նախագահող	Ռ. Հակոբյան
	զեկուցող	Է. ՍԵԴՐԱԿՅԱՆ
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. Միքայելյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ն. Տավարացյան

2020 թվականի դեկտեմբերի 10-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Հենրիկ Օհանյանի և վերջինիս ներկայացուցիչ Դավիթ Ասատրյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.10.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ Հենրիկ Օհանյանի հայցի ընդդեմ Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյանների՝ Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, և ըստ Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի՝ անշարժ գույքի առուվաճառքի առոչինչ պայմանագրի հետևանքներ կիրառելու, ինչպես նաև ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջների մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Հենրիկ Օհանյանը պահանջել է պարտավորեցնել Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյաններին ազատել իրեն սեփականության իրավունքով պատկանող` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասը:

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` Քաղցրիկ Հայրապետյանը պահանջել է որպես 09.08.2008 թվականին Գևորգ Հայրապետյանի և Հենրիկ Օհանյանի միջև կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի շինծու պայմանագրի հետևանք` նշված պայմանագիրը դիտել որպես Հենրիկ Օհանյանի (փոխատու) և Գևորգ Հայրապետյանի (փոխառու) միջև կնքված` 16.000 ԱՄՆ դոլար գումարի փոխառության պայմանագիր և Գևորգ Հայրապետյանի (գրավատու) և Հենրիկ Օհանյանի (գրավառու) միջև կնքված` Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տան գրավի պայմանագիր, անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տան նկատմամբ Հենրիկ Օհանյանի անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, ինչպես նաև փաստացի տիրապետման հիմքով իրեն ճանաչել Գևորգ Հայրապետյանի (մահացած` 22.09.2014 թվականին) ժառանգությունն ընդունած ժառանգ:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ռ. Բունիաթյան) (այսուհետ` Դատարան) 02.05.2018 թվականի վճռով սկզբնական հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` բավարարվել: Հակընդդեմ հայցի մասով վճռվել է` կիրառել 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի` որպես առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքներ՝ անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Հենրիկ Օհանյանի անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեի անշարժ գույքը ճանաչել որպես գրավի առարկա՝ ի ապահովումն Հենրիկ Օհանյանի կողմից Գևորգ Հայրապետյանին որպես փոխառություն հանձնված 16.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամի վերադարձելիության երաշխիք, Քաղցրիկ Հայրապետյանին փաստացի տիրապետման հիմքով ճանաչել 22.09.2014 թվականին մահացած Գևորգ Հայրապետյանի ժառանգությունն ընդունած ժառանգ:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 02.10.2018 թվականի որոշմամբ Հենրիկ Օհանյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 02.05.2018 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք են ներկայացրել Հենրիկ Օհանյանը և վերջինիս ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածները, ՀՀ սահմանադրական դատարանի 02.11.2010 թվականի թիվ ՍԴՈ-922 որոշումը, իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 221.3-րդ հոդվածը:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ սույն գործով Դատարանը Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցը վարույթ է ընդունել այն պայմաններում, երբ նույն դատարանի վարույթում առկա է եղել նույն առարկայով և նույն հիմքերով մեկ այլ քաղաքացիական գործ` ԵԱՔԴ/0479/02/17 համարի ներքո:

Վերաքննիչ դատարանն արձանագրելով, որ քաղաքացիական գործերն առանձնացնելու և հակընդդեմ հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին առաջին ատյանի դատարանի որոշումների դեմ բողոքարկման ընթացակարգ օրենքով նախատեսված չէ, չի անդրադարձել վերը նշված հարցի կապակցությամբ վերաքննիչ բողոքի հիմքին և հիմնավորումներին: Մինչդեռ տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ անձն իրավունք ունի հետաձգված կարգով՝ վեճն ըստ էության լուծող դատական ակտի հետ, բողոքարկել ստորադաս դատարանի կողմից հակընդդեմ հայցի և հակընդդեմ հայցի լրացման վարույթ ընդունելու որոշումը:

Այսինքն` Վերաքննիչ դատարանը, չքննարկելով վերաքննիչ բողոքի այդ հիմքը, ըստ էության սահմանափակել է վերաքննիչ բողոք բերած անձի` ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը:

Բացի այդ, Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է ՀՀ սահմանադրական դատարանի թիվ ՍԴՈ-922 որոշումը, որով ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրել էր, որ «(…) օրենսդիրը յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում սահմանելով տվյալ միջանկյալ ակտի անմիջական բողոքարկման հնարավորություն՝ չի բացառում միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկելիությունը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերի բողոքարկման շրջանակներում: (…)»

2. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 81-րդ, 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ հակընդդեմ հայցով ներկայացված երկրորդ պահանջը` ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու մասին, ոչ իրավական և ոչ փաստական առումով փոխկապակցված չէ հակընդդեմ հայցով ներկայացված առաջին պահանջի, այն է՝ շինծու գործարքի անվավերության հետևանքներ կիրառելու հետ: Հետևաբար հակընդդեմ հայցով ներկայացված երկրորդ պահանջը հանգեցրել է հայցի էության փոփոխության և Դատարանը չպետք է վարույթ ընդուներ և քններ այդ պահանջը: Բացի այդ, ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու մասին պահանջը որևէ կերպ փոխկապակցված չէ նաև սկզբնական հայցի հետ, ուղղված չէ հակընդդեմ հայցով պատասխանող Հենրիկ Օհանյանին և, ըստ էության, այդ պահանջի մասով չկա գործով պատասխանող, ինչը նշանակում է, որ իրականում Դատարանը խառնել է հատուկ վարույթի գործը ընդհանուր վարույթի գործի հետ, որն անթույլատրելի է և պարունակում է նյութական և դատավարական նորմերի կոպիտ խախտում:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Քաղցրիկ Հայրապետյանը, դիմելով հանրային ծառայություն իրականացնող նոտարին` փաստացի տիրապետման հիմքով ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջով, ստացել է մերժում, որը պետք է վիճարկվեր ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով:

3. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53-րդ և 54-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ թեև Քաղցրիկ Հայրապետյանը, որպես Գևորգ Հայրապետյանի ժառանգությունը փաստացի տիրապետման հիմքով ընդունելու ապացույց, Դատարան է ներկայացրել Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի բնակարանային կոմունալ տնտեսության և բարեկարգման բաժնի թիվ 8 հատվածի լիազոր ներկայացուցչի կողմից 08.06.2017 թվականին տրված տեղեկանքը, ըստ որի՝ Գևորգ Հայրապետյանը մինչ մահը՝ 22.09.2014 թվականը, հաշվառված բնակվել է Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 տանը, իսկ նրա մահից հետո մինչ օրս այդ հասցեում գտնվող անշարժ և շարժական գույքը տիրապետում է վերջինիս կինը՝ Քաղցրիկ Հայրապետյանը, սակայն Երևան քաղաքի վարչական շրջանի ղեկավարի լիազորությունների շրջանակից դուրս է այդպիսի տեղեկանքի տրամադրումը: Բացի այդ, վերոհիշյալ տեղեկանքը ստորագրել է ոչ թե վարչական շրջանի ղեկավարը, այլ՝ լիազոր ներկայացուցիչ Վ. Գասպարյանը:

4. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Գևորգ Հայրապետյանի` ենթադրյալ խախտված իրավունքների կրողի կինը լինելու հանգամանքը դեռևս բավարար նախապայման չէ անձին շահագրգիռ անձ համարելու համար: Իսկ ինչ վերաբերում է շահագրգիռ անձի կարգավիճակի ձեռք բերմանը ժառանգության հարցի լուծմամբ, ապա Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ ոչ հակընդդեմ հայցի ընդունման, ոչ էլ գործի քննության ընթացքում առկա չի եղել ժառանգությունն ընդունելու վերաբերյալ որևէ ապացույց: Նշված փաստը հաստատվել է միայն վճռով:

5. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 879-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ Դատարանը, թեև հաստատված է համարել Հենրիկ Օհանյանի և Գևորգ Հայրապետյանի միջև 22.000 ԱՄՆ դոլարի չափով փոխառության պայմանագիր կնքված լինելու փաստը, սակայն Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեի անշարժ գույքը ճանաչել է որպես գրավի առարկա` ի ապահովումն Հենրիկ Օհանյանի կողմից Գևորգ Հայրապետյանին որպես փոխառություն հանձնված 16.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամ գումարի վերադարձելիության: Տվյալ դեպքում Վերաքննիչ դատարանը, 22.000 ԱՄՆ դոլարի չափով փոխառության մայր գումարից հանելով Հենրիկ Օհանյանին վճարված 6.000 ԱՄՆ դոլարը, անտեսել է, որ այդ գումարը վճարվել էր ոչ թե որպես մայր գումարի մարում, այլ որպես տոկոսագումար:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 02.10.2018 թվականի որոշումը և փոփոխել այն` հայցը բավարարել, հակընդդեմ հայցը մերժել, իսկ գործի վարույթը` ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջի մասով, կարճել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը`

1. Դատարանի 14.02.2014 թվականի «Հայցադիմումը վարույթ ընդունելու և նախնական դատական նիստ նշանակելու մասին» որոշմամբ Հենրիկ Օհանյանի հայցն ընդդեմ Գևորգ Հայրապետյանի` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, ընդունվել է վարույթ (հատոր 1-ին, գ.թ. 1):

2. Դատարանի 24.07.2014 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշմամբ Գևորգ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու և առոչինչ գործարքի հետևանքները կիրառելու պահանջի մասին, ընդունվել է վարույթ (հատոր 1-ին, գ.թ. 64-65):

3. Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» որոշմամբ Դատարանն արձանագրել է, որ Քաղցրիկ Հայրապետյանը, Կարեն Հայրապետյանը և Մովսես Հայրապետյանը սկզբնական հայցով ներգրավվել են որպես պատասխանողներ, իսկ պատասխանող Գևորգ Հայրապետյանը մահացել է, և վերջինիս իրավահաջորդության հարցը դեռևս լուծված չէ, որպիսի հանգամանքը կարող է պատճառ հանդիսանալ Հենրիկ Օհանյանի հայցապահանջի քննության ավարտի ձգձգմանը: Վերը նշվածի հիման վրա Դատարանը որոշել է քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Հենրիկ Օհանյանի ընդդեմ Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյանների` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, առանձնացնել առանձին վարույթում և շարունակել թիվ ԵԱՔԴ/0322/02/14 համարի տակ: Քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Գևորգ Հայրապետյանի ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու և առոչինչ գործարքի հետևանքները կիրառելու պահանջի մասին, առանձնացնել առանձին վարույթում և շնորհել նոր համար (հատոր 2-րդ, գ.թ. 11-12):

4. Դատարանի 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշմամբ Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու պահանջի մասին, ընդունվել է վարույթ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 149-150):

5. Դատարանը 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշմամբ թույլատրել է Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցի լրացումը` փաստացի տիրապետման հիմքով վերջինիս Գևորգ Հայրապետյանին պատկանող գույքի նկատմամբ ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջի մասով (հատոր 3-րդ, գ.թ. 72-73, լազերային կրիչ՝ հատոր 3-րդ, գ.թ. 130):

6. Հենրիկ Օհանյանի ներկայացուցչի կողմից 18.06.2018 թվականին ներկայացված վերաքննիչ բողոքի հիմքերում և հիմնավորումներում, ի թիվս այլնի, նշվել է նաև այն, որ Դատարանը 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը կայացրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածներով սահմանված պահանջների խախտմամբ (հատոր 4-րդ, գ.թ. 7-22):

7. Վերաքննիչ դատարանը 02.10.2018 թվականի որոշմամբ չի անդրադարձել Դատարանի կողմից 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածների խախտմամբ կայացված լինելու վերաբերյալ վերաքննիչ բողոքի հիմքերին և հիմնավորումներին` պատճառաբանելով, որ վերոհիշյալ որոշումների դեմ բողոքարկման ընթացակարգ օրենքով նախատեսված չէ (հատոր 4-րդ, գ.թ. 78-92):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ` նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, քանի որ Վերաքննիչ դատարանի կողմից իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 221.3-րդ հոդվածի 1-ին մասի և դրա հետևանքով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 2-րդ մասի խախտման արդյունքում թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով:

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցադրմանը. վերաքննիչ դատարանն իրավասո՞ւ է արդյոք չանդրադառնալու վերաքննիչ բողոքի այնպիսի հիմքի և հիմնավորման, որը վերաբերում է առաջին ատյանի դատարանի այն միջանկյալ դատական ակտերի կայացման իրավաչափությանը, որոնց անմիջական բողոքարկման կարգ օրենքով նախատեսված չէ:

ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա)_6-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացրած ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:

Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի 07.02.1995 թվականի թիվ R(95)5 հանձնարարականի 1-ին հոդվածի (a) կետով նախատեսված սկզբունքի համաձայն` պետք է առկա լինի վերադաս դատարանի (երկրորդ ատյանի դատարան) կողմից ստորադաս դատարանի (առաջին ատյանի դատարան) ցանկացած որոշման վերանայման հնարավորություն:

Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում երաշխավորված են անձի դատական պաշտպանության և արդար դատաքննության հիմնական իրավունքները, որոնց կարևոր բաղադրիչներից մեկը բողոքարկման իրավունքն է: Բողոքարկման ինստիտուտն իրավական միջոց է, որը հնարավորություն է տալիս որոշակի ընթացակարգի միջոցով գործնականում ապահովելու դատական սխալների բացահայտումը և ուղղումը` դրանով իսկ նպաստելով արդարադատության նպատակների գործնականում իրականացմանը:

 Իրավահարաբերության պահին գործող՝ 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի (այսուհետ` Նախկին օրենսգիրք) 140.1 հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` ընդհանուր իրավասության դատարանի գործն ըստ էության չլուծող (միջանկյալ) դատական ակտերի դեմ վերաքննիչ բողոք կարող է բերվել միայն նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում:

Նախկին օրենսգրքի 221.3 հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` առաջին ատյանի դատարանի` գործն ըստ էության չլուծող դատական ակտերը կարող են բողոքարկվել վերաքննության կարգով միայն նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը 28.11.2007 թվականի թիվ ՍԴՈ-719, 28.09.2010 թվականի թիվ ՍԴՈ-918 և 02.11.2010 թվականի թիվ ՍԴՈ-922 որոշումներում, վերլուծելով միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկմանն առնչվող իրավանորմերը, մասնավորապես արձանագրել է, որ օրենսդիրը հիմնականում բողոքարկելի է համարում այն բոլոր ակտերը, որոնք կարող են կասեցնել կամ խոչընդոտել դատարանի մատչելիության իրավունքի իրացման ընթացքը, իսկ բողոքարկման ոչ ենթակա ակտերն իրենց բնույթով այնպիսին են, որ չեն կասեցնում գործի քննության հնարավորությունը և վերաբերում են գործի քննությունը կազմակերպելու` դատավորի հայեցողությանը:

Միաժամանակ ՀՀ սահմանադրական դատարանն ընդգծել է, որ «բողոքարկելի է», «բողոքարկման ենթակա չէ» արտահայտությունները վերաբերում են համապատասխանաբար անմիջականորեն բողոքարկմանը և անմիջականորեն բողոքարկման ենթակա չլինելուն: ՀՀ սահմանադրական դատարանը, մասնավորապես, գտել է, որ օրենսդրի նման մոտեցումն իր հերթին բխում է այն ողջամիտ տրամաբանությունից, որ հարուցված, չկասեցված և շարունակվող վարույթի տրամաբանական ավարտը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի կայացումն է, հետևաբար նման վարույթի շրջանակներում կայացված միջանկյալ ակտերը, անձի իրավունքի ենթադրյալ խախտման դեպքում, կարող են վիճարկվել գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բողոքարկման շրջանակներում: Մինչդեռ կասեցված կամ ընդհատված վարույթի պարագայում նման հնարավորությունը բացառվում է և միջանկյալ դատական ակտի դեմ պաշտպանության միակ միջոցը դրա անմիջականորեն բողոքարկման հնարավորությունն է:

Այսպիսով ՀՀ սահմանադրական դատարանը եզրահանգել է, որ Նախկին օրենսգրքի 221.3 հոդվածի 1-ին կետով սահմանված` «առաջին ատյանի դատարանի` գործն ըստ էության չլուծող դատական ակտերը կարող են բողոքարկվել վերաքննության կարգով միայն նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում» իրավակարգավորումը վերաբերում է ոչ թե միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկելիությանն ընդհանրապես, այլ բողոքարկման կարգին: Այսինքն` օրենսդիրը յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում սահմանելով տվյալ միջանկյալ ակտի անմիջական բողոքարկման հնարավորություն` չի բացառում միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկելիությունը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերի բողոքարկման շրջանակներում: Փաստորեն օրենսդիրը տարբերակում է միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկման երկու հիմնական կարգ, այն է` բողոքարկում գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բողոքարկման շրջանակներում` «հետաձգված բողոքարկումե, և միջանկյալ դատական ակտի անմիջական բողոքարկում: Եթե վարույթի հետագա ընթացքը կասեցնող միջանկյալ դատական ակտի դեմ իրավական պաշտպանության միակ հնարավոր միջոցը դրա անմիջական բողոքարկումն է և, ըստ այդմ, օրենսդրից պահանջվում է նախատեսել տվյալ ակտի անմիջական բողոքարկման կարգ, ապա չկասեցված և շարունակվող վարույթի ընթացքում ընդունված միջանկյալ դատական ակտի բողոքարկման նշված երկու կարգերի միջև ընտրությունն օրենսդրի հայեցողության շրջանակում է:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Դատարանի 15.02.2017 թվականի որոշմամբ քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Հենրիկ Օհանյանի ընդդեմ Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյանների` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0.0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, և քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Գևորգ Հայրապետյանի ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու և առոչինչ գործարքի հետևանքները կիրառելու պահանջի մասին, առանձնացվել են առանձին վարույթներում:

 Դատարանի 10.08.2017 թվականի որոշմամբ Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու պահանջի մասին, ընդունվել է վարույթ:

Դատարանը 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշմամբ թույլատրել է Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցի լրացումը` փաստացի տիրապետման հիմքով վերջինիս Գևորգ Հայրապետյանին պատկանող գույքի նկատմամբ ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջի մասով:

Հենրիկ Օհանյանի ներկայացուցիչը 18.06.2018 թվականին ներկայացրած վերաքննիչ բողոքում, որպես վերաքննիչ բողոքի հիմք և հիմնավորում, ի թիվս այլնի, նշել է նաև այն, որ Դատարանը 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը կայացրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածներով սահմանված պահանջների խախտմամբ:

Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքի վերոհիշյալ հիմքի առնչությամբ արձանագրել է, որ «տվյալ պարագայում բողոք բերած անձը բողոքարկում է Առաջին ատյանի դատարանի՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» 15.02.2017 թվականի որոշումը, «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» 10.08.2017 թվականի որոշումը, հակընդդեմ հայցադիմումի լրացման կապակցությամբ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը, մինչդեռ նշված որոշումները բողոքարկման ենթակա լինելու մասին որևէ նորմ նախատեսված չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով, այլ օրենքներով և /կամ/ այլ իրավական ակտերով, հետևաբար քաղաքացիական գործի վարույթն առանձնացնելու և հակընդդեմ հայցադիմումը վարույթ ընդունելու վերաբերյալ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումները բողոքարկման ենթակա չեն: Բացի այդ, նշված՝ Առաջին ատյանի դատարանի՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» 15.02.2017 թվականի որոշումը և «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» 10.08.2017 թվականի որոշումը, հակընդդեմ հայցադիմումի լրացման կապակցությամբ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը, բողոքարկման ենթակա չէ սույն գործով գործն ըստ էության լուծող վերջնական դատական ակտի դեմ ներկայացված բողոքի շրջանակներում: Այսպիսով, քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու և հակընդդեմ հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին Առաջին ատյանի դատարանի որոշումների դեմ բողոքարկման ընթացակարգ օրենքով նախատեսված չլինելու հանգամանքով պայմանավորված՝ Վերաքննիչ դատարանը սույնի կապակցությամբ բողոք բերած անձի՝ վերաքննիչ բողոքում շարադրված հիմքերին և հիմնավորումներին չի անդրադառնումե:

Մինչդեռ վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում, բացառությամբ նույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված դեպքերի:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է անդրադառնալ վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դատական ակտը բեկանում է նույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հիմքերով:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 381-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն` վճռի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքով կայացված որոշման պատճառաբանական մասը պետք է պարունակի եզրահանգում` վերաքննիչ բողոքի յուրաքանչյուր հիմքի վերաբերյալ (…):

Համանման իրավական կարգավորումներ է պարունակել նաև Նախկին օրենսգիրքը: Այսպես.

Նախկին օրենսգրքի 219-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում:

Նախկին օրենսգրքի 220-րդ հոդվածի 5-րդ կետի 2-րդ ենթակետի համաձայն` վճռի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքներով կայացված որոշման պատճառաբանական մասը պետք է պարունակի եզրահանգում` բողոքի յուրաքանչյուր հիմքի հիմնավոր լինելու վերաբերյալ (…):

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացված որոշմամբ անդրադառնալով Նախկին օրենսգրքի՝ վերաքննության սահմանների վերաբերյալ կարգավորումներին, արձանագրել է, որ վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է և վերաքննիչ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը որոշում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում: Նշված նորմը ոչ միայն նշանակում է, որ վերաքննիչ դատարանը կաշկանդված է վերաքննիչ բողոքի հիմքերով, այլ նաև նշանակում է, որ վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է քննության առարկա դարձնել վերաքննիչ բողոքում նշված բոլոր հիմքերը` իր դիրքորոշումն ու եզրահանգումներն արտահայտելով ներկայացված յուրաքանչյուր հիմքի վերաբերյալ: Հակառակ դեպքում Նախկին օրենսգրքի 219-րդ հոդվածի 1-ին կետի դրույթը կկրի հռչակագրային բնույթ, եթե դատարանները սահմանափակվեն զուտ այդ դրույթին համահունչ վերաքննիչ բողոքի հիմքերը դատական ակտում շարադրելով և չանդրադառնան այդ հիմքերի հիմնավորվածության հարցին: Հետևաբար բողոքում բարձրացված հիմքերը պարտադիր քննության առարկա պետք է դառնան վերադաս դատական ատյանում, և դատարանի կայացրած որոշումը պետք է պարունակի այդ հիմքերի վերաբերյալ եզրահանգումներ (տե՛ս, Համայակ Ոսկանյանն ընդդեմ Վոլոդյա Հակոբյանի թիվ ԵԷԴ/1643/02/09 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 08.05.2014 թվականի որոշումը):

 Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը չի անդրադարձել Դատարանի կողմից 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածների խախտմամբ կայացված լինելու վերաբերյալ վերաքննիչ բողոքի հիմքին և հիմնավորումներին:

 Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքի վերոհիշյալ հիմքին չանդրադառնալը պատճառաբանել է այն հանգամանքով, որ վերոհիշյալ որոշումների դեմ բողոքարկման ընթացակարգ օրենքով նախատեսված չէ:

 Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ թեև Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումն անմիջական բողոքարկման ենթակա չեն, այնուամենայնիվ, վերոհիշյալ միջանկյալ դատական ակտերի կայացման իրավաչափության հարցը կարող է բարձրացվել գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի, տվյալ դեպքում` Դատարանի 02.05.2018 թվականի վճռի բողոքարկման շրջանակներում: Այլ կերպ ասած` չնայած այն հանգամանքին, որ օրենսդիրը վերոհիշյալ որոշումների անմիջական բողոքարկման կարգ չի նախատեսել, այնուամենայնիվ, այդ հանգամանքը գործին մասնակցող անձանց չի զրկում վերաքննիչ բողոքում այդ որոշումների կայացման իրավաչափության հարցը բարձրացնելու հնարավորությունից:

 Վճռաբեկ դատարանը ևս մեկ անգամ ընդգծում է, որ Նախկին օրենսգրքի 221.3-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված` «առաջին ատյանի դատարանի` գործն ըստ էության չլուծող դատական ակտերը կարող են բողոքարկվել վերաքննության կարգով միայն նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում» իրավակարգավորումը վերաբերում է ոչ թե միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկելիությանն ընդհանրապես, այլ բողոքարկման կարգին: Այսինքն` տվյալ դեպքում Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումների և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշման բողոքարկման համար օրենքով նախատեսված է հետաձգված բողոքարկման կարգ, այսինքն` բողոքարկում գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բողոքարկման շրջանակներում:

 Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ վերաքննիչ բողոքում բողոք բերած անձը բարձրացնում է առաջին ատյանի դատարանի որևէ միջանկյալ դատական ակտի կայացման իրավաչափության հարցը, ապա վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է անդրադառնալ վերաքննիչ բողոքի այդ հիմքին և քննության առարկա դարձնել բողոք բերած անձի համապատասխան հիմնավորումները` որոշման պատճառաբանական մասում եզրահանգման գալով վերաքննիչ բողոքի այդ հիմքի հիմնավոր կամ անհիմն լինելու վերաբերյալ:

 Վճռաբեկ դատարանի նման հետևությունը բխում է նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) նախադեպային իրավունքից: Մասնավորապես, Եվրոպական դատարանը, անդրադառնալով դատական ակտերի պատճառաբանվածությանը` որպես Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի բաղկացուցիչ մաս, արձանագրել է, որ դատարանները պարտավորվում են իրենց որոշումները պատճառաբանել, սակայն դա չի կարող ընկալվել որպես յուրաքանչյուր փաստարկի մասով մանրակրկիտ պատասխան ներկայացնելու պահանջ: Պատճառաբանելու պարտականության ծավալը կարող է տարբեր լինել՝ կախված որոշման բնույթից և կարող է որոշվել միայն գործի հանգամանքների լույսի ներքո. անհրաժեշտ է հաշվի առնել, inter alia, այն բազմազան գրավոր փաստարկները, որոնք դատարաններում կարող է ներկայացնել դատավարության մասնակիցը, (…) (տեԲս, Van de Hurk v. the Netherlands գործով Եվրոպական դատարանի 19.04.1994 թվականի վճիռը, կետ 61, Hiro Balani v. Spain գործով Եվրոպական դատարանի 09.12.1994 թվականի վճիռը, կետ 27):

 Այսպիսով` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը ենթակա են բողոքարկման` հետաձգված բողոքարկման կարգով, ուստի Վերաքննիչ դատարանը պարտավոր էր անդրադառնալ վերոհիշյալ որոշումների կայացման իրավաչափության վերաբերյալ բողոք բերած անձի վերաքննիչ բողոքի համապատասխան հիմքին և պարտավոր էր քննության առարկա դարձնել բողոք բերած անձի համապատասխան հիմնավորումները, որից հետո միայն կարող էր անդրադառնալ վերաքննիչ բողոքի մյուս հիմքերին և հիմնավորումներին, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վերաքննիչ բողոքի մյուս հիմքերը վերաբերում էին Դատարանի կողմից հակընդդեմ հայցով ներկայացված պահանջները բավարարելու հիմնավորվածությանը:

 Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, չանդրադառնալով վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին սահմանափակել է վերաքննիչ բողոք բերած անձի ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածներով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը: Արդյունքում՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:

Վերը նշվածը հաշվի առնելով Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով Վերաքննիչ դատարանի կողմից վերը նշված հիմքին և հիմնավորումներին չանդրադառնալու պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը չի կարող քննության առարկա դարձնել վերոհիշյալ որոշումներն օրենքով սահմանված պահանջների խախտմամբ կայացված լինելու վերաբերյալ վճռաբեկ բողոքի հիմքերը և հիմնավորումները, քանի որ տվյալ հարցի վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանը դիրքորոշում չի հայտնել, իսկ Վճռաբեկ դատարանն իրավասու է ստուգման ենթարկել միայն Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտերը և դրանցում արտահայտված դիրքորոշումները:

 Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հնարավոր չի համարում անդրադառնալ նաև վճռաբեկ բողոքի մյուս հիմքերին և հիմնավորումներին, քանի որ վերոհիշյալ որոշումների օրինականության և հիմնավորվածության պարզումից հետո միայն հնարավոր կլինի անդրադառնալ բողոք բերած անձի կողմից բարձրացված մյուս հարցերին:

Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի առաջին հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին անդրադառնալու նպատակով գործը նույն դատարան՝ նոր քննության ուղարկելու համար:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են [ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ] գլխի կանոններին համապատասխան:

Նկատի ունենալով, որ սույն գործն ուղարկվում է նոր քննության, որպիսի պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին հնարավոր չէ անդրադառնալ գործի քննության ներկա փուլում, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսերի, այդ թվում՝ վճռաբեկ բողոքի համար սահմանված և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի 18.02.2019 թվականի որոշմամբ հետաձգված պետական տուրքի բաշխման հարցը ենթակա է լուծման գործի նոր քննության ընթացքում:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ և 408-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.10.2018 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան` նոր քննության:

2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող		Ռ. Հակոբյան
Զեկուցող		Է. Սեդրակյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Գ. Հակոբյան
		Ս. ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ
		Տ. Պետրոսյան
		Ն. Տավարացյան

ՀԱՏՈՒԿ ԿԱՐԾԻՔ

 10.12.2020թ.

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի կողմից թիվ ԵԱՔԴ/0322/02/14 քաղաքացիական գործով 10.12.2020 թվականին կայացված որոշման վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան), 10.12.2020 թվականին քննելով ըստ Հենրիկ Օհանյանի հայցի ընդդեմ Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյանների՝ Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, և ըստ Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի՝ անշարժ գույքի առուվաճառքի առոչինչ պայմանագրի հետևանքներ կիրառելու, ինչպես նաև ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու պահանջների մասին, քաղաքացիական գործով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.10.2018 թվականի որոշման դեմ Հենրիկ Օհանյանի և վերջինիս ներկայացուցիչ Դավիթ Ասատրյանի վճռաբեկ բողոքը, նույն պալատի դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ որոշել է վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն, բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.10.2018 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան` նոր քննության:

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի դատավոր Նախշուն Տավարացյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության արտահայտած կարծիքի հետ, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 9-10-րդ մասերով, շարադրում եմ իմ հատուկ կարծիքը նշված որոշման վերաբերյալ:

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Հենրիկ Օհանյանը պահանջել է պարտավորեցնել Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյաններին ազատել իրեն սեփականության իրավունքով պատկանող` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասը:

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` Քաղցրիկ Հայրապետյանը պահանջել է որպես 09.08.2008 թվականին Գևորգ Հայրապետյանի և Հենրիկ Օհանյանի միջև կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի շինծու պայմանագրի հետևանք` նշված պայմանագիրը դիտել որպես Հենրիկ Օհանյանի (փոխատու) և Գևորգ Հայրապետյանի (փոխառու) միջև կնքված` 16.000 ԱՄՆ դոլար գումարի փոխառության պայմանագիր և Գևորգ Հայրապետյանի (գրավատու) և Հենրիկ Օհանյանի (գրավառու) միջև կնքված` Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տան գրավի պայմանագիր, անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տան նկատմամբ Հենրիկ Օհանյանի անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, ինչպես նաև փաստացի տիրապետման հիմքով իրեն ճանաչել Գևորգ Հայրապետյանի (մահացած` 22.09.2014 թվականին) ժառանգությունն ընդունած ժառանգ:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Ռ. Բունիաթյան) (այսուհետ` Դատարան) 02.05.2018 թվականի վճռով սկզբնական հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` բավարարվել: Հակընդդեմ հայցի մասով վճռվել է` կիրառել 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի` որպես առոչինչ գործարքի անվավերության հետևանքներ՝ անվավեր ճանաչել Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ Հենրիկ Օհանյանի անվամբ կատարված սեփականության իրավունքի պետական գրանցումը, Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեի անշարժ գույքը ճանաչել որպես գրավի առարկա՝ ի ապահովումն Հենրիկ Օհանյանի կողմից Գևորգ Հայրապետյանին որպես փոխառություն հանձնված 16.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամի վերադարձելիության երաշխիք, Քաղցրիկ Հայրապետյանին փաստացի տիրապետման հիմքով ճանաչել 22.09.2014 թվականին մահացած Գևորգ Հայրապետյանի ժառանգությունն ընդունած ժառանգ:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 02.10.2018 թվականի որոշմամբ Հենրիկ Օհանյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 02.05.2018 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք են ներկայացրել Հենրիկ Օհանյանը և վերջինիս ներկայացուցիչը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Հատուկ կարծիքի հիմնավորումները.

Հենիկ Օհանյանը վճռաբեկ բողոքը ներկայացրել է սույն գործով Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ տրված նյութական և դատավարական իրավունքների նորմերի խախտման հիմքերով, մասնավորապես, այն որ Վերաքննիչ դատարանը 02.10.2018 թվականի որոշմամբ չի անդրադարձել Դատարանի կողմից 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումներին, և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշմանը, որոնք կայացվել են իրավահարաբերության ծագման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածների խախտմամբ։

Հարկ եմ համարում մեջ բերել բողոքում բերված վերը նշված հիմքին վերաբերող հետևյալ փաստերը՝

1. Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 24.07.2014 թվականի որոշմամբ վարույթ է ընդունվել Գևորգ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցն ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը առոչինչ ճանաչելու և որպես առոչինչ գործարքի հետևանք՝ անվավեր ճանաչելու Հենրիկ Օհանյանի անվամբ կատարված պետական գրանցումը (տվյալ դեպքում 15.08.2008թ․-ին ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ տարածքային ստորաբաժանման կողմից տրված թիվ 2608749 սեփականության իրավունքի վկայականը) (հատոր 1-ին, գ․թ․ 64-65)։

2. Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 26.11.2014 թվականի որոշմամբ գործի վարույթը կասեցվել է հակընդդեմ հայցով հայցվոր Գևորգ Հայրապետյանի մահվան փաստով (հատոր 1-ին, գ․թ․ 101-102)։

3. Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 12.12.2016 թվականի որոշմամբ գործի վարույթը վերսկսվել է և նշանակվել է նախնական դատական նիստ (հատոր 2-րդ, գ․թ․ 1)։

Հենրիկ Օհանյանի կողմից ներկայացված դիմումի համաձայն՝ վերջինս պահանջել է սկզբնական հայցի մեջ կատարել ավելացում և Քաղցրիկ, Կարեն, Մովսես, Գևորգ և Սուրեն Հայրապետյաններին վտարել Երևան քաղաքի Քանաքեռ 15 փողոցի թիվ 37 տանից (հատոր 1-ին, գ․թ․ 133-134)։

4. Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» որոշմամբ դատարանն արձանագրել է, որ Քաղցրիկ Հայրապետյանը, Կարեն Հայրապետյանը և Մովսես Հայրապետյանը սկզբնական հայցով ներգրավվել են որպես պատասխանողներ, իսկ պատասխանող Գևորգ Հայրապետյանը մահացել է, և վերջինիս իրավահաջորդության հարցը դեռևս լուծված չէ, որպիսի հանգամանքը կարող է պատճառ հանդիսանալ Հենրիկ Օհանյանի հայցապահանջի քննության ավարտի ձգձգմանը: Վերը նշվածի հիման վրա Դատարանը որոշել է քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Հենրիկ Օհանյանի ընդդեմ Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյանների` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, առանձնացնել առանձին վարույթում և շարունակել թիվ ԵԱՔԴ/0322/02/14 համարի տակ: Քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Գևորգ Հայրապետյանի ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու և առոչինչ գործարքի հետևանքները կիրառելու պահանջի մասին, առանձնացնել առանձին վարույթում և շնորհել նոր համար (հատոր 2-րդ, գ.թ. 11-12):

5. Քաղցրիկ Հայրապետյանը դատարան է ներկայացրել հակընդդեմ հայց, որով պահանջել է առոչինչ ճանաչել 09.08.2008թ․-ին Գևորգ Հայրապետյանի և Հենրիկ Օհանյանի միջև կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը և որպես առոչինչ գործարքի հետևանք՝ անվավեր ճանաչել պետական գրանցումը (տվյալ դեպքում 15.08.2008թ․-ին ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ ՊԿ տարածքային ստորաբաժանման կողմից տրված թիվ 2608749 սեփականության իրավունքի վկայականը) (հատոր 2-րդ, գ․թ․ 66-70)։

6. Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 10.08.2017 թվականին հակընդդեմ հայցն ընդունվել է վարույթ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 149-150):

7. 03.11.2017 թվականին Քաղցրիկ Հայրապետյանը դատարան է ներկայացրել հակընդդեմ հայցի ավելացում, որով պահանջել է փաստացի տիրապետման հիմքով իրեն ճանաչել 22.09.2014 թվականին մահացած Գևորգ Հայրապետյանին պատկանող գույքի նկատմամբ ժառանգությունն ընդունած ժառանգ (հատոր 3-րդ, գ․թ․ 62-64)։

8. 21.11.2017 թվականի դատական նիստի համառոտագրման համաձայն՝ հակընդդեմ հայցադիմումի լրացումը կողմը ստացել է 13.11.2017 թվականին (հատոր 3-րդ, գ․թ․ 72)։

9. 06.10.2017 թվականին Արաբկիր նոտարական տարածքի նոտար Ս․ Դանիելյանին ներկայացված դիմումի համաձայն՝ Քաղցրիկ Հայրապետյանը նշել է, որ Գևորգ Հայրապետյանը 22.09.2014 թվականին մահացել է, որի մահից հետո մնացել է ժառանգական գույք, խնդրել է ըստ օրենքի տալ ժառանգության իրավունքի վկայագիր (հատոր 3-րդ, գ․թ․ 42)։

10. 08.06.2017 թվականի տեղեկանքի համաձայն՝ Գևորգ Հայրապետյանը մինչև մահը 22.09.2014 թվականը հաշվառված է եղել և բնակվել է Երևան Քանաքեռ 15 փողոցի 37 տանը։ Մահից հետո նշված հասցեի անշարժ և շարժական գույքը տիրապետում է և վճարում է հարկերը կինը՝ Քաղցրիկ Հայրապետյանը (հատոր 3-րդ, գ․թ․ 69)։

11. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 02.05.2018 թվականի վճռով հայցը մերժվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը բավարարվել է (հատոր 3-րդ, գ․թ․ 137-157)։

Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքում բողոքաբերի կողմից բերված վերոհիշյալ հիմքի վերաբերյալ արձանագրել է, որ «տվյալ պարագայում բողոք բերած անձը բողոքարկում է Առաջին ատյանի դատարանի՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» 15.02.2017 թվականի որոշումը, «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» 10.08.2017 թվականի որոշումը, հակընդդեմ հայցադիմումի լրացման կապակցությամբ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը, մինչդեռ նշված որոշումները բողոքարկման ենթակա լինելու մասին որևէ նորմ նախատեսված չէ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով, այլ օրենքներով և /կամ/ այլ իրավական ակտերով, հետևաբար քաղաքացիական գործի վարույթն առանձնացնելու և հակընդդեմ հայցադիմումը վարույթ ընդունելու վերաբերյալ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումները բողոքարկման ենթակա չեն: Բացի այդ, նշված՝ Առաջին ատյանի դատարանի՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» 15.02.2017 թվականի որոշումը և «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» 10.08.2017 թվականի որոշումը, հակընդդեմ հայցադիմումի լրացման կապակցությամբ Առաջին ատյանի դատարանի որոշումը, բողոքարկման ենթակա չէ սույն գործով գործն ըստ էության լուծող վերջնական դատական ակտի դեմ ներկայացված բողոքի շրջանակներում: Այսպիսով, քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու և հակընդդեմ հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին Առաջին ատյանի դատարանի որոշումների դեմ բողոքարկման ընթացակարգ օրենքով նախատեսված չլինելու հանգամանքով պայմանավորված՝ Վերաքննիչ դատարանը սույնի կապակցությամբ բողոք բերած անձի՝ վերաքննիչ բողոքում շարադրված հիմքերին և հիմնավորումներին չի անդրադառնում»:

Մինչդեռ Վճռաբեկ դատարանն իր որոշման մեջ անդրադառնալով վճռաբեկ բողոքում բերված հինգ հիմքերից միայն մեկ հիմքին` արձանագրել է հետևյալը.

Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը չի անդրադարձել Դատարանի կողմից 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ, 96-րդ և 149.7-րդ հոդվածների խախտմամբ կայացված լինելու վերաբերյալ վերաքննիչ բողոքի հիմքին և հիմնավորումներին:

Վճռաբեկ դատարանը փաստել է, որ Վերաքննիչ դատարանը վերաքննիչ բողոքի վերոհիշյալ հիմքին չանդրադառնալը պատճառաբանել է այն հանգամանքով, որ վերոհիշյալ որոշումների դեմ բողոքարկման ընթացակարգ օրենքով նախատեսված չէ:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ թեև Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումն անմիջական բողոքարկման ենթակա չեն, այնուամենայնիվ, վերոհիշյալ միջանկյալ դատական ակտերի կայացման իրավաչափության հարցը կարող է բարձրացվել գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի, տվյալ դեպքում` Դատարանի 02.05.2018 թվականի վճռի բողոքարկման շրջանակներում: Այլ կերպ ասած` չնայած այն հանգամանքին, որ օրենսդիրը վերոհիշյալ որոշումների անմիջական բողոքարկման կարգ չի նախատեսել, այնուամենայնիվ, այդ հանգամանքը գործին մասնակցող անձանց չի զրկում վերաքննիչ բողոքում այդ որոշումների կայացման իրավաչափության հարցը բարձրացնելու հնարավորությունից:

 Վճռաբեկ դատարանը ևս մեկ անգամ ընդգծել է, որ Նախկին օրենսգրքի 221.3-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված` «առաջին ատյանի դատարանի` գործն ըստ էության չլուծող դատական ակտերը կարող են բողոքարկվել վերաքննության կարգով միայն նույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում» իրավակարգավորումը վերաբերում է ոչ թե միջանկյալ դատական ակտերի բողոքարկելիությանն ընդհանրապես, այլ բողոքարկման կարգին: Այսինքն` տվյալ դեպքում Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումների և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշման բողոքարկման համար օրենքով նախատեսված է հետաձգված բողոքարկման կարգ, այսինքն` բողոքարկում գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բողոքարկման շրջանակներում:

 Հետևաբար Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ վերաքննիչ բողոքում բողոք բերած անձը բարձրացնում է առաջին ատյանի դատարանի որևէ միջանկյալ դատական ակտի կայացման իրավաչափության հարցը, ապա վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է անդրադառնալ վերաքննիչ բողոքի այդ հիմքին և քննության առարկա դարձնել բողոք բերած անձի համապատասխան հիմնավորումները` որոշման պատճառաբանական մասում եզրահանգման գալով վերաքննիչ բողոքի այդ հիմքի հիմնավոր կամ անհիմն լինելու վերաբերյալ:

 Այսպիսով` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ Դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին», 10.08.2017 թվականի «Հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու մասին» որոշումները և հակընդդեմ հայցի լրացումը թույլատրելու վերաբերյալ 21.11.2017 թվականի արձանագրային որոշումը ենթակա են բողոքարկման` հետաձգված բողոքարկման կարգով, ուստի Վերաքննիչ դատարանը պարտավոր էր անդրադառնալ վերոհիշյալ որոշումների կայացման իրավաչափության վերաբերյալ բողոք բերած անձի վերաքննիչ բողոքի համապատասխան հիմքին և պարտավոր էր քննության առարկա դարձնել բողոք բերած անձի համապատասխան հիմնավորումները, որից հետո միայն կարող էր անդրադառնալ վերաքննիչ բողոքի մյուս հիմքերին և հիմնավորումներին, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վերաքննիչ բողոքի մյուս հիմքերը վերաբերում էին Դատարանի կողմից հակընդդեմ հայցով ներկայացված պահանջները բավարարելու հիմնավորվածությանը:

 Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ Վերաքննիչ դատարանը, չանդրադառնալով վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին սահմանափակել է վերաքննիչ բողոք բերած անձի ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածներով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքը: Արդյունքում՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել այնպիսի դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:

Անհրաժեշտ եմ համարում անդրադառնալ վճռաբեկ բողոքի այն հիմքին, որով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանվել է։ Այսպես՝ Երևան քաղաքի Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.02.2017 թվականի «Քաղաքացիական գործի վարույթներն առանձնացնելու մասին» որոշման մեջ դատարանը պատճառաբանել է, որ Քաղցրիկ Հայրապետյանը, Կարեն Հայրապետյանը և Մովսես Հայրապետյանը սկզբնական հայցով ներգրավվել են որպես պատասխանողներ, իսկ պատասխանող Գևորգ Հայրապետյանը մահացել է, և վերջինիս իրավահաջորդության հարցը դեռևս լուծված չէ, որպիսի հանգամանքը կարող է պատճառ հանդիսանալ Հենրիկ Օհանյանի հայցապահանջի քննության ավարտի ձգձգմանը: Վերը նշվածի հիման վրա Դատարանը որոշել է քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Հենրիկ Օհանյանի ընդդեմ Քաղցրիկ, Կարեն և Մովսես Հայրապետյանների` Երևան քաղաքի Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի Քանաքեռի 15-րդ փողոցի թիվ 37 հասցեում գտնվող բնակելի տունը, ավտոտնակը, նկուղը և 0,0411հա հողամասն ազատելու պահանջի մասին, առանձնացնել առանձին վարույթում և շարունակել թիվ ԵԱՔԴ/0322/02/14 համարի տակ: Քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Գևորգ Հայրապետյանի ընդդեմ Հենրիկ Օհանյանի` 09.08.2008 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրն առոչինչ ճանաչելու և առոչինչ գործարքի հետևանքները կիրառելու պահանջի մասին, առանձնացնել առանձին վարույթում և շնորհել նոր համար։

Վիճելի իրավահարաբերության ժամանաահատվածում գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 89-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ մասերի համաձայն՝ դատարանն իրավունք ունի առանձին վարույթներում առանձնացնել մեկ կամ մի քանի միացված պահանջներ:

Գործերը միացնելու կամ պահանջներն առանձին վարույթներում առանձնացնելու մասին դատարանը կայացնում է որոշում։

Վերոգրյալ հոդվածի վերլուծությունից հետևում է, որ գործերը մեկ վարույթում միացնելու կամ առանձին վարույթներում առանձնացնելու իրավասությունը պատկանում է դատարանին, որի վերաբերյալ դատարանը կայացնում է առանձին դատական ակտ։ Տվյալ դեպքում Դատարանն օգտվելով օրենքով իրեն տրված իրավունքներից, սույն գործով պատճառաբանելով, որ պատասխանող Գևորգ Հայրապետյանը մահացել է, և վերջինիս իրավահաջորդության հարցը դեռևս լուծված չէ, որպիսի հանգամանքը կարող է պատճառ հանդիսանալ Հենրիկ Օհանյանի հայցապահանջի քննության ավարտի ձգձգմանը, ելնելով արդարադատության արդյունավետության շահերից, առանձին վարույթում է առանձնացրել երկու պահանջները, առանձնացված պահանջին շնորհելով գործի նոր համար։

Բողոքաբերի հաջորդ փաստարկի՝ 10․08․2017 թվականի հակընդդեմ հայցը վարույթ ընդունելու որոշման կապակցությամբ պետք է նշեմ, որ տվյալ որոշմամբ Դատարանը վարույթ է ընդունել Գևորգ Հայրապետյանի իրավահաջորդ Քաղցրիկ Հայրապետյանի հակընդդեմ հայցը, որով պահանջել է առոչինչ ճանաչել 09.08.2008թ․-ին Գևորգ Հայրապետյանի և Հենրիկ Օհանյանի միջև կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը և որպես առոչինչ գործարքի հետևանք՝ անվավեր ճանաչել պետական գրանցումը։ Նշված որոշմամբ Դատարանը ղեկավարվել է վիճելի իրավահարաբերության ժամանաահատվածում գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածով և օրենքի պահանջի պահպանմամբ հակընդդեմ հայցը ընդունել վարույթ։

Ինչ վերաբերում է 03.11.2017 թվականին Քաղցրիկ Հայրապետյանի կողմից Դատարան ներկայացված հակընդդեմ հայցի ավելացմանը, որով պահանջել է փաստացի տիրապետման հիմքով իրեն ճանաչել 22.09.2014 թվականին մահացած Գևորգ Հայրապետյանին պատկանող գույքի նկատմամբ ժառանգությունն ընդունած ժառանգ, ապա Դատարանը 21.11.2017 թվականին նշանակված դատական նիստում քննության առարկա է դարձնել այն։ Ավելին՝ վիճելի իրավահարաբերության ժամանաահատվածում գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը հակընդդեմ հայցադիմումի լրացումը վարույթ ընդունելու կամ այն վարույթ ընդունելը մերժելու կանոն չի նախատեսել։ Ուստի տվյալ հարցով Դատարանը կողմերից որևէ մեկի իրավունքը չի խախտել։

Ելնելով վերոգրյալից գտնում եմ, որ վկայակոչված միջանկյալ դատական ակտերը կայացվել են վիճելի իրավահարաբերության ժամանաահատվածում գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի կանոնների պահպանմամբ և իրենց բովանդակային առումով որևէ իրավական հետևանք չեն առաջացրել սույն գործի ելքի վրա։

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը դատական ակտի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ Դատարանի ըստ էության ճիշտ դատական ակտը չի կարող բեկանվել միայն ձևական նկատառումներով։

Այսինքն՝ որպեսզի բեկանվի դատական ակտը, անհրաժեշտ է դատարանին վերագրել դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտում կամ սխալ կիրառում, որն ակնհայտ հանգեցրել է կամ կարող է հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ Ընդ որում ձևական նկատառումներից ելնելով դատական ակտի բեկանում չի թույլատրվում։ Տվյալ դեպքում բողոք բերած անձը ներկայացրած վճռաբեկ բողոքում, ըստ էության, դատարանին չի վերագրել դատավարական այնպիսի նորմի սխալ կիրառում կամ խախտում, որը հանգեցրել է կամ կարող հանգեցնել գործի սխալ լուծման, առավել ևս երբ դատարանի կողմից սույն գործով կատարվել է պատշաճ քննություն, նյութական իրավունքի նորմերը մեկնաբանվել և կիրառվել են ճիշտ, Վերաքննիչ դատարանը ըստ էության անդրադարձել է վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին, ինչի արդյունքում կայացվել է իրավաչափ դատական ակտ, որը ներկայացված բողոքի սահմաններում ենթակա չէ բեկանման։ Հետևաբար գտնում եմ, որ սույն գործով վեճը լուծված է ճիշտ, բողոքում նշված միջանկյալ դատական ակտերը, ըստ էության, իրավական հետևանքներ չեն առաջացրել վեճի ճիշտ լուծման տեսանկյունիցս, իսկ բողոքը միայն նշված հիմքով բավարարելու պայմաններում խախտվում է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայով նախատեսված գործը ողջամիտ ժամկետում քննելու և անձի արդար դատաքննության իրավունքը։

 Այսպիսով համաձայն չեմ Վերաքննիչ դատարանի 02.10.2018 թվականի որոշումը բեկանելու և գործը նույն դատարան ուղարկելու Վճռաբեկ դատարանի եզրահանգման հետ և գտնում եմ, որ տվյալ դեպքում կիրառման է ենթակա ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված վճռաբեկ բողոքը մերժելու և դատական ակտն օրինական ուժի մեջ թողնելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը:

ԴԱՏԱՎՈՐ

Ն․ ՏԱՎԱՐԱՑՅԱՆ

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 8 փետրվարի 2021 թվական: