ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

13 սեպտեմբերի 2012 թվականի N 1181-Ն

ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ, ՉԱՓՈՒՄՆԵՐԻ ՍԱՆԴՂԱԿՆԵՐԻ ՀԱՅԵՐԵՆ ԱՆՎԱՆՈՒՄԸ, ՆՇԱԳՐՈՒՄԸ, ԳՐԵԼԱՁԵՎՆ ՈՒ ԴՐԱՆՑ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՍԱՀՄԱՆԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2004 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 9-Ի N 1938-Ն ՈՐՈՇՈՒՄՆ ՈՒԺԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ՃԱՆԱՉԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Չափումների միասնականության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 4-րդ հոդվածի 4-րդ մասին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Սահմանել Հայաստանի Հանրապետությունում կիրառվող Չափի և կշռի միջազգային համաժողովի կողմից ընդունված և օրենսդրական չափագիտության միջազգային կազմակերպության կողմից երաշխավորված միավորների միջազգային ՍԻ (SI) համակարգի մեծությունների միավորները և չափումների սանդղակները՝

1) մեծությունների միավորների հայերեն անվանումը, նշագրումը և գրելաձևը՝ համաձայն N 1 հավելվածի.

2) չափումների սանդղակների հայերեն անվանումը, նշագրումը, գրելաձևը և կիրառման կանոնները՝ համաձայն N 2 հավելվածի.

3) մեծությունների միավորների կիրառման կանոնները՝ համաձայն N 3 հավելվածի:

2. Թույլատրել մեծությունների միավորների միջազգային համակարգի մեծությունների միավորներին համահավասար կիրառման թույլատրված մեծությունների արտահամակարգային միավորները՝ հարաբերակցված միջազգային համակարգի միավորների հետ՝ համաձայն N 4 հավելվածի։

3. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004 թվականի դեկտեմբերի 9-ի «Մեծությունների միավորների, չափումների սանդղակների անվանումը, նշագրումը, գրելաձևն ու դրանց կիրառման կանոնները սահմանելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1998 թվականի ապրիլի 30-ի N 260 և 1999 թվականի մայիսի 3-ի N 277 որոշումներն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1938-Ն որոշումը:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Տ. Սարգսյան
2012 թ. սեպտեմբերի 25 Երևան

Հավելված N 1 ՀՀ կառավարության 2012 թվականի սեպտեմբերի 13-ի N 1181-Ն որոշման

ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՀԱՅԵՐԵՆ ԱՆՎԱՆՈՒՄԸ, ՆՇԱԳՐՈՒՄԸ ԵՎ ԳՐԵԼԱՁԵՎԸ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ

Աղյուսակ N 1

ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԱԾԱՆՑՅԱԼ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՑ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐԸ ԵՎ ՆՇԱԳՐՈՒՄԸ ԿԱԶՄՎԱԾ ԵՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐԻ ԵՎ ՆՇԱԳՐԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՄԲ

Աղյուսակ N 2

Մեծությունը		Միավորը
անվանումը	չափայնությունը	անվանումը	նշագիրը
			միջազգային	հայերեն
Մակերես	L2	քառակուսի մետր	m2	մ2
Ծավալ, տարողություն	L3	խորանարդ մետր	m3	մ3
Արագություն	LT-1	մետր վայրկյանում	m/s	մ/վ
Ալիքային թիվ	L-1	մետր` մինուս մեկ աստիճան	m-1	մ-1
Արագացում	LT-2	մետր՝ բաժանած վայրկյան քառակուսի	m/s2	մ/վ2
Խտություն	L-3  M	կիլոգրամ՝ բաժանած մետր խորանարդ	kg/m3	կգ/մ3
Տեսակարար ծավալ	L3  M-1	մետր խորանարդ՝ բաժանած կիլոգրամ	m3  /kg	մ3  /կգ
Էլեկտրական հոսանքի խտություն	L-2 I	ամպեր՝ բաժանած մետր քառակուսի	A/m2	Ա/մ2
Մագնիսական դաշտի լարվածություն	L-1  I	ամպեր՝ բաժանած մետր	A/m	Ա/մ
Մոլային խտություն	L-3  N	մոլ՝ բաժանած մետր խորանարդ	mօl/m3	մոլ/մ3
Պայծառություն	L-2  J	կանդելա՝ բաժանած մետր քառակուսի	cd/m2	կդ/մ2

ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՀԱՏՈՒԿ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՆՇԱԳՐԵՐ ՈՒՆԵՑՈՂ ԱԾԱՆՑՅԱԼ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ

Աղյուսակ N 3

ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆ ԵՎ ԼՈԳԱՐԻԹՄԱԿԱՆ ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ

Աղյուսակ N 4

ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՏԱՍՆԱՊԱՏԻԿ ԵՎ ԲԱԺՆԵՄԱՍԱՅԻՆ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐՆ ՈՒ ՆՇԱԳՐԵՐԻ ԿԱԶՄՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՂ ԲԱԶՄԱՊԱՏԿԻՉՆԵՐԸ ԵՎ ՆԱԽԱԾԱՆՑՆԵՐԸ

Աղյուսակ N 5

Տասնապատիկ բազմապատկիչը	Նախածանցը	Նախածանցների նշագրերը
		միջազգային	հայերեն
1	2	3	4
1024	իոտա	Y	Ի
1021	զետա	Z	Զ
1018	էքսա	E	Է
1015	պետա	P	Պ
1012	տերա	T	Տ
109	գիգա	G	Գ
106	մեգա	M	Մ
103	կիլո	k	կ
102	հեկտա	հ	հ
101	դեկա	da	դե
10-1	դեցի	d	դ
10-2	սանտի	c	ս
10-3	միլի	m	մ
10-6	միկրո	μ	մկ
10-9	նանո	ո	ն
10-12	պիկո	p	պ
10-15	ֆեմտո	f	ֆ
10-18	ատտո	a	ա
10-21	զեպտո	z	զ
10-24	իոկտո	y	ի

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան

Հավելված N 2 ՀՀ կառավարության 2012 թվականի սեպտեմբերի 13-ի N 1181-Ն որոշման

ՉԱՓՈՒՄՆԵՐԻ ՍԱՆԴՂԱԿՆԵՐԻ ՀԱՅԵՐԵՆ ԱՆՎԱՆՈՒՄԸ, ՆՇԱԳՐՈՒՄԸ, ԳՐԵԼԱՁԵՎԸ ԵՎ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ

1. Ջերմաստիճանի չափման սանդղակներ

ա) Ցելսիուսի սանդղակ

1⁰  C-ն ջրի եռման կետի (100⁰ C) և սառույցի հալման կետի (0⁰ C) ջերմաստիճանների տարբերության 1/100 մասն է.

բ) Կելվինի սանդղակ

Ջերմադինամիկական ջերմաստիճանի չափման միավորը` 1 Կելվինը (1 Կ), սահմանում է հարաբերությունների սանդղակ, որն ունի ֆիզիկապես որոշված զերո: Կելվինի սանդղակի գործնական կիրառման համար օգտագործվում է միջազգային գործնական ջերմաստիճանային սանդղակը` ՄՋՍ-90, որը ճշտվել է 1989 թվականին` Չափի և կշռի միջազգային կոմիտեի որոշմամբ (ՉԿՄԿ).

գ) Ֆարենհայտի սանդղակ

1⁰ F-ն ջրի եռման կետի (212⁰ F) և սառույցի հալման կետի (32⁰ F) ջերմաստիճանների տարբերության 1/180 մասն է:

Սառույցի և անուշադրի խառնուրդի ջերմաստիճանը` 0<sup>0</sup> F, մարդու մարմնի նորմալ ջերմաստիճանը` 96⁰ F: 1⁰ F=5/9.1⁰ C:

Ցելսիուսի սանդղակից Կելվինի սանդղակին անցումն իրականացվում է ըստ հետևյալ բանաձևի`

T=t+273,15,

որտեղ`

T-ն ջերմաստիճանն է` ըստ Կելվինի սանդղակի,

t-ն ջերմաստիճանն է՝ ըստ Ցելսիուսի սանդղակի:

Ֆարենհայտի սանդղակից Ցելսիուսի սանդղակին անցումն իրականացվում է ըստ հետևյալ բանաձևի`

t=5/9 . (t_F -32),

որտեղ`

t_F -ը ջերմաստիճանն է` ըստ Ֆարենհայտի սանդղակի,

t-ն ջերմաստիճանն է` ըստ Ցելսիուսի սանդղակի:

2. Կարծրության չափման սանդղակներ

Նյութերի (մետաղների, պլաստմասսայե իրերի, հանքանյութերի (ապարների), ռետինի և այլնի) կարծրությունը բնութագրվում է կարծրության թվով:

ա) Բրինելի սանդղակ

Սև և գունավոր մետաղների կարծրության չափման սանդղակն է: Կարծրության թիվը` HB, ըստ Բրինելի որոշվում է որոշակի P ուժի և այդ ուժի ազդեցության տակ որոշակի D տրամագծով պողպատե գնդիկով (ծայրակալ ինդենթոր) փորձարկվող նմուշի վրա թողած գնդաձև դրոշմահետքի մակերևույթի մակերեսի հարաբերությամբ, հետևյալ բանաձևով`

	_______
HB=2P/[πD(D-√	D2 -d2 )]

որտեղ`

HB-ն` կարծրության թիվն է,

D-ն՝ պողպատե գնդիկի տրամագիծը, մմ,

P-ն՝ փորձարկվող նմուշի վրա ազդող ուժը, Ն,

d-ն՝ նմուշի մակերեսի վրա գնդիկի արտատիպի տրամագիծը, մմ.

բ) Ռոքվելի սանդղակներ

Ռոքվելի սանդղակները (11 սանդղակ) կիրառվում են մետաղների, պլաստմասսաների կարծրության (HR թիվ) որոշման համար:

Կարծրության՝ HR թիվը, ըստ Ռոքվելի սանդղակների, որոշվում է ստանդարտ ինդենթորով P₀ նախնական և P հիմնական բեռնվածքների ազդեցության տակ նմուշի վրա առաջացած դրոշմահետքերի հ₀ և հ խորությունների տարբերության գծային ֆունկցիայով:

Մետաղների կարծրության` HR թվի չափումը, ըստ Ռոքվելի A(P₀ =98,07Ն; P=588,4Ն), B(P₀ =98,07Ն; P=980,7Ն), C(P₀ =98,07Ն; P=1471Ն) սանդղակների, կատարվում է ստանդարտացված պայմաններում փորձանմուշի մակերևույթի վրա ստանդարտ ինդենթորով (ծայրակալ), երկու հաջորդաբար կիրառվող բեռնվածքների (P₀  և P) ներճնշման ազդեցության տակ նմուշի վրա առաջացած դրոշմահետքերի հ և հ₀  խորությունների տարբերության գծային ֆունկցիայով:

 Որպես ինդենթոր կիրառվում է 1,588 մմ տրամագծով պողպատե կոփված գնդիկ (B սանդղակ), կամ 120⁰  գագաթով ալմաստե կոն (A և C սանդղակներ):

 Օրինակ` կարծրության թիվն ըստ Ռոքվելի որոշվում է հետևյալ բանաձևով`

HR(B սանդղակ) =130 - (հ - հ₀ )/c:                     HR(A և C սանդղակներ) =100 - (հ - հ₀ )/c,

որտեղ` fc-ն հաստատուն է և հավասար է 0,002 մմ-ի:

Պլաստմասսայի կարծրությունը որոշվում է P(P₀ =98,07Ն; P=588,4Ն; 12,7+0,015մմ տրամագծով պողպատե գնդիկ ինդենթորով), L(P₀ =98,07Ն; P=588,4Ն; 6,35+0,015մմ տրամագծով պողպատե գնդիկ ինդենթորով), E(P₀ =98,07Ն; P=980,7Ն; 3,175+0,015մմ տրամագծով պողպատե գնդիկ ինդենթորով), M (P₀ =98,07Ն; P=980,7Ն; 6,35մմ+0,015 տրամագծով պողպատե գնդիկ ինդենթորով) սանդղակներով.

 գ) Վիքերսի սանդղակ

Մետաղների կարծրության չափումը, ըստ Վիքերսի սանդղակի, կայանում է փորձանմուշի մակերևույթի վրա կանոնավոր քառանիստ ալմաստե բուրգի միջոցով (որի 2 հանդիպակաց նիստերի միջև կազմած անկյունը կազմում է 136⁰ ) ներճնշման մեջ:

Կարծրության` HV թիվը, ըստ Վիքերսի սանդղակի, որոշվում է որոշակի ժամանակահատվածում կիրառված ներճնշման P-(9,807-980,7Ն) բեռնվածքի և բուրգաձև դրոշմահետքի մակերևույթի մակերեսի հարաբերությամբ:

Կարծրության թվի հաշվարկման բանաձևն է`

HV=0,189P/d²,

որտեղ` d-ն դրոշմահետքի հիմքի երկու անկյունագծերի միջինն է, մմ.

դ) Մոոսի սանդղակ

Հանքաբանության մեջ ապարների հարաբերական կարծրությունը գնահատվում է Մոոսի 10 բալային սանդղակով խազման մեթոդով, որը հիմնված է այն բանի վրա, թե սանդղակի ապարներից որոնք են հետազոտվող նմուշի վրա թողնում խազ: Մոոսի սանդղակը հիմնվում է հետևյալ ապարների վրա`

3. Երկրաշարժերի սանդղակներ

Երկրաշարժերի ուժգնությունը չափվում է սեյսմիկ 12 բալային սանդղակով, որը հիմնված է դիտարկվող ավերածությունների և այլ հատկանիշների վրա:

4. Երկրաշարժերի ինտենսիվության սանդղակներ (մագնիտուդ)

Երկրաշարժերի ինտենսիվության սանդղակը հիմնված է առաձգական ալիքների օջախից ճառագայթող էներգիայի որոշման վրա՝ ըստ սեյսմիկ կայանների դիտարկումների: Մագնիտուդը համեմատական է էներգիայի լոգարիթմին: Երկրաշարժի ինտենսիվության և բալայնության հարաբերակցությունը սահմանելու համար անհրաժեշտ է իմանալ օջախի խորությունը:

5. Քամու ուժի սանդղակ

Քամու արագությունը գնահատվում է 17-բալային համեմատական սանդղակով, որն ընդունվել է միջազգային պայմանագրով (1946 թ.) և ներառում է Բոֆորտի 12-բալային սանդղակը` ավելացրած մրրիկի ուժգնության ևս 5 աստիճան:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան

Հավելված N 3 ՀՀ կառավարության 2012 թվականի սեպտեմբերի 13-ի N 1181-Ն որոշման

Կ Ա Ն Ո Ն Ն Ե Ր

ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ

1. Առևտրում, դասագրքերում, ինչպես նաև պաշտոնական հրատարակություններում մեծությունների արժեքներն արտահայտվում են Չափի և կշռի միջազգային համաժողովի կողմից ընդունված և օրենսդրական չափագիտության միջազգային կազմակերպության կողմից երաշխավորված միավորների միջազգային ՍԻ (SI) համակարգի միավորներով և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2012 թվականի սեպտեմբերի 13-ի N 1181-Ն որոշմամբ կիրառման թույլատրված միավորներով, ինչպես նաև դրանցից կազմվող ածանցյալ միավորներով, այդ թվում` նաև Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2012 թվականի սեպտեմբերի 13-ի N 1181-Ն որոշմամբ թույլատրված բազմապատկիչների ու նախածանցների օգտագործմամբ:

2. Չափման միջոցների ստուգաչափման մեթոդիկաներում պետք է նախատեսել ստուգաչափում՝ աստիճանավորված սույն որոշմամբ թույլատրված միավորներով:

3. Արտադրանքի տարբեր տեսակներին վերաբերող նորմատիվային, կառուցաբանական (կոնստրուկտորական), տեխնոլոգիական և այլ տեխնիկական փաստաթղթերում կիրառվում են միավորների միջազգային կամ հայերեն նշագրերը: Անկախ այն հանգամանքից, թե չափման միջոցին վերաբերող փաստաթղթերում ինչ նշագրեր են օգտագործված, չափման միջոցների թվատախտակի, սանդղակների և վահանակների վրա կիրառվում են միավորների միջազգային նշագրերը:

4. Թույլատրվում է պաշտոնական հրատարակություններում կիրառել միավորների միջազգային կամ հայերեն նշագրերը: Միևնույն պաշտոնական հրատարակության մեջ (բացառությամբ մեծությունների միավորներին վերաբերող հրատարակությունների) չի թույլատրվում 2 տեսակի նշագրերի միաժամանակյա կիրառում:

Արտահանման ենթակա արտադրանքի, այդ թվում` չափման միջոցի բնութագրերն ու պարամետրերը կարող են արտահայտվել պատվիրատուի կողմից սահմանված մեծությունների միավորներով:

ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՉԱՓԱՅՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՆՇԱԳՐԵՐԸ ԳՐԵԼՈՒ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ

1. Մեծությունների չափայնությունը գրվում է լատիներեն գլխատառերով` ուղիղ տպատառերով:

2. Մեծությունների արժեքները գրելիս կիրառվում են միավորների տառային նշագրերը կամ հատուկ նշաններ (…⁰ , …, , …^,,), ընդ որում, սահմանվում է տառային նշագրերի 2 տեսակ` միջազգային (լատինական կամ հունական տառերով) և հայերեն (հայկական այբուբենի տառերով):

3. Մեծությունների միավորների տառային նշագրերը տպագրվում են ուղիղ տառատեսակով: Միավորների նշագրերում կետը, որպես կրճատման նշան, չի դրվում:

4. Մեծությունների միավորների նշագրերը գրվում են մեծությունների թվային արժեքից հետո մեկ տողի վրա (առանց տողադարձի): Թվային արժեքը, որը թեք գծով կոտորակ է և գրված է միավորի նշագրից առաջ, պետք է գրել փակագծի մեջ: Արժեքի վերջին թվանշանի և միավորի նշագրերի միջև պետք է թողնել բացակ, որը պահպանվում է տվյալ տիպի ու չափի տառատեսակների համար`

Բացառություն են կազմում հատուկ նշանի տեսքով տողից վերև բարձրացված նշագրերը, որոնց առջև բացատ չի թողնվում`

5. Մեծության թվային արժեքի մեջ տասնորդական կոտորակի առկայության դեպքում միավորի նշագիրը գրվում է բոլոր թվանշաններից հետո`

6. Մեծությունների միավորների արժեքները սահմանային շեղումներով նշելիս` սահմանային շեղումները վերցվում են փակագծերի մեջ, իսկ միավորի նշագիրը դրվում է փակագծից հետո, ինչպես նաև և թվային արժեքից հետո և սահմանային շեղումից հետո`

Եթե շարադրանքում նշվում են մի շարք թվային արժեքներ, որոնք արտահայտված են մեծության միևնույն միավորով, ապա այդ միավորի նշագիրը դրվում է միայն վերջին թվանշանից հետո (օրինակ` 5,9; 8,5; 10,0; 12,0 մմ), իսկ եթե անհրաժեշտ է նշել մեծության արժեքների տիրույթը, ապա միավորի նշագիրը դրվում է վերջին թվանշանից հետո (օրինակ` 5-ից մինչև 20 կգ):

7. Բանաձևերում մեծությունների միավորների նշանակումները բացատրելիս` թույլատրվում է կիրառել միավորների նշագրերը: Միավորների նշագրերի տեղադրումը նույն տողի վրա, բանաձևի հետ, որը տառերի տեսքով արտահայտում է միավորների միջև կամ դրանց թվային արժեքների միջև կախվածությունը, չի թույլատրվում`

8. Արտադրյալի մեջ մտնող միավորների տառային նշագրերն իրարից բաժանվում են կետերով, որպես բազմապատկման նշաններ: Թույլատրվում է արտադրյալի մեջ մտնող միավորների տառային նշագրերն իրարից բաժանել բացատներով, եթե դա չի հանգեցնում թյուրիմացության`

9. Միավորների տառային նշագրերի հարաբերության դեպքում որպես բաժանման նշան դրվում է հորիզոնական կամ թեք գիծ: Թույլատրվում է դա նշել արտադրյալի տեսքով` աստիճան բարձրացված (դրական կամ բացասական)`

10. Թեք գիծը որպես բաժանման նշան օգտագործելու դեպքում միավորների նշագրերը համարիչում և հայտարարում գրվում են նույն տողում, միավորների նշագրերի արտադրյալը հայտարարում վերցվում է փակագծերի մեջ.

11. Մեծության ածանցյալ միավորը նշելիս, եթե դա բաղկացած է 2 կամ ավելի միավորներից, չի թույլատրվում տառային նշագրերն ու միավորների անվանումները համակցել, այսինքն` գրել միավորներից մեկի նշագիրը, իսկ մյուսի անվանումը`

12. Թույլատրվում է կիրառել հատուկ նշանների`…<sup>0</sup>, …<sup>,,</sup>  …<sup>,,</sup>  , % և ‰ համակցումը միավորների նշագրերի հետ, օրինակ` …0/_s:

13. Ժամանակի (րոպե, ժամ, օր), հարթ անկյան (աստիճան, րոպե, վայրկյան), զանգվածի (ատոմային) միավորների անվանումն ու նշագրերը չեն թույլատրվում օգտագործել նախածանցով:

14. Նախածանցը կամ դրա նշագիրը գրվում է միավորի անվանման կամ նշագրի հետ միասին, օրինակ`

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան

Հավելված N 4 ՀՀ կառավարության 2012 թվականի սեպտեմբերի 13-ի N 1181-Ն որոշման

ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻՆ ՀԱՄԱՀԱՎԱՍԱՐ ԿԻՐԱՌՄԱՆ ԹՈՒՅԼԱՏՐՎԱԾ ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՐՏԱՀԱՄԱԿԱՐԳԱՅԻՆ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԸ՝ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿՑՎԱԾ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՀԵՏ

Մեծության անվանումը	Արտահամակարգային միավորը
	Անվա- նումը	նշագիրը		արտահայտությունը միավորների միջազգային համակարգի միավորներով	կիրառման ոլորտը
		Միջազ- գային	հայերեն
1	2	3	4	5	6
Զանգված	տոննա	t	տ	1 x 103  kg	բոլոր ոլորտներում
	զանգվածի ատոմային միավոր	ս	զ.ա.մ.	1,6605402 x x 10-27 kg (մոտավոր)	ատոմային ֆիզիկա, քիմիա, բնագիտություն
	ֆունտ	f	ֆ	0,453592 kg (մոտավոր)	առևտրի ոլորտ
	կարատ	-	կար	2 x 10-4  kg (ճշգրիտ)	թանկարժեք քարերի ոլորտ
	գրամ	g	գ	10-3  kg	բոլոր ոլորտներում
	ցենտներ	q	ց	100 kg
Ժամանակ	րոպե	min	րոպե	60 s	բոլոր ոլորտներում
	ժամ	h	ժ	3600 s
	օր	d	օր	86400 s
Հարթ անկյուն	աստիճան	. . . օ	. . .օ	(π/180)rad= 1,745329…x x10-2  rad	բոլոր ոլորտներում
	րոպե	. . .	. . .	(π/10800)rad= 2,908882…x x10-4  rad
	վայրկյան	. . .''	. . .»	(π/648000)rad= 4,848137…x x10-6  rad
	գրադ (գոն)	gon	գրադ	(π/200)rad= 1,57080…x x10-2  rad	երկրաբաշխություն
Ծավալ, տարողություն	լիտր	l	լ	1 x 10-3  m3	բոլոր ոլորտներում
	գալոն (անգլ.) գալոն (ամեր.)	gal gal	գալ գալ	4,546 x 10-3  m3  3,785 x 10-3  m3	բոլոր ոլորտներում
	բարել	barrel	բարել	1 նավթային բարելը = = 0,15899 մ3  = = 158,99 լ	նավթարդյու-նաբերություն
Երկարություն	աստղագի- տական միավոր	ua	ա. մ.	1,49598 x 1011  m (մոտավոր)	աստղագիտություն
	լուսային տարի	ly	լուս. տարի	9,4605 x 1015  m (մոտավոր)
	պարսեկ	pc	պկ	3,0857 x 1016  m
	անգստրեմ	A	անգստրեմ	1 x 10-10 m	ֆիզիկա, քիմիա, բնագիտություն
	իքս միավոր	X	իքս-մ	1,00206 x 10-13 m (մոտավոր)
	միկրոն	m	մկ	1 x 10-6 m	բոլոր ոլորտներում
	դյույմ	incհ	դյույմ	25.4 x 10-3 m
	ծովային մղոն	n mile	ծ.մղ.	1852 m (ճշգրիտ)	ծովային նավագնացություն և օդագնացություն
Երկարություն (ուղղաձիգ)	ֆուտ	ft	ֆուտ	0,3048 m	օդագնացություն
Օպտիկական ուժ	դիօպտրիա		դպտր	1 m-1	օպտիկա
Մակերես	բարն	b	բ	1 x 10-28  m2	ֆիզիկա
	հեկտար	ha	հա	1 x 104  m2	գյուղատնտեսություն, անտառատնտեսություն, շինարարություն
	ար	a	ա	100 m2
Էներգիա	էլեկտրոն-վոլտ	eV	էՎ	1,60218 x 10-19 J (մոտավոր)	ֆիզիկա
	կիլովատտ-ժամ	kW x հ	կՎտ x ժ	3,6 x 106 J	կենցաղ, արդյունաբե-րություն, (էլեկտրաէներգիայի հաշվիչներ)
Լրիվ հզորություն	վոլտ-ամպեր	V x A	Վ x Ա		էլեկտրատեխնիկա
Ռեակտիվ հզորություն	վառ	VAr	ՎԱռ
Էլեկտրական լիցք	ամպեր-ժամ	A x հ	Ա x ժ	3,6 x 103 C	էլեկտրատեխնիկա
Ջերմաստիճան	ֆարենհայտ	օF	օՖ	օ F=5/9օC
Տեղեկատվու- թյան քանակ	բիթ	bit	բիթ	1	տեղեկատվության հաղորդման և թվային մշակման սարքավորումներում
	բայթ	B (byte)	Բ (բայթ)	1 Բայթ= 8 բիթ 1 ԿԲ =1024 Բայթ 1 ՄԲ = 1024 ԿԲ 1 ԳԲ= 1024 ՄԲ
Տեղեկատվու- թյան հաղորդման արագություն	բոդ	baud	բոդ	1 բոդ = 1 բիթ/վ
Գծային խտություն	տեքս	tex	տեքս	1 x 10-6  kg/m (ճշգրիտ)	մանածագործական արդյունաբերություն
Արագություն	հանգույց	ku	հանգ.	0,514(4) m/s	ծովային և օդային նավագնացություն
Արագացում	գալ	Gal	Գալ	0,01 m/s2	մեխանիկա
Պտտման հաճախություն	պտույտ վայրկյանում	r/s	պտ/վ	1s-1	ֆիզիկա, էլեկտրատեխնիկա
	պտույտ րոպեում	r/min	պտ/րոպ	(1/60)s-1  = 0,016(6)s-1
Ուժ, կշիռ	դին	dyn	դին	1 x 10-5  N	ֆիզիկա
	կիլոգրամ-ուժ	kgf	կգուժ	9,80665 x N (ճշգրիտ)
	պոնդ	p	-	9,80665 x 10-3 N (ճշգրիտ)
	տոննա-ուժ	tf	տուժ	9806,65 N (ճշգրիտ)
Ճնշում	բար	bar	բար	1 x 105  Pa	ֆիզիկայի, օդագնացության և այլ ոլորտներ ֆիզիկա                                     ֆիզիկա, ատոմային էներգետիկա, առողջապահություն
	կիլոգրամ-ուժ քառակուսի սանտիմետրի վրա	kgf/cm2	կգուժ/սմ2	98066,5 Pa (ճշգրիտ)
	կիլոպոնդ քառակուսի սանտիմետրի վրա	kp/cm2	-	98066,5 Pa (ճշգրիտ)
	միլիմետր ջրի սյուն	mm H2 Օ	մմ ջր.ս.	9,80665 Pa (ճշգրիտ)
	միլիմետր սնդիկի սյուն	mm Hg	մմ սնդ.ս.	133,332 Pa
	տորր	Torr	-	133,332 Pa
Աշխատանք, էներգիա	էրգ	erg	էրգ	1 x 10-7 J
Դինամիկական մածուցիկություն	պուազ	P	Պ	0,1Pa x s
Կինեմատի- կական մածուցիկու- թյուն	ստոքս	St	Ստ	1 x 10-4  m2 /s
Տեսակարար էլեկտրական դիմադրություն	Օհմ միլիմետր քառակուսի մետրի վրա	Ω mm2 /m	Օմ x մմ2 /մ	1 x 10-6 Ωm
Մագնիսական հոսք	մաքսվել	Mx	Մքս	1 x 10-8  Wb
Մագնիսական ինդուկցիա	գաուս	Gs	Գս	1 x 10-4 T
Մագնիսաշարժ ուժ, մագնիսական պոտենցիալների տարբերություն	գիլբերտ	Gb	Գբ	(10/4π) A= =0,795775 A
Մագնիսական դաշտի լարվածություն	էրստեդ	Օe	Էր	(103 /4π)A/m= =79,5775A/m
Ջերմաքանակ, ջերմադինամի- կական պոտենցիալներ (ներքին էներգիա, էնտալպիա, ազատ էներգիա և այլն), ֆազային փոխակերպման ջերմություն, քիմիական ռեակցիայի ջերմություն	կալորիա (միջազգային)	cal	կալ	4,1868 J (ճշգրիտ)
	ջերմաքիմիա- կան կալորիա	calth	կալթք	4,1840 J (մոտավոր)
	15 աստիճանանոց կալորիա	cal 15	կալ 15	4,1855 J (մոտավոր)
Իոնացնող ճառագայթման կլանված բաժնեչափ, կերմա	ռադ	rad, rd	ռադ	0,01Gy
Իոնացնող ճառագայթման համարժեք բաժնեչափ, իոնացնող ճառագայթման արդյունարար բաժնեչափ	բէռ	rem	բէռ	0,01Sv
Ֆոտոնային ճառագայթման էքսպոզիցիոն բաժնեչափ (գամմա և ռենտգենյան ճառագայթման էքսպոզիցիոն բաժնեչափ	ռենտգեն	R	Ռ	2,58 x 10-4 C/kg (ճշգրիտ)
Ռադիոակտիվ նյութի ակտիվություն	կյուրի	Ci	Կի	3,7 x 1010 Bq (ճշգրիտ)	ֆիզիկա, ատոմային էներգետիկա, առողջապահություն
Պտույտի անկյուն	պտույտ	r	պտ	2 πռադ=6,28 rad
Մագնիսաշարժ ուժ, մագնիսական պոտենցիալների տարբերություն	ամպեր-գալար	At	Ագ	1A
Պայծառություն	նիտ	nt	նտ	1 cd/m2

Թույլատրվում է արտահամակարգային միավորները կիրառել առանց ժամկետի սահմանափակման` մինչև դրանց մասին միջազգային համապատասխան որոշումների ընդունումը:

(հավելվածը փոփ. 15.02.18 N 139-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան