահմանված կարգի և ժամկետների: Չի թույլատրվում աշխատանքներ կատարել փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ, եթե խախտված է դրանց հերմետիկությունը, կամ լրացել է դրանց օգտագործման սահմանված ժամկետը և այն երկարաձգելու մասին սահմանված կարգով որոշում չի ընդունված:

61. Փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուր պարունակող սարքավորումները պետք է կայուն լինեն մեխանիկական, քիմիական, ջերմային և այլ ազդակների նկատմամբ, արտաքին մակերեսի վրա պետք է ունենան ճառագայթային վտանգի նշան:

62. Աշխատանքի մեջ չգտնվող փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրները պետք է լինեն պաշտպանիչ հարմարանքներում, իսկ գեներացնող ճառագայթման աղբյուրները` հոսանքազրկված:

63. Պաշտպանիչ հարմարանքից փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրի դուրսբերման համար պետք է օգտագործվի հեռակառավարելի գործիք կամ հատուկ հարմարանք: Պաշտպանիչ հարմարանքից հանված փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրի հետ աշխատելու ժամանակ պետք է օգտագործվեն պաշտպանիչ էկրաններ և մանիպուլյատորներ, իսկ 1 մ հեռավորության վրա ավելի քան 2 μSv/h ճառագայթահարման համարժեք դոզայի հզորություն ստեղծող փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրի հետ աշխատելիս՝ հեռակառավարման միջոցներ ունեցող հատուկ պաշտպանիչ հարմարանքներ (բոքսեր, պահարաններ և այլն):

(63-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

64. Ռադիոիզոտոպային աղբյուր պարունակող շարժական կամ ստացիոնար արատաստուգիչ, թերապևտիկ կամ այլ նշանակության սարքավորումների ռադիոիզոտոպային աղբյուրի պաշտպանիչ հարմարանքի մակերեսից 1 մ հեռավորության վրա ճառագայթահարման համարժեք դոզայի հզորությունը չպետք է գերազանցի 20 μSv/h:

(64-րդ կետը լրաց., փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

65. Արտադրությունում օգտագործվող` ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ պարունակող սարքերի համար ճառագայթահարման համարժեք դոզայի հզորությունը ճառագայթման աղբյուրի պաշտպանիչ հարմարանքի մակերեսից 10 սմ հեռավորության վրա չպետք է գերազանցի 100 μSv/h, իսկ 1 մ հեռավորության վրա՝ 3  μSv/h:

(65-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

66. Եթե սարքավորման աշխատանքի ժամանակ առաջանում է պարազիտային (երկրորդական) ռենտգենյան ճառագայթում, ապա այդ սարքավորման ցանկացած մակերեսից 0,1 մ հեռավորության վրա ճառագայթահարման համարժեք դոզայի հզորությունը չպետք է գերազանցի 1 μSv/h:

(66-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

67. Այն սենքերին, որտեղ օգտագործվող իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների աշխատանքային և ոչ աշխատանքային ռեժիմներում ճառագայթահարման համարժեք դոզայի հզորությունը դրանց մակերեսի հասանելի մասերից 1 մ հեռավորության վրա չի գերազանցում 1 μSv/h, հատուկ պահանջներ չեն ներկայացվում:

(67-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

68. Ճառագայթման չսահմանափակված ուղղվածությամբ հոսքով ստացիոնար սարքավորումների աշխատող մասը պետք է տեղադրվի առանձին սենքում կամ առանձնացված շենքում: Ճառագայթման աղբյուրի ցանկացած դիրքի և ճառագայթման հոսքի ցանկացած ուղղվածության դեպքում այդ շինության պատերի, հատակի, առաստաղի կառուցվածքը պետք է ապահովի հարակից սենքերում և օբյեկտի տարածքում առաջնային և ցրված ճառագայթահարումից դոզաների նվազեցում` մինչև թույլատրելի մակարդակները:

Այդպիսի սարքավորման կառավարման վահանակը պետք է գտնվի ճառագայթման աղբյուրի հետ աշխատանքների կատարման համար նախատեսված սենքին հարակից սենքում:

69. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրը պաշտպանիչ պատյանից ավտոմատ դուրսբերման մեխանիզմի աշխատանքը կամ գեներացնող ճառագայթման աղբյուրի բարձր (արագացնող) լարման միացումը պետք է հնարավոր լինի միայն սարքավորման տեղադրման սենքի դուռը փակ լինելու դեպքում՝ բացառելու համար անձնակազմի պատահական ճառագայթահարումը:

70. Այն սենքերը, որտեղ աշխատանքներ են կատարվում փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ պարունակող ստացիոնար սարքերի օգտագործմամբ, պետք է ունենան աղբյուրի դիրքի փոխման արգելափակման և ազդարարման համակարգեր: Բացի դրանից, պետք է լինի հարմարանք, որը թույլ կտա սարքի էլեկտրասնուցման անջատման կամ այլ արտակարգ իրավիճակի ժամանակ ճառագայթման աղբյուրը բերել անվտանգ վիճակի:

71. Փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրների ստորջրյա պահման դեպքում պետք է նախատեսվեն ջրավազանում ջրի մակարդակի ավտոմատ կարգավորման, մակարդակի չնախատեսված փոփոխման և ավազանին հարող տարածքներում ճառագայթման մակարդակի բարձրացման մասին ազդանշանող համակարգեր:

72. Փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի ներքին հարդարմանը հատուկ պահանջներ չեն ներկայացվում: Բացառություն են կազմում այն սենքերը, որոնք նախատեսված են ապամոնտաժված սարքավորումների վերալիցքավորման, նորոգման և ժամանակավոր պահեստավորման համար: Այդ սենքերի ներքին հարդարումը պետք է համապատասխանի երրորդ դասի բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատելու համար նախատեսված սենքերի ներքին հարդարմանը ներկայացվող պահանջներին:

73. Եթե ռադիոիզոտոպային աղբյուրների օգտագործման կամ մեծ քանակությամբ փակ ռադիոիզոտոպային աղբյուրների պահման հետևանքով շինության օդում հնարավոր է սահմանված թույլատրելի մակարդակների գերազանցմամբ իոնացված նյութերի կուտակում, ապա պետք է նախատեսվի օդափոխման համակարգ:

74. Հատուկ սենքերից դուրս կամ ընդհանուր արտադրական սենքերում ռադիոիզոտոպային աղբյուրների կամ գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների օգտագործման դեպքում պետք է բացառվի կողմնակի անձանց` այդ աղբյուրներին մոտենալը և պետք է ապահովված լինի աղբյուրների ֆիզիկական պաշտպանությունը:

Հատուկ սենքերից դուրս կամ ընդհանուր արտադրական սենքերում ռադիոիզոտոպային աղբյուրների կամ գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների օգտագործման դեպքում անձնակազմի և բնակչության ճառագայթային անվտանգության ապահովման նպատակով անհրաժեշտ է`

ա) ճառագայթումն ուղղել դեպի ներքև կամ այն ուղղությամբ, ուր մարդիկ չկան.

բ) ռադիոիզոտոպային աղբյուրները հնարավորինս հեռացնել սպասարկող անձնակազմից և այլ մարդկանցից.

գ) սահմանափակել ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրներին մոտ մարդկանց գտնվելու ժամանակը.

դ) տեղադրել ճառագայթային վտանգի նշան և նախազգուշացնող պլակատներ, որոնք հստակ տեսանելի կլինեն առնվազն երեք մետր հեռավորությունից:

74.1. Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքներ կատարելիս պետք է ապահովված լինի այդ աղբյուրների ֆիզիկական պաշտպանությունը:

(74.1-ին կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

IX. ԲԱՑ ՌԱԴԻՈԻԶՈՏՈՊԱՅԻՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՀԵՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՈՒՄԸ

 

75. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, որպես ներքին ճառագայթահարման հնարավոր աղբյուրներ, ըստ ռադիոակտիվ իզոտոպների ազատման մակարդակի բաժանվում են ճառագայթային վտանգավորության 4 խմբի`

ա) «Ա» խմբին են պատկանում այն բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, որոնց ռադիոակտիվ իզոտոպի ազատման մակարդակը չի գերազանցում 103 Bq.

բ) «Բ» խմբին են պատկանում այն բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, որոնց ռադիոակտիվ իզոտոպի ազատման մակարդակը մեծ է` 103 Bq, սակայն չի գերազանցում 105 Bq-ն.

գ) «Գ» խմբին են պատկանում այն բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, որոնց ռադիոակտիվ իզոտոպի ազատման մակարդակը մեծ է` 105 Bq, սակայն չի գերազանցում 108 Bq-ն.

դ) «Դ» խմբին են պատկանում այն բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, որոնց ռադիոակտիվ իզոտոպի ազատման մակարդակը գերազանցում է 108 Bq-ն:

(75-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

76. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող բոլոր աշխատանքները բաժանվում են երեք դասի: Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների դասը, կախված ռադիոակտիվ աղբյուրի ճառագայթային վտանգավորության խմբից և աշխատատեղում ռադիոակտիվ իզոտոպի ակտիվությունից, ներկայացված է N 2 աղյուսակում` պայմանով, որ ռադիոակտիվ իզոտոպի տեսակարար ակտիվությունը չի գերազանցում ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված արժեքները:

Աղյուսակ N 2.

Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների դասը

Աշխատանքների դասը	Աշխատատեղում գումարային ակտիվությունը` բերված վտանգավորության «Ա» խմբի
Առաջին դաս	ավելի, քան 108 Bq
Երկրորդ դաս	ավելի, քան 105-ից մինչև 108 Bq
Երրորդ դաս	ավելի, քան 103-ից մինչև 105 Bq

1. Հեղուկների հետ կատարվող պարզ գործողությունների ժամանակ (առանց գոլորշիացման, թորման, բարբոտաժի և այլն) թույլատրվում է աշխատատեղում ակտիվության 10 անգամ ավելացում:

2. Գեներատորներից բժշկական նշանակության կարճ կիսատրոհման պարբերությամբ ռադիոակտիվ իզոտոպների ստացման և փաթեթավորման պարզ գործողությունների ժամանակ թույլատրվում է աշխատատեղում 20 անգամ ակտիվության բարձրացում: Աշխատանքների դասը որոշվում է դուստր ռադիոակտիվ իզոտոպի առավելագույն միաժամանակ լվացվող (էլյուիրացվող) ակտիվությամբ:

3. Ճառագայթման բաց աղբյուրների պահման ժամանակ թույլատրվում է ակտիվության ավելացում` 100 անգամ:

77. Աշխատատեղում ճառագայթային ռիսկի տարբեր խմբերի պատկանող ռադիոակտիվ իզոտոպների միաժամանակյա գտնվելու դեպքում դրանց ակտիվությունը բերվում է ճառագայթային վտանգավորության «Ա» խմբի՝ հետևյալ բանաձևով՝

 

AE = AԱ +AԱԱՄ		Σ	(	Ai	/		),
						AԱՄi

 

որտեղ A_E -«Ա» խմբի ակտիվությանը բերված գումարային ակտիվությունն է, Bq,

A_Ա-«Ա» խմբի ռադիոիզոտոպների գումարային ակտիվությունն է, Bq,

A_Ա^ԱՄ-«Ա» խմբի ըստ ակտիվության ազատման մակարդակն է, Bq,

A_i -«Ա» խմբին չպատկանող i-րդ իզոտոպի ակտիվությունն է, Bq,

Ai^ԱՄ- ճառագայթային անվտանգության նորմերով i-րդ իզոտոպի համար սահմանված ազատման մակարդակն է, Bq:

(77-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, խմբ. 27.11.14 N 1367-Ն)

78. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների դասով որոշվում են բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի տեղադրմանն ու կահավորմանը ներկայացվող պահանջները:

79. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների ժամանակ ճառագայթային պաշտպանության համալիր միջոցառումները պետք է ապահովեն ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների անձնակազմի պաշտպանությունը ներքին և արտաքին ճառագայթահարումից, սահմանափակեն սենքերի օդի և մակերեսների, անձնակազմի մաշկային ծածկույթների ու հագուստի, ինչպես նաև արտաքին բնական միջավայրի օբյեկտների (մթնոլորտային օդի, հողի, բուսականության և այլն) աղտոտվածությունը` ինչպես ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների բնականոն շահագործման պայմաններում, այնպես էլ ճառագայթային վթարների հակազդման և վթարի հետևանքների վերացման գործողությունների ժամանակ:

80. Հարակից սենքեր և շրջակա միջավայր ռադիոակտիվ իզոտոպների ներթափանցման սահմանափակման նպատակով պետք է ապահովվի ստատիկ (սարքավորումներ, սենքերի պատեր ու ծածկեր) և դինամիկ (օդափոխության և գազամաքրման համակարգեր) պատնեշների կիրառմամբ:

81. Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտներում, որտեղ աշխատանքներ են կատարվում բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ, նույն աշխատանքային դասի համար նախատեսված սենքերը պետք է կենտրոնացվեն մեկ տեղում: Այն դեպքերում, երբ օբյեկտում տարբեր դասի աշխատանքներ են կատարվում, սենքերը պետք է միմյանցից տարանջատվեն ըստ համապատասխան աշխատանքային դասի:

82. ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված ազատման մակարդակներից ցածր ակտիվությամբ բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված սենքերի նկատմամբ ճառագայթային անվտանգության լրացուցիչ պահանջներ չեն ներկայացվում:

83. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ երրորդ դասի աշխատանքները պետք է իրականացվեն առանձնացված սենքերում, որոնք համապատասխանում են քիմիական լաբորատորիաներին ներկայացվող պահանջներին: Այդպիսի սենքերում պետք է նախատեսվեն ներհոս-արտաձիգ օդափոխման համակարգ և ցնցուղարան: Այն աշխատանքները, որոնք կարող են հանգեցնել օդի հնարավոր ռադիոակտիվ աղտոտման (փոշիների հետ աշխատանքներ, լուծույթների գոլորշիացում և այլն), պետք է իրականացվեն արտաձիգ պահարաններում:

84. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ երկրորդ դասի աշխատանքները պետք է կատարվեն ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի առանձին մասում կառուցված սենքերում, որոնք պետք է մեկուսացված լինեն օբյեկտի մյուս սենքերից: Եթե օբյեկտում միաժամանակ իրականացվում են երկրորդ և երրորդ դասի աշխատանքներ, ապա կարելի է առանձնացնել ընդհանուր աշխատանքային տարածքների համախումբ, որոնք կահավորված կլինեն երկրորդ դասի աշխատանքներին ներկայացվող պահանջներին համապատասխան: Այդ աշխատանքային տարածքների համախմբի նախագծման ժամանակ պետք է առանձնացվեն անձնակազմի մշտական և ժամանակավոր գտնվելու սենքերը: Այդ աշխատանքային տարածքների համախմբի կազմում պետք է լինի ճառագայթային անվտանգության անցակետ կամ պաշտպանիչ անցախուց:

85. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ առաջին դասի աշխատանքները պետք է կատարվեն առանձնացված շենքում կամ օբյեկտի ընդհանուր նշանակության շենքի մեկուսացված մասնաշենքում, որը պետք է ունենա առանձնացված մուտք և ուր կարելի կլինի մուտք գործել` միայն անցնելով ճառագայթային անվտանգության անցակետով:

Այդ շենքի սենքերը պետք է կահավորված լինեն բոքսերով, խցիկներով կամ այլ հերմետիկ սարքավորումներով: Այդ շենքի սենքերն, ըստ անձնակազմի գտնվելու հնարավորության, բաժանվում են երեք տիպի`

ա) առաջին տիպի կամ չսպասարկվող սենքեր

Այս սենքերում տեղադրվում են այն տեխնոլոգիական սարքավորումներն ու կոմունիկացիոն համակարգերը, որոնք իոնացնող ճառագայթման և ռադիոակտիվ աղտոտման հիմնական աղբյուրներն են: Տեխնոլոգիական սարքավորումների աշխատանքի ժամանակ անձնակազմն իրավունք չունի գտնվելու չսպասարկվող սենքերում.

բ) երկրորդ տիպի կամ պարբերական սպասարկվող սենքեր

Այս սենքերը նախատեսվում են սարքավորումների վերանորոգման, տեխնոլոգիական սարքավորումների բացման հետ կապված այլ աշխատանքների, ռադիոակտիվ նյութերի բեռնման և բեռնաթափման համար օգտագործվող հարմարանքների տեղադրման, հումքի, պատրաստի արտադրանքի և ռադիոակտիվ թափոնների ժամանակավոր պահեստավորման համար.

գ) երրորդ տիպի կամ անձնակազմի մշտական գտնվելու սենքեր

Դրանք այն սենքերն են, որոնք նախատեսված են որպես անձնակազմի հիմնական աշխատատեղ (կառավարման վահանակները, օպերատորների աշխատասենյակները, լաբորատորիաները և այլն):

Ռադիոակտիվ նյութերի տարածման բացառման նպատակով տարբեր տիպի սենքերը միմյանցից տարանջատվում են պաշտպանիչ անցախցերով:

86. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին և երկրորդ դասերի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի ջեռուցման, ջրամատակարարման, գազամատակարարման, խտացված օդի ընդհանուր համակարգերի ղեկավարման վահանակները և էլեկտրասնուցման վահանակները պետք է տեղադրվեն այդ սենքերից դուրս:

87. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրներից անձնակազմի արտաքին ճառագայթահարման մակարդակների նվազեցման նպատակով պետք է կիրառվեն մեքենայացման և հեռակառավարման համակարգեր, ճառագայթման աղբյուրների էկրանավորում և աշխատանքային օպերացիաների ժամանակի կրճատում:

88. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքներ տարվող օբյեկտներում պետք է նախատեսվի արտադրական սենքերի և սարքավորումների ապաակտիվացման միջոցառումների համալիր:

89. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ երկրորդ դասի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի, երրորդ դասի աշխատանքների համար նախատեսված երրորդ տիպի սենքերի հատակներն ու պատերը, ինչպես նաև առաջին դասի աշխատանքների համար նախատեսված առաջին և երկրորդ տիպերի սենքերի առաստաղները պետք է պատված լինեն լվացող միջոցների նկատմամբ կայուն ու թույլ կլանման ունակությամբ նյութերով: Տարբեր դասերի պատկանող տարբեր տիպի սենքերը պետք է ունենան տարբեր գունանշում:

90. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի հատակի ծածկույթի եզրերը պետք է լինեն բարձրացված և պատերի հետ հարթ հավասարեցված: Հատականցքերի (տրապների) առկայության դեպքում հատակը պետք է ունենա թեքություն: Դռները և պատուհանների շրջանակները պետք է ունենան պարզ կառուցվածք:

91. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի բարձրությունը և մեկ աշխատողի հաշվարկով աշխատանքային տարածքի մակերեսը որոշվում են շինարարական նորմերի և կանոնների պահանջների համաձայն: Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին և երկրորդ դասի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի մակերեսը մեկ աշխատողի հաշվարկով պետք է լինի առնվազն 10m²:

92. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված սարքավորումներն ու աշխատանքային կահույքը պետք է ունենան հասարակ կառուցվածք, հարթ մակերես և պատված լինեն ռադիոակտիվ աղտոտվածության հեռացումը հեշտացնող ու թույլ կլանման ունակությամբ նյութերով:

93. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված սենքերում եղած սարքավորումները, գործիքներն ու կահույքը պետք է ամրացված լինեն որոշակի շինությանը և ունենան համապատասխան պիտակավորում: Դրանց տեղափոխումը մի շինությունից մյուսն արգելվում է:

94. Խցիկներում և բոքսերում ռադիոակտիվ նյութերի հետ արտադրական օպերացիաները պետք է կատարվեն հեռակառավարման միջոցներով կամ խցիկների դիմային պատին հերմետիկ ամրացված ձեռնոցների օգտագործմամբ: Վերամշակվող արտադրանքի, սարքավորումների բեռնումն ու բեռնաթափումը, խցիկային ձեռնոցների, մանիպուլյատորների և այլնի փոխարինումը պետք է կատարվի առանց խցիկների և բոքսերի հերմետիկության խախտման:

95. Աշխատատեղում ռադիոակտիվ նյութերը պետք է լինեն աշխատանքի համար անհրաժեշտ նվազագույն քանակությամբ: Ռադիոակտիվ նյութերի ընտրության հնարավորության դեպքում պետք է օգտագործել ճառագայթային վտանգավորության ցածր խմբի նյութեր, փոշիների փոխարեն՝ հնարավորինս ցածր տեսակարար ակտիվությամբ լուծույթներ:

96. Աշխատասենյակների և շրջակա միջավայրի ռադիոակտիվ աղտոտման բերող արտադրական օպերացիաների (փոշիների վերալցում, հեղուկների թորում և այլն) թիվը պետք է հասցնել նվազագույնի:

97. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների կազմակերպումը պետք է ուղղված լինի տեխնոլոգիական պրոցեսների (օպերացիաների) ժամանակ առաջացող ռադիոակտիվ թափոնների նվազեցմանը:

98. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների ժամանակ օդափոխիչ և օդամաքրիչ հարմարանքները պետք է ապահովեն ռադիոակտիվ աղտոտումից սենքերի և մթնոլորտային օդի պաշտպանությունը: Շինությունները, արտաձիգ պահարանները, բոքսերը և այլ սարքավորումները պետք է այնպես կառուցվեն, որպեսզի օդի հոսքն ուղղված լինի քիչ աղտոտված շինությունից դեպի շատ աղտոտված շինություն:

99. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի արտադրական շենքերի ու սենքերի օդափոխման և օդի կոնդենսացման, ինչպես նաև օդի` դեպի մթնոլորտ արտանետման և արտանետումից առաջ դրա մաքրման համար նախատեսված համակարգերի նախագծումը պետք է իրականացվի սույն կանոնների և շինարարական նորմերի ու կանոնների պահանջներին համապատասխան: Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտների համար, որոնց ռադիոակտիվ արտանետումները մթնոլորտ կարող են բերել բնակչության կրիտիկական խմբի համար տարեկան 10 μSv դոզայից ավելի ճառագայթահարման, սահմանային թույլատրելի արտանետումները հաստատվում են կարգավորող մարմնի կողմից:

100. Բոքսերից, խցիկներից և այլ սարքավորումներից մթնոլորտ արտանետվող օդը արտանետումից առաջ պետք է ենթարկվի մաքրման: Մթնոլորտ արտանետվող օդի մաքրումից առաջ պետք է բացառվի դրա նոսրացումը:

101. Ատոմային կայաններում և ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտներում, որտեղ բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվում են առաջին, իսկ անհրաժեշտության դեպքում նաև երկրորդ խմբի աշխատանքներ, պետք է նախատեսել արտածման խողովակներ, որոնց բարձրությունը կապահովի մոտ արտանետման նստեցման վայրի մերձմակերեսային մթնոլորտային օդում ռադիոակտիվ նյութի ծավալային ակտիվության այնպիսի նվազեցում, որի դեպքում չի գերազանցվի բնակչության համար տվյալ օբյեկտից սահմանված դոզայի բաժնեչափը:

102. Թույլատրվում է արտադրական սենքերի օդն արտանետել առանց մաքրման, եթե տարվա ընթացքում գումարային արտանետումը չի գերազանցում կարգավորող մարմնի կողմից թույլատրված արտանետման մեծությունը:

103. Այն շենքերում, որտեղ բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար հատկացված է ընդհանուր արտադրական տարածքի մի մասը, անհրաժեշտ է բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար հատկացված սենքերի և այդ նյութերի հետ կապ չունեցող արտադրական տարածքների համար նախատեսել օդափոխման առանձին համակարգեր:

104. Օդի շրջապտուտային համակարգի օգտագործման դեպքում պետք է ապահովվի բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին ու երկրորդ դասերի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի օդի մաքրումը ռադիոակտիվ և թունավոր նյութերից, սենքերի օդի օդահագեցում (աերացիա):

105. Փակ որմնախորշերի առկայության դեպքում հերմետիկ խցերում և բոքսերում պետք է ապահովվի առնվազն 20 մմ ջրի սյան չափով նոսրացում: Խցերն ու բոքսերը պետք է ապահովված լինեն նոսրացման մակարդակը հսկող սարքերով: Արտաձիգ պահարանների աշխատանքային որմնախորշերում և պահուստարաններում օդի հաշվարկային արագությունը պետք է նվազագույնը լինի 1.5 m/s:

Բաց որմնախորշերում թույլատրվում է նոսրացման մակարդակի և օդի արագության կարճատև նվազեցում համապատասխանաբար մինչև 10 mm ջրի սյան և 0,5 m/s:

106. Արտաձիգ պահարանները, բոքսերը և խցիկներն ապահովող օդամղիչները պետք է տեղադրվեն հատուկ առանձնացված սենքերում:

Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին դասի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի քաշիչ խցիկը պետք է գտնվի երկրորդ տիպի շինությունում: Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին դասի աշխատանքների համար նախատեսված աշխատասենյակները (տարածքները) պետք է ունենան լրիվ հաշվարկային արտադրողականությամբ օդամղիչ համակարգի մեկ երրորդից ոչ պակաս արտադրողականությամբ պահեստային ագրեգատներ:

Շարժիչների գործարկիչները պետք է ունենան լուսային ազդանշան և տեղադրվեն երրորդ տիպի շինությունում:

107. Փոշեմաքրման և գազամաքրման սարքերի սենքերը պետք է մեկուսացված լինեն և չհաղորդակցվեն հիմնական արտադրական սենքերի հետ: Փոշեգազամաքրման սարքերի շինություն մուտքն ու ելքը պետք է իրականացվեն անվտանգության անցակետի միջոցով:

108. Փոշեգազամաքրման սարքերի սենքերի համալիրում վերանորոգման, քանդման, ֆիլտրերի, ապարատների և դրանց տարրերի ժամանակավոր պահեստավորման, ինչպես նաև մաքրման և ապաակտիվացման միջոցների պահեստավորման համար պետք է լինեն առանձնացված և մեկուսացված սենքեր կամ հերմետիկ օդափոխվող տեղամասեր:

109. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին ու երկրորդ դասերի առանձին աշխատանքների համար` սարքավորումների զոնալ տեղադրման դեպքում պետք է նախատեսել օդի հոսք անձնակազմի փողրակային պաշտպանիչ մեկուսացնող անհատական միջոցներին (պնևմաարտահագուստներ, պնևմասաղավարտներ, փողրակային հակագազեր), ինչպես նաև արտաձիգ օդափոխության համակարգին շարժական արտաձիգ սարքերի միացման հնարավորություն:

110. Փողրակային պաշտպանիչ միջոցներին մղվող օդի ճնշման և ծախսի ապահովման նպատակով պետք է տեղադրվեն առանձին օդատար գիծ կամ առանձին օդամղիչներ: Փողրակների ամրացման տեղերը պետք է ունենան գնդաձև կամ զսպանակային ավտոմատ փականներ:

111. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների համար նախատեսված շինությունում ջեռուցումը պետք է լինի ջրային կամ օդային:

112. Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն բոլոր օբյեկտները, որտեղ աշխատանքներ են կատարվում բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ, պետք է ունենան սառը և տաք ջրամատակարարում ու կոյուղի: Բացառություն են կազմում բնակավայրերից դուրս կամ կենտրոնական ջրամատակարարում չունեցող բնակավայրերում գտնվող, երրորդ դասի աշխատանքներ իրականացնող դաշտային լաբորատորիաները:

Ջրամատակարարման, ջեռուցման և արդյունաբերական-տնտեսական կոյուղու կառուցվածքին ներկայացվող պահանջները կարգավորվում են շինարարական նորմերով ու կանոններով:

113. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին և երկրորդ դասերի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերում տեղադրված լվացարանների ջրի ծորակները և զուգարանների նստակոնքերը պետք է ունենան ոտնակային կամ արմունկային սարքի միջոցով աշխատող ծորակներ: Լվացարանները պետք է կահավորված լինեն ձեռքերի չորացման էլեկտրական սարքերով:

114. Հատուկ կոյուղու համակարգը պետք է նախատեսի հոսքաջրերի ապաակտիվացման և տեխնոլոգիական նպատակների համար դրանց կրկնակի օգտագործման հնարավորություն: Մաքրող սարքավորումները պետք է տեղակայվեն հատուկ սենքերում կամ օբյեկտի տարածքի ցանկապատված մասում: Հատուկ կոյուղու համակարգը պետք է ապահովված լինի հոսքաջրերի քանակի ու ակտիվության հսկման միջոցներով:

115. Ռադիոակտիվ լուծույթների դատարկման ընդունիչները (լվացարաններ, հատականցքեր և այլն), որոնք պատկանում են հատուկ կոյուղու համակարգին, պետք է պատրաստվեն կոռոզիադիմացկուն նյութերից կամ դրանց արտաքին և ներքին մակերեսները պետք է ունենան հեշտ ապաակտիվացվող և կոռոզիադիմացկուն պատվածք: Ընդունիչների կառուցվածքը պետք է բացառի լուծույթների ցայտման հնարավորությունը:

116. Ջրամատակարարման խողովակների, օդատարների, կոյուղու և այլ հաղորդակցուղիների (կոմունիկացիաներ) անցկացումը պատերի և ծածկերի միջով չպետք է հանգեցնի իոնացնող ճառագայթումից պաշտպանության թուլացմանը:

 

X. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՆՑԱԿԵՏԵՐԸ ԵՎ ՊԱՇՏՊԱՆԻՉ ԱՆՑԱԽՑԵՐԸ

 

117. Ճառագայթային անվտանգության անցակետը պետք է տեղակայվի ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հսկման և դիտարկման գոտիների միջև՝ բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքների իրականացման շինությունում կամ փակ անցումային կամրջակով (միջանցքով) այդ շինության հետ միացված արտադրական մասնաշենքում:

Ճառագայթային անվտանգության անցակետի կազմի մեջ են մտնում ցնցուղարանները, անձնական հագուստի հանդերձարանը, աշխատանքային արտահագուստի հանդերձարանը, անձնական պաշտպանիչ միջոցների պահման սենքը, մաշկի մակերեսի և արտահագուստի ռադիոակտիվ աղտոտման հսկման կետը, աղտոտված աշխատանքային արտահագուստի պահեստարանը, մաքուր աշխատանքային արտահագուստի պահեստարանը, սանհանգույցները:

118. Ճառագայթային անվտանգության անցակետում պետք է տեղակայվի ոտնակային կամ ոչ կոնտակտային կառավարմամբ խմելու ջրի ցայտաղբյուր:

119. Ստացիոնար պաշտպանիչ անցախցերը տեղակայվում են երկրորդ և երրորդ տիպերի սենքերի միջև: Կախված կատարվող աշխատանքների ծավալից և բնույթից` անցախցերում պետք է նախատեսվեն`

ա) զգեստափոխման, անձնական պաշտպանական լրացուցիչ միջոցների նախնական ապաակտիվացման և պահման տեղեր,

բ) ճառագայթային հսկման կետ,

գ) լվացարաններ:

Վերանորոգման աշխատանքների համար նախատեսված սենքերի մուտքի մոտ, բացի ստացիոնար անցախցերից, պետք է տեղադրվեն շարժական պաշտպանիչ անցախցեր:

120. Ճառագայթային անվտանգության անցակետի սենքերի հատակը, պատերը և առաստաղները, ինչպես նաև պահարանների մակերեսները պետք է ունենան ջրակայուն, ռադիոակտիվ նյութերը թույլ կլանող, հեշտ մաքրման և ապաակտիվացման ենթակա պատվածքներ:

121. Հանդերձարանում անձնական հագուստի և աշխատանքային արտահագուստի պահարանների թիվը պետք է համապատասխանի հսկման գոտում անձնակազմի առավելագույն թվին:

122. Աղտոտված աշխատանքային արտահագուստի պահեստարանի տեղակայումը պետք է ապահովի լվացման ուղարկվող արտահագուստի փակ տեղափոխումը` շրջանցելով մաքուր սենքերը, ելքով դեպի փողոց: Պահեստարանը պետք է տեղակայվի ճառագայթային հսկման կետի և աղտոտված աշխատահագուստի հանդերձարանին մոտ:

123. Աշխատանքային արտահագուստը պետք է տեսակավորվի ըստ դրա տեսակի և ռադիոակտիվ աղտոտվածության աստիճանի: Աղտոտված աշխատանքային արտահագուստը պետք է հանդերձարանից պահեստարան տեղափոխվի փաթեթավորված:

124. Անհատական պաշտպանական միջոցները (գոգնոցներ, ակնոցներ, շնչադիմակներ (ռեսպիրատորներ), լրացուցիչ կոշիկներ և այլն) տալու և պահելու սենքերը պետք է տեղակայվեն հսկման գոտուց դուրս՝ մաքուր աշխատանքային արտահագուստի հանդերձարանի մոտ:

125. Մաշկի մակերեսի ռադիոակտիվ աղտոտվածության հսկման կետը պետք է տեղակայվի լոգարանի և անձնական հագուստի հանդերձարանի միջև:

 

XI. ՓՈՔՐ ՔԱՆԱԿՈՒԹՅԱՄԲ ՌԱԴԻՈԱԿՏԻՎ ԻԶՈՏՈՊՆԵՐ ՊԱՐՈՒՆԱԿՈՂ ԿԱՄ ԴՐԱՆՑՈՎ ԱՂՏՈՏՎԱԾ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

 

126. Փոքր քանակությամբ ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող ռադիոակտիվ նյութերը կարող են օգտագործվել ցանկացած բնագավառում:

Ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող ռադիոակտիվ նյութերի հնարավոր օգտագործման որոշում ընդունելու չափանիշ է ճառագայթահարման սպասվող անհատական տարեկան արդյունարար դոզան, որը դրանց նախատեսված ձևով կիրառման ժամանակ չպետք է գերազանցի 10 μSv-ն:

(126-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

127. Արգելվում է տնտեսական գործունեության մեջ օգտագործման համար ստացվող ռադիոակտիվ նյութերի և այդ նյութերի փոխադրման ու պահման համար նախատեսված տարաների մակերեսի վրա չամրացված ռադիոակտիվ աղտոտվածության առկայությունը:

128. Չի նախատեսվում սահմանափակում տնտեսական գործունեության մեջ օգտագործվող ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող այն պինդ նյութերի նկատմամբ, որոնցում ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվությունը չի գերազանցում 0,3 kBq/kg: Կարգավորող մարմնի կողմից կարող են սահմանվել անսահմանափակ օգտագործման համար պիտանի նյութերում պարունակվող առանձին բետա-ճառագայթող ռադիոակտիվ իզոտոպների համար տեսակարար ակտիվության ավելի բարձր մակարդակներ:

129. Փորձագիտական եզրակացության հիման վրա 0,3-100 kBq/kg տեսակարար բետա- ակտիվությամբ կամ 0,3-10 kBq/kg տեսակարար ալֆա-ակտիվությամբ կամ 0,3-1,0 kBq/kg տեսակարար գամմա- ակտիվությամբ տրանսուրանային ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող նյութերը կարող են սահմանափակ քանակությամբ օգտագործվել որոշակի նպատակով: Այդ նյութերը ենթակա են պարտադիր ճառագայթային մոնիթորինգի:

130. Բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող նյութերի և պարարտանյութերի օգտագործումը կարգավորվում է ճառագայթային անվտանգության  նորմերով:

131. Հետագա օգտագործման համար նախատեսված նյութերը, որոնց ռադիոակտիվ աղտոտվածությունը գերազանցում է սույն կանոնների 129-րդ կետում նշված արժեքները և ազատման մակարդակները, պետք է ենթարկվեն ապաակտիվացման:

Ապաակտիվացումն արդարացված է այն դեպքում,  երբ նյութերի ռադիոակտիվ աղտոտվածության մակարդակը կարող է իջեցվել մինչև դրանց հետագա օգտագործումն ապահովող թույլատրելի արժեքները:

(131-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն)

132. (կետն ուժը կորցրել է 27.11.14 N 1367-Ն)

133. Վերամշակող կազմակերպություններ ուղարկելու համար նախատեսված` աղտոտված մետաղական հումքն ապաակտիվացումից հետո ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտներում ենթակա է նախնական վերաձուլման կամ այլ վերամշակման, որպեսզի վերամշակումից հետո օգտագործման ցանկացած տարբերակի դեպքում բացառվի երկրորդային ռադիոակտիվ թափոնների առաջացումը:

134. Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտները, որտեղ կատարվում է ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող նյութերի վերաձուլում կամ վերամշակման այլ աշխատանք, պետք է ունենան վերամշակման լիցենզիա:

135. Մետաղները նախնական վերաձուլումից կամ այլ վերամշակումից հետո կարող են անսահմանափակ օգտագործվել, եթե դրանց մեջ հիմնական երկար ապրող ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվությունները ցածր են N 3 աղյուսակում ներկայացված ազատման մակարդակներից:

136. Ազատման մակարդակները գերազանցող ակտիվությամբ կամ տեսակարար ակտիվությամբ ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող նյութերի, հումքի և արտադրանքների հետագա օգտագործման անհնարինության կամ աննպատակահարմարության դեպքում դրանք պետք է համարվեն ռադիոակտիվ թափոններ:

Աղյուսակ N 3.

Երկար ապրող ռադիոակտիվ իզոտոպների ազատման մակարդակները, որի դեպքում նախնական վերաձուլումից կամ այլ վերամշակումից հետո մետաղները կարող են օգտագործվել առանց սահմանափակման

Ռադիոակտիվ իզոտոպը	Կիսատրոհման պարբերությունը	Թույլատրելի տեսակարար ակտիվությունը (ALm) kBq/ kg
54 Мn	312օր	1,0
60Сo	5,3 տարի	0,3
65Zn	244 օր	1,0
94Nb	2,0х104 տարի	0,4
106Ru+ 106mRh	368 օր	4,0
110mAg	250 օր	0,3
125Sb+ l25mTe	2,8 տարի	1,6
134Cs	2,1 տարի	0,5
137Cs+ 137mВа	30,2 տարի	1,0
152Eu	13,3 տարի	0,5
154Eu	8,8 տարի	0,5
90Sr+ 90Y	29,1 տարի	10,0
226Ra	11,6 х 109 տարի	0,4
232Th	1.40 x 1010 տարի	0,3
U-բնական ա)		0,3
233U	1,58 x105  տարի	4,0
234U	2,44 x105  տարի	4,0
235Uա)	7,04 x108  տարի	1,0
238Uա)	4,47 x109  տարի	4,0

^ա) նշված ռադիոակտիվ իզոտոպների համար տվյալները բերված այն դեպքի համար, երբ դրանց դուստր ռադիոակտիվ իզոտոպները բացակայում են.

1. Եթե վերամշակող կազմակերպությունն ապահովում է ստացված հումքի հետ ոչ ռադիոակտիվ նյութերի 10-ապատիկ խառնում, ապա աղյուսակում ներկայացված թույլատրելի տեսակարար ակտիվությունը մեծացվում է 10 անգամ:

2. Մետաղի մեջ ռադիոակտիվ իզոտոպների խառնուրդի դեպքում այդ մետաղի առանց սահմանափակման օգտագործման համար պետք բավարարվի հետևյալ պայմանը.

 

n	Ami
∑	___	< 1
i=1	ALmi

 

Որտեղ n-ը` մետաղում ռադիոակտիվ իզոտոպների թիվն է.

 A_mi -ն`i-րդ ռադիոակտիվ իզոտոպի տեսակարար ակտիվությունն է.

 A^L_mi-ն` i-րդ ռադիոակտիվ իզոտոպի թույլատրելի տեսակարար ակտիվությունն է N 3 աղյուսակից:

(աղյուսակը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, խմբ. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

XII. ՌԱԴԻՈԱԿՏԻՎ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

137. Ըստ ագրեգատային վիճակի` ռադիոակտիվ թափոնները բաժանվում են պինդ, հեղուկ և գազային թափոնների:

Հեղուկ ռադիոակտիվ թափոններ են համարվում հետագա օգտագործման համար ոչ պիտանի օրգանական և անօրգանական հեղուկները, խյուսերը (պուլպաներ) և խարամները (շլակներ), որոնցում ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվությունն ավելի քան տաս անգամ գերազանցում է խմելու ջրի հետ ներթափանցման դեպքում միջամտման մակարդակները, որոնք սահմանված են ճառագայթային անվտանգության  նորմերով:

Պինդ ռադիոակտիվ թափոններ են համարվում հետագա օգտագործման համար չնախատեսված ռադիոիզոտոպային աղբյուրները, ռադիոակտիվ աղտոտվածությամբ պինդ նյութերը, սարքավորումները, կենսաբանական օբյեկտները, հողը, ինչպես նաև պնդացված հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնները, որոնցում անթրոպոգեն ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվությունը հավասար է կամ գերազանցում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1219-Ն որոշման հավելվածի N 27 աղյուսակում ներկայացված կարգավորող վերահսկողությունից դուրսբերման մակարդակները:

Գազային ռադիոակտիվ թափոններ են համարվում արտադրական պրոցեսների ժամանակ առաջացող` օգտագործման համար ոչ պիտանի ռադիոակտիվ գազերն ու աերոզոլները, որոնց տեսակարար ակտիվությունը հավասար է կամ գերազանցում է ճառագայթային անվտանգության  նորմերով սահմանված ազատման մակարդակները:

Մեծ քանակությամբ բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող հետագա օգտագործման համար չնախատեսված նյութերը համարվում են ռադիոակտիվ թափոն, եթե՝

1) պինդ նյութերի համար՝

A_Ra +1.3A_Tk+0.09 A_k > 10 kBg 
                                                  kg

2) հեղուկ նյութերի համար՝

A_U +2.14A_Tk  > 0.13kBg 
                                       kg

Ենթադրվում է, որ թափոնում եղած 226_Ra , 232_Th и 238_U  ռադիոակտիվ իզոտոպներն իրենց դուստր ռադիոակտիվ իզոտոպների հետ գտնվում են հավասարակշռված վիճակում:

(137-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, խմբ., լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն, փոփ. 01.12.16 N 1234-Ն)

138. Ըստ տեսակարար ակտիվության, պինդ ռադիոակտիվ թափոնները բաժանվում են 4 դասի՝ շատ ցածր ակտիվությամբ, ցածր ակտիվությամբ, միջին ակտիվությամբ և բարձր ակտիվությամբ թափոններ, իսկ հեղուկ թափոնները 3 դասի՝ ցածր ակտիվությամբ, միջին ակտիվությամբ և բարձր ակտիվությամբ թափոններ: Ռադիոակտիվ թափոնների դասակարգումն ըստ տեսակարար ակտիվության ներկայացված է N 4 աղյուսակում:

Աղյուսակ N 4.

Ռադիոակտիվ թափոնների դասակարգումն ըստ տեսակարար ակտիվության

 

Թափոնների դասը	Տեսակարար ակտիվությունը kBq/kg
	բետա ճառագայթող ռադիոակտիվ իզոտոպներ	ալֆա ճառագայթող ռադիոակտիվ իզոտոպներ (բացառությամբ տրանսուրանային իզոտոպների)	տրանսուրանային ռադիոակտիվ իզոտոպներ
Շատ ցածր ակտիվությամբ պինդ թափոններա)	մինչև 102	մինչև 10	մինչև 1
Ցածր ակտիվությամբ	102-ից մինչև 103	10-ից մինչև 102	1-ից մինչև 10
Միջին ակտիվությամբ	103-ից մինչև 107	102-ից մինչև 106	10-ից մինչև 105
Բարձր ակտիվությամբ	ավելի, քան 107	ավելի, քան 106	ավելի, քան 105

^ա) եթե հայտնի է պինդ ռադիոակտիվ թափոնի իզոտոպային կազմը, ապա շատ ցածր ակտիվությամբ թափոնը պետք է բավարարի հետևյալ պայմանը.

 

	n	Ami
1  ≤	∑	___	≤ 100
	i=1	Acmi		,

որտեղ A_mi -ն՝ թափոնում առկա i-րդ ռադիոակտիվ իզոտոպի տեսակարար ակտիվությունն է, A^c_mi -ն՝ i-րդ ռադիոակտիվ իզոտոպի կարգավորող վերահսկողությունից դուրսբերման մակարդակն է ըստ տեսակարար ակտիվության, ո-ը՝ թափոնում առկա ռադիոակտիվ իզոտոպների թիվն է.

(աղյուսակը խմբ. 27.11.14 N 1367-Ն)

(138-րդ կետը խմբ. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

Աղյուսակ N 4-1

Ռադիոակտիվ թափոնների դասակարգումն ըստ գերակշռող ռադիոակտիվ իզոտոպների կիսատրոհման պարբերության

 

Թափոնների դասը	Թափոնում գերակշռող ռադիոակտիվ իզոտոպների կիսատրոհման պարբերությունը
Շատ կարճ ապրող թափոններ	պակաս, քան 100 օրըա)
Կարճ ապրող թափոններ	100 օրվանից մինչև 30 տարի
Երկար ապրող թափոններ	ավելի, քան 30 տարին

^ա) ռադիոակտիվ թափոնում գերակշռող ռադիոակտիվ իզոտոպների կիսատրոհման պարբերությունը կարող է լինել 100 օրվանից ավելի, սակայն, եթե թափոնի տեսակարար ակտիվությունը 3 տարվանից ոչ ավելի ժամանակում կարող է իջնել կարգավորող վերահսկողությունից դուրսբերման մակարդակից ցածր, ապա այդպիսի թափոնը ևս կհամարվի շատ կարճ ապրող:

(աղյուսակը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

138.1. Ըստ թափոնում գերակշռող ռադիոակտիվ իզոտոպների կիսատրոհման պարբերության, ռադիոակտիվ թափոնները բաժանվում են 3 դասի` շատ կարճ ապրող թափոններ, կարճ ապրող թափոններ և երկար ապրող թափոններ: Ռադիոակտիվ թափոնների դասակարգումն ըստ ռադիոակտիվ իզոտոպների կիսատրոհման պարբերության ներկայացված է N 4-1 աղյուսակում:

(138.1-ին կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

138.2. Ըստ թափոնում գերակշռող ռադիոակտիվ իզոտոպների առաջացրած ճառագայթման տեսակի՝ ռադիոակտիվ թափոնները դասակարգվում են ալֆա ճառագայթող, բետա ճառագայթող և գամմա ճառագայթող թափոններ:

(138.2-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

139. Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտների համար, որտեղ պետք է բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքներ իրականացվեն, նախագծով պետք է նախատեսվի ռադիոակտիվ թափոնների կառավարման համակարգ: Արգելվում է  բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքների իրականացումը, եթե օբյեկտում բացակայում են ռադիոակտիվ թափոնների հավաքման և ժամանակավոր պահման պայմանները:

140. Գազային ռադիոակտիվ թափոնները կարող են արտանետվել մթնոլորտ միայն այն դեպքում, երբ պահմամբ և (կամ) ֆիլտրերով մաքրմամբ դրանց ակտիվությունն իջեցվել է մինչև թույլատրելի արտանետումների սահմանված մակարդակները:

140.1. Պինդ ռադիոակտիվ թափոնների տեսակավորման համար որպես դասակարգման չափանիշ կարող են օգտագործվել թափոնի մակերեսից 0.1 m հեռավորության վրա գամմա ճառագայթման դոզայի հզորության հետևյալ արժեքները՝

Շատ ցածր ակտիվությամբ թափոններ՝ գամմա ճառագայթման դոզայի հզորությունը չի գերազանցում 1 μSv/հ-ը.

Ցածր ակտիվությամբ թափոններ` գամմա ճառագայթման դոզայի հզորությունը բարձր է 1 μSv/հ-ից, սակայն չի գերազանցում 0.3 mSv/հ-ը.

Միջին ակտիվությամբ թափոններ` գամմա ճառագայթման դոզայի հզորությունը բարձր է 0.3 mSv/հ-ից, սակայն չի գերազանցում 10 mSv/հ-ը.

Բարձր ակտիվությամբ թափոններ` գամմա ճառագայթման դոզայի հզորությունն ավելի է 10 mSv/հ-ից:

Պինդ ռադիոակտիվ թափոնների տեսակավորման համար որպես դասակարգման չափանիշ կարող են օգտագործվել նաև թափոնի մակերեսային ռադիոակտիվ աղտոտվածության մակարդակները: Ըստ մակերեսային ռադիոակտիվ աղտոտվածության պինդ ռադիոակտիվ թափոնների դասակարգումը ներկայացված է N 4-2 աղյուսակում:

 

Աղյուսակ N 4-2

Պինդ ռադիոակտիվ թափոնների դասակարգումը՝ ըստ մակերեսային ռադիոակտիվ աղտոտվածության մակարդակի

 

Թափոնների դասը	Մակերեսային ռադիոակտիվ աղտոտվածության մակարդակը count/cm2 x min)
	բետա ճառագայթող ռադիոակտիվ իզոտոպներ	ալֆա ճառագայթող ռադիոակտիվ իզոտոպներ (բացառությամբ տրանսուրանային իզոտոպների)	տրանսուրանային ռադիոակտիվ իզոտոպներ
Շատ ցածր ակտիվությամբ	Մինչև 5x102	Մինչև 5x101	Մինչև 5.0
Ցածր ակտիվությամբ	5x102 մինչև 1x104	5x101  մինչև 1x103	5.0 մինչև 1x102
Միջին ակտիվությամբ	1x104 մինչև 1x107	1x103 մինչև 1x106	1x102 – 1x105
Բարձր ակտիվությամբ	ավելի, քան 107	ավելի, քան 106	ավելի, քան 105

(140.1-ին կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

141. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտներում ռադիոակտիվ թափոնների հավաքումը և տեսակավորումը պետք է կատարվի անմիջապես դրանց առաջացման տեղերում, սովորական թափոններից առանձնացված` հաշվի առնելով`

ա) թափոնների կատեգորիաները,

բ) ագրեգատային վիճակը (պինդ, հեղուկ),

գ) ֆիզիկական և քիմիական բնույթը,

դ) ծագումը (օրգանական, անօրգանական),

ե) թափոններում առկա ռադիոակտիվ իզոտոպների կիսատրոհման պարբերությունը,

զ) պայթյունավտանգավորությունը և հրդեհավտանգավորությունը,

է) թափոնների վերամշակման ընդունված մեթոդները:

(141-րդ կետը լրաց., փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

141.1. Ռադիոակտիվ թափոնները պետք է բնութագրվեն համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգի:

(141.1-ին կետը լրաց. 01.12.16 N 1234-Ն)

142. (նախադասությունը հանվել է 27.11.14 N 1367-Ն) Պինդ ռադիոակտիվ թափոնների նախնական հավաքման համար կարող են օգտագործվել պլաստմասսայից կամ թղթից պատրաստված տոպրակներ, որոնք լցվելուց հետո պետք է փակվեն և ժամանակավորապես տեղավորվեն հատուկ տարողություններում (կոնտեյներներ, տակառներ, բետոնե արկղեր և այլն): Այդ տարողություններից ճառագայթահարման նվազեցման նպատակով դրանք պետք է տեղադրվեն հատուկ շինությունում կամ դրանց շուրջ տեղակայվեն պաշտպանիչ էկրաններ:

(142-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

143. Եթե ժամանակավոր պահման տարողությունների մակերեսին ռադիոակտիվ թափոնները կարող են առաջացնել  ավելի, քան 2  mSv/h դոզայի հզորություն, ապա դրանց ժամանակավոր պահման համար պետք է օգտագործվեն հատուկ պաշտպանիչ հորեր կամ որմնախորշեր: Այդ հորերից և որմնախորշերից ռադիոակտիվ թափոնների դուրսբերման համար պետք է օգտագործվեն անձնակազմի գերճառագայթահարումը բացառող հատուկ հարմարանքներ (բռնիչներ, մանիպուլյատորներ և այլն):

(143-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

144. Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտներում, որտեղ առաջանում են հեղուկ ռադիոակտիվ թափոններ, դրանք պետք է ենթարկվեն նախնական մշակման և (կամ) մշակման և ապա փոխանցվեն ռադիոակտիվ թափոնների կառավարման մասնագիտացված կազմակերպությանը՝ կոնդիցիայի բերման, պահման և թաղման համար:

(144-րդ կետը լրաց., փոփ. 01.12.16 N 1234-Ն)

145. Եթե ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտում կարող են առաջանալ մեծ քանակությամբ (օրական 0.200 մ³-ից ավելի) հեղուկ ռադիոակտիվ թափոններ, ապա նախագծով պետք է նախատեսել հատուկ կոյուղու համակարգ: Հատուկ կոյուղի չպետք է թափանցեն ոչ ռադիոակտիվ հոսքաջրերը:

146. Արգելվում է հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնների արտահոսքը տնտեսական կեղտաջրերի և անձրևաջրերի կոյուղի, ջրամբարներ, կլանող հորեր, ջրհորներ, հորատանցքեր, ոռոգման դաշտեր, ֆիլտրացիոն դաշտեր, ստորգետնյա ոռոգման համակարգեր և հողի վրա:

147. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտում առաջացող տարբեր դասերի ռադիոակտիվ թափոնները պետք է ժամանակավորապես պահվեն առանձին շինություններում կամ հատուկ առանձնացված տեղամասերում՝ մինչև ռադիոակտիվ թափոնների մասնագիտացված կազմակերպություն փոխանցելը, իսկ շատ կարճ ապրող ռադիոակտիվ թափոնների դեպքում՝ մինչև դրանցում պարունակվող ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվության Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1219-Ն որոշման հավելվածի N 27 աղյուսակում ներկայացված կարգավորող վերահսկողությունից դուրսբերման մակարդակներից ցածր լինելը: Նշված շինությունները և տեղամասերը պետք է համապատասխանեն բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների երկրորդ դասի համար նախատեսված սենքերին ներկայացվող պահանջներին:

(147-րդ կետը խմբ. 01.12.16 N 1234-Ն)

148. Շատ կարճ ապրող ռադիոակտիվ թափոնները պետք է հավաքվեն մյուս ռադիոակտիվ թափոններից առանձին և պահվեն այնքան ժամանակ, մինչև դրանցում պարունակվող ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվությունն իջնի Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2006 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1219-Ն որոշման հավելվածի N 27 աղյուսակում ներկայացված կարգավորող վերահսկողությունից դուրսբերման մակարդակներից ցածր, որից հետո պինդ թափոնները հեռացվում են` որպես սովորական արդյունաբերական թափոն, իսկ հեղուկ թափոնները կարող են օգտագործվել օբյեկտի ներսում` տնտեսական նպատակներով կամ լցվել տնտեսական կեղտաջրերի կոյուղի:

(148-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն, 01.12.16 N 1234-Ն)

149. Մեծ քանակությամբ օրգանական նյութեր (կենսաբանական փորձերի համար օգտագործվող կենդանիների դիակներ, պատրաստուկներ, բույսեր և այլն) պարունակող ռադիոակտիվ թափոնների պահման ժամկետները չպետք  է գերազանցեն 5 օրը, եթե չի ապահովված դրանց սառեցումը կամ համապատասխան լուծույթներում պահելը:

150. Մինչև ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարան կամ գերեզմանոց ուղարկելը` ինքնաբռնկվող և պայթյունավտանգ ռադիոակտիվ թափոնները պետք է բերվեն անվտանգ վիճակի:

151. Ռադիոակտիվ թափոնները ռադիոակտիվ թափոնների մասնագիտացված կազմակերպությանը փոխանցվում են հատուկ կոնտեյներներում և ուղեկցվում են հետևյալ փաստաթղթերով`

ա) տեղեկանք կոնտեյների ու դրանում գտնվող թափոնների մասին (կազմվում է թափոնը փոխանցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտը շահագործող կազմակերպության  կողմից).

բ) տեղեկանք կոնտեյների արտաքին ճառագայթային չափման մասին (կազմվում է թափոնը փոխանցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտը շահագործող կազմակերպության  կողմից).

գ) թափոնի հանձնման-ընդունման ակտը:

152. Ռադիոակտիվ թափոնների փոխադրումը ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարան կամ գերեզմանոց պետք է իրականացվի Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի հուլիսի 13-ի N 931 որոշման պահանջներին համապատասխան:

(152-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

153. Ռադիոակտիվ թափոնները կարող են պահվել և թաղվել միայն ռադիոակտիվ թափոնների պահման և թաղման համար նախատեսված պահեստարաններում և գերեզմանոցներում:

(153-րդ կետը խմբ. 01.12.16 N 1234-Ն)

154. Տարբեր դասի ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարաններն ու գերեզմանոցները պետք է լինեն միմյանցից առանձնացված:

(154-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

155. Ռադիոակտիվ թափոնների գերեզմանոցը պետք է նախագծվի այնպես, որ գերեզմանոցի կենսական ցիկլի ընթացքում գերեզմանոցների վրա ազդող հնարավոր բնական երևույթների հետևանքով ներկայացուցչական անձի համար հաշվարկվող տարեկան դոզայի բաժնեմասը չգերազանցի 0.3 mSv-ը:

(155-րդ կետը խմբ. 01.12.16 N 1234-Ն)

156. Ռադիոակտիվ թափոնների կառավարմանը ներկայացվող պահանջները սահմանվում են այլ իրավական ակտերով:

 

XIII. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ՄՈՆԻԹՈՐԻՆԳԸ ԱՆԹՐՈՊՈԳԵՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ՀԵՏ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

 

157. Անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման ժամանակ ճառագայթային մոնիթորինգը պետք է ընդգրկի այդ աղբյուրներից անձնակազմի և բնակչության ճառագայթահարման դոզաների, ինչպես նաև օբյեկտի հսկման և դիտարկման գոտիներում ճառագայթային իրավիճակը բնորոշող բոլոր հիմնական ցուցանիշների չափումը, անձնակազմի և բնակչության ճառագայթահարման դոզաների և հսկման ու դիտարկման գոտիներում ճառագայթային իրավիճակի վերլուծությունը և գնահատումը:

(157-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

158. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտում ճառագայթային մոնիթորինգը  պետք է  իրականացվի օբյեկտի ղեկավարի կողմից հաստատված ճառագայթային մոնիթորինգի հրահանգներին համապատասխան: (նախադասությունը հանվել է 27.11.14 N 1367-Ն) Անվտանգության տեսակետից կարևոր նշանակություն ունեցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների համար պետք է լինի ճառագայթային մոնիթորինգի համակարգի աշխատակարգ: Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի ճառագայթային մոնիթորինգի համակարգի աշխատակարգի ձևի և բովանդակության վերաբերյալ պահանջները սահմանվում են կարգավորող մարմնի կողմից:

(158-րդ կետը լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն, փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

159. Ատոմային էներգիայի օգտագործման յուրաքանչյուր օբյեկտի ճառագայթային մոնիթորինգի համակարգը պետք է նախատեսի մոնիթորինգի ձևերի, օգտագործվող ռադիոմետրիկ և դոզիմետրիկ սարքերի տեսակների, չափման կետերի և հսկման պարբերականության կոնկրետ ցանկ:

160. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի «Ա» և «Բ» կատեգորիաների անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգը պարտադիր է:

Արտադրական պայմաններում անձնակազմի ճառագայթահարման մեջ բնական ճառագայթման աղբյուրներից ճառագայթահարումը պետք է հաշվի առնվի այն դեպքում, երբ այն գերազանցում է տարեկան 1 mSv-ն:

161. Կախված աշխատանքների բնույթից` անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգը ներառում է`

ա) մաշկային ծածկույթների և անհատական պաշտպանիչ միջոցների աղտոտվածության չափումը.

բ) ուղղակի և (կամ) անուղղակի ռադիոմետրիայի մեթոդների օգտագործմամբ օրգանիզմ ներթափանցող ռադիոակտիվ նյութերի բնույթի, դինամիկայի և մակարդակների չափումը (ներքին ճառագայթահարման մոնիթորինգ).

գ) անհատական դոզիմետրերի (կուտակող և օպերատիվ) օգտագործմամբ կամ հաշվարկման միջոցով արտաքին բետա, գամմա, ռենտգենյան և նեյտրոնային ճառագայթահարման դոզաների չափումը (արտաքին ճառագայթահարման մոնիթորինգ):

Անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգի արդյունքների հիման վրա պետք է հաշվարկվի անձնակազմի ճառագայթահարման արդյունարար դոզաների մեծությունը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` որոշվեն առանձին օրգանների ճառագայթահարման համարժեք դոզաների մեծությունները:

Անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգի պարբերականությունը սահմանվում է կարգավորող մարմնի կողմից:

Ատոմային էներգիայի օգտագործման առաջին, երկրորդ և երրորդ դասի օբյեկտների անձնակազմի, ինչպես նաև բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքներ կատարող անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգի արդյունքները օբյեկտի շահագործող կազմակերպության (լիցենզավորված անձի) կողմից պետք է վերլուծվեն ու գնահատվեն ամեն եռամսյակ, իսկ վթարային իրավիճակի դեպքում՝ առնվազն ամիսը մեկ անգամ:

Առաջին և երկրորդ դասի, ինչպես նաև լիցենզավորման ենթակա երրորդ դասի գեներացնող ճառագայթման աղբյուրներ օգտագործող օբյեկտներում անձնակազմի արտաքին մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգը պետք է կատարվի ամեն եռամսյակ:

Անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման և աշխատատեղի մոնիթորինգի անցկացման նկատմամբ պահանջները սահմանվում են կարգավորող մարմնի կողմից:

(161-րդ կետը փոփ., լրաց. 25.11.10 N 1552-Ն, լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

162. Կախված աշխատանքների բնույթից` ճառագայթային իրավիճակի մոնիթորինգը ներառում է`

ա) ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հսկման գոտում ռենտգենյան, գամմա և նեյտրոնային ճառագայթումների դոզայի հզորության, իոնացնող ճառագայթման մասնիկների հոսքի խտության չափումը.

բ) ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի դիտարկման գոտում գամմա ճառագայթման դոզայի հզորության, շրջակա միջավայրի օբյեկտների (մթնոլորտային օդ, հող, ջուր, բուսականություն), տեղական արտադրության բուսական և կենդանական սննդամթերքի ռադիոակտիվ աղտոտման չափումը.

գ)  ռադիոակտիվ նյութերով աշխատանքային մակերեսների, սարքավորումների, փոխադրամիջոցների, անհատական պաշտպանական միջոցների, անձնակազմի մաշկային ծածկույթների և աշխատանքային արտահագուստի աղտոտվածության մակարդակների չափումը.

դ) աշխատանքային սենքերի օդում գազերի և աերոզոլների տեսակարար ակտիվության որոշումը.

ե) ռադիոակտիվ արտահոսքերի և արտանետումների ակտիվության չափումը և գնահատումը:

(162-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, 27.11.14 N 1367-Ն)

163. Առաջին և երկրորդ դասերի ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների ճառագայթային մոնիթորինգի  համակարգը պետք է ունակ լինի`

ա) ստացիոնար ավտոմատացված տեխնիկական միջոցներով անընդհատ մոնիթորինգի իրականացման.

բ) կրովի կամ շարժական տեխնիկական միջոցներով օպերատիվ մոնիթորինգի իրականացման.

գ) ստացիոնար լաբորատոր սարքավորումների, փորձանմուշների վերցման ու անալիզի համար նախապատրաստման միջոցների հիման վրա լաբորատոր անալիզի իրականացման:

Ավտոմատացված համակարգերը պետք է ապահովեն տեղեկատվության լիարժեք փոխանցման հսկողությունը, գրանցումը, արտացոլումը, հավաքումը, պահումն ու տրամադրումը:

164. Ատոմային էներգիայի օգտագործման այն օբյեկտներում, ուր աշխատանքներ են կատարվում կրիտիկական զանգվածը գերազանցող քանակությամբ տրոհվող նյութերի հետ, և առկա է ինքնաբերաբար շղթայական ռեակցիայի առաջացման ու, որպես դրա հետևանք, ճառագայթային իրավիճակի վատթարացման սպառնալիք, անհրաժեշտ է տեղադրել ձայնային և լուսային ազդանշանման միջոցներ ունեցող ճառագայթային մոնիթորինգի սարքեր, իսկ անձնակազմին ապահովել վթարային դոզիմետրերով:

(164-րդ կետը փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն)

165. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտներ «Ա» և «Բ» կատեգորիաների անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման մոնիթորինգի տվյալները, որոնք  հավասար են կամ գերազանցում են գրանցման մակարդակը, պետք է գրանցվեն մասնագիտական ճառագայթահարման դոզաների գրանցամատյանում: Անհրաժեշտ է գրանցել տարեկան համարժեք և արդյունարար դոզաները, վերջին 5 տարվա ստացած արդյունարար դոզան և գումարային կուտակված դոզան: Անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման համարժեք դոզաները կարելի է գրանցել համակարգչի միջոցով: Անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման համարժեք դոզաների մասին տվյալները պետք է պահվեն առնվազն 50 տարի:

Անձնակազմի մասնագիտական ճառագայթահարման դոզաները պարբերաբար պետք է ներառվեն մասնագիտական ճառագայթահարման անհատական անձնագրերում: ճառագայթահարման անհատական անձնագրերի ձևին և վարմանը վերաբերող պահանջները սահմանվում են կարգավորող մարմնի կողմից:

(165-րդ կետը փոփ., լրաց., խմբ.  25.11.10 N 1552-Ն)

166. Ատոմային էներգիայի օբյեկտի հսկման գոտում աշխատող անձնակազմի անհատական դոզիմետրիկ հսկողության տվյալների գրանցման մակարդակն է 0.1 mSv:

167. Ատոմային էներգիայի օբյեկտի հսկման գոտում աշխատող` գործուղված անձանց աշխատանքների ավարտից հետո օբյեկտի ճառագայթային անվտանգության ծառայության (պատասխանատու անձի) կողմից պետք է տրվի տեղեկանք` ստացված ճառագայթահարման դոզաների մասին: Տեղեկանքում նշված տվյալներն այդ անձանց հիմնական աշխատավայրում պետք է գրանցվեն նրանց ճառագայթահարման անհատական անձնագրերում:

168. Ատոմային էներգիայի օբյեկտների շահագործման համար լիցենզավորված անձը պարտավոր է սահմանել քննման մակարդակներ:

Քննման մակարդակների ցանկը և թվային արժեքները որոշվում են աշխատանքի պայմաններին համապատասխան և համաձայնեցվում կարգավորող մարմնի հետ:

169. Քննման մակարդակների որոշման ժամանակ հարկավոր է ելնել օպտիմալացման սկզբունքից և հաշվի առնել`

ա) ժամանակի մեջ ճառագայթային ազդեցության անհավասարաչափությունները,

բ) տվյալ օբյեկտում թույլատրելի մակարդակից ցածր ճառագայթային ազդեցության արդեն հասած մակարդակի պահպանման նպատակահարմարությունը,

գ) ճառագայթային իրավիճակի բարելավմանն ուղղված միջոցառումների արդյունավետությունը:

Աշխատանքների բնույթի փոփոխման դեպքում քննման մակարդակների ցանկը և թվային արժեքները ենթակա են ճշտման:

Մթնոլորտային օդում և ջրամբարների ջրում ռադիոակտիվ իզոտոպների ծավալային և տեսակարար ակտիվության քննման մակարդակների սահմանման ժամանակ պետք է հաշվի առնել սննդի միջոցով օրգանիզմ դրանց հնարավոր ներթափանցումը և տեղանքում կուտակված ռադիոակտիվ իզոտոպներից արտաքին ճառագայթահարումը:

170. Անվտանգության տեսակետից կարևոր նշանակություն ունեցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտները շահագործող կազմակերպությունները, իսկ ատոմային էներգիայի օգտագործման այլ օբյեկտների դեպքում` անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման համար լիցենզավորված անձինք, պարտավոր են կարգավորող մարմնի կողմից սահմանված կարգով պարբերաբար կարգավորող մարմին ներկայացնել ճառագայթային մոնիթորինգի արդյունքները:

 

XIV. ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ

 

171. Անվտանգության տեսակետից կարևոր նշանակություն ունեցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների շահագործող կազմակերպությունները, իսկ ատոմային էներգիայի օգտագործման այլ օբյեկտների դեպքում` անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման համար լիցենզավորված անձինք պարտավոր են սույն կանոնների հիման վրա մշակել անձնակազմի ճառագայթային անվտանգության ներօբյեկտային հրահանգ:

172. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի «Ա» և «Բ» կատեգորիաների անձնակազմը, մինչև աշխատանքի անցնելը, պետք է ուսուցանվի, հրահանգավորվի և անցնի իր պաշտոնեական հրահանգով սահմանված ծավալով ճառագայթային անվտանգության նորմերի ու կանոնների, աշխատանքային հրահանգների իմացության ստուգում: Պաշտոնական հրահանգով սահմանված ծավալով ճառագայթային անվտանգության նորմերի ու կանոնների, աշխատանքային հրահանգների իմացության ստուգման կարգն ու պարբերականությունը սահմանվում են անվտանգության տեսակետից կարևոր նշանակություն ունեցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտը շահագործող կազմակերպության, իսկ ատոմային էներգիայի օգտագործման այլ օբյեկտների դեպքում` անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման համար լիցենզավորված անձի կողմից:

173. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների «Ա» և «Բ» կատեգորիաների անձնակազմը, ինչպես նաև այդ օբյեկտների հսկման գոտում աշխատանքներ իրականացնող այլ անձինք պետք է անցնեն նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական նախազգուշական բժշկական զննություն` Հայաստանի Հանրապետության  կառավարության 2004 թվականի հուլիսի 15-ի «Արտադրական միջավայրում և աշխատանքային գործընթացի վնասակար ու վտանգավոր գործոնների ազդեցությանը ենթարկվող բնակչության առանձին խմբերի առողջական վիճակի պարտադիր նախնական (աշխատանքի ընդունվելիս) և պարբերական բժշկական զննության անցկացման կարգը, գործոնների, կատարվող աշխատանքների բնույթի, զննության ծավալի, բժշկական հակացուցումների ցանկերը և աշխատանքի պայմանների հիգիենիկ բնութագրման կարգը հաստատելու մասին» N 1089-Ն որոշմամբ սահմանված կարգով:

174. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի «Ա» և «Բ» կատեգորիաների անձնակազմերը, ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հսկման գոտում աշխատանքներ կատարելիս, կախված աշխատանքների բնույթից և դասից, պետք է ապահովվեն համապատասխան անհատական պաշտպանության միջոցներով:

175. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող առաջին դասի աշխատանքների և երկրորդ դասի որոշակի աշխատանքների ժամանակ անձնակազմը պետք է ունենա անհատական պաշտպանության հիմնական միջոցների լրակազմ, ինչպես նաև պաշտպանության լրացուցիչ միջոցներ՝ կախված հնարավոր ռադիոակտիվ աղտոտման բնույթից ու մակարդակից:

Անհատական պաշտպանության հիմնական միջոցների լրակազմն ընդգրկում է`

ա) հատուկ սպիտակեղեն,

բ) գուլպաներ,

գ) կոմբինեզոն կամ կոստյում (բաճկոն և տաբատ),

դ) հատուկ կոշիկներ,

ե) գլխարկ կամ սաղավարտ,

զ) ձեռնոցներ,

է) սրբիչ և միանգամյա օգտագործման թաշկինակներ,

ը) շնչառական օրգանների պաշտպանության միջոցներ (կախված օդի աղտոտվածությունից):

Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող երկրորդ դասի աշխատանքների և երրորդ դասի առանձին աշխատանքների ժամանակ անձնակազմը պետք է ապահովվի խալաթներով, գլխարկներով, ձեռնոցներով, թեթև կոշիկներով, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ նաև շնչառական օրգանների պաշտպանության միջոցներով:

176. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների ժամանակ օգտագործվող անհատական պաշտպանության միջոցները պետք է լինեն միանգամյա օգտագործման կամ պատրաստված լինեն լավ ապաակտիվացվող նյութերից:

177. Ռադիոակտիվ լուծույթների կամ փոշիների հետ կատարվող աշխատողները, ինչպես նաև ռադիոակտիվ նյութերի հետ աշխատանքների համար նախատեսված սենքերը մաքրող անձնակազմը, բացի անհատական պաշտպանության հիմնական միջոցներից, պետք է ունենա լրացուցիչ՝ թաղանթային կամ պոլիմերային ծածկույթով հագուստ, գոգնոցներ, թևնոցներ, կիսախալաթներ, ռետինե կամ պլաստմասսայից պատրաստված հատուկ կոշիկներ:

178. Ռադիոակտիվ իզոտոպներով աղտոտված մետաղների եռակցման կամ կտրման աշխատանքներ կատարող անձնակազմը պետք է ապահովված լինի հրակայուն, լավ ապաակտիվացվող նյութերից պատրաստված հատուկ անհատական պաշտպանիչ միջոցներով:

179. Շնչառական օրգանների պաշտպանության միջոցները (ֆիլտրող կամ մեկուսացնող) պետք է օգտագործվեն բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ կատարվող աշխատանքների դեպքում, շինության օդի հնարավոր աղտոտվածության պայմաններում (փոշիների հետ կատարվող աշխատանքներ, ռադիոակտիվ լուծույթների գոլորշիացում և այլն):

180. Այն աշխատանքների ժամանակ, երբ հնարավոր է ռադիոակտիվ գազերով կամ գոլորշիներով շինության օդի աղտոտվածություն (վթարների վերացում, վերանորոգման աշխատանքներ և այլն) կամ, երբ ֆիլտրող միջոցների օգտագործումը չի ապահովում ճառագայթային անվտանգությունը, պետք է օգտագործել մեկուսացնող պաշտպանիչ միջոցներ (պնևմաարտահագուստներ, իսկ առանձին դեպքերում՝ ավտոնոմ մեկուսացնող ապարատներ):

181. Բարձր դասի աշխատանքների համար նախատեսված սենքերից ցածր դասի աշխատանքների համար նախատեսված սենքեր անցման դեպքում պետք է հսկել անհատական պաշտպանիչ միջոցների ռադիոակտիվ աղտոտվածության մակարդակը:

182. Թույլատրելի մակարդակները գերազանցող աղտոտվածությամբ աշխատանքային արտահագուստը և սպիտակեղենը պետք է ուղարկվեն նախատեսված լվացքատներ՝ ապաակտիվացման: Անձնակազմը հիմնական աշխատանքային արտահագուստը և սպիտակեղենը պետք է փոխի ոչ ուշ, քան յուրաքանչյուր 7 օրը մեկ անգամ:

183. Լրացուցիչ անհատական պաշտպանության միջոցները (թաղանթային, ռետինե, պոլիմերային ծածկույթով) յուրաքանչյուր օգտագործումից հետո, պաշտպանիչ անցախցերում կամ հատուկ առանձնացված այլ տեղերում պետք է ենթարկվեն նախնական ապաակտիվացման: Եթե ապաակտիվացումից հետո դրանց մնացորդային աղտոտվածությունը գերազանցում է թույլատրելի մակարդակը, դրանք պետք է ուղարկվեն նախատեսված լվացքատներ՝ ապաակտիվացման:

184. Պետք է ձեռնարկվեն կազմակերպչական և տեխնիկական միջոցներ` բացառելու համար ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի անձնակազմի անձնական հագուստի և կոշիկների ռադիոակտիվ աղտոտվածությունը: Այդպիսի աղտոտվածության հայտնաբերման դեպքում ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի ճառագայթային անվտանգության ծառայության (պատասխանատու անձի) հսկման ներքո անձնական հագուստը և կոշիկները ենթակա են ապաակտիվացման: Ռադիոակտիվ աղտոտված անձնական հագուստի և կոշիկների ապաակտիվացման անհնարինության դեպքում դրանք դիտարկվում են որպես ռադիոակտիվ թափոն և չեն վերադարձվում տիրոջը:

185. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների հսկման գոտում չի թույլատրվում`

ա) առանց անհրաժեշտ անհատական պաշտպանության միջոցների անձնակազմի գտնվելը,

բ) սնվելը, ծխելը, կոսմետիկ պարագաներ օգտագործելը,

գ) սննդամթերքի, ծխախոտի, անձնական հագուստի, կոսմետիկ պարագաների և աշխատանքին չվերաբերող այլ իրերի պահումը:

186. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հսկման գոտում կարող են նախատեսվել սննդի ընդունման և ծխելու սենքեր, որոնք մյուս սենքերից պետք է առանձնացվեն պաշտպանիչ անցախցով և ունենան ձեռքերի լվացման համար տաք ջրով լվացարանային սարքավորում:

187. Բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման համար նախատեսված սենքերից դուրս գալու դեպքում պետք է ստուգվի անձնակազմի աշխատանքային արտահագուստի և մյուս անհատական պաշտպանության միջոցների ռադիոակտիվ աղտոտվածությունը: Ռադիոակտիվ աղտոտվածությամբ աշխատանքային արտահագուստը և այլ անհատական պաշտպանության միջոցները պետք է հանվեն և ուղարկվեն ապաակտիվացման, իսկ անձնակազմը` ցնցուղի տակ մաքրման:

188. Այն ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտներում, որտեղ հնարավոր է մաշկի մակերեսների ռադիոակտիվ աղտոտվածություն, որպես ապաակտիվացնող միջոցներ պետք է օգտագործվեն աղտոտվածությունը արդյունավետ հեռացնող, մաշկով օրգանիզմ ռադիոակտիվ իզոտոպների ներթափանցմանը չնպաստող պրեպարատներ (լվացող նյութեր): Բարձր թունայնությամբ ռադիոակտիվ իզոտոպների հետ աշխատելու դեպքում վերջին հանգամանքն անչափ կարևոր է:

 

XV. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՀԱՐՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

 

189. Ախտորոշիչ տեղեկատվության կամ թերապևտիկ էֆեկտ ստանալու նպատակով պացիենտների ճառագայթահարումն իրականացվում է միայն բժշկի նշանակմամբ և հիվանդի համաձայնությամբ: Համապատասխան պրոցեդուրա անցկացնելու համար կարող է վերջնական որոշում ընդունել միայն բուժող բժիշկը:

190. Ախտորոշման նպատակով ճառագայթահարումն արդարացված է միայն այն դեպքում, երբ բացակայում են այլընտրանքային մեթոդները, կամ դրանք հակացուցված են պացիենտներին, կամ դրանց միջոցով հնարավոր չէ ստանալ բավարար վստահելի տեղեկություն: Պետք է բացառվի պացիենտների չհիմնավորված ճառագայթահարման կրկնությունը:

(190-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

191. Բժշկական ճառագայթահարման բոլոր կիրառելի մեթոդները պետք է հաստատված լինեն Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության հարցերով լիազորված պետական կառավարման մարմնի կողմից: Մեթոդների նկարագրության մեջ պետք է արտացոլված լինեն պրոցեդուրաների օպտիմալ ռեժիմները և այդ պրոցեդուրաների ժամանակ հիվանդի ճառագայթահարման մակարդակները:

192. Ճառագայթահարմամբ բոլոր տեսակի բժշկական ախտորոշիչ հետազոտությունների անցկացման կանոնակարգերը պետք է բացառեն ճառագայթահարման դետերմինացվող էֆեկտների առաջացումը:

192.1. Բժշկական ճառագայթահարմամբ ախտորոշում անցնող անձանց ճառագայթային պաշտպանությունը պետք է օպտիմալացվի հետևյալ միջոցներով՝

ա) տեխնիկական և կազմակերպական միջոցների՝ սարքերի, սարքավորումների, համակարգերի և մեթոդների օգտագործմամբ, որոնց դեպքում պացիենտն ստանում է նվազագույն դոզա՝ հիվանդության պատկերի կամ ախտորոշման այլ տեղեկատվության պատշաճ որակի ստացմամբ,

բ) հետազոտման առանձին տեսակների համար ախտորոշման ուղղորդիչ մակարդակների կիրառում,

գ) պացիենտի կողմից ստացվող դոզայի չափում կամ հաշվարկում,

դ) հետազոտման որակի ապահովում:

(192.1-ին կետը լրաց. 01.12.16 N 1234-Ն)

192.2. Բժշկական ճառագայթահարմամբ բուժում անցնող անձանց ճառագայթային պաշտպանությունը պետք է օպտիմալացվի հետևյալ միջոցներով՝

ա) համակարգչային ծրագրերի և ռադիոդեղորայքային պատրաստուկների օգտագործմամբ,

բ) բուժման պրոցեդուրայի պլանավորում և իրականացում այնպես, որ թիրախ օրգանի հարակից հյուսվածքներն ստանան հնարավորինս նվազագույն ճառագայթահարման դոզա, իսկ թիրախ օրգանը՝ բուժման համար պահանջվող դոզա,

գ) բժիշկ ռենտգենոլոգի/ռադիոլոգի ցուցումով թիրախ օրգանում և այլ հյուսվածքներում կլանված դոզայի որոշում,

դ) բուժման պրոցեդուրայի որակի ապահովում:

(192.2-րդ կետը լրաց. 01.12.16 N 1234-Ն)

193. Գիտական բժշկական տեղեկատվության ստացման նպատակով մարդիկ կարող են ճառագայթահարվել միայն այն դեպքում, երբ`

ա) առկա է նման հետազոտություն անցկացնելու մասին Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության հարցերով իրավասու պետական կառավարման մարմնի որոշումը,

բ) ճառագայթահարում իրականացվում է սահմանված թույլատրելի մակարդակների սահմաններում,

գ) առկա է հետազոտվողների գրավոր համաձայնությունը, և նրանք նախապես զգուշացվել են ճառագայթահարման հնարավոր առողջական հետևանքների մասին:

194. Ճառագայթային թերապիայի անցկացման ժամանակ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր հնարավոր միջոցները` կանխելու համար հիվանդների մոտ ճառագայթահարման բացասական հետևանքների առաջացումը:

195. Բժշկական ճառագայթահարման համար օգտագործվող անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրները պետք է ունենան «Համապատասխանության գնահատման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված համապատասխանության սերտիֆիկատ:

195.1. Բժշկական ճառագայթահարման համար կիրառվող սարքավորումների օգտագործման պարամետրերը պետք է ստուգվեն սարքավորումները կլինիկական օգտագործման հանձնելու և սարքավորումների օգտագործման պայմանների փոփոխության դեպքում:

(195.1-ին կետը լրաց. 01.12.16 N 1234-Ն)

 196. Բժշկական նպատակներով ճառագայթահարման ժամանակ իոնացնող ճառագայթումից պացիենտների և անձնակազմի պաշտպանության ապահովման համար առողջապահական օբյեկտների ճառագայթային թերապիայի և ախտորոշման համապատասխան ստորաբաժանումները պարտադիր պետք է ունենան և օգտագործեն պաշտպանիչ շարժական և անհատական միջոցներ:

Ռենտգենյան սարքերով ախտորոշման պրոցեդուրաների ժամանակ պացիենտների ճառագայթային պաշտպանության տեխնիկական միջոցների (ստացիոնար, շարժական և անհատական միջոցներ) կիրառումը պարտադիր է: Ճառագայթման դաշտից դուրս գտնվող պացիենտների մարմնի մասերը պետք է պաշտպանվեն անհատական պաշտպանական միջոցներով:

(196-րդ կետը փոփ., լրաց. 01.12.16 N 1234-Ն)

197. Ճառագայթահարման անցանկալի հետևանքների կանխարգելման նպատակով ֆարմակոլոգիական հակաճառագայթային պրոֆիլակտիկ դեղամիջոցների (ռադիոպրոտեկտորների) օգտագործումը թույլատրվում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության հարցերով լիազորված պետական կառավարման մարմնի համաձայնությամբ:

198. Բժշկական ճառագայթահարում իրականացնող բժշկական անձնակազմը պետք է ապահովի պացիենտների ճառագայթային անվտանգությունը՝ նրանց ճառագայթահարման անհատական դոզաները պահելով ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված ուղղորդման մակարդակներից ցածր: Պացիենտների ճառագայթահարման դոզաները պարտադիր պետք է գրանցվեն:

199. Բժշկական ճառագայթահարման յուրաքանչյուր պրոցեդուրայից հետո ճառագայթահարման դոզան պետք է գրանցվի դոզաների գրանցման անձնական թերթիկում, որը համարվում է պացիենտի ամբուլատոր քարտի պարտադիր հավելվածը:

200. Եթե բժշկական ախտորոշման նպատակով պացիենտի ճառագայթահարման կուտակված արդյունարար դոզան հասնում է 0,5 Sv, ապա նրա հետագա ճառագայթահարումը թույլատրվում է միայն լուրջ հիմնավորումների առկայության դեպքում:

201. Հղի կանանց որովայնի և կոնքային հատվածում թերապևտիկ և ինտերվենցիոն պրոցեդուրաների պլանավորման ժամանակ պետք է ապահովվի պտղի հնարավորինս ցածր դոզաների ստացումը: Բուժման նպատակով հիվանդ օրգան ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող դեղամիջոցների ներարկման դեպքում բուժող բժիշկը պետք է խորհուրդ տա պացիենտին` ժամանակավորապես ձեռնպահ մնալ սերնդի վերարտադրությունից:

(201-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

201.1. Կերակրող մայրերի օրգանիզմ բժշկական նպատակներով ռադիոդեղորայքային պատրաստուկների ներարկման դեպքում պետք է ժամանակավորապես, կախված ներարկվող ռադիոակտիվ իզոտոպի տեսակից և ակտիվությունից, դադարեցվի երեխային կրծքով կերակրելը: Կրծքով կերակրելու դադարեցման ժամկետը որոշում է բուժող բժիշկը:

(201.1-ին կետը լրաց. 01.12.16 N 1234-Ն)

202. Չի կարելի բժշկական նպատակներով հղի կանանց օրգանիզմ ներարկել ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող դեղամիջոցներ:

203. Կերակրող մայրերի օրգանիզմ բժշկական նպատակով ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող դեղամիջոցների ներարկման դեպքում պետք է ժամանակավորապես դադարեցվի երեխային կրծքով կերակրելը:

Կրծքով կերակրելու դադարի ժամկետը կախված է օրգանիզմ ներարկվող դեղամիջոցի տեսակից ու քանակից և որոշվում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության հարցերով լիազորված պետական կառավարման մարմնի հրահանգով:

 

XVI. ԲՆԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ ԱՆՁՆԱԿԱԶՄԻ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՀԱՐՈՒՄԸ

 

204. Արտադրական պայմաններում բնական ճառագայթման աղբյուրների ազդեցությամբ պայմանավորված ճառագայթահարումից պաշտպանության ապահովման պահանջներ են ներկայացվում այն օբյեկտներին, որոնց անձնակազմի ճառագայթահարման տարեկան դոզան բնական ճառագայթման աղբյուրներից գերազանցում է 1 mSv-ն: Մասնավորապես, ստորգետնյա պայմաններում (ոչ ուրանային հանքեր, հանքահորեր) աշխատանքներ իրականացնող, ինչպես նաև բնական ռադիոակտիվ իզոտոպների բարձր պարունակությամբ հանքային և օրգանական հումք արդյունահանող և վերամշակող օբյեկտները: Ոչ ուրանային հանքերի և այլ ստորգետնյա սենքերի նախագծային փաստաթղթերում պետք է արտացոլվեն իոնացնող ճառագայթումից անձնակազմի ու բնակչության պաշտպանության պահանջները:

205. Բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ (ուրան, ռադիում, թորիում և այլն) ստանալու նպատակով հանածոներ արդյունահանող և մշակող, ինչպես նաև այդ ռադիոակտիվ իզոտոպներն օգտագործող օբյեկտները դասվում են անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքներ իրականացնող օբյեկտների շարքը և այդ օբյեկտների վրա պետք է տարածվեն ճառագայթային անվտանգության նորմերի ու սույն կանոնների պահանջները:

206. Արտադրական նշանակության սենքերի կառուցման համար պետք է ընտրվի այնպիսի տարածք, ուր գետնի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը չի գերազանցում 250 mBq/(m²x s):

Եթե գետնի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը գերազանցում է 250 mBq/(m² xs), ապա սենքերի նախագծում պետք է նախատեսվի ռադոնից պաշտպանության համակարգ:

206.1. Արտադրական նշանակության սենքերի կառուցման համար պետք է ընտրվի այնպիսի տարածք, որտեղ գետնի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը չի գերազանցում 250 mBq/(m² x s):

Եթե գետնի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը գերազանցում է 250 mBq/(m² xs), ապա սենքերի նախագծում պետք է նախատեսվի ռադոնից պաշտպանության համակարգ, որը կապահովի, որպեսզի ռադոնի միջին տարեկան հավասարակշռված ծավալային ակտիվությունը չգերազանցի 150 Bq/m³, իսկ գամմա ճառագայթման համարժեք դոզայի հզորությունը՝ 0.6 μSv/h: Սենքերի կառուցման համար օգտագործվող շինանյութում բնական ռադիոակտիվ իզոտոպների քանակությունը չպետք է գերազանցի 740 Bq/kg:

(206.1-ին կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

206.2. Շահագործվող արտադրական նշանակության սենքերի օդում ռադոնի միջին տարեկան հավասարակշռված ծավալային ակտիվությունը չպետք է գերազանցի 300 Bq/m³, իսկ գամմա ճառագայթման համարժեք դոզայի հզորությունը՝ 0.6 μSv/h: Ռադոնի քանակության և (կամ) գամմա ճառագայթման իջեցման անհնարինության դեպքում պետք է կատարվի տարածքների վերապրոֆիլավորում:

(206.2-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

206.3. Առանց ճառագայթային մոնիթորինգի թույլատրվում է աշխատանքներ իրականացնել բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող արտադրական հումքի, նյութերի և արտադրանքի հետ, եթե դրանց տեսակարար ակտիվությունը չի գերազանցում 740 Bq/kg, իսկ արտադրական թափոններինը՝ 1500 Bq/kg:

(206.3-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

206.4. Այն կազմակերպություններում, որտեղ ստորգետնյա պայմաններում (ոչ ուրանային հանքերում, հորատանցքերում, ստորգետնյա արտադրություններում և այլն), արդյունահանվում և վերամշակվում է հանքաքարային և օրգանական հումք կամ ստորգետնյա ջրեր, 206.3-րդ կետում նշված արժեքների գերազանցման դեպքում ճառագայթային մոնիթորինգը պարտադիր է:

(206.4-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

207. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտներ չհամարվող օբյեկտների անձնակազմի բնական ճառագայթահարման մակարդակները չպետք է գերազանցեն ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված թույլատրելի մակարդակները: Աշխատանքի տևողության փոփոխման կամ արտադրական փոշում բնական ռադիոիզոտոպների ռադիոակտիվ հավասարակշռության խանգարման դեպքում (դրանցով են որոշվում ճառագայթային ազդեցության մակարդակները), օբյեկտը շահագործող կազմակերպությունը պետք է սահմանի ճառագայթային ազդեցության քննման մակարդակներ՝ համաձայնեցնելով կարգավորող մարմնի հետ:

208. Բնական ճառագայթման աղբյուրներով պայմանավորված ճառագայթային հսկողության ենթակա օբյեկտների, արտադրամասերի կամ առանձին աշխատատեղերի ցանկը կազմելու նպատակով պետք է իրականացվի դրանց առաջնային ճառագայթային հետազոտություն:

Եթե օբյեկտների, արտադրամասերի կամ առանձին աշխատատեղերի հետազոտման արդյունքում չի հայտնաբերվում անձնակազմի բնական ճառագայթման աղբյուրներից ճառագայթահարման տարեկան դոզայի 1 mSv գերազանցում, ապա հետագա ճառագայթային հսկողությունը պարտադիր չէ: Սակայն արտադրության տեխնոլոգիայի էական փոփոխության դեպքում, երբ հնարավոր է անձնակազմի ճառագայթահարման դոզայի մեծացում, պետք է անցկացվի լրացուցիչ հետազոտություն:

209. Այն օբյեկտներում, ուր հայտնաբերվել է, որ բնական ճառագայթման աղբյուրներից անձնակազմի ճառագայթահարման տարեկան դոզան ավելի է, քան 1 mSv-ն, սակայն չի գերազանցում 2 mSv-ն, պետք է իրականացվի առավել ճառագայթման մակարդակ ունեցող աշխատատեղերի ընտրովի ճառագայթային հսկողություն:

210. Այն օբյեկտներում, ուր բնական ճառագայթման աղբյուրներից անձնակազմի ճառագայթահարման տարեկան դոզան գերազանցում է 2 mSv-ն, բացի աշխատատեղերի ընտրովի ճառագայթային հսկողությունից, պետք է իրականացվի անձնակազմի ճառագայթահարման դոզաների մշտական հսկողություն և ձեռնարկվեն դրանց նվազեցմանն ուղղված միջոցներ:

211. Եթե օբյեկտում բնական ճառագայթման աղբյուրներից անձնակազմի ճառագայթահարման տարեկան դոզան հասնում կամ գերազանցում է 5 mSv-ն, ապա օբյեկտը շահագործող կազմակերպությունը պետք է ձեռնարկի անձնակազմի ճառագայթահարման դոզայի իջեցման համար հնարավոր բոլոր միջոցները: Եթե հնարավոր չէ օբյեկտում բնական ճառագայթման աղբյուրներից անձնակազմի ճառագայթահարման տարեկան դոզան 5 mSv-ից իջեցնել, ապա, ըստ աշխատանքի պայմանների, այդ օբյեկտի անձնակազմը պետք է դիտվի որպես ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի անձնակազմ, և նրա վրա պետք է տարածվեն ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի անձնակազմի համար Ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանվող պահանջները:

212. Բնական ռադիոակտիվ իզոտոպների բարձր պարունակություն ունեցող օգտակար հանածոների օգտագործման պայմանները սահմանվում են կարգավորող մարմնի կողմից:

213. Եթե արտադրական թափոնների ակտիվությունը կամ տեսակարար ակտիվությունը գերազանցում է իոնացնող ճառագայթման նորմերով սահմանված ազատման մակարդակները, ապա դրանք պետք է հավաքվեն, ենթարկվեն նախնական մշակման և փոխադրվեն ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարան կամ գերեզմանոց:

 

XVII. ԲՆԱԿԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՀԱՐՈՒՄԸ

 

214. Բնակչության ճառագայթային անվտանգության ապահովման պահանջները տարածվում են կարգավորման ենթակա բնական ճառագայթման հետևյալ աղբյուրների վրա`

ա) սենքերի օդում ռադոնի իզոտոպներ և դրանց տրոհման արգասիքներ,

բ) շինանյութերում, խմելու ջրում, պարարտանյութերում և օգտակար հանածոներում պարունակվող բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ:

215. Բնակչության ճառագայթային անվտանգության հարաբերական աստիճանը բնութագրվում է բնական ճառագայթման աղբյուրներից ճառագայթահարման տարեկան արդյունարար դոզաների հետևյալ արժեքներով`

ա) եթե ճառագայթահարման տարեկան արդյունարար դոզան պակաս է, քան 5 mSv, ապա չի գերազանցվում երկրի բնական ճառագայթման աղբյուրներից ճառագայթահարման միջին դոզան,

բ) եթե ճառագայթահարման տարեկան արդյունարար դոզան գտնվում է 5-10 mSv տիրույթում, ապա համարվում է բարձր ճառագայթահարում,

գ) եթե ճառագայթահարման տարեկան արդյունարար դոզան ավելի է, քան 10 mSv, ապա համարվում է գերբարձր ճառագայթահարում:

(215-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

216. Բնակելի և հասարակական շինությունների կառուցման համար տարածքներ ընտրելիս գերադասելի են այն տարածքները, որտեղ բնական գամմա-ճառագայթման հզորությունը չի գերազանցում 0.3 μSv/h, իսկ հողի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը՝ 80 mBq/m²x s:

Եթե բնակելի կամ հասարակական շինության կառուցման համար հատկացրած տարածքում հողի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը գերազանցում է 80 mBq/m²x s, շինության նախագծում պետք է նախատեսվի ռադոնից պաշտպանության համակարգ (մոնոլիտ բետոնե բարձիկ, նկուղային սենքերի ծածկերի հատուկ մեկուսացում և այլն): Եթե հողի մակերեսին ռադոնի հոսքի խտությունը հավասար կամ պակաս է 80 mBq/m²x s, ռադոնից պաշտպանվածության միջոցառումների անհրաժեշտությունը յուրաքանչյուր առանձին դեպքում որոշվում է` համաձայնեցվելով կարգավորող մարմնի հետ:

(216-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

216.1. Բնակելի կամ հասարակական շինության կառուցման համար պետք է օգտագործվեն շինանյութեր և ապրանքներ, որոնց մեջ բնական ռադիոիզոտոպների էֆեկտիվ տեսակարար ակտիվությունը չի գերազանցում 370 Bq/kg:

(216.1-ին կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

216.2. Բնակելի կամ հասարակական շինությունների ներքին պատերի երեսապատման սալիկների և նյութերի, ինչպես նաև ներքին հարդարման այլ կերամիկական առարկաների մեջ բնական ռադիոիզոտոպների էֆեկտիվ տեսակարար ակտիվությունը չպետք է գերազանցի 740Bq/kg:

Շինանյութերի պարարտանյութերի, ագրոքիմիկատների և այլ բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող նյութերի հսկողությունն իրականացնում է այդ նյութերն արտադրող կազմակերպությունները, որի մասին պետք է նշում կատարվի արտադրանքը ուղեկցող փաստաթղթերում:

(216.2-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

216.3. Շինանյութերի, միներալների և դրանցից պատրաստված արտադրանքի փոխադրման ժամանակ գամմա ճառագայթման դոզայի հզորությունը փոխադրամիջոցի մակերեսին չպետք է գերազանցի 1 μSv/h, իսկ փաթեթի մակերեսին՝ 2.5 μSv/h:

(216.3-րդ կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

217. Շինարարության, վերակառուցման, բնակելի շենքերի կապիտալ վերանորոգման և բնակելի շենքերի ու հասարակական շինությունների շահագործման բոլոր փուլերում ճառագայթային անվտանգության նորմերի և սույն կանոնների պահանջներին համապատասխանության ստուգման նպատակով պետք է իրականացվի ճառագայթային մոնիթորինգ: Ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված թույլատրելի արժեքների գերազանցման դեպքում պետք է կատարվի դրանց պատճառների հետազոտություն և իրականացվեն անհրաժեշտ պաշտպանական միջոցառումներ` ուղղված գամմա-ճառագայթման դոզայի հզորության և (կամ) սենքերի օդում ռադոնի պարունակության իջեցմանը:

218. Խմելու ջրում ռադիոակտիվ իզոտոպների պարունակության հսկման նպատակով օրենսդրական ակտերով սահմանված կարգով պետք է իրականացվի խմելու ջրի ճառագայթային մոնիթորինգ:

219. Խմելու ջրում ճառագայթային անվտանգության նորմերով սահմանված միջամտման մակարդակներից բարձր տեսակարար ակտիվությամբ ռադիոիզոտոպների առկայության դեպքում, Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինները պետք է ձեռնարկեն միջոցներ` խմելու ջրի ջրամատակարարումը սահմանափակելու, դադարեցնելու կամ արգելելու ուղղությամբ, ինչպես նաև փնտրեն ջրամատակարարումն այլընտրանքային աղբյուրներից ապահովելու հնարավորություն:

220. Ֆոսֆորային պարարտանյութերում և մելիորանտներում առկա բնական ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվություններն արտադրողների կամ մատակարարողների կողմից պետք է նշվեն ուղեկցող փաստաթղթերում:

221. Շինանյութերում բնական ռադիոակտիվ իզոտոպների պարունակության մոնիթորինգն իրականացվում է դրանք արտադրողի կողմից: Բնական ռադիոակտիվ իզոտոպների տեսակարար ակտիվությունները պետք է նշվեն նյութերի և արտադրանքների յուրաքանչյուր խմբաքանակն ուղեկցող փաստաթղթում (անձնագրում):

222. Բնական ռադիոակտիվ իզոտոպներ պարունակող նյութերի օգտագործման հնարավորությունն ու պայմանները սահմանվում են օրենսդրական այլ ակտերով:

 

XVIII. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԹԱՐԱՅԻՆ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐՈՒՄ
(վերնագիրը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

223. Վթարային իրավիճակներում առաջնահերթ խնդիր է նվազագույնի հասցնել վթարի բացասական հետևանքները՝ կանխարգելել դետերմինացված էֆեկտների առաջացումը և հնարավորինս իջեցնել ստոխաստիկ էֆեկտների առաջացման հավանականությունը: Վթարային իրավիճակներում անվտանգության տեսակետից կարևոր նշանակություն ունեցող ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտները շահագործող կազմակերպությունները, իսկ ատոմային էներգիայի օգտագործման այլ օբյեկտների դեպքում` անթրոպոգեն ճառագայթման աղբյուրների հետ աշխատանքների կատարման համար լիցենզավորված անձինք պետք է շտապ միջոցներ ձեռնարկեն կանխելու վթարի զարգացումը, միջուկային տեղակայանքը կամ ռադիոակտիվ թափոնների տեղակայանքը կամ իոնացնող ճառագայթման աղբյուրը բերել անվտանգ վիճակի, նվազագույնի հասցնել անձնակազմի և բնակչության ճառագայթահարման դոզաներն ու ճառագայթահարված անձանց թիվը, օբյեկտի և նրան հարող տարածքների ռադիոակտիվ աղտոտվածությունը, վթարի պատճառով առաջացած տնտեսական և սոցիալական կորուստները:

(223-րդ կետը փոփ., լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

224. Առաջին և երկրորդ դասերի ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների վթարների մանրամասն վերլուծությունը պետք է պարունակվի այդ օբյեկտների անվտանգության գնահատման հաշվետվության մեջ:

(224-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

224.1. Կախված եղած սպառնալիքից՝ վթարային պատրաստվածությունը և վթարային հակազդման գործողությունները լինում են տարբերակված: Ելնելով եղած սպառնալիքից՝ վթարային պատրաստվածության դասերը ներկայացված են N 8 աղյուսակում:

(224.1-ին կետը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

225. Միջուկային և ճառագայթային վթարների հակազդման գործողությունների պլանավորման ու իրականացմանը ներկայացվող մանրամասն պահանջները, այդ թվում՝ ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների անձնակազմի ու բնակչության ճառագայթային պաշտպանության ապահովմանն ուղղված պահանջները, սահմանվում են օրենսդրական այլ ակտերով:

(225-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

226. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտի հսկման գոտում, ճառագայթային անվտանգության անցակետում և բուժկետում պետք է լինի գերճառագայթահարված անձանց առաջին բուժօգնության ցուցաբերման և ռադիոակտիվ աղտոտման ենթարկված անձանց ապաակտիվացման համար նախատեսված միջոցների լրացվող պաշար:

227. Միջուկային և ճառագայթային վթարի դեպքում, երբ առկա է ռադիոակտիվ յոդի արտանետման իրական սպառնալիք, կամ տեղի է ունեցել ռադիոակտիվ յոդի արտանետում, վթարի սկզբնական փուլում յոդի ռադիոակտիվ իզոտոպներից անձնակազմի և բնակչության վահանաձև գեղձի ճառագայթահարման կանխարգելման (վահանաձև գեղձի արգելափակման) նպատակով օբյեկտում ու դրա դիտարկման գոտում պետք է լինի ոչ ռադիոակտիվ յոդի հաբերի կամ փոշու անհրաժեշտ պաշար:

(227-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

228. Վթարային անձնակազմի ճառագայթային մոնիթորինգն իրականացվում է` հաշվի առնելով կատարվող աշխատանքների առանձնահատկություններն ու պայմանները:

(228-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

229. Եթե ճառագայթային վթարի հետևանքով ռադիոակտիվ աղտոտման ենթարկված տարածքի վրա այդ աղտոտվածության հաշվին ճառագայթահարման տարեկան դոզան գերազանցում է 1 mSv-ն, ապա այդ տարածքում տնտեսվարող սուբյեկտները պետք է իրականացնեն ճառագայթային մոնիթորինգ:

230. Միջուկային և ճառագայթային վթարի հետևանքով տարածքի ռադիոակտիվ աղտոտվածության հաշվին անձնակազմի ճառագայթահարման տարեկան դոզան չպետք է գերազանցի 5 mSv-ն:

(230-րդ կետը փոփ. 27.11.14 N 1367-Ն)

 

Աղյուսակ N 5.

Ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրների դասակարգումն ըստ օգտագործման նպատակի

Աղբյուրը	Ռադիոակտիվ իզոտոպը		Ակտիվությունը (A)		D-ի արժեքը (TBq)	A/D հարաբե- րությունը	Աղբյուրի դասը
			Ci	TBq			A/D-ի հիման վրա	Խոր- հուրդ տրվող
Ռադիոիզոտոպային ջերմային գեներատորներ (RTG)	Sr-90	Առավելագույն	6,8x105	2,5x104	1,00	2,5x104	1	1
	Sr-90	Նվազագույն	9,0x103	3,3X102	1,00	3,3x102	2
	Sr-90	Տիպիկ	2,0x104	7,4x102	1,00	7,4x102	2
	Pu-238	Առավելագույն	2,8x102	1,0X101	6,0x10-2	1,7x102	2
	Pu-238	Նվազագույն	2,8x101	1,0	6,0x10-2	1,7x101	2
	Pu-238	Տիպիկ	2,8x102	1,0x101	6,0x10-2	1,7x102	2
Ախտահանման և սննդի կոնսերվացման նպատակով օգտագործվող ճառագայթահարիչներ	Co-60	Առավելագույն	1.5X107	5,6x105	3x10-2	1,9x107	1
	Co-60	Նվազագույն	5,0x103	1,9X102	3x10-2	6,2x103	1
	Co-60	Տիպիկ	4,0x106	1,5X105	3x10-2	4,9x106	1
	Cs-137	Առավելագույն	5,0x106	1,9x105	1,0x10-1	1,9x106	1
	Cs-137	Նվազագույն	5,0x103	1,9x102	1,0x10-1	1,9x103	1
	Cs-137	Տիպիկ	3,0x106	1,1x105	1,0x10-1	1,1x106	1
Ինքնապաշտպանված ճառագայթահարիչներ	Cs-137	Առավելագույն	4,2x104	1,6x103	1,0x10-1	1,6x104	1
	Cs-137	Նվազագույն	2,5x103	9,3x101	1,0x10-1	9,3x102	2
	Cs-137	Տիպիկ	1,5x104	5,6x102	1,0x10-1	5,6x103	1
	Co-60	Առավելագույն	5,0x104	1,9x103	3,0x10-2	6,2x104	1
	Co-60	Նվազագույն	1,5X103	5,6x101	3,0x10-2	1,9x103	1
	Co-60	Տիպիկ	2,5x104	9,3x102	3,0x10-2	3,1x104	1
Արյան /հյուսվածքների ճառագայթահարիչներ	CS-137	Առավելագույն	1,2x104	4,4x102	1,0x10-1	4,4x103	1	1
	CS-137	Նվազագույն	1,0x103	3,7X101	1,0x10-1	3,7x102	2
	CS-137	Տիպիկ	7,0x103	2,6x102	1,0x10-1	2,6x103	1
	Cօ-60	Առավելագույն	3,0x103	1,1X102	3x10-2	3,7x103	1
	Co-60	Նվազագույն	1,5X103	5,6x101	3,0x10-2	1,9x103	1
	Co-60	Տիպիկ	2,4x103	8,9x101	3,0x10-2	3,0x103	1
Բազմաճառագայթ հեռաթերապևտիկ (գամա դանակ) աղբյուրներ	Co-60	Առավելագույն	1,0X104	3,7x102	3,0x10-2	1,2x104	1
	Co-60	Նվազագույն	4,0X103	1,5x102	3,0x10-2	4,9x103	1
	Co-60	Տիպիկ	7,0x103	2,6x102	3,0x10-2	8,6x103	1
Հեռաթերապևտիկ աղբյուրներ	Co-60	Առավելագույն	1,5x104	5,6x102	3,0x10-2	1,9x104	1
	Co-60	Նվազագույն	1,0x103	3,7x101	3,0x10-2	1,2x103	1
	Co-60	Տիպիկ	4,0x103	1,5X102	3,0x10-2	4,9x103	1
	Cs-137	Առավելագույն	1,5x103	5,6x101	1,0x10-1	5,6x102	2
	Cs-137	Նվազագույն	5,0x102	1,9x101	1,0x10-1	1,9x102	2
	Cs-137	Տիպիկ	5,0x102	1,9x101	1,0x10-1	1,9x102	2
Արդյունաբերական ռադիոգրաֆիկ աղբյուրներ	Co-60	Առավելագույն	2,0x102	7,4x100	3,0x10-2	2,5x102	2	2
	Co-60	Նվազագույն	1,1X101	4,1x101	3,0x10-2	1,4x101	2
	Co-60	Տիպիկ	6,0x101	2,2x100	3,0x10-2	7,4x101	2
	Ir- 192	Առավելագույն	2,0x102	7,4x100	8,0x10-2	9,3x101	2
	Ir-192	Նվազագույն	5,0x100	1,9x101	8,0x10-2	2,3x100	3
	Ir- 192	Տիպիկ	1,0X102	3,7x100	8,0x10-2	4,6x10-1	2
Արդյունաբերական ռադիոգրաֆիկ աղբյուրներ	Se-75	Առավելագույն	8,0x101	3,0x100	2,0x10-1	1,5x101	2	2
	Se-75	Նվազագույն	8,0x101	3,0x100	2,0x10-1	1,5x101	2
	Se-75	Տիպիկ	8,0x101	3,0x100	2,0x10-1	1,5x101	2
	Yb-169	Առավելագույն	1,0x101	3,7x10-1	3,0x10-1	1,2x100	3
	Yb-169	Նվազագույն	2,5x100	9,3x10-2	3,0x10-1	3,1x10-1	4
	Yb-169	Տիպիկ	5,0x100	1,9x10-1	3,0x10-1	6,2x10-1	4
	Tm-170	Առավելագույն	2,0x102	7,4x100	2,0x10-1	3,7x10-1	4
	Tm-170	Նվազագույն	2,0x101	7,4x10-1	2,0x101	3,7x10-2	4
	Tm-170	Տիպիկ	1,5x102	5,6x100	2,0x101	2,8x10-1	4
Ներխոռոչային թերապիայի բարձր/միջին դոզայի հզորության աղբյուրներ	Co-60	Առավելագույն	2,0x101	7,4x10-1	3,0x10-2	2,5x101	2
	Co-60	Նվազագույն	5,0x100	1,9x10-1	3,0x10-2	6,2x100	3
	Co-60	Տիպիկ	1,0x101	3,7x10-1	3,0x10-2	1,2x101	2
	Cs-137	Առավելագույն	8,0x100	3,0x10-1	1,0x10-1	3,0x100	3
	Cs-137	Նվազագույն	3,0x100	1,1x10-1	1,0x10-1	1,1x100	3
	Cs-137	Տիպիկ	3,0x100	1,1x10-1	1,0x10-1	1,1x100	3
	lr-192	Առավելագույն	1,2x101	4,4x10-1	8,0x10-2	5,6x100	3
	Ir-192	Նվազագույն	3,0x100	1,1x10-1	8,0x10-2	1,4x100	3
	Ir ֊ 192	Տիպիկ	160x100	2,2x10-1	8,0x10-2	2,8x100	3
Ռադիոմետրիկ սարքերի կարգաբերման աղբյուրներ	Co-60	Առավելագույն	3,3x101	1,2x100	3,0x10-2	4,1x101	2	ա)
	Cօ-60	Նվազագույն	5,5x10-1	2,0x10-2	3,0x10-2	6,8x10-1	4
	Cօ-60	Տիպիկ	2,0X101	7,4x10-1	3,0x10-2	2,5x101	2
	Cs-137	Առավելագույն	3,0x103	1,1x102	1,0x10-1	1,1x103	1
	Cs-137	Նվազագույն	1,5X100	5,6x10-2	1,0x10-1	5,6x10-1	4
	Cs-137	Տիպիկ	6,0x101	2,2x100	1,0x10-1	2,2x101	2
Ռադիոիզոտոպային մակարդակաչափեր	Cs-137	Առավելագույն	5,0x100	1,9x10-1	1,0x10-1	1,9x100	3	3
	Cs-137	Նվազագույն	1,0x100	3,7x10-2	1,0x10-1	3,7x10-1	4
	Cs-137	Տիպիկ	5,0x100	1,9x10-1	1,0x10-1	1,9x100	3
	Co-60	Առավելագույն	1,0X101	3,7x10-1	3,0x10-2	1,2x101	2
	Co-60	Նվազագույն	1,0x10-1	3,7x10-3	3,0x10-2	1,2x10-1	4
	Co-60	Տիպիկ	5,0x100	1,9x10-1	3,0x10-2	6,2x100	3
Կարգաբերման աղբյուրներ	Am - 241	Առավելագույն	2,0x101	7,4x10-1	6,0x10-2	1,2x101	2	ա)
	Am - 241	Նվազագույն	5,0x100	1,9x10-1	6,0x10-2	3,1x100	3
	Am - 241	Տիպիկ	1,0x101	3,7x10-1	6,0x10-2	6,2x10	3
Հարահոսի վրա մոնտաժված ռադիոիզոտոպային չափիչ սարքեր	Cs-137	Առավելագույն	4,0x101	1,5x10	1,0x10-1	1,5x101	2	3
	Cs-137	Նվազագույն	3,0x10-3	1,1x10-4	1,0x10-1	1,1x10-3	5
	Cs-137	Տիպիկ	3,0x100	1,1x10-1	1,0x10-1	1,1x100	3
	Cf-252	Առավելագույն	3,7x10-2	1,4x10-3	2,0x10-2	6,8x10-2	4
	Cf-252	Նվազագույն	3,7x10-2	1,4x10-3	2,0x10-2	6,8x10-2	4
	Cf-252	Տիպիկ	3,7X10-2	1,4X10-3	2,0X10-2	6,8X10-2	4
Վառարանից դուրս եկող գազերի ռադիոիզոտոպային չափիչ սարքեր	Co-60	Առավելագույն	2,0x100	7,4x10-2	3,0X10-2	2,5x100	3	3
	Cօ-60	Նվազագույն	1,0x100	3,7X10-2	3,0x10-2	1,2x100	3
	Co-60	Տիպիկ	1,0x100	3,7x10-2	3,0x10-2	1,2x100	3
Աղացներում որակի ստուգման ռադիոիզոտոպային չափիչ սարքեր	Co-60	Առավելագույն	2,6x100	9,6x10-2	3,0x10-2	2,5x100	3
	Co-60	Նվազագույն	2,5X10-1	9,3x10-2	3,0X10-2	3,1x10-1	4
	Co-60	Տիպիկ	7,5x10-1	2,8x10-2	3,0x10-3	9,3x10-1	4
	Cs-137	Առավելագույն	1,0x101	3,7x10-1	1,0x10-1	3,7x100	3
	Cs-137	Նվազագույն	2,0x10-1	7,4x10-3	1,0x10-1	7,4x10-2	4
	Cs-137	Տիպիկ	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10-1	7,4x10-1	4
Մանվածքային հաստոցների ռադիոիզոտոպային հսկիչ սարքեր	Cs-137	Առավելագույն	5,0x100	1,9x10-1	1,0x10-1	1,9x100	3
	Cs-137	Նվազագույն	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10-1	7,4x10-1	4
	Cs-137	Տիպիկ	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10-1	7,4x10-1	4
Հետազոտական ռեակտորների թողարկման համար օգտագործվող ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ	Am-241/Be	Առավելագույն	5,0x100	1,9x10-1	6,0x10-2	3,1x100	3
	Am-241/Be	Նվազագույն	2,0x100	7,4x10-2	6,0x10-2	1,2x100	3
	Am-241 /Be	Տիպիկ	2,0x100	7,4x10-2	6,0x10-2	1,2x100	3
Հորատանցքերի կարոտաժի համար օգտագործվող ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ	Am-241/Be	Առավելագույն	2,3x101	8,5x10-1	6,0x10-2	1,4x101	2
	Am-241/Be	Նվազագույն	5,0x10-1	1,9x10-2	6,0x10-2	3,1x10-1	4
	Am - 241/Be	Տիպիկ	2,0x101	7,4x10-1	6,0x10-2	1,2x101	2
	Cs-137	Առավելագույն	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10-1	7,4x10-1	4
	Cs-137	Նվազագույն	1,0x100	3,7x10-2	1,0x10-1	3,7x10-1	4
	Cs-137	Տիպիկ	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10-1	7,4x10-1	4
Հորատանցքերի կարոտաժի համար օգտագործվող ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ	Cf-252	Առավելագույն	1,1X10-1	4,1x10-3	2,0x10-2	2,0x10-1	4	3
	Cf-252	Նվազագույն	2,7x10-2	1,0x10-3	2,0x10-2	5,0x10-2	4
	Cf-252	Տիպիկ	3,0x10-2	1,1x10-3	2,0x10-2	5,6x10-2	4
Կարդիոխթանիչներում օգտագործվող ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ	Pu - 238	Առավելագույն	8,0x100	3,0x10-1	6,0x10-2	4,9x100	3	բ)
	Pu - 238	Նվազագույն	2,9x100	1,1x10-1	6,0x10-2	1,8x100	3
	Pu - 238	Տիպիկ	3,0x100	1,1x10-1	6,0x10-2	1,9x100	3
Կարգաբերման աղբյուրներ	Pu-239/Be	Առավելագույն	1,0X101	3,7x10-1	6,0x10-2	6,2x100	3	ա)
	Pu-239/Be	Նվազագույն	2,0X100	7,4x10-2	6,0x10-2	1,2x100	3
	Pu - 239/Be	Տիպիկ	3,0X100	1,1x10-1	6,0x10-2	1,9x100	3
Ներխոռոչային թերապիայի ցածր դոզայի հզորության աղբյուրներ	Cs-137	Առավելագույն	7,0x10-1	2,6x10-2	1,0x10-1	2,6x10-1	4	4
	Cs-137	Նվազագույն	1,0x10-2	3,7x10-4	1,0x10-1	3,7x10-3	5
	Cs-137	Տիպիկ	5,0x10-1	1,9X10-2	1,0x10-1	1,9x10-1	4
	Ra - 226	Առավելագույն	5,0x10-2	1,9x10-3	4,0x10-2	4,6x10-2	4
	Ra - 226	Նվազագույն	5,0x10-3	1,9x10-4	4,0x10-2	4,6x10-3	5
	Ra - 226	Տիպիկ	1,5x10-2	5,6X10-4	4,0x10-2	1,4x10-2	4
	1-125	Առավելագույն	4,0x10-2	1,5x10-3	2,0x10-1	7,4x10-3	5
	1-125	Նվազագույն	4,0x10-2	1,5x10-3	2,0x10-1	7,4x10-3	5
	1-125	Տիպիկ	4,0x10-2	1,5x10-3	2,0x10-1	7,4x10-3	5
	Ir-192	Առավելագույն	7,5X10-1	2,8x10-2	8,0x10-2	3,5x10-1	4
	Ir-192	Նվազագույն	2,0x10-2	7,4x10-4	8,0x10-2	9,3x10-3	5
	Ir-192	Տիպիկ	5,0x10-1	1,9x10-2	8,0x10-2	2,3x10-1	4
Ներխոռոչային թերապիայի ցածր դոզայի հզորության աղբյուրներ	Au-198	Առավելագույն	8,0x10-2	3,0x10-3	2,0x10-1	1,5X10-2	4	4
	AU-198	Նվազագույն	8,0x10-2	3,0x10-3	2,0x10-1	1,5X10-2	4
	Au-198	Տիպիկ	8,0x10-2	3,0X10-3	2,0x10-1	1,5x10-2	4
	Cf-252	Առավելագույն	8,3x10-2	3,1X10-3	2,0x10-2	1,5X10-1	4
	Cf-252	Նվազագույն	8,3x10-2	3,1x10-3	2,0x10-2	1,5x10-1	4
	Cf-252	Տիպիկ	8,3x10-2	3,1x10-3	2,0x10-2	1,5x10-1	4
Ռադիոիզոտոպային հաստաչափեր	Kr-85	Առավելագույն	1,0x100	3,7x10-2	3,0x101	1,2x10-3	5	4
	Kr-85	Նվազագույն	5,0x10-2	1,9x10-3	3,0x101	6,2x10-5	5
	Kr-85	Տիպիկ	1,0x100	3,7X10-2	3,0x101	1,2x10-3	5
	Sr-90	Առավելագույն	2,0x10-1	7,4x10-3	1,0x100	7,4x10-3	5
	Sr-90	Նվազագույն	1,0X10-2	3,7x10-4	1,0x100	3,7x10-4	5
	Sr-90	Տիպիկ	1,0X10-1	3,7X10-3	1,0x100	3,7x10-3	5
	Am - 241	Առավելագույն	6,0x10-1	2,2x10-2	6,0x10-2	3,7x10-1	4
	Am - 241	Նվազագույն	3,0x10-1	1,1x10-2	6,0x10-2	1,9x10-1	4
	Am - 241	Տիպիկ	6,0x10-1	2,2x10-2	6,0x10-2	3,7x10-1	4
	Pm-147	Առավելագույն	5,0x10-2	1,9x10-3	4,0x101	4,6x10-5	5
	Pm-147	Նվազագույն	2,0x10-3	7,4x10-5	4,0x101	1,9x10-6	5
	Pm- 147	Տիպիկ	5,0x10-2	1,9x10-3	4,0x101	4,6x10-5	5
	Cm - 244	Առավելագույն	1,0x100	3,7x10-2	5,0x10-2	7,4x10-1	4
	Cm - 244	Նվազագույն	2,0X10-1	7,4x10-3	5,0x10-2	1,5x10-1	4
	Cm - 244	Տիպիկ	4,0x10-1	1,5X10-2	5,0x10-2	3,0x10-1	4
Ռադիոիզոտոպային մակարդակաչափեր	Am - 241	Առավելագույն	1,2x10-1	4,4x10-3	6,0x10-2	7,4x10-2	4	4
	Am - 241	Նվազագույն	1,2x10-2	4,4x10-4	6,0x10-2	7,4x10-3	5
	Am - 241	Տիպիկ	6,0x10-2	2,2x10-3	6,0x10-2	3,7x10-2	4
	CS-137	Առավելագույն	6,5x10-2	2,4x10-3	1,0X10-1	2,4x10-2	4
	Cs-137	Նվազագույն	5,0x10-2	1,9X10-3	1,0x10-1	1.9X10-2	4
	Cs-137	Տիպիկ	6,0x10-2	2,2x10-3	1,0x10-1	2,2x10-2	4
	Co-60	Առավելագույն	5,0x10-1	1,9X10-2	3,0x10-2	6,2x10-1	4
	Co-60	Նվազագույն	5,0x10-3	1,9X10-4	3,0x10-2	6,.2X10-3	5
	Co-60	Տիպիկ	2,4x10-2	8,7X10-4	3,0x10-2	2,9x10-2	4
Կարգաբերման աղբյուրներ	Sr-90	Առավելագույն	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10	7,4X10-2	4	ա)
	Sr-90	Նվազագույն	2,0x100	7,4x10-2	1,0x10	7,4x10-2	4
	Sr-90	Տիպիկ	2,0X100	7,4x10-2	1,0x10	7,4x10-2	4
Ռադիոիզոտոպային խոնավաչափեր	Am-241/Be	Առավելագույն	1,0x10-1	3,7x10-3	6,0x10-2	6,2x10-2	4	4
	Am-241/Be	Նվազագույն	5,0x10-2	1,9X10-3	6,0x10-2	3,1x10-2	4
	Am-241/Be	Տիպիկ	5,0x10-2	1,9x10-3	6,0x10-2	3,1x10-2	4
Ռադիոիզոտոպային խտաչափեր	Cs-137	Առավելագույն	1,0X10-2	3,7x10-4	1,0x10-1	3,7x10-3	5
	Cs-137	Նվազագույն	8,0x10-3	3,0X10-4	1,0x10-1	3,0x10-3	5
	Cs-137	Տիպիկ	1,0x10-2	3,7x10-4	1,0x10-1	3,7X10-3	5
Ռադիոիզոտոպային խտաչափեր /խոնավաչափեր	Am-241/Be	Առավելագույն	1,0x10-1	3,7x10-3	6,0x10-2	6,2x10-2	4
	Am - 241/Be	Նվազագույն	8,0x10-3	3,0x10-4	6,0x10-2	4,9x10-3	5
	Am-241/Be	Տիպիկ	5,0x10-2	1,9x10-3	6,0x10-2	3,1x10-2	4
Ռադիոիզոտոպային խտաչափեր/խոնավաչափեր	CS-137	Առավելագույն	1,1x10-2	4,1x10-4	1,0x10-1	4,1x10-3	5	4
	CS-137	Նվազագույն	1,0x10-3	3,7X10-5	1,0x10-1	3,0x10-4	5
	CS-137	Տիպիկ	1,0x10-2	3,7x10-4	1,0x10-1	3,7x10-3	5
	Ra - 226	Առավելագույն	4,0x10-3	1,5x10-4	4,0x10-2	3,7x10-3	5
	Ra - 226	Նվազագույն	2,0X10-3	7,4x10-5	4,0x10-2	1,9x10-3	5
	Ra - 226	Տիպիկ	2,0x10-3	7,4x10-5	4,0x10-2	1,9x10-3	5
	Cf-252	Առավելագույն	7,0X10-5	2,6x10-6	2,0x10-2	1,3x10-4	5
	Cf-252	Նվազագույն	3,0x10-5	1,1x10-6	2,0x10-2	5,6x10-5	5
	Cf-252	Տիպիկ	6,0x10-5	2,2x10-6	2,0x10-2	1,1x10-4	5
Ոսկորների խտաչափիչներ	Cd-109	Առավելագույն	2,0x10-2	7,4x10-4	2,0x101	3,7x10-5	5	4
	Cd-109	Նվազագույն	2,0x10-2	7,4x10-4	2,0x101	3,7x10-5	5
	Cd-109	Տիպիկ	2,0x10-2	7,4x10-4	2,0x101	3,7x10-5	5
	Gd֊153	Առավելագույն	1,5x100	5,6X10-2	1,0x10°	5,6x10-2	4
	Gd-153	Նվազագույն	2,0x10-2	7,4x10-4	1,0x10°	7,4x10-4	5
	Gd-153	Տիպիկ	1,0x100	3,7X10-2	1,0x10°	3,7x10-2	4
	1-125	Առավելագույն	8,0x10-1	3,0X10-2	2,0x10-1	1,5x10-1	4
	1-125	Նվազագույն	4,0x10-2	1,5x10-3	2,0x10-1	7,4x10-3	5
	1-125	Տիպիկ	5,0x10-1	1,9x10-2	2,0x10-1	9,3x10-2	4
	Am - 241	Առավելագույն	2,7x10-1	1,0x10-2	6,0x10-2	1,7x10-1	4
	Am - 241	Նվազագույն	2,7x10-2	1,0x10-3	6,0x10-2	1,7x102	4
	Am - 241	Տիպիկ	1,4x10-1	5,0x10-3	6,0x10-2	8,3x10-2	4
Ստատիկ լիցքերի պարպիչներ	Am - 241	Առավելագույն	1,1x10-1	4,1x10-3	6,0x10-2	6,8x10-2	4	4
	Am - 241	Նվազագույն	3,0x10-2	1,1x10-3	6,0x10-2	1,9x10-2	4
	Am - 241	Տիպիկ	3,0x10-2	1,1x10-3	6,0x10-2	1,9x10-2	4
	Pօ-210	Առավելագույն	1,1x10-1	4,1x10-3	6,0x10-2	6,8x10-2	4
	Po-210	Նվազագույն	3,0x10-2	1,1x10-3	6,0x10-2	1,9x10-2	4
	Po-210	Տիպիկ	3,0x10-2	1,1x10-3	6,0x10-2	1,9x10-2	4
Տեխնեցիումի գեներատորներ	Mo-99	Առավելագույն	1,0X101	3,7x10-1	3,0x10-1	1,2x100	3	4
	Mo-99	Նվազագույն	1,0X100	3,7x10-2	3,0x10-1	1,2x10-1	4
	Mo-99	Տիպիկ	1,0x100	3,7x10-2	3,0x10-1	1,2x10-1	4
Բժշկական նպատակով օգտագործվող բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ	1-131	Առավելագույն	2,0x10-1	7,4x10-3	2,0x10-1	3,7x10-2	4	Գ)
	1-131	Նվազագույն	1,0x10-1	3,7x10-3	2,0x10-1	1,9x10-2	4
	1-131	Տիպիկ	1.0x10-1	3,7x10-3	2,0x10-1	1,9x10-2	4
Ռենտգենաֆլյու- րասցենտային անալիզի աղբյուրներ	Fe-55	Առավելագույն	1,4x10-1	5,0x10-3	8,0X10-2	6,2x10-6	5	5
	Fe-55	Նվազագույն	3,0x10-3	1,1X10-4	8,0X102	1,4x10-7	5
	Fe-55	Տիպիկ	2,0x10-2	7,4x10-4	8,0x102	9,3x10-7	5
	Cd-109	Առավելագույն	1,5x10-1	5,6x10-3	2,0x101	2,8x10-4	5
	Cd-109	Նվազագույն	3,0x10-2	1,1x10-3	2,0X101	5,6x10-5	5
	Cd-109	Տիպիկ	3,0x10-2	1,1x10-3	2,0x101	5,6x10-5	5
	Co-57	Առավելագույն	4,0x10-2	1,5x10-3	7,0x10-1	2,1x10-3	5
	Co-57	Նվազագույն	1,5X10-2	5,6x10-4	7,0x10-1	7,9X10-4	5
	Co-57	Տիպիկ	2,5x10-2	9,3x10-4	7,0x10-1	1,3x10-3	5
էլեկտրոնների կլանիչ աղբյուրներ	Ni-63	Առավելագույն	2,0x10-2	7,4x10-4	6,0X101	1,2x10-5	5
	Ni-63	Նվազագույն	5,0x10-3	1,9X10-4	6,0X101	3,1x10-6	5
	Ni-63	Տիպիկ	1,0x10-2	3,7x10-4	6,0x10-1	6,2x10-6	5
	H-3	Առավելագույն	3,0x10-1	1,1x10-2	2,0X103	5,6x10-6	5
	H-3	Նվազագույն	5,0X10-2	1,9x10-3	2,0x103	9,3x10-7	5
	H-3	Տիպիկ	2,5X10-1	9,3x10-3	2,0x103	4,6x10-6	5
Ռադիոիզոտոպային շանթարգելներ	Am - 241	Առավելագույն	1,3x10-2	4,8x10-4	6,0x10-2	8,0x10-3	5
	Am-241	Նվազագույն	1,3x10-3	4,8x10-5	6,0x10-2	8,0x10-4	5
	Am - 241	Տիպիկ	1,3x10-3	4,8x10-5	6,0x10-2	8,0x10-4	5
	Ra - 226	Առավելագույն	8,0x10-5	3,0x10-6	4,0x10-2	7,4x10-5	5
	Ra - 226	Նվազագույն	7,0x10-6	2,6x10-7	4,0x10-2	6,5x10-6	5
	Ra - 226	Տիպիկ	3,0x10-5	1,1X10-6	4,0X10-2	2,8x10-5	5
Ռադիոիզոտոպային շանթարգելներ	H-3	Առավելագույն	2,0x10-1	7,4x10-3	2,0x103	3,7X10-6	5	5
	H-3	Նվազագույն	2,0x10-1	7,4x10-3	2,0X103	3,7x10-6	5
	H-3	Տիպիկ	2,0x10-1	7,4x10-3	2,0x103	3,7x10-6	5
Ներխոռոչային թերապիա. ցածր դոզայի հզորությամբ աղբյուրներով աչքի իմպլանտատորներ	Sr-90	Առավելագույն	4,0x10-2	1,5X10-3	1,0x100	1,5X10-3	5	5
	Sr-90	Նվազագույն	2,0x10-2	7,4x10-4	1,0x100	7,4x10-4	5
	Sr-90	Տիպիկ	2,5x10-2	9,3x10-4	1,0x100	9,3x10-4	5
	Ru/Rh-106	Առավելագույն	6,0x10-4	2,2x10-5	3,0x10-1	7,4x10-5	5
	Ru/Rh-106	Նվազագույն	2,2x10-4	8,1x10-6	3,0x10-1	2,7x10-5	5
	Ru/Rh-106	Տիպիկ	6,0x10-4	2,2x10-5	3,0x10-1	7,4x10-5	5
	Pd-103	Առավելագույն	3,0x10-2	1,1x10-3	9,0x101	1,2x10-5	5
	Pd-103	Նվազագույն	3,0x10-2	1,1x10-3	9,0x101	1,2X10-5	5
	Pd-103	Տիպիկ	3,0x10-2	1,1x10-3	9,0X101	1,2X10-5	5
PET ստուգման աղբյուրներ	Ge-68	Առավելագույն	1,0x10-2	3,7X10-4	7,0x10-1	5,3x10-4	5	5
	Ge-68	Նվազագույն	1,0x10-3	3,7X10-5	7,0x10-1	5,3x10-5	5
	Ge-68	Տիպիկ	3,0x10-3	1,1X10-4	7,0X10-1	1,6X10-4	5
Մեսբաուերյան սպեկտրոմետրիկ աղբյուրներ	Co-57	Առավելագույն	1,0x10-1	3,7x10-3	7,0x10-1	5,3x10-3	5	5
	Co-57	Նվազագույն	5,0x10-3	1,9x1a4	7,0X10-1	2,6x10-4	5
	Co-57	Տիպիկ	5,0x10-2	1,9X10-3	7,0X10-1	2,6x10-3	5
Տրիտիումի թիրախ	H-3	Առավելագույն	3,0X101	1,1x10°	2,0x103	5,6x10-4	5
	H-3	Նվազագույն	3,0x100	1,1x10-1	2,0x103	5,6x10-5	5
	H-3	Տիպիկ	7,0x100	2,6X10-1	2,0x103	1,3x10-4	5
Բժշկության մեջ օգտագործվող բաց աղբյուրներ	P-32	Առավելագույն	6,0x10-1	2,2x10-2	1,0x101	2,2x10-3	5	գ)
	P-32	Նվազագույն	6,0x10-2	2,2x10-3	1,0x101	2,2x10-4	5
	P-32	Տիպիկ	6,0X10-1	2,2x10-2	1,0x101	2,2x10-3	5

ա) կարգաբերման աղբյուրները լինում են ցանկացած դասի, բացառությամբ 1-ին դասի: Դրանք ներկայացված են N 6 աղյուսակում, ըստ ռադիոիզոտոպի տեսակի և ակտիվության: Հիմնվելով ռադիոիզոտոպային ճառագայթման աղբյուրը բնորոշող բնութագրերի և իրադրության վրա` կարգավորող մարմինն աղբյուրին կարող է տալ այլ դաս, քան ներկայացված է աղյուսակում.

բ) որպես սրտամկանի խթանիչ Pu-238 ռադիոիզոտոպը այլևս չի արտադրվում.

գ) բժշկական բաց ռադիոիզոտոպային աղբյուրները սովորաբար պատկանում են 4-րդ և 5-րդ դասերին: Այդ աղբյուրների բաց լինելը և կիսատրոհման կարճ պարբերություն ունենալը պահանջում է, որպեսզի դրանք դասակարգվեն ըստ կոնկրետ նշանակության:

 

Աղյուսակ N 6.

Գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների դասակարգումն ըստ ռիսկի աստիճանի

 

Գեներացնող ճառագայթման աղբյուրը	Անոդային լարումը կամ արձակվող մասնիկների առավելագույն էներգիան	Աղբյուրի դասը
Ռենտգենյան ախտորոշիչ, թերապևտիկ կամ այլ նշանակության սարքեր	150 KV-ից ավելի	1
Ռենտգենյան ախտորոշիչ, թերապևտիկ կամ այլ նշանակության սարքեր	70 KV-150 KV	2
Ռենտգենյան ախտորոշիչ կամ այլ նշանակության սարքեր	70 KV-ից պակաս	3
Լիցքավորված մասնիկների արագացուցիչ	1000 KeV-ից ավելի	1
Լիցքավորված մասնիկների արագացուցիչ	50 Kev-1000 KeV	2
Լիցքավորված մասնիկների արագացուցիչ	50 Kev-ից պակաս	3

(աղյուսակը խմբ. 25.11.10 N 1552-Ն)

Աղյուսակ N 7.

Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների դասակարգումն ըստ ռիսկի

	Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտը	Օբյեկտի դասը
Ատոմային էներգիայի օգտագործման անվտանգության տեսակետից կարևոր օբյեկտներ	Օբյեկտ, որտեղ շահագործվում է ավելի, քան 100 MW (tհ) հզորությամբ միջուկային ռեակտոր (ատոմային կայան, հետազոտական ռեակտորային տեղակայանք)	1
	Օբյեկտ, որտեղ շահագործվում Է մինչև 100 MW (tհ) հզորությամբ միջուկային ռեակտոր (ատոմային կայան, հետազոտական ռեակտորային տեղակայանք)	2
	Աշխատած միջուկային վառելիքի պահեստարան	2
	Ռադիոակտիվ թափոնների գերեզմանոց կամ պահեստարան, որտեղ պահվող թափոնների ընդհանուր ակտիվությունը գերազանցում Է 100 000 TBq-ն, կամ ընդհանուր ալֆա ակտիվությունը գերազանցում Է 10 000 TBq-ն	2
Ատոմային էներգիայի օգտագործման այլ օբյեկտներ	Ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարան, որտեղ պահվող թափոնների ընդհանուր ակտիվությունն ավելի է՝ 10 000 TBq, սակայն չի գերազանցում 100 000 TBq-ն	3
	Ռադիոակտիվ թափոնների պահեստարան, որտեղ պահվող թափոնների ընդհանուր ակտիվությունը չի գերազանցում 10 000 TBq-ն	4
	1-3-րդ դասերի ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ արտադրող օբյեկտ	2
	1-3-րդ դասերի ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ օգտագործող արդյունաբերական, գյուղատնտեսական կամ գիտական օբյեկտ	2
	4-5-րդ դասերի ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ արտադրող օբյեկտ	3
	4-5-րդ դասերի ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ օգտագործող արդյունաբերական, գյուղատնտեսական կամ գիտական օբյեկտ	4
	150 TBq բարձր ակտիվությամբ ռադիոիզոտոպային աղբյուր պարունակող թերապևտիկ սարք օգտագործող առողջապահական օբյեկտ	2
	Մինչև 150 TBq ակտիվությամբ ռադիոիզոտոպային աղբյուր պարունակող թերապևտիկ սարք օգտագործող առողջապահական օբյեկտ	3
	2-3-րդ դասերի ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ օգտագործող առողջապահական օբյեկտ	3
	4-5-րդ դասերի ռադիոիզոտոպային աղբյուրներ օգտագործող առողջապահական օբյեկտ	4
	1-2-րդ դասերի գեներացնող ճառագայթման աղբյուր օգտագործող օբյեկտ	3
	3-րդ դասի գեներացնող ճառագայթման աղբյուր օգտագործող օբյեկտ	4

Աղյուսակ N 8.

Վթարային հակազդման պահանջներից ելնելով վթարային պատրաստվածության դասերը

 

Վթարային պատրաստվածության դասը Սպառնալիքի նկարագրությունը I Սպառնալիք՝ կապված այնպիսի տեղակայանքների հետ, ինչպիսիք են, օրինակ, ատոմային էլեկտրական կայանները, որոնց տարածքում տեղի ունեցած միջադեպերը (ներառյալ արտանախագծային միջադեպերը) կանխորոշվում են որպես այնպիսիք, որոնք տեղակայանքի տեղադրման հրապարակի տարածքի սահմաններից դուրս կարող են բերել առողջության համար լուրջ դետերմինացված էֆեկտների կամ նման միջադեպերը գրանցվել են որպես այլ նմանատիպ տեղակայանքում տեղի ունեցած: II Սպառնալիք, կապված ատոմային էլեկտրակայաններից տարբեր միջուկային տեղակայանքների հետ, որոնց ներքին միջադեպերը կարող են բերել դրանց հարակից տարածքների բնակչության ճառագայթահարման դոզաների այնպիսի բարձրացման, երբ անհրաժեշտ կլինի ձեռնարկել միջազգային նորմերին համապատասխանող շտապ կամ վաղ պաշտպանական գործողություններ կամ, նման միջադեպերը գրանցվել են որպես այլ նմանատիպ տեղակայանքում տեղի ունեցած: Սպառնալիքի II դասը (ի հակադրում սպառնալիքի I կատեգորիայի) չի ներառում այն տեղակայանքները, որոնց համար հրապարակի վրա տեղի ունեցած միջադեպերը (ներառյալ արտանախագծային վթարները) սահմանվում են որպես այնպիսիք, որոնք կարող են բերել ծանր դետերմինացված էֆեկտների հրապարակ, կամ որի նման միջադեպերը գրանցվել են որպես այլ նմանատիպ տեղակայանքում տեղի ունեցած: III Սպառնալիք, կապված արդյունաբերական ճառագայթահարիչների կամ որոշ տիպի բժշկական տեղակայանքների հետ, որոնց կապված ներքին միջադեպերը կարող են բերել ճառագայթահարման դոզաների այնպիսի բարձրացման կամ ռադիոակտիվ աղտոտվածության, երբ անհրաժեշտ կլինի տեղում իրականացնել շտապ պաշտպանական գործողություններ կամ այլ հակազդման միջոցառումներ կամ, նման միջադեպերը գրանցվել են որպես այլ նմանատիպ տեղակայանքում տեղի ունեցած: IV Սպառնալիք, որը կապված է այնպիսի գործունեության կամ գործողության հետ, որը կարող է բերել միջուկային կամ ճառագայթային վթարային իրավիճակի, երբ անհրաժեշտ կլինի նախապես չսահմանված տեղում իրականացնել շտապ պաշտպանական գործողություններ կամ այլ հակազդման միջոցառումներ: Որպես այդպիսի գործունեություն կամ գործողություն կարող է լինել. (ա) միջուկային կամ ռադիոակտիվ նյութերի փոխադրումը կամ այնպիսի թույլատրված գործողություններ, որոնք կապված են շարժական ռադիոիզոտոպային աղբյուրի հետ կապված, ինչպիսիք են, օրինակ, արդյունաբերական ռադիոգրաֆիկ շարժական ճառագայթահարիչները, միջուկային սնուցմամբ արբանյակները, ռադիոիզոտոպային ջերմաէլեկտրագեներատորները կամ ստացիոնար փակ աղբյուրները, ինչպես նաև 1-3 դասի ռադիոիզոտոպային աղբյուրի առևանգումն ու օգտագործումը որպես ռադիոակտիվ նյութեր տարածող կամ պայթուցիկ սարք: Այս դասը նաև ներառում է. ճառագայթման մակարդակի բարձրացման գրանցում անհայտ պատճառով կամ ռադիոակտիվ աղտոտվածությամբ ապրանքներ. բ) գերճառագայթահարման հետևանքով ի հայտ եկած բժշկական ախտանիշների որոշում. և գ)անդրսահմանային վթարի սպառնալիք, որը չի դիտարկվում որպես V կատեգորիայի սպառնալիք: IV կատեգորիայի սպառնալիքի դեմ պատրաստվածությունը ներդնելի է բոլոր պետությունների համար: V Սպառնալիք I կամ II կատեգորիայի տեղակայանքների վթարային պլանավորման գոտիների ներսում այն տարածքների համար, որոնք չեն պատկանում այն պետությանը, որի տարածքում տեղադրված է տեղակայանքը (այսինքն` պետական սահմանից այն կողմ են գտնվում):

(աղյուսակը լրաց. 27.11.14 N 1367-Ն)

(հավելվածը լրաց., խմբ., փոփ. 25.11.10 N 1552-Ն, 27.11.14 N 1367-Ն, 01.12.16 N 1234-Ն, լրաց. 27.01.21 N 101-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար

Մ. Թոփուզյան