Ք Ա Ղ Վ Ա Ծ Ք

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՆԻՍՏԻ

Ա Ր Ձ Ա Ն Ա Գ Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն Ի Ց

6 հոկտեմբերի 2016 թվականի N 39

25. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ԾՐԱԳՐԻՆ ԵՎ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿԻՆ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

(անվավեր է ճանաչվել 21.10.21 N 1728-Ն որոշման 1-ին կետով)

Հավանություն տալ հարկային եկամուտների վարչարարության բարելավման միջոցառումների ծրագրին և միջոցառումների ցանկին՝ համաձայն NN 1 և 2 հավելվածների:

Հավելված N 1 ՀՀ կառավարության 2016 թվականի հոկտեմբերի 6-ի նիստի N 39 արձանագրային որոշման

ԾՐԱԳԻՐ

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ

 I. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Տնտեսական զարգացումներին և կատարվող օրենսդրական փոփոխություններին զուգընթաց՝ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ը շարունակաբար վերանայում և կատարելագործում է եկամուտների վարչարարության բարեփոխումների քայլերն այն իմաստով, որ դրանք համահունչ լինեն ՀՀ կառավարության գործունեության սկզբունքներին, բխեն ՀՀ տնտեսության զարգացման միտումներից: Զարգացման ներկա փուլում կարևորվում է ստվերային տնտեսության կրճատմանն ու հարկային կարգապահության բարձրացմանն ուղղված արդյունավետ, հետևողական հարկային վարչարարության իրականացումը և դրանց արդյունքում հարկային եկամուտների ցուցանիշի բարելավումն ու հարկային եկամուտների ծրագրային ցուցանիշների ապահովումը:

Սույն ուղենիշային փաստաթղթով սահմանվում են այն հիմնական ուղղությունները և միջոցառումները, որոնց հիման վրա առաջիկայում պետք է իրականացվեն եկամուտների ապահովման վարչարարական աշխատանքները:

Եկամուտների վարչարարության բարելավման միջոցառումները կոչված են լինելու ընդլայնել հարկային և մաքսային մարմինների կարողությունները, ինչպես նաև առկա կարողությունների շրջանակներում գործուն մեխանիզմներ ներդնել արդյունավետ հարկային վարչարարություն իրականացնելու համար, որոնք առաջնահերթ կերպով կուղղվեն ստվերային շրջանառությունների բացահայտմանը, վերլուծությունների արդյունքում բացահայտված ռիսկային տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ հարկային հսկողական ողջ գործիքակազմի կիրառմանը, մաքսային հսկողության խստացմանը: Նշված աշխատանքներին զուգահեռ կիրականացվեն համապատասխան միջոցառումներ հարկային և մաքսային իրավախախտումների կանխարգելման, դրանց խափանման և բացահայտման ցուցանիշների, ինչպես նաև պատասխանատվության կիրառման թափանցիկության բարձրացման ուղղությամբ:

Ծրագրի իրականացման արդյունքում ակնկալվում է կրճատել տնտեսության ստվերային հատվածը՝ ամրապնդելով երկրի տնտեսական անվտանգությունը, հետևողականորեն ավելացնել պետական բյուջեի հարկային եկամուտները, ինչպես նաև բարձրացնել հարկային և մաքսային վարչարարության արդյունավետությունը և ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ գործունեության թափանցիկությունը:

Սույն փաստաթղթում եկամուտների վարչարարության բարելավմանն ուղղված միջոցառումներն, ըստ իրենց նպատակային նշանակության, առաջին մակարդակում դասակարգված են 7 հիմնական բաժիններում, որտեղ բացահայտված են նաև այդ բաժիններում ներառված միջոցառումների կապը կամ ազդեցությունը հարկային եկամուտների հավաքագրումների վրա: Բաժինները ներկայացված են ըստ հարկային և մաքսային վարչարարության հիմնական գործառութային ուղղությունների, որտեղ նկարագրվում են իրականացվող հիմնական միջոցառումները, իսկ ուղղություններում ներառված կոնկրետ միջոցառումները և դրանց կատարման արդյունքները (վերստուգելի չափանիշները) առավել մանրամասն ներկայացված են առանձին հավելվածի տեսքով:

II. ծՐԱԳՐԻ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐԸ ԵՎ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԽնդիրՆԵՐԸ

Առկա պայմաններում ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ հիմնական խնդիրներից առաջնային նշանակություն է տրվում հարկային եկամուտների վճարման մակարդակի բարելավմանը, պետական բյուջեի ծրագրային ցուցանիշների ու հավաքագրվող հարկային եկամուտների կայունության ապահովմանը, ստվերի կրճատմանը: Այս առումով խնդիր է դրվում վերլուծական կարողությունների և էլեկտրոնային կառավարման համակարգի էական բարելավմամբ առավել ճշգրիտ բացահայտել ռիսկային հարկ վճարողներին ու կատարված իրավախախտումները, հարկային պոտենցիալը, իրականացվող վարչական հսկողության սլաքն ուղղել դեպի իրապես ռիսկային հարկ վճարողներ կամ ոլորտներ: Միաժամանակ, վերլուծական աշխատանքներում դիտարկումների կենտրոնում են լինելու և աննկատ հսկողություն է իրականացվելու այն ոլորտներում, որտեղ հարկման դրույքաչափերի նվազման կամ այլ արտոնությունների տրամադրման ուղղությամբ հարկային քաղաքականության փոփոխություններ են տեղի ունեցել՝ այդ ոլորտներում աշխատանքները կենտրոնացնելով ստվերային շրջանառությունների բացահայտման, բիզնեսի տրոհման և սահմանված արտոնությունները չարաշահելու դեպքերի բացահայտման վրա:

Վերը նշված խնդիրների լուծման նպատակով, սույն փաստաթղթով նախատեսվում են վարչարարական այն հիմանական միջոցառումները, որոնք կարճաժամկետ հատվածում ուղղված կլինեն ստվերի կրճատմանը, հարկային եկամուտների գծով լրացուցիչ մուտքերի ապահովմանը, ռիսկերի կառավարման համակարգի կատարելագործմանն ու վարչարարության արդյունավետության բարձրացմանը: Նախատեսվում է, որ ստվերի կրճատմանն ուղղված հարկային և մաքսային վարչարարական, այդ թվում՝ հսկողական միջոցառումներն առաջնահերթ կկիրառվեն բացառապես այն հարկ վճարողների նկատմամբ, որոնք կդրսևորեն հարկային պարտավորությունները կանխամտածված կերպով չկատարելու վարքագիծ: Սույն փաստաթուղթը օրինապահ հարկ վճարողների նկատմամբ լրացուցիչ հարկային կամ վարչարարական բեռ չի նախատեսում:

Ակնկալվում է, որ ծրագրված աշխատանքների հետևողական իրականացման հետևանքով երկարաժամկետ հատվածում կամրապնդվի հարկ վճարողների ինքնագնահատման համակարգը, կաշխուժանա հանրային հսկողությունը և կբարձրանա վստահությունը ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ գործունեության նկատմամբ, օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հարկեր չվճարելը կդառնա ոչ շահավետ:

III. Եկամուտների վարչարարության բարելավման ՀԻՄՆԱԿԱՆ Միջոցառումները

1. Վերլուծությունների ընդլայնում և ռիսկերի բացահայտում

Ռիսկերի կառավարման համակարգի կատարելագործման տեսանկյունից արդյունավետ գործիքներ են համարվում տարբեր մակարդակներում և ուղղություններով իրականացվող վերլուծական աշխատանքները: Այդ նպատակով, հարկային մարմինը որդեգրել է վերլուծական կարողությունների ընդլայնմանն ու բարելավմանն ուղղված քաղաքականություն՝ ապահովելով անհրաժեշտ փոխկապվածությունը վերլուծական աշխատանքների արդյունքների, ռիսկերի կառավարման համակարգերի և հսկողական միջոցառումների արդյունքների միջև: Հիմնական մոտեցումն այն է, որ հարկային հսկողության գործիքները կիրառվեն բացառապես այն հարկ վճարողների նկատմամբ, որոնք վերլուծությունների արդյունքներով, հարկային պարտավորությունների կատարման առումով կհամարվեն ռիսկային, ինչը կհանգեցնի վարչական ռեսուրսների ծախսման արդյունավետության բարձրացմանը և քողարկված հարկային եկամուտների վերհանմանը: Օրինապահ հարկ վճարողների նկատմամբ հարկային և մաքսային հսկողությունը կհասցվի նվազագույնի, իսկ արտաքին ներգործություն ունեցող հսկողական համապատասխան գործիքակազմը կկիրառվի խիստ անհրաժեշտության դեպքում:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղությունների.

1.1 Ռիսկերի կառավարման և ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրողականության էլեկտրոնային ավտոմատ կառավարման համակարգի ռիսկային չափանիշների վերանայում

Կվերանայվեն ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության չափանիշները՝ համակարգը հարկ վճարողների իրական ռիսկը բնութագրող նոր չափանիշներով համալրելու և ոչ արդյունավետ կիրառվող ռիսկային չափանիշները հանելու նպատակով՝ դրանով իսկ ապահովելով պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգումների առավել հասցեականությունը: Չափանիշների վերանայումը կարող է պայմանավորված լինել ինչպես օրենսդրական, վարչարարական, այնպես էլ տնտեսական գործոններով: Ռիսկային չափանիշների վերանայման արդյունքում՝ ռիսկային չափանիշների ընդհանուր նկարագրի փոփոխությունները կհաստատվեն ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշմամբ՝ ապահովելով հրապարակայնությունը:

1.2 Ռիսկեր բացահայտող վերլուծական գործիքակազմի ընդլայնում

Արդիական է շարունակում մնալ հարկերի վճարումից խուսափելու և հարկային իրավախախտումների դեմ պայքարի շրջանակներում ռիսկերի արագ բացահայտման և արդյունավետ կառավարման համակարգերի կիրառությունն ու դրա հիման վրա թիրախավորված ընթացիկ հարկային հսկողության իրականացումը: Այս տեսանկյունից, նախատեսվում է ընդլայնել և ավտոմատացնել վերլուծական գործիքակազմը՝ ստվերային շրջանառությունների բացահայտման նպատակով: Առաջիկայում, ներդրվող անհրաժեշտ նվազագույն էլեկտրոնային գործիքակազմի միջոցով վերլուծություններ կիրականացվեն բոլոր հարկային (տարածքային) տեսչությունների կողմից: Մասնավորապես, վերլուծական գործիքները կուղղվեն առաջնահերթ շարունակաբար հարկային վնասներ, կորուստներ, պայմանագրային չկատարված պարտավորություններ հայտարարագրած ռիսկային տնտեսավարող սուբյեկտների բացահայտմանը, միաժամանակ աշխատանքներ կտարվեն գործունեության ոլորտի միջինից ցածր շահութաբերություն, աշխատանքի վարձատրությանն ուղղվող միջոցներ, հարկային բեռ հայտարարագրած ռիսկային սուբյեկտների բացահայտման ուղղությամբ:

Իրական շրջանառությունների թերհայտարարագրման ռիսկերից ելնելով՝ դուրս կբերվեն հաշվարկային փաստաթղթերը պարբերաբար չեղարկող, հիմնականում մեկ գնորդի կամ մեկ մատակարարի հետ գործարքներ իրականացնող անձանց ցանկերը, որոնց նկատմամբ կկիրառվեն գործարքների իրական ծավալների և գների, կամ անձանց փոխկապակցվածությունը բացահայտելուն ուղղված համապատասխան հսկողական գործիքներ:

Առանձնակի կարևորվում է երրորդ անձանցից ստացվող տեղեկությունների օգտագործման հնարավորությունների ընդլայնման և ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ տեղեկատվական բազայում առկա տեղեկատվության համադրությունների միջոցով կամերալ ուսումնասիրությունների կարողությունների զարգացումը և էլեկտրոնային եղանակով համատարած կամերալ ուսումնասիրությունների իրականացումը՝ ծանուցելով հարկ վճարողներին առկա անհամապատասխանությունների և դրանց հետևանքով հարկային պարտավորությունները ճշտելու հնարավորության վերաբերյալ: Միաժամանակ, կսահմանվեն կամերալ ուսումնասիրությունների իրականացման, տեղեկությունների վերլուծության միասնական ձևաչափեր և կներդրվեն էլեկտրոնային համակարգեր՝ հարկային (տարածքային) տեսչությունների կողմից միակողմանի և կամայական վերլուծությունների իրականացման պրակտիկան բացառելու նպատակով:

Նշված աշխատանքներին զուգահեռ՝ նախատեսվում է գործարկել հարկային և մաքսային մարմինների տեխնիկապես հագեցած նոր մոնիտորինգային կենտրոնը, ինչի արդյունքում որակապես կբարելավվեն իրականացվող վերլուծական և ռիսկերի բացահայտման գործընթացները: Կենտրոնի կողմից էլեկտրոնային եղանակով կիրականացվեն համատարած և անընդհատ կենտրոնացված վերլուծություններ, կիրականացվի ապրանքների ներմուծում-տեղափոխում-իրացում ողջ հետագծի մշտադիտարկում:

Մոնիտորինգային կենտրոնի աշխատանքներն ուղղված կլինեն նաև հարկ վճարողների գործունեության նկատմամբ իրականացվող տեսչական ընթացիկ հսկողությունը էլեկտրոնային հսկողությամբ փոխարինելուն: Մասնավորապես, նախապես կսահմանվեն հստակ չափանիշներ, որի հիման վրա մոնիտորինգային կենտրոնի միջոցով կիրականացվեն ՀԴՄ-ի ֆիսկալ շրջանառությունների, հաշվարկային փաստաթղթերի դուրսգրման մշտադիտարկումներ, որից հետո նաև ապրանքային շարժերի վերլուծություն: Կատարված աշխատանքների արդյունքում կկանխվեն ռիսկային հարկ վճարողների կողմից իրացման շրջանառությունների նվազեցման ռիսկերը:

Համապատասխան ցուցանիշների և ռիսկային չափանիշների անընդհատ և համատարած մոնիտորինգ իրականացնելով` կենտրոնը կհանդիսանա առանցքային օղակ ռիսկերի արագ բացահայտման և օպերատիվ արձագանքման գործընթացում:

2. Հարկային հսկողական ողջ գործիքակազմի կիրառում՝ ոչ օրինապահ հարկ վճարողների նկատմամբ

Հաշվի առնելով, որ ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրողականության էլեկտրոնային ավտոմատ կառավարման համակարգը ծառայում է բացառապես պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգումներին, հարկային մարմնի առաջնահերթ խնդիրներից է հանդիսանում ընթացիկ հարկային հսկողության աշխատանքների կազմակերպումը բացահայտված իրական ռիսկերի հիման վրա: Ընթացիկ հարկային հսկողական գործիքները ևս կիրառվելու են միայն հարկային մարմնի կողմից նախապես իրականացված վերլուծությունների արդյունքում բացահայտված և հիմնավորված ռիսկեր առաջանալու դեպքերում: Հարկային հսկողական գործիքակազմի կիրառումը բացառապես ռիսկային հարկ վճարողների նկատմամբ կհանգեցնի հարկման արդարացիության և հավասարության, իրավախախտումների դեպքում պատասխանատվության անխուսափելիության սկզբունքների կենսագործմանը, ինչպես նաև բարեխիղճ հարկ վճարողների գործունեությանն անհարկի միջամտությունների սահմանափակմանը և տնտեսական գործունեության ծավալման բարենպաստ միջավայրի ձևավորմանը:

Միաժամանակ, հարկային մարմինը օրենքով սահմանված կարգով կապահովի նաև ռիսկային սուբյեկտների մոտ հսկողական գործիքակազմի կիրառության արդյունքների հրապարակայնությունը:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղությունների.

2.1 Ռիսկային հարկ վճարողների մոտ օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների ընդլայնում

Հաշվի առնելով, որ հարկ վճարողների կողմից կատարվող գործարքների մեջ դեռևս զգալի ծավալ են կազմում առանց հաշվարկային փաստաթղթերի, կամ գործարքների իրական գներից էականորեն տարբերվող գներով կազմված փաստաթղթերով, կամ գործարքները կատարվելուց հետո դրանց մասով դուրս գրված հաշվարկային փաստաթղթերն անվավեր համարելու, ինչպես նաև հարկային պարտավորությունների նվազեցման նպատակով անապրանք փաստաթղթեր դուրս գրելու դեպքերը, նախատեսվում է խստացնել ռիսկային հարկ վճարողների մոտ՝ մատակարարվող ապրանքների գծով հաշվարկային փաստաթղթերի դուրսգրման խախտումների բացահայտմանն ուղղված օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների իրականացումը:

Բազմաթիվ են նաև այն դեպքերը, երբ արտադրող կամ ներմուծող հանդիսացող հարկ վճարողներն իրացման շրջանառությունները թաքցնելու նպատակով ապրանքների իրացումը ցույց են տալիս հիմնականում հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների միջոցով՝ առանց հանդիպակաց կողմի տվյալների կամ դա իրականացնում են փոխկապակցված անձանց միջոցով: Արդյունքում, տնտեսավարող սուբյեկտների իրական շրջանառություններն ու ապրանքների (ծառայությունների) իրական գները հարկային հաշվառման մեջ չեն արտացոլվում: Օպերատիվ հետախուզական միջոցառումներն ուղղված են լինելու նշված երևույթների բացահայտմանը և ստվերի կրճատմանը, որպես շրջանառությունների «լվացման գործիք» ծառայող ՀԴՄ-ների շահագործման դադարեցմանը: Աշխատանքներ են տարվելու նաև փոխկապակցված անձանց հայտնաբերման, բիզնեսի տրոհման դեպքերի բացահայտման և այդ երևույթների ապացուցողական հիմքի ձևավորման ուղղությամբ:

Առանձնակի կարևորվում է նաև Եվրասիական տնտեսական միության անդամ երկրներից ներմուծում իրականացնող հարկ վճարողների նկատմամբ հսկողության ուժեղացումը՝ վերջիններիս կողմից իրականացված գործարքների վերաբերյալ տեղեկությունների փոխանակման արդյունավետ համակարգերի կիրառման միջոցով:

2.2 Վերլուծությունների արդյունքներով բացահայտված ռիսկերի հիման վրա՝ հարկային ընթացիկ հսկողական միջոցառումների ընտրություն և կիրառում

Իրացման շրջանառությունների թերհայտարարագրման, ծախսերի ուռճացման, չհիմնավորված ֆիսկալային շրջանառությունների օգտագործման, անհիմն կորուստների հայտարարագրման և ապրանքային մնացորդների թաքցման ռիսկեր պարունակող հարկ վճարողների մոտ հետևողականորեն՝ առնվազն տարեկան 2 անգամ, կիրականացվեն չափագրումներ: Ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ցանկերում ընդգրկված տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ, նախքան ստուգման գործընթացը սկսելը, կիրականացվեն հսկիչ գնումներ և չափագրումներ, որոնց արդյունքները ևս կօգտագործվեն պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգման ընթացքում:

Իրացման շրջանառությունների թերհայտարարագրման ռիսկերի բացահայտման դեպքերում՝ առևտրի խոշոր օբյեկտներում և բրենդային խանութներում, տարեկան առնվազն 4 անգամ, կիրականացվեն հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառության ճշտության ստուգումներ՝ նպատակ ունենալով այս գործիքակազմի կիրառմամբ բարձրացնել հարկ վճարողների կարգապահության մակարդակը: Պետք է նկատի ունենալ, որ հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների գրանցման կարգի և շահագործման կանոնների խախտման կրկնության դեպքում՝ պատասխանատվությունը կիրառվում է տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ նախորդ եռամսյակի ընթացքում արձանագրված շրջանառության 0.7%-ի չափով:

Վերլուծությունների արդյունքներով՝ չձևակերպված աշխատողների և ստվերային աշխատավարձերի գծով ռիսկային տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ առաջնահերթ և անխտիր կիրականացվեն աշխատողի աշխատանքի ընդունումը ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ձևակերպելու ճշտության ստուգումներ՝ հաշվի առնելով, որ թաքցված աշխատանքի վարձատրության միջոցների բացահայտումն իր հերթին հանգեցնելու է իրացման շրջանառությունների աճին:

2.3 Պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգումների իրականացում՝ հրապարակված ցանկերում ներառված բոլոր սուբյեկտների մոտ

Ռիսկերի կառավարման և ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրողականության համակարգի միջոցով դուրս բերված և հրապարակված ռիսկային բոլոր հարկ վճարողների մոտ կիրականացվեն պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգումներ՝ ստուգման ընթացքում պարտադիր անդրադառնալով ստուգման հիմք հանդիսացած ռիսկերին, դրանց առաջացման պատճառներին և հետևանքներին: Ներկայումս, համակարգի միջոցով դուրս բերված և հրապարակված ցանկում ընդգրկված հարկ վճարողների շուրջ 20%-ը գործնականում չի ստուգվում՝ հաշվի առնելով տարվա ընթացքում հարկ վճարողների վարքագծի փոփոխությունները, կատարված ճշգրտումները և դրանց արդյունքում բացահայտված ռիսկերի վերանայումն ու դրանց հարաբերական նվազումը: Նախատեսվում է առաջիկայում տարեկան կտրվածքով ստուգման ենթակա հարկ վճարողների քանակը նվազեցնել շուրջ 15%-ով՝ միաժամանակ ցանկում ներառված բոլոր հարկ վճարողների մոտ ստուգում իրականացնելու պայմանով: Համակարգի կատարելագործման, այդ թվում՝ չափանիշների վերանայման արդյունքում նվազեցնելով ցանկում ընդգրկվող սուբյեկտների քանակը՝ կապահովվի ստուգումների առավել հասցեականությունը և դրանց արդյունավետության բարձրացումը:

Պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգումների ընթացքում, հարկ վճարողների կողմից ոչ արժանահավատ տեղեկությունների ներկայացման, կամ համապատասխան տվյալների բացակայության բոլոր դեպքերում՝ հարկային մարմնում առկա տեղեկությունների հիման վրա օրենքով սահմանված կարգով կիրականացվեն հարկային պարտավորությունների անուղղակի եղանակով հաշվարկներ և պարտավորությունների առաջադրումներ:

3. Մաքսային հսկողության գործիքակազմի ընդլայնում

Առաջիկայում ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ մաքսային մարմնի գործողություններն ուղղված կլինեն մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների նկատմամբ օրենսդրությամբ սահմանված պահանջների վերահսկման, ինչպես նաև մաքսային գործի բնագավառում կատարվող հանցագործությունների և մաքսային կանոնների խախտումների բացահայտման մեխանիզմների կատարելագործմանը, որը կհանգեցնի ինչպես մաքսային սահմանին գանձվող, այնպես էլ ՀՀ ներքին տարածքում հավաքագրվող հարկային եկամուտների ավելացմանը:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղություների.

3.1 Փոխադրման ամփոփագրերի համակարգի փոխարինում տարանցիկ հայտարարագրի ներկայացման համակարգով

Տարանցման մաքսային ընթացակարգի համար ներկայումս կիրառվող փոխադրման ամփոփագրերի համակարգը կփոխարինվի տարանցման հայտարարագրի ներկայացման էլեկտրոնային համակարգով, ինչը թույլ կտա ՀՀ սահմանից սկսված ներքին տարանցման ընթացակարգի կիրառման արդյունքում տեղափոխվող ապրանքների, դրանց ստացողների վերաբերյալ մանրամասն տեղեկատվության հաշվառման գործընթացի հետ մեկտեղ՝ բարելավել մաքսային հսկողությունը:

3.2 Առանձին երկրներից ներմուծման և տարանցման դեպքում մաքսային հսկողության ուժեղացում

Թիրախավորված հսկողություն կիրականացվի այն երկրներից ներմուծումների (այդ թվում՝ հաշիվ ապրանքագրերում ներկայացված տեղեկությունների) նկատմամբ, որոնք մաքսային հսկողության տեսանկյունից համարվում են առավել ռիսկային:

3.3 Նախնական տեղեկատվության համակարգի ներդրում

Կներդրվի փոխադրողի կամ ստացողի կողմից մաքսային մարմիններին նախնական տեղեկատվության ներկայացման համակարգը, ինչի արդյունքում կապահովվի մաքսային հսկողության առավելագույն հասցեականություն և մաքսային ձևակերպումների ժամանակի կրճատում: Այս համակարգն ապրանքներ ներմուծող տնտեսավարող սուբյեկտների համար մաքսային սահմանահատման գործընթացը կդարձնի դյուրին և պակաս ժամանակատար՝ մաքսային հսկողությունը տեղափոխելով հետբացթողումային հսկողության դաշտ:

3.4 Հետբացթողումային հսկողության համակարգի կատարելագործում

Առաջիկայում ուշադրության կենտրոնում կլինեն մաքսային սահմանին հսկողության թեթևացմանն ուղղված աշխատանքները՝ նպատակ ունենալով ապահովել տնտեսավարող սուբյեկտների համար մաքսային ձևակերպումների՝ հնարավորինս արագ և առանց ժամանակային կորուստների իրականացումը: Միաժամանակ, մինչև ապրանքների բացթողումն իրականացվող հսկողության նվազմանը զուգահեռ՝ կուժեղացվի հետբացթողումային հսկողությունը՝ մաքսային հայտարարագրերի և ապրանքների դասակարգման արժանահավատության ստուգման, արտաքին տնտեսական գործունեության վերաբերյալ առկա տեղեկատվության վերլուծության միջոցով՝ այն դարձնելով առավել հասցեական: Այդ աշխատանքների շրջանակում նախատեսվում է հետբացթողումային հսկողական միջոցառումներն առաջիկա 6 ամսում ավելացնել մինչև 20%-ով:

4. Հարկային և մաքսային իրավախախտումների և հանցագործությունների դեմ պայքարի արդյունավետության բարձրացում

Հաշվի առնելով տարբեր տեսակի հարկային և մաքսային իրավախախտումների, հարկերի վճարումից խուսափելու տարբեր սխեմաների կիրառման պրակտիկան՝ հարկերի վճարումից խուսափելու դեմ պայքարը շարունակական և համակարգային լուծում պահանջող խնդիր է և շարունակելու է հանդիսանալ հարկային մարմնի առաջնահերթություններից: Իրավախախտումների համար պատասխանատվության անխուսափելիության սկզբունքի հետևողականորեն իրացումը կհանգեցնի իրավախախտումների նվազմանը, հետևաբար նաև ստվերային շրջանառությունների կրճատմանն ու հարկային եկամուտների ավելացմանը:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղությունների.

4.1 Հարկային և մաքսային օրենսդրության խախտումների բացահայտում

Հարկային և մաքսային իրավախախտումների վերաբերյալ առկա տեղեկությունների հավաքագրման, ուսումնասիրության, հանցագործության հատկանիշների բացակայության դեպքում՝ վարչական վարույթի իրականացման գործընթացները կիրականացվեն կատարելագործված ներքին կանոնակարգերի համաձայն, որի արդյունքում կամրապնդվի իրավախախտումների ապացուցողական բազան, կերաշխավորվի դատարաններում պետության շահերի պաշտպանությունը:

Միաժամանակ, կխստացվի հսկողությունը՝ ուղղված ֆիզիկական անձանց կողմից հարկային պարտավորությունների կատարման ապահովմանը, և հարկային իրավախախտումների դեպքում՝ անհապաղ կհարուցվեն վարչական վարույթներ, կձեռնարկվեն միջոցներ եկամուտների գանձման ուղղությամբ:

Սնանկության վարույթների ընթացքում՝ պետության հանդեպ 200,000 դրամից ավել հարկային պարտավորությունների առկայության բոլոր դեպքերում՝ կիրականացվեն համակարգված ուսումնասիրություններ՝ կեղծ կամ կանխամտածված սնանկության դեպքերի բացահայտման նպատակով և հանցագործության հատկանիշների առկայության դեպքում կապահովվի դրանց հետագա ընթացքը:

5. Հարկային և մաքսային պարտավորությունների կատարման ապահովման միջոցների իրականացում

ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ի կողմից իրականացվող արտաքին հսկողական աշխատանքներին զուգահեռ՝ կարևորվում է չկատարված հարկային պարտավորությունների կրճատմանն ուղղված քայլերի իրականացումը, մասնավորապես՝ հարկային պարտավորությունների գանձման ապահովման միջոցների արդյունավետ կիրառման, ապառքների կառավարման աշխատանքների բարելավման և պարտավորությունների կատարմանը հարկադրելու առումով: Իրավախախտումների բացահայտմանն ուղղված վարչական ռեսուրսների ծախսումները կլինեն անարդյունավետ, եթե դրանք չշարունակվեն և չեզրափակվեն դրանց հետևանքով պետությանը պատճառված վնասների հնարավորինս արագ վերականգնմամբ և թերակատարված հարկային պարտավորությունների լրավճարմամբ, ինչի ապահովումը պետության տնտեսական անվտանգության առումով անհրաժեշտություն է:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղությունների.

5.1 Հարկային հաշվետվություններ չներկայացրած և վճարումներ չկատարած հարկ վճարողների նկատմամբ վարչարարության խստացում

 Յուրաքանչյուր ամսվա համար էլեկտրոնային համակարգի միջոցով պարբերաբար համատարած կկազմվեն ցանկեր՝ սահմանված ժամկետներում հաշվետվություններ չներկայացրած կամ հարկային պարտավորությունները չկատարած բոլոր հարկ վճարողների վերաբերյալ, որից հետո առաջնահերթ կիրականացվեն ծանուցումների տրամադրման, վարչական պատասխանատվության կիրառման, պարտավորությունների հարկադիր կատարման, օպերատիվ հետախուզական, հետաքննչական և քննչական միջոցառումներ, իսկ սնանկության հատկանիշների դեպքում՝ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով անհապաղ կհարուցվեն սնանկության վարույթներ:

Մասնավորապես, կներդրվի կատարելագործված էլեկտրոնային ծրագրային մոդուլ, որը ավտոմատ եղանակով և համատարած դուրս կբերի հաշվետվություններ չներկայացրած և վճարումներ չկատարած հարկ վճարողների ցանկերը՝ խնայելով հարկային մարմնի ժամանակը և մարդկային ռեսուրսները: Էլեկտրոնային համակարգի ներդրմամբ պայմանավորված, միաժամանակ, կլրամշակվեն հարկային մարմնի ներքին գործառույթները՝ հաշվետվություններ չներկայացրած և վճարումներ չկատարած հարկ վճարողների նկատմամբ համապատասխան վարչարարության իրականացման արդյունավետության բարձրացման ուղղությամբ:

5.2 Կուտակված ապառքների դասակարգում և դրանց հետ տարվող աշխատանքների բարելավում

Ապառքները կդասակարգվեն՝ ըստ գումարների մեծության, պարտավորությունների առաջացման ժամկետների վաղեմության և գանձելիության: Կուտակված պարտավորությունների գանձման նպատակով՝ կընդլայնվի հարկ վճարողների հետ հարկային պարտավորությունների աստիճանական մարման ժամանակացույցերի կնքման գործընթացը՝ հնարավորություն ընձեռելով հարկային պարտավորությունների կատարման ժամանակավոր դժվարություններ ունեցող հարկ վճարողներին կնքված ժամանակացույցի համաձայն վճարել հարկերը:

500 000 դրամից ավել հարկային պարտավորությունների կատարման հետ կապված ռիսկերի դեպքում, նախապես կիրառելով ծանուցումների ինստիտուտը, կիրականացվեն արգելադրումներ և պարտավորությունների ապահովման այլ միջոցներ, կձեռնարկվեն օպերատիվ հետախուզական միջոցների գանձման առումով անհուսալի ճանաչված պարտավորությունների կատարման նպատակով անհրաժեշտ գույք կամ եկամուտներ հայտնաբերելու ուղղությամբ:

6. Մարդկային ռեսուրսների կառավարման համակարգի բարելավում, ներքին հսկողության խստացում

Հարկային և մաքսային վարչարարության գործընթացների պատշաճ կազմակերպման նպատակով՝ առաջիկայում ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ աշխատանքները կուղղվեն նաև մարդկային ռեսուրսների կառավարման համակարգի բարելավմանը, ինչպես նաև ներքին հսկողության և վերահսկողության խստացմանը: Մարդկային ռեսուրսների կառավարման համակարգի բարելավումը կհանգեցնի եկամուտներ հավաքագրող վարչական մարմնի մասնագիտական կարողությունների և մոտիվացիայի բարձրացմանը, ինչն իր հերթին կնպաստի այդ մարմինների կողմից վարչարարության արդյունավետության բարձրացմանն ու հավաքագրվող եկամուտների ավելացմանը:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղությունների.

6.1 Հարկային և մաքսային ծառայողների մասնագիտական կարողությունների բարձրացում

Անձնակազմի մասնագիտական կարողությունների բարձրացման նպատակով՝ առաջիկայում կվերանայվեն հարկային և մաքսային ծառայողների վերապատրաստման և ատեստավորման չափանիշները: Վերանայված չափանիշներին համապատասխան՝ կիրականացվեն հարկային և մաքսային ծառայողների վերապատրաստումներ և ատեստավորումներ շեշտը դնելով վերլուծություններ, հարկային ստուգումներ, ընթացիկ հսկողություն և օպերատիվ հետախուզական միջոցառումներ իրականացնող աշխատակիցների վերապատրաստման վրա: Ընդ որում, ատեստավորման ենթակա կլինեն վերապատրաստման արդյունքների նվազագույն շեմը չապահովված հարկային և մաքսային ծառայողները: Սահմանված չափանիշներին չհամապատասխանող աշխատակիցները կազատվեն զբաղեցրած պաշտոններից:

Ստուգում և վերլուծություններ իրականացնող աշխատակիցներին օժանդակելու նպատակով կմշակվեն վերլուծությունների, ստուգումների և ընթացիկ հսկողության այլ գործիքների իրականացմանն օժանդակող ուղեցույցներ և կանոններ, այդ թվում՝ անուղղակի եղանակով հարկային պարտավորությունների հաշվարկման և չափագրումների իրականացման միասնական ընթացակարգի կիրառման վերաբերյալ:

6.2 Ներքին վերահսկողության խստացում՝ ուղղված կոռուպցիոն դեպքերի և ռիսկերի բացահայտմանը

Կխստացվի ներքին վերահսկողությունը կոռուպցիոն և հովանավորչության դեպքերի բացահայտման ուղղությամբ: Կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցման նպատակով պարբերաբար կիրականացվեն հարկային և մաքսային ծառայողների մասշտաբային ռոտացիաներ, կխստացվի վերահսկողությունը հարկային և մաքսային ծառայողների գործունեության նկատմամբ, նրանց վերաբերյալ բողոքները կամ նրանց կողմից ընդունված վարչական ակտերի անվավեր ճանաչման բոլոր դեպքերը կդարձվեն ծառայողական քննության առարկա: Միջոցներ կձեռնարկվեն համակարգում «վարչական մարմնի պաշտոնատար անձ- հարկ վճարող» անմիջական շփումների նվազեցման, ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում հարկ վճարողներին և պետությանը պատճառված վնասների լրիվ ծավալով հատուցման ուղղությամբ: Հարկային և մաքսային ծառայողների վերաբերյալ բացահայտված հովանավորչության և կոռուպցիոն դեպքերի մասին հանրությանը պարբերաբար կիրազեկվի:

7. Տնտեսավարող սուբյեկտներին մատուցվող ծառայությունների ընդլայնում և ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ գործունեության թափանցիկության ապահովում

Հարկային և մաքսային վարչարարության բարելավման համալիր միջոցառումների շարքում առանձնակի կարևորվում է տնտեսավարող սուբյեկտներին մատուցվող ծառայությունների ընդլայնմանը, դրանց որակի բարելավմանը, ինչպես նաև հարկային և մաքսային մարմինների գործուեության թափանցիկության ապահովմանն ուղղված լայնածավալ աշխատանքների իրականացումը: Տնտեսավարող սուբյեկտներին մատուցվող ծառայությունների ընդլայնումը և որակի բարելավումը, նրանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ իրազեկվածության մակարդակի բարձրացումը, ինչպես նաև ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ գործունեության թափանցիկության ապահովումը կհանգեցնեն հարկային կարգապահության բարձրացմանը և վարչական մարմնի հանդեպ վստահության մթնոլորտի ձևավորմանը, ինչն իր հերթին կնպաստի տնտեսավարող սուբյեկտների կողմից հարկային պարտավորությունների պատշաճ կատարմանը, անզգուշությամբ կատարվող իրավախախտումների կանխարգելմանը և հարկային եկամուտների սահուն ու կանխատեսելի հավաքագրմանը:

Այս տեսանկյունից նախատեսվում է աշխատանքներն իրականացնել՝ ըստ հետևյալ հիմնական ուղղությունների.

7.1 Հարկ վճարողների իրազեկում

Հարկային մարմինը շարունակելու է օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով ապահովել հարկ վճարողների զանգվածային իրազեկումը՝ նպատակ ունենալով առավելագույնս ապահովել հարկային օրենսդրության դրույթների, նոր ընդունված հարկային օրենսգրքի և վարչարարության ընթացակարգերի, ինչպես նաև դրանց կիրառման առանձնահատկությունների վերաբերյալ տեղեկացվածությունը:

Միաժամանակ, հարկային մարմնի ինտերնետային կայքում պարբերաբար հրապարակվելու են հարկային և մաքսային օրենսդրության կիրարկմանը վերաբերող պաշտոնական պարզաբանումները և հրահանգները՝ այդ թվում եռամսյակային պարբերականությամբ հրապարակվող համառոտագրի միջոցով:

Հարկ վճարողների իրազեկվածության բարձրացման նպատակով՝ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ «Ուսումնական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կողմից կմշակվեն ուսուցման ծրագրեր՝ ըստ հարկ վճարողների առանձին թիրախային խմբերի: Ուսուցման ծրագրերի միջոցով հարկ վճարողները կտեղեկանան հարկային օրենսդրության և վարչարարության հիմնական փոփոխություններին, ստուգման ընթացքում իրենց իրավունքներին և պարտականություններին, հարկային մարմնի գործողությունները բողոքարկելու ընթացակարգերին: Բացի այդ, հարկային (տարածքային) տեսչությունների կողմից հարկ վճարողների համար կկազմակերպվեն առանձին սեմինարներ, նախապես մշակված ծրագրին համապատասխան՝ նպատակ ունենալով ապահովել հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի վերաբերյալ համատարած իրազեկումը:

7.2 Հարկ վճարողներին մատուցվող էլեկտրոնային ծառայությունների շրջանակի ընդլայնում

Հարկ վճարողներին մատուցվող էլեկտրոնային ծառայությունների շրջանակի ընդլայնման նպատակով՝ կշարունակվեն տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի բարեփոխումները՝ ուղղված հարկ վճարողներին մատուցվող էլեկտրոնային ծառայությունների շրջանակի ընդլայնմանը: Մասնավորապես, կընդլայնվեն հարկային մարմին էլեկտրոնային եղանակով ներկայացվող հաշվետվությունների ցանկը և այդ համակարգից օգտվելու հարկ վճարողի հնարավորությունները: Միաժամանակ, կկատարելագործվեն հարկային հաշիվների և հաշվարկային փաստաթղթերի էլեկտրոնային եղանակով դուրսգրման էլեկտրոնային համակարգը, ծրագրային խափանումների դեպքում կամրապնդվի հարկ վճարողներին ծանուցելու և համապատասխան հաղորդագրություններ հրապարակելու պրակտիկան:

7.3 ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ գործունեության թափանցիկության ապահովում

Ներդրվելու են հարկային մարմնի գործունեության արդյունքների վերաբերյալ հանրությանը պարբերաբար իրազեկման գործիքներ: Հանրությանը պարբերաբար կներկայացվեն հարկային և մաքսային մարմինների կողմից իրականացրած վարչարարության արդյունքները, հարկային և մաքսային մարմինների պաշտոնական ինտերնետային կայք էջերում պարբերաբար կհրապարակվեն համակարգի վարչարարության արդյունավետությունը բնութագրող հիմնական ցուցանիշների վերաբերյալ տեղեկությունները և ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաշվետվությունները: Միաժամանակ, նախատեսվում է հարկային և մաքսային իրավախախտումների կանխարգելման, իրավախախտների նկատմամբ հանրային բացասական վերաբերմունքի ձևավորման և այդ ոլորտներում վարչարարություն իրականացնող մարմնի նկատմամբ վստահության բարձրացման նպատակով կազմակերպել հարկային կարգապահության թեմայով ամսական պարբերականությամբ հեռարձակվող հեռուստահաղորդաշար, որի միջոցով հանրությանը պարբերաբար կիրազեկվի բացահայտված հարկային իրավախախտումների, կիրառված պատասխանատվության միջոցների, ձեռք բերված արդյունքների, ինչպես նաև հարկային և մաքսային բնագավառներում միջազգային նորությունների վերաբերյալ:

IV. ԾՐԱԳՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄը

 Ծրագիրը կիրականացվի ՀՀ պետական բյուջեի և ՀՀ օրենսդրությամբ չարգելված այլ միջոցների հաշվին:

Հավելված N 2 ՀՀ կառավարության 2016 թվականի հոկտեմբերի 6-ի նիստի N 39 արձանագրային որոշման

ՑԱՆԿ

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԼԱՎՄԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ