ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ
ՀՀ վերաքննիչ վարչական Վարչական գործ թիվ ՎԴ/4091/05/16 Դատավորներ՝ Ա. Առաքելյան Ա. Բաբայան
դատարանի որոշում
Վարչական գործ թիվ ՎԴ/4091/05/16
2019 թ.
Նախագահող դատավոր՝ Ա. Թովմասյան
Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը
(այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով`
|
նախագահող |
Ռ. Հակոբյան | |
|
|
զեկուցող |
Ն. Տավարացյան |
|
|
|
Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆ |
|
|
|
Վ. Ավանեսյան |
|
|
|
Ա. Բարսեղյան |
|
|
|
Մ. Դրմեյան |
|
|
|
Գ. Հակոբյան |
|
Ս. Միքայելյան | ||
|
|
|
Տ. Պետրոսյան |
դռնբաց դատական նիստում քննելով Միքայել և Կարեն Վարդանյանների վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 18.04.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ հայցի Միքայել և Կարեն Վարդանյանների ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի (այսուհետ` Քաղաքապետարան), երրորդ անձ Վիգեն Պողոսյանի` Քաղաքապետարանի 28.04.2014 թվականի թիվ 01/18-Պ-713-390 շինարարության թույլտվությունն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին,
Պ Ա Ր Զ Ե Ց
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
Դիմելով դատարան` Միքայել և Կարեն Վարդանյանները պահանջել են անվավեր ճանաչել Քաղաքապետարանի 28.04.2014 թվականի թիվ 01/18-Պ-713-390 շինարարության թույլտվությունը։
ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ալ. Հարությունյան) (այսուհետ` Դատարան) 02.10.2017 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:
ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 18.04.2018 թվականի որոշմամբ Վիգեն Պողոսյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է` Դատարանի 02.10.2017 թվականի վճիռը բեկանվել է, և գործն ուղարկվել է Դատարան` նոր քննության:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք են ներկայացրել Միքայել և Կարեն Վարդանյանները:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել երրորդ անձ Վիգեն Պողոսյանի ներկայացուցիչ Դավիթ Հունանյանը:
2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 10-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 60-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 192-րդ հոդվածի 1-ին կետը, «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ, 6-րդ, 11-րդ հոդվածները, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 27-րդ, 37-րդ հոդվածները:
Բողոք բերած անձինք նշված պնդումը պատճառաբանել են հետևյալ փաստարկներով.
Վերաքննիչ դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ չի հետազոտել ու գնահատել գործում առկա բոլոր ապացույցները: Մասնավորապես, Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությամբ Վիգեն Պողոսյանին իրավունք է վերապահվել վերելակը կառուցել Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտա թիվ 4 շենքի սպասարկման համար անհրաժեշտ հողամասի սահմաններում, առանց հաշվի առնելու, որ դրա արդյունքում խախտվում է նշված հողամասի նկատմամբ նույն շենքի բնակիչների, այդ թվում նաև՝ բողոքաբերների բաժնային սեփականության իրավունքը: Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ սույն գործում առկա ապացույցները բավարար են եղել վիճարկվող շինարարության թույլտվության իրավաչափությունը գնահատելու համար, որպիսի պարագայում լրացուցիչ ապացույցներ ձեռք բերելու, այդ թվում՝ փորձաքննություն նշանակելու անհրաժեշտությունը բացակայել է:
Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձինք պահանջել են բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 18.04.2018 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 02.10.2017 թվականի վճռին:
2.1. Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.
Գործում առկա գրություններով հայցվորների կողմից վկայակոչված փաստերը չեն հաստատվում: Վերելակը կառուցված է համայնքային սեփականություն հանդիսացող հողամասում, ուստի շինարարության թույլտվությունը չի խախտում հայցվորների սեփականության իրավունքը:
Գործում առկա փաստաթղթերում նշվում է, որ վերելակը գտնվում է Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պատին կից, ինչը, սակայն, չի նշանակում, որ վերելակն ամրացված է այդ պատին, քանի որ վերելակի և այդ պատի միջև առկա է ճեղք:
3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.
1) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման թիվ 2284693 վկայականի համաձայն՝ Երևան քաղաքի Կենտրոն համայնքի Հյուսիսային պողոտայի թիվ 6 շենքի թիվ 1 տարածքի նկատմամբ Կենտրոն նոտարի 03.10.2007 թվականի թիվ 8428 առուվաճառքի պայմանագրի հիման վրա ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման միասնական թիվ 010064-140 մատյանի 00255 համարի տակ գրանցված է Վիգեն Սամվելի Պողոսյանի սեփականության իրավունքը (հատոր 3-րդ, գ.թ. 60-62).
2) Վիգեն Պողոսյանին Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջան, Հյուսիսային պողոտա, թիվ 6 շենք, թիվ 1 հասցեում հասարակական տարածքին կից վերելակի կառուցման նպատակով 30.05.2013 թվականին տրամադրվել է թիվ 01/18-07/1-Պ-195-426 ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը (հատոր 1-ին, գ.թ. 20-21).
3) «Աշոտ Ալեքսանյան» ճարտարապետական արվեստանոց ՍՊԸ-ի մասնագետ Ա. Ալեքսանյանի կողմից Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջան, Հյուսիսային պողոտա, թիվ 6 շենքին կից երկհարկանի վերելակի կառուցման նախագծային փաստաթղթերի վերաբերյալ 20.03.2014 թվականին տրված բացատրագրի համաձայն` վերելակի նախագիծը կատարված է Երևանի քաղաքապետարանի կողմից տրված ճարտարապետահատակագծային 30.05.2013 թվականի թիվ 01/18-07/1-Պ-195-426 առաջադրանքի հիման վրա: Այն տեղադրված է Հյուսիսային պողոտա թիվ 6 շենքին կից տարածքում: Վերգետնյա հատվածը ապակեպատ ծավալ է 1.5մ x 1.8մ x 2.10մ չափերով: Վերևից ծածկված է ապակյա, փոքր թեքությամբ կոնստրուկցիայով 1.8մ x 2.60մ չափերով, այն կախված է հարակից շենքի պատից (հատոր 1-ին, գ.թ. 26).
4) Քաղաքապետարանի կողմից Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջան, Հյուսիսային պողոտա, թիվ 6 շենքի թիվ 1 հասցեի հասարակական տարածքին կից երկհարկանի վերելակի կառուցման նպատակով Վիգեն Պողոսյանին 28.04.2014 թվականին տրամադրվել է թիվ 01/18-Պ-713-390 շինարարության թույլտվությունը` 12 ամիս ժամկետով (հատոր 1-ին, գ.թ. 19).
5) ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահի տեղակալի կողմից Երևան քաղաքի «Հյուսիսային 4» համատիրության կառավարիչ Լ. Այվազյանին ուղղված 19.06.2015 թվականի թիվ ՖԲ/3908-15 գրության համաձայն՝ Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 հասցեում գտնվող շենքը գրանցված է որպես բազմաբնակարան բնակելի շենք, որի սպասարկման համար հատկացված հողամասի մակերեսը կազմում է 450քմ։ Կադաստրային քարտեզում տեղադրված են վերոհիշյալ հողամասը և բազմաբնակարան բնակելի շենքը։ Հողամասը բաժնային սեփականության իրավունքով փոխանցված է Հյուսիսային պողոտայի համար 4 բազմաբնակարանային բնակելի շենքի սեփականատերերին (հատոր 1-ին, գ.թ. 17).
6) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման թիվ 23122015-01-0094 վկայականի համաձայն՝ Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի 1/2 հասցեի անշարժ գույքի նկատմամբ գրանցված է Միքայել Հրանտի Վարդանյանի (1/2) և Կարեն Հրանտի Վարդանյանի (1/2) ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքը (հատոր 1-ին, գ.թ. 15-16).
7) «Հյուսիսային-4» համատիրության նախագահի 02.06.2016 թվականի գրության համաձայն` քաղաք Երևան, Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի ճակատային հատվածում իրականացվող վերելակի շինարարական աշխատանքները համաձայնեցված չեն նույն շենքի համասեփականատերերի հետ և վերջիններս բազում անգամ դեմ են արտահայտվել շինարարության իրականացմանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 34).
8) Քաղաքապետարանի աշխատակազմի քաղաքաշինական գործունեության հատուկ կարգավորման ծրագրերի բաժնի պետ Ա. Վարդանյանը 14.03.2017 թվականի թիվ 50/1-Վ-906 գրությամբ Քաղաքապետարանի աշխատակազմի իրավաբանական վարչության պետին հայտնել է հետևյալը. «քննարկվող վերելակը վերգետնյա մասում կից է Հյուսիսային պողոտա հ.4 շենքի արտաքին պատին, իսկ նկուղային հարկում` անմիջապես վերելակի դռների դիմաց գտնվող աստիճանները և թեքահարթակը գտնվում են Հյուսիսային պողոտա հ.6 շենքի հ.1 հասարակական տարածքի սահմաններում: 30.05.2013թ.-ի թիվ 01/18-07/1-Պ-195-426 ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի կազմման ժամանակ ուսումնասիրվել է Հյուսիսային պողոտա հ.4 շենքի զբաղեցրած հողատարածքի գրանցված սահմանները, որը ՀՀ ԿԱ ԱԳԿ պետական կոմիտեի e-cadastre.am կայքի կադաստրային քարտեզում Հյուսիսային պողոտայի կողմից սահմանափակվում է հ.4 շենքի արտաքին պատի եզրագծով» (հատոր 3-րդ, գ.թ. 63).
9) Դատարանի կողմից 04.05.2017 թվականին կատարված Երևան քաղաքի Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 և թիվ 6 հասցեների տեղանքի զննության արձանագրության համաձայն՝ Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 և թիվ 6 շենքերը կպած են իրար ու տարբերվում են պատի գույներով, և վիճելի վերելակը կառուցվում է Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պատին կից (հատոր 3-րդ, գ.թ. 69-70):
4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումները` բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի սեփականության իրավունքը սահմանափակող շինարարության թույլտվություն տրամադրելու համար այդ բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի համաձայնության անհրաժեշտության հարցի վերաբերյալ, կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար։ Բացի այդ, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը միաժամանակ պայմանավորված է նաև ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում՝ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այսինքն՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 191-րդ, 192-րդ հոդվածների, «Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ, 6-րդ, 11-րդ հոդվածների, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ, 37-րդ հոդվածների խախտման հետևանքով թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:
Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ հարցադրմանը. արդյո՞ք կարող է շինարարության թույլտվություն տրամադրվել առանց բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերի համաձայնության այն դեպքում, երբ կառուցապատումն իրականացվելու է այդ բազմաբնակարան շենքի պատին կից:
ՀՀ Սահմանադրության 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետությունում ճանաչվում և հավասարապես պաշտպանվում են սեփականության բոլոր ձևերը։
ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի օրինական հիմքով ձեռք բերված սեփականությունն իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու իրավունք։ Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ ոչ ոք չի կարող զրկվել սեփականությունից, բացառությամբ դատական կարգով` օրենքով սահմանված դեպքերի:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) թիվ 1 Արձանագրության 1-ին հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ ունի իր գույքից անարգել օգտվելու իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի զրկել իր գույքից` բացառությամբ ի շահ հանրության` այն պայմաններով, որոնք նախատեսված են օրենքով ու միջազգային իրավունքի ընդհանուր սկզբունքներով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ սեփականության իրավունքը սուբյեկտի` օրենքով և այլ իրավական ակտերով ճանաչված ու պահպանվող իրավունքն է` իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու իրեն պատկանող գույքը:
ՀՀ սահմանադրական դատարանը 12.06.2018 թվականի թիվ ՍԴՈ-1418 որոշմամբ արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ճանաչել, պաշտպանել սեփականության իրավունքը ոչ միայն նշանակում է, որ այն ճանաչվում է պետության կողմից և պաշտպանվում է պետության միջամտությունից, այլ նաև ենթադրում է պետության պոզիտիվ պարտավորությունն ընդունելու այնպիսի իրավակարգավորումներ, որոնք անձի սեփականությունը կպաշտպանեն այլոց ոչ իրավաչափ գործողություններից:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) իր որոշումներում արտահայտել է այն դիրքորոշումը, որ Կոնվենցիայի անդամ պետությունները պարտավոր են ոչ միայն ձեռնպահ մնալ Կոնվենցիայի թիվ 1 Արձանագրության 1-ին հոդվածով երաշխավորված անձի սեփականության իրավունքը խախտելուց, այլև ընդունել այնպիսի օրենսդրություն, որը կպաշտպանի անձի սեփականության իրավունքն այլ անձանց ոտնձգություններից (տե՛ս, Sovtransauto holding v. Ukraine գործով Եվրոպական դատարանի 25.07.2002 թվականի վճիռը, կետ 96):
Կոնվենցիայի նշված դրույթով երաշխավորված իրավունքի արդյունավետ իրականացումը կախված է ոչ միայն պետության չմիջամտելու պարտականությունից, այլև կարող է պահանջել ձեռնարկել պոզիտիվ պաշտպանության միջոցներ, հատկապես, եթե ուղղակի կապ է առկա միջոցների միջև, որոնց ձեռնարկումը դիմողը կարող է օրինական կերպով ակնկալել իշխանություններից իր սեփականության հարգման իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար (տե՛ս, Öneryildiz v. Turkey գործով Եվրոպական դատարանի 30.11.2004 թվականի վճիռը, կետ 134):
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված սեփականության իրավունքը ենթադրում է պետության երկու տեսակի պարտականություններ՝ նեգատիվ պարտականություն (ձեռնպահ մնալ սեփականության իրավունքին միջամտելուց) և պոզիտիվ պարտականություն (ձեռնարկել այնպիսի միջոցներ, որոնք ուղղված կլինեն սեփականության իրավունքի պաշտպանությանը)։ Փաստորեն, առաջին հերթին հենց պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու դրանց պաշտոնատար անձինք իրենց լիազորություններն իրականացնելիս պետք է հարգեն սեփականության իրավունքը և բացառեն իրենց կողմից կամայական միջամտությունն այդ իրավունքին:
Վերոգրյալ իրավական վերլուծությունների հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ մեկ անձի համար բարենպաստ վարչական ակտը չպետք է ոչ իրավաչափ կերպով սահմանափակի մեկ այլ անձի սեփականությունը հանդիսացող գույքի տիրապետման, օգտագործման կամ տնօրինման իրավազորությունները՝ խախտելով նրա սեփականության իրավունքը։ Միաժամանակ սեփականության իրավունքի սահմանափակումը չի համարվի ոչ իրավաչափ, եթե այն կատարվի սեփականատիրոջ համաձայնությամբ, քանի որ այդ դեպքում իրավունքի սահմանափակումը չի լինի սեփականատիրոջ կամքին հակառակ։
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գույքը կարող է ընդհանուր սեփականությանը պատկանել սեփականության իրավունքում սեփականատերերից յուրաքանչյուրի բաժինը որոշելով (բաժնային սեփականություն) կամ առանց այդ բաժինները որոշելու (համատեղ սեփականություն), իսկ նույն հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` գույքի նկատմամբ ընդհանուր սեփականությունը համարվում է բաժնային, եթե օրենքով դրա նկատմամբ սահմանված չէ համատեղ սեփականություն:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` բաժնային սեփականության ներքո գտնվող գույքը տիրապետվում և օգտագործվում է դրա բոլոր մասնակիցների համաձայնությամբ, իսկ համաձայնության բացակայության դեպքում` դատարանի սահմանած կարգով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 192-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` բաժնային սեփականության ներքո գտնվող գույքը տնօրինվում է դրա բոլոր մասնակիցների համաձայնությամբ:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 224-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` բազմաբնակարան շենքի շինությունների սեփականատերերին ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով պատկանում են շենքը կրող կառուցվածքները, շենքի միջհարկային ծածկերը (առաստաղները, հատակները), նկուղը, ձեղնահարկը, տեխնիկական հարկերը, տանիքը, ինչպես նաև մեկից ավելի շինություններ սպասարկող և բազմաբնակարան շենքի միասնական ամբողջական սպասարկման համար նախատեսված մուտքերը, աստիճանավանդակները, աստիճանները, վերելակները, վերելակային և այլ հորերը, մեխանիկական, էլեկտրական, սանիտարատեխնիկական և այլ սարքավորումներն ու տարածքները, շենքի պահպանման և սպասարկման համար անհրաժեշտ հողամասերը, որոնք չեն հանդիսանում այլ անձանց սեփականություն:
«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` շինության սեփականատերերն ընդհանուր բաժնային սեփականությունը տիրապետում, օգտագործում և տնօրինում են նույն օրենքով սահմանված կարգով:
«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի համաձայն` բազմաբնակարան շենքի շինությունների սեփականատերերին ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով պատկանում են շենքը կրող կառուցվածքները, շենքի միջհարկային ծածկերը (առաստաղները, հատակները), նկուղները, ձեղնահարկը, տեխնիկական հարկերը, տանիքը, ինչպես նաև մեկից ավելի շինություններ սպասարկող և բազմաբնակարան շենքի միասնական ամբողջական սպասարկման համար նախատեսված մուտքերը, աստիճանավանդակները, աստիճանները, վերելակները, վերելակային և այլ հորերը, մեխանիկական, էլեկտրական, սանիտարատեխնիկական և այլ սարքավորումներն ու տարածքները, որոնք օրենքով նախատեսված կարգով չեն հանդիսանում այլ անձանց սեփականություն:
«Բազմաբնակարան շենքի կառավարման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմինը շինությունների սեփականատերերի ժողովն է (այսուհետ` ժողով), որին պատկանում է բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բնագավառում ցանկացած հարցի լուծման իրավունքը, բացառությամբ այն հարցերի, որոնք նույն օրենքի համաձայն համարվում են կառավարման մարմնի բացառիկ լիազորությունը:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ բազմաբնակարան շենքի շինությունների շենքը կրող կառուցվածքները, շենքի միջհարկային ծածկերը (առաստաղները, հատակները), նկուղները, ձեղնահարկը, տեխնիկական հարկերը, տանիքը, ինչպես նաև մեկից ավելի շինություններ (բնակարաններ, շինություններ) սպասարկող և բազմաբնակարան շենքի միասնական ամբողջական սպասարկման համար նախատեսված մուտքերը, աստիճանավանդակներն ու տարածքները, որոնք սեփականության իրավունքով այլ անձանց չեն պատկանում՝ տիրապետում են ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով: Հետևաբար, բազմաբնակարան շենքի շինությունների (բնակարաններ, ոչ բնակելի տարածքներ) սեփականատերերը շենքի վերը նշված գույքի նկատմամբ ունեն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով և այլ օրենքներով ընդհանուր բաժնային սեփականության մասնակիցների համար սահմանված բոլոր իրավունքները և կրում են բոլոր պարտականությունները՝ բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի: Մասնավորապես, բազմաբնակարան շենքի սեփականատերերն ունեն ընդհանուր համաձայնությամբ ընդհանուր գույքը տիրապետելու, օգտագործելու և կառավարելու իրավունք, որն իրականացվում է ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բարձրագույն մարմնի՝ շինությունների սեփականատերերի ժողովի միջոցով, որին պատկանում է բազմաբնակարան շենքի ընդհանուր բաժնային սեփականության կառավարման բնագավառում ցանկացած հարցի լուծման իրավունքը, բացառությամբ այն հարցերի, որոնք նույն օրենքի համաձայն համարվում են կառավարման մարմնի բացառիկ լիազորությունը (տե′ս, ըստ հայցի Գագիկ Ալեքսանյանի ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/7196/05/08 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.05.2009 թվականի որոշումը):
Վերահաստատելով նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումը՝ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում հավելել, որ սեփականության իրավունքի ճանաչման և պաշտպանության կապակցությամբ առաջացող նեգատիվ (սեփականության իրավունքին միջամտելուց ձեռնպահ մնալու) և պոզիտիվ (սեփականության իրավունքի պաշտպանությանն ուղղված միջոցներ ձեռնարկելու) պարտականությունները վերաբերում են նաև ընդհանուր բաժնային սեփականություն հանդիսացող՝ բազմաբնակարան շենքի շինությունների (բնակարաններ, ոչ բնակելի տարածքներ) սեփականատերերի ընդհանուր սեփականության իրավունքին։ Հետևաբար սեփականության իրավունքին չմիջամտելու պարտականությամբ պայմանավորված՝ որևէ անձի համար բարենպաստ վարչական ակտը չպետք է սահմանափակի բազմաբնակարան շենքի շինությունների (բնակարաններ, ոչ բնակելի տարածքներ) սեփականատերերի սեփականության իրավունքը, իսկ նման սահմանափակման համար անհրաժեշտ է վերջիններիս համաձայնությունը։
«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի առաջին պարբերության համաձայն` անշարժ գույքի uեփականատեր հանդիuացող կամ այն փոփոխելու իրավունքով oժտված oգտագործողը քաղաքաշինական գործունեություն իրականացնելիu հանդեu է գալիu որպեu կառուցապատող (այuուհետ` կառուցապատող)։ Նույն հոդվածի չորրորդ պարբերության «դ» կետի համաձայն՝ կառուցապատողները պարտավոր են քաղաքաշինական գործունեություն իրականացնելու համար ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք, այդ թվում` ինժեներական ենթակառուցվածքների նախագծման տեխնիկական պայմաններ uտանալ տեղական ինքնակառավարման համապատաuխան մարմիններից։
«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 17-րդ հոդվածի 15-րդ մասի համաձայն` ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաuտաթղթերի մշակման համար կառուցապատողին տրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք (նախագծման թույլտվություն), որը, հիմք ընդունելով համայնքի տարածական պլանավորման փաuտաթղթերի և քաղաքաշինական կանոնադրության պահանջները, uահմանում է քաղաքաշինական գործունեության տվյալ oբյեկտին ներկայացվող նախագծման պարտադիր պայմաններ, պահանջներ և uահմանափակումներ։
«Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի առաջինից չորրորդ պարբերությունների համաձայն՝ շինարարության թույլտվությունը փաստաթուղթ է, որը հաստատում է կառուցապատողի իրավունքը` իրականացնել որոշակի շինարարական գործունեություն ինչպես նոր կառուցապատվող կամ վերակառուցվող տարածքում, այնպես էլ գոյություն ունեցող շենքերում և շինություններում:
Շինարարության թույլտվությունը համայնքներում տալիս է համայնքի ղեկավարը Կառավարության սահմանած կարգով:
Շինարարության թույլտվությունը տրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք տրամադրած մարմնի կողմից ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերը ՀՀ կառավարության սահմանած կարգով համաձայնեցնելուց և կառուցապատողի կողմից դրանք հաստատելուց հետո՝ նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի չորրորդ մասի «ժ» կետով նախատեսված ժամկետով։
Շինարարության թույլտվությունը տրվում է տվյալ օբյեկտի ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի համաձայնեցման հետ միաժամանակ, իսկ նախագծային փաստաթղթերը համարվում են հաստատված, եթե կառուցապատողը նախագծային փաստաթղթերի հաստատման վերաբերյալ գրավոր առարկություն չի ներկայացնում սույն հոդվածի երկրորդ մասով սահմանված մարմնին։
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ շինարարության թույլտվությունը շինարարություն իրականացնելու համար կառուցապատողին իրավունք վերապահող փաստաթուղթ է, որը տրամադրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի, նախագծային փաստաթղթերի հիման վրա, օրենսդրությամբ սահմանված համապատասխան ընթացակարգերն իրականացնելուց հետո:
Վերոգրյալ իրավական վերլուծությունների հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ շինարարության թույլտվությունը՝ որպես կառուցապատողի համար բարենպաստ վարչական ակտ, վերջինիս հնարավորություն տալով իրականացնել որոշակի շինարարական գործունեություն նոր կառուցապատվող կամ վերակառուցվող տարածքում կամ գոյություն ունեցող շենքերում և շինություններում, միաժամանակ չպետք է միջամտի այլ անձանց (այդ թվում նաև բազմաբնակարան շենքի շինությունների (բնակարաններ, ոչ բնակելի տարածքներ) սեփականատերերի) սեփականության իրավունքին՝ առանց սեփականատիրոջ (այդ թվում նաև բազմաբնակարան շենքի շինությունների (բնակարաններ, ոչ բնակելի տարածքներ) սեփականատերերի) համաձայնության: Միայն նշված պահանջին բավարարող շինարարության թույլտվությունը կարող է որակվել որպես իրավաչափ վարչական ակտ: Մինչդեռ այն շինարարության թույլտվությունը, որը, կառուցապատողին տրամադրելով որոշակի իրավունք, առանց սեփականատիրոջ (այդ թվում նաև բազմաբնակարան շենքի շինությունների (բնակարաններ, ոչ բնակելի տարածքներ) սեփականատերերի) համաձայնության սահմանափակում է նրա (նրանց) գույքի տիրապետման, օգտագործման կամ տնօրինման իրավունքը, չի կարող համարվել իրավաչափ վարչական ակտ:
Միաժամանակ նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ շինարարության թույլտվությունը տրամադրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի, նախագծային փաստաթղթերի հիման վրա, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ շինարարության թույլտվության վիճարկման հայցի քննության շրջանակներում դրա իրավաչափությունը գնահատելիս դատարանը պետք է անդրադառնա նաև շինարարության թույլտվության հիմքում ընկած փաստաթղթերի՝ ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի, նախագծային փաստաթղթերի՝ օրենսդրության պահանջներին համապատասխան կազմված լինելու և այլ անձանց սեփականության իրավունքին չմիջամտելու հարցերին:
Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վարչական գործը հարուցվել է Միքայել և Կարեն Վարդանյանների վիճարկման հայցի հիման վրա, որով վերջիններս պահանջել են անվավեր ճանաչել Քաղաքապետարանի 28.04.2014 թվականի թիվ 01/18-Պ-713-390 շինարարության թույլտվությունը։
Նշված շինարարության թույլտվությունը տրամադրվել է Վիգեն Պողոսյանին` Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Հյուսիսային պողոտայի թիվ 6 շենքի թիվ 1 հասցեի հասարակական տարածքին կից երկհարկանի վերելակի կառուցման նպատակով:
Դատարանը բավարարել է Միքայել և Կարեն Վարդանյանների հայցը` վճռի հիմքում դնելով այն հանգամանքը, որ վեճի առարկա վերելակի մի մասը նախագծվել է Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պահպանման և սպասարկման տարածքում, այդ շենքի պատին կից՝ դրա մեջ բացվածք անելու միջոցով՝ առանց ունենալու այդ շենքի սեփականատերերի, այդ թվում նաև՝ Կարեն և Միքայել Վարդանյանների համաձայնությունը, որի առկայությունը պարտադիր պահանջ է հանդիսանում: Ելնելով վերոգրյալից՝ Դատարանն արձանագրել է, որ ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը և դրա հիման վրա տրված շինարարության թույլտվությունը կազմվել են օրենքի խախտմամբ, որի արդյունքում խախտվել է հայցվորների՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված և պաշտպանվող սեփականության իրավունքը։
Վերաքննիչ դատարանը Վիգեն Պողոսյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարել, Դատարանի վճիռը բեկանել և գործն ուղարկել է Դատարան նոր քննության` պատճառաբանելով, որ անհրաժեշտ է պարզել, թե վիճարկվող շինարարության թույլտվությամբ և դրա հիմքում ընկած ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքով նախատեսված կառուցվող վերելակը վերգետնյա և ստորգետնյա հատվածում որքանով է առնչվում Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի հետ, և առնչվելու դեպքում խախտվում են արդյոք հայցվորների իրավունքները, իսկ այդ փաստերի հաստատման կամ հերքման համար կարող են անհրաժեշտ լինել մասնագիտական գիտելիքներ, ինչի առնչությամբ կարող է նաև նշանակվել փորձաքննություն։
Ելնելով վերը շարադրված վերլուծություններից, համադրելով սույն գործի փաստերը և գնահատելով Վերաքննիչ դատարանի եզրահանգումների հիմնավորվածությունը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դրանք հիմնավոր չեն հետևյալ պատճառաբանությամբ.
Սույն գործում առկա ապացույցներով հաստատվում է, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվության հիմքում ընկած նախագծային փաստաթղթերով վերելակը նախատեսվում է կառուցել Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի արտաքին պատին կից, վերելակը վերևից ծածկված է լինելու ապակյա, փոքր թեքությամբ կոնստրուկցիայով 1.8մx2.60մ չափերով, այն կախված է լինելու Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պատից։ Ընդ որում, քննարկվող վերելակը Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պատին կից կառուցվելու հանգամանքը հաստատվել է նաև Դատարանի կողմից 04.05.2017 թվականին կատարված՝ տեղանքի զննությամբ: Միաժամանակ «Հյուսիսային-4» համատիրության նախագահի 02.06.2016 թվականի գրությամբ հաստատվում է, որ Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի սեփականատերերը արտաքին պատին կից վերելակի շինարարական աշխատանքները համաձայնեցված չեն նույն շենքի համասեփականատերերի հետ:
Ելնելով վերոգրյալից՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվության հիմքում ընկած նախագծային փաստաթղթերով վերելակը նախատեսվում է կառուցել Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պատին կից, վերելակը վերևից ծածկված է լինելու ապակյա, փոքր թեքությամբ կոնստրուկցիայով, որը կախված է լինելու Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքի պատից, մինչդեռ նշված շենքի արտաքին պատը ևս ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով պատկանում է շինության սեփականատերերին, որոնք վիճարկվող շինարարության թույլտվության տրամադրման համար իրենց համաձայնությունը չեն տվել, ուստի վիճարկվող շինարարության թույլտվության տրամադրմամբ խախտվել է նրանց՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով ամրագրված սեփականության իրավունքը։
Վճռաբեկ դատարանը միաժամանակ արձանագրում է, որ գործում առկա նախագծային փաստաթղթերով և այլ ապացույցներով հաստատվում է վերելակի` Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքին կից նախագծված լինելը, ուստի դա հաստատելու համար մասնագիտական հատուկ գիտելիքների կիրառման անհրաժեշտությունը բացակայում է, որպիսի իրավաչափ հետևության հանգել է Դատարանը, ինչն անտեսվել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից: Այսինքն՝ Դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ իրավացիորեն հաստատված է համարել այն փաստը, որ սույն գործով վիճարկվող շինարարության թույլտվությունը տրվել է Հյուսիսային պողոտայի թիվ 4 շենքին կից վերելակ կառուցելու համար, դրանով իսկ ոչ իրավաչափորեն միջամտելով նույն շենքի թիվ 1/2 հասցեի անշարժ գույքի սեփականատերեր Միքայել և Կարեն Վարդանյանների սեփականության իրավունքին: Մինչդեռ Վերաքննիչ դատարանը, խախտելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածով ամրագրված` ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման պահանջը և սխալ կիրառելով նույն օրենսգրքի 37-րդ հոդվածը, գտել է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է քննարկել փորձաքննություն նշանակելու հարցը:
Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է այն հանգամանքը, որ գործում առկա ապացույցներով հաստատվում է այն, որ ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը և դրա հիման վրա տրված շինարարության թույլտվությունը կազմվել են օրենքի խախտմամբ, որի արդյունքում խախտվել է հայցվորների՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված և պաշտպանվող սեփականության իրավունքը:
Նշված պատճառաբանություններով հերքվում են վճռաբեկ բողոքի պատասխանում բերված փաստարկները:
Այսպիսով, սույն վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-152-րդ և 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով սահմանված` ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.
Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք: Սույն գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար: Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից: Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:
Դատական ակտին օրինական ուժ տալիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:
5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախuերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախuերից:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Միքայել և Կարեն Վարդանյանները վճռաբեկ բողոքի համար վճարել են 20.000 ՀՀ դրամ և քանի որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, ուստի Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Միքայել և Կարեն Վարդանյանների կողմից նախապես վճարված պետական տուրքի գումարը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի հիմքով ենթակա է հատուցման Քաղաքապետարանի կողմից:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը
Ո Ր Ո Շ Ե Ց
1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 18.04.2018 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ ՀՀ վարչական դատարանի 02.10.2017 թվականի վճռին:
2. Երևանի քաղաքապետարանից հօգուտ Միքայել և Կարեն Վարդանյանների բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:
Նախագահող Ռ. Հակոբյան Զեկուցող Ն. Տավարացյան Մ. Դրմեյան Գ. Հակոբյան Ս. Միքայելյան Տ. Պետրոսյան Է. Սեդրակյան
Ս. Անտոնյան
Վ. Ավանեսյան
Ա. Բարսեղյան