2019 թվականի դեկտեմբերի 25-ին

դռնբաց դատական նիստում քննելով ՀՀ կառավարության, ի դեմս՝ Երևանի քաղաքապետարանի (այսուհետ՝ Քաղաքապետարան) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 21.07.2017 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարության, երրորդ անձ «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն)՝ շինարարության թույլտվությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելու պահանջների մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Գևորգ Հարությունյանը և Էլիդա Սարգսյանը պահանջել են ոչ իրավաչափ ճանաչել Քաղաքապետարանի 03.08.2006 թվականի թիվ 11-5894-250 և 18.06.2008 թվականի թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունները:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր՝ Կ. Բաղդասարյան) (այսուհետ՝ Դատարան) 01.06.2015 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ՝ Վերաքննիչ դատարան) 21.07.2017 թվականի որոշմամբ ՀՀ կառավարության, ի դեմս՝ Երևանի քաղաքապետի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, և Դատարանի 01.06.2015 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ։

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել ՀՀ կառավարությունը, ի դեմս՝ Քաղաքապետարանի:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Գևորգ Հարությունյանը։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը խախտել է «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ, 22.1-րդ և 23-րդ հոդվածները, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ, 25-րդ, 26-րդ, 27-րդ, 28-րդ և 37-րդ հոդվածները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունների տրամադրման համար հիմք հանդիսացած փաստաթղթերի ուսումնասիրությունից ակնհայտ է, որ դրանք տրամադրվել են «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի և ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշումների հիման վրա, ու դրանք որպես ոչ իրավաչափ վարչական ակտեր դիտարկելու հիմքեր առկա չեն: Ավելին՝ տրված թույլտվությունների հիմքում դրված են համապատասխան որակավորում ունեցող մասնագետների կողմից տրված եզրակացությունները, որոնց համաձայն՝ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները համապատասխանում են գործող քաղաքաշինական նորմերին:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ շինարարության թույլտվությունների տրամադրման հիմքում դրված են միմյանց հակասող մասնագիտական եզրակացություններ, որպիսի պայմաններում Դատարանը պարտավոր էր քաղաքաշինական նորմերի խախտումների առկայության կամ բացակայության վերաբերյալ նշանակել փորձաքննություն՝ կողմերի բարձրացրած հարցերը պարզաբանելու համար:

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել նաև, որ թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործով կայացված վճռի բովանդակությունից չի հետևում, որ այդ վճռով հաստատվել է վիճարկվող շինարարության թույլտվությունների ոչ իրավաչափ լինելու փաստական հանգամանքը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 21.07.2017 թվականի որոշումը և փոփոխել այն՝ հայցը մերժել կամ գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Վճռաբեկ բողոքն անհիմն է և ենթակա է մերժման, քանի որ ստորադաս դատարանները կայացրել են օրինական դատական ակտեր:

Վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները տրվել են մի շարք ընթացակարգային խախտումներով: Մասնավորապես՝ Քաղաքապետարանն անտեսել է, որ պահանջված համալիր փորձաքննության փոխարեն տրվել է պարզ փորձաքննություն, որում որևէ անդրադարձ չկա նորմատիվ տեխնիկական փաստաթղթերի, արևահարության, սանիտարահիգիենիկ, շրջակա միջավայրի, հակասեյսմիկ և հակահրդեհային նորմերի պահանջների պահպանվածության վերաբերյալ:

Նախկինում քննված քաղաքացիական գործով օրինական ուժի մեջ մտած վճռով հաստատվել է, որ Ընկերությունը շենքերը կառուցել է ապօրինի շինարարության թույլտվությունների հիման վրա, ինչի հետևանքով խախտվել են Գևորգ Հարությունյանի իրավունքները: Նշված փաստը չի վիճարկել նաև Քաղաքապետարանը:

Հետևաբար սույն գործով վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները ոչ իրավաչափ վարչական ակտեր են:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) Քաղաքապետարանի կողմից 03.08.2006 թվականին Ընկերությանը տրվել է «Մանկական աշխարհ» հանրախանութի հարևանությամբ, Հյուսիսային պողոտայով և Արամի փողոցով պարփակված հողատարածքում, բնակելի առևտրահասարակական համալիրի «Ա» մասնաշենքի (լոտ Լ-8) կառուցման թիվ 11-5894-250 շինարարության թույլտվությունը՝ առանց ժամկետի մատնանշման (հատոր 1-ին, գ.թ. 8).

2) Քաղաքապետարանի կողմից 18.06.2008 թվականին Ընկերությանը տրվել է Կենտրոն համայնքում՝ «Մանկական աշխարհ» հանրախանութի հարևանությամբ, Հյուսիսային պողոտայով և Արամի փողոցով պարփակված հողատարածքում (լոտ Լ-8), բնակելի առևտրահասարակական համալիրի «Ե» մասնաշենքի կառուցման թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունը՝ երեք ամիս ժամկետով (հատոր 1-ին, գ.թ. 7).

3) «Արտագերատեսչական փորձաքննություն» պետական ՓԲԸ-ի 16.05.2008 թվականի փորձաքննության եզրակացության համաձայն՝ Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտայի Լ-8 լոտի հողատարածքում բնակելի առևտրահասարակական համալիրի «Ե» մասնաշենքի նախագծի վերաբերյալ դիտողություններ չեն եղել, և նախագիծը երաշխավորվել է համաձայնեցման ու հաստատման (հատոր 1-ին, գ.թ. 38-41).

4) «Պրոջեկտ Իգզամինեյշն» ՍՊԸ-ի 28.12.2011 թվականի փորձաքննության եզրակացության համաձայն՝ հավաստվել է «Մանկական աշխարհ» հանրախանութի հարևանությամբ Հյուսիսային պողոտայով և Արամի փողոցով պարփակված հողատարածքում բնակելի առևտրահասարակական համալիրի «Ա», «Բ», «Գ», «Ե» մասնաշենքերի փոփոխությունների և լրացումների նախագծային փաստաթղթերի համապատասխանությունը ՀՀ գործող նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի պարտադիր պահանջներին (հատոր 2-րդ, գ.թ. 15-20).

5) «Ազիմուտ» ԲԲԸ-ի կողմից 23.05.2007 թվականին կազմված եզրակացության համաձայն՝ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա բնակելի շենքի հարևանությամբ կառուցվող 10 և 12 հարկանի բնակելի-առևտրահասարակական մասնաշենքերն էական ազդեցություն ունեն թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմի վրա. այդ 5 սենյականոց բնակարանի միայն մեկ բնակելի սենյակում է ապահովվում նորմատիվ ինսոլյացիա, և բնակարանը չի բավարարում ինսոլյացիոն նորմատիվ պահանջներին (հատոր 4-րդ, գ.թ. 90-97).

6) «Ամալ-Պրոեկտ» ՍՊԸ-ի կողմից 06.06.2007 թվականին կազմված եզրակացության համաձայն՝ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա բնակելի շենքի հարևանությամբ կառուցվող 10 և 13 հարկանի բնակելի-առևտրահասարակական մասնաշենքերն էական ազդեցություն ունեն թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմի վրա. այդ 5 սենյականոց բնակարանի միայն մեկ բնակելի սենյակում է ապահովվում նորմատիվ ինսոլյացիա, և բնակարանը չի բավարարում ինսոլյացիոն նորմատիվ պահանջներին (հատոր 4-րդ, գ.թ. 81-89).

7) ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսչության պետ, ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսուչ Ս. Հայրապետյանի կողմից 27.06.2008 թվականի գրության համաձայն՝ ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսչությունը, հաշվի առնելով «Ազիմուտ» ԲԲԸ-ի և «Ամալ-Պրոեկտ» ՍՊԸ-ի կողմից տրված եզրակացությունները, գտել է, որ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմի խախտման դեպքն ունի բավարար հաշվարկային հիմնավորում (հատոր 2-րդ, գ.թ. 57-58).

8) Թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 13.04.2010 թվականի որոշման հիման վրա ՀՀ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից տրված շինարարատեխնիկական և ապրանքագիտական փորձաքննության 30.09.2010 թվականի թիվ 10-1143 եզրակացության համաձայն՝ Ընկերության կողմից իրականացված կառուցապատման աշխատանքների արդյունքում խախտվել է Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 1 և թիվ 3 բնակարանների ինսոլյացիոն (արևահարության) ռեժիմը, և ապահովված չէ պատուհանից պատուհան տեսանելիությունը բացառելու պայմանը, ինչի հետևանքով Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 1 բնակարանի նախկին սեփականատեր Շալիկո Փիրուզյանը կրել է 47.660.000 ՀՀ դրամի չափով նյութական վնաս, իսկ նույն շենքի թիվ 3 բնակարանի սեփականատեր Գևորգ Հարությունյանին հասցված նյութական վնասի չափը կազմում է 47.420.000 ՀՀ դրամ (հատոր 1-ին, գ.թ. 44-118).

9) Ըստ հայցի Շալիկո Փիրուզյանի, Զոյա Իսպիրյանի, Գևորգ Հարությունյանի, Էլիդա Սարգսյանի ընդդեմ ՀՀ ֆինանսների նախարարության, Ընկերության թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործով Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.11.2011 թվականի վճռով (օրինական ուժի մեջ է 12.12.2011 թվականից) հաստատվել են այն հանգամանքները, որ վերը նշված բնակարանների միայն մեկ բնակելի սենյակում է ապահովվում ինսոլյացիոն (արևահարության) ռեժիմը, որը բավարար չէ հինգ բնակելի սենյակներից բաղկացած բնակարանների համար, այսինքն` խախտվել են այդ բնակարանների առնվազն երկու բնակելի սենյակներում նվազագույնը 2,5 ժամ տևողությամբ անընդհատ ինսոլյացիոն ռեժիմի ապահովման պայմանները, Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա շենքի հարևանությամբ Ընկերության կողմից 10 և 13 հարկանի շենքերի շինարարությունն իրականացվել է Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման ծրագրի համաձայն և Քաղաքապետարանի կողմից 03.08.2006 թվականին տրված թիվ 5894-250 և 18.06.2008 թվականին տրված թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունների հիման վրա, ու Երևան քաղաքի Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի սեփականատեր Գևորգ Հարությունյանին և Էլիդա Սարգսյանին 47.420.000 ՀՀ դրամի չափով վնասը չի պատճառվել Ընկերության գործողությունների հետևանքով, քանի որ վերջինիս գործողությունները եղել են իրավաչափ (...) Երևանի քաղաքապետի կողմից սահմանված կարգով ստացել է շինարարության թույլտվություն, որի հիման վրա էլ իրականացվել է շենքի կառուցապատումը (հատոր 1-ին, գ.թ. 23-34):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է սույն վճռաբեկ բողոքը ներկայացնելու և վարույթ ընդունելու պահին գործող խմբագրությամբ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է՝ բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումները՝ շինարարության թույլտվության իրավաչափությունը գնահատելիս դատարանի կողմից պարզման ենթակա հարցերի վերաբերյալ, կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար:

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ հարցին. բողոքարկվող շինարարության թույլտվությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելիս ստորադաս դատարանները պահպանել են արդյո՞ք բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ ապացույցները գնահատելու և դրա արդյունքում հիմնավորված ու պատճառաբանված դատական ակտ կայացնելու օրենսդրական պահանջը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածի համաձայն՝ վարչական դատարանում գործը հարուցվում է հայցի հիման վրա:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` ճանաչման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ոչ իրավաչափ ճանաչել այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը, եթե հայցվորն արդարացիորեն շահագրգռված է ակտը կամ գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ, այսինքն`

1) առկա է նմանատիպ իրավիճակում նմանատիպ միջամտող վարչական ակտ կրկին ընդունելու կամ գործողություն կրկին կատարելու վտանգ.

2) հայցվորը մտադիր է պահանջել գույքային վնասի հատուցում, կամ

3) դա նպատակ է հետապնդում վերականգնելու հայցվորի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտի (...) իրավաչափությունը որոշվում է այդ ակտի գործողության ժամանակ (...) գործած օրենքների հիման վրա։

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վարչական դատարանում գործի հարուցման հիմք հանդիսացող առանձին հայցատեսակներից է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցը, որով հայցվորը կարող է պահանջել ոչ իրավաչափ ճանաչել այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը կամ կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը։ Այսինքն՝ նշված հայցատեսակի առարկան այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող միջամտող վարչական ակտը, ինչպես նաև կատարմամբ կամ որևէ այլ կերպ իրեն սպառած գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու պահանջն է:

Միևնույն ժամանակ օրենսդիրը, ի լրումն ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածով սահմանված ընդհանուր կանոնի, նույն օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասում սահմանել է ճանաչման հայցով դատարան դիմելու համար իրավական շահագրգռվածության հատուկ կանոն, որի համաձայն՝ հայցվորը պետք է արդարացիորեն շահագրգռված լինի համապատասխան վարչական ակտը կամ գործողությունը կամ անգործությունը ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ: Ավելին, օրենսդիրը սահմանել է ճանաչման հայց ներկայացնելու իրավական շահագրգռվածության չափանիշը, որը պայմանավորված է հետևյալ երեք պայմաններից որևէ մեկի առկայությամբ.

1) առկա է նմանատիպ իրավիճակում նմանատիպ միջամտող վարչական ակտ կրկին ընդունելու կամ գործողություն կրկին կատարելու վտանգ.

2) հայցվորը մտադիր է պահանջել գույքային վնասի հատուցում, կամ

3) դա նպատակ է հետապնդում վերականգնելու հայցվորի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը։

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայց հարուցելու համար անհրաժեշտ է, որ հայցվորն արդարացիորեն շահագրգռված լինի իր կողմից ներկայացվող պահանջի բավարարման հարցում: Իսկ հայցվորի՝ արդարացիորեն շահագրգռված լինելը ենթակա է հաստատման՝ հիմք ընդունելով վերը նկարագրված օրենսդրական պայմանները: Ընդ որում, այդ պայմանների առկայությունը կախված է յուրաքանչյուր կոնկրետ գործի առանձնահատկություններից. դրանց առկայության մասին կարող են վկայել ինչպես հայցվորի ներկայացրած դիրքորոշումները, փաստարկներն ու ապացույցները, այնպես էլ վիճելի իրավահարաբերության բնույթն ու բովանդակությունը:

Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում հավելել, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցով հարուցված գործի շրջանակներում այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտը կարող է ոչ իրավաչափ ճանաչվել այն դեպքում, եթե գործի քննությամբ հաստատվում է, որ այդ վարչական ակտն ընդունվել է դրա գործողության ժամանակ գործած օրենքների խախտմամբ: Այլ կերպ՝ այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտը կարող է ոչ իրավաչափ ճանաչվել այն դեպքում, եթե առկա են այդ վարչական ակտի՝ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված անվավերության հիմքերը՝ ըստ դրա գործողության ժամանակ գործած օրենքների:

Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտը ոչ իրավաչափ ճանաչելու պահանջի մասին ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված վարչական գործի քննության ընթացքում դատարանը պարտավոր է պարզել հետևյալ հարցերը.

1) արդյո՞ք ներկայացված հայցի առարկան իսկապես այնպիսի վարչական ակտը ոչ իրավաչափ ճանաչելն է, որն այլևս չունի իրավաբանական ուժ,

2) արդյո՞ք առկա է հայցվորի՝ արդարացիորեն շահագրգռված լինելը հաստատող պայմաններից որևէ մեկը, որոնք թվարկված են ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասում,

3) արդյո՞ք առկա է բողոքարկվող վարչական ակտը ոչ իրավաչափ ճանաչելու՝ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածով սահմանված որևէ հիմք՝ ըստ դրա գործողության ժամանակ գործած օրենքների:

Սույն որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ այն հարցին, թե կարող է արդյոք ժամկետը լրացած շինարարության թույլտվությունը բողոքարկվել վարչական դատարանում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի շրջանակներում:

Այսպես՝ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գրավոր վարչական ակտը կարող է գործել անորոշ կամ որոշակի ժամկետով: Անորոշ ժամկետով ընդունված գրավոր վարչական ակտը գործում է այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի փոխարինվել մեկ այլ վարչական ակտով կամ սույն օրենքով սահմանված կարգով անվավեր կամ ուժը կորցրած չի ճանաչվել, կամ օրենքով նախատեսված որևէ այլ հիմքով դրա գործողությունը չի դադարեցվել: Որոշակի ժամկետով ընդունված գրավոր վարչական ակտը գործում է մինչև տվյալ ակտով նախատեսված ժամկետի լրանալը:

«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի համաձայն` շինարարության թույլտվությունը փաստաթուղթ է, որը հաստատում է կառուցապատողի իրավունքը` իրականացնել որոշակի շինարարական գործունեություն, ինչպես նոր կառուցապատվող կամ վերակառուցվող տարածքում, այնպես էլ գոյություն ունեցող շենքերում և շինություններում: Շինարարության թույլտվությունը համայնքներում տալիս է համայնքի ղեկավարը Կառավարության սահմանած կարգով: Շինարարության թույլտվությունը տրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք տրամադրած մարմնի կողմից ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերը Կառավարության սահմանած կարգով համաձայնեցնելուց և կառուցապատողի կողմից դրանք հաստատելուց հետո` նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի չորրորդ մասի «ժ» կետով նախատեսված ժամկետով:

«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ (...) կառուցապատողները պարտավոր են` (...) (ժ) կառուցապատումն ավարտել տվյալ քաղաքաշինական գործունեության համար շենքերի և կառուցվածքների շինարարության տևողության նորմերով հաշվարկված ու շինարարության թույլտվությամբ սահմանված ժամկետներում և ապահովել ավարտված շինարարական օբյեկտի շահագործման փաստագրումը:

ՀՀ կառավարության 02.02.2002 թվականի «Հայաստանի Հանրապետությունում շինարարության թույլտվության և քանդման թույլտվության կարգը հաստատելու մասին» թիվ 91 որոշման (ուժը կորցրած է ճանաչվել 27.06.2015 թվականից՝ ըստ ՀՀ կառավարության 19.03.2015 թվականի թիվ 596-Ն որոշման 2-րդ կետի 2-րդ ենթակետի) 6-րդ կետի համաձայն` նոր կառուցվող շենքերի, շինությունների համար շինարարության թույլտվությունը տրվում է 2 տարի ժամկետով, եթե տվյալ օբյեկտի շինարարության համար սահմանված նորմերով նախատեսված չեն այլ ժամկետներ։

Վերոգրյալ իրավանորմերի համակարգային վերլուծությունից հետևում է, որ շինարարության թույլտվությունը հանդիսանում է ժամկետային վարչական ակտ, և այդ ժամկետի ավարտով պայմանավորված կորցնում է իր իրավաբանական ուժը:

Շինարարության թույլտվությունը սահմանում է որոշակի շինարարական գործունեություն իրականացնելու կառուցապատողի իրավունքը միայն որոշակի ժամկետով: Այսինքն՝ շինարարության թույլտվությունը կառուցապատողին որոշակի շինարարական գործունեություն իրականացնելու իրավունք է տալիս միայն որոշակի ժամկետի ընթացքում, որի լրանալուց հետո կառուցապատողը կորցնում է իր այդ իրավունքը: Փաստորեն, շինարարության թույլտվության ժամկետի ավարտից հետո այդ վարչական ակտն այլևս որևէ իրավաբանական հետևանք չի առաջացնում իր հասցեատիրոջ համար. նրա համար չի սահմանում որևէ իրավունք կամ պարտականություն:

Հետևաբար, շինարարության թույլտվության ժամկետի ավարտից հետո այդ վարչական ակտը կորցնում է իր իրավաբանական ուժը և համարվում է այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտ:

Վերոգրյալ իրավական վերլուծությունների արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը հանգում է այն եզրակացության, որ ժամկետը լրացած շինարարության թույլտվությունը համարվում է այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտ և կարող է բողոքարկվել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ճանաչման հայցի շրջանակներում:

Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ճանաչման հայցի շրջանակներում այլևս իրավաբանական ուժ չունեցող վարչական ակտի, այդ թվում նաև՝ շինարարության թույլտվության, իրավաչափության գնահատումը պետք է կատարվի դրա տրամադրման ժամանակ գործած օրենքների հիման վրա՝ ստուգելով այդ վարչական ակտն ընդունելուն ուղղված վարչական վարույթի ընթացակարգային նորմերի և կիրառված նյութական իրավանորմերի պահանջների պահպանված լինելու հանգամանքները, ինչպես նաև բացահայտելով տվյալ վարչական ակտի ոչ իրավաչափ լինելու՝ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հիմքերի առկայությունը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Քաղաքապետարանի կողմից 03.08.2006 թվականին Ընկերությանը տրվել է «Մանկական աշխարհ» հանրախանութի հարևանությամբ, Հյուսիսային պողոտայով և Արամի փողոցով պարփակված հողատարածքում, բնակելի առևտրահասարակական համալիրի «Ա» մասնաշենքի (լոտ Լ-8) կառուցման թիվ 11-5894-250 շինարարության թույլտվությունը՝ առանց ժամկետի մատնանշման, իսկ 18.06.2008 թվականին՝ Կենտրոն համայնքում՝ «Մանկական աշխարհ» հանրախանութի հարևանությամբ, Հյուսիսային պողոտայով և Արամի փողոցով պարփակված հողատարածքում (լոտ Լ-8), բնակելի առևտրահասարակական համալիրի «Ե» մասնաշենքի կառուցման թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունը՝ երեք ամիս ժամկետով:

Սույն վարչական գործը հարուցվել է Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի կողմից ներկայացված ճանաչման հայցի հիման վրա, որով վերջիններս խնդրել են ոչ իրավաչափ ճանաչել Քաղաքապետարանի կողմից 03.08.2006 թվականին և 18.06.2008 թվականին տրված համապատասխանաբար թիվ 11-5894-250 ու թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունները: Նշված շինարարության թույլտվությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելու մեջ իրենց արդարացիորեն շահագրգռված լինելը հայցվորները հիմնավորել են ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքին 69-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի վկայակոչմամբ. առկա է նմանատիպ իրավիճակում նմանատիպ միջամտող վարչական ակտ կրկին ընդունելու կամ գործողություն կրկին կատարելու վտանգ, ինչպես նաև հայցվորները մտադիր են պահանջել գույքային վնասի հատուցում:

Դատարանը բավարարել է Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի հայցը՝ իր վճռի հիմքում դնելով թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից նշանակված շինարարատեխնիկական և ապրանքագիտական փորձաքննության արդյունքում ՀՀ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից 30.09.2010 թվականին տրված թիվ 10-1143 եզրակացությունը, ինչպես նաև այդ գործով նույն դատարանի կողմից 11.11.2011 թվականին կայացված վճռով հաստատված հանգամանքները: Ըստ այդմ, Դատարանը նշել է, որ օրինական ուժի մեջ մտած այդ վճռով արդեն իսկ հաստատված է Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի իրավունքների խախտման փաստը և դրա պատճառահետևանքային կապը Քաղաքապետարանի կողմից տրված 03.08.2006 թվականի թիվ 11-5894-250 և 18.06.2008 թվականի թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունների հետ, հետևաբար վերը նշված վարչական ակտերը ոչ իրավաչափ են։

Վերաքննիչ դատարանը մերժել է ՀՀ կառավարության, ի դեմս՝ Երևանի քաղաքապետի վերաքննիչ բողոքը և Դատարանի վճիռը թողել է անփոփոխ նաև այն պատճառաբանությամբ, որ «Արտագերատեսչական փորձաքննություն» ՊՓԲԸ-ի, «Պրոջեկտ Իգզամինեյշն» ՍՊԸ-ի, «Ազիմուտ» ԲԲԸ-ի, «Ամալ-Պրոեկտ» ՍՊԸ-ի և «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից տրված եզրակացություններն ու ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսչության պետ, ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսուչ Ս. Հայրապետյանի կողմից տրված մասնագիտական պարզաբանումը հանդիսանում են հավասար ապացուցողական նշանակություն ունեցող գրավոր ապացույցներ: Վերաքննիչ դատարանը նշել է, որ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից տրված եզրակացությունը՝ որպես գրավոր ապացույց, հաստատում է այն փաստական հանգամանքը, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունների հիման վրա կառուցված շենքերը խախտում են Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի բնակարանի արևահարության (ինսոլյացիայի) ռեժիմը և պատուհանից պատուհան տեսանելիությունը բացառելու մասին նորմերի, հակահրդեհային կանոնների, ինչպես նաև հարակից տարածքի կանաչապատման նորմատիվային պահանջները: Իսկ «Ազիմուտ» ԲԲԸ-ի և «Ամալ-Պրոեկտ» ՍՊԸ-ի կողմից տրված եզրակացությունները և ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսչության պետ, ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսուչ Ս. Հայրապետյանի կողմից տրված մասնագիտական կարծիքը վերաբերում են միայն Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի բնակարանի արևահարության (ինսոլյացիայի) ռեժիմին. դրանցով ևս փաստվում է այդ ռեժիմի խախտումը: Ինչ վերաբերում է «Արտագերատեսչական փորձաքննություն» ՊՓԲԸ-ի և «Պրոջեկտ Իգզամինեյշն» ՍՊԸ-ի կողմից տրված եզրակացություններին, ապա դրանք քաղաքաշինական նախագծի պարզ փորձաքննությանը բնորոշ փաստաթղթեր են և նշված հարցերին բոլորովին չեն վերաբերում: Հետևաբար, ըստ Վերաքննիչ դատարանի, սույն գործի շրջանակներում փորձաքննություն նշանակելու անհրաժեշտություն չի առաջացել, քանի որ վերը թվարկված գրավոր ապացույցները միմյանց համեմատ որևէ հակասություն չեն բովանդակում:

Միևնույն ժամանակ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները տրվել են «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 26-րդ հոդվածի էական խախտմամբ` օրենքի պահանջի սխալ կիրառմամբ, քանի որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները տալու համար պարտադիր էր համաձայնեցման ներկայացված նախագծերի համալիր փորձաքննության դրական եզրակացության առկայությունը, մինչդեռ վիճարկվող շինարարության թույլտվություններում ամրագրված է, որ համաձայնեցված նախագծերի վերաբերյալ ներկայացված է եղել «Արտագերատեսչական փորձաքննություն» պետական ՓԲԸ-ի կողմից տրված պարզ փորձաքննության եզրակացություններ:

Վճռաբեկ դատարանը, վերոգրյալ իրավական դիրքորոշման լույսի ներքո անդրադառնալով ստորադաս դատարանների եզրահանգումներին` հարկ է համարում արձանագրել հետևյալը.

Սույն գործով ճանաչման հայցով դատական վերահսկողության են ենթակա Քաղաքապետարանի 03.08.2006 թվականի թիվ 11-5894-250 և 18.06.2008 թվականի թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունները, որոնք հանդիսանում են ժամկետային վարչական ակտեր, և ժամկետների ավարտով պայմանավորված դրանց իրավաբանական ուժը դադարել է:

Թեև 03.08.2006 թվականի թիվ 11-5894-250 շինարարության թույլտվությունը ժամկետի մասին որևէ նշում չի պարունակում, այդուհանդերձ այն գործել է 2 տարի՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՀՀ կառավարության 02.02.2002 թվականի «Հայաստանի Հանրապետությունում շինարարության թույլտվության և քանդման թույլտվության կարգը հաստատելու մասին» թիվ 91 որոշման` իրավահարաբերությունների ծագման պահին գործող խմբագրության 6-րդ կետով սահմանված է եղել շինարարության թույլտվություն տալու առավելագույնը 2 տարի ժամկետ: Այդ ժամկետի ավարտից հետո շինարարության թույլտվության հասցեատերն այլևս չէր կարող իրացնել շինարարություն իրականացնելու իր իրավունքը:

Ինչ վերաբերում է 18.06.2008 թվականի թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությանը, ապա դրա գործողության ժամկետ սահմանված է եղել 3 ամիս, ուստի դրա իրավաբանական ուժը դադարել է 19.09.2008 թվականին՝ այդ ժամկետի ավարտով պայմանավորված:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանը եզրահանգում է, որ թիվ 11-5894-250 և թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունների իրավաչափությունը ենթակա է գնահատման ճանաչման հայցի հիման վրա հարուցված վարչական գործի քննության ընթացքում: Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում ընդգծել, որ այդ գնահատումը պետք է կատարվի նշված վարչական ակտերի գործողության ժամանակ գործած օրենքների հիման վրա՝ բացահայտելով տվյալ վարչական ակտի ոչ իրավաչափ լինելու «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հիմքերի առկայությունը:

Այսպես՝ նախ Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ շինարարության թույլտվության տրամադրմանն ուղղված վարչական վարույթն առանձին տեսակի, բարդ ընթացակարգով իրականացվող վարչական վարույթ է, որը եզրափակվում է վարչական ակտի (շինարարության թույլտվության) ընդունմամբ: Այդ վարչական վարույթի փուլերից մեկը քաղաքաշինական փաստաթղթերի փորձաքննությունն է:

«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 17-րդ հոդվածի 20-րդ մասի համաձայն՝ քաղաքաշինական փաստաթղթերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման, փոփոխման կարգերը սահմանում է Կառավարությունը։

ՀՀ կառավարության՝ մինչև 03.07.2010 թվականը գործող 02.02.2002 թվականի թիվ 96 որոշմամբ հաստատված՝ Քաղաքաշինական փաստաթղթերի փորձաքննության կարգի 5.2-րդ կետի «դ» ենթակետի համաձայն՝ (...) համալիր փորձաքննության պարտադիր ենթակա են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2001 թվականի սեպտեմբերի 19-ի (...) N 882 որոշմամբ հաստատված հատուկ օբյեկտների և կարևորագույն նշանակություն ունեցող օբյեկտների (NN 1 և 2 հավելվածներ) նախագծային փաստաթղթերը (...)։

ՀՀ կառավարության 19.09.2001 թվականի թիվ 882 որոշմամբ հաստատված՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կարևորագույն նշանակություն ունեցող օբյեկտների ցանկի (թիվ 2 հավելված) 4-րդ կետում ներառված են «5 և ավելի հարկայնության օբյեկտները»։

Վերոգրյալ իրավակարգավորումներից հետևում է, որ 5 և ավելի հարկայնության օբյեկտների կառուցման նպատակով կազմվող քաղաքաշինական փաստաթղթերը պարտադիր պետք է ենթարկվեն համալիր փորձաքննության: Նախագծային փաստաթղթերի փորձաքննության դրական եզրակացության դեպքում կառուցապատողը դիմում է իրավասու մարմնին՝ նախագծային փաստաթղթերի համաձայնեցման և միաժամանակ շինարարության թույլտվության ստացման նպատակով: Այնուհետև, իրավասու մարմինը սահմանված ժամկետում համաձայնեցնում է նախագծային փաստաթղթերը և միաժամանակ տալիս է շինարարության թույլտվություն, ինչից հետո նախագծային փաստաթղթերը համարվում են հաստատված, և կառուցապատողը ձեռք է բերում այդ փաստաթղթերին համապատասխան շինարարություն իրականացնելու իրավունք:

Սույն գործով բողոքարկվող շինարարության թույլտվությունները տալու ժամանակ ուժի մեջ եղած վերոգրյալ իրավակարգավորումներից հետևում է, որ այդ թույլտվությունները տալու համար պարտադիր էր համաձայնեցման ներկայացված նախագծերի համալիր փորձաքննության դրական եզրակացության առկայությունը։ Մինչդեռ, բողոքարկվող շինարարության թույլտվություններում ամրագրված է, որ համաձայնեցված նախագծերի վերաբերյալ ներկայացված է եղել «Արտագերատեսչական փորձաքննություն» պետական ՓԲԸ կողմից տրված պարզ փորձաքննության եզրակացություններ։ Հետևաբար, ներկայացված նախագծերը ենթակա չեն եղել համաձայնեցման, որպիսի պարագայում բողոքարկվող շինարարության թույլտվությունները չէին կարող տրամադրվել։ Այսինքն՝ համայնքի ղեկավարը, պարզելով, որ ապահովված չէ տվյալ շինարարության համար պարտադիր համարվող համալիր փորձաքննության դրական եզրակացության առկայության պահանջը, պարտավոր էր մերժել շինարարության թույլտվության տրամադրումը, ինչը չի արել: Ուստի սույն գործով ճանաչման հայցի շրջանակներում բողոքարկվող շինարարության թույլտվություններն ընդունվել են «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 17-րդ հոդվածի 20-րդ մասի, ՀՀ կառավարության՝ մինչև 03.07.2010 թվականը գործող 02.02.2002 թվականի թիվ 96 որոշմամբ հաստատված՝ Քաղաքաշինական փաստաթղթերի փորձաքննության կարգի 5.2-րդ կետի «դ» ենթակետի, ՀՀ կառավարության 19.09.2001 թվականի թիվ 882 որոշմամբ հաստատված՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կարևորագույն նշանակություն ունեցող օբյեկտների ցանկի (թիվ 2 հավելված) 4-րդ կետի խախտմամբ:

Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործում առկա են մի շարք ապացույցներ, որոնք վկայում են, որ բողոքարկվող շինարարության թույլտվությունները տրվել են շինարարական պարտադիր նորմերի և կանոնների խախտմամբ:

Այսպես՝ «Ազիմուտ» ԲԲԸ-ի կողմից 23.05.2007 թվականին կազմված եզրակացության համաձայն՝ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա բնակելի շենքի հարևանությամբ կառուցվող բնակելի-առևտրահասարակական մասնաշենքերն էական ազդեցություն ունեն թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմի վրա. այդ 5 սենյականոց բնակարանի միայն մեկ բնակելի սենյակում է ապահովվում նորմատիվ ինսոլյացիա, և բնակարանը չի բավարարում ինսոլյացիոն նորմատիվ պահանջներին:

«Ամալ-Պրոեկտ» ՍՊԸ-ի կողմից 06.06.2007 թվականին կազմված եզրակացության համաձայն՝ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա բնակելի շենքի հարևանությամբ կառուցվող 10 և 13 հարկանի բնակելի-առևտրահասարակական մասնաշենքերն էական ազդեցություն ունեն թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմի վրա. այդ 5 սենյականոց բնակարանի միայն մեկ բնակելի սենյակում է ապահովվում նորմատիվ ինսոլյացիա, և բնակարանը չի բավարարում ինսոլյացիոն նորմատիվ պահանջներին:

ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսչության պետ, ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսուչ Ս. Հայրապետյանի կողմից 27.06.2008 թվականի գրության համաձայն՝ ՀՀ քաղաքաշինական պետական տեսչությունը, հաշվի առնելով «Ազիմուտ» ԲԲԸ-ի և «Ամալ-Պրոեկտ» ՍՊԸ-ի կողմից տրված եզրակացությունները, գտել է, որ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմի խախտման դեպքն ունի բավարար հաշվարկային հիմնավորում:

Թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 13.04.2010 թվականի որոշման հիման վրա ՀՀ «Փորձաքննությունների ազգային բյուրո» ՊՈԱԿ-ի կողմից կատարված շինարարատեխնիկական և ապրանքագիտական փորձաքննության 30.09.2010 թվականի թիվ 10-1143 եզրակացության համաձայն՝ Ընկերության կողմից իրականացված կառուցապատման աշխատանքների արդյունքում խախտվել է Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 1 և թիվ 3 բնակարանների ինսոլյացիոն (արևահարության) ռեժիմը, և ապահովված չէ պատուհանից պատուհան տեսանելիությունը բացառելու պայմանը, ինչի հետևանքով Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի սեփականատեր Գևորգ Հարությունյանին հասցված նյութական վնասի չափը կազմում է 47.420.000 ՀՀ դրամ:

Ըստ հայցի Շալիկո Փիրուզյանի, Զոյա Իսպիրյանի, Գևորգ Հարությունյանի, Էլիդա Սարգսյանի ընդդեմ ՀՀ ֆինանսների նախարարության, Ընկերության թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործով Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.11.2011 թվականի վճռով (օրինական ուժի մեջ` 12.12.2011 թվականից) հաստատվել է, որ Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա շենքի հարևանությամբ Ընկերության կողմից 10 և 13 հարկանի շենքերի շինարարությունն իրականացվում է Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման ծրագրի համաձայն։ Ընկերության կողմից 10 և 13 հարկանի բնակելի շենքերի շինարարությունն իրականացվում է Քաղաքապետարանի կողմից 03.08.2006 թվականին տրված թիվ 5894-250 և 18.06.2008 թվականին տրված թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունների հիման վրա, և Երևան քաղաքի Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի սեփականատեր Գևորգ Հարությունյանին և Էլիդա Սարգսյանին պատճառված 47.420.000 ՀՀ դրամ նյութական վնասը չի պատճառվել Ընկերության գործողությունների հետևանքով:

Անդրադառնալով ստորադաս դատարանների կողմից վերոգրյալ ապացույցների գնահատման իրավաչափությանը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է հետևյալը.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզում է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը։

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ապացույցներ են վկայի ցուցմունքը, փորձագետի եզրակացությունը (ցուցմունքը), գրավոր ապացույցները, իրեղեն ապացույցները։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը՝ բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ։

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատարանը դատական ակտի մեջ պետք է պատճառաբանի նման համոզմունքի ձևավորումը։

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դատարանը գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելու նպատակով գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը պարզում է ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով: Ապացույցների հետազոտումը դատական ապացույցների անմիջական վերլուծությունն է՝ դրանցից յուրաքանչյուրի վերաբերելիությունը, թույլատրելիությունն ու արժանահավատությունը որոշելու և գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը հաստատելու համար դրանց համակցության մեջ բավարարությունը պարզելու նպատակով, իսկ ապացույցների գնահատումը ենթադրում է ապացույցների տրամաբանական և իրավաբանական որակում՝ դրանց վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության և բավարարության տեսանկյունից: Ապացույցների գնահատումը՝ որպես ապացուցման գործընթացի տարր, մտավոր, տրամաբանական գործունեություն է, որի արդյունքում դատարանի կողմից եզրահանգում է արվում ապացույցներից յուրաքանչյուրի թույլատրելիության, վերաբերելիության, հավաստիության և ապացուցման առարկայի մեջ մտնող հանգամանքների բացահայտման համար ապացույցների համակցության բավարարության մասին (տե՛ս, Ջաջուռի գյուղապետարանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի թիվ ՎԴ5/0029/05/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.11.2015 թվականի որոշումը):

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 37-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գործի քննության ժամանակ ծագող հատուկ գիտելիքներ պահանջող հարցերի պարզաբանման նպատակով դատարանը կարող է կողմի (կողմերի) միջնորդությամբ կամ իր նախաձեռնությամբ փորձաքննություն նշանակել, որը կարող է հանձնարարվել կա՛մ մասնագիտացված փորձագիտական հաստատությանը, կա՛մ փորձագետին։

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատավարության մասնակիցներն իրավունք ունեն դատարանին առաջադրելու հարցեր, որոնք պետք է պարզաբանվեն փորձաքննության ընթացքում, ինչպես նաև նշելու այն մասնագիտացված փորձագիտական հաստատությունը կամ այն փորձագետին, որին դատարանը կարող է հանձնարարել փորձաքննության կատարումը։

Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ փորձաքննություն նշանակելու մասին դատարանը կայացնում է որոշում, որով սահմանվում են հարցերի ցանկը և բովանդակությունը։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝փորձագետի եզրակացությունը կազմվում է գրավոր։ Այն բովանդակում է՝

1) նշում՝ հետազոտության կատարման վայրի և ժամանակի մասին.

2) նշում՝ կիրառված մեթոդների մասին.

3) կատարված հետազոտությունների մանրամասն նկարագրությունը.

4) հետազոտություններից արված հետևությունները.

5) առաջադրված հարցերի հիմնավորված պատասխանները։

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ եթե փորձագետը փորձաքննություն կատարելիս պարզում է գործի համար նշանակություն ունեցող այնպիսի հանգամանքներ, որոնց կապակցությամբ նրան հարցեր չեն առաջադրվել, ապա նա իրավունք ունի այդ հանգամանքների վերաբերյալ հետևություններն արտացոլելու իր եզրակացությունում։

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ փորձագետի եզրակացությունը հրապարակվում է, հետազոտվում դատական նիստում և գնահատվում մյուս ապացույցների հետ։

Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ դատարանը կարող է որոշում կայացնել գրավոր եզրակացություն ներկայացրած փորձագետին դրա վերաբերյալ ցուցմունք տալու նպատակով դատարան հրավիրելու վերաբերյալ, եթե դա անհրաժեշտ է գործի առանձին հանգամանքներ պարզելու համար։ Փորձագետի ցուցմունք տալու նկատմամբ կիրառվում են վկայի ցուցմունք տալուն վերաբերող կանոնները։

Վերոգրյալ իրավանորմերով սահմանված են ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով դատարանի կողմից նշանակված փորձաքննության արդյունքում փորձագետի եզրակացություն՝ որպես ապացույց, ձեռք բերելու և գնահատելու կանոնները:

Անդրադառնալով փորձագետի եզրակացության՝ որպես ապացույցի գնահատման առանձնահատկություններին՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր նախկին որոշումներում արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ փորձագետի եզրակացությունը գնահատվում է ընդհանուր հիմունքներով և, ինչպես գործով ձեռք բերված ցանկացած այլ ապացույց, այն ենթակա է գնահատման գործում առկա մյուս ապացույցների հետ համակցության մեջ, ինչը հնարավորություն է տալիս ստուգելու ոչ միայն փորձագետի եզրակացության տրամաբանությունը, այլ նաև կատարված հետազոտության գիտական հիմնավորվածության աստիճանն ու կատարված հետևությունների լրիվությունն ու հավաստիությունը: Ընդ որում, օրենքով սահմանված ապացույցներից որևէ մեկը, այդ թվում նաև՝ փորձագետի եզրակացությունը որևէ առավելություն չունի գործում առկա մյուս ապացույցների նկատմամբ և ենթակա է գնահատման ընդհանուր կարգով՝ վերաբերելիության, թույլատրելիության, արժանահավատության տեսանկյունից: Այդուհանդերձ, ապացույցի յուրաքանչյուր տեսակ ունի իր առանձնահատկությունները, ինչը կարող է պայմանավորված լինել ապացույցի կազմավորման բնույթով, աղբյուրով, արտահայտման ձևով և այլ գործոններով: Հետևաբար, անգամ ընդհանուր կարգով գնահատումն անհրաժեշտ է իրականացնել այդ առանձնահատկությունների հաշվառմամբ (տե՛ս, Սամվել Ֆրանգուլյանն ընդդեմ Հենրիկ Ֆրանգուլյանի թիվ ԵԷԴ/1089/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.07.2016 թվականի որոշումը):

 Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ իրավակիրառ պրակտիկայում հնարավոր են դեպքեր, երբ դատավարության մասնակիցների կողմից որպես ապացույց դատարան են ներկայացվում այլ վարույթների, այլ դատական գործերի շրջանակներում նշանակված փորձաքննությունների արդյունքներով ձեռք բերված փորձագետի եզրակացություններ, որոնցով վերջիններս ցանկանում են հիմնավորել իրենց պահանջները կամ առարկությունները:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի վերոհիշյալ որոշմամբ սահմանված չափորոշիչները հավասարապես կիրառելի են նաև այլ վարույթների կամ այլ դատական գործերի շրջանակներում նշանակված փորձաքննության արդյունքում ձեռք բերված և կոնկրետ գործով ներկայացված փորձագետի եզրակացության գնահատմանը: Այսինքն՝ բոլոր այն դեպքերում, երբ դատավարության մասնակիցը կոնկրետ գործով ներկայացնում է այլ վարույթի շրջանակում կամ մեկ այլ դատական գործով նշանակված փորձաքննության արդյունքում ձեռք բերված փորձագետի եզրակացություն, դատարանն այդ ապացույցը պարտավոր է գնահատել ընդհանուր հիմունքներով և, ինչպես գործով ձեռք բերված ցանկացած այլ ապացույց, այն գնահատել գործում առկա մյուս ապացույցների հետ համակցության մեջ՝ փորձագետի եզրակացությանը որևէ առավելություն չտալով գործում առկա մյուս ապացույցների համեմատ:

Վճռաբեկ դատարանը, վերը նշված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը, գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը, նպատակ ունենալով պարզելու գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը, այլ վարույթների շրջանակներում նշանակված փորձաքննությունների արդյունքներով ձեռք բերված փորձագետի եզրակացություններն անմիջականորեն հետազոտելով և գնահատելով ընդհանուր հիմունքներով՝ գործում առկա մյուս ապացույցների հետ համակցության մեջ, որևէ մեկին նախապես չտալով առավելություն, եկել է վերաքննիչ բողոքը դրանում նշված հիմքերի ու հիմնավորումների հաշվառմամբ մերժելու մասին հիմնավոր հետևության:

Մասնավորապես՝ Վերաքննիչ դատարանը, հիմք ընդունելով թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործով Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից 11.11.2011 թվականին կայացված վճռով հաստատված հանգամանքները, ինչպես նաև բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ գնահատելով քաղաքաշինական նորմերի պահանջների պահպանվածության վերաբերյալ մասնագիտական եզրահանգումներ պարունակող վերոգրյալ ապացույցները, իրավացիորեն է հաստատված համարել սույն գործի լուծման համար նշանակություն ունեցող այն հանգամանքը, որ Քաղաքապետարանի 03.08.2006 թվականի թիվ 11-5894-250 և 18.06.2008 թվականի թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունների հիման վրա կառուցված շենքերը խախտում են Երևան քաղաքի Պուշկինի թիվ 15ա բնակելի շենքի թիվ 3 բնակարանի ինսոլյացիոն ռեժիմը: Հետևաբար այդ շինարարության թույլտվությունները ոչ իրավաչափ վարչական ակտեր են:

Վերոգրյալ պատճառաբանություններով հաստատվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանի փաստարկները:

Ամփոփելով վերոգրյալ իրավական և փաստական վերլուծությունները՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար չէ Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու համար, քանի որ Դատարանը, ոչ իրավաչափ ճանաչելով Քաղաքապետարանի 03.08.2006 թվականի թիվ 11-5894-250 և 18.06.2008 թվականի թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունները, իսկ Վերաքննիչ դատարանը, անփոփոխ թողնելով Դատարանի վճիռը, կայացրել են գործն ըստ էության ճիշտ լուծող դատական ակտեր: Հետևաբար սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտն անփոփոխ թողնելու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը: Միաժամանակ նկատի ունենալով, որ ստորադաս դատարանի գործն ըստ էության ճիշտ լուծող դատական ակտը թերի է պատճառաբանված, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն պետք է թողնել անփոփոխ` սույն որոշման պատճառաբանություններով:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի՝ վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ Քաղաքապետարանի կողմից վճռաբեկ բողոքի համար պետական տուրքը վճարված լինելու պարագայում պետական տուրքի հարցը պետք է համարել լուծված՝ նկատի ունենալով, որ վերջինիս բողոքը ենթակա է մերժման:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել: ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 21.07.2017 թվականի որոշումը թողնել անփոփոխ՝ սույն որոշման պատճառաբանություններով:

2. Դատական ծախսերի հարցը համարել լուծված:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ

Նախագահող	ռ. Հակոբյան
Զեկուցող	Գ. Հակոբյան
	Ս. Անտոնյան
	Վ. Ավանեսյան
	Ա. Բարսեղյան
	Մ. Դրմեյան
	Ս. Միքայելյան
	Տ. Պետրոսյան
	Է. Սեդրակյան
	Ն. Տավարացյան

ՀԱՏՈՒԿ ԿԱՐԾԻՔ

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի որոշում Վարչական գործ թիվ ՎԴ/6572/05/12

Վարչական գործ թիվ ՎԴ/6572/05/12 2019 թ.

Նախագահող դատավոր՝ Ա. Աբովյան

Դատավորներ՝	Ա. Բաբայան
	Ա. Սարգսյան

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը դռնբաց դատական նիստում, քննելով ՀՀ կառավարության, ի դեմս՝ Երևանի քաղաքապետարանի (այսուհետ՝ Քաղաքապետարան) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 21.07.2017 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Գևորգ Հարությունյանի և Էլիդա Սարգսյանի ընդդեմ ՀՀ կառավարության, երրորդ անձ «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ՝ Ընկերություն)՝ շինարարության թույլտվությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելու պահանջների մասին, որոշել է ՀՀ Կառավարության վճռաբեկ բողոքը մերժել, Վերաքննիչ վարչական դատարանի որոշումը թողնելով անփոփոխ։

Համաձայն չլինելով որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի հետ, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 12-րդ հոդվածով դատավորներ Սուրեն Անտոնյանս, Արտակ Բարսեղյանս, Տիգրան Պետրոսյանս, Էդգար Սեդրակյանս շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքը նշված որոշման վերաբերյալ:

Պետք է նշել, որ շինարարության թույլտվության տրամադրմանն ուղղված վարչական վարույթն առանձին տեսակի, բարդ ընթացակարգով իրականացվող վարչական վարույթ է, բաղկացած մի շարք ինքնուրույն փուլերից, որոնցից յուրաքանչյուրի ավարտը պայմանավորում է շինարարության թույլտվության հատկացումը։ Այսպես՝ «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 22.1 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը (կամ նախագծման թույլտվությունը) փաստաթուղթ է, որը, հիմք ընդունելով համայնքի տարածական պլանավորման փաստաթղթերի և քաղաքաշինական կանոնադրության պահանջները, սահմանում է քաղաքաշինական գործունեության տվյալ օբյեկտին ներկայացվող նախագծման պարտադիր պահանջները, պայմանները, այդ թվում` նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի «դ» կետով սահմանված` քաղաքաշինական օբյեկտի ինժեներական ենթակառուցվածքների (ջրամատակարարում, ջրահեռացում, էլեկտրամատակարարում և այլն) նախագծման տեխնիկական պայմանները (այսուհետ` տեխնիկական պայմաններ) և սահմանափակումները:

Տեխնիկական պայմանները տալիս են ինժեներական սպասարկում իրականացնող ծառայությունները` ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք տրամադրող մարմնին` վերջինիս հարցման հիման վրա, և կազմում են ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի անբաժանելի մասը: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ քաղաքաշինական գործունեություն իրականացնելու նպատակով պետության և համայնքների սեփականություն հանդիսացող հողամասերն օտարելու կամ օգտագործման տրամադրելու դեպքում ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի նախագիծը ներառվում է աճուրդի կազմակերպման փաստաթղթերի փաթեթում կամ մրցույթի պայմաններում: Օրենսդրությամբ սահմանված հողամասի տրամադրման այլ դեպքերում ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը տրվում է հողամասը հատկացնելու մասին որոշման հետ միաժամանակ: Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքով սահմանված պայմանները հիմք են ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի մշակման համար և պարտադիր են քաղաքաշինական գործունեության բոլոր մասնակիցների համար: Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների փոխանցման դեպքում ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքով սահմանված պայմանները պահպանվում են լրիվ ծավալով: Նույն հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ համայնքի գլխավոր հատակագծով և գոտիավորման նախագծով սահմանված պահանջներին հակասող ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի տրամադրումն արգելվում է: Վերոգրյալ իրավանորմերի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ շինարարության թույլտվություն ստանալու համար պարտադիր և բացառիկ պայման է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի հիման վրա տրված ճարտարապետաշինարարական նախագծային առաջադրանքի առկայությունը, որի հիման վրա պետք է մշակվի և հաստատվի համապատասխան նախագիծը։

Սույն գործի փաստերից հետևում է, որ շինարարության թույլտվության համար ելակետ հանդիսացող փաստաթղթերի հիմքում դրվել են ՀՀ կառավարության 2000 թվականի նոյեմբերի 25-ի թիվ 774 որոշմամբ նախատեսված պահանջները, ինչն էլ պայմանավորում է սույն գործի առանձնահատկությունը։

ՀՀ կառավարության կողմից 2000 թվականի նոյեմբերի 25-ին ընդունվել է թիվ 774 որոշումը «Երևան քաղաքի հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման ծրագրի մասին», որի 2-րդ կետը սահմանել է պողոտայի կառուցապատման ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի հիմնական դրույթները։

Այսինքն՝ ՀՀ կառավարության վերը նշված որոշման պայմաններում վարչական մարմինը ղեկավարվելով չվիճարկված նորմատիվ իրավական ակտի պահանջներով, տվել է համապատասխան ճարտարապետահատակագծային և նախագծային առաջադրանք, որի հիման վրա էլ կազմվել և հաստատվել են շինարարության թույլտվության հիմքում ընկած համապատասխան նախագծերը։

Ինչ վերաբերում է թիվ ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործի շրջանակներում Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի չբողոքարկված և օրինական ուժի մեջ մտած վճռով հաստատված հանգամանքներին, ապա պետք է արձանագրենք, որ հաստատվել է հայցվորների կրած վնասի առկայությունը բնակարանի շուկայական գնի նվազման ձևով։ Նշված դատական ակտով գնահատական է տրվել ինչպես կառուցապատող ընկերության, այնպես էլ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործողություններին։

ԵՔԴ/0360/02/08 քաղաքացիական գործով Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 11.11.2011 թվականի վճռով (օրինական ուժի մեջ` 12.12.2011 թվականից) հաստատվել է նաև, որ Երևան քաղաքի Պուշկինի 15ա շենքի հարևանությամբ Ընկերության կողմից 10 և 13 հարկանի շենքերի շինարարությունն իրականացվում է Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման ծրագրի համաձայն։ Ընկերության կողմից 10 և 13 հարկանի բնակելի շենքերի շինարարությունն իրականացվում է Քաղաքապետարանի կողմից 03.08.2006 թվականին տրված թիվ 5894-250 և 18.06.2008 թվականին տրված թիվ 02/18-13066-492 շինարարության թույլտվությունների հիման վրա, և Երևան քաղաքի Պուշկինի փողոցի թիվ 15ա շենքի թիվ 3 բնակարանի սեփականատեր Գևորգ Հարությունյանին և Էլիդա Սարգսյանին պատճառված 47.420.000 ՀՀ դրամ նյութական վնասը չի պատճառվել Ընկերության գործողությունների հետևանքով:

Այս առումով հարկ ենք համարում նշել, որ դատարանը վնասի հատուցման պահանջը մերժել է՝ պատճառաբանելով «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 10711 հոդվածի 1-ին մասի դրույթը, համաձայն որի անշարժ գույքի օգտագործման, տիրապետման, տնօրինման, կառուցապատման կամ շահագործման ընթացքում այլ անձանց կամ նրանց գույքին պատճառված վնասի հատուցման պատասխանատվությունը կրում է անշարժ գույքի սեփականատերը։

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1058 հոդվածի վերլուծությունից հետևում է, որ վնասի հատուցման համար պարտադիր պայման է պարտապանի ոչ օրինաչափ վարքագծի, վնասների և ոչ օրինաչափ գործողության միջև պատճառահետևանքային կապի և պարտապանի մեղքի միաժամանակյա առկայությունը։ Դատարանը փաստում է, որ Պուշկինի փողոցի թիվ 15 ա շենքի թիվ 1 բնակարանի նախկին սեփականատերեր Շալիկո Փիրուզյանին և Զոյա Իսպիրյանին պատճառված 47.660.000 ՀՀ դրամի նյութական վնասը, իսկ նույն շենքի թիվ 3 բնակարանի սեփականատեր Գևորգ Հարությունյանին և Էլիդա Սարգսյանին պատճառված 47.420.000 ՀՀ դրամ նյութական վնասը, չի պատճառվել «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ի գործողությունների հետևանքով, քանի որ վերջինիս գործողությունները եղել են իրավաչափ։ Պատասխանող «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ն կառուցապատման աշխատանքներն իրականացրել է պահպանելով ՀՀ օրենսդրության սահմանված բոլոր պահանջները` սահմանված կարգով ստացել է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք, կառուցապատման համար նախատեսված նախագիծն անցնել է փորձաքննություն և ստացել է համապատասխան հաստատում։ Երևանի քաղաքապետարանի կողմից սահմանված կարգով ստացել է շինարարության թույլտվություն, որի հիման վրա էլ իրականացվել է շենքի կառուցապատումը։

Բացի այդ, «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ն կառուցապատումն իրականացրել է ՀՀ կառավարության 25.11.2000թ.-ի «Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման ծրագրի մասին» թիվ 774 որոշմամբ սահմանված չափանիշներով և նշված որոշմամբ հաստատված Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման ծրագրով։ Ուստի խոսք չի կարող լինել պատասխանող «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ի ոչ օրինաչափ վարքագծի, վնասների և ոչ օրինաչափ գործողության միջև պատճառահետևանքային կապի և «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ի մեղքի առկայության մասին։ Դատարանը փաստում է նաև, որ հայցվորները իրենց հնարավոր վնասները կանխելու համար չեն վիճարկել «ՍՈԳԼԱՍԻԵ-ԱՐՄԵՆԻԱ» ՍՊԸ-ին` Երևանի քաղաքապետարանի, որպես վարչական մարմնի կողմից տրված շինարարության թույլտվությունը` վարչական ակտը, իսկ վնասի հատուցում չի իրականացվում, քանի դեռ վարչական մարմնի իրավական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը, որով անձին վնաս է հասցվել, սահմանված կարգով ոչ իրավաչափ չի ճանաչվել»։

Պետք է արձանագրել, որ հայցվորները չբողոքարկելով իրենց համար, ըստ էության, անբարենպաստ դատական ակտը, հիմք են ընդունել կառուցապատող ընկերության կողմից պատշաճ քաղաքաշինական փաստաթղթերի առկայությունը և դրանց վիճարկված չլինելու հանգամանքը, մինչդեռ ներկայացված հայցի շրջանակներում պետք է քննարկվեր և գնահատական տրվեր կառուցապատող ընկերության վրա շինարարության թույլտվությամբ դրված՝ կառուցապատման արդյունքում և դրա ընթացքում երրորդ անձանց կրած վնասները հատուցելու պարտավորության առկայության հարցին։

Վերոգրյալ փաստական հանգամանքները թույլ են տալիս եզրահանգելու, որ ՀՀ կառավարության 2000 թվականի նոյեմբերի 25-ի թիվ 774 որոշմամբ կանխորոշված ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի պայմաններում Երևանի քաղաքապետարանի կողմից կայացված վարչական ակտը չի կարող համարվել ոչ իրավաչափ։

Վերոգրյալի հիման գտնում ենք, որ բողոքը ենթակա էր բավարարման՝ դատական ակտը պետք է բեկանվեր և հայցը մերժվեր։

Դատավորներ՝	Ս. Անտոնյան
	Ա. Բարսեղյան
	Տ. Պետրոսյան
	Է. Սեդրակյան