ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2008-2011 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐԸ

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

ՄԱՍ Ա. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ 7 ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐԸ ԵՎ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՆՊԱՏԱԿ 1. ԽՈՇՈՐ ԲԻԶՆԵՍԻ ՃԻՇՏ, ԼԻԱՐԺԵՔ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԻՆ ՀԱՐԿՄԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

ՆՊԱՏԱԿ 2. ՓՈՔՐ ԲԻԶՆԵՍԻ ՀԱՄԱՐ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԲԵՌԻ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄ` «ՓԱՓՈՒԿ» ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԻՐԱՌՄԱՄԲ

ՆՊԱՏԱԿ 3. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՄԱՐՄՆՈՒՄ ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ՀԱՂԹԱՀԱՐՈՒՄ

ՆՊԱՏԱԿ 4. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՄԱՎՈՐ ՎՃԱՐՄԱՆ (ԻՆՔՆԱԳՆԱՀԱՏՄԱՆ) ՍԿԶԲՈՒՆՔԻ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄ

ՆՊԱՏԱԿ 5. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՍՏՈՒԳՈՒՄՆԵՐԻ ՆՈՐ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

ՆՊԱՏԱԿ 6. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՄԱՐՄՆԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՆԵՐԴՐՈՒՄ

ՆՊԱՏԱԿ 7. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՀՈՍՔԵՐԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

ՄԱՍ Բ. ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ) ՑԱՆԿԸ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑԸ

ՄԱՍ Գ. ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Ն Ե Ր Ա Ծ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Պետական եկամուտների գերակշիռ մասը կազմում են և առաջիկա տարիներին կկազմեն հարկային եկամուտները: Զարգացման ներկա փուլում կառավարությունը կարևորում է ինչպես այդ եկամուտների մակարդակը, այնպես էլ դրանց ապահովմանն ուղղված վարչարարության ժամանակակից, անաչառ և հետևողական միջոցառումների իրականացումը: ՀՀ հարկային պետական ծառայությունը հանրային այն կառույցներից է, որն ամեն օր շփվում է երկրի քաղաքացիների, տնտեսավարող սուբյեկտների հետ, իսկ հարկային ծառայողների վարքագիծը և կիրառած վարչարարությունն ընկալվում է որպես կառավարության քաղաքականություն:

Հարկային ծառայությունը պետք է նվազագույն խնդիրներ ստեղծի գործարար համայնքի համար` սահմանելով հաշվետվությունների և գրանցումների վարման պարզ և սպառիչ պահանջներ, իրականացնելով սահմանափակ և արդյունավետ ստուգումներ, պայքարելով անազնիվ աշխատողների դեմ և ապահովելով հարկային ծառայության գործունեության անհրաժեշտ թափանցիկություն: Հարկային ծառայության այդպիսի աշխատանքը պետք է փոխհատուցի այն դժվարությունները, որոնք հայաստանյան գործարարն ունի տարածաշրջանում` կապված ծախսերի հարաբերականորեն ավելի թանկ լինելու և այլ խոչընդոտների հետ: Այդպիսի խնդիրներ լուծելու համար կպահանջվի ունենալ հարկային վարչարարության հստակ առաքելությամբ ռազմավարություն, սահմանված նպատակներ ու դրանցից բխող միջոցառումների ծրագիր:

ՀՀ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԱՆԵԼԻՔԸ, ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅՈՒՆԸ

ՀՀ հարկային ծառայության հիմնական անելիքը, առաքելությունը կայուն պետական եկամուտների ապահովումն է` «դեմքով դեպի հարկ վճարողը» սկզբունքի գերակայությամբ:

Հարկային վարչարարության ռազմավարությունն առաջիկա տարիներին հիմնված է լինելու ՀՀ կառավարության 2008-2012 թթ. գործունեության ծրագրի, հարկաբյուջետային ոլորտը կարգավորող օրենքների, միջազգային և ՀՀ վերջին տարիների առաջավոր փորձի` հարկերին վերաբերող դրույթների վրա: Երկարաժամկետ հատվածում նախատեսվում է ունենալ ժամանակակից պահանջները բավարարող հարկային վարչարարություն` աստիճանաբար բացառելով կարճաժամկետ հատվածներում նախորդ տարիների արատավոր դրսևորումները և հասնելով նրան, որ ապահովվի հարկային օրենսդրության պահանջների համահավասար և ճշգրիտ կիրառումը: Որպես տնտեսական համակարգի գործունեությունն ապահովող անհրաժեշտ տարր` հարկային համակարգի բարեփոխումները կիրականացվեն նվազագույն կորուստների և առավելագույն արդյունքների ապահովման սկզբունքով: Սույն փաստաթուղթը սահմանում է հարկային վարչարարության բարեփոխումների հիմնական ուղղությունները: Հարկային ծառայությունն իր առաքելության իրացման համար իրականացնելու է կոնկրետ ծրագրեր, միջոցառումներ, ապահովելու է դրանց վերահսկողությունը, ակնկալվող արդյունքների գնահատումը և հասարակության իրազեկումը:

Իր առաքելության կենսագործման համար հարկային ծառայությունը սահմանել է ստորև ներկայացվող կոնկրետ 7 նպատակ:

ՀՀ կառավարությունը հետամուտ է լինելու հարկային վարչարարության ռազմավարության հետևողական կիրառմանը, այդ նպատակով կստեղծվի ՀՀ վարչապետի ղեկավարությամբ գործող` եկամուտների վարչարարության նոր մշակույթի ներդրման բարձրագույն խորհուրդ (ԵՎԲԱԽ), որը կքննարկի ՀՀ հարկային համակարգի բարեփոխումների, վարչարարության զարգացման ուղղությունների, ինչպես նաև դրանց ընթացքի ու արդյունքների եռամսյակային հաշվետվություններ: Հարկային համակարգի նպատակային, իրատեսական և վերահսկելի բարեփոխումներն այն կդարձնեն վստահելի, պարզ և մրցունակ, կբարելավեն գործարար միջավայրը, կխթանեն տնտեսական աճը և, որպես հետևանք, կապահովեն հարկային եկամուտների աճ:

ՄԱՍ Ա. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ 7 ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՆՊԱՏԱԿՆԵՐԸ ԵՎ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՆՊԱՏԱԿ 1. ԽՈՇՈՐ ԲԻԶՆԵՍԻ ՃԻՇՏ, ԼԻԱՐԺԵՔ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԻՆ ՀԱՐԿՄԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

Խոշոր գործարարների կողմից հարկային պարտավորությունների կատարումն էականորեն կնպաստի ամբողջ հարկային համակարգի կայացմանը: Գործարարի կամ կազմակերպության իրական սեփականատիրոջ կարգավիճակից ու զբաղեցրած դիրքից անկախ` հարկային ծառայությունն իր աշխատանքներում առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնի խոշոր գործարարների համախմբված կապիտալի ու եկամուտների շարժի վերլուծությանը, նրանց հարկային պարտավորությունների ճշգրտմանն ուղղված հսկողական աշխատանքների արդյունավետության բարձրացմանը: Ներդրվելու է մեխանիզմ, որը բացահայտելու է և թույլ չի տալու, որ կառավարության անդամները, ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավորներն ու պաշտոնատար բարձր դիրք զբաղեցնող այլ անձինք զբաղվեն գործարարությամբ, այդ թվում` միջնորդավորված ձևով: Խոշոր բիզնեսում ռիսկայնության բարձր աստիճան հայտնաբերելու պարագայում օրենքը կպարտադրի միջազգային ստանդարտներին համապատասխան ֆինանսական հաշվետվությունների աուդիտի անցկացում: Պարբերաբար հանրությանը կիրազեկվի հարկային խոշոր իրավախախտումների ու դրանց նկատմամբ կիրառված գործողությունների մասին:

Արդյունքում ունենալու ենք խոշոր բիզնեսի լիարժեք և ամբողջական, իրական ծավալներով հարկում, կբացառվի խոշոր բիզնեսի ներկայացուցիչների միջև տարբերակված մոտեցումը, և վերջիններիս շրջանում կարմատավորվի հարկման համահավասարության սկզբունքը:

Սույն նպատակին հասնելու օբյեկտիվ վերահսկվող կատարողականության ցուցանիշներն են (այսուհետ` կատարողականության ցուցանիշ)`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին ըստ իրենց կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսն ըստ իրենց կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

1.1. պետական եկամուտների մեջ հիմնական դերակատարում ունեցող հարկ վճարողների հարկման բազաների նկատմամբ հասցեական մոտեցումներ.

1.2. պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից գործարարությամբ զբաղվելը կանխարգելող օրենսդրական և վարչարարական մեխանիզմի ներդրում.

1.3. նոր քաղաքականության մշակում` հարկ չվճարող կազմակերպությունների անունների բացահայտման գծով:

Պետական բյուջեի կատարման մեջ որոշիչ դերակատարում ունեցող հարկ վճարողների նկատմամբ կիրականացվի հասցեական վարչարարություն` նախատեսելով հարկման բազաների իրական ծավալների լիարժեք հայտարարագրում, վճարման ենթակա հարկերի իրական չափերի բացահայտում և պետական բյուջե դրանք լիարժեք ծավալով ժամանակին վճարում:

Ներկայումս պետական եկամուտների մեջ հիմնական դերակատարում ունեցող հարկ վճարողները տեղաբաշխված են խոշոր հարկ վճարողների և 3 մասնագիտացված ոլորտային հարկային տեսչություններում: Նախատեսվում է այդ տեսչությունների հիման վրա ստեղծել նոր` համախմբված հարկային տեսչություն, որի միջոցով ձեռք է բերվելու կենտրոնացման էֆեկտ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքում ստացվելիքը (այսուհետ` արդյունք), կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը

Կատարողականության ցուցանիշները

1.1.1. Հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցությունը 2008 թ. նկատմամբ աճել է 2.3 տոկոսային կետով 1.1.2. Հարկային եկամուտներում հիմնական դերակատարում ունեցող հարկ վճարողների հետ աշխատանքներն իրականացվում են ավելի արդյունավետ

Հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցության ցուցանիշ* (2008 թ. համեմատությամբ)` 2009 թ-ին` 17.64 %` 0.7 տոկոսային կետով աճ, 2010 թ-ին` 18.54 %` 0.9 տոկոսային կետով աճ, 2011 թ-ին` 19.24 %` 0.7 տոկոսային կետով աճ: Խոշոր հարկ վճարողների նոր` համախմբված հարկային տեսչությունը հիմնված է: Մինչև 2009 թվականի վերջը հարկային եկամուտների մեջ խոշոր և ՓՄՁ տեսակարար կշիռները փոփոխվել են` հօգուտ խոշորների` 10 տոկոսային կետով համեմատած 2007 թվականի հետ, մինչև 2011 թվականը 20 տոկոսային կետով համեմատած 2009 թվականի հետ: Շինարարության, շինանյութերի, սննդամթերքի ներմուծման և արտադրության ոլորտների հարկային վճարումների տեսակարար կշիռն ընդհանուր հարկային վճարումներում ունեցել է զգալի աճ: Տվյալների աղբյուրը` ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշում, ՀԾ գերատեսչական ակտեր, ՀՀ ԱՎԾ տեղեկագրեր * հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցության ցուցանիշի աճի հաշվարկման համար հիմք է ընդունվել ՀՀ 2009-2011 թթ. ՄԺԾԾ-ով նախատեսված համապատասխան ցուցանիշը:

Ենթադրություններ. Ապահովված են պետական այլ մարմինների շահագրգռվածությունը և օժանդակությունը հարկային ծառայության վարչարարական ծրագրի իրականացմանը:

Ռիսկեր.

1. ՀՆԱ-ի աճի տեմպերը չեն համապատասխանում ծրագրավորված աճին, խախտվել է ՀՆԱ-ի ՀՀ միջնաժամկետ ծախսային և աղքատության հաղթահարման ծրագրերի շրջանակներում կանխատեսված կառուցվածքը: Դա կարող է հանգեցնել հարկային արտոնություն ունեցող ոլորտների տեսակար կշիռների փոփոխության:

2. Թեև տնտեսության համար դրական է խոշոր հարկ վճարողների տեսակարար կշռի նվազեցումը տնտեսությունում, դա հանգեցնում է խոշոր հարկ վճարողների կողմից վճարված հարկերի տեսակարար կշռի նվազեցմանը:

Քաղաքականություն 1.2.

Պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից գործարարությամբ զբաղվելը կանխարգելող օրենսդրական և վարչարարական մեխանիզմի ներդրում

Ներկայումս հասարակական դիտարկումները մատնանշում են, որ ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավորների, կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաների, ինչպես նաև պետական մարմինների այլ աշխատողների մի ստվար զանգված իրենց հիմնական պարտականությունների հետ մեկտեղ իրականացնում են բիզնես-գործառույթներ: Դա օրենքի խախտում է և առաջացնում է անհավասար մրցակցության:

Նախատեսվում են իրավիճակը փոփոխող քաղաքականություն և մի շարք համապատասխան միջոցառումներ: Միաժամանակ, նախատեսվում է նաև իրականացնել սուբյեկտիվիզմը նեղացնող քաղաքականություն, այն է` օրենքների պարզեցում, ստուգման ընթացակարգերի հստակեցում, որոնց մասին նշվում է սույն փաստաթղթի համապատասխան նպատակներում և քաղաքականություններում:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
1.2.1. Հայաստանում կիրառվում է հորիզոնական արդարության սկզբունքը (այն է` բոլոր հարկ վճարողների նկատմամբ հարկման առումով միատեսակ մոտեցման ցուցաբերում և հավասար հարկման դաշտի ապահովում) հարկային եկամուտների ձևավորման ընթացքում, որպես արդյունք այն բանի, որ օրենսդրության խստացումը հանգեցրել է նմանատիպ պաշտոնական չարաշահումների և հովանավորչության հնարավորությունների նեղացման:	պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից գործարարությամբ զբաղվելու բացահայտված դեպքեր տվյալների աղբյուրը` տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի տվյալներ, տնտեսական լրագրողների կարծիք

Ենթադրություններ. Առաջացել է երկընտրանքի հարց, և պաշտոնատար անձինք, որպես կանոն, ընտրել են բիզնեսը` հատկապես 2010-2011 թթ. ընթացքում:

Ռիսկեր. Նույն այդ պետական պաշտոնյաներն ուղղակի կամ անուղղակի ձևերով խոչընդոտելու են այս քաղաքականության իրականացումը:

Խոսքը վերաբերում է խոշոր հարկային իրավախախտումների ու դրանց նկատմամբ հարկային ծառայության կողմից կիրառված գործողությունների, պատասխանատվության միջոցների մասին տեղեկատվությունը թափանցիկ և հասարակությանն ավելի հասանելի դարձնելուն: Որոշակի իմաստով սա նորություն է Հայաստանի հարկային վարչարարության պատմության մեջ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
1.3.1. Հարկային ոլորտում հանրային հսկողության դերակատարությունը բարձր է:	Հարկ չվճարող կազմակերպությունների հայտնաբերման գործում հարկային մարմինների աշխատանքների նկատմամբ հասարակության վստահությունը մեծացել է: տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ

Ենթադրություններ. Նշված քաղաքականությունը կնպաստի հարկ չվճարող կազմակերպությունների թվի փոքրացմանը և հարկ վճարելու մշակույթի առաջխաղացմանը:

Ռիսկեր. Իրավական ոչ ճիշտ իրավիճակներում դա կարող է առաջացնել վնասի հատուցման հայցեր` ընդդեմ հարկային ծառայության:

ՆՊԱՏԱԿ 2.

ՓՈՔՐ ԲԻԶՆԵՍԻ ՀԱՄԱՐ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԲԵՌԻ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄ` «ՓԱՓՈՒԿ» ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԻՐԱՌՄԱՄԲ

Փոքր բիզնեսի հարկումն առաջին հերթին ենթադրում է հարկման արդարացիության ու հավասարության սկզբունքի ապահովում: Օրենքով կսահմանվի փոքր բիզնեսի հարկման հարաբերականորեն ցածր, բայց արդարացի բեռ, նվազագույնի կհասցվեն ու կպակասեցվեն հաշվետվություններն ու գրանցումները, առավելագույնս կսահմանափակվեն հարկային մարմինների կողմից իրականացվող ստուգումները: Հարկային վարչարարական քայլերը կկապակցվեն փոքր ու միջին բիզնեսի զարգացումը խթանող ծրագրերի հետ, այդ թվում` նպատակ ունենալով խուսափելու տարբեր գերատեսչությունների կողմից նույն տնտեսավարողի մոտ վարչական ստուգումների կրկնությունից:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

2.1. փոքր բիզնեսի համար հարկային հաշվետվությունների ու այլ պահանջվող տվյալների քանակության և պարբերականության կրճատում.

2.2. փաստաթղթաշրջանառությունը փոքր բիզնեսի համար չպետք է ծանր խնդիր լինի, սակայն գրանցումների ծավալները պետք է էականորեն կարգավորվեն.

2.3. հարկային ծառայությունը ներդնելու է նորաստեղծ փոքր բիզնեսին աջակցելու առանձին ծրագիր.

2.4. փոքր ձեռնարկություններում ստուգումների պարբերականության կրճատում.

2.5. արդյունքում ունենալու ենք ՓՄՁ-ի զարգացումը չխոչընդոտող հարկային համակարգ:

Սույն նպատակին հասնելու կատարողականության ցուցանիշներն են`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Փոքր բիզնեսի համար օրենսդրորեն սահմանված հարկման գործող մեխանիզմները ոչ ամբողջովին են նպաստում վերջիններիս զարգացմանը: Ներկայումս ներկայացվող հարկային հաշվետվությունների ու այլ պահանջվող տվյալների քանակն ու պարբերականությունը բավական մեծ են և անհարկի խոչընդոտներ են ստեղծում փոքր բիզնեսի ներկայացուցիչների համար: Այս քաղաքականությամբ նախատեսվում է փոքր բիզնեսի համար սահմանել հարկային հաշվետվությունների և այլ պահանջվող տվյալների օպտիմալ քանակություն ու կրճատել դրանք ներկայացնելու պարբերականությունը:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
2.1.1. Փոքր բիզնեսի կողմից հաշվառման մեխանիզմները պարզեցվել են, հաշվետվությունների թիվը և պարբերականությունն էականորեն նվազել են:	մինչև 2008 թ. տարեվերջ` համապատասխան օրենսդրական փոփոխություններ տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ. Նշված վարչարարական օրենսդրական փոփոխությունները համահունչ կլինեն երկրում վարվող եկամտային քաղաքականության հետ:

Ռիսկեր. Նշված փոփոխությունները կարող են հանգեցնել, սկզբնական շրջանում, ՓՄՁ-ի կողմից վճարվող հարկերի նվազմանը:

Քաղաքականություն 2.2.

Փաստաթղթաշրջանառությունը փոքր բիզնեսի համար չպետք է ծանր խնդիր լինի, սակայն գրանցումների ծավալները պետք է էականորեն կարգավորվեն

Տնտեսության մեջ փաստաթղթավորման ոչ պատշաճ մակարդակը հատկապես խոչընդոտում է փոքր հարկ վճարողների ծախսերի ճշգրիտ հաշվառմանը, հանգեցնում գնագոյացման շղթայի խեղաթյուրմանը: Սույն քաղաքականությունը պետք է զուգակցվի հաշվապահական հաշվառման բնագավառում վերափոխումների և փոքր բիզնեսի համար առանձին ստանդարտների սահմանման հետ: Հարկային գրանցումների ծավալը դրան համահունչ պետք է էականորեն փոքրանա:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
2.2.1. Փոքր ձեռնարկությունների փաստաթղթաշրջանառության հաշվառման հարցերը կանոնակարգվել են:	մինչև 2008 թ. տարեվերջ` համապատասխան օրենսդրական փոփոխություններ տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ. ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությունը և այլ կառույցներ զուգահեռաբար իրականացնում են օժանդակող գործառույթներ հաշվապահական հաշվառման վարման ուղղությամբ և այլն:

Ռիսկեր. Փաստաթղթաշրջանառության նկատմամբ ներկայացվող պահանջներն ամբողջությամբ չեն պահպանվի խոշոր հարկ վճարողների կողմից:

Այս քաղաքականությունը նպաստում է առաջին անգամ ձեռնարկատիրությամբ զբաղվելու փորձ կատարողներին` համարձակորեն մտնելու հարկային դաշտ: Նման մոտեցման տնտեսական արդյունավետությունն արդարացված է նոր հարկատուի առաջացման և հետագայում լրիվ չափով հարկերի վճարման տեսանկյունից:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
2.3.1. Նորաստեղծ փոքր բիզնեսի շրջանակներում հարկային «մշակույթը» ձևավորված է:	նորաստեղծ փոքր բիզնեսին աջակցելու ծրագրի ընդունում ՓՄՁ-ի դրական վերաբերմունքը հարկային վարչարարության հանդեպ բարելավվել է` 20 %-ով` 2009 թվականին, և 30 %-ով` 2011 թվականին: տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր, հարկային ծառայության կողմից հրապարակվող տվյալներ, հասարակական հարցումների արդյունքներ

Ենթադրություններ. Երկրում վարվող տնտեսական քաղաքականությունը ևս նպաստում է այս քաղաքականության զարգացմանը: Նորաստեղծ փոքր բիզնեսին աջակցելու ծրագիրը խթանում է նորելուկ գործարարների աշխուժացմանը և հետագայում հանգեցնում նրանց կողմից հարկերի լիարժեք վճարմանը:

Ռիսկեր. Տնտեսության այլ բնագավառներում առկա մոտեցումները, օրինակ, արտոնյալ վարկեր չտրամադրելը, հնարավորություն չեն տալիս ամբողջականորեն իրագործելու ՓՄՁ օժանդակության ծրագիրը:

Քաղաքականություն 2.4.

Փոքր ձեռնարկություններում ստուգումների պարբերականության կրճատում

Հաշվի առնելով փոքր ձեռնարկատերերի կողմից թույլ տրված հարկային խախտումների փոքր ծավալների և դրանց հայտնաբերմանն ուղղված հարկային ծառայության ջանքերի արդյունավետությունը` տնտեսապես արդարացված չէ մեծածավալ ստուգումների անցկացումը: Դա հաճախ հանգեցնում է փոքր ձեռնարկատերերի անտեղի անհանգստությունների: Նպատակահարմար է կրճատել ստուգումների պարբերականությունը` դրա իրականացումը զուգակցելով ստուգումների արդյունավետության բարձրացման հետ: Նախատեսվում է ներդնել ստուգումների նոր ռազմավարություն, որը ենթադրում է ստուգումների իրականացում ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգի միջոցով և դրա հիման վրա հարկ վճարողների մոտ անցկացվող ստուգումների պարբերականության կրճատում:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
2.4.1. Փոքր ձեռնարկություններում ստուգումների թիվն էականորեն պակասել է: 2.4.2. Կրճատվել են հարկային ծառայողների և փոքր ձեռներեցների անտեղի շփումները: Ձևավորվել է «հանգիստ» աշխատելու մթնոլորտ:	Սկսած 2009 թ.` փոքր ձեռնարկատերերի մոտ իրականացվող հարկային ստուգումները կրճատվել են` յուրաքանչյուր տարի` առնվազն 20 տոկոսային կետով` նախատեսելով 2011 թ. ստուգումների թվի կրճատում` շուրջ 50 տոկոսային կետով` 2008 թ. նկատմամբ: տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր, հարկային ծառայության կողմից հրապարակվող տվյալներ, հասարակական հարցումների արդյունքներ

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայությունում լիարժեք գործարկվում է ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգը (ՌՉՍՀ):

Ռիսկեր. Պետական այլ ստուգող մարմինները շարունակում են իրականացնել չարդարացված և հաճախակի ստուգումներ, քանի որ կառավարությանը չի հաջողվում միասնականացնել տարբեր պետական մարմինների կողմից իրականացվող ստուգումները:

ՆՊԱՏԱԿ 3. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՄԱՐՄՆՈՒՄ ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ՀԱՂԹԱՀԱՐՈՒՄ

Հարկային ծառայությունում կոռուպցիոն ռիսկերի սահմանափակման, անաչառ և ազնիվ աշխատանքային մթնոլորտի ապահովման նպատակով`

ա) հնարավոր կարճ ժամկետում կվերանայվեն հարկային ծառայողների վարձատրության, պարգևատրման և սոցիալական պաշտպանվածության գործող համակարգերը,

բ) կիրականացվեն հարկային ծառայողների, որպես կանոն, գրավոր ատեստավորումներ` ինչն այլ գնահատումների ու միջոցառումների զուգորդմամբ հնարավորություն կտա ձերբազատվելու ոչ արհեստավարժ հարկային ծառայողներից: Ատեստավորման հանձնաժողովը կարող է լինել միջգերատեսչական բնույթի: Համակարգը կհամալրվի երիտասարդ, թարմ ներուժով, որի աշխատանքը փորձառուների հետ կհանգեցնի նոր արդյունքի,

գ) կներդրվի հարկային ծառայողների պարտադիր ուսուցման, վերապատրաստման, կադրերի ընտրության և պաշտոնական առաջխաղացման ժամանակակից ծրագիր, կշարունակվի և կբարելավվի հարկային ծառայողների ռոտացիայի ընթացակարգը,

դ) համապատասխան ուղեցույցների և ձեռնարկների միջոցով կապահովվի հարկային վարչարարության ընթացակարգերի միատեսակ կիրառումը բոլոր հարկ վճարողների նկատմամբ և բոլոր հարկային ծառայողների կողմից,

ե) հարկային ծառայողի համար վարքագծի կանոնների պահպանումը կդառնա նրա աշխատանքի գնահատման ցուցանիշներից մեկը, հարկային ծառայությունում կուժեղացվեն ներքին աուդիտի գործառույթը և սեփական անձնակազմի նկատմամբ ներքին հետաքննությունների անցկացման արդյունավետությունը,

զ) կվերանայվեն ու կպարզեցվեն հարկային ծառայության պաշտոնատար անձանց գործողությունների նկատմամբ գանգատ-բողոքների քննության ընթացակարգերը, և կապահովվի արդյունքների թափանցիկությունը: Այդ նպատակով կգործարկվի նաև այլ «գործիք»` նոր աստիճանի «թեժ գիծ», որը հնարավորություն կտա դասակարգելու և օգտագործելու ստացված տեղեկատվությունը, և որի արդյունքների մասին հաշվետվությունը պարբերաբար կներկայացվի ԵՎԲԱԽ ու հանրությանը:

Արդյունքում ունենալու ենք անկաշառ հարկային համակարգ:

Սույն նպատակին հասնելու կատարողականության ցուցանիշներն են`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

3.1. հարկային ծառայողների աշխատավարձերի և այլ հատուցումների բարձրացում, արդյունավետ խրախուսման համակարգի ձևավորում.

3.2. հարկային ծառայողների առաջխաղացման գործուն համակարգի ներդրում` որպես բաղադրիչ դիտարկելով նաև մասնագիտական վերապատրաստումը.

3.3. հարկային ծառայողների ատեստավորման օբյեկտիվ մեխանիզմի ներդրում.

3.4. հարկային մարմնում «ներքին աուդիտի» գործառույթի` ըստ էության ներդրում.

3.5. հարկային վարչարարական ընթացակարգերի միատեսակ կիրառման ապահովում հարկ վճարողների նկատմամբ.

3.6. հարկային ծառայության նկատմամբ բողոքարկման համակարգի էական վերակառուցում` ապահովելու համար հաշվետվականություն, արդյունավետություն: Նոր աստիճանի «թեժ գծի» գործարկում:

Վերջին 5 տարվա ընթացքում հարկային ծառայության աշխատողների աշխատավարձի բազային չափը փոփոխության չի ենթարկվել` չնայած որ պետական այլ ծառայություններում այն շուրջ 50 տոկոսի չափով բարձրացել է: Հաշվի առնված չէ նաև այս տարիների ընթացքում սպառողական գների աճի ազդեցությունը հարկային ծառայողների աշխատավարձերի գնողունակության վրա: Ըստ էության, հարկային ծառայությունում չի գործում նյութական խրախուսման ժամանակակից համակարգը:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
3.1.1. Հարկային ծառայողների եկամուտների աճ և սոցիալական պաշտպանվածության բարձրացում	2009 թ. հարկային ծառայողների բազային աշխատավարձի բարձրացում` 70 տոկոսով, 2010-2011 թթ.` յուրաքանչյուր տարի բազային աշխատավարձի բարձրացում` 20 տոկոսային կետով տվյալների աղբյուրը` ՀՀ պետական բյուջե

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայողների աշխատավարձը համապատասխանում է համապատասխան մասնագիտությամբ մասնավոր հատվածում վճարվող աշխատավարձին և խթանում է հարկային ծառայությունում աշխատանքը:

Ռիսկեր. Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեում առկա չեն համապատասխան միջոցներ, կամ արձանագրվել է սղաճի էական աճ:

Քաղաքականություն 3.2.

Հարկային ծառայողների առաջխաղացման գործուն համակարգի ներդրում` որպես բաղադրիչ դիտարկելով նաև մասնագիտական վերապատրաստումը

Հարկային ծառայությունում պաշտոնային առաջխաղացման համակարգը հիմնված չէ բացառապես մասնագիտական ունակությունների գնահատման վրա: Գործուն չէ հարկային ծառայողների վերապատրաստման մեխանիզմը և այն իրականացվում է ոչ պարբերաբար` առանց ուսումնական հատուկ ծրագրերի:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
3.2.1. Հարկային ծառայությունը համալրված է արհեստավարժ հարկային ծառայողներով, առկա է պաշտոնական առաջխաղացման գործուն համակարգ` հիմնված հատկապես գիտելիքների վրա:	յուրաքանչյուր տարի 300 հարկային ծառայողի վերապատրաստում տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն:

Ենթադրություններ. Հանրային ծառայության մասին օրենսդրությունը համահունչ է հարկային ծառայությունում վարվող կադրային քաղաքականությանը:

Ռիսկեր. Բացակայում են հարկային ծառայողների վերապատրաստման կազմակերպման ֆինանսական աղբյուրները, չկան արդյունավետ և միջազգայնորեն ճանաչված ուսումնական ծրագրեր:

Քաղաքականություն 3.3.

Հարկային ծառայողների ատեստավորման օբյեկտիվ մեխանիզմի ներդրում

Հարկային ծառայողների ատեստավորման գործող համակարգը թույլ չի տվել լիարժեք գնահատել հարկային ծառայողների մասնագիտական ունակությունները: Ատեստավորման արդյունքներով չեն ապահովվել համապատասխան միջոցառումների (հետագա պաշտոնական առաջխաղացում, վերապատրաստման կազմակերպում և այլն) իրականացումը:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
3.3.1. Հարկային ծառայությունում ներդրված է ատեստավորման գործուն և արդյունավետ համակարգ:	համապատասխան օրենսդրության առկայություն: Ատեստավորման արդյունքների բողոքարկումների թիվը ցածր է: տվյալների աղբյուրը` ՀՀ պաշտոնական տեղեկագիր, հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Կընդունվի համապատասխան օրենսդրություն, որը համահունչ կլինի հանրային ծառայության օրենսդրության հետ: Հարկային ծառայությունն ստանալու է անհրաժեշտ մեթոդական օժանդակություն ՀՀ կառավարության աշխատակազմից:

Ռիսկեր. Հարկային ծառայության աշխատողների ստվար զանգվածն առաջին ատեստավորումների ժամանակ չի անցնի թեստավորումը, առկա չի լինի վերապատրաստման օպերատիվորեն օժանդակող համակարգ, և կառաջանա կադրային «սով»:

Քաղաքականություն 3.4.

Հարկային մարմնում «ներքին աուդիտի» գործառույթի` ըստ էության ներդրում

Ներքին աուդիտի գործառույթը ներկայումս ամբողջությամբ նկարագրված չէ և ըստ էության չի իրականացվում: Վարքագծի կանոնները և դրանց պահանջների նկատմամբ վերահսկողությունը կրում են ձևական բնույթ: Այս գործառույթի ուժեղացումը կնպաստի ոչ միայն ներքին կարգապահության բարձրացմանը, այլև կնպաստի հարկային ծառայության կայուն և հետևողական գործելակերպին: Այս գործընթացներն իրականացվելու են հանրային ծառայողների շահերի բացահայտման և շահերի բախման բացառման նպատակով իրականացվող բարեփոխումներին զուգընթաց:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
3.4.1. Բոլոր հարկային ծառայողներն առաջնորդվում են վարքագծի կանոններով: 3.4.2. Ստեղծված է «ներքին աուդիտի» արդյունքների վերաբերյալ հանրությանը պարբերաբար իրազեկման ընթացակարգ:	Հարկային ծառայությունն էականորեն մեծացնում է հրապարակումների միջոցով գործառույթի թափանցիկությունը: տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ, հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Ուժեղ ներքին աուդիտը զուգակցվում է`

- պաշտոնների հստակ նկարագրերի առկայությամբ,

- հարկային ծառայողների պաշտպանության արդյունավետ համակարգով:

Ռիսկեր. Ներքին աուդիտի գործառույթի ուժեղացումը հանգեցրել է հարկային ծառայողների շրջանում անտեղի «անհանգստությունների»` ընթացիկ գործառույթների իրականացման ժամանակ: Այլ կերպ ասած, ծառայողական քննությունների հանձնաժողովն սկզբնական շրջանում կարող է դրսևորել չափազանցված խստություն:

Քաղաքականություն 3.5.

Հարկային վարչարարական ընթացակարգերի միատեսակ կիրառման ապահովում հարկ վճարողների նկատմամբ

Հարկ վճարողները սովորաբար դժգոհում են հարկային վարչարարության անհավասարությունից և արդարացի չլինելուց: Միաժամանակ, ընթացակարգերի սահմանված չլինելը կամ դրանց ոչ հստակությունը պարարտ հող են տարբեր հարկային տեսուչների կողմից տարբեր հարկային տեսչություններում «սեփական» լուծումներ տալու համար: Իրավիճակը շտկվելու է ինչպես հարկային ծառայության ներսում միասնական ընթացակարգերի սահմանմամբ, այնպես էլ «հաճախ տրվող հարցեր» գործիքի օգնությամբ` հարկ վճարողների համար:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
3.5.1. Հարկային վարչարարության ընթացակարգերը միատեսակ են կիրառվում բոլոր հարկ վճարողների նկատմամբ:	սահմանված ընթացակարգերի քանակի էական աճ ընթացակարգերի վերաբերյալ ձեռնարկների, ուղեցույցների հրապարակում և դրանց գծով ուսուցումների ծավալների աճ հարկ վճարողների` հարկային ծառայողների կատարված պարտականություններից գոհունակության աստիճանի բարձրացում` յուրաքանչյուր տարի 10 տոկոսային կետով տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ, հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության ներսում մասնագիտական և տեխնիկական հաղորդակցության մակարդակն էականորեն բարձր է նման ամբողջական ընթացակարգերի իրականացման համար:

Ռիսկեր. Հետաքննչական, քննչական և օպերատիվ-հետախուզական գործառույթներն ունեն առանձնահատկություններ: Դա ստեղծում է օբյեկտիվ և իրավակազմակերպական դժվարություններ:

Գանգատարկման գործող համակարգը լիովին չի գոհացնում հարկ վճարողների սպասումները: Իրականում այն պետք է դառնա հարկատուի և հարկային ծառայողի գործողություններում անկողմնակալության և վստահության գրավական:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
3.6.1. Արդյունավետ գործող գանգատարկման համակարգի առկայություն և արդյունքների թափանցիկություն 3.6.2. Արդյունավետ ընթացակարգային հիմքի վրա գործող նորացված «թեժ» գիծ	հարկ վճարողների կողմից ներկայացվող գանգատների թվի աճ գանգատարկման հանձնաժողովի կողմից հարկ վճարողների օգտին ընդունված որոշումների աճ հարկային ծառայությունում գանգատարկման ընթացակարգերի նկատմամբ հարկ վճարողների կողմից վստահության մեծացում` յուրաքանչյուր տարի 20 տոկոսային կետով  տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ, հարկային ծառայության գանգատարկման հանձնաժողովի արդյունքներ

Ենթադրություններ. Վարչական դատարանները կդառնան շատ ավելի մասնագիտացված` հարկային հարցերում, և կձևավորվի պրոֆեսիոնալ քննարկման իրական մթնոլորտ` «հարկ վճարողներ-հարկային ծառայություն-դատարաններ»:

Ռիսկեր.  Աճել է չարդարացված առիթներով հարկային ծառայողների գործողությունների գանգատարկման դեպքերի թիվը: Գանգատարկման հանձնաժողովի որոշումները պարտադիր կլինեն բոլորի կողմից կատարման համար:

ՆՊԱՏԱԿ 4.

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՄԱՎՈՐ ՎՃԱՐՄԱՆ (ԻՆՔՆԱԳՆԱՀԱՏՄԱՆ) ՍԿԶԲՈՒՆՔԻ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄ

Էականորեն կնվազեցվեն հարկային հաշվետվություններ ընդունելիս հարկային ծառայող-հարկ վճարող շփումները, ոչ ուշ, քան մեկ տարվանից սկսած` հաշվետվությունները կընդունվեն, որպես կանոն, միայն փոստով կամ էլեկտրոնային փոստով: Հարկ վճարողների և հարկային մարմինների իրավունքների պաշտպանության նպատակով կսկսվեն օրենքով կարգավորվել հարկային մարմնի կողմից երրորդ անձանցից տեղեկություններ ստանալու ու տրամադրելու, հարկային մարմնում կուտակվող տեղեկությունների օգտագործման հարցերը, այդ թվում` եկամուտներ չհայտարարագրած կամ թերհայտարարագրած անձանց բացահայտելու համար:

Հարկային ծառայությունն էականորեն բարելավելու են հարկ վճարողներին հարկային օրենքների կիրառման մասին պարզաբանումների տրամադրման մեխանիզմը և ծավալները: Բազմազանվելու, որակապես փոփոխվելու և աճելու է հարկ վճարողներին իրազեկման ու այլ ծառայությունների շրջանակը: Առաջիկա տարում կներդրվի հարկ վճարողներին ծանուցումներ ներկայացնելու ավտոմատ ծրագիր:

Հարկային ծառայությունը կապահովի իր աշխատանքների հնարավորինս թափանցիկությունը` հրապարակելով իր ծրագրերը, աշխատանքի արդյունքները, ընթացքի վերաբերյալ հաշվետվությունները:

Արդյունքում ունենալու ենք հարկերը կամավոր վճարելը «ձեռնտու» համարվող համակարգ: Դա լինելու է ինչպես հարկ վճարողի, այնպես էլ հարկային ծառայության վստահ մոտեցումը:

Սույն նպատակին հասնելու կատարողականության ցուցանիշներն են`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված.
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված.
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Որպես հատուկ կատարողական ցուցանիշ` այս նպատակի համար հանդես է գալիս միջազգային հեղինակավոր «Գործարարությամբ զբաղվելը» (Doing Business 2008) դասակարգման մեջ ներառվող ցուցանիշների բարելավումը:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

4.1. անցում հաշվետվությունները հարկային մարմիններ փոստով կամ էլեկտրոնային տարբերակով ներկայացնելուն,

4.2. հաշվետվությունների մշակման ավտոմատացված համակարգի ներդրում` ներառելով նաև հիշեցում-ծանուցումների ուղարկման ավտոմատ իրականացումը,

4.3. հարկ վճարողների սպասարկման կենտրոնների ստեղծում,

4.4. հարկային ծառայությունն էականորեն բարելավելու է հարկ վճարողներին հարկային օրենքների կիրառման մասին պարզաբանումների տրամադրման մեխանիզմը:

Քաղաքականություն 4.1.

Անցում հաշվետվությունները հարկային մարմիններին փոստով կամ էլեկտրոնային տարբերակով ներկայացմանը

Վերջին տարիներին գործող հաշվետվությունների` հարկային ծառայությանը հանձնման համակարգն իրեն արդեն լիովին սպառել է` պայմանավորված հարկային վարչարարության առջև դրված նոր խնդիրների լուծմամբ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
4.1.1. Հարկային մարմիններ հաշվետվությունները ներկայացվում են մեծ մասամբ փոստով կամ էլեկտրոնային տարբերակով:	Յուրաքանչյուր տարի էլեկտրոնային եղանակով և փոստով ներկայացվող հաշվետվությունների 20 տոկոսով տեսակարար կշռի ավելացում` նախորդ տարվա նկատմամբ  տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ.

1. Այս քաղաքականությունը համահունչ կլինի երկրում որդեգրված տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (այսուհետ` ՏՏ) զարգացման ընդհանուր հայեցակարգին:

2. Հարկային ծառայության ՏՏ-ի ստորաբաժանումը հասցնելու է ստեղծել սույն փաստաթղթի գործողությունների ժամանակացույցով նախատեսված ենթակառուցվածքները:

Ռիսկեր.

1. Համապատասխան ֆինանսավորման աղբյուրների բացակայություն:

2. Հարկ վճարողների` ՏՏ-ի համակարգերից օգտվելու փոքր կարողություններ:

Քաղաքականություն 4.2.

Հաշվետվությունների մշակման ավտոմատացված համակարգի ներդրում` ներառելով նաև հիշեցում-ծանուցումների ուղարկման ավտոմատ իրականացումը

Ներկայումս հարկ վճարողների կողմից հարկային մարմիններ ներկայացվող հաշվետվությունները ենթարկվում են «ձեռքով» մշակման` մի քանի փուլերով: Գործող համակարգը հնարավորություն չի ընձեռում արագորեն մուտքագրելու և «ստուգելու» ներկայացվող հաշվետվությունները` աշխատատար և ժամանակատար դարձնելով այդ գործընթացը:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
4.2.1. Հաշվետվությունների մշակում` հիմնականում ավտոմատացված համակարգի միջոցով 4.2.2. Համակարգն ավտոմատ ձևավորում և ուղարկում է հիշեցում-ծանուցումները:	մինչև 2009 թ. վերջը` հաշվետվությունների 50 տոկոսից ավելի ավտոմատացված մշակում, մինչև 2011 թ. վերջը` բոլոր հաշվետվությունների ավտոմատացված մշակում մինչև 2009 թ. վերջը` անհրաժեշտ ծանուցումների մինչև 30 տոկոսը, 2010 թ. անհրաժեշտ ծանուցումների մինչև 50 տոկոսը և 2011 թ. բոլոր անհրաժեշտ ծանուցումները ներկայացնելը տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության ՏՏ-ի ստորաբաժանումը հասցնելու է ստեղծել սույն փաստաթղթի գործողությունների ժամանակացույցով նախատեսված ենթակառուցվածքները:

Ռիսկեր. Մեծաթիվ հիշեցում-ծանուցումներ ուղարկվելու դեպքում կոնկրետ հարկ վճարողին հասցնելու դժվարություն: Հարկային ծառայության տեղեկատվական բազան բավարար մակարդակով թարմացված չլինելը հանգեցնում է անհասցե հիշեցում-ծանուցումներ ներկայացնելուն:

Քաղաքականություն 4.3.

Հարկ վճարողների սպասարկման կենտրոնների ստեղծում

Ներկայումս հարկային ծառայության կողմից հարկ վճարողներին ծառայությունները տրամադրվում են հարկ վճարողների սպասարկման բաժինների կողմից: Մատուցվող ծառայությունները խիստ սահմանափակ և ոչ բավարար լինելով հանդերձ` պատշաճ մակարդակով հասանելի չեն հարկ վճարողներին:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
4.3.1. Հարկ վճարողների սպասարկման կենտրոնների առկայություն և այդ կենտրոնների միջոցով ծառայությունների մատուցում 4.3.2. Գործում է հարկատուներին հետաքրքրող տեղեկատվության տրամադրման բազմագիծ «հեռախոսային կենտրոն»:	մինչև 2011 թ. սպասարկման կենտրոնների կողմից մատուցվող ծառայություններից օգտվողների թվի մեծացում` յուրաքանչյուր տարի 15 տոկոսային կետով «հեռախոսային կենտրոնից» օգտվողներին տրամադրվող պատասխանների որակի էական բարձրացում` յուրաքանչյուր տարի հեռախոսազանգերն ավելացնելով 20 տոկոսով տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ, հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայությունն ստացել է բավարար աջակցություն ՀՀ կառավարությունից` հարկ վճարողների սպասարկման կենտրոնների ստեղծման համար:

Ռիսկեր. Սկզբնական շրջանում հարկ վճարողների մեծաքանակ հոսքերը դժվարացնում են սպասարկման կենտրոնների աշխատանքները:

Քաղաքականություն 4.4.

Հարկային ծառայությունը հարկ վճարողներին հարկային օրենքների կիրառման մասին պարզաբանումների տրամադրման մեխանիզմի էական բարելավում

Ներկայումս հարկային ծառայության կողմից հարկային օրենսդրության կիրառման վերաբերյալ հարկ վճարողներին տրամադրվող պարզաբանումները չեն բավարարում վերջիններիս պահանջները: Պարզաբանումների տրամադրման մեխանիզմը խիստ սահմանափակված է «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքով:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
4.4.1. Հարկ վճարողները բավարարված են հարկային օրենսդրության կիրառման մասին տրամադրված պարզաբանումներով, դրանք հետևողական են և առանց ուշացումների:	մինչև 2008 թ. վերջը համապատասխան օրենսդրական փոփոխության առկայություն 2009-2011 թթ. տրվող պարզաբանումների քանակի ավելացում` յուրաքանչյուր տարի 15 տոկոսային կետով հարկային օրենսդրության կարևորագույն հարցերի վերաբերյալ պարզաբանումների հրապարակում և լուսաբանում տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ, հարկային ծառայություն, տեղեկատվության այլ աղբյուրներ

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության կողմից տրամադրվող պարզաբանումների մեխանիզմը համահունչ է դատական մարմինների կողմից կայացվող որոշումներին:

Ռիսկեր.

1. Օգտվելով պարզաբանումների ստացման հնարավորություններից` հարկային ծառայությունը հարկ վճարողներից կարող է ստանալ պարզաբանման կարիք չունեցող բազմաթիվ դիմումներ:

2. Հարկային ծառայությունը չի կարողանում ժամանակին ձևավորել «գիտական» և փորձառու կարողություններ:

ՆՊԱՏԱԿ 5. ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՍՏՈՒԳՈՒՄՆԵՐԻ ՆՈՐ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Համատարած կասկածամտության և յուրաքանչյուր հարկ վճարողի` որպես հարկերի վճարումից հավանական խուսափող դիտելու պրակտիկան կփոխարինվի վերլուծությունների և ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգով: Այս նպատակով կիրականացվեն անհրաժեշտ կառուցվածքային, կադրային և ուսումնական միջոցառումներ: Կսահմանվեն ստուգումների անցկացման ընցակարգեր` ըստ ոլորտների, հարկ վճարողների առանձին խմբերի: 2009 թվականից կիրականացվի հարկման տեսանկյունից ռիսկային ոլորտների, կարևորագույն ապրանքատեսակների և առանձին հարկ վճարողների մշտական մոնիթորինգ: 2010 թ. կունենանք բարեխիղճ հարկ վճարողների ընտրություն ու դրանց նկատմամբ «թեթևացված» հարկային վարչարարության հստակ ու գործողության մեջ դրված մեխանիզմ: ԵՎԲԱԽ-ը առաջիկա վեց ամսվա ընթացքում կքննարկի`

ա) հարկային ստուգումների անցկացման ռազմավարությունը: Շինարարության, էլեկտրաէներգիայի, գազի, լեռնահանքային արդյունաբերության, ջրային տնտեսության, առևտրի և այլ կարևոր` դասակարգվող ոլորտներում ստեղծվելու են առանձին ենթածրագրեր,

բ) գերավճարների, մեծ չափերի հարկային վնասների, ապառքների նվազեցման միջոցառումները,

գ) իրավասու պետական մարմինների հետ վարչական համագործակցության և փոխադարձ աջակցության աշխատանքային ծրագիրը:

Կվերակառուցվեն հարկային մարմնի օպերատիվ հետախուզության, հետաքննության և քննչական ստորաբաժանումների աշխատանքները` դրանք դարձնելով ծրագրային, նպատակային և օրենքի սահմաններում թափանցիկ:

Արդյունքում ունենալու ենք ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգ: Այդ համակարգը կապահովի հարկային հսկողության թափանցիկությունը և կբարձրացնի հարկ վճարողների` հարկերը կամավոր վճարելու վարքագիծը:

Սույն նպատակին հասնելու կատարողականության ցուցանիշներն են`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված.
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված.
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունն ըստ իր կատարողական ցուցանիշների չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

5.1. ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգի ներդրում.

5.2. «կամերալ ուսումնասիրությունների» ինստիտուտի վերակառուցում` հիմնված տվյալների մշակման ավտոմատ համակարգի և տվյալների ժամանակակից բազայի վրա.

5.3. հարկային գերավճարների, ներառյալ ԱԱՀ-ի գծով, վերադարձման ավտոմատացված համակարգի ներդրում, ինչպես նաև հարկային ապառքների նվազեցմանն ուղղված միջոցառումների իրականացում.

5.4. հարկային մարմնի օպերատիվ-հետախուզական, հետաքննության և քննչական գործառույթների նպատակայնության մեծացում, հարկային ծառայության այլ գործառույթների հետ փոխգործության օպտիմալ սխեմայի որոշում.

5.5. կանխամտածված (չարամտորեն) հարկային օրենսդրությունը խախտողների նկատմամբ կիրառվող պատասխանատվության միջոցների խստացում: Միաժամանակ, նորմատիվորեն պետք է սահմանվի դրա տարբերությունը` օրենքի շրջանակներում թույլատրելի հարկային պլանավորումից:

Քաղաքականություն 5.1.

Ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգի ներդրում

Հարկային ծառայության կողմից ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգը կառուցված է հիմնականում սուբյեկտիվ գործոնների վրա (կոնկրետ մարդու փորձառության, այլ տվյալներ): Նման մոտեցումը հնարավորություն չի տալիս ապահովելու հարկային հսկողության թափանցիկությունը և կանխատեսելիությունը: Ստուգվող հարկ վճարողները հաճախ հայտնվում են անհավասար պայմաններում` չստուգվողների նկատմամբ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրագործման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
5.1.1. Ստուգումներն իրականացվում են ռիսկային չափանիշների հիման վրա` ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգի (ՌՉՍՀ) ներդրման միջոցով:	2010 թ. ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգի ամբողջական գործարկում տվյալների աղբյուրը` անկախ հարցումների արդյունքներ, հարկային ծառայություն, տեղեկատվության այլ աղբյուրներ

Ենթադրություններ. Ռիսկային չափանիշների հիման վրա հարկ վճարողների ընտրության համակարգը գործում է հարկ վճարողների կողմից ինքնագնահատման համակարգի «խաղի կանոնների» ընդունման պայմաններում:

Ռիսկեր. Ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգի կիրարկման սկզբնական շրջանում հարկային պարտավորությունները թերհայտարարագրող ոչ բոլոր հարկ վճարողները կհայտնվեն, այսպես կոչված, «կարմիր» գծում:

Քաղաքականություն 5.2.

Կամերալ ուսումնասիրությունների ինստիտուտի վերակառուցում` հիմնված տվյալների մշակման ավտոմատ համակարգի և տվյալների ժամանակակից բազայի վրա

Ներկայումս հարկային ծառայության կողմից իրականացվող ստուգումներն անցկացվում են բացառապես հարկ վճարողների գրասենյակներում: Գործում է հարկային ծառայությունում կամերալ ուսումնասիրությունների ընտրանքային համակարգ, որը հնարավորություն չի տալիս միանշանակ կերպով ճշտելու հարկ վճարողների բոլոր հարկային պարտավորությունները:

Կամերալ ուսումնասիրությունների ինստիտուտի զարգացման և գործունակության բարձրացման նպատակով նախատեսվում է մշակել միջոցառումներ` վարչական ռեգիստրների (սեփականության իրավունքի, ձեռնարկատիրական գործունեության իրավունքի, քաղաքացիական կացության, մաքսային, սոցիալական և այլ ռեգիստրներ) և «քվազի-ֆիսկալ» ոլորտի ռեգիստրների (էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի, կապի ծառայություններ) տեղեկությունները կայուն պարբերականության հիմքով ստանալու և օգտագործելու ուղղությամբ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
5.2.1. Կամերալ ուսումնասիրությունը դառնում է «սպասարկման գործառույթից» «տվյալների մշակման» պարտադիր ընթացակարգ:	Կամերալ ուսումնասիրությունների նոր ընցակարգերը սահմանված են համապատասխան օրենսդրական փոփոխությունների կատարման միջոցով: տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ. Կամերալ ուսումնասիրությունների պրակտիկան աստիճանաբար փոխարինվելու է ռիսկային չափանիշների հիման վրա ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրության համակարգով:

Ռիսկեր. Կամերալ ուսումնասիրությունների անցկացումը բարդացել է հարկ վճարողների կողմից տեխնիկական սխալներով ներկայացվող հաշվետվությունների թվի աճի հետևանքով:

Քաղաքականություն 5.3.

Հարկային գերավճարների, ներառյալ ԱԱՀ-ի գծով, վերադարձման ավտոմատացված համակարգի ներդրում, ինչպես նաև հարկային ապառքների նվազեցմանն ուղղված միջոցառումների իրականացում

Վերջին տարիներին հարկային եկամուտների հավաքագրման աճին զուգընթաց ավելացել են ինչպես հարկային գերավճարները (հատկապես` ԱԱՀ-ի գծով), այդ գումարների վերադարձի և հաշվանցման հայտերի թիվը, այնպես էլ հարկային ապառքները: Գերավճարների վերադարձի գործող համակարգը մեծ մասամբ չի բավարարում հարկ վճարողների պահանջները` հայցվող գումարների հիմնավորվածության և բուն վերադարձի ընթացակարգերի ձգձգվածության ու բարդության պատճառով, իսկ հարկային ապառքների նվազեցմանն ուղղված միջոցառումներն էականորեն բարելավման կարիք ունեն:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
5.3.1. Հարկային գերավճարները հաշվանցվում կամ վերադարձվում են ավտոմատացված համակարգի միջոցով: 5.3.2. Հարկային ապառքների նվազեցմանն ուղղված միջոցառումների ծրագիրն ընդունված է:	Ռիսկերի կառավարման հիման վրա հարկային գերավճարների վերադարձի ավտոմատացված համակարգի լիարժեք կիրառում` մինչև 2011 թ. վերջ: Յուրաքանչյուր տարի ընթացիկ հարկային ապառքների նվազեցում:  տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ. Գերավճարները հաշվանցվում են, կամ վերադարձի ավտոմատացված համակարգը պարտադիր կերպով զուգակցվում է տնտեսությունում փաստաթղթաշրջանառության մակարդակի բարձրացման ապահովմամբ: Դատական և հարկադիր գանձող մարմինները բավարար չափով կաջակցեն հարկային ապառքների գանձման և բռնագանձման գործընթացներին:

Ռիսկեր.

1. Գերավճարների հաշվանցման կամ վերադարձի ավտոմատացված համակարգի գործարկման սկզբնական շրջանում կտրուկ ավելանում են հաշվանցվող կամ վերադարձվող գումարները` ստեղծելով հարկերի հավաքագրման ցուցանիշի ապահովման խնդիրներ: Մեծանում է ԱԱՀ-ի չհիմնավորված դեբետային մնացորդների հայտարարագրված ծավալը:

2. Խոշոր կազմակերպությունների ապառքների գանձման գործընթացը կհանգեցնի դրանց սնանկության:

Քաղաքականություն 5.4.

Հարկային մարմնի օպերատիվ-հետախուզական, հետաքննության և քննչական գործառույթների նպատակայնության մեծացում, հարկային ծառայության այլ գործառույթների հետ փոխգործունեության օպտիմալ սխեմայի որոշում

Հանրապետությունում իրականացվող դատաիրավական բարեփոխումների շրջանակներում, ինչպես նաև «Օպերատիվ հետախուզության մասին» ՀՀ օրենքն ուժի մեջ մտնելու հետ կապված հարկային ծառայության գործող քննչական, հետաքննչական և նորացվող գործառույթներով օպերատիվ-հետախուզական ստորաբաժանումներն իրենց ընթացիկ աշխատանքներում կարիք ունեն առավել արդյունավետ դարձնելու հարկային ծառայության այլ ստորաբաժանումների, ինչպես նաև միմյանց միջև տեխնիկական և մասնագիտական հաղորդակցությունը: Այդ դեպքերում մեծածավալ համատեղ գործողությունների անհրաժեշտություն է առաջանում: Հարկային ստուգումների իրականացման մասով կան դեպքեր, երբ նաև կրկնվում են որոշ գործառույթներ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը

Կատարողականության ցուցանիշները

5.4.1. Հարկային մարմնի հետաքննության և քննչական գործառույթները հստակ են կիրառվում և հիմնված են փոխգործունեությունն ապահովող արդյունավետ ընթացակարգի վրա:

Մինչև 2008 թ. տարեվերջ հարկային մարմնի օպերատիվ-հետախուզական, հետաքննության և քննչական գործառույթներն օպտիմալ սահմանված են, և ներդրված է հաշվետվականության մեխանիզմը: Իրականացված են «Օպերատիվ հետախուզության մասին» ՀՀ օրենքի կիրարկումն ապահովող բոլոր միջոցառումները: Դա նշանակում է, որ հարկային մարմինը լիովին օգտագործում է օրենքով վերապահված բոլոր հատուկ լիազորությունները` մանրամասն սահմանված ընթացակարգերի հիման վրա: տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Ապահովված է արդյունավետ կապն այլ իրավապահ մարմինների հետ, և գործում է տեղեկությունների փոխանակման գործուն համակարգ:

Ռիսկեր. Իրավապահ մարմինների միջև օպերատիվ-հետախուզական գործունեությունը կարգավորող ընթացակարգերը միասնականացված չեն:

Քաղաքականություն 5.5.

Կանխամտածված (չարամտորեն) հարկային օրենսդրությունը խախտողների նկատմամբ կիրառվող պատասխանատվության միջոցների խստացում: Միաժամանակ, նորմատիվորեն պետք է սահմանվի դրա տարբերությունը` օրենքի շրջանակներում թույլատրելի հարկային պլանավորումից:

Քրեական օրենսգրքով հարկային իրավախախտումների համար նախատեսված հանցակազմի ապացուցելիությունը ներկայումս բարդ է: Հաճախ շփոթմունք է առաջանում հարկ վճարողի կիրառած մոտեցումը, գործարքի ձևակերպումը որպես «իրավախախտում» կամ «թույլատրելի հարկային պլանավորում» որակելու միջև: Անհրաժեշտ կլինի «գույքագրել» տարբեր տեսակի պատասխանատվության նորմերի կիրառման ձևերը, չափերը և պրակտիկան, ապա անդրադառնալ դրանց անհրաժեշտ վերանայմանը` նոր վարչարարական մոտեցումների ներքո:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
5.5.1. Գործում է կանխամտածված և չարամտորեն հարկային օրենսդրությունը խախտողների նկատմամբ պատասխանատվության միջոցները խստացնող փոփոխված օրենսդրություն:	մինչև 2009 թ. տարեվերջ համապատասխան օրենսդրական փոփոխությունների ընդունում տվյալների աղբյուրը`  համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ.

Հարկային հանցագործությունների հայտնաբերման գործում էական աջակցություն է ցուցաբերվում իրավապահ այլ մարմինների կողմից:

Այլ պետական մարմինների հետ օրենսդրական նախագծերի քննարկումը, ինչպես նաև ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից դրա ընդունումը կիրականացվեն նախատեսված ընթացակարգով և սահուն:

Ռիսկեր. Գործնականում բարդ է տարանջատել կանխամտածված հարկային իրավախախտումները թույլատրելի հարկային պլանավորումից:

Կառուցվածքային բարեփոխումները կիրականացվեն`

ա) հարկային ծառայության գլխավոր գրասենյակում կներդրվի գործառույթների վրա հիմնված կառուցվածք, որը հնարավորություն կտա կառավարման խողովակներում ունենալու հստակություն և խուսափելու կրկնություններից,

բ) կվերակառուցվեն խոշոր հարկ վճարողների և ոլորտային տեսչությունները` ուժեղացնելով գործառութային և ոլորտային հսկողությունը,

գ) կկրճատվի գործող հարկային տեսչությունների թիվը` բարելավելով դրանց կառուցվածքը, զարգացնելով հարկ վճարողների սպասարկման գործառույթները:

Կառուցվածքի էական առանձնահատկությունն է լինելու միասնական ընթացակարգերի ձևավորումը գլխավոր գրասենյակում, հստակ դելեգացումը տեղերին (հարկային տեսչություններին) և կատարման նկատմամբ ժամանակակից հսկողական գործիքների ներդրումը:

Կառուցվածքում նախատեսվում է ունենալ տվյալների մշակման մինչև 5 կենտրոն` տեղաբաշխված Երևանում և մարզերում: Դրանց հիմնական խնդիրն է լինելու հարկ վճարողի կողմից ներկայացված հաշվետվությունների ընդունումը և մշակումը` աշխատելով գլոբալ համակարգչային տվյալների բազայում:

Կառուցվածքում նախատեսվում է ունենալ հարկ վճարողների սպասարկման կենտրոններ:

Դրանց հիմնական խնդիրն է լինելու հարկային օրենքների կիրառման վերաբերյալ պարզաբանումների տրամադրումը և իրազեկման իրականացումը: Քաղաքականությունը նպատակաուղղված է լինելու այն բանին, որ առաջին շրջանում, մինչև տեխնիկապես համալրված սպասարկման կենտրոնների գործարկումը, պարզաբանումները տրվեն հարկային ծառայության գլխավոր գրասենյակի կողմից, իսկ իրազեկման աշխատանքներն իրականացվեն հարկային տեսչությունների կողմից:

Կառուցվածքի հենասյուներից է լինելու մարդկային ռեսուրսների կառավարման ժամանակակից համակարգի ստեղծումը: Այն ենթադրելու է աշխատողների կատարողականության գնահատման համակարգի ներդրում:

Արդյունքում ունենալու ենք հարկային ծառայության նորացված կառավարման գործառնությունների վրա հիմնված հորիզոնական համակարգ: Այն կհամապատասխանի լավագույն միջազգային փորձին` ապահովելով հարկային ծառայության օպտիմալ կառավարում, գործառույթների հստակ տարանջատում, կրկնությունների բացառում` համապատասխան հաշվետվական համակարգերով:

Սույն նպատակին հասնելու օբյեկտիվ վերահսկվող կատարողականության ցուցանիշներն են`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին, ըստ իր կատարողական ցուցանիշների, չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսը, ըստ իր կատարողական ցուցանիշների, չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունը, ըստ իր կատարողական ցուցանիշների, չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

6.1. անցում գործառույթների վրա հիմնված կառավարման սխեմայի: Վերափոխումն իրականացվելու է «գլխավոր գրասենյակ»-«խոշոր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն»-«տարածքային ստորաբաժանումներ» փուլերով.

6.2. տարածքային ստորաբաժանումների թվի կտրուկ փոքրացում` այն հավասարակշռելով տարածքային սպասարկման և տվյալների մշակման կենտրոնների ստեղծմամբ, ինչպես նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) ավելի ակտիվ ներգրավմամբ.

6.3. մարդկային ռեսուրսների կառավարման արդի համակարգի ներդրում.

6.4. աշխատողների և ստորաբաժանումների կատարողական չափանիշների համակարգի ներդրում` այն կապելով ոչ հատկապես միայն վճարված հարկերի, այլ արտադրողականության և այլ ֆունկցիոնալ ցուցանիշների հետ:

Քաղաքականություն 6.1.

Անցում գործառույթների վրա հիմնված կառավարման սխեմայի: Վերափոխումն իրականացվելու է «գլխավոր գրասենյակ»-«խոշոր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն»-«տարածքային ստորաբաժանումներ» փուլերով:

Հարկային ծառայության ներկայումս գործող կազմակերպչական կառուցվածքը հնարավորություն չի տալիս արդյունավետ լուծելու հարկային մարմնի առջև դրված որոշ խնդիրներ: Երևանում գործում են մասնագիտացված 4 հարկային տեսչություններ (այդ թվում` խոշոր հարկ վճարողներին սպասարկող), որոնք սպասարկում են ամբողջ հանրապետությունով տեղաբաշխված հարկ վճարողներին: Դրանց գործառույթները ևս ենթակա են միասնականացման` ռեսուրսների արդյունավետ և արդարացված օգտագործման նպատակով: Տարածքային կառավարման առումով վերանայման կարիք ունեն նաև հարկային տեսչությունների տեղաբաշխվածության սխեման և առանձին գործառույթներ: Միաժամանակ, վերանայվելու է հարկային պլանավորման ներկայիս գործող կարգը և ենթադրվում է տարանջատում դնել ռազմավարական և օպերացիոն պլանավորման միջև:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
6.1.1. Հարկային ծառայությունում գործառույթների կրկնությունները հասցված է նվազագույնի:	Մինչև 2008 թ. տարեվերջ վերանայվել է բոլոր կառուցվածքային ստորաբաժանումների գործառույթները: տվյալների աղբյուրը`  համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության նոր կազմակերպչական կառուցվածքը կունենա երկարաժամկետ գործողություն և էական փոփոխությունների չի ենթարկվի` չնայած որ ներկայումս իրականացվող կառավարման տեղաշարժն աննախադեպ մեծ է:

Ռիսկեր. Կառավարման փոփոխությունը ենթադրում է փոփոխման կառավարման ունակություն, վերջինս էլ ենթադրում է նոր կառավարիչների առկայությունը:

Քաղաքականություն 6.2.

Տարածքային ստորաբաժանումների թվի կտրուկ փոքրացում` այն հավասարակշռելով տարածքային սպասարկման և տվյալների մշակման կենտրոնների ստեղծմամբ, ինչպես նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) ավելի ակտիվ ներգրավմամբ

Նախկինում տարածքային հարկային տեսչությունների թիվը մեծացնելիս` հարկային ծառայությունը բավարար վերլուծական հմտություններ չի ունեցել այդ քայլի արդյունքները գնահատելու, կանխատեսելու, իսկ ապագայում` չափելու համար: Ներկայումս տարածքային հարկային տեսչությունների թիվն օպտիմալացման կարիք ունի, քանի որ հարկային ծառայությունը մշտապես առնչվում է ծախսերի օպտիմալացման հետ, իսկ ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաները և այլ գործիքները հնարավորություն են տալիս ծառայություններ մատուցելու և գործառնություններ իրականացնելու տարածության վրա և ավելի արագ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
6.2.1. Տարածքային հարկային տեսչությունների աշխատանքների արդյունավետության բարձրացում	հավաքագրման արժեքի (հարկային ծառայության կողմից վերահսկվող եկամուտների նկատմամբ ծախսերի տոկոս) նվազեցում` սկսած 2011 թ. տվյալների աղբյուրը` համապատասխան իրավական ակտեր

Ենթադրություններ. ՀՀ կառավարությունը, այդ թվում` հարկային ծառայությունը միջոցներ կձեռնարկեն աշխատանքից ազատվող աշխատողներին վերապատրաստելու և նոր աշխատատեղեր գտնելու համար:

Ռիսկեր.

1. Նոր կազմակերպչական կառուցվածքն առաջացնելու է որոշակի դժգոհություններ դրա հետևանքով հարկային ծառայությունից ազատված աշխատողների մոտ:

2. Նոր, ավելի սեղմ թվով աշխատելիս` որոշակի դիմադրություն և հոգեբանական բարդույթ է առաջանում: Դա կարող է բացասաբար ազդել Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի հավաքագրման ցուցանիշի կատարողականի վրա:

Քաղաքականություն 6.3.

Մարդկային ռեսուրսների կառավարման արդի համակարգի ներդրում

Հարկային ծառայությունում ներկայումս բացակայում է մարդկային ռեսուրսների կառավարման համակարգված մոտեցումը: Ըստ 2008 թ. հունվարին հրապարակված Եվրամիության չափորոշիչներով իրականացված հարկային վարչարարական կարողությունների գնահատման արդյունքների` այս ոլորտը գնահատվել է որպես առավել ցածր մակարդակ ունեցող:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
6.3.1. Հարկային ծառայությունում ներդրվել և գործում է մարդկային ռեսուրսների կառավարման ժամանակակից համակարգ:	Հարկային ծառայողների պաշտոնների հստակ նկարագրերի սահմանում` մինչև 2010 թ. հուլիսի 1-ը` պաշտոնների 60 տոկոսի համար, և մինչև 2010 թ. հոկտեմբերի 31-ը` բոլորի համար տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության մարդկային ռեսուրսների կառավարման ժամանակակից համակարգն առավելագույնս համահունչ է պետական ծառայության բնագավառը կարգավորող օրենսդրությամբ որդեգրված մոտեցումներին:

Ռիսկեր. Համակարգի ներդրման սկզբնական շրջանում առաջանում են կոնֆլիկտներ «հին» ոճով աշխատող հարկային ծառայողների և նոր ընթացակարգերի միջև: Հարկային ծառայությունում արագորեն չեն գտնվելու անհրաժեշտ «դրոշակակիրներ»: Առավել «բարդ» զանգված է հանդիսանում միջին օղակի ղեկավարությունը:

Քաղաքականություն 6.4.

Աշխատողների և ստորաբաժանումների կատարողական չափանիշների համակարգի ներդրում` այն կապելով ոչ հատկապես միայն վճարված հարկերի, այլ արտադրողականության և այլ ֆունկցիոնալ ցուցանիշների հետ:

Հարկային ծառայության գործունեության ամբողջ 17 տարվա ընթացքում միայն մեկ փորձ է արվել ըստ աշխատանքային ցուցանիշների գնահատման համակարգ գործարկելու (2005-2006 թթ., որը վերաբերել է լավագույն հարկային տեսուչ և տեսչություն ընտրելուն), որը հետագայում չի շարունակվել և չի զարգացել:

Կատարողական չափանիշների համակարգի ներդրումը կառավարման նոր համակարգի հիմնական հենասյուներից մեկն է:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
6.4.1. Կատարողական չափանիշների համակարգի ներդրման միջոցով հարկային մարմնի աշխատանքների արդյունավետությունը բարձրացված է: Հարկային ծառայողներն ավելի շահագրգիռ են աշխատում և հստակորեն ձգտում են հասնել կոնկրետ արդյունքների, որի հիման վրա էլ որոշվում է նրանց հատուցումների չափը և առաջխաղացումը:	հարկային ծառայողների համար կատարողական չափանիշների և դրանց գծով հաշվետվական համակարգի սահմանում` մինչև 2009 թ. հուլիսի 1-ը` պաշտոնների 60 տոկոսի համար, և մինչև 2009 թ. հոկտեմբերի 31-ը` բոլորի համար տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության մարդկային ռեսուրսների կառավարման ժամանակակից համակարգն առավելագույնս համահունչ է պետական ծառայության բնագավառը կարգավորող օրենսդրությամբ որդեգրված մոտեցումներին:

Ռիսկեր. Համակարգը ենթադրում է հարկային ծառայողների հաշվետվությունների աճ: Ոչ բոլոր պաշտոնների համար է, որ հնարավոր է սահմանել քանակային կատարողական չափանիշներ` դրանք փոխարինելով ավելի բարդ որակական կամ ժամանակային չափանիշներով:

ՆՊԱՏԱԿ 7.

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՀՈՍՔԵՐԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒՄ

Հարկային վարչարարության տեղեկատվական հոսքերի արդյունավետ կառավարումը ենթադրում է նոր գործիքների ընդգրկում, աշխատանք միայն օրինական (լիցենզավորված) համակարգչային ծրագրերով, համակարգի ամբողջականության և անվտանգության ապահովում: Դա վերաբերելու է հատկապես հարկ վճարողների տվյալների գլոբալ համակարգչային բազայի կառավարմանը` ներառելով`

ա) հարկ վճարողների մասին օրենքով սահմանված բոլոր տեղեկությունների ամբողջական (հիմնական) բազայի վարումը,

բ) համակարգչային տեխնիկայի և ծրագրային ապահովման հարցերը,

գ) հարկ վճարողների մասին արտաքին և ներքին տեղեկատվության, հաշվետվությունների ընդունման և մշակման միասնական էլեկտրոնային համակարգ, գործերի ավտոմատ հսկողություն:

Համակարգը պետք է պատրաստ լինի նոր խնդիրների լուծման, մասնավորապես, այլ գործակալությունների տվյալների բազաների հետ աշխատելու իմաստով:

Արդյունքում ունենալու ենք արդիականացված տեղեկատվական հոսքերի կառավարման համակարգ, որը համալրված կլինի ժամանակակից ծրագրերով: Այն մեծ մասամբ կավտոմատացնի հարկային ծառայության խոշոր գործառույթները` նվազագույնի հասցնելով մարդկային գործոնի «ռիսկային» ազդեցությունը: Դրա գրավականը կհանդիսանա ՏՏ-ի ոլորտի երկարաժամկետ ռազմավարական ծրագրի ստեղծումը:

Սույն նպատակին հասնելու կատարողականության ցուցանիշներն են`

բարձր գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 75 տոկոսից ավելին, ըստ իր կատարողական ցուցանիշների, չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
բավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականության 50-74 տոկոսը, ըստ իր կատարողական ցուցանիշների, չափվել ու գնահատվել է որպես կատարված,
անբավարար գնահատական`	եթե սույն նպատակից բխող քաղաքականությունն, ըստ իր կատարողական ցուցանիշների, չափվել ու գնահատվել է մինչև 49 տոկոս միջակայքում:

Այս նպատակով իրականացվելու է հետևյալ քաղաքականությունը`

7.1. ՏՏ-ի նոր ռազմավարության սահմանում, հարկային ծառայության նոր սահմանված առաքելության և հիմնական 7 նպատակի իրագործումն ապահովելու համար.

7.2. հարկ վճարողների մասին ամբողջականացված տվյալների ժամանակակից բազայի ստեղծում` ներառյալ երրորդ անձանցից օրենքով ստացվածը: Համակարգը պետք է ապահովի հարկ վճարողների անհատական տվյալների գաղտնիությունը.

7.3. առավելագույնի հասցնել ժամանակակից ՏՏ-ի համակարգերի կիրառումը հարկ վճարողների և հարկային ծառայության ներքին ստորաբաժանումների կողմից` ինտերնետ, ներքին ցանց, պորտալներ, ժամանակակից լիցենզավորված ծրագրային ու գործիքային մեթոդների գծով վերապատրաստումներ:

Քաղաքականություն 7.1.

ՏՏ-ի նոր ռազմավարության սահմանում` հարկային ծառայության նոր սահմանված առաքելության և հիմնական 7 նպատակի իրագործումն ապահովելու համար

Հարկային ծառայության ՏՏ-ի գործող համակարգը մեծ մասամբ կառուցված է ավանդական աշխատանքների հնարավորինս ավտոմատացման և ընթացիկ խնդիրների լուծման վրա: Սա հիմնականում պայմանավորված է այս ոլորտում երկարաժամկետ ռազմավարական ծրագրերի և որպես հետևանք` ֆինանսական, մարդկային և տեխնիկական ռեսուրսների բացակայությամբ:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը	Կատարողականության ցուցանիշները
7.1.1. Հարկային ծառայությունում առկա է ժամանակակից պահանջների համապատասխան ՏՏ-ի երկարաժամկետ, թարմացվող ռազմավարությունը:	որակական գնահատում` ըստ միջազգային լավագույն փորձին ծանոթ մասնագիտական խմբի կարծիքի տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայության կատարած հարցումները

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայության ՏՏ-ի ռազմավարությունն ամբողջովին համապատասխանում է հանրապետությունում ոլորտի պատասխանատուների կողմից մշակված հայեցակարգային փաստաթղթերին, որոնք նախապես առկա են:

Ռիսկեր.

1. Սահմանված նոր ՏՏ-ի ռազմավարությունում ամբողջությամբ արտացոլված չեն բոլոր հնարավոր միջոցները, որոնք անհրաժեշտ են հարկային ծառայության նոր առաքելության և հիմնական 7 նպատակի իրականացման համար:

2. Հարկային ծառայությունը չունի բավարար ֆինանսական և մարդկային ռեսուրսներ` նոր ՏՏ-ի ռազմավարությունն ամբողջությամբ իրականացնելու համար:

Քաղաքականություն 7.2.

Հարկ վճարողների մասին ամբողջականացված տվյալների ժամանակակից բազայի ստեղծում` ներառյալ երրորդ անձանցից օրենքով ստացվածը: Համակարգը պետք է ապահովի հարկ վճարողների անհատական տվյալների գաղտնիությունը:

Հարկային ծառայության տեղեկատվական բազան համարվում է հանրապետությունում ամենահագեցվածներից մեկը և ունի իր ուրույն դերակատարությունը հարկային վարչարարության մեջ: Սակայն դրանում պարունակվող տվյալների կազմի իմաստով այն վերջին տարիներին գրեթե չի ենթարկվել փոփոխությունների: Դրա հետ մեկտեղ ներկայիս իրականությունը ներկայացնում է ավելի մեծ ու նոր պահանջներ տվյալների բազաների նկատմամբ: Այլ մարմինների հետ համագործակցության շրջանակներում հաճախ կարիք է լինում ապահովել նրանց ծրագրերի իրականացումը հարկային ծառայության տեղեկատվական բազայի միջոցով: Շարունակվում է արդիական մնալ հարկ վճարողների անհատական տվյալների գաղտնիության և անվտանգության էլ ավելի բարձր մակարդակի ապահովումը` նախատեսելով այդ տվյալների տրամադրումը միայն օրենքով սահմանված դեպքերում:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը

Կատարողականության ցուցանիշները

7.2.1. Ստեղծված է ժամանակակից ծրագրերով հագեցված տվյալների բազա, որը համապատասխանում է հարկային ծառայության ՏՏ-ի ռազմավարության ստանդարտներին

հարկային ծառայության տվյալների բազայի ներքին օգտագործողների կողմից բավարարվածության աստիճանի մեծացում հարկային ծառայության տվյալների բազայի արտաքին օգտագործողների կողմից բավարարվածության աստիճանի մեծացում` ՀՀ ֆինանսների նախարարություն, ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարություն, ՀՀ կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտե, ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայություն, միջազգային կազմակերպությունների զեկույցներ տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայության կատարած հարցումները

Ենթադրություններ. Առկա է բոլոր շահագրգիռ կառույցների հետ արդյունավետ համագործակցություն` «էլեկտրոնային հասարակություն» գաղափարի շրջանակներում:

Ռիսկեր. Հարկային ծառայության հետ համագործակցող տարբեր կառույցների տեղեկատվական բազաների միջև կան էական տարբերություններ` համատեղելիության տեսանկյունից:

Ներկայումս հարկային ծառայությունը լիարժեք չի օգտագործում իր ՏՏ-ի համակարգերի կարողությունները: Դա պայմանավորված է և ՏՏ-ի համակարգերի որոշ չափով ոչ արդիական լինելով, ինչպես նաև գործող համակարգը չի խթանել և առավելագույնի հասցրել ՏՏ-ի գործիքախմբի օգտագործումը:

Ստորև ներկայացվում են քաղաքականության իրականացման արդյունքները, կատարողականության ցուցանիշները, ինչպես նաև անհրաժեշտ ենթադրությունները և հնարավոր ռիսկերը.

Արդյունքը

Կատարողականության ցուցանիշները

7.3.1. Ժամանակակից ՏՏ-ի գործիքները և մեթոդները լայնորեն կիրառվում են հարկային ծառայության պրակտիկայում:

ինտերնետի միջոցով հարկ վճարողներին մատուցվող ծառայությունների ծավալի մեծացում` ըստ միջազգայնորեն ընդունված պարամետրերի ներքին ցանցին օգտագործողների թվի և թողունակության մեծացում` հարկային ծառայության ստորաբաժանումների համար լիցենզավորված համակարգչային ծրագրերի տեսակարար կշռի աճ հարկային ծառայության գործունեության մեջ հարկային օրենսդրության և այլ տեղեկատվության տարածման ծավալների և արագագործության մեծացում` պորտալների և տերմինալների կիրառման միջոցով նշված գործիքների և մեթոդների գծով հարկային ծառայողներին տրամադրվող ձեռնարկների և ուսուցումների թվի աճ տվյալների աղբյուրը` հարկային ծառայություն

Ենթադրություններ. Հարկային ծառայությունն ունենալու է բավարար որակավորման և փորձառության մարդկային ռեսուրսներ և համապատասխան ֆինանսավորում:

Ռիսկեր. Կադրերի մեծ հոսունություն և ուսումնական ու վերապատրաստման ծրագրերի անհամապատասխանություն (կամ համապատասխանեցման կարողությունների պակաս) արագորեն փոփոխվող, թարմացվող տեխնոլոգիաների, ծրագրային ապահովման և սարքերի հետ:

ՄԱՍ Բ. ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ) ՑԱՆԿ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ` ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ) ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ «ՆՊԱՏԱԿ 1»-Ի ԳԾՈՎ

Ø   Նպատակը. Խոշոր բիզնեսի ճիշտ, լիարժեք և ժամանակին հարկման ապահովում

Ø   Քաղաքականությունը.

ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ (ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ) ԺԱՄԱՆԱԿԱՑՈՒՅՑ
	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը (սկիզբը և ավարտը, ամսաթիվը, ամիսը, տարեթիվը)
81.	Հարկային ծառայությունում ՏՏ-ի ոլորտի զարգացման ռազմավարության երկարաժամկետ ծրագրի մշակում	01.09.2008-31.11.2008
82.	Մշակել ուղեցույցներ, տարբեր ընթացակարգեր, հուշաթերթիկներ` նպատակ ունենալով առավելագույնի հասցնել ժամանակակից ՏՏ-ի տեխնոլոգիաների, գործիքների օգտագործումը` հարկային ծառայության ներսում կառավարման բարելավման ու արդյունավետության բարձրացման համար	01.01.2009-31.12.2011
83.	Հարկային ծառայության տվյալների բազայի վերակառուցում` նպատակ ունենալով նաև արտաքին օգտագործողների համար մատչելի տեղեկատվության ապահովումը, մասնավորապես, էլեկտրոնային կառավարման ընդհանուր հայեցակարգի ներքո: Տվյալների բազան պետք է «ներառի» բազմաթիվ տնտեսական դասակարգիչներ` օգտագործողների վերլուծական պահանջներն ապահովելու համար` նախատեսելով միայն օրենքի համաձայն հավաքագրվող տեղեկությունները	01.12.2008-31.12.2011
84.	Հաշվետվությունները հարկային մարմիններ էլեկտրոնային տարբերակով ներկայացնելու համար համապատասխան օրենսդրական փոփոխությունների իրականացման անհրաժեշտության ուսումնասիրություն	01.10.2008-31.12.2008
85.	Հաշվետվությունները հարկային մարմիններ էլեկտրոնային տարբերակով ներկայացնելու համար համապատասխան համակարգչային ծրագրի մշակման տեխնիկական առաջադրանքի պատրաստում (շարունակական)` յուրաքանչյուր հարկատեսակի համար	01.09.2008-30.12.2010*
86.	Հաշվետվությունները հարկային մարմիններ էլեկտրոնային տարբերակով ներկայացնելու ծրագրի ներդրում և փորձնական կիրառում	01.10.2008-31.03.2009
87.	Հաշվետվությունները հարկային մարմիններ էլեկտրոնային տարբերակով ներկայացնելու ուղեցույցի պատրաստում	01.10.2008-31.05.2010
88.	Էլեկտրոնային եղանակով հաշվետվություններ (հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված այլ տեղեկություններ, տեղեկանքներ) չներկայացրած հարկ վճարողներին հիշեցում-ծանուցումների ուղարկման ավտոմատ ծրագրի ներդրում	01.12.2008-31.07.2010
89.	Վճարումներ չկատարած` էլեկտրոնային եղանակով հաշվետվություններ ներկայացնող հարկ վճարողներին հիշեցում-ծանուցումները ներկայացնելու ծավալի և պարբերականության սահմանման համար օրենսդրական փոփոխությունների իրականացման անհրաժեշտության ուսումնասիրություն	01.11.2008-31.03.2010
90.	Էլեկտրոնային եղանակով հաշվետվություններ ներկայացնող հարկ վճարողների հաշվետվությունների մշակման ավտո-մատացված նորացված համակարգի ներդրման և վճարումներ չկատարած հարկ վճարողներին հիշեցում-ծանուցումների ուղարկման ավտոմատ իրականացման համար համապատասխան համակարգչային ծրագրի մշակում	01.12.2008-31.07.2010*
91.	Էլեկտրոնային եղանակով հաշվետվություններ ներկայացնող հարկ վճարողների հաշվետվությունների մշակման ավտոմատացված համակարգի և վճարումներ չկատարած հարկ վճարողներին հիշեցում-ծանուցումների ուղարկման ավտոմատ համակարգի փորձնական կիրառում	01.02.2009-30.09.2010
92.	Էլեկտրոնային եղանակով հաշվետվություններ ներկայացնող հարկ վճարողների հաշվետվությունների մշակման ավտոմատացված համակարգի և հիշեցում-ծանուցումների ուղարկման ավտոմատ համակարգի ամբողջական կիրառում	01.04.2009-30.11.2010*
93.	Կրկնությունների և թղթային հաշվետվությունների (տեղեկատվության) բացառման նպատակով հարկային տեսչություններից հավաքագրվող տեղեկատվության «գույքագրում» և օպտիմալացում	01.08.2008-31.10.2008
94.	Հարկ վճարողների վերաբերյալ 3-րդ անձանցից ստացվող տեղեկությունների ընդունման ծրագրի մշակում և տեղեկատվական բազայի ստեղծում` նախատեսելով օգտագործողների համար առավել մատչելիություն	01.02.2009-30.06.2010*
95.	Հարկ վճարողների մասին ամբողջականացված տվյալների ժամանակակից դարանի ստեղծման նպատակով դրա օգտագործողների կարիքների գնահատում և բազայի նորացում	01.10.2008-31.03.2010

(Աղյուսակը փոփ. 17.02.11 N 129-Ն)

ՄԱՍ Գ. ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Սույն փաստաթղթի նպատակն է շրջագծել հարկային բարեփոխումները:

Սահմանվել են նպատակներ և դրանց համապատասխան իրականացվելիք քաղաքականություններ: Փաստաթուղթն ավարտվում է այդ երկու մակարդակների խնդիրների լուծման համար անհրաժեշտ գործողությունների կոնկրետ ցանկով: Ստացվում է 7 հիմնական նպատակ, 29 քաղաքականություն և այդ ամենի ապահովման համար անհրաժեշտ` մինչև 2011 թվականի վերջն ընկած ժամանակահատվածում իրականացվելիք 109 միջոցառում:

Հաշվի առնելով փաստաթղթի կարևորությունը` 7 հիմնական նպատակները և համապատասխան քաղաքականությունները լայնորեն ու ակտիվորեն քննարկվել են հանրության, գործարար ու պրոֆեսիոնալ միությունների, հարկային ծառայության աշխատողների հետ և այլն: Այն տեղադրված է եղել հարկային ծառայության ինտերնետային կայքում` հայերեն և անգլերեն լեզուներով, ուղարկվել է միջազգային կազմակերպություններին կարծիքի, ինչպես նաև տարածվել տնտեսական լրագրողների շրջանում: Ստացվել են բազմաթիվ առաջարկություններ, որոնք բոլորը մշակվել են ու նպաստել փաստաթղթի վերջնական ամփոփմանը ու հատկապես նպաստել են դրանց հիման վրա գործողությունների ցանկի որոշմանը և դրա ժամկետների, կատարողականության չափանիշների սահմանմանը, ռիսկերի զգացողության հաստատմանը կամ հանելուն:

Հարկային վարչարարական բարեփոխումների սույն ծրագրի հիմնական ուղղորդող փաստաթուղթն է եղել ՀՀ կառավարության 2008-2012 թթ. գործունեության ծրագիրը: Բացի այդ, քանի որ նմանատիպ խոշոր ծրագիրը միշտ զուգակցվում է այլ ծրագրերի հետ և գտնվում է այլ հանգամանքների ազդեցության ներքո, ապա բազմաթիվ քայլեր են ձեռնարկվել այն համապարփակ և իրատեսական դարձնելու համար: Մանրամասն դիտարկվել և հաշվի են առնվել`

- հայաստանյան բոլոր հարակից այլ ծրագրերը. Աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագիր, ՀՀ միջնաժամկետ ծախսերի եռամյա ծրագիր.

- ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ-ի կողմից նախկինում հաստատված բոլոր զարգացման ծրագրերի դրույթները, ներառյալ ներկայումս գործող «ՀՀ հարկային համակարգի զարգացման 2007-2009 թթ. եռամյա ծրագիրը»` հաստատված ՀՀ կառավարության կողմից 2007 թվականին, ինչպես նաև 2005 թվականին հաստատված «Հարկային հավաքագրումներում ինքնագնահատման համակարգի ներդրման ծրագիրը», որը մշակվել էր Համաշխարհային բանկի մասնագետների մասնակցությամբ.

- միջազգային կազմակերպությունների կողմից հարկային վարչարարական հարցերով վերջին տարիների բոլոր զեկույցներում տեղ գտած առաջարկությունները. Համաշխարհային բանկ, Արժույթի միջազգային հիմնադրամ.

- վերջին երեք տարում Հայաստանում, ՀՀ ԿԱ ՀՊԾ-ում իրականացված ԱՄՆ ՄԶԳ «Հայաստանի հարկային կատարելագործման ծրագրի» կատարված բոլոր աշխատանքները, երաշխավորությունները.

- «ըստ Եվրահանձնաժողովի հավանության արժանացրած ցուցանիշների համակարգի Հայաստանի հարկային վարչարարական կարողությունների գնահատում» փաստաթղթի երաշխավորությունները` ներկայացված 2008 թվականի հունվարին.

- Փաստաթղթով առաջին անգամ Հայաստանի հարկային վարչարարության պատմության մեջ սահմանվել է առաքելություն, ապա դրան համահունչ սահմանվել են և հիմնական նպատակները, և դրանց հասնելու համար կոնկրետ միջոցառումները:

Փաստաթուղթը պարունակում է`

- ակնկալվելիք արդյունքների սահմանումները.

- այն չափանիշները, ցուցանիշները, ըստ որի պետք է որոշվի, թե արդյոք հարկային ծառայությունը կարողացել է հասնել իր նպատակներին և թե արդյոք իր իրականացրած փաստացի քաղաքականությունը համապատասխանել է իր առաքելությանը և հայտարարված ու հանրության հետ լայնորեն քննարկված 7 հիմնական նպատակներին.

- ռիսկերի նկարագիրը և այն ենթադրությունները, որոնք թույլ են տալիս պատկերացում կազմել այն միջավայրի մասին, որում մոտակա 3-3.5 տարում պետք է իրագործվի այս ծրագիրը.

- միջոցառումների ցանկը` ըստ 7 հիմնական նպատակների.

- միջոցառումների ցանկը ներկայացված է, հարմարության և օգտագործման արդյունավետության համար, նաև ըստ աշխատանքների սկսման աճող ժամկետների, ինչպես նաև առանձնացված են այն միջոցառումները, որոնց գծով հարկային ծառայությունը կարիք ունի մարդկային և ֆինանսական արտաքին ռեսուրսների:

Նախատեսվում է այս փաստաթղթի հաստատումից հետո ամբողջ օրենսդրական դաշտը վերափոխել, իրավական հիմքերն ամրապնդելու նպատակով` նման ծավալի մեծ ռեֆորմի իրականացումն ապահովելու համար:

Ենթադրվում է, որ պետք է գործարկված լինի ռեֆորմի միջոցառումների դիտարկման համակարգ` ներառյալ ռիսկերի կառավարումը: Այդ ամենը ենթադրում է ընթացքում փաստաթղթում փոփոխությունների իրականացում:

(Հավելվածը խմբ. 15.01.09 N 61-Ն, փոփ. 09.07.09 N 1134-Ն, 06.11.09 N 1262-Ն, փոփ., խմբ. 25.02.10 N 185-Ն, փոփ. 17.02.11 N 129-Ն)

Հավելված N 2 ՀՀ կառավարության 2008 թվականի օգոստոսի 7-ի N 941-Ն որոշման

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2008-2011 ԹԹ. ԾՐԱԳՐԻՑ ԲԽՈՂ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ` ԸՍՏ ՍԿՍԵԼՈՒ ԱՄՍԱԹՎԻ

(Հավելվածը խմբ. 15.01.09 N 61-Ն, 25.02.10 N 185-Ն, փոփ. 17.02.11 N 129-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան

Հավելված N 3 ՀՀ կառավարության 2008 թվականի օգոստոսի 7-ի N 941-Ն որոշման

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2008-2011 ԹԹ. ԾՐԱԳՐԻՑ ԲԽՈՂ` ԱՐՏԱՔԻՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐ ԵՆԹԱԴՐՈՂ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ` ԸՍՏ ՍԿՍԵԼՈՒ ԱՄՍԱԹՎԻ

(Հավելվածը խմբ. 15.01.09 N 61-Ն, 25.02.10 N 185-Ն, փոփ. 17.02.11 N 129-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան

Հավելված N 4 ՀՀ կառավարության 2008 թվականի օգոստոսի 7-ի N 941-Ն որոշման

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՔՍԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2009-2012 թթ. ԾՐԱԳԻՐԸ

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Մաքսային վարչարարության ռազմավարության սկզբունքները

I. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից ներմուծված նույնատիպ ապրանքների դիմաց հավասարաչափ մաքսային վճարների գանձում

II. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Մաքսային ծառայության արդյունավետ կառավարման համակարգի ստեղծում

III. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Ռիսկերի կառավարման վրա հիմնված մաքսային հսկողության համակարգի ներդրում և զարգացում

IV. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Ինքնահայտարարագրման համակարգի ընդլայնում և մաքսային միջնորդի ինստիտուտի զարգացում

V. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Մաքսային ընթացակարգերի պարզեցում

VI. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Այլ մարմինների հետ արդյունավետ համագործակցության ապահովում

VII. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Մաքսային մարմինների տեխնիկական վերազինում

ԱՄՓՈՓՈՒՄ

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Մաքսային ծառայությունն այն կառույցն է, որը մշտապես առանցքային նշանակություն ունի պետության տնտեսական զարգացման և արտաքին առևտրի կառավարման գործում:

Մաքսային մարմինները, հանդիսանալով Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական ինքնիշխանության, տնտեսական անվտանգության, տնտեսական շահերի և ներքին շուկայի պաշտպանվածության ապահովողը, կիրարկում են մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների նկատմամբ օրենսդրությամբ սահմանված նորմերը և վերահսկում են դրանց կատարումը:

Մաքսային ծառայությունն այն կառույցն է, որի հիմնական առաքելությունը պետք է ուղղված լինի տնտեսության և հասարակության պաշտպանությանը: Այս շրջանակներում առանձնակի ուշադրության է արժանի այնպիսի կարևորագույն մարտահրավերների դիմագրավումը, ինչպիսիք են մաքսային գործի բնագավառում կատարվող հանցագործությունների և մաքսային կանոնների խախտումների դեմ պայքարը: Ահաբեկչության անընդհատ ահագնացող տեմպերը, թմրամիջոցների, զենքի, մշակութային և պատմական նշանակություն ունեցող ապրանքների մաքսանենգ ճանապարհով տեղափոխման ուղիների և մեթոդների կատարելագործումը հանգեցրել են իրավապահ ոլորտում նոր խնդիրների ստեղծմանը և դրանց լուծմանն ուղղված պետության անհապաղ միջամտության անհրաժեշտությանը: Ի լրումն վերոգրյալ գործառույթների, մաքսային մարմիններն ապահովում են նաև մաքսային վճարների հավաքագրումը:

Նպատակ ունենալով մշակել մաքսային ծառայության գործունեության ռազմավարությունը և սահմանել մաքսային վարչարարության ուղղությունները` վերադաս մաքսային մարմնի կողմից կազմվել է առանցքային սկզբունքներ ունեցող արդիականացման ծրագիր: Ծրագրի հիմքում դրված է այն գաղափարը, որ մաքսային եկամուտների անհրաժեշտ մակարդակը պետք է ապահովել մաքսային վարչարարության արդյունավետության շնորհիվ և զերծ մնալ մաքսային բեռի ծանրացմանն ուղղված օրենսդրական փոփոխություններից: Այս ուղղությամբ կարևորվում է նաև Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից որդեգրված այն քաղաքականությունը, որ մաքսային (հարկային) բեռի արդարացի բաշխման գործընթացում պետք է բացառվի առանձին ոլորտների, գործունեության առանձին տեսակների, առանձին կազմակերպությունների համար որևէ բնույթի արտոնությունների տրամադրումը: Մաքսային վարչարարության կատարելագործման նպատակով ընտրված բոլոր սկզբունքներն ունեն մեկ նպատակ.

մաքսային ծառայությունը դարձնել աննկատ բարեխիղճ տնտեսվարող սուբյեկտների համար և տեսանելի` ոչ բարեխիղճ տնտեսվարող սուբյեկտների կամ մաքսանենգության փորձ կատարողների համար:

Մաքսային վարչարարության ռազմավարության սկզբունքները

Մաքսային վարչարարության ռազմավարությունն առաջիկա տարիներին հիմնվելու է կառավարության 2008-2012թթ. գործունեության ծրագրով սահմանված մաքսային վարչարարության բարեփոխումների և արդիականացման վրա` ուղղված լինելով մաքսային եկամուտների ավելացմանը, տնտեսվարող սուբյեկտների միջև մաքսային և հարկային բեռի արդարացի բաշխմանը, մաքսանենգության դեմ պայքարին և մաքսային կանոնների խախտման դեպքերի թվի նվազմանը, տնտեսվարող սուբյեկտներին բարձրորակ ծառայությունների մատուցմանը և դրանց ժամկետների կրճատմանը, մաքսային համակարգի թափանցիկության ապահովմանը և ազնիվ վարվելակերպի ձևավորմանը:

Իրականացվող բարեփոխումների նպատակն է ունենալ ամբողջապես ավտոմատացված մաքսային վարչարարություն, ռիսկերի վրա հիմնվող համապատասխանության ծրագիր, ինչպես նաև մասնագիտական հմտություններով օժտված ազնիվ աշխատակիցներ:

Մաքսային վարչարարության ռազմավարության բարեփոխումները գործարար միջավայրում պետք է հանգեցնեն այն մթնոլորտի ձևավորմանը, որ տնտեսվարող սուբյեկտները հպարտությամբ ներկայացնեն իրենց կողմից պետությանը վճարված հարկերի մեծությունները, իսկ հարկերից խուսափողները կամ մաքսանենգությամբ զբաղվողները դիտվեն որպես օրինական պետություն ձևավորելու հակառակորդներ:

Մաքսային վարչարարությունն արդիականացնելու նպատակով վերադաս մաքսային մարմինը ընդունել է 7 առանցքային սկզբունք, որոնք հետևողականորեն իրականացնելու արդյունքում մաքսային ծառայությունը կլինի աննկատ բարեխիղճ տնտեսվարող սուբյեկտների համար և տեսանելի` ոչ բարեխիղճ տնտեսվարող սուբյեկտների կամ մաքսանենգության փորձ կատարողների համար: Վերադաս մաքսային մարմինը այս սկզբունքների հիման վրա, ըստ կատարման ժամկետների և պատասխանատուների, կհաստատի միջոցառումների ժամանակացույց` հետագայում գնահատելով կոնկրետ գործողության իրականացման արդյունքը: Մաքսային ծառայությունը հետևողական է լինելու վերոգրյալ 7 սկզբունքների իրագործման գործում` մաքսային վարչարարության բարեփոխումներում ունենալով հաջողության հետևյալ գրավականները.

1. Ունակ, հաստատակամ և դինամիկ առաջնորդում:

2. Շարունակական քաղաքական կամք և աջակցություն:

3. Օրենսդրություն, որը հիմք պետք է ծառայի բարեփոխումների իրականացման համար:

4. Համարժեք ռեսուրսներ, ֆինանսավորում:

5. Պետության, հասարակության և այլ շահագրգիռ կողմերի մասնակցություն և օժանդակություն:

6. Բարեփոխումները մշակող և իրականացնող օղակների միջև համագործակցություն:

Այս գրավականներից գրեթե բոլորն առկա են Հայաստանի Հանրապետությունում: Մաքսային վարչարարության բարեփոխումներում, կարծում ենք, որ առանձնակի կարևոր է շարունակական քաղաքական կամքը և բարեփոխումներն իրականացնողների պատրաստակամությունը: Բարեփոխումների ողջ ժամանակաշրջանում մաքսային ծառայությունը միջոցներ կձեռնարկի մաքսային վճարների հավաքագրման աշխատանքները և իրեն ամրագրված պարտականությունները կատարելու ուղղությամբ:

I. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից ներմուծված նույնատիպ ապրանքների դիմաց հավասարաչափ մաքսային վճարների գանձում

Հարկեր վճարելը սահմանադրական պարտադիր նորմ է: Թեև հարկերի վճարումը պարտադիր է բոլորի համար, այնուհանդերձ տնտեսվարող սուբյեկտներն առավել պատրաստակամ են վճարում հարկերը, երբ դրանք վճարվում են բոլորի կողմից` իրենց տնտեսական գործունեության արդյունքներին համապատասխան: Արդարությունը հաճախ գնահատվում է այն սկզբունքով, թե արդյոք տնտեսական միևնույն մակարդակի վրա գտնվող և նմանատիպ գործունեություն վարող տնտեսվարող սուբյեկտները մոտավորապես հարկի նույն մեծությունն են վճարում: Անկախ կարգավիճակից և զբաղեցրած դիրքից յուրաքանչյուր անձ պետք է պետությանը վճարի իր հասանելիք կամ իր գործունեության արդյունքում առաջացող հարկերը: Հավասարության սկզբունքի կիրառման ուղղությամբ պետք է իրականացվի հետևյալ քաղաքականությունը.

1. Բացառել պետական ծառայողների հովանավորչությունը ձեռնարկատիրական գործունեության ոլորտում:

2. Ունենալ հստակ, պարզ և թափանցիկ օրենսդրություն, մաքսային պարզեցված ընթացակարգեր: Մաքսային համակարգում իրականացվող բարեփոխումների ընթացքի վերաբերյալ իրազեկել հասարակությանը:

3. Ստեղծել այնպիսի մթնոլորտ, որ տնտեսվարող սուբյեկտների օրինական դաշտում գտնվելը լինի առավել պաշտպանված և նպաստավոր:

4. Մաքսային ծառայության ինտերնետային կայքում տեղադրել խոշոր ԱՏԳ իրականացնող տնտեսվարող սուբյեկտների և իրավախախտում իրականացնողների վերաբերյալ տեղեկատվությունը:

5. Ձևավորել Հայաստանի Հանրապետության ներքին շուկայում ապրանքի միավորի իրացման գնի հիման վրա մաքսային արժեքների որոշման հստակ չափանիշներ` օգտագործելով ինտերնետային կայքերում տեղադրված տեղեկատվությունը, ՀՀ ներքին շուկայում իրականացված ուսումնասիրությունը և հետբացթողումային հսկողության արդյունքները, օրենսդրությամբ սահմանված երրորդ անձանցից ստացված տեղեկությունները, ինչպես նաև կիրառելով Համաշխարհային մաքսային կազմակերպության երաշխավորությունները:

6. Իրականացվող արդյունավետ հետբացթողումային հսկողության շնորհիվ` ներմուծումների ընդհանուր շրջանառության մեջ ավելացնել ներմուծման այն մաքսային հայտարարագրերի տեսակարար կշիռը, որոնց մաքսային արժեքը որոշվում է գործարքի գնի մեթոդով:

7. Անկախ ներմուծումների կամ արտահանումների քանակից և արժեքային մեծություններից, տարբեր տնտեսվարող սուբյեկտների նկատմամբ հավասար պայմաններում կիրառել հավասար մոտեցումներ:

Ակնկալվող արդյունք. Մաքսային մարմինների կողմից, բոլոր արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնող սուբյեկտների նկատմամբ հավասար մաքսային ռեժիմի կիրառում և ներմուծված նույնատիպ ապրանքների դիմաց միևնույն մաքսային վճարների գանձում:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
1.	Մաքսային ընթացակարգերի հրապարակայնությունը և թափանցիկությունն ապահովել ինտերնետային կայքի միջոցով, ինչպես նաև հրապարակել մաքսային ընթացակարգերը, մաքսային արժեքի վերաբերյալ տեղեկատվությունը պարզաբանող տեղեկատուներ, ձեռնարկներ և ժողովածուներ, պատրաստել տեսահոլովակներ, կազմակերպել տեղեկատվական միջոցառումներ, հեռուստահաղորդումներ, պրես կոնֆերանսներ, հարցազրույցներ կամ առանձին հանդիպումներ	2009թ. II եռամսյակ և շարունակա-կան
2.	Շարունակել պաշտոնական կայքում և թեժ հեռախոսագծով ստեղծված հնարավորության գործարկումը, որի շնորհիվ քաղաքացիները և տնտեսվարող սուբյեկտները փոստով կամ հեռախոսազանգով կարող են դիմել վերադաս մաքսային մարմնի ղեկավարին	2009թ. II եռամսյակ և շարունակա-կան
3.	Մաքսային ծառայության գծով առանձին պարբերականի հրատարակում «Մաքսատուն»	2009թ. II եռամսյակ
4.	Մաքսային ծառայության գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաշվետվության հրապարակում	2009թ. II եռամսյակ և շարունակա-կան
5.	Եվրոպական Հանձնաժողովի «Օրինակելի մաքսային ծառայություն» (Customs Blueprints) ձեռնարկի հայերեն լեզվով տարբերակի հրատարակություն	2009թ. II եռամսյակ և շարունակա-կան
6.	Մաքսային օրենսդրության վերանայում` միջազգային չափանիշներին (Եվրամիության օրենսդրություն, միջազգային մաքսային պայմանագրեր և այլն) համապատասխանեցնելու նպատակով	2009թ. IV եռամսյակ և շարունակա-կան

II. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Մաքսային ծառայության արդյունավետ կառավարման համակարգի ստեղծում

Մաքսային վարչարարության կատարելագործման առանցքային հիմնախնդիրներից է մաքսային ծառայության արդյունավետ կառավարումը: Մաքսային ծառայությունը կադրային քաղաքականության առումով պետք է կիրառի ժամանակակից կառավարմանը համահունչ ռազմավարություն: Այդ առումով անհրաժեշտ է կարողանալ գնահատել կատարվող աշխատանքների արդյունավետությունը: Մասնավորապես աշխատանքի գնահատման միջոցով պետք է բացահայտվեն մաքսային ծառայողի մասնագիտական ունակությունները, որակավորման աստիճանը, որակական հատկանիշները, էթիկայի կանոնները պահպանելու կարողությունը: Աշխատանքը գնահատելու արդյունքում պետք է բացահայտվեն մաքսային ծառայության այն ստորաբաժանումները, որտեղ անհրաժեշտ է լրացուցիչ աշխատատեղերի ստեղծումը:

Մաքսային ծառայողներին մասնագիտական բարձր գիտելիքներ և հմտություններ հաղորդելու նպատակով պետք է իրականացվի հետևյալ քաղաքականությունը.

1. Մաքսային ծառայողների վերապատրաստում:

2. Աշխատանքային առաջխաղացում. ըստ ընտրված չափորոշիչների համեմատական գնահատման միջոցով իրականացնել մաքսային ծառայության աշխատակիցների առաջխաղացման գործընթաց:

3. Վարձատրում. աշխատանքի գնահատման հստակ չափանիշների սահմանում, վարձատրման իրատեսական համակարգի ներդրում` կիրառելով պարգևատրման նոր չափորոշիչներ:

4. Աշխատանքի կառավարում. քանակական գնահատականների և արդյունքների գրանցման համակարգի ներդրում, աշխատողների էթիկայի կանոնների մշակում, անհրաժեշտության դեպքում խթանման և խրախուսման, ինչպես նաև կարգապահական միջոցների կիրառում:

5. Մաքսային ծառայությունում ռոտացիայի սկզբունքի արմատավորում:

6. Մաքսային գործի ուսուցման պարբերական դասընթացների կազմակերպում` համակարգը մրցութային կարգով բանիմաց և կրթված կադրերով համալրելու նպատակով:

Ակնկալվող արդյունք. Մաքսային ծառայությունում պաշտոնները կզբաղեցվեն մասնագիտական գիտելիքներ և ազնիվ վարվելակերպ ունեցող կադրերով:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
7.	Մասնագիտական գիտելիքների բարձրացման նպատակով մաքսային ծառայության ուսումնական կենտրոնում կազմակերպել վերապատրաստման դասընթացներ	2009թ. II եռամսյակ և շարունակական
8.	Մշակել մաքսային ծառայողների իրականացված աշխատանքների գնահատականների և արդյունքների գրանցման համակարգ	2009թ. II եռամսյակ
9.	Մաքսային ծառայության աշխատակիցների արտաքին վերապատրաստում (գործուղում այլ երկրների մաքսային բարձրագույն դպրոցներ)	2009թ. II եռամսյակ և շարունակական
10.	Մաքսային գործի ուսուցման դասընթացների կազմակերպում բուհերի շրջանավարտների համար	2009թ. II եռամսյակ և շարունակական
11.	Մաքսային գործի տարբեր ոլորտների գծով ուսումնական տարբեր ինտերակտիվ ծրագրերի ձեռքբերում և դրանց միջոցով դասընթացների կազմակերպում	2009թ. III եռամսյակ
12.	Այլ երկրների մաքսային ծառայությունների իրավապահ ինստիտուտներում մաքսային ծառայողների վերապատրաստում (հատկապես մաքսանենգության դեմ պայքարի ոլորտում)	2009թ. IV եռամսյակ

III. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Ռիսկերի կառավարման վրա հիմնված մաքսային հսկողության համակարգի ներդրում ԵՎ զարգացում

Մաքսային հսկողության համակարգի զարգացման նպատակով վերջին տարիների ընթացքում մշակվել և ընդունվել են մի շարք օրենսդրական և ենթաօրենսդրական ակտեր, որոնց միջոցով մաքսային հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրական դաշտը համապատասխանեցվել է միջազգային լավագույն փորձին:

Սակայն մաքսային համակարգում առկա են այնպիսի խնդիրներ, որոնց կարգավորումը հնարավոր չէ իրականացնել միայն իրավանորմատիվային փաստաթղթերի ընդունմամբ: Այդ խնդիրներից է` ռիսկերի կառավարման վրա հիմնված մաքսային հսկողության համակարգի ներդրումը և զարգացումը:

Այս խնդրի կարգավորման հրատապությունը պայմանավորված է ռիսկերի կառավարման գործընթացում ռիսկերի բացահայտման, դասակարգման, գնահատման և առաջադիմական տեխնոլոգիաների կիրառմամբ դրանց նվազեցման ուղղությունների ընտրությամբ:

Ռիսկերի կառավարման համակարգը թույլ կտա բարձրացնել մաքսային հսկողության արդյունավետությունը, միևնույն ժամանակ կհեշտացնի և կարագացնի մաքսային ձևակերպման և մաքսային հսկողության իրականացումը:

Այս նպատակի իրագործման համար անհրաժեշտ է իրականացնել հետևյալ քաղաքականությունները.

1. Մաքսային համակարգի ռիսկերի կառավարման չափորոշիչներին զուգահեռ կիրառել նաև լոկալ կանոններ, հաշվի առնելով յուրաքանչյուր տարածաշրջանային մաքսային մարմնի առանձնահատկությունները` կապված աշխարհագրական դիրքի, տրանսպորտային միջոցների տեսակի, տեղափոխվող ապրանքների առանձնահատկության, տնտեսվարող սուբյեկտների հետ և այլն: Այդ առումով յուրաքանչյուր ռիսկի չափորոշիչ կարող է ունենալ տարբեր ցուցանիշներ` կախված տարածաշրջանային մաքսային մարմնից:

2. Ռիսկի չափանիշները պետք է պարբերաբար վերանայվեն և արդիականացվեն` հաշվի առնելով նախկինում իրականացված վերահսկողական և հետաքննչական գործունեության արդյունքները:

3. Մաքսային զննման համար ապրանքների ընտրությունն իրականացնել հիմնվելով դրանց ռիսկայնության աստիճանի վերլուծության վրա:

4. Առաջադիմական տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառմամբ ապահովել ռիսկային ապրանքներին վերաբերող անհրաժեշտ տեղեկատվության հավաքագրումը և փոխանակումը:

Ակնկալվող արդյունք. Ռիսկերի կառավարման` ժամանակակից պահանջները բավարարող համակարգի վրա հիմնված մաքսային հսկողության առկայություն:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
13.	Ռիսկի կառավարման համակարգում ստեղծել տեղեկատվության ձևավորման և հավաքագրման բազա	2009թ. II եռամսյակ
14.	Ռիսկի կառավարման համակարգում ձևավորել մոնիտորինգի, վերահսկման, ռիսկերի չեզոքացման կամ նվազեցման համակարգ	2009թ. III եռամսյակ
15.	«Ռիսկի պրոֆիլների» ստեղծում, որոնք ընդգրկում են տեղեկատվություն և ցուցումներ մաքսային մարմիններին` ռիսկային ապրանքների, մաքսային հսկողության իրականացման, հսկողության խորության, հաճախակիության և այլնի վերաբերյալ	2009թ. III եռամսյակ
16.	Մաքսային հսկողություն իրականացնող պաշտոնատար անձանց ուսուցում և վերապատրաստում	2009թ. IV եռամսյակ

IV. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Ինքնահայտարարագրման համակարգի ընդլայնում ԵՎ մաքսային միջնորդի ինստիտուտի զարգացում

Ներկայումս մաքսային ծառայության առջև դրված գերակա խնդիրներից է` ինքնահայտարարագրման և էլեկտրոնային կապուղիներով մաքսային հայտարարագիր ներկայացնողների շրջանակի ընդլայնումը և մաքսային միջնորդների ինստիտուտի կայացումը: Նպատակին հասնելու համար մաքսային ծառայությունը պետք է իրականացնի հետևյալ քաղաքականությունը.

1. Աջակցի տնտեսվարող սուբյեկտներին և մաքսային միջնորդներին`

- բոլոր մաքսային մարմիններում կամ դրանց կից տարածքներում ստեղծելու ինքնահայտարարագրման և մաքսային միջնորդների գրասենյակներ,

- տնտեսվարող սուբյեկտների գրասենյակներից էլեկտրոնային կապուղիների միջոցով մաքսային հայտարարագրերի ներկայացման և ընդունման հնարավորություն ստեղծելու հարցում,

- մաքսային պահեստներում ստեղծելու մաքսային միջնորդների գրասենյակներ:

2. Սահմանել մաքսային ձևակերպումների մասնագետների որակավորման քննությունների ծրագիրը և դրանց անցկացման կարգը:

Ակնկալվող արդյունք. Մաքսային ծառայողի և արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնողի շփումների և կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցում:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
17.	Աջակցել բոլոր սահմանային մաքսային կետերում ինքնահայտարարագրման և մաքսային միջնորդների կողմից մաքսային հայտարարագրերի լրացման գրասենյակների ստեղծմանը	2009թ. II եռամսյակ
18.	Աջակցել ՀՀ մարզերի մաքսային պահեստներում մաքսային միջնորդների գրասենյակների ստեղծմանը	2009թ. II եռամսյակ
19.	«Մաքսային միջնորդի կողմից մաքսային ձևակերպումների և մաքսային փոխադրողի կողմից մաքսային փոխադրումների վերաբերյալ վերադաս մաքսային մարմին հաշվետվության ներկայացման կարգը սահմանելու մասին» ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի հրամանի նախագծի մշակում	2009թ. II եռամսյակ
20.	«Մաքսային միջնորդի և մաքսային փոխադրողի մատուցած ծառայությունների դիմաց սահմանված սակագների վերաբերյալ տեղեկատվության հրապարակայնության ապահովման կարգը սահմանելու մասին» ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի հրամանի նախագծի մշակում	2009թ. II եռամսյակ
21.	«Մաքսային ձևակերպումների մասնագետների որակավորման քննությունների ծրագիրը և դրանց անցկացման կարգը սահմանելու մասին» ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի հրամանի նախագծի մշակում	2009թ. II եռամսյակ

V. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Մաքսային ընթացակարգերի պարզեցում

Մաքսային ընթացակարգերի պարզեցումը պետք է իրականացվի մաքսային մարմիններին ներկայացվող փաստաթղթերի և մաքսային մարմիններում տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից ծախսվող ժամանակահատվածի կրճատմամբ: Այս նպատակների իրագործման համար անհրաժեշտ է.

1. Վերանայել մաքսային հսկողության նպատակով ներկայացվող փաստաթղթերի ցանկը` հաշվի առնելով միջազգային լավագույն փորձը:

2. Միջազգային ճանապարհային փոխադրումների կոնվենցիայի (TIR) շրջանակներում ապրանքներ փոխադրող տրանսպորտային միջոցների համար սահմանել պարզեցված մաքսային ընթացակարգեր:

3. Մաքսային ձևակերպումների ժամանակ կիրառել բանկային երաշխիքի տրամադրման մեխանիզմը:

4. Ապահովել տարբերակված մոտեցում տնտեսվարող սուբյեկտների միջև` սահմանելով առավել պարզեցված ընթացակարգեր բարեխիղճ տնտեսվարող սուբյեկտների համար:

Ակնկալվող արդյունք. Մաքսային ընթացակարգերի պարզեցման շնորհիվ ապահովել տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից մաքսային ձևակերպումների ժամանակահատվածի կրճատում:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
22.	ՀՀ կառավարության 2005 թվականի նոյեմբերի 3-ի թիվ 1930-Ն որոշման մեջ կատարել փոփոխություն, նպատակ ունենալով պարզեցնել Միջազգային ճանապարհային փոխադրումների կոնվենցիայի (TIR) շրջանակներում ապրանքներ փոխադրող տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժը ՀՀ մաքսային սահմանով	2009թ. II եռամսյակ
23.	«Մաքսային հայտարարագրում փոփոխությունների և լրացումների վերաբերյալ ճշգրտումների փաստաթղթի ձևը հաստատելու մասին» պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի հրամանի նախագծի ներկայացում	2009թ. II եռամսյակ
24.	«Անմաքս առևտրի խանութների պահեստի և առևտրի սրահի ապրանքների շարժի հաշվառման կարգը սահմանելու մասին» պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի հրամանի նախագծի մշակում	2009թ. II եռամսյակ
25.	Հատուկ ծրագրային համակարգերի ներդրում, որոնց միջոցով հնարավոր կլինի մշտապես մոնիտորինգի ենթարկել մաքսային ձևակերպումների ժամանակահատվածը` կրճատելով ավելորդ ժամանակը	2009թ. III եռամսյակ
26.	Էլեկտրոնային հայտարարագրման համակարգի ներդրում և կիրառում	2010 թ. III եռամսյակ
27.	Միասնական խորհրդատվական կենտրոնի ստեղծում, որը տեխնիկական աջակցություն կցուցաբերի տնտեսվարող սուբյեկտներին մաքսային ընթացակարգերի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների հարցում	2010թ. I եռամսյակ
28.	Արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնողների կողմից ներկայացվող փաստաթղթերի ցանկի և բովանդակության համապատասխանեցում միջազգային չափանիշներին	2010թ. II եռամսյակ
29.	«Մեկ կանգառ» սկզբունքի ներդրում, որը թույլ կտա բոլոր մարմինների կողմից անցկացվող հսկողությունները իրականացնել նույն վայրում և նույն պահին	2010թ. IV եռամսյակ
30.	Մաքսատների և մաքսային պահեստների միջև տեղեկատվության փոխանակման համար մեկ միասնական էլեկտրոնային կառավարման համակարգի ներդրում	2010թ. IV եռամսյակ
31.	Բարեխիղճ տնտեսվարող սուբյեկտների համար առավել պարզեցված ընթացակարգերի սահմանում	2012թ. II եռամսյակ

VI. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Այլ մարմինների հետ արդյունավետ համագործակցության ապահովում

Մաքսային մարմինները մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների նկատմամբ իրականացվող մաքսային հսկողության, ինչպես նաև մաքսային վճարների հավաքագրման և ՀՀ պետական բյուջե փոխանցման գործընթացն իրականացնելիս կարևորում են համագործակցությունը այլ պետական մարմինների, օտարերկրյա պետությունների և միջազգային կազմակերպությունների հետ: Այս տեսանկյունից կարևոր է տեղեկատվության փոխանակման նոր արդյունավետ միջոցների ներդրումը: Մասնավորապես.

1. Նոր տեղեկատվական համակարգերի ու ցանցերի ներդրում և կիրարկում:

2. Պետական մարմինների հետ, ըստ իրավասությունների շրջանակի (օրինակ. իրավապահ մարմինների հետ` մաքսանենգության դեպքերի բացահայտում կամ բացահայտումից հետո հետագա ընթացք, դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայության հետ` ապրանքների իրացման գործողություններ և այլն) համագործակցություն և համագործակցության արդյունքում պետական մարմինների միջև մեկ միասնական տեղեկատվական բազայի ձևավորում:

3. Մաքսային գործին առնչվող տեղեկությունների փոխանակման նպատակով օտարերկրյա պետությունների մաքսային ծառայությունների հետ համագործակցություն և էլեկտրոնային կապուղիներով մաքսային հայտարարագրերի ստացում:

4. Այլ երկրների մաքսային ծառայությունների հետ համաձայնագրերի, փոխըմբռնման հուշագրերի կնքում, ինչը հնարավորություն կընձեռի պարբերաբար տեղեկատվություն փոխանակել նրանց հետ:

5. Մաքսային կոնվենցիաներին միացում, միջազգային կազմակերպությունների հետ մաքսային համագործակցության ակտիվացում:

Ակնկալվող արդյունք. Էլեկտրոնային եղանակով տեղեկատվության փոխանակման շնորհիվ մաքսային հսկողության արդյունավետության բարձրացում:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
32.	Իտալիայի Հանրապետության մաքսային ծառայության հետ միջկառավարական համաձայնագրի ստորագրում	2009թ. II եռամսյակ
33.	Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների մաքսային ծառայության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2009թ. II եռամսյակ
34.	Ֆրանսիայի Հանրապետության մաքսային ծառայության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2009թ. II եռամսյակ
35.	Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մաքսային ծառայության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2009թ. III եռամսյակ
36.	Միացյալ Արաբական Էմիրությունների մաքսային ծառայության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2009թ. IV եռամսյակ
37.	Նոր տեղեկատվական համակարգերի ու ցանցերի ներդրում և կիրառում	2010թ. I եռամսյակ
38.	Լիտվայի Հանրապետության մաքսային ծառայության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2010թ. I եռամսյակ
39.	Մաքսանենգության դեմ պայքարի բնագավառում այլ երկրների մաքսային ծառայությունների համապատասխան ստորաբաժանումների հետ տեղեկատվության փոխանակման համաձայնագրերի կնքում	2010թ I եռամսյակ
40.	Թաիլանդի Թագավորության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2010թ. II եռամսյակ
41.	Կիոտոյի վերանայված կոնվենցիային միացում	2010թ. II եռամսյակ
42.	Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2010թ. IV եռամսյակ
43.	Համագործակցել Վրաստանի հետ ՀՀ և Վրաստանի մաքսային սահմանին համատեղ մաքսային կետ ստեղծելու ուղղությամբ	2012 թ. IV եռամսյակ
44.	Սահմանների կառավարման արդյունավետության բարձրացման նպատակով պետական տարբեր մարմինների միջև միասնական տեղեկատվական բազայի ձևավորում	2012 թ. IV եռամսյակ
45.	Իսրայելի Պետության հետ միջկառավարական համաձայնագրի նախագծի շուրջ բանակցություններ	2012թ. I եռամսյակ

(Աղյուսակը փոփ. 17.02.11 N 129-Ն)

VII. ՍԿԶԲՈՒՆՔ. Մաքսային մարմինների տեխնիկական վերազինումը

Բարձրորակ և արդյունավետորեն գործող մաքսային ծառայություն ունենալու պայմաններից մեկը ժամանակակից տեխնիկական հագեցվածությամբ մաքսատների ու մաքսային կետերի ստեղծումն է և դրանց աշխատանքը միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցնելը: Նպատակի իրագործման համար, հաշվի առնելով ծանրաբեռնվածությունը և թողունակությունը, անհրաժեշտ է.

1. Բոլոր մաքսային կետերում և մաքսային պահեստներում ստեղծել բեռնարկղային հրապարակներ և տեղադրել տրանսպորտային միջոցները զննող սկաներներ, ռենտգեն, ռադիոակտիվ կամ օզոնային շերտը քայքայող նյութեր հայտնաբերող սարքավորումներ, էլեկտրոնային կշեռքներ, սարքավորումները գործարկելու համար վերապատրաստել համապատասխան մասնագետներ:

2. Մաքսային համակարգում ներդնել տրանսպորտային միջոցների հսկողության այնպիսի համակարգ, որը ղեկավարվի մեկ կենտրոնի կողմից և հսկողություն իրականացնի ՀՀ մուտք գործող կամ տարանցիկ մաքսային ռեժիմով տեղաշարժվող տրանսպորտային միջոցների նկատմամբ:

3. Վերադաս մաքսային մարմնում ներդնել տարածքային մարմինների աշխատանքները տեսանելի դարձնող այնպիսի էլեկտրոնային համակարգ, որի միջոցով հսկողություն կսահմանվի մաքսային ձևակերպումների և ապրանքների զննման գործընթացների նկատմամբ:

4. Ռիսկային ապրանքների դասակարգման և փորձաքննության նպատակով մաքսային լաբորատորիաների ստեղծում:

5. Մաքսային զննման և պահպանման տարածքների ստեղծում, որտեղ կիրականացվեն մանրակրկիտ զննման, ապրանքների նույնականացման և պատասխանատու պահպանության գործընթացները:

6. Տեխնիկական վերազինման պահանջների առումով մաքսային ծառայության կարճաժամկետ և երկարաժամկետ կարիքների գնահատում, վերազինման ուղղությամբ ներդրումային քաղաքականության վերանայում:

Ակնկալվող արդյունք. Միջազգային չափանիշներին համապատասխան մաքսային ձևակերպումների վայրերի և հսկողության գոտիների ստեղծում:

N	Միջոցառման անվանումը	Կատարման ժամկետը
46.	Վերադաս մաքսային մարմնում ներդնել տարածքային մարմինների աշխատանքները տեսանելի դարձնող էլեկտրոնային համակարգ	2009թ. II եռամսյակ
47.	Մաքսանենգության դեմ պայքարի ստորաբաժանումների վերազինում այդ բնագավառի արդիական սարքերով և սարքավորումներով	2009թ. II եռամսյակ և շարունակական
48.	Մաքսային զննման և ապրանքների պահպանման տարածքների ստեղծում	2009թ. IV եռամսյակ
49.	Ստեղծել բեռնարկղային հրապարակներ բոլոր սահմանային մաքսային կետերում և մաքսային պահեստներում	2010թ. I եռամսյակ
50.	Մաքսային կետերում և մաքսային պահեստներում տեղադրել տրանսպորտային միջոցները զննող սկաներներ, ռենտգեն, ռադիոակտիվ կամ օզոնային շերտը քայքայող նյութեր հայտնաբերող սարքավորումներ, էլեկտրոնային կշեռքներ	2010թ. I եռամսյակ
51.	(51-րդ կետն ուժը կորցրել է 17.02.11 N 129-Ն)
52.	Մաքսային համակարգում ներդնել տրանսպորտային միջոցների ղեկավարման հսկողության համակարգ, որով հսկողություն կսահմանվի հանրապետության տարածքով տեղաշարժվող տրանսպորտային միջոցների նկատմամբ	2012թ. I եռամսյակ

(Աղյուսակը փոփ. 17.02.11 N 129-Ն)

ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Այս փաստաթղթի նպատակն է նախանշել այն բոլոր աշխատանքները, որ պետք է իրականացվեն առաջիկա 4 տարիների ընթացքում մաքսային վարչարարությունը բարելավելու նպատակով: Փաստաթուղթը կազմվել է հետևյալ կերպ. նախ ներկայացվել են այն 7 հիմնական սկզբունքները, որոնց անհրաժեշտ է հետևել մաքսային վարչարարությունը կատարելագործելու համար, այնուհետև ներկայացված են այն քաղաքականությունները, որոնց իրականացման միջոցով հնարավոր կլինի հասնել սահմանված նպատակներին և դրանից հետո միայն ներկայացված են կոնկրետ միջոցառումներ, որոնք բխում են այդ քաղաքականություններից: Ընդհանուր առմամբ ստացվել է 52 միջոցառում, որոնք պետք է իրականացվեն մինչև 2012 թվականի ավարտը:

Աղյուսակի 25, 27, 37, 43, 44, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52 կետերով նշված գործողությունները հնարավոր կլինի իրականացնել ֆինանսական, այդ թվում այլընտրանքային աղբյուրների ներգրավման արդյունքում:

Փաստաթուղթը քննարկվել է մաքսային ծառայության, ինչպես նաև հանրության, հատկապես գործարար միջավայրի շրջանակներում: Փաստաթղթի հիմնական դրույթները ներկայացվել են լրատվամիջոցներով և բազմիցս քննարկման առարկա են դարձել հեռուստահաղորդումների ընթացքում: Փաստաթուղթը թարգմանված է նաև անգլերեն: Ընդ որում և հայերեն, և անգլերեն տարբերակները տեղադրված են մաքսային ծառայության ինտերնետային կայքում: Փաստաթղթի անգլերեն տարբերակը ներկայացվել է միջազգային կազմակերպություններին, մասնավորապես Համաշխարհային բանկին, Արժույթի միջազգային հիմնադրամին և Եվրոպական հանձնաժողովի` հարկային և մաքսային հարցերով պատասխանատու ստորաբաժանմանը: Փաստաթուղթը լայնորեն քննարկվել է Համաշխարհաին բանկի` ՀՀ կատարած առաքելության ժամանակ:

Փաստաթղթով նախատեսված են մի շարք բազմակողմանի փոփոխություններ: Դրանք վերաբերում են օրենսդրական դաշտին, մաքսային ընթացակարգերին, կադրային քաղաքականությանը, աշխատանքների կազմակերպմանը` ընդհուպ մինչև տեխնոլոգիական բնույթի փոփոխությունները ու նոր տեխնիկական լուծումները:

Ենթադրվում է, որ փաստաթղթում ներկայացված միջոցառումների կատարման ընթացքը պետք է մշտապես ուշադրության ներքո լինի` ենթարկվելով մոնիտորինգի ըստ համապատասխան միջոցառումների ժամանակացույցի:

(Հավելվածը լրաց. 14.05.09 N 527-Ն, փոփ. 25.02.10 N 185-Ն, 17.02.11 N 129-Ն)

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան