ՎԱՍԻԼԿՈՍԿԻՆ ԵՎ ԱՅԼՈՔ ԸՆԴԴԵՄ ՄԱԿԵԴՈՆԻԱՅԻ ՆԱԽԿԻՆ ՀԱՐԱՎՍԼԱՎԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՎ

2011թ. հունվարի 28-ի վճիռը

ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ

ՓԱՍՏԵՐ

I. ԳՈՐԾԻ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ

5. Դիմողները ծնվել են 1947 և 1985թթ.` միջակայքում և ապրում են Մակեդոնիայի Նախկին Հարավսլավական Հանրապետության տարբեր քաղաքներում:

6. Նրանք տիկնիկներ հավաքողներ, ձեռնարկության վերահսկողներ կամ ավագ աշխատակիցներ են (инкасанти на наплатна рампа или раководители) հասարակական կազմակերպություններում:

 7. Դիմողները 2007թ. նոյեմբերի 18-ին և 24-ին ձերբակալվել են Սկոպյեի տարբեր ոստիկանական բաժանմունքներում` լիազորությունների չարաշահման կասկածանքով, մասնավորապես առ այն, որ նրանք կազմակերպված խմբավորման մասնակիցներ են և ապօրինաբար յուրացրել են ավելի քան 5 միլիոն եվրո (EUR)` 2007թ. ապրիլից մինչև նոյեմբեր տիկնիկների վաճառքից ստացված շահույթից: Յուրաքանչյուր դիմողի համար կազմվել է կալանքի առանձին արձանագրություն:

8. Մի խումբ դիմողներ բերվել են Սկոպյեի առաջին ատյանի դատարանի («առաջին իրավասության դատարան») քննող դատավորի մոտ 2007թ. նոյեմբերի 19-ին, իսկ մնացածը` նոյեմբերի 25-ին: 2007թ. նոյեմբերի 20-ի և 26-ի երկու առանձին որոշումներով, դիմողների բանավոր վկայությունները լսելուց հետո, քննող դատավորն սկսել է քննությունը, ինչից հետո նրանք կրկին կալանավորվել են: Այդ որոշումները կայացվել են Քրեական դատավարության ակտի («Ակտ», տե՛ս ստորև` կետ 32) 199-րդ բաժնի ներքո սահմանված բոլոր հիմքերով վրա, մասնավորապես` փախուստի դիմելը և քննությանը միջամտելու վտանգը: Դատավորը հիմնվել է մեղադրանքների ծանրության և այն փաստի վրա, որ դիմողները հանդես են եկել որպես կազմակերպված խմբավորում:

9. Ինը դիմողները և մեղադրվող այլ անձինք բողոքարկել են կալանավորման հրամանը` պահանջելով այն փոխարինել առավել մեղմ միջոցով: Դիմողները որպես հիմք են ներկայացրել պատասխանող պետությունում իրենց ընտանիքների վիճակը, նախկինում դատվածության բացակայությունը և այն փաստը, որ նրանցից ոմանք կամավոր ներկայացել են ոստիկանության բաժանմունք, ինչպես նաև վարույթն իրականացնող դատավորի կողմից կոնկրետ պատճառներ չներկայացնելը, որոնք կարդարացնեն նրանցից յուրաքանչյուրի կալանքը: Երեք դատավորից բաղկացած Պալատը («Պալատ»), որն ստեղծվել է Ակտի 22-րդ բաժնի 6-րդ կետին համապատասխան, մերժել է երկու դիմողների կողմից ներկայացված բողոքները: Որևէ ապացույց առկա չէ առ այն, որ Պալատը որոշում է կայացրել մնացած դիմումների վերաբերյալ:

10. 2007թ. դեկտեմբերի 18-ին և 21-ին Պալատը երեսուն օրով երկարաձգել է դիմողների կալանքն Ակտի 199-րդ բաժնի ներքո սահմանված բոլոր երեք հիմքերով: Փախուստի դիմելու վտանգն արդարացված էր մեղադրանքի ծանրությամբ, հնարավոր պատժով և այն փաստով, որ տասը դիմողները պատասխանող պետությունում չունեին սեփականություն և ընտանիք: Տասնութ դիմողներ բողոքել են` պնդելով պատճառի բացակայությունը: Նրանց` առավել մեղմ միջոց կիրառելու պահանջը պայմանավորված էր իրենց առողջական վատ վիճակով, իրենց անձնագրերի պատճենների և պատասխանող պետությունում իրենց ունեցվածք ունենալն հաստատող վկայականների առկայությամբ: Նրանցից ոմանք նաև պահանջել են գրավի դիմաց իրենց ազատ արձակել:

11. 2007թ. դեկտեմբերի 31-ին և 2008թ. հունվարի 4-ին` համապատասխանաբար, Սկոպյեի վերաքննիչ դատարանը մերժել է դիմումները և հաստատել հրամանները: Միայն պրն Զ. Պանկովսկիի առնչությամբ, ով տրամադրել էր իր գործատուի կողմից իրեն աշխատանքից ազատելու որոշման կրկնօրինակը, դատարանը նրան բացառել է «հանցանքի հնարավորությունը» կալանքի ենթարկվածների կողմից: Այն չի ընդունել որպես ապացույց այլ դիմողների կողմից ներկայացված աշխատանքից ազատվելու վերաբերյալ որոշումների չկնքված կրկնօրինակները: Ինչ վերաբերում է մնացած դիմողներին, այն, inter alia, հայտարարել է`

«... քրեական հանցագործության տեսակի և բնույթի հետ կապված հանգամանքները, որոնց հիման վրա սկսվում է քրեական հետապնդում մեղադրյալի դեմ, հանցանքի համար նախատեսված պատիժը, ինչպես նաև մեղադրյալի անձնական հանգամանքները` միասին վերցրած, վկայում են առ այն, որ առկա է փախուստի դիմելու իրական վտանգ, դատավարության այս փուլում նրանց ազատ արձակելու դեպքում ... ողջամիտ վտանգ, որ նրանք կարող են միջամտել քննությանը, ինչպես նաև հանցանք կատարելու հիմքեր ... դատարանի տեսակետը հետևյալն է` որ չկան հստակ սահմանված հիմքեր վարույթի այս փուլում կալանքն ավելի մեղմ միջոցով փոխարինելու համար, որը կերաշխավորի մեղադրյալի ներկայությունը դատաքննության ընթացքում... »:

12. Քննությունը հետագայում ընդլայնվել է և դրանում ներգրավվել են ընդհանուր առմամբ յոթանասուներկու մեղադրյալներ:

13. 2008թ. հունվարի 16-ին և 21-ին` համապատասխանաբար, Պալատն Ակտի 199-րդ հոդվածում նշված հիմքերի, մասնավորապես` հանցանք կատարելու և քննությանը միջամտելու վտանգի հիման վրա երեսուն օրով երկարաձգել է դիմողի նախնական կալանքը: Տասնվեց դիմողներ բողոքարկել են այդ հրամանը` պահանջելով իրենց ազատ արձակել:

14. 2008թ. հունվարի 28-ի և փետրվարի 1-ի իր որոշումներով Սկոպյեի վերաքննիչ դատարանն իր վճիռը կայացրել է մասամբ հօգուտ այն դիմողների, ովքեր դիմել և ներկայացրել են գործատուի կողմից իրենց աշխատանքից ազատելու վերաբերյալ հրամանների բնօրինակները կամ վավերացված պատճենները: «Նրանց կողմից հանցանք գործելու հավանականությունը» այլևս չէր հանդիսանում նրանց շարունակական կալանքի հիմք: Ավելին, իր սեփական նախաձեռնությամբ և հիմնվելով Ակտի 397-րդ բաժնի վրա (տե՛ս ստորև` կետ 34), դատարանը բացառել է Պալատի 2008թ. հունվարի 21-ի որոշման մեջ ընդգրկված բոլոր մեղադրյալների կողմից «քննությանը միջամտելու հնարավորությունը»: Դա պատճառաբանված էր նրանով, որ մեղադրյալը չի կարող միջամտել պաշտպանված վկաների քննությանը և դիտել տեսաձայնագրությունները, որոնք միակ մնացած քննչական միջոցներն էին: Այնուամենայնիվ, դատարանը հաստատել է փախուստի դիմելու վտանգի վերաբերյալ Պալատի կասկածները` հիմնվելով մեղադրանքների ծանրության և հավանական պատժի վրա:

15. 2008թ. փետրվարի 15-ին Գլխավոր դատախազը մեղադրանք է ներկայացրել բոլոր մեղադրյալների, այդ թվում` դիմողների դեմ: Նույն օրը Պալատը մասամբ բավարարել է Գլխավոր դատախազի պահանջը և երկարաձգել դիմողների կալանքը` հաշվի առնելով միայն փախուստի դիմելու վտանգը: Այս կապակցությամբ այն հաստատում է`

«...բանտային կալանքն արդարացվում է այն փաստով, որ առկա է փախուստի դիմելու իրական վտանգ հանցանքի ծանրության և բնույթի տեսանկյունից, որում մեղադրվում են մեղադրյալները…. »:

16. Այդ որոշումը բողոքարկվել է ութ մեղադրյալների, այդ թվում` հինգ դիմողների կողմից: Նրանք պնդել են, որ Պալատը չի ներկայացրել իրենց փախուստի դիմելու վտանգը հիմնավորող բավարար պատճառներ` հաշվի առնելով նրանց ընտանեկան դրությունը, առողջական վիճակը, նախկինում դատվածության բացակայությունը և այն փաստը, որ նրանցից ոմանց անձնագրերն առգրավվել են:

17. 2008թ. մարտի 6-ին Սկոպյեի վերաքննիչ դատարանը հաստատել է Պալատի որոշումը` նշելով, որ փախուստի դիմելու վտանգը հիմնավորված է մեղադրանքի ծանրությամբ և այն եղանակով, որով կատարվել է հանցանքը:

18. 2008թ. մարտի 7-ից ապրիլի 1-ն ընկած ժամանակահատվածում կայացրած առանձին որոշումներով պրն Մեհմեդ Ասանին և պրն Միթր Կիրովսկին գրավի դիմաց ազատ են արձակվել: Տկն Լենկա Յովանովսկան և տկն Սլավյանկա Անգելովան նույնպես ազատ են արձակվել` պարբերաբար դատարան ներկայանալու պայմանով: Այս որոշումները կայացվել են ի պատասխան դիմողների` կալանքն առավել մեղմ միջոցով փոխարինելու առանձին պահանջների:

19. 2008թ. մարտի 15-ին Պալատը որոշել է երեսուն օրով երկարաձգել մնացած դիմողների նախնական կալանքը: «Նրանց կողմից փախուստի դիմելու վտանգը» մեկ անգամ ևս հիմնված էր մեղադրանքի ծանրության վրա: Չորս մեղադրյալներ, այդ թվում` երկու դիմողները, որոնք պնդել են, որ Պալատը չի ներկայացրել իրենց` փախուստի դիմելու վտանգը հիմնավորող կոնկրետ պատճառներ բողոքարկել են այդ որոշումը: Նրանք հայտնել են, որ իրենք չեն թաքնվել, իրենց ինքնությունը հայտնի է և իրենք պարբերաբար ներկայանում են դատարան: Սկոպյեի վերաքննիչ դատարանը մերժել է այն փաստարկները, որ նրանց` փախուստի դիմելու վտանգը դրված է հանցանքի, մեղադրանքի ծանրության և հնարավոր պատժի հիմքում:

20. 2008թ. ապրիլի 7-ին սկսվել է դատական վարույթը: Հաշվի առնելով մեղադրյալների թիվը` դատարանը որոշել է դատն անցկացնել դատարանի շենքից դուրս: Դիմողների բանավոր վկայությունները լսելուց հետո` 2008թ. ապրիլի 15-ին դատարանն ընդունել է դատախազի առաջարկը և բոլոր մնացած դիմողների նկատմամբ բանտային կալանքը փոխարինել տնային կալանքով, բացառությամբ պրն Նիկոլա Վասիլկոսկիի, պրն Լյոկի Միվայփի, պրն Ագիմ Ստաֆայի, պրն Դրագան Տրիկովսկիի և պրն Գորան Նաուտլիևի, որոնք դեռ գտնվում էին բանտում: Այդ որոշումը կայացնելիս դատարանը հիմնվել է Ակտի 198 (2)-րդ բաժնի վրա (տե՛ս ստորև` կետ 31), ըստ որի` բանտային կալանքը պետք է լինի հնարավորինս կարճատև: Ոստիկանությանը նաև հանձնարարվել է իրականացնել տնային կալանքին համապատասխան հսկողություն: Նույն պատճառներով, մնացած դիմողների նկատմամբ կալանք կիրառելու վերաբերյալ որոշումները նախկինում նույնպես կայացվել են` հաշվի առնելով նրանց` փախուստի դիմելու վտանգը:

21. Պարզվում է, որ միայն պրն Ագիմ Ստաֆային է բողոքարկել այդ որոշումը: 2008թ. մայիսի 8-ին նրա բողոքը մերժվել է` պատճառաբանությամբ, որ Պալատը ներկայացրել է բավարար պատճառներ նրա կալանքը երկարաձգելու համար, մասնավորապես, մեղադրանքների ծանրությունը և հնարավոր պատիժը կարող էին հանգեցնել նրա փախուստին:

22. 2008թ. մայիսի 15-ին Պալատը նույն պատճառներով, ինչպես նախկինում, երկարաձգել է մնացած դիմողների կալանքը: 2008թ. մայիսի 22-ին Պալատը սեփական նախաձեռնությամբ 20-րդ կետում նշված հինգ դիմողների նկատմամբ բանտային կալանքը փոխարինել է տնային կալանքով:

23. Դրանից հետո, մնացած դիմողների տնային կալանքի ժամկետը մի քանի անգամ երկարաձգվել է: Երկարաձգումը հիմնավորված էր փախուստի դիմելու վտանգով, մեղադրանքների ծանրությամբ և հնարավոր պատժով:

24. 2008թ. հոկտեմբերի 10-ի որոշմամբ Պալատը տնային կալանքի ժամկետը երկարաձգել է հետևյալ պատճառներով.

«... քրեական վարույթը մոտենում է ավարտին ... նպատակահարմարության համար որոշվել է, որ դեռևս առկա է փախուստի դիմելու վտանգը և մի շարք մեղադրյալների նկատմամբ որոշվել է երկարաձգել տնային կալանքի ժամկետը որպես առավել մեղմ միջոց` դատավարության ընթացքում նրանց ներկայությունն ապահովելու համար ...»:

25. 2008թ. նոյեմբերի 11-ի և 17-ի որոշումներով Պալատը նույն պատճառներն է ներկայացրել մնացած դիմողների տնային կալանքի ժամկետը երկարաձգելու համար: Տնային կալանքի հրամանը չկատարելով` պրն Նիկոլա Վասիլկոսկիին և պրն Գորան Նաուտլիևին ուղարկել են բանտ:

26. 2008թ. նոյեմբերի 28-ին դատարանը դիմողներին մեղավոր է ճանաչել և վեց դիմողներին դատապարտել ազատազրկման, իսկ այլոց` պայմանական ազատազրկման: Քանի որ դատավարությունն ավարտվել էր և դիմողները պատասխանող պետությունում ունեին մշտական բնակավայր և ընտանիք, դատարանը կարգադրել է նրանց ազատ արձակել հաշվի առնելով, որ առկա չէ նրանց` փախուստի դիմելու վտանգ:

27. 2009թ. նոյեմբերի 30-ին և դեկտեմբերի 1-ին Սկոպյեի վերաքննիչ դատարանում կայացած լսումների ընթացքում դատարանի որոշումը բեկանվել է և գործն ուղարկվել նոր քննության:

28. Վարույթի ընթացքում դիմողները բազմաթիվ պահանջներ են ներկայացրել իրենց բանտային կալանքն ավելի մեղմ միջոցով փոխարինելու կամ գրավի դիմաց ազատ արձակելու վերաբերյալ սակայն` ապարդյուն:

II. ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՆԵՐՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

29. Քրեական վարույթի ակտի 22-րդ բաժնի 6-րդ կետը նախատեսում է, որ երեք դատավորից բաղկացած Պալատը լուծի, inter alia, վարույթն իրականացնող դատավորի կայացրած որոշումների դեմ բողոքները:

30. Ակտը հստակեցնում է միջոցները, որոնք դատարանը կարող է կիրառել դատավարության ընթացքում մեղադրյալի ներկայությունն ապահովելու նպատակով (բաժիններ 185-199):

31. Համաձայն Ակտի 198-րդ բաժնի 2-րդ կետի` բանտային կալանքը պետք է հնարավորինս կարճատև լինի:

32. Համաձայն Ակտի 199-րդ բաժնի 1 (1-3)-րդ կետի` բանտային կալանքը կարող է կիրառվել հիմնավոր կասկածների առկայության դեպքում, որ հանցանք կատարած անձը կարող է դիմել փախուստի կամ միջամտել քննությանը:

 33. Համաձայն Ակտի 200-րդ բաժնի 1-ին և 6-րդ կետերի` քննող դատավորը իրավասու է կիրառել նախնական կալանք: Անձը կարող է բողոքարկել այն:

34. Ակտի 205-րդ բաժնի 2-րդ և 6-րդ կետերը թույլատրում են 22-րդ բաժնի 6-րդ կետի հիմքով ստեղծված Պալատին երկարաձգել կալանքի ժամկետը` քննող դատավորի կամ դատախազի պահանջով: Երկարաձգման կարգը կարող է բողոքարկվել դատարանում:

35. Ակտի 397-րդ բաժնի համաձայն, եթե երկրորդ ատյանի դատարանը գտնում է, որ ցանկացած մեղադրյալի նկատմամբ կիրառվող բողոքի հիմքերը, ով չի ներկայացրել պաշտոնական դիմում, ապա այն կարող է վարվել իր հայեցողությամբ, եթե բողոքը չի ներկայացվել տվյալ մեղադրյալի կողմից (beneficium cohaesionis կանոն):

ՕՐԵՆՔ

I. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 5-ՐԴ ԵՎ 13-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԻ ԵՆԹԱԴՐՅԱԼ ԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐ

36. 2008թ. մայիսի 20-ի նամակում պրն Ս. Դուկովսկին տեղեկացրել է Դատարանին դիմողի` Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1 (c), 3-րդ և 4-րդ կետերի համաձայն դիմում ներկայացնելու մտադրության մասին: Դատարանի կողմից սահմանված վերջնաժամկետի ամսաթվին` 2008թ. նոյեմբերի 19-ին, դիմողները ներկայացրել են իշխանությունների դիմումները և նամակները պրն Ս. Դուկովսկիի առնչությամբ: Դրանցում նրանք ներկայացրել են իրենց բողոքները 5-րդ հոդվածի համաձայն, այն է` նրանց կալանքի համար իրավական հիմքերի բացակայությունը, ինչը համապատասխանաբար անօրինական է. ներպետական դատարանները չեն ներկայացրել կոնկրետ և բավարար պատճառներ իրենց կալանքի համար, և որ նրանց կալանքի վերանայման կարգն անհամապատասխան էր: Այս վերջին համատեքստում նրանք նաև վկայակոչել են Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածը: 5-րդ հոդվածի 1 (c), 3-րդ և 4-րդ կետերը և 13-րդ հոդվածը նախատեսում են հետևյալը.

5-րդ հոդվածի 1 (c), 3-րդ և 4-րդ կետեր

1. Յուրաքանչյուր ոք ունի ազատության և անձնական անձեռնմխելիության իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի ազատությունից զրկել այլ կերպ, քան հետևյալ դեպքերում և օրենքով սահմանված կարգով.

...

(c) անձի օրինական կալանավորումը կամ ձերբակալումը` իրավախախտում կատարած լինելու հիմնավոր կասկածի առկայության դեպքում նրան իրավասու օրինական մարմնին ներկայացնելու նպատակով կամ այն դեպքում, երբ դա հիմնավոր կերպով անհրաժեշտ է համարվում նրա կողմից հանցագործության կատարումը կամ այն կատարելուց հետո նրա փախուստը կանխելու համար….:

3. Սույն հոդվածի 1-ին «գ» ենթակետի դրույթներին համապատասխան ձերբակալված կամ կալանավորված յուրաքանչյուր ոք անհապաղ տարվում է դատավորի կամ այլ պաշտոնատար անձի մոտ, որն օրենքով լիազորված է իրականացնելու դատական իշխանություն, և ունի ողջամիտ ժամկետում դատաքննության իրավունք կամ մինչև դատաքննությունն ազատ արձակելու իրավունք: Ազատ արձակումը կարող է պայմանավորվել դատաքննության ներկայանալու երաշխիքներով:

4. Յուրաքանչյուր ոք, ով ձերբակալման կամ կալանավորման պատճառով զրկված է ազատությունից, իրավունք ունի վիճարկելու իր կալանավորման օրինականությունը, որի կապակցությամբ դատարանն անհապաղ որոշում է կայացնում և կարգադրում է նրան ազատ արձակել, եթե կալանավորումն անօրինական է:

Հոդված 13

Յուրաքանչյուր ոք, ում սույն Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքներն ու ազատությունները խախտվում են, ունի պետական մարմինների առջև արդյունավետ միջոցի իրավական պաշտպանության իրավունք, նույնիսկ եթե խախտումը կատարել են ի պաշտոնե գործող անձինք:

A. Ընդունելիություն

1. Վեցամսյա ժամկետ` պրն Մեհմեդ Ասանի, տկն Լենկա Յովանովսկայի, պրն Միտրե Կիրովսկիի և տկն Սլավիանկա Անգելովայի առնչությամբ

37. Անդրադառնալով դիմումը ներկայացնելու ամսաթվին` Կառավարությունը պնդել է, որ վերը նշված դիմողների նկատմամբ դիմումը ներկայացվել է դիմողների ազատ արձակվելուց ավելի քան վեց ամիս հետո` 2008թ. մարտի 7-ին և ապրիլի 1-ին (տե՛ս վերը` կետ 18):

38. Դիմողները պնդել են, որ 2008թ. մայիսի 20-ը` առաջին նամակը ներկայացնելու օրը, պետք է դիտարկվի որպես վեցամսյա ժամկետի ավարտի ամսաթիվ:

39. Դատարանը նշում է, որ 2008թ. մայիսի 20-ի իրենց առաջին նամակում բոլոր դիմողներն իրենց ներկայացուցիչ պրն Դուկոսկիի միջոցով հայտնել են դիմում ներկայացնելու վերաբերյալ իրենց մտադրության մասին: Սույն ամսաթիվը, համապատասխանաբար, պետք է դիտարկել որպես դիմում ներկայացնելու ամսաթիվ (տե՛ս Չալկլին ընդդեմ Միացյալ Թագավորության (dec), no. 63831/00, 2002թ. սեպտեմբերի 26): Դիմումը, հետևաբար, ներկայացվել է Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 1-ին կետում սահմանված վեցամսյա ժամկետում: Կառավարության առարկությունը համապատասխանաբար պետք է մերժվի:

2. Ներպետական միջոցները չսպառելը

(a) Կողմերի փաստարկները

40. Կառավարությունն պնդել է, որ դիմողները չեն սպառել ներպետական բոլոր արդյունավետ միջոցները: Մասնավորապես, ոչ բոլոր դիմողներն են բողոքարկել քննող դատավորի կողմից կայացված նախնական կալանքի և իրենց կալանքի ժամկետը երկարաձգելու վերաբերյալ Պալատի որոշումները:

41. Դիմողները պնդել են, որ իրենք բազմիցս բողոքարկել են կալանք կիրառելու վերաբերյալ որոշումները` պահանջելով ներպետական դատարաններից դրանք դադարեցնել կամ փոխարինել ավելի մեղմ միջոցով, սակայն` ապարդյուն: Նրանք նաև դիմել են վերադաս մարմնին և առանձին պահանջներ ներկայացրել Պալատին և դատարանին: Բարձրագույն ատյանները մերժել են այդ բողոքները` պարզապես վկայակոչելով առաջին ատյանի դատարանի կողմից բերված պատճառը, այն է` վարույթի վերանայման արդյունավետությունը խոչընդոտելու հավանականությունը: Քանի որ դիմողների գործերը հարուցվել են միևնույն փաստերի առթիվ` Վերաքննիչ դատարանի կայացրած ցանկացած որոշում բողոք ներկայացրած անձանց վերաբերյալ կիրառելի կլիներ բոլոր դիմողների, այդ թվում` պաշտոնական բողոք չներկայացրած անձանց նկատմամբ (beneficium cohaesionis կանոնի հիմքով):

(b) Դատարանի գնահատականը

42. Դատարանը կրկնում է, որ Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 1-ին կետում նշված` ներպետական միջոցներն սպառելու կանոնը պարտավորեցնում է դիմողներին նախ օգտագործել այն միջոցները, որոնք սովորաբար առկա են և բավարար ներպետական իրավական համակարգում, ինչը թույլ կտա իրենց խուսափել ենթադրյալ խախտումներից: 35-րդ հոդվածի 1-ին կետը նաև պահանջում է, որ Դատարան ներկայացրած բողոքները համապատասխան ներպետական մարմնին ներկայացվեն ներպետական օրենսդրությամբ սահմանված պաշտոնական պահանջներին համապատասխան (տե՛ս, mutatis mutandis, Մերգերը և Քրոսն ընդդեմ Ֆրանսիայի (dec), no. 68864/01, 2004թ. մարտի 11, Աքսոյն ընդդեմ Թուրքիայի, 1996թ. դեկտեմբերի 18, կետեր 51-52, ՄԻԵԴ - 1996-VI, և Աքդիվարը և այլոք ընդդեմ Թուրքիայի, 1996թ. սեպտեմբերի 16, կետեր 65-67, ՄԻԵԴ 1996-IV):

43. Դատարանն ընդգծում է, որ միջոցներն սպառելու կանոնի կիրառումը պետք է պայմանավորված լինի այն փաստով, որ այն կիրառվում է մարդու իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմի համատեքստում, և որ այն պետք է կիրառվի որոշակի ճկունությամբ և առանց ավելորդ ձևականությունների: Սա նշանակում է, մասնավորապես, որ Դատարանը պետք է իրատես գտնվի ոչ միայն Պայմանավորվող պետության իրավական համակարգի պաշտոնական միջոցների գոյության, այլև դրանց` ընդհանուր համատեքստում կիրառման, ինչպես նաև դիմողի անձնական հանգամանքների հարցում (տե՛ս Յասարն ընդդեմ Մակեդոնիայի նախկին Հարավսլավական Հանրապետության (dec), no. 69908/01, 2006թ. հունվարի 11 և ապրիլի 19):

 44. Ապացուցման բեռը հիմնականում ընկած է Կառավարության վրա, որը պետք է բավարար ապացույցներ ներկայացնի Դատարանին առ այն, որ այդ ժամանակահատվածում առկա էին արդյունավետ միջոցներ, այն է` միջոցների մատչելիության առկայության վերաբերյալ: Այնուամենայնիվ, ապացույցի բեռն սպառվելիս, դիմողը պետք է հաստատի, որ Կառավարության տրամադրած միջոցներն սպառվել են կամ ինչ-ինչ պատճառներով անբավարար և անարդյունավետ են գործի որոշ հանգամանքներում, կամ որ գոյություն ունեն արդարացնող հատուկ հանգամանքներ (տե՛ս վերը նշված` Ակդիվարը և այլոք ընդդեմ Թուրքիայի, կետեր 65-69, և Մենթեսը և այլոք ընդդեմ Թուրքիայի, 1997թ. նոյեմբերի 28-ի վճիռ, Վճիռների ու որոշումների Զեկույցներ 1997թ. - VIII, էջ 2706, կետ 57):

45. Դատարանը նշում է, որ ներպետական օրենսդրությունը երկիմաստ համակարգ է ապահովում նախնական կալանքի դատական վերանայման համար: Քննող դատավորի կողմից որոշված նախնական կալանքը կարող է վերանայվել Պալատի կողմից` Ակտի 22-րդ բաժնի 6-րդ կետի հիմքով: Պալատի` կալանքը երկարաձգելու մասին որոշումը կարող է վերանայվել Վերաքննիչ դատարանի կողմից (Ակտի 205-րդ բաժնի 6-րդ կետ, տե՛ս վերը կետ 34): Պալատն երկրորդ ատյանի որոշում կայացնելիս և Վերաքննիչ դատարանը կարող են լիարժեք գնահատական տալ, թե արդյոք կալանքն օրինական է և արդարացված: Այդ պատճառով, դիմումը պետք է դիտվի, սկզբունքորեն, որպես արդյունավետ միջոց Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի իմաստով:

46. Սույն գործում Դատարանը նկատում է, որ Կառավարության ներկայացմամբ ոչ բոլոր դիմողներն են բողոքարկել վարույթն իրականացնող դատավորի կամ Պալատի կողմից կայացված կալանքի վերաբերյալ որոշումը (տե՛ս վերը` կետեր 9, 10, 13, 16, 19 և 21): Նրանք, ովքեր դիմել են, պնդել են, որ կալանքը բավարար հիմնավորված չէ, այն է` որ ոչ մի կոնկրետ և բավարար պատճառ չի ներկայացվել հավաստելու իրենց` փախուստի դիմելու իրական վտանգը (տե՛ս վերը` կետեր 9, 10, 16 և 19): Իրենց ազատ արձակելու վերաբերյալ բազմաթիվ դիմումները պատճառաբանվել են այնպիսի փաստարկներով, որոնք վերաբերել են իրենց անձնական և ընտանեկան հանգամանքներին: Վերաքննիչ դատարանն ամեն անգամ այդ փաստարկները մերժել է մեկ որոշմամբ, որում այն վերահաստատել է Պալատի կողմից ներկայացված պատճառները: Այն չի կատարել փաստարկների առանձին գնահատում յուրաքանչյուր առանձին դիմողի անհատական հատկանիշների լույսի ներքո: Դատարանը չի տեսնում որևէ պատճառ, որ Վերաքննիչ դատարանը մեկ այլ որոշում կայացրած կլիներ մնացած դիմողների դիմելու դեպքում: Դատարանը գտնում է, որ գործի որոշակի հանգամանքներում բողոքն անարդյունավետ է, և այն փաստը, որ որոշ դիմողներ չեն օգտագործել այն` չի կարող դիտարկվել որպես ներպետական միջոցներն սպառելու խոչընդոտ: Նման հանգամանքներում Կառավարության առարկությունը պետք է մերժվի:

3. 5-րդ հոդվածի 1 (c) կետի հիմքով գանգատը

47. Ինչ վերաբերում է դիմողների գանգատին, որ իրենց կալանքն անօրինական էր, Դատարանը նշում է, որ 2007թ. նոյեմբերի 20-ի և 26-ի երկու առանձին որոշումներով քննող դատավորը վճռել է դիմողներին կալանքի ենթարկել` հաշվի առնելով նրանց դեմ առկա մեղադրանքի ծանրությունը, հնարավոր պատիժը, ինչպես նաև այն, որ նրանք հանդես են եկել որպես կազմակերպված խմբավորում (տե՛ս վերը` կետ 8): Որոշումները կայացվել էին Քրեական դատավարության օրենքի 199-րդ բաժնում սահմանված դրույթների հիման վրա, որոնք համընկնում են Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1 (c) կետում նշված հիմքերի հետ: Հետագայում դիմողի կալանքի ժամկետը Պալատի կողմից երկարաձգվել է մի քանի առիթներով: 2008թ. փետրվարի 15–ից հետո դիմողների կալանքը հիմնված էր միայն նրանց հնարավոր փախուստի վրա (տե՛ս վերը` կետ 15):

48. Դատարանը գտնում է, որ ներպետական դատարանները որոշումները կայացնելիս գործել են իրենց իրավասությունների սահմաններում, և առկա չէ որևէ պատճառ ենթադրելու, որ դրանք չեն համապատասխանում ներպետական օրենսդրությանը: Այն հարցը, թե արդյոք պատճառները բավարար և համապատասխան էին որոշումներ կայացնելու համար, վերլուծվում է ստորև` 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն (տե՛ս Լինդն ընդդեմ Ռուսաստանի, no. 25664/05, կետ 66, 2007թ. դեկտեմբերի 6):

49. Դատարանը գտնում է, որ դիմողի կալանքը համապատասխանում է Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1 (c) կետի պահանջներին: Հետևաբար, այս գանգատը պետք է մերժվի որպես ակնհայտորեն անհիմն` 35-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ կետերի համաձայն:

4. Վարույթի վերանայման ենթադրյալ անարդյունավետությունը (Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 4-րդ և 13-րդ հոդվածներ)

50. Դատարանը նշում է նախնական կալանքի դատական վերանայման երկիմաստ համակարգի առկայությունը (տե՛ս վերը` կետ 45): Այն հետագայում նկատել է, որ ներպետական օրենսդրությունը նախատեսում է կալանքն առավել մեղմ միջոցով փոխարինելու հնարավորությունը` որպես հատուկ միջոց, որը ձերբակալվածը կարող է օգտագործել գտնվելով կալանքի տակ: Սույն միջոցն արդյունավետորեն կիրառվել է չորս դիմողների նկատմամբ, ովքեր ազատ են արձակվել մինչև դատավարությունը (տե՛ս վերը` կետ 18): Չնայած վերը նշված փաստին, կալանքի վերաբերյալ որոշման վերանայման կարգը (տե՛ս վերը` կետ 46), որպես այդպիսին, անարդյունավետ չի եղել:

51. Հետևաբար, դիմումի այս մասը պետք է մերժվի որպես ակնհայտորեն անհիմն` Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ կետերի համաձայն:

5. Եզրակացություն

52. Դատարանը գտնում է, որ դիմողի` Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի հիմքով գանգատներն ակնհայտորեն անհիմն չեն Կոնվենցիայի 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով: Այն նաև նշում է, որ դրանք անընդունելի չեն որևէ այլ հիմքով: Հետևաբար, դրանք պետք է լինեն ընդունելի:

B. Գնահատականը

1. Կողմերի փաստարկները

53. Դիմողները կրկնել են, որ ներպետական դատարանները չեն ներկայացրել որևէ կոնկրետ պատճառ, որը կարդարացներ նրանցից յուրաքանչյուրի կալանքն առանձին-առանձին, սակայն մեջբերել են կալանքի համար կանոնադրական հիմքերը` առանց որևէ կոնկրետ հիմնավորման, այն է` փախուստի դիմելու վտանգը:

54. Կառավարությունը ներկայացրել է, որ դիմողների կալանքը ոստիկանության բաժանմունքներում և հետագա կալանքի ենթարկվելու որոշումները եղել են օրենքին համապատասխան: Գործը բարդագույն քրեական գործերից է, քանի որ դրանում ներգրավված է յոթանասուներկու մեղադրյալ: Կալանքի վերաբերյալ որոշումներ կայացնելիս դատարանները պատշաճորեն հաշվի են առել յուրաքանչյուր դիմողի անձնական հանգամանքները և մանրամասն պատճառներ չեն ներկայացրել նրանց ձերբակալելու համար, ըստ օրենքի ազատ են արձակել որոշ դիմողների (տե՛ս վերը` կետ 18) և կալանքը տնային կալանքով փոխարինելու վերաբերյալ որոշումներ կայացրել (տե՛ս վերը կետեր 20 և 22): Եվ վերջապես, դիմողների կալանքը ծառայել է իր նպատակին, այն է` ապահովվել է նրանց ներկայությունը դատական նիստի ընթացքում: Արդյունքում, չնայած գործի բարդությանը և մեղադրյալների թվաքանակին, նախատեսված լսումներից ոչ մեկը չի հետաձգվել դիմողների բացակայության պատճառով:

2. Դատարանի գնահատականը

(a) Ընդհանուր սկզբունքներ

55. Դատարանը կրկնում է, որ ողջամիտ կասկածի առկայությունը, որ ձերբակալված անձը կատարել է հանցանք, sine qua non, հանդիսանում է շարունակական կալանքի օրինական պայման: Այնուամենայնիվ, որոշակի ժամանակահատվածից հետո այն այլևս բավարար չէ: Նման դեպքերում, Դատարանը պետք է հաստատի, թե արդյոք դատական իշխանությունների կողմից բերված այլ հիմքերը շարունակում են արդարացնել ազատազրկումը (տե՛ս Լաբիտան ընդդեմ Իտալիայի [GC], no. 26772/95, կետեր 152 և 153, ՄԻԵԴ 2000-IV ):

56. Կանխավարկածը կարող է ազատ արձակելու պատճառ հանդիսանալ: Ինչպես Դատարանը հետևողականորեն գտնում է, որ 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի երկրորդ մասը դատական իշխանություններին չի տալիս ընտրության հնարավորություն դատաքննությանը մեղադրյալի ներկայությունը ողջամիտ ժամկետում ապահովելու կամ մինչև դատավարությունը նրան ազատ արձակելու միջև: Մինչև վճիռը կայացնելը մեղադրյալները պետք է ունենան անմեղության կանխավարկածի իրավունք, իսկ դրույթի նպատակը նրան ազատ արձակելու պահանջն է, եթե նրա շարունակական կալանքը դադարում է լինել ողջամիտ: Հանցանքի մեջ մեղադրվող անձը պետք է միշտ ազատ արձակվի մինչև դատավարությունը, բացառությամբ այն դեպքերի, եթե պետությունը ներկայացնում է կալանքը շարունակելու մասին հիմնավորող «համապատասխան և բավարար պատճառներ» (տե՛ս Կաստրավետն ընդդեմ Մոլդովայի, no. 23393/05, կետեր 30 և 32, 2007թ. մարտի 13, Մակքեյն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության [GC], no. 543/03, կետ 41, ՄԻԵԴ 2006թ., Յաբլոնսկին ընդդեմ Լեհաստանի, no. 33492/96, կետ 83, 2000թ. դեկտեմբերի 21 և Նյումեյսթերն ընդդեմ Ավստրիայի, 1968թ. հունիսի 27-ի վճիռը, Series A no. 8, կետ 4):

57. Ներպետական իշխանությունները պարտավոր են ներկայացնել կոնկրետ փաստեր, որոնք անհրաժեշտ են շարունակական կալանքի համար: Կալանավորված անձի` ապացուցելու բեռը փոփոխելը նման հարցերում համարժեք է Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի կանոնի խախտմանը, ըստ որի դրույթների` կալանքը դառնում է ազատության իրավունքից զրկելու բացառություն, և որը թույլատրելի է սահմանված բացառիկ գործերում (տե՛ս Ռոխլինան ընդդեմ Ռուսաստանի, no. 54071/00, կետ 67, 2005թ. ապրիլի 7, և Իլյիչկովն ընդդեմ Բուլղարիայի, no. 33977/96, կետեր 84-85, 2001թ. հուլիսի 26): Ազգային դատական մարմինները պետք է ուսումնասիրեն բոլոր փաստերը, որոնք կողմ կամ դեմ են հանրային շահերի իրական պահանջի գոյությանը, որը հիմնավորվում է` հաշվի առնելով անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը և անհատական ազատության նկատմամբ հարգանքի կանոնը: Դատարանի խնդիրը չէ նման կանոններ սահմանելը և ազգային իշխանություններին փոխարինելը, որոնք կարգադրել են դիմողի կալանքը: Ներպետական դատարանների կողմից կայացված որոշումների և տվյալ բողոքում դիմողի կողմից նշված իրական փաստերի հիման վրա էական է այն, որ Դատարանը պետք է որոշի, թե արդյոք տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի խախտում (տե՛ս Կորչուգանովան ընդդեմ Ռուսաստանի, no. 75039/01, կետ 72, 2006թ. հունիսի 8, վերը նշված Իլիչկովի գործը, կետ 86, և վերը նշված Լաբիտայի գործը, կետ 152):

(b) Գործով գանգատը

58. Սույն գործով Դատարանը նշում է, որ 2007թ. նոյեմբերի 18-ին և 24-ին` համապատասխանաբար, դիմողները ձերբակալվել և կալանավորվել են Սկոպյեի տարբեր ոստիկանական բաժանմունքներում: 2007թ. նոյեմբերի 19-ին և 25-ին` համապատասխանաբար, նրանք տարվել են քննող դատավորի մոտ, որը, երկու առանձին որոշումներով, կարգադրել է նրանց կրկին վերադարձնել բանտ` լիազորությունները չարաշահելու կասկածանքով: Մինչև 2008թ. հունվարի 28-ն ընկած ժամանակահատվածում դիմողների կալանքի ժամկետը երկարաձգվել է երկու անգամ: Ինչ վերաբերում է բոլոր դիմողներին, բացառությամբ պրն Զ. Պանկովսկիի (տե՛ս վերը` կետ 11), կալանքի հրամաններն ընդունվել էին Ակտի 199-րդ բաժնում սահմանված բոլոր երեք հիմքերով, մասնավորապես, փախուստի դիմելու, քննությանը միջամտելու վտանգը: Բոլոր դիմողների վերաբերյալ կայացված որոշումները հիմնավորող պատճառները հանցանքի լրջությունը և հնարավոր պատիժն էին (տե՛ս վերը` կետեր 10 և 13):

59. «Փախուստի» և «քննությանը միջամտելու» վտանգը կալանք կիրառելու հիմքերն էին դիմողների մի խմբի նկատմամբ մինչև 2008թ. փետրվարի 1-ը, իսկ դիմողների մեկ այլ խմբի նկատմամբ` մինչև 2008թ. փետրվարի 15-ը: Սկզբում փախուստի դիմելու վտանգը բացառված էր միայն այն դիմողների նկատմամբ, ովքեր ներկայացրել էին հիմնավոր ապացույցներ իրենց աշխատանքից ազատվելու վերաբերյալ (տե՛ս վերը` կետ 14): 2008թ. փետրվարի 15-ի ընթացքում այդ հիմքերից ոչ մեկը չէր ընդունվում դատարանների կողմից հիմնավորելու համար դիմողների շարունակական կալանքը (տե՛ս վերը` կետ 15):

60. Դրանից հետո դիմողների կալանքի ժամկետը երկարաձգվել է մի քանի առիթներով, ինչը հիմնված էր միայն նրանց` փախուստի դիմելու վտանգի վրա: Միայն չորս դիմողներ, ովքեր ներկայացրել էին իրենց ազատ արձակելու մասին հատուկ խնդրանք, հետագայում ազատ են արձակվել (տե՛ս վերը` կետ 18): Մինչև 2008թ. նոյեմբերի 28-ը` դիմողներին ազատ արձակելու ամսաթիվը, ներպետական դատարանները հետևողականորեն հիմնվել են մեղադրանքների ծանրության և հնարավոր պատժի վրա` որպես որոշիչ տարրեր դիմողների հետագա կալանքը երկարաձգելու համար (տե՛ս վերը` կետեր 15, 17, 19, 20, 21, 22 և 23): Հետևաբար, նրանց ներկայությունը դատարանում ապահովելը նույնպես հանդիսանում էր նրանց ձերբակալման հիմքերից մեկը (տե՛ս վերը` կետեր 24 և 25):

61. Այս կապակցությամբ Դատարանը նշում է, որ չնայած վճռի խստությանը, այն համապատասխան տարր է գնահատելու համար փախուստի վտանգը. ազատությունից զրկելու անհրաժեշտությունը չի կարող գնահատվել զուտ վերացական տեսանկյունից` հաշվի առնելով միայն հանցանքի ծանրությունը: Մի շարք այլ համապատասխան գործոնների հետ մեկտեղ, որոնք նույնպես կարող են հաստատել գոյություն ունեցող վտանգը, անհրաժեշտ է գնահատել, թե արդյոք դրանք այնքան աննշան են, որ չեն կարող հիմնավորել կալանքը: Շարունակական կալանքը նաև չի կարող օգտագործվել կանխատեսվող վճռի կայացման դեպքում (տե՛ս Լետելյեն ընդդեմ Ֆրանսիայի, 1991թ. հունիսի 26, կետ 43, Series A no. 207, Մյուլլերն ընդդեմ Ֆրանսիայի, 1997թ. մարտի 17, կետ 43, 1997թ. Զեկույցներ-II. վերը նշված Յագչիի և Սարգինի գործը, կետ 52, և Կորչուգանովան ընդդեմ Ռուսաստանի, no. 75039/01, կետ 73, 2006թ. հունիսի 8):

62. Դատարանի կարծիքով, ներպետական դատարանները ցույց չեն տվել որևէ կոնկրետ փաստի առկայությունը` ի պաշտպանություն իրենց եզրակացությունների: Որևէ պատճառ չի ներկայացվել առ այն, թե ինչու են փախուստի հետևանքները և վտանգը պակաս կարևոր դիմողների համար, քան շարունակական ազատազրկումը (տե՛ս Ստոգմյուլլերն ընդդեմ Ավստրիայի 1969թ. նոյեմբերի 10-ի վճիռը, Series A no. 9, կետ 15): Դիմողների «ունեցվածքի և ընտանեկան դրության» և նրանց «անձնական բնութագրերի» վրա պարզապես հիմնվելուց զատ (տե՛ս վերը` կետեր 10 և 11), դիմողների կալանքի սկզբնական փուլում ներպետական դատարանները չեն մատնանշել յուրաքանչյուր դիմողի փախուստի վտանգի վերաբերյալ իրենց եզրակացությունը հիմնավորող կոնկրետ գործոններ: Նրանք նաև հաշվի չեն առել դիմողների` փախուստի վերաբերյալ մեղմացուցիչ փաստարկները: Հետևաբար, հասկանալի չէ, թե ինչու նրանք չեն գտել, որ առկա չէ վտանգ այն դիմողների առումով, որոնց անձնագրերն առգրավվել էին (տե՛ս վերը` կետեր 10, 16 և 19): Ավելին, վարույթի ընթացքում ներպետական դատարանները չեն պարզաբանել իրենց որոշումներում, թե ինչու ազատազրկումն անհրաժեշտ է դատավարության պատշաճ ընթացքն ապահովելու համար, որը, ըստ Կառավարության` դիմողների կալանավորման հիմնական նպատակն է (տե՛ս վերը` կետ 54): Բացի դրանից, դիմողներին ազատ արձակելը կարգադրվել է այն փաստի հիման վրա, որ նրանք պատասխանող պետությունում ունեն մշտական բնակության վայր և ընտանիքներ: Այս գործոններն անհայտ չէին ներպետական դատարաններին ավելի վաղ` դատավարության սկզբնական փուլերում (տե՛ս վերը` կետ 26):

63. Ավելին, 2008թ. փետրվարի 15-ից հետո, դիմողների կալանավորումը հաստատելով` ներպետական դատարանները շարունակաբար կրկնել են միևնույն եզրահանգումը` օգտագործելով նույն բառերը: Ակնհայտ է, որ նրանք հաշվի չեն առել դիմողների անհատական հանգամանքները, քանի որ նրանց կալանքը երկարաձգվել է կոլեկտիվ կալանքի հրամաններով: Կոլեկտիվ կալանքի հրամանների պրակտիկան, ինքնին, Դատարանի կողմից ճանաչվում է անհամատեղելի Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի հետ, քանի որ այն թույլ է տալիս անձանց խմբի շարունակական կալանքն առանց խմբի յուրաքանչյուր առանձին անդամի նկատմամբ կալանքի հիմքերի` գործից գործ գնահատման (տե՛ս Դոլգովան ընդդեմ Ռուսաստանի, no. 11886/05, կետ 49, 2006թ. մարտի 2):

64. Հաշվի առնելով վերոնշյալը` Դատարանը գտնում է, որ առնվազն 2008թ. փետրվարի 15-ից (տե՛ս վերը` կետ 15), չտրամադրելով կոնկրետ փաստեր և էապես հիմնվելով մեղադրանքների ծանրության և հնարավոր պատժի վրա` իշխանությունները երկարաձգել են դիմողների կալանքն այնպիսի հիմքերով, որոնք թեև «համապատասխան» են, սակայն չեն կարող դիտարկվել որպես «բավարար»:

65. Համապատասխանաբար տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի խախտում:

III. ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ

66. Կոնվենցիայի 41-րդ հոդվածը սահմանում է`

«Եթե Դատարանը գտնում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի կամ դրան կից Արձանագրությունների խախտում, իսկ համապատասխան Բարձր պայմանավորվող կողմի ներպետական իրավունքն ընձեռում է միայն մասնակի հատուցման հնարավորություն, ապա Դատարանը որոշում է, անհրաժեշտության դեպքում, տուժած կողմին արդարացի փոխհատուցում տրամադրել»:

A. Վնասը

67. Դիմողները պահանջել են 500 եվրո (EUR) և 800 եվրո (EUR) յուրաքանչյուրի համար որպես իրենց կալանքի տակ գտնվելու, այնուհետև ազատ արձակվելու ընթացքում բժշկական ծախսերի համար կրած նյութական վնասի փոխհատուցում: Նրանք ներկայացրել են բժշկական եզրակացությունների կրկնօրինակները: Պրն Զվոնկո Բոյարկովսկին պահանջել է 2500 եվրո (EUR)` բժշկական ծախսերի և աշխատանքից ազատվելու հետևանքով եկամտի կորստի համար: Այդ առումով, նա հայտարարել է, որ ինքն աշխատանքից ազատվել է իրեն կալանքի տակ գտնվելու պատճառով, և որ նա արդարացվել է դատարանի 2008թ. նոյեմբերի 28-ի որոշմամբ:

68. Դիմողները նաև պահանջել են 5000 եվրո (EUR) յուրաքանչյուրի համար` որպես ոչ նյութական վնասի փոխհատուցում կալանքի հետևանքով պատճառված ցավի և սթրեսի համար: Հինգ դիմողներ (պրն Նաում Միխալկովսկին, պրն Միտրի Պետրովը, պրն Զորան Բոժինովսկին, տկն Լենկա Յովանովսկան և տկն Սլավյանկա Անգելովան) նույնպես պահանջել են 10,000 եվրոյից (EUR) մինչև 12000 եվրո (EUR) յուրաքանչյուրի համար` որպես ոչ նյութական վնասի փոխհատուցում, կալանքի տակ գտնվելու ընթացքում մերձավոր ազգականներից մեկի մահվան կապակցությամբ:

69. Կառավարությունն առարկել է այդ պահանջները` որպես անհիմն, պնդելով, որ ենթադրյալ խախտման և վնասի միջև առկա չէ պատճառահետևանքային կապ:

70. Դատարանը գտնում է, որ դիմողները չեն կարողացել ցույց տալ, որ պահանջվող նյութական վնասը, փաստորեն, առաջացել է հայտնաբերված խախտման հետևանքով: Հետևաբար, այն գտնում է, որ առկա չէ որևէ հիմնավորում այս առումով բավարարելու դիմողների պահանջները: Ինչ վերաբերում է ոչ նյութական վնասին, Դատարանը գտնում է, որ սույն վճռում Կոնվենցիայի խախտման հայտնաբերումը բավարար է արդարացի փոխհատուցում տրամադրելու համար (տե՛ս Լետելյեն ընդդեմ Ֆրանսիայի, 1991թ. հունիսի 26, կետ 62, Series A no. 207, և Մյուլլերն ընդդեմ Ֆրանսիայի, 1997թ. մարտի 17, կետ 54, Զեկույցներ II-1997):

B. Ծախսեր և ծախքեր

71. Բոլոր դիմողները պահանջել են 2.000 եվրո (EUR) յուրաքանչյուրի համար, բացառությամբ պրն Պերիկա Դիմիտրիևսկիի, ով պահանջել է 2500 եվրո (EUR) ներպետական դատարաններում կրած ծախսերի համար: Այն իր մեջ ընդգրկում է լսումների ընթացքում իրենց շահերը ներկայացնելու իրավական ծառայությունների համար վճարները, դատական ծախքերը, կալանքի տակ գտնվելու ընթացքում իրենց այցելելու համար իրենց ներկայացուցիչների և ընտանիքի անդամների ճանապարհածախսերը և այլ ծախսեր, որոնք հիմնված են Մակեդոնիայի իրավաբանների դրույքաչափերի վրա: Դիմողները չեն տրամադրել պահանջները հիմնավորող այլ փաստաթղթեր:

72. Նրանք նաև պահանջել են 3.140 եվրո (EUR)` դատավարության հետ կապված ծախսերի և ծախքերի փոխհատուցման համար: Այն ներառում է քառասուն ժամ իրավաբանական աջակցության, ինչպես նաև փաստաթղթերի պատճենահանման և առաքման վճարները: Դիմողները նաև ներկայացրել են իրավական վճարների ծախսերի ցանկ: Որևէ ապացույց չի ներկայացվել փաստաթղթերի պատճենահանման և փոստային առաքման ծախսերի վերաբերյալ: Դիմողի ներկայացուցիչը պահանջել է, որ այդ վճարներն ուղղակիորեն փոխանցվեն «Մակեդոնիայի Հանրապետության Մարդու իրավունքների Հելսինկյան կոմիտեի» բանկային հաշվին և տրամադրել վերջինի բանկային հաշիվը:

73. Կառավարությունն առարկել է այդ պահանջները:

74. Համաձայն Դատարանի նախադեպային իրավունքի` դիմողը ծախսերի և ծախքերի փոխհատուցման իրավունք ունի միայն այնքանով, որքանով որ ապացուցում է, որ դա եղել է անհրաժեշտ (տե՛ս Փլոնն ընդդեմ Ֆրանսիայի, no. 58148/00, կետ 64, ՄԻԵԴ 2004-IV): Դատարանը նշում է, որ Դատարանի կանոնների 60-րդ կանոնի հիմքով դիմողը պետք է մանրամասն ներկայացնի բոլոր պահանջները` համապատասխան հիմնավորող փաստաթղթերի հետ մեկտեղ, ինչը չկատարելու դեպքում Պալատը կարող է ամբողջությամբ կամ մասամբ մերժել հայցը (տե՛ս Փարիզովն ընդդեմ Մակեդոնիայի նախկին Հարավսլավական Հանրապետության, no. 14258/03, կետ 71, 2008 թ. փետրվարի 7):

75. Ներկայիս գործով, Դատարանը նշում է, որ դիմողները չեն ներկայացրել որևէ հիմնավորող փաստաթուղթ կամ ներպետական վարույթների ծախսերի և ծախքերի պահանջի վերաբերյալ մանրամասներ: Հետևաբար, այն վճռում է այս առումով չտրամադրել գումար (տե՛ս Լազորոսկին ընդդեմ Մակեդոնիայի նախկին Հարավսլավական Հանրապետության, no. 4922/04, կետ 91, 2009թ. հոկտեմբերի 8): Այն նաև գտնում է, որ դիմողների կողմից ծախսերի և ծախքերի փոխհատուցման համար պահանջվող գումարը չափազանց է ու անհիմն և ողջամիտ է համարում տրամադրել 2.000 եվրո (EUR)` գումարած հարկերը, որոնք կարող են գանձվել դիմողից, որը պետք է փոխանցվի «Մակեդոնիայի Հանրապետության Մարդու իրավունքների Հելսինկյան կոմիտեի» բանկային հաշվին (տե՛ս, mutatis mutandis, Յասարն ընդդեմ Մակեդոնիայի նախկին Հարավսլավական Հանրապետության, no. 69908/01, կետ 71, 2007թ. փետրվարի 15):

C. Տուգանային տոկոսներ

76. Դատարանը նպատակահարմար է գտնում, որպեսզի տուգանային տոկոսը գանձվի Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած փոխառության միջին տոկոսադրույքի հիման վրա՝ հավելած երեք տոկոս:

ՎԵՐՈԳՐՅԱԼԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՄԻԱՁԱՅՆ

1. Վճռում է, 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի ներքո դիմողների կալանքի բավարար պատճառների բացակայության վերաբերյալ գանգատն ընդունելի է, իսկ դիմումի մնացած մասը` անընդունելի.

2. Վճռում է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի խախտում.

3. Վճռում է, որ Կոնվենցիայի խախտման հայտնաբերումը բավարար է դիմողներին արդարացի փոխհատուցում տրամադրելու համար.

4. Վճռում է`

(a) որ Պատասխանող պետությունը վճիռը վերջնական դառնալուց հետո երեք ամսվա ընթացքում, Կոնվենցիայի 44-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան, պետք է դիմողներից յուրաքանչյուրին վճարի 2,000 (երկու հազար եվրո)` որպես բարոյական վնասի փոխհատուցում, գումարած բոլոր հարկերը` վճարման օրվա դրությամբ ազգային արժույթի փոխարժեքին համապատասխան, և փոխանցվում է «Մակեդոնիայի Հանրապետության Մարդու իրավունքների Հելսինկյան կոմիտեի» բանկային հաշվին,

(b) որ վճարումը վերոնշյալ եռամսյա ժամկետը լրանալուց հետո կատարելու դեպքում այդ ժամանակահատվածի համար պետք է վճարվի տուգանային տոկոս, որը պետք է հավասար լինի չկատարված պարտավորության ժամանակահատվածում Եվրոպական կենտրոնական բանկի սահմանած միջին տոկոսադրույքին` հավելած երեք տոկոս.

5. Միաձայն մերժում է դիմողների՝ արդարացի բավարարման վերաբերյալ պահանջի մնացած մասը:

Կատարվել է անգլերենով և գրավոր հրապարակվել 2010թ. հոկտեմբերի 28-ին` Դատարանի կանոնների 77-րդ կանոնի 2-րդ և 3-րդ կետերի համաձայն:

Նախագահող

Կլաուդիա Ուեսթերդիք Պիր Լորենսեն