2013 թվականի մայիսի 07-ին

քննարկելով ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 06.04.2012 թվականի «Բողոքը մերժելու մասին» որոշումը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու վերաբերյալ Գևորգ Գյոզալյանի բերած վճռաբեկ բողոքը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

Գևորգ Գյոզալյանը հայցադիմում է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան ընդդեմ ՀՀ արդարադատության խորհրդի (այսուհետ` Խորհուրդ)` իր 19.01.2012 թվականի դիմումին պատճառաբանված պատասխանելուն Խորհրդին պարտավորեցնելու պահանջի մասին:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 06.03.2012 թվականի որոշմամբ հայցադիմումի ընդունումը մերժվել է` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 79-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի հիմքով:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 06.04.2012 թվականի որոշմամբ Գևորգ Գյոզալյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է և Դատարանի 06.03.2012 թվականի «Հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Վճռաբեկ դատարանի 16.05.2012 թվականի որոշմամբ Վերաքննիչ դատարանի 06.04.2012 թվականի «Բողոքը մերժելու մասին» որոշման դեմ Գևորգ Գյոզալյանի բերած վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Գևորգ Գյոզալյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը        

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Սույն գործով առկա է նոր հանգամանք:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

Գևորգ Գյոզալյանը 08.08.2012 թվականին դիմում է ներկայացրել ՀՀ սահմանադրական դատարան` ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ և 6-րդ մասերը, 158-րդ հոդվածի 1-ին մասը ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր ճանաչելու վերաբերյալ:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը վերոգրյալ գործով 18.12.2012 թվականին կայացրել է որոշում, որի եզրափակիչ մասի 2-րդ կետում նշվել է, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետը համապատասխանում է ՀՀ Սահմանադրությանը` նույն որոշման մեջ ներկայացված սահմանադրաիրավական բովանդակության շրջանակներում, համաձայն որի` Խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը պարտավոր է անձի դիմումը մերժելու դեպքում ողջամիտ ժամկետում իր պատասխանում հիմնավորել վարույթ չհարուցելու պատճառները, իսկ նույն մասի 3-րդ կետում նշվել է, որ «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 64-րդ հոդվածի 9.1-րդ կետի և 69-րդ հոդվածի 12-րդ մասի հիմքերով Գևորգ Գյոզալյանի գործով վերջնական դատական ակտը նոր հանգամանքի հիմքով օրենքով սահմանված կարգով ենթակա է վերանայման:

Գևորգ Գյոզալյանը սույն գործով վիճարկում էր Խորհրդի գործողությունները, քանի որ գտնում էր, որ իր դիմումին պատշաճ պատասխան չի տրվել այնպես, ինչպես դա է պահանջվում ՀՀ Սահմանադրության 27.1-րդ հոդվածով:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է նոր հանգամանքի հիմքով բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 06.04.2012 թվականի «Բողոքը մերժելու մասին» որոշումը և այն փոփոխել` վերացնել Դատարանի 06.03.2012 թվականի «Հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը:

3. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները       

Սույն բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անդրադառնում է գործի վարույթը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու հիմքի առկայության խնդրին:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վարչական կամ վերաքննիչ դատարանի` նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով դատական ակտերը վերանայվում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված հիմքերով և կարգով:

Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով վարչական դատարանի դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ դատարանը, իսկ վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարանների դատական ակտերը` վճռաբեկ դատարանը:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 204.33-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` նոր հանգամանքները հիմք են դատական ակտի վերանայման համար, եթե Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը տվյալ քաղաքացիական գործով դատարանի կիրառած օրենքի դրույթը ճանաչել է Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր կամ այն ճանաչել է Սահմանադրությանը համապատասխանող, սակայն որոշման եզրափակիչ մասում բացահայտելով դրա սահմանադրաիրավական բովանդակությունը` գտել է, որ այդ դրույթը կիրառվել է այլ մեկնաբանությամբ:

Նշված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ դատական ակտը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու համար անհրաժեշտ պայման է հանդիսանում դատարանի կողմից կիրառված հոդվածի կամ հոդվածի դրույթի հակասահմանադրական ճանաչումը կամ սահմանադրաիրավական բովանդակությունից տարբերվող` այլ մեկնաբանությամբ կիրառումը: Հետևաբար, եթե դատարանը չի կիրառել այն դրույթը, որը ՀՀ սահմանադրական դատարանը ճանաչել է հակասահմանադրական կամ կիրառված դրույթի վերաբերյալ դատարանի մեկնաբանությունները և այդ դրույթի կիրառումը դրա սահմանադրաիրավական բովանդակության համատեքստում է, ապա դատական ակտը ենթակա չէ վերանայման նոր հանգամանքի հիմքով:

Սույն գործով բերված վճռաբեկ բողոքով որպես նոր հանգամանք է վկայակոչվել ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.12.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշումը, որի եզրափակիչ մասով ՀՀ սահմանադրական դատարանը որոշել է, որ.

«1. ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ հոդվածի 6-րդ մասը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:

2. ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետը համապատասխանում է ՀՀ Սահմանադրությանը` սույն որոշման մեջ ներկայացված սահմանադրաիրավական բովանդակության շրջանակներում, համաձայն որի` ՀՀ արդարադատության խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը պարտավոր է անձի դիմումը մերժելու դեպքում ողջամիտ ժամկետում իր պատասխանում հիմնավորել վարույթ չհարուցելու պատճառները:

3. «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 64-րդ հոդվածի 9.1-րդ կետի և 69-րդ հոդվածի 12-րդ մասի հիմքերով դիմող Գ. Գյոզալյանի գործով վերջնական դատական ակտը նոր հանգամանքների հիմքով օրենքով սահմանված կարգով ենթակա է վերանայման:

4. ՀՀ դատական օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 1-ին մասը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը»:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` ի պատասխան Գևորգ Գյոզալյանի կողմից Խորհրդին հասցեագրված 19.01.2012 թվականի դիմումի` Խորհրդի աշխատակազմի ղեկավարի 03.02.2012 թվականի թիվ ԴԴ 5-Ե-423 գրությամբ վերջինս տեղեկացվել է, որ Խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը, ուսումնասիրելով իր կողմից ներկայացված դիմումը, գտել է, որ Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Է. Ավետիսյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմքերը բավարար չեն:

Գևորգ Գյոզալյանը, դիմելով ՀՀ վարչական դատարան, պահանջել է պարտավորեցնել Խորհրդին պատճառաբանված պատասխանել իր 19.01.2012 թվականի դիմումին:

Դատարանը 06.03.2012 թվականի որոշմամբ հայցադիմումի ընդունումը մերժել է` հիմք ընդունելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 79-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը:

Վերաքննիչ դատարանը 06.04.2012 թվականի որոշմամբ Գևորգ Գյոզալյանի վերաքննիչ բողոքը մերժել է և Դատարանի 06.03.2012 թվականի «Հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին» որոշումը թողել է օրինական ուժի մեջ: Նույն որոշմամբ Վերաքննիչ դատարանը, ՀՀ դատական օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի, 111-րդ հոդվածի 6-րդ և 7-րդ մասերի, 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետի, 158-րդ հոդվածի 1-ին մասի վերլուծության արդյունքում արձանագրել է, որ Խորհուրդը տվյալ դեպքում հանդես է եկել որպես դատարան, իսկ որպես դատարան հանդես գալիս Խորհուրդը վերջնական որոշում կայացնող մարմին է: Նշվածը հիմնավորվում է նաև այն պատճառաբանությամբ, որ Խորհրդի գործունեության ուղղվածությունը` որպես դատարան հանդես գալիս, այդ գործունեության արդյունքում ընդունվող ակտերի շրջանակը և դրանցով առաջացող հետևանքների բնույթն էապես տարբերվում են վարչարարության արդյունքում ընդունվող ակտերի շրջանակից և դրանցով առաջացող հետևանքների բնույթից, ինչը նկատի ունենալով էլ` օրենսդիրը հստակորեն սահմանել է, որ Խորհրդի կողմից կայացված ակտերն այն դեպքում, երբ Խորհուրդը հանդես է գալիս որպես դատարան, ենթակա չեն բողոքարկման: Նշված իրավանորմերի վերլուծության արդյունքում պարզ է դառնում, որ Գևորգ Գյոզալյանի կողմից հայցվող պահանջը ենթակա չէ դատարանի քննությանը:

Միաժամանակ, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է նաև, որ հանրային իրավահարաբերությունները ձևավորվում, ծագում են վարչարարության իրականացման ընթացքում, հետևաբար վարչական դատարանին ընդդատյա են այն գործերը, որոնք արդյունք են վարչարարության իրականացման, մինչդեռ Խորհրդի գործողություններում վարչարարություն առկա չէ, հետևաբար անիմաստ է խոսել նշված վեճի` հանրային իրավահարաբերությունից ծագելու մասին: Խորհրդի` դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցերը քննարկելու հետ կապված գործունեությունը ենթակա չէ դատական վերահսկողության` վերը նշված պատճառաբանությամբ։ Վերոշարադրյալի արդյունքում պարզ է դառնում, որ փաստաբան Գևորգ Գյոզալյանի կողմից ներկայացված հայցը ենթակա չէ վարչական դատարանի քննությանը:

Վճռաբեկ դատարանը 16.05.2012 թվականի որոշմամբ Վերաքննիչ դատարանի 06.04.2012 թվականի «Բողոքը մերժելու մասին» որոշման դեմ Գևորգ Գյոզալյանի բերած վճռաբեկ բողոքը վերադարձրել է:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը 18.12.2012 թվականին կայացրած թիվ ՍԴՈ-1063 որոշման եզրափակիչ մասի 2-րդ կետով սահմանել է, որ ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետը համապատասխանում է ՀՀ Սահմանադրությանը` նույն որոշման մեջ ներկայացված սահմանադրաիրավական բովանդակության շրջանակներում, համաձայն որի` Խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովը պարտավոր է անձի դիմումը մերժելու դեպքում ողջամիտ ժամկետում իր պատասխանում հիմնավորել վարույթ չհարուցելու պատճառները:

Վճռաբեկ դատարանը, համադրելով վերը նշված վերլուծությունը և սույն գործի փաստերը, գտնում է, որ Վերաքննիչ դատարանը 06.04.2012 թվականի «Բողոքը մերժելու մասին» որոշմամբ ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետը չի կիրառել ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.12.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշման եզրափակիչ մասի 2-րդ կետով սահմանված սահմանադրաիրավական բովանդակության շրջանակներից դուրս:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ սահմանադրական դատարանի դիրքորոշումը, վերաբերելով ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետի սահմանադրաիրավական բովանդակությանը, չի ամրագրում դատական պրակտիկայում այդ դրույթի սխալ կամ հակասական մեկնաբանման վերաբերյալ դիրքորոշում:

Այսպես, ՀՀ սահմանադրական դատարանը 18.12.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշմամբ արձանագրել է, որ Գևորգ Գյոզալյանը նախ բարձրացնում է Խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի կողմից կարգապահական վարույթ հարուցելը մերժելիս այդպիսի մերժումը պատճառաբանելու պարտականություն օրենսդրորեն չնախատեսելու խնդիր: Մինչդեռ, առաջ քաշված խնդիրն ուղղակիորեն չի վերաբերում ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետի դրույթին, քանի որ վերջինս, և ընդհանրապես նշված հոդվածի ողջ 5-րդ մասը, սահմանում է կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթները, այլ ոչ թե այդ վարույթի հարուցումը մերժելու կարգը կամ հնարավորությունը:

Վերոնշյալի լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանը ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետը կիրառել է ոչ թե Խորհրդի կարգապահական հանձնաժողովի կողմից անձի ներկայացրած դիմումը մերժելու դեպքում ողջամիտ ժամկետում իր պատասխանում վարույթ չհարուցելու պատճառները հիմնավորելու պարտականության առկայության կամ բացակայության շրջանակներում, այլ նշված նորմի վկայակոչումը (կիրառումը) նպատակ է հետապնդել միայն բացահայտել դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար կարգապահական վարույթ հարուցելու անհրաժեշտ առիթները, այն է` անձի դիմումը, իսկ այդպիսի մեկնաբանությամբ կիրառման դեպքում ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.12.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշման ուժով ՀՀ դատական օրենսգրքի 155-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ կետը համապատասխանում է ՀՀ Սահմանադրությանը:

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նաև նշել, որ ՀՀ սահմանադրական դատարանը Խորհրդի որոշումների դատական կարգով բողոքարկման (դատարանների վերահսկողական լիազորության) արգելքը համարել է իրավաչափ: Վերաքննիչ դատարանը ևս եզրակացրել է, որ Խորհրդի` դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցերը քննարկելու հետ կապված գործունեությունը ենթակա չէ դատական վերահսկողության: Այսինքն` այդ հարցում ՀՀ սահմանադրական դատարանի և սույն գործով դատարանների դիրքորոշումները նույնն են:

Այսպես, ՀՀ սահմանադրական դատարանը 18.12.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշմամբ արձանագրել է, որ այն դեպքում, երբ օրենսդիր և գործադիր իշխանությունները ներկայացված են որպես կառուցակարգային ինստիտուտներ, ապա դատական իշխանությունն առանձնացվել է իր գործառնական դերով: Այսուհանդերձ, սահմանադրորեն դատական իշխանության համակարգում Խորհուրդը դիտվում է որպես այդ համակարգի գործառնական արդյունավետությունն ապահովելու հարցում իր սահմանադրական հստակ գործառույթներն ունեցող ու անկախ գործող համակարգ:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ այս համակարգն ամբողջական է` իր գործառույթների կատարումը ներհամակարգային կայունության ու արդյունավետության ապահովման տեսանկյունից երաշխավորելու հարցում: Այն դուրս չի գալիս դատավորի պաշտոնական պարտականությունների կատարումը, նրա ծառայողական պիտանելիությունը գնահատելու սահմանադրական գործառույթի իրականացման շրջանակներից, ինչն այս նորմի բացառիկ իրավասությունն է: Այս հարցում դատարաններին վերահսկողական լիազորություն վերապահելը կիմաստազրկեր Խորհրդի գոյությունն ընդհանրապես` որպես դատական իշխանության համակարգում ինքնուրույն ու սահմանադրորեն բացառապես իրեն վերապահված իրավասություն իրականացնող անկախ մարմնի:

Ինչ վերաբերում է ՀՀ դատական օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի` սույն գործով վիճարկվող 1-ին մասի այն սահմանմանը, համաձայն որի` դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցերը քննելիս Խորհուրդը գործում է որպես դատարան, ապա ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ «գործում է որպես դատարան» եզրույթի առնչությամբ նկատի պետք է ունենալ Խորհրդի գործունեության կարգը, այլ ոչ թե նրա` որպես արդարադատություն իրականացնող դատարանի գործառնական դերը:

Միաժամանակ, ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ օրենսդրական զարգացումները, ելնելով նաև սույն որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշումներից, կարող են առավել հստակ դարձնել «գործում է որպես դատարան» եզրույթը` նկատի ունենալով, որ որպես անկախ մարմին, որի գործառույթները կանխորոշված են սահմանադրական մակարդակով, դատավորի պաշտոնական պարտականության կատարմանն առնչվող հարցերը քննության առնելիս նրա իսկ իրավունքների պաշտպանության երաշխիքներից ելնելով` Խորհուրդը գործում է հարցի քննարկման դատարանին բնորոշ ընթացակարգով: Օրենսդիրը կարող է նաև քննության առարկա դարձնել այդ մարմնի գործունեության առանձին կանոնակարգման խնդիրը` ուշադրություն դարձնելով վերջինիս սահմանադրական գործառույթներին ներդաշնակ հարցերի քննարկման կանոնակարգային լուծումներին` նկատի ունենալով, որ Խորհրդի որոշումները դատական կարգով բողոքարկելի չեն: Էական է նաև կարգապահական հանձնաժողովի և Խորհրդի հայեցողական սահմանների օրենսդրական առավել հստակեցումը:

Այսպիսով, ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ նշված երաշխիքների առկայության պայմաններում և Խորհրդի սահմանադրաիրավական կարգավիճակի վերաբերյալ վերոշարադրյալ իրավական դիրքորոշումների շրջանակներում ՀՀ դատական օրենսգրքի 111-րդ հոդվածի 6-րդ մասով սահմանված Խորհրդի որոշումների դատական կարգով բողոքարկման արգելքն իրավաչափ է:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 18.12.2012 թվականի թիվ ՍԴՈ-1063 որոշումը չի կարող հիմք հանդիսանալ Վերաքննիչ դատարանի 06.04.2012 թվականի «Բողոքը մերժելու մասին» որոշումը վերանայելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118.15-րդ, 118.17-րդ և 134-րդ հոդվածներով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 204.30-րդ, 204.33-րդ և 204.38-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը 

ՈՐՈՇԵՑ