ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

8 ապրիլի 2010 թվականի N 439-Ն

ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇՉԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ԵՎ ՀԱՍՏԱՏՄԱՆ ԿԱՐԳԸ ԵՎ ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇԻՉԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ 2004 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍԻ 27-Ի N 771-Ն ԵՎ ՀՈՒՆԻՍԻ 17-Ի N 900-Ն ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐՆ ՈՒԺԸ ԿՈՐՑՐԱԾ ՃԱՆԱՉԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Կրթության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 36-րդ հոդվածի 2-րդ կետին և «Հանրակրթության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 29-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ և 3-րդ կետերին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել հանրակրթության պետական չափորոշչի ձևավորման և հաստատման կարգը և հանրակրթության պետական չափորոշիչը` համաձայն NN 1 և 2 հավելվածների:

2. Ուժը կորցրած ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2004 թվականի մայիսի 27-ի «Հանրակրթության պետական կրթական չափորոշիչների ձևավորման և հաստատման կարգը հաստատելու մասին» N 771-Ն և հունիսի 17-ի «Միջնակարգ կրթության պետական չափորոշիչը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2000 թվականի մայիսի 8-ի N 226 որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 900-Ն որոշումները:

3. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից։

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ	Տ. Սարգսյան
2010 թ. ապրիլի 28 Երևան

Կ Ա Ր Գ

ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇՉԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ԵՎ ՀԱՍՏԱՏՄԱՆ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Սույն կարգով կանոնակարգվում են հանրակրթության պետական չափորոշչի և առարկայական չափորոշիչների ձևավորման ու հաստատման գործընթացները և Հայաստանի Հանրապետության հանրակրթության համակարգում դրանց ներդրման հետ կապված հարաբերությունները:

II. ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇՉԻ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄԸ

2. Հանրակրթության պետական չափորոշիչը ձևավորվում է հանրակրթական հիմնական ծրագրերի հետևյալ բաղադրիչներից`

1) ուսումնական բնագավառներն ու կրթության բովանդակության բաղադրիչներ.

2) շրջանավարտներին ներկայացվող որակական պահանջներ` ըստ կրթության աստիճանների և ուսումնական բնագավառների.

3) հենքային ուսումնական պլան և առարկայացանկերի ձևավորման հիմնական սկզբունքներ.

4) սովորողների գնահատման ձևեր, սանդղակ, հաշվառման կարգ։

3. Հանրակրթության պետական չափորոշիչը մշակվում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության պետական կառավարման լիազոր մարմնի կողմից.

1) հանրակրթության պետական չափորոշչի նախագիծը մշակելու նպատակով` Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարի հրամանով ստեղծվում է հանձնաժողով.

2) հանրակրթության պետական չափորոշչի առանձին բաղադրիչների նախագծերի մշակման նպատակով հանձնաժողովն ստեղծում է մասնագիտական աշխատանքային խմբեր.

3) հանձնաժողովն աշխատանքային խմբերի մշակած նախագծերի հիման վրա ձևավորում է հանրակրթության պետական չափորոշչի նախագիծը, որը սահմանված կարգով ներկայացվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության հաստատմանը:

4. Հատուկ կրթության պետական չափորոշիչները ձևավորվում են հանրակրթության պետական չափորոշչի պահանջներին և առարկայական չափորոշիչներին համապատասխան:

III. ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇՉԻ ԵՎ ԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇԻՉՆԵՐԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ

5. Հանրակրթության պետական չափորոշիչը հաստատվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից:

6. Առարկայական չափորոշիչները, որպես հանրակրթական պետական չափորոշչի բաղկացուցիչ մասեր, հաստատվում են Հայաստանի Հանրապետության կրթության պետական կառավարման լիազոր մարմնի կողմից:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան

Հավելված N 2 ՀՀ կառավարության 2010 թվականի ապրիլի 8-ի N 439-Ն որոշման

ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇԻՉ

I. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

1. Հանրակրթության պետական չափորոշիչը սահմանում է հանրակրթական հիմնական ծրագրերի բովանդակության պարտադիր նվազագույնը, կրթական ծրագրի առավելագույն ծավալը, ըստ կրթական մակարդակների շրջանավարտներին ներկայացվող ընդհանրական որակական պահանջները, սովորողների գնահատման համակարգը:

2. Հանրակրթության պետական չափորոշչին համապատասխան`

1) մշակվում են ուսումնական առարկաների չափորոշիչներ ու ծրագրեր, օրինակելի ուսումնական պլաններ և ուսումնական գործընթացը կանոնակարգող նորմատիվ այլ փաստաթղթեր.

2) իրականացվում են հանրակրթական հաստատությունների լիցենզավորումը և դրանց գործունեության վերահսկողությունը.

3) կազմակերպվում է ուսուցիչների և մանկավարժական ղեկավար կադրերի պատրաստումը, մասնագիտական կատարելագործումը և ատեստավորումը.

4) գնահատվում են հանրակրթության արդյունքները.

5) վերանայվում են ծրագրերը, դասագրքերը և այլ ուսումնական նյութեր.

6) հանրակրթության պետական չափորոշիչը տեղայնացվում է դպրոցական բաղադրիչով` ելնելով դպրոցի առանձնահատկություններից, սովորողների նախասիրություններից ու կարիքներից և համայնքի կարիքներից.

7) ապահովվում է երեխայի կրթության իրավունքի իրացումը` հաշվի առնելով յուրաքանչյուրի կրթական կարիքների առանձնահատկությունները.

8) ապահովվում է հանրակրթության պետական չափորոշիչով նախատեսված ծրագրերի բովանդակության պարտադիր նվազագույնի յուրացումը սովորողների կողմից` կիրառելով դասավանդման առավել արդյունավետ մեթոդներ և ժամանակակից տեխնոլոգիաներ:

3. Հանրակրթության պետական չափորոշչի պահանջները պարտադիր են հանրակրթական ծրագրերի և ուսումնական հաստատությունների համար` անկախ դրանց կազմակերպական-իրավական ու սեփականության ձևերից և ենթակայությունից:

II. ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇՉԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ

4. Հանրակրթության պետական չափորոշիչը ներառում է հանրակրթական հիմնական ծրագրերի`

1) ուսումնական բնագավառներն ու կրթության բովանդակության բաղադրիչները.

2) շրջանավարտներին ներկայացվող որակական պահանջները` ըստ կրթական աստիճանների և ուսումնական բնագավառների.

3) հենքային ուսումնական պլանը և առարկայացանկերի ձևավորման հիմնական սկզբունքները.

4) սովորողների գնահատման ձևերը, սանդղակը, հաշվառման կարգը:

III. ՀԱՆՐԱԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՉԱՓՈՐՈՇՉԻ ԳՈՐԾԱՌՈՒՅԹՆԵՐԸ

5. Հանրակրթության պետական չափորոշչի գործառույթներն են`

1) Հայաստանի Հանրապետությունում կրթության իրավունքի և հանրակրթության միասնական քաղաքականության ապահովումը.

2) կրթության բովանդակության սահմանումը.

3) սովորողի ուսումնական բեռնվածության սահմանումը.

4) կրթության համակարգի համապատասխանեցումը միջազգայնորեն ընդունված չափանիշներին.

5) հանրակրթության որակի բարելավումը.

6) սովորողների ընդունակություններին, նախասիրություններին ու կարիքներին կրթության համապատասխանեցումը.

7) սովորողների ուսումնական գործընթացի և ուսուցման արդյունքների գնահատումը.

8) ուսուցիչների մասնագիտական պատրաստվածության մակարդակի որոշումը և նրանց ատեստավորումը.

9) ուսուցիչներին, սովորողներին և նրանց ծնողներին, հասարակությանը կրթության բովանդակության և դպրոցից ակնկալվող արդյունքների մասին իրազեկումը.

10) զանգվածային լրատվամիջոցների և ինտերնետի (համացանցի) մանկավարժական ներգործության ապահովումը.

11) հանրակրթության իրականացման վերահսկումն ու գնահատումը.

12) առարկայական չափորոշիչների, ծրագրերի և միջնակարգ կրթության պետական չափորոշչի դպրոցական բաղադրիչի մշակման ապահովումը.

13) դպրոցական շենքերին, ուսուցման գործընթացին ներկայացվող պայմանների ապահովումը:

IV. ՀԱՆՐԱԿՐԹԱԿԱՆ ԱՌԱՐԿԱՆԵՐԻ ՉԱՓՈՐՈՇԻՉՆԵՐԸ

6. Հանրակրթական առարկաների չափորոշիչները (այսուհետ` առարկայական չափորոշիչ) մշակվում են հանրակրթության պետական չափորոշչին համապատասխան և հաստատվում են կրթության պետական կառավարման լիազորված մարմնի` Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության (այսուհետ` նախարարություն) կողմից:

7. Առարկայական չափորոշիչը մշակվում է հանրակրթության պետական կրթակարգում սահմանված հիմնական սկզբունքների համաձայն:

8. Առարկայական չափորոշչի հիման վրա մշակվում են ուսումնական առարկաների պետական ծրագրերը, որոնք հիմք են ծառայում դասագրքերի, ձեռնարկների և ուսումնական այլ նյութերի ստեղծման համար:

9. Առարկայական չափորոշչի հիման վրա կարող են ստեղծվել այլընտրանքային առարկայական ծրագրեր և դասագրքեր, որոնք նույնպես հաստատվում են կրթության պետական կառավարման լիազորված մարմնի կողմից:

V. ՄԻՋՆԱԿԱՐԳ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ

10. Միջնակարգ կրթության բովանդակությունը, սույն չափորոշչի համաձայն, կազմում են հանրակրթության ընդհանուր նպատակներին համապատասխան ընտրված և սովորողի կողմից յուրացման համար նախատեսված գիտական գիտելիքները, մանկավարժորեն և հոգեբանորեն չափորոշված-հարմարեցված սոցիալական փորձը, մշակութային, բարոյական և գեղագիտական, ազգային և համամարդկային արժեքները:

11. Միջնակարգ կրթության բովանդակությունը ներկայացվում է ուսումնական բնագավառներով և բաղադրիչներով:

12. Միջնակարգ կրթության պետական չափորոշչով սահմանվում են հետևյալ ուսումնական բնագավառները`

1) հայոց լեզու, գրականություն.

2) օտար լեզուներ.

3) մաթեմատիկա.

4) ինֆորմատիկա և տեղեկատվական հաղորդակցական տեխնոլոգիաներ (ՏՀՏ).

5) բնական գիտություններ, հասարակական գիտություններ, արվեստ.

6) տեխնոլոգիա (տեխնիկական գիտելիքներ և աշխատանքային հմտություններ), ֆիզիկական կրթություն, նախնական զինվորական պատրաստություն (ՆԶՊ) և անվտանգ կենսագործունեություն:

13. Յուրաքանչյուր ուսումնական բնագավառ ներկայացվում է պարտադիր և ընտրովի առարկաներով և թեմատիկ դասընթացներով:

14. Յուրաքանչյուր ուսումնական բնագավառ ներկայացվում է կրթության բովանդակության հետևյալ բաղադրիչների միջոցով. գիտելիքների համակարգ, կարողություններ և հմտություններ (ճանաչողական, տրամաբանական, հաղորդակցական, համագործակցային, ստեղծագործական, ինքնուրույն գործունեության), արժեքային համակարգ:

15. Միջնակարգ կրթության բովանդակային բաղադրիչները որոշակիացվում են ըստ ուսումնական բնագավառների և հանրակրթական դպրոցի աստիճանների` հաշվի առնելով սովորողների զարգացման ֆիզիոլոգիական, հոգեբանական և ազգային առանձնահատկությունները:

1. Գիտելիքների համակարգ

Ելնելով դպրոցի տարբեր աստիճանների նպատակներից` այս բաղադրիչով սահմանվում են սովորողների յուրացման համար նախատեսված գիտելիքներ`

ա. հայոց լեզվից, գրականությունից և այլ լեզուներից,

բ. մարդու` որպես կենսաբանական ու սոցիալական էակի մասին,

գ. մաթեմատիկայից,

դ. բնության, բնապահպանության և բնօգտագործման վերաբերյալ,

ե. հասարակության, նրա կառուցվածքի, հաստատությունների, սոցիալական խմբերի, զարգացման օրինաչափությունների մասին,

զ. հայոց և համաշխարհային պատմությունից,

է. փիլիսոփայությունից, տրամաբանությունից, բարոյագիտությունից, հոգեբանությունից, տնտեսագիտությունից, քաղաքագիտությունից և իրավագիտությունից,

ը. ինֆորմատիկայից և ՏՀՏ-ից,

թ. ֆիզիկական կրթության և անվտանգ կենսագործունեության մասին,

ժ. արվեստի և տեխնոլոգիայի բնագավառների մասին,

ժա. ազգային ու համամարդկային հոգևոր-մշակութային, սոցիալական, քաղաքական և տնտեսական արժեքների մասին.

2. Կարողություններ և հմտություններ

Այս բաղադրիչով տրված կարողությունների և հմտությունների ամբողջությունը սովորողին հնարավորություն է ընձեռում գործնականում կիրառել ստացած գիտելիքները, հարստացնել ճանաչողական գործունեության սեփական փորձը, զարգացնել տրամաբանական, հաղորդակցական, համագործակցային, ինքնուրույն գործունեության և ստեղծագործական ունակությունները, նպաստում է նրա սոցիալականացմանը:

Չափորոշիչներում առանձնակի կարևորվում են ճանաչողության հետևյալ մեթոդները` վերլուծում, մասնավորում, համադրում, վերացարկում, անդրադարձում, մակածում (ինդուկցիա), արտածում (դեդուկցիա), ընդհանրացում, կանխատեսում:

1) Ճանաչողական, տրամաբանական կարողություններ և հմտություններ ենթաբաղադրիչի նպատակն է` սովորողին ծանոթացնել ճանաչողության մեթոդներին և ձևավորել դրանք գործնականում կիրառելու կարողություններ ու հմտություններ, այդ թվում`

ա. գիտելիքներ ձեռք բերել` զգայության, ընկալման և մտապատկերման միջոցով,

բ. վերլուծել` քննարկման, մեկնաբանման, տարանջատման, համեմատության, խմբավորման միջոցով,

գ. մտահանգումներ անել` ամբողջացման, հակադրման, բնութագրման, հիմնավորման, ամփոփման, կշռադատման միջոցով,

դ. ընդհանրացնել և համադրել` վերացարկման, գնահատման, արժևորման, փաստարկման, ապացուցման, կանխատեսման, ծրագրման միջոցով,

ե. հիմնախնդիրը դիտարկել տարբեր տեսանկյուններից, ուսումնասիրել դրա լուծման հնարավոր եղանակները և գտնել լուծումներ,

զ. երևույթների նկատմամբ դրսևորել առողջ հետաքրքրություն և քննադատական մոտեցում,

է. վերլուծել իրավիճակը և կատարել եզրակացություններ,

ը. ինքնուրույն որոշումներ ընդունել և հիմնավորել,

թ. նպատակներ դնել, մշակել դրանց հասնելու ուղիներ և ծրագրել սեփական գործը.

2) հաղորդակցական կարողություններ և հմտություններ ենթաբաղադրիչի նպատակն է, որ ուսումնառության արդյունքում յուրաքանչյուր սովորող կարողանա`

ա. լսել, ընկալել և համարժեք վերաբերմունք դրսևորել,

բ. բանավիճել, բանավոր և գրավոր տրամաբանված խոսք կառուցել,

գ. ըստ նշանակության և տեղին օգտագործել սովորած տերմինները (եզրերը), հասկացությունները և արտահայտությունները,

դ. հասկանալ և ճիշտ օգտագործել հաղորդակցման ոչ խոսքային միջոցները,

ե. օգտվել ժամանակակից հաղորդակցման տեխնիկական միջոցներից և այլն.

3) համագործակցային կարողություններ և հմտություններ ենթաբաղադրիչի նպատակն է, որ ուսումնառության արդյունքում յուրաքանչյուր սովորող կարողանա`

ա. աշխատել խմբում, միասնական որոշումներ ընդունել և դրանց համար պատասխանատվություն կրել,

բ. սովորել և սովորեցնել,

գ. դրական հարաբերություններ ստեղծել, դրսևորել առողջ մրցակցություն,

դ. սեփական շահը գիտակցելով` ճանաչել և ընդունել ուրիշների շահերը,

ե. բախումնային իրավիճակներում հավասարակշռված պահվածք դրսևորել,

զ. ուսման ընթացքում և աշխատանքային հարաբերություններում լինել բարեկիրթ, հարգել գործընկերոջ իրավունքները,

է. զերծ մնալ բարոյական չափանիշներին հակասող նախապաշարումներից, կանխակալ մոտեցումներից,

ը. իրավիճակները դիտարկել և մեկնաբանել այլոց տեսանկյունից և այլն.

4) ստեղծագործական կարողություններ ենթաբաղադրիչը նպատակ ունի զարգացնելու սովորողի ստեղծագործական ընդունակություններն ու երևակայությունը, որպեսզի յուրաքանչյուր սովորող կարողանա`

ա. ստեղծագործաբար կիրառել ձեռք բերած գիտելիքները,

բ. դրսևորել ստեղծագործական երևակայություն,

գ. երևակայել, խորհել և ենթադրություններ անել ապագայի մասին,

դ. ընկալել և ընդունել նյութական և հոգևոր նոր արժեքները.

5) ինքնուրույն գործունեության կարողություններ և հմտություններ ենթաբաղադրիչի նպատակն է, որ ուսումնառության արդյունքում յուրաքանչյուր սովորող կարողանա`

ա. անաչառ գնահատել սեփական ուժերն ու կարողությունները և ըստ այդմ ծավալել ուսումնական, աշխատանքային գործունեություն,

բ. գիտակցել սեփական գործի կարևորությունը, դրա նկատմամբ պատասխանատվություն և պարտաճանաչություն դրսևորել,

գ. ճիշտ տնօրինել ժամանակը, մշակել և պահպանել աշխատանքի և հանգստի ժամակարգ (ռեժիմ), վերահսկել սեփական վարքը,

դ. խնամել սեփական մարմինը, դրսևորել այն մարզելու կամք,

ե. զբաղվել ինքնադաստիարակությամբ և ինքնակրթությամբ,

զ. կողմնորոշվել տարբեր իրավիճակներում, գնահատել սեփական քայլերը և դրանց հետևանքները:

3. Արժեքային համակարգ

Սույն բաղադրիչով նախատեսված համակարգն արտահայտվում է սովորողի համապատասխան գործողությունների, վերաբերմունքի և վարքի միջոցով:

1) Այս բաղադրիչի նպատակն է ձևավորել անձ և քաղաքացի, որը պետք է`

ա. գիտակցի սեփական մշակույթի` լեզվի, պատմության, արվեստի, ավանդույթների, ազգային այլ արժեքների կարևորությունն ու նշանակությունը և լինի դրանց կրողը,

բ. հարգի Հայաստանի պետական խորհրդանիշները, լինի հայրենասեր, կարևորի ազգային հիմնախնդիրների լուծման գործում իր մասնակցության անհրաժեշտությունը,

գ. գիտակցի, որ գիտությունը, արդիական տեխնոլոգիաները, կրթությունը մեծագույն արժեքներ են ժամանակակից աշխարհում,

դ. գիտակցի, որ իր համար կարևորագույն արժեքներ են գիտելիքները, աշխատանքային հմտությունները, մասնագիտական վարպետությունը,

ե. կարևորի բարոյական չափանիշները և քրիստոնեական ու համամարդկային արժեքները, լինի ազնիվ, գթասիրտ, արդարամիտ, օրինապահ, բարեկիրթ,

զ. կարևորի գեղագիտական արժեքները, գնահատի գեղեցիկը, բարին և ճշմարիտը,

է. գիտակցի իր տեղն ու դերն ընտանիքում և հասարակության մեջ. լինի նախաձեռնող, դրսևորի արժանավայել պահվածք,

ը. գիտակցի ծնողների, տարիքով մեծերի և փոքրերի, ընկերների և համայնքի նկատմամբ հարգանքի դրսևորման կարևորությունը,

թ. հարգի մարդու իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները, լինի մարդասեր, հանդուրժող, քաղաքակիրթ վերաբերմունք դրսևորի ուրիշ ժողովուրդների ներկայացուցիչների և նրանց մշակույթների հանդեպ,

ժ. անաչառորեն գնահատի իր ուժերն ու կարողությունները` բացառելով սեփական անձի թերագնահատումը կամ գերագնահատումը,

ժա. դրսևորի աշխատասիրություն, հնարամտություն, նպատակադրվածություն, արժևորի ու գնահատի սեփական և այլոց աշխատանքը,

ժբ. մշտապես հոգ տանի իր առողջության մասին, կարևորի մարմնակրթության դերը, հետևողական լինի առողջ ապրելակերպի և անվտանգ կենսագործունեության կանոնների կիրառման գործում:

VI. ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ԸՆԴՀԱՆՐԱԿԱՆ ՈՐԱԿԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ` ԸՍՏ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ԲՆԱԳԱՎԱՌՆԵՐԻ, ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԲՈՎԱՆԴԱԿԱՅԻՆ ԲԱՂԱԴՐԻՉՆԵՐԻ ԵՎ ԿՐԹԱԿԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԱՍՏԻՃԱՆՆԵՐԻ

16. Ներկայացվող պահանջները սահմանում են այն մակարդակը, որը պետք է ապահովի միջնակարգ հանրակրթական դպրոցը` ըստ ուսումնական բնագավառների, բովանդակային բաղադրիչների և կրթական ծրագրերի աստիճանների:

17. Ընդհանրական որակական պահանջները որոշակիացվում և ամրագրվում են հանրակրթական առարկաների չափորոշիչներում և ծրագրերում, որտեղ նշվում է նաև սովորողին ներկայացվող պահանջների պարտադիր նվազագույն մակարդակը: Ավագ դպրոցի ընդհանուր և տարբերակված հոսքերից յուրաքանչյուրի համար, այս պահանջների պահպանմամբ, մշակվում են առարկայական առանձին չափորոշիչներ:

1. Հայոց լեզու, գրականություն

Լեզուն մտածողության հիմնական միջոցն է: Մայրենի լեզուն սեփական մտքերը, հույզերն արտահայտելու, մարդկանց հետ շփվելու, շրջապատող աշխարհը և մարդկանց հասկանալու, բնության, հասարակության և մարդու մասին բազմաբնույթ գիտելիքներ ստանալու, գրական-գեղարվեստական արժեքներին հաղորդակից դառնալու, սեփական ստեղծագործական ունակությունները դրսևորելու և զարգացնելու բացառիկ հնարավորություններ է ընձեռում: Գրականության և քերականության ուսուցման գլխավոր նպատակը մայրենի լեզվի գերազանց իմացության ապահովումն է: Մայրենի լեզուն կրթության լեզուն է: Օտար լեզուների ուսուցումը կազմակերպվում է մայրենի լեզվի հիմքի վրա:

Մայրենի լեզվի և գրականության ուսուցման շնորհիվ մարդը ձեռք է բերում ազգային արժանապատվության խոր գիտակցություն, իր նախնիների ստեղծած մշակութային արժեքները յուրացնելու և հաջորդ սերնդին փոխանցելու կարողություն:

Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն` հայերենը, ազգային խորհրդանիշ է, պետության ու ազգային անվտանգության երաշխիք:

1-ին աստիճան (1-4-րդ դասարաններ)	2-րդ աստիճան (5-9-րդ դասարաններ)	3-րդ աստիճան (10-12-րդ դասարաններ)
1. Գիտելիքների համակարգը
1-ին աստիճանի` 1-4-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 1. կարողանա սահուն և գրագետ կարդալ` հասկանալով կարդացածի իմաստը և պահպանելով հայերեն խոսքի ճիշտ արտասանությունը.	2-րդ աստիճանի` 5-9-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 1. կարողանա կարդալ` պահպանելով ուղղախոսական կանոնները, ընկալելով կարդացածի լեզվաոճական և պատկերավորման առանձնահատկությունները.	3-րդ աստիճանի` 10-12-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 1. կարողանա կարդալ` ընկալելով կարդացածի ենթատեքստը, փոխաբերական, այլաբանական և խորհրդանշական իմաստը, ոճական տարբերակների հաղորդակցական գործառույթները, հասկանա արևմտահայերեն բնագրերը.
2. ծանոթ լինի դասական և արդի մանկական գեղարվեստական գրականության նմուշներին և բանահյուսական նյութերի մշակումներին.	2. գիտենա, ճանաչի հայ և արտասահմանյան ամենաանվանի գրողներին և նրանց ստեղծագործությունները, հայ և այլ ազգերի ժողովրդական բանահյուսության որոշ նմուշներ.	2. գիտենա և կարդա հայ և արտասահմանյան դասական ու ժամանակակից գրականության երկեր, հայ և այլ ազգերի ժողովրդական բանահյուսության նյութեր.
3. կարողանա բանավոր և գրավոր ճիշտ արտահայտվել` պահպանելով ուղղախոսական, ուղղագրական և քերականական տարրական կանոնները.	3. գիտենա բանավոր և գրավոր խոսք կառուցելու սկզբունքները` պահպանելով քերականական հիմնական կանոններն ու օրինաչափությունները, ոճաբանական սկզբունքները.	3. գիտենա բանավոր և գրավոր կապակցված խոսք կառուցելու նրբերանգները` դրսևորելով հայոց լեզվի քերականական կառուցվածքի, լեզվաոճական առանձնահատկությունների և ճարտասանական հիմնական սկզբունքների իմացություն.
4. գիտենա կարդացած տեքստերում հանդիպած բառերի իմաստն ու նշանակությունը.	4. իմանա գրական-գեղարվեստական, գիտահանրամատչելի տեքստերում հանդիպող բառերի նշանակությունը, գիտենա հայերենի բառակազմության հիմնական օրինաչափությունները.	4. տիրապետի գրական լեզվի կենսունակ (գործածական) բառապաշարին, տիրապետի հայերենի բառաստեղծման սկզբունքներին.
5. կարողանա տարբերակել արձակ և չափածո ստեղծագործությունները.	5. ունենա գրականագիտական տարրական գիտելիքներ (գրական ժանրեր, պատկերավորման միջոցներ).	5. ունենա որոշակի գիտելիքներ գրականագիտությունից, գրականության տեսությունից և գրաքննադատությունից.
2. Կարողությունները և հմտությունները
1-ին աստիճանի` 1-4-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է ունենա հետևյալ կարողություններն ու հմտությունները` 6. լսել խոսակցին, նրա ասածը հասկանալ ու ճիշտ վերարտադրել, հիմնավորված պատասխան տալ.	2-րդ աստիճանի` 5-9-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է ունենա հետևյալ կարողություններն ու հմտությունները` 6. հաղորդվող նյութի հիման վրա վերլուծել, վերացարկել, կշռադատել, հարցն ընկալել, մտքում պատասխանը կառուցել և բարձրաձայն արտահայտել.	3-րդ աստիճանի` 10-12-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է ունենա հետևյալ կարողություններն ու հմտությունները` 6. ուսումնասիրել լեզվական և գրական երևույթներ, արվեստի և գրականության նմուշներ, վերլուծել ու համեմատել դրանք.
7. կարդալ գեղարվեստական ու գիտահանրամատչելի ոչ բարդ տեքստեր և բանավոր ու գրավոր վերարտադրել դրանց բովանդակությունը.	7. համեմատել և վերլուծել ազգային և արտասահմանյան գրական-գեղարվեստական նմուշները, ըմբռնել և մեկնաբանել գրական երկը.	7. ճիշտ ընկալել գրական երկի համապատասխան գեղագիտական և բովանդակային որակները, ըմբռնել ենթատեքստը, կատարել համեմատական վերլուծություն.
8. առաջադրված թեմային համապատասխան հարցեր կազմել և գրավոր շարադրել պատասխանները.	8. գրավոր շարադրել սեփական մտքերը, զգացումները, կարծիքը, գրագետ խոսքը դարձնել ինքնարտահայտման և ինքնադրսևորման միջոց.	8. գեղարվեստական և վերլուծական բնույթի գրավոր աշխատանքներ գրել, ելույթներ ունենալ գրականության և արվեստի մասին.
9. օգտվել դպրոցական բառարաններից և մանկական հանրագիտարաններից.	9. օգտվել ուղղագրական և բացատրական բառարաններից ու հանրագիտարաններից, գործածել նոր սովորած բառերն ու տերմինները.	9. օգտվելով բառարաններից և տեղեկատվական այլ աղբյուրներից` հարստացնել սեփական բառապաշարը և կիրառել նոր բառերը բանավոր և գրավոր խոսքում.
10. իրավիճակին համապատասխան խոսք կառուցել, իր մտքերը, կարծիքը հստակ, ճիշտ հայերենով ձևակերպել և հաղորդել ուրիշին.	10. ուշադիր լսել, ըմբռնել և վերարտադրել միջին բարդության բանավոր խոսքը.	10. երկխոսություն, բանավեճ վարել, տրամաբանված կարծիք, տեսակետ, համոզմունք հայտնել.
11. բանավոր և գրավոր խոսքով ներկայացնել իր զգացմունքները, երևակայությամբ պատկերացրածը.	11. հանդես գալ ընդարձակ և հակիրճ ելույթով, արտահայտիչ և պատկերավոր խոսքով գրավել զրուցակիցների ուշադրությունը.	11. օգտվել տարբեր աղբյուրներից և ընտրել անհրաժեշտ տեղեկատվություն, տարբերել գլխավորը երկրորդականից, ուսումնասիրված նյութը հաղորդել լսարանին.
12. իր իմացածը ճիշտ և հասկանալի հաղորդել ուրիշին.	12. ուրիշին սովորեցնել իր սովորածն ու իմացածը.	12. անհատական կամ համատեղ ուսումնասիրություններ կատարել, ամբողջացնել դրա արդյունքները և բանավոր կամ գրավոր ներկայացնել.
13. գրագետ հայերենով բանավոր և գրավոր արտահայտել իր կարծիքը՝ կարդացածի, լսածի, տեսածի վերաբերյալ.	13. ուրիշներին հաղորդել գրական երկի սեփական ըմբռնումը, լսել նրանց կարծիքները և տեսակետները.	13. նախաձեռնել տարբեր բնույթի միջոցառումներ (գրական երեկո, հանդիսավոր արարողություն, բեմադրություն) կամ մասնակցել դրանց.
14. իր լեզվական կարողություններն օգտագործել այլ առարկաներ ուսումնասիրելու համար.	14. այլ առարկաներ յուրացնելիս կիրառել իր լեզվական հմտությունները.	14. իր լեզվաոճական գիտելիքներն ու հմտություններն օգտագործել նոր գիտելիքներ ստանալու, ներլեզվական և միջլեզվական համեմատական վերլուծություն կատարելու համար.
15. փորձել հորինել փոքրիկ պատմություններ, հեքիաթներ, առակներ, ոտանավորներ.	15. երևակայության ու պատկերավոր մտածողության օգնությամբ ստեղծագործել, հորինել պատմություններ, հեքիաթներ.	15. գեղարվեստական խոսքի միջոցներով արտահայտել իր հույզերը, ապրումներն ու մտորումները, անել ինքնուրույն ստեղծագործելու փորձեր.
3. Արժեքների համակարգը
1-ին աստիճանի` 1-4-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 16. գիտակցի մայրենի լեզվի և ազգային պատկանելության սերտ կապը. 17. գիտակցի մայրենի լեզվի և գրականության արժեքների ձեռքբերման կարևորությունն ու անհրաժեշտությունը. 18. գեղարվեստական տեքստերի շնորհիվ տեսնի, ճանաչի և զգա գեղեցիկը:	2-րդ աստիճանի` 5-9-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 16. պահպանի մայրենի լեզվի անաղարտությունը և առաջնայնությունը. 17. ճանաչի և սիրի ազգային մշակույթը, ընդունի իր նախնիների ստեղծած հոգևոր արժեքները. 18. հարգանքով վերաբերվի Հայաստանում ապրող մյուս ժողովուրդների ազգային լեզուներին և գրական-մշակութային արժեքներին, կարևորի համաշխարհային գրականության դերը. 19. ունենա ինքնակրթության, ինքնադաստիարակության, ինքնակատարելագործման մղում` գրական երկերից սովորածի, նշանավոր մարդկանց կյանքի օրինակով:	3-րդ աստիճանի` 10-12-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 16. գիտակցի լեզվի մշակութային արժեքը, լինի դրա կրողը, պահպանողն ու տարածողը. 17. գիտակցի հայ գրականության` որպես ազգային մշակույթի կարևորագույն արժեքի, ազգային մտածողության և հոգեբանության բացահայտողի դերը. 18. գնահատի Հայաստանում ապրող մյուս ժողովուրդների և համաշխարհային գրական մշակույթի արժեքները. 19. ունենա գեղագիտական ճաշակ, արվեստի գործերին, գրական ստեղծագործություններին ծանոթանալու և հաղորդակցվելու պահանջ:

2. Օտար լեզուներ

1-ին աստիճան (1-4-րդ դասարաններ)	2-րդ աստիճան (5-9-րդ դասարաններ)	3-րդ աստիճան (10-12-րդ դասարաններ)
1. Գիտելիքների համակարգը
1-ին աստիճանի` 1-4-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 1. պատկերացում ունենա ֆիզիկական վարժությունների, օրվա ռեժիմի և անձնական հիգիենայի մասին.	2-րդ աստիճանի` 5-9-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 1. գիտելիքներ ունենա առողջության ամրապնդման և աշխատանքային գործունեության նախապատրաստման գործում ֆիզիկական կուլտուրայի դերի մասին.	3-րդ աստիճանի` 10-12-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 1. համակարգված գիտելիքներ ունենա աշխատանքային և զինվորական գործունեության նախապատրաստման, առողջ ապրելակերպի կազմակերպման գործում ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի նշանակության մասին.
2. ըմբռնի ֆիզիկական դաստիարակության դերն առողջության պահպանման գործում.	2. գիտելիքներ ունենա ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի, անձնական հիգիենայի և ինքնավերահսկողության ձևերի վերաբերյալ.	2. իմանա անհատական որակների և օրգանիզմի հիմնական համակարգերի վերարտադրողական գործառույթների վրա ֆիզիկական պարապմունքների ազդեցության մասին.
3. իմանա որոշ շարժախաղերի անվանումներն ու կանոնները.	3. իմանա մարմնամարզական և աթլետիկական վարժությունների անվանումները և սովորած մեկ մարզախաղի կանոնները.	3. գիտելիքներ ունենա ֆիզիկական կուլտուրայի, սպորտի, ազգային և օլիմպիական խաղերի վերաբերյալ.
4. պատկերացում ունենա տանը, դպրոցում, փողոցում և այլուր հնարավոր վտանգավոր իրավիճակների և դրանց հետևանքների մասին.	4. ճանաչի և գնահատի վտանգավոր և արտակարգ իրադրությունները.	4. իմանա արտակարգ իրավիճակներում գործելու և առաջին բուժօգնություն ցույց տալու կանոնները.
	5. ծանոթ լինի հայոց բանակի պատմական ավանդույթներին, Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի խնդիրներին, առանձնահատկություններին և դերին.	5. ընդհանուր պատկերացում ունենա հայրենիքի պաշտպանության հիմնահարցերի և զինվորական պատրաստականության պահանջների մասին. 6. ծանոթ լինի հայոց բանակի կազմավորման և կայացման պատմական ժամանակաշրջաններին.
2. Կարողությունները և հմտությունները
1-ին աստիճանի` 1-4-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է ունենա հետևյալ կարողություններն ու հմտությունները` 5. պահպանել օրվա ռեժիմը և անձնական հիգիենայի կանոնները.	2-րդ աստիճանի` 5-9-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է ունենա հետևյալ կարողություններն ու հմտությունները` 6. ճանաչել իր մարմինը, խնամել այն, հետևել իր առողջական վիճակին ու ֆիզիկական զարգացմանը, խուսափել վնասվածքներից.	3-րդ աստիճանի` 10-12-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է ունենա հետևյալ կարողություններն ու հմտությունները` 1. պահպանել սանիտարահիգիենիկ նորմերը, առողջ ապրելակերպի կանոնները, կանխարգելել վնասվածքները և խուսափել վնասակար սովորություններից.
6. վերարտադրել պարզագույն ֆիզիկական վարժությունները և շարժախաղերը.	7. նկարագրել և վերարտադրել ֆիզիկական վարժությունները, մարզաձևերը, մարզախաղերը՝ օգտագործելով ճիշտ տերմիններ և անվանումներ.	2. նկարագրել և վերարտադրել տարբեր ֆիզիկական վարժությունները, մարզաձևերը, մարզախաղերը, տիրապետել որևէ մարզախաղի տեխնիկատակտիկական հնարքներին. 3. ներկայացնել հայ ժողովրդի ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի ավանդույթները, ազգային խաղերը և անվանի մարզիկներին.
6. կողմնորոշվել տարբեր խաղային իրադրություններում, համագործակցել խաղընկերների հետ, հարգել և գնահատել իր և ընկերների գործունեությունը.	8. մարզախաղեր և ֆիզիկական վարժություններ կատարելիս համագործակցել խաղընկերների հետ, գնահատել իր տեղը և դերը խմբում և պատասխանատվություն կրել իր պարտականությունների կատարման համար.	4. տարբեր իրադրություններում արագ կողմնորոշվել և համապատասխան որոշումներ ընդունել.
		5. դրսևորել ինքնավստահություն, ինքնագնահատում, ինքնատիրապետում, նպատակաուղղվածություն, տոկունություն. 6. խմբում համատեղ գործել, կազմակերպել ու անցկացնել ընդհանուր զարգացնող վարժությունների համալիրներ, մարզախաղեր.
7. շարժախաղերի ժամանակ ցուցաբերել փոխօգնություն.	9. դրսևորել հանդուրժողականություն թե՛ հաղթանակի, թե՛ պարտության դեպքում.	7. տարբեր հանձնարարություններ և առաջադրանքներ կատարելու ժամանակ ցուցաբերել փոխօգնություն.
8. ընկալել տարբեր իրավիճակներում օգտագործվող ազդանշանները և ընտրել համապատասխան պահվածք.	10. վնասվածքների ժամանակ ընկերոջը ցույց տալ առաջին բուժօգնություն.	8. ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն պատահարների և աղետների հետևանքով անհետաձգելի օգնություն պահանջող իրավիճակներում.
9. առավոտյան ինքնուրույն կատարել մարմնամարզական վարժություններ.	11. կազմակերպել ֆիզիկական վարժություններով ինքնուրույն պարապմունքներ և խաղային գործողություններ.	9. անցկացնել անհատական պարապմունքներ, մասնակցել մրցումների.
10. ճիշտ քայլել, վազել, ցատկել, կատարել կեցվածք ձևավորող վարժություններ.	12. ճիշտ վազել, ցատկել, նետել, կատարել մարմնամարզական տարրերից կազմված վարժությունների համալիրներ.	10. արագությամբ վազել, ցատկել, նետել, կատարել տարբեր վարժությունների համակցումներ, ցուցադրել որևէ մարզախաղի տեխնիկական հիմնական գործողությունները.
11. սովորած ֆիզիկական վարժությունները և շարժախաղերը այլ պայմաններում կատարելու կարողություն.	13. անսովոր պայմաններում օգտագործել շարժողական հմտությունները.	11. առողջ ապրելակերպի կազմակերպման համար ֆիզիկական վարժությունների համալիրներ ինքնուրույն կազմելու և դրանք օգտագործելու կարողություն.
		12. ֆիզիկական կուլտուրայից ստացած գիտելիքները և շարժողական փորձը տարբեր պայմաններում կիրառելու հմտություն. 13. ընդհանուր և հատուկ ֆիզիկական պատրաստականության պարապմունքներ, մարզախաղեր, տուրիստական և հետիոտն արշավներ կազմակերպելու կարողություն.
12. արագ և ճիշտ կողմնորոշվել տանը, դպրոցում, բակում, տրանսպորտում, փողոցում ստեղծված վտանգավոր կամ արտակարգ իրավիճակներում.	14. ձևակերպել և արձակել հրամաններ, հետամուտ լինել դրանց կատարմանը. 15. կատարել համազորային կանոնադրությունների պահանջները.	14. ընդունել զինվորական կարգապահության պահանջները, չստեղծել բախումնային իրավիճակ. 15. օգտվել կողմնացույցից ու տեղագրական քարտեզից և կողմնորոշվել տեղանքում, ստացված հայրենագիտական գիտելիքները ծառայեցնել հայրենիքի պաշտպանությանը.
	16. կարևորել արտակարգ կամ վտանգավոր իրավիճակներում փոխօգնություն ցուցաբերելը, վտանգի դեպքում խուճապի չմատնվելու անհրաժեշտությունը.	16. ճիշտ կողմնորոշվել արտակարգ իրավիճակներում, հանդես բերել նախաձեռնելու և կազմակերպելու ունակություն. 17. օգտագործել ռազմարվեստի և անվտանգ ապրելակերպի մասին գիտելիքներն ու կարողություններն ըստ նպատակի. 18. օգտվել անձնական անվտանգության միջոցներից.
3. Արժեքների համակարգը
1-ին աստիճանի` 1-4-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 12. գիտակցի սեփական մարմնի խնամքին և առողջությանը հետևելու կարևորությունը.	2-րդ աստիճանի` 5-9-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 17. գիտակցի ֆիզիկական կուլտուրայով և սպորտով զբաղվելու անհրաժեշտությունն առողջության պահպանման և ներդաշնակ զարգացման համար.	3-րդ աստիճանի` 10-12-րդ դասարաններ ավարտողը պետք է` 19. ունենա պատասխանատվություն սեփական առողջության պահպանման և ֆիզիկական ներդաշնակ զարգացման նկատմամբ.
13. գիտակցի պարբերաբար առավոտյան հիգիենիկ մարմնամարզություն կատարելու անհրաժեշտությունը.	18. կարևորի սեփական առողջական վիճակին և ֆիզիկական զարգացմանը հետևելու պահանջը.	20. ունենա ֆիզիկական կուլտուրայով և սպորտով զբաղվելու մշտական պահանջ.
14. գիտակցի ֆիզիկական վարժություններով զբաղվելու կարևորությունը:	19. ունենա բարոյակամային հատկանիշներ, լինի ընկերասեր, հայրենասեր և օգնության հասնելու պատրաստակամություն.	21. ունենա բավարար ֆիզիկական պատրաստականություն, բարոյակամային բարձր հատկանիշներ. փոխօգնության հասնելու պատրաստակամություն, համարձակություն, հայրենասիրություն, ընկերասիրություն, հանդուրժողականություն.
	20. գիտակցի հայոց պետականության արժեքը և կրի քաղաքացիական պատասխանատվություն հայրենիքի ամրապնդման և պաշտպանության համար:	22. գիտակցի ազգային բանակում ծառայելու և հայոց բանակի պատմական ավանդույթները շարունակելու իր պարտքը:

VII. ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

Հենքային ուսումնական պլանը սահմանում է հանրակրթական հիմնական ծրագրերի նորմատիվային ծավալն ըստ ուսումնական տարիների` արտահայտված ուսումնական պարապմունքների ժամաքանակով (դասաժամերով)` ներառյալ ուսումնական բնագավառներին հատկացվող պարտադիր նվազագույն ժամաքանակները:

1. Հենքային ուսումնական պլանի կառուցվածքը

Հենքային ուսումնական պլանը կազմված է երկու բաղադրիչից` պետական, դպրոցական:

Պետական բաղադրիչը ներառում է ուսումնական բնագավառները և դրանց համար ըստ դասարանների նախատեսված ժամաքանակները:

Դպրոցական բաղադրիչն ըստ դասարանների ներառում է այն ժամաքանակը, որը տնօրինում է դպրոցը` ղեկավարվելով նախարարության կողմից երաշխավորված առարկաների ցանկով` հաշվի առնելով տեղական պայմանները և համայնքի կարիքները:

Լրացուցիչ կրթության կազմակերպման ձևերը, նորմատիվային ծավալները իրականացվում են սովորողի և նրա ծնողի (կամ օրինական ներկայացուցչի կամավոր ընտրությամբ)` ՀՀ կառավարության կողմից հաստատված կարգով:

Պետական և դպրոցական բաղադրիչները պարտադիր են և ֆինանսավորվում են պետական բյուջեից:

2. Հենքային ուսումնական պլանի առարկայացանկի ձևավորման հիմնական սկզբունքները

Հենքային ուսումնական պլանի և առարկայացանկի ձևավորման հիմքում դրվում են հետևյալ սկզբունքները`

ա. հանրակրթական քաղաքականության միասնականության ապահովում,

բ. կրթության շարունակականության, հաջորդայնության և ամբողջականության ապահովում,

գ. դպրոցի ինքնուրույնությունը հաշվի առնելը,

դ. հանրակրթության գործընթացում սովորողի, ծնողի և համայնքի մասնակցության ապահովում,

ե. կրթական ավանդույթների շարունակականության և հայոց պետության սոցիալ-տնտեսական, ռազմավարական զարգացումների ապահովում,

զ. չափորոշիչով նախատեսված բովանդակային պահանջների ապահովում,

է. արդի աշխարհում Հայաստանի և հայ ժողովրդի տեղի ու դերի իմացության, նրա պատմամշակութային առանձնահատկությունների, ազգային հոգեբանության, ձգտումների և մտածելակերպի արտացոլում,

ը. սովորողների ուսումնական բեռնվածության կարգավորում և դասավանդվող առարկաների արդյունավետ քանակի ապահովում,

թ. ուսումնական նյութի ամբողջականության ապահովում և անհարկի կրկնությունների բացառում, ինտեգրման տարբեր մոտեցումների կիրառում,

ժ. ուսումնական բնագավառների, դպրոցի տարբեր աստիճանների նպատակների, սովորողների տարիքային և աշխարհընկալման առանձնահատկությունների հաշվի առնելը,

ժա. գիտությունների դասակարգման ժամանակակից մոտեցումների, ուսումնական առարկաների և առանձին դասընթացների արդյունավետ զուգորդում,

ժբ. տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների ներդրման կարևորում,

ժգ. կոնկրետ բովանդակային նպատակների իրականացման ուղղությամբ դպրոցի մասնագիտացման պայմանների ապահովում,

ժդ. նախնական (արհեստագործական), միջին և բարձրագույն մասնագիտական կրթական ծրագրերի իրականացմանն ուղղված հիմքերի նախապատրաստում,

ժե. սովորողի նախասիրություններից բխող կրթական, աշխատանքային, սոցիալական հմտությունների զարգացման համար պայմանների ապահովում:

Առարկայական ցանկը ձևավորելիս` պետք է հաշվի առնել սովորողի զարգացման տարիքային փուլերով պայմանավորված հետևյալ առանձնահատկությունները: Կրտսեր տարիքի սովորողին բնորոշ է շրջապատող աշխարհի, տարբեր առարկաների ու երևույթների ամբողջական, չտարրաբաժանված զգայական ընկալումը:

Ֆիզիկական աճի և մտածողության զարգացմանը զուգընթաց մեծանում է սովորողի կողմից համակարգված գիտելիքների տրամաբանական յուրացման հնարավորությունը: Այնուհետև աշխարհաճանաչողության շնորհիվ գերակա է դառնում տարրաբաժանված, խորացված գիտական ճանաչողությունը: Սովորողի հետագա աճին զուգընթաց` էմպիրիկ գործունեության, վերացական, տրամաբանական, քննադատական-վերլուծական, ստեղծագործական մտածողության արդյունքում նրա գիտակցության մեջ ձևավորվում է աշխարհի ամբողջական գիտական պատկերը` աշխարհայացքը:

Այս ամենից ելնելով` կրթության բովանդակության առավել ինտեգրումը (միասնացումը) կատարվում է տարրական դպրոցում և միջին դպրոցի ցածր դասարաններում: Միջին դպրոցի բարձր դասարաններում և ավագ դպրոցի ընդհանուր հոսքում ուսումնական բնագավառները հիմնականում ներկայացվում են առանձին առարկաների միջոցով: Ավագ դպրոցի տարբերակված հոսքերում իրականացվում է պետական պարտադիր (ընդհանուր հանրակրթական) և խորացված ուսուցման (հոսքային) առարկաների դասավանդում:

Հիմնական դպրոցի ուսումնական պլանի պետական բաղադրիչում նոր առարկա ավելացնելու դեպքում Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարությունը վերանայում է տվյալ ուսումնական բնագավառի մյուս առարկաների առարկայական ծրագրերը և վերաբաշխում ժամաքանակները: Նոր առարկան պետք է ունենա հաստատված չափորոշիչ, ծրագիր, դասագիրք, ուսուցչի ձեռնարկ և անհրաժեշտ ուսումնական նյութեր: Այն պետք է առնվազն մեկ տարի փորձարկվի դպրոցում և ստանա փորձագիտական դրական եզրակացություն: Ավագ դպրոցում դասագրքի առկայությունը պարտադիր պայման է ընդհանուր հանրակրթական առարկայացանկում ընդգրկված առարկաների դասավանդման համար: Խորացված ուսուցման առարկաների դասավանդման համար պարտադիր պայման է համապատասխան ուսումնական գրականության (դասագիրք, ձեռնարկ, օժանդակ ուսումնական նյութեր) առկայությունը:

Հիմնական և ավագ դպրոցների դպրոցական բաղադրիչներով նախատեսված առարկաների ցանկը հաստատվում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության կողմից: Այս ցանկում ընդգրկվելու համար առարկան պետք է ունենա առարկայական ծրագիր, ուսուցչի մեթոդական ձեռնարկ կամ ուղեցույց և անհրաժեշտ այլ ուսումնական նյութեր: Նոր առարկան պետք է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության համաձայնությամբ առնվազն մեկ տարի փորձարկվի դպրոցում և ստանա դրական եզրակացություն: Երաշխավորված առարկայացանկում նոր առարկա ընդգրկելու համար հանրակրթական ուսումնական հաստատությունը համապատասխան հայտ է ներկայացնում Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարություն:

Ուսումնական բնագավառները ներկայացնող պարտադիր առարկայացանկի վերաբերյալ պարզաբանումները հիմնական դպրոցի համար ներկայացված են NN 1 և 2 աղյուսակներին կից բացատրագրերում, իսկ ավագ դպրոցի համար` NN 3, 4, 5 և 6 աղյուսակներին կից բացատրագրերում:

3. Ավագ դպրոցի հենքային ուսումնական պլանները

Ավագ դպրոցի հենքային ուսումնական պլանների միջոցով նախատեսվում է ապահովել`

ա. յուրաքանչյուր սովորողի ընդհանուր հանրակրթական պատրաստվածությունը,

բ. սովորողի` հետագա ուսումնառության և աշխատանքային գործունեության համար հիմքերի ստեղծումը,

գ. ընդհանուր հոսքում ուսումնական բնագավառների ներդաշնակ և ամբողջական ուսուցումը,

դ. տարբերակված հոսքերում առարկաների արդյունավետ ընտրության և ժամաբաշխման կառուցակարգը:

Ավագ դպրոցում երաշխավորվում են հոսքերի հետևյալ խմբերը`

ա. ընդհանուր,

բ. հիմնական - հումանիտար, բնագիտամաթեմատիկական, արհեստագործական,

գ. լրացուցիչ - արվեստի, մարզական, ռազմական:

Յուրաքանչյուր հիմնական հոսք ունի իր ենթահոսքերը, որոնք սահմանվում են օրինակելի ուսումնական պլաններով: Լրացուցիչ խմբի հոսքերի հենքային ուսումնական պլանները հաստատվում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առանձին որոշմամբ:

Արհեստագործական հոսքի ենթահոսքերը կազմվում են` հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2003 թվականի մայիսի 22-ի N 637-Ն որոշմամբ հաստատված «Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) կրթության մասնագիտությունների ցանկը»: Յուրաքանչյուր ավագ դպրոց, ըստ իր հնարավորությունների և պայմանների, Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության հաստատմանն է ներկայացնում ուսումնական հաստատության հոսքերի և ենթահոսքերի ցանկը: Այդ ցանկում փոփոխություններ և լրացումներ կատարվում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության կողմից:

Ավագ դպրոցի ընդհանուր հոսքի հենքային ուսումնական պլանը, ըստ շաբաթական (տարեկան) ժամաքանակների, տրված են NN 3 և 4 աղյուսակներում, իսկ տարբերակված հոսքերի հենքային ուսումնական պլանը` NN 5 և 6 աղյուսակներում:

4. Օրինակելի ուսումնական պլանը

Հիմնական դպրոցի հենքային ուսումնական պլանի, ինչպես նաև առարկայացանկի ձևավորման սկզբունքների հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարությունը հաստատում է օրինակելի ուսումնական պլան: Օրինակելի ուսումնական պլանում ամրագրվում են պետական պարտադիր առարկաները, դասընթացները և դրանց հատկացվող շաբաթական (տարեկան) ժամաքանակները` պահպանելով հենքային ուսումնական պլանով նախատեսված դպրոցական ժամաքանակները: Ավագ դպրոցի տարբերակված հոսքում պետական պարտադիր առարկաների ժամաքանակը տրոհվում է ընդհանուր հանրակրթական և հոսքային ուսուցման բաղադրիչների:

Օրինակելի ուսումնական պլանում փոփոխությունները կատարվում են ըստ անհրաժեշտության, բայց ոչ ուշ, քան նոր ուսումնական տարվա սկզբից առնվազն չորս ամիս առաջ: Օրինակելի ուսումնական պլանի հիման վրա յուրաքանչյուր հանրակրթական ուսումնական հաստատություն մշակում է իր ուսումնական պլանը, որը հաստատվում է մանկավարժական խորհրդի կողմից:

Ազգային փոքրամասնությունների դպրոցների (դասարանների) ուսումնական պլաններում դպրոցական բաղադրիչով նախատեսված ժամաքանակը կարող է տրամադրվել ազգային լեզվի և մշակույթի ուսուցմանը: Օրինակելի ուսումնական պլանին կից տրվում են պարզաբանումներ, որոնցում Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարությունը սահմանում է առանձին առարկաների դասաժամերին դասարանները կիսելու, երրորդ օտար լեզվի ընտրության, հոսքային ուսուցում իրականացնելու, անհրաժեշտության դեպքում դասաժամի տևողությունը փոխելու, առանձին կարճատև` տարեկան մինչև 15 ժամ տևողությամբ, դասընթացներ, լրացուցիչ կամ նախասիրական պարապմունքներ անցկացնելու, կիսամյակներ կամ քառորդներ սահմանելու, սահմանվածից ավելի քիչ խտությամբ դասարան բացելու, գնահատման և քննություններ կազմակերպելու կարգն ու պայմանները:

5. Հենքային ուսումնական պլանների ընդհանրական պարզաբանումները

Պետական ուսումնական հաստատությունում ուսումնական շաբաթվա հնգօրյա կամ վեցօրյա տևողությունը սահմանում է ուսումնական հաստատությունը, իսկ ոչ պետական ուսումնական հաստատությունում` հիմնադիրը: Ուսումնական հաստատությունն այդ հարցը համաձայնեցնում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության հետ ուսումնական պարապմունքներն սկսելուց առնվազն տասնհինգ օր առաջ:

Ուսումնական տարին, որպես կանոն, սկսվում է սեպտեմբերի 1-ին: Ուսումնական տարվա տևողությունը սահմանվում է` 1-ին դասարանի համար` առնվազն 30, 2-րդ դասարանի համար` առնվազն 32, մյուս դասարանների համար` առնվազն 34 շաբաթ: Ուսումնական տարվա ավարտը և քննաշրջանի ժամկետը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության կողմից:

Դպրոցում ուսումնադաստիարակչական աշխատանքների կազմակերպման ձևը դասն է: Դասի տևողությունը 45 րոպե է: Տարրական դպրոցում յուրաքանչյուր դասաժամի միջնամասում որոշակի ժամանակ հատկացվում է լիցքաթափող և վերականգնող վարժություններին ու խաղերին` համապատասխան մեթոդական ցուցումների համաձայն:

Հանրակրթական հիմնական և ավագ դպրոցներում, ըստ աստիճանների, աշակերտների առավելագույն թիվը և միջին խտությունը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից: Ուսումնական տարվա ընթացքում նախատեսվում են աշնանային, ձմեռային, գարնանային արձակուրդներ, որոնց տևողությունը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարությունը:

Հենքային և օրինակելի ուսումնական պլաններում որոշակի փոփոխություններ թույլատրվում է կատարել միայն Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության համաձայնությամբ`

ա. արտակարգ ընդունակություններ ունեցող սովորողների ուսուցումն առավել բարենպաստ պայմաններում կազմակերպելու համար,

բ. երկհամակազմ (երկկոմպլեկտ) դասարանների առկայության դեպքում,

գ. թերբեռնված դասարաններում կամ սահմանված կարգով երաշխավորված այլընտրանքային ծրագրերով ու մեթոդներով ուսուցում իրականացնելու դեպքում,

դ. Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության կողմից սահմանված կարգով երաշխավորված մանկավարժական գիտափորձ իրականացնելու համար,

ե. Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության կողմից երաշխավորված ծրագրերով, դասագրքերով և այլ ուսումնական գրականությամբ առանձին առարկաների խորացված ուսուցում իրականացնելու համար:

Անհրաժեշտության դեպքում դպրոցն իրավասու է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության գիտությամբ ըստ կիսամյակների վերաբաշխելու տվյալ դասարանում ուսումնական առարկայի (առարկաների) ուսուցմանը օրինակելի ուսումնական պլանով հատկացված շաբաթական ժամերը` պահպանելով տվյալ առարկայի տարեկան ընդհանուր ժամաքանակը:

Ավագ դպրոցի ավարտական դասարանի ընդհանուր հանրակրթական, հոսքային ուսուցման և դպրոցական բաղադրիչներով սահմանված ընդհանուր ժամաքանակն առաջին կիսամյակում տրամադրվում է ուսումնական պլանով նախատեսված առարկաների դասավանդմանը, իսկ երկրորդ կիսամյակում` պետական քննական առարկաների ուսումնական նյութի կրկնությանը, անհատական և խմբային պարապմունքների կազմակերպմանը և քննությունների անցկացմանը:

ԱՂՅՈՒՍԱԿՆԵՐ

Աղյուսակ N 1

ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑԻ ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

(տարեկան ժամաքանակներով)

	Տարրական դպր.								Միջին դպրոց											Ընդ.
Ուս. բնագավառ / դասարան	I	II			III		IV		V			VI			VII		VIII		IX	I - IX
Պետական բաղադրիչ
Հայոց լեզու, գրականություն	210		256	272			272			238			204			170		170	170	1962
Օտար լեզուներ	-		64	136			170			170			170			170		170	170	1220
Մաթեմատիկա	120		128	136			136			170			170			170		170	170	1370
Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ	-		-	-			-			-			34			34		34	34	136
Բնական գիտություններ	-		32	34			68			68			102			170		204	204	815
Հասարակակ. գիտություններ										68			102			136		204	204	781
Արվեստ	180		128	102			102			68			34			34		-	-	456
Տեխնոլոգիա										34			34			68		-	-	328
Ֆիզ. կրթ., ՆԶՊ և անվտ. կենս.	90		96	102			102			102			102			102		136	136	968
Դպրոցական բաղադրիչ
Ընտրովի առարկաներ	-		32	68		68		68			102			102			102		102	644
Ընդամենը	600		736	850		918		986			1054			1156			1156		1156	8680

Աղյուսակ N 2

ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑԻ ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

(շաբաթական ժամաքանակներով)

	Տարրական դպր.					Միջին դպրոց									Ընդ.
Ուս. բնագավառ / դասարան	I		II	III	IV	V	VI		VII		VIII		IX	I - IX
Պետական բաղադրիչ
Հայոց լեզու, գրականություն	7	8		8	8	7		6		5		5	5			59
Օտար լեզուներ	-	2		4	5	5		5		5		5	5			36
Մաթեմատիկա	4	4		4	4	5		5		5		5	5			41
Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ	-	-		-	-	-		1		1		1	1			4
Բնական գիտություններ	-	1		1	2	2		3		5		6	6			24
Հասարակական գիտություններ						2		3		4		6	6			23
Արվեստ	6	4		3	3	2		1		1		-	-			14
Տեխնոլոգիա						1		1		2		-	-			10
Ֆիզ. կրթ., ՆԶՊ և անվտ. կենս.	3	3		3	3	3		3		3		4	4			29
Դպրոցական բաղադրիչ
Ընտրովի առարկաներ	-		1	2	2	2	3		3		3		3				19
Ընդամենը	20		23	25	27	29	31		34		35		35				259

Հիմնական դպրոցի հենքային ուսումնական պլանի բացատրագիր

Հիմնական դպրոցում ուսումնական բնագավառները հիմնականում ներկայացվում են հետևյալ պետական պարտադիր առարկաներով`

ա. «Հայոց լեզու, գրականություն» բնագավառը 1-6-րդ դասարաններում ներկայացվում է ինտեգրված` «Մայրենի լեզու» առարկայով, 7-9-րդ դասարաններում` «Հայոց լեզու» և «Գրականություն» առանձին առարկաներով,

բ. «Օտար լեզուներ» բնագավառը ներկայացվում է երկու լեզվով, որոնցից մեկը ռուսերենն է։

Դպրոցը` ուսուցման համար անհրաժեշտ պայմանների առկայության դեպքում, կրթության կառավարման պետական լիազորված մարմնի թույլտվությամբ` դպրոցական բաղադրիչի ժամաքանակի շրջանակում կարող է իրականացնել երրորդ օտար լեզվի դասավանդում: Օտար լեզուների ընտրության կարգը և ըստ դասարանների դրանց դասավանդման հերթականությունը սահմանվում է օրինակելի ուսումնական պլանով,

գ. «Մաթեմատիկա» բնագավառը 1-6-րդ դասարաններում ներկայացվում է «Մաթեմատիկա» առարկայով, իսկ 7-9-րդ դասարաններում` «Հանրահաշիվ» և «Երկրաչափություն» առարկաներով,

դ. «Ինֆորմատիկա (տեղեկագիտություն) և ՏՀՏ» բնագավառը ներկայացվում է «Ինֆորմատիկա (տեղեկագիտություն)» առարկայով,

ե. «Բնական գիտություններ» բնագավառը տարրական դպրոցում ներկայացվում է «Հասարակական գիտություններ» բնագավառի հետ ինտեգրված` «Ես և շրջակա աշխարհը» առարկայով: Այս բնագավառը 5-6-րդ դասարաններում ներկայացվում է «Բնագիտություն» ինտեգրված առարկայով, որը ներառում է գիտելիքներ ֆիզիկական աշխարհագրությունից, աստղագիտությունից, էկոլոգիայից, կենսաբանությունից, քիմիայից, ֆիզիկայից, իսկ 6-րդ դասարանում` «Աշխարհագրություն» առարկայով: Բնագավառը 7-9-րդ դասարաններում ներկայացվում է «Ֆիզիկա», «Քիմիա» և «Կենսաբանություն» առանձին առարկաներով: «Ֆիզիկա» առարկան ներառում է նաև գիտելիքներ աստղագիտությունից,

զ. «Հասարակական գիտություններ» բնագավառը միջին դպրոցի 5-րդ դասարանում ներկայացվում է «Հայրենագիտություն» ինտեգրված առարկայով և «Հայոց եկեղեցու պատմություն» առարկայով, 6-9-րդ դասարաններում` «Հայոց պատմություն», «Հայոց եկեղեցու պատմություն», «Համաշխարհային պատմություն», 7-9-րդ դասարաններում` «Հայաստանի աշխարհագրություն», «Աշխարհագրություն» առարկաներով, իսկ 8-9-րդ դասարաններում` «Հասարակագիտություն» ինտեգրված առարկայով: Վերջինս ներառում է նախնական գիտելիքներ փիլիսոփայությունից, տնտեսագիտությունից, իրավագիտությունից, բարոյագիտությունից, գեղագիտությունից,

է. «Արվեստ» բնագավառը ներկայացվում է «Կերպարվեստ» և «Երաժշտություն» առարկաներով, որոնք ներառում են նաև գիտելիքներ արվեստի պատմությունից ու տեսությունից,

ը. «Տեխնոլոգիա» բնագավառը միջին դպրոցում ներկայացվում է «Տեխնոլոգիա» առարկայով, որտեղ ինտեգրված են «Գծագրություն» և «Աշխատանք» առարկաները,

թ. «Ֆիզիկական կրթություն, ՆԶՊ և անվտանգ կենսագործունեություն» բնագավառը 1-9-րդ դասարաններում ներկայացվում է «Ֆիզկուլտուրա», 2-4-րդ դասարաններում` նաև «Ես և շրջակա աշխարհը» առարկաներով, 8-9-րդ դասարաններում` «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացով, իսկ 8-9-րդ դասարաններում` նաև «Նախնական զինվորական պատրաստություն» առարկայով և «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացով,

ժ. «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացի ուսումնասիրության համար 8-րդ և 9-րդ դասարաններում տարեկան տրամադրվում է 14-ական դասաժամ, որը գոյանում է տվյալ ուսումնական բնագավառի «Ֆիզկուլտուրա» առարկայից առանձնացված դասաժամերից: Ընթացիկ գնահատում չի կատարվում: Դասընթացի ավարտից հետո` 9-րդ դասարանում անցկացվում է ստուգարք: Դասընթացի անցկացման կարգը և ժամկետը սահմանվում են օրինակելի ուսպլանով:

Աղյուսակ N 3

ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՀՈՍՔԻ ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

(տարեկան ժամաքանակներով)

Ուս. բնագավառ / դասարան	X	XI	XII	X-XII
Ընդհանուր հանրակրթական բաղադրիչ
Հայոց լեզու, գրականություն	170	170	170	510
Օտար լեզուներ	136	136	136	408
Մաթեմատիկա	136	136	136	408
Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ	34	34	34	102
Բնագիտական առարկաներ	238	238	204	680
Հասարակագիտական առարկաներ	272	204	204	680
Ֆիզ. կրթ., ՆԶՊ և անվտ. կենսագործ.	136	136	51	323
Դպրոցական բաղադրիչ
Ընտրովի առարկաներ	34	102	221	357
Ընդամենը	1156	1156	1156	3468

Աղյուսակ N 4

ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՀՈՍՔԻ ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

(շաբաթական ժամաքանակներով)

Ուս. բնագավառ / դասարան	X	XI	XII	X-XII
Ընդհանուր հանրակրթական բաղադրիչ
Հայոց լեզու, գրականություն	5	5	5	15
Օտար լեզուներ	4	4	4	12
Մաթեմատիկա	4	4	4	12
Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ	1	1	1	3
Բնագիտական առարկաներ	7	7	6	20
Հասարակագիտական առարկաներ	8	6	6	20
Ֆիզ. կրթ., ՆԶՊ և անվտ. կենսագործ.	4	4	1.5	9.5
Դպրոցական բաղադրիչ
Ընտրովի առարկաներ	1	3	6.5	10.5
Ընդամենը	34	34	34	102

Ավագ դպրոցի ընդհանուր հոսքի հենքային ուսումնական պլանի բացատրագիր

Ավագ դպրոցի ընդհանուր հոսքում ուսումնական բնագավառները հիմնականում ներկայացվում են հետևյալ պարտադիր առարկաներով`

ա. «Հայոց լեզու, գրականություն» բնագավառը ներկայացվում է «Հայոց լեզու» և «Հայ գրականություն» առանձին առարկաների միջոցով,

բ. «Օտար լեզուներ» բնագավառը ներկայացվում է երկու օտար լեզվով,

գ. «Մաթեմատիկա» բնագավառը ներկայացվում է «Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր», «Երկրաչափություն» առարկաներով,

դ. «Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ» բնագավառը ներկայացվում է «Ինֆորմատիկա և տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ» առարկայով,

ե. «Բնագիտական առարկաներ» բնագավառը ներկայացվում է «Ֆիզիկա», «Քիմիա» և «Կենսաբանություն» առարկաներով,

զ. «Հասարակագիտական առարկաներ» բնագավառը ներկայացվում է «Հայոց պատմություն», «Համաշխարհային պատմություն», «Աշխարհագրություն», «Հասարակագիտություն» առարկաներով,

է. «Ֆիզիկական կրթություն, ՆԶՊ և անվտանգ կենսագործունեություն» բնագավառը 10-11-րդ դասարաններում ներկայացվում է «Նախնական զինվորական պատրաստություն», 10-12-րդ դասարաններում «Ֆիզկուլտուրա» առարկաներով և 10-11-րդ դասարաններում` «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացով: «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացի ուսումնասիրության համար տարեկան տրամադրվում է 14-ական դասաժամ, որը գոյանում է «Ֆիզկուլտուրա» առարկայից առանձնացված դասաժամերից և ընթացիկ գնահատում չի կատարվում: Դասընթացի ավարտից հետո` 11-րդ դասարանում անցկացվում է ստուգարք: Դասընթացի անցկացման կարգը և ժամկետը սահմանվում են օրինակելի ուսումնական պլանով:

«Ֆիզկուլտուրա» առարկայի ուսուցումը 12-րդ դասարանում իրականացվում է միայն առաջին կիսամյակում` շաբաթական 3 ժամով:

Աղյուսակ N 5

ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑԻ ՏԱՐԲԵՐԱԿՎԱԾ ՀՈՍՔԻ ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

(տարեկան ժամաքանակներով)

Ուս. բնագավառ / դասարան	X	XI	XII	X-XII
Ընդհանուր հանրակրթական բաղադրիչ
Հայոց լեզու, գրականություն	136	136	136	408
Օտար լեզուներ	102	102	68	272
Մաթեմատիկա	102	102	102	306
Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ	34	34	34	102
Բնագիտական առարկաներ	170	68	34	272
Հասարակագիտական առարկաներ	136	136	85	357
Ֆիզ. կրթ., ՆԶՊ և անվտ. կենսագործ.	136	136	51	323
Հոսքային ուսուցման բաղադրիչ
Հոսքային առարկաներ	306	408	612	1326
Դպրոցական բաղադրիչ
Ընտրովի առարկաներ	34	34	34	102
Ընդամենը	1156	1156	1156	3468

Աղյուսակ N 6

ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑԻ ՏԱՐԲԵՐԱԿՎԱԾ ՀՈՍՔԻ ՀԵՆՔԱՅԻՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՊԼԱՆ

(շաբաթական ժամաքանակներով)

Ուս. բնագավառ / դասարան	X	XI	XII	X-XII
Ընդհանուր հանրակրթական բաղադրիչ
Հայոց լեզու, գրականություն	4	4	4	12
Օտար լեզուներ	3	3	2	8
Մաթեմատիկա	3	3	3	9
Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ	1	1	1	3
Բնագիտական առարկաներ	5	2	1	8
Հասարակագիտական առարկաներ	4	4	2.5	10.5
Ֆիզ. կրթ., ՆԶՊ և անվտ. կենսագործ.	4	4	1.5	9.5
Հոսքային ուսուցման բաղադրիչ
Հոսքային առարկաներ Հարակից առարկաներ	9	12	18	39
Դպրոցական բաղադրիչ
Ընտրովի առարկաներ	1	1	1	3
Ընդամենը	34	34	34	102
Նախասիրական բաղադրիչ
Նախասիրական պարապմունքներ	3	3	3	9

Ավագ դպրոցի տարբերակված հոսքի հենքային ուսումնական պլանի բացատրագիր

Ավագ դպրոցի տարբերակված հոսքում ընդհանուր հանրակրթական բաղադրիչում ուսումնական բնագավառները ներկայացվում են հետևյալ պարտադիր առարկաներով`

ա. «Հայոց լեզու, գրականություն» բնագավառը ներկայացվում է «Հայոց լեզու», «Հայ գրականություն» առանձին առարկաներով,

բ. «Օտար լեզուներ» բնագավառը ներկայացվում է երկու օտար լեզուներով: Ավագ դպրոցի հումանիտար հոսքում դպրոցը, ուսուցման համար անհրաժեշտ պայմանների առկայության դեպքում, կրթության կառավարման պետական լիազորված մարմնի թույլտվությամբ կարող է իրականացնել երրորդ օտար լեզվի դասավանդում,

գ. «Հասարակագիտական առարկաներ» բնագավառը հումանիտար հոսքում ներկայացվում է «Հայոց պատմություն», «Հայոց եկեղեցու պատմություն», «Համաշխարհային պատմություն», «Հասարակագիտություն» առարկաներով: «Հասարակագիտական առարկաներ» բնագավառը մնացած հոսքերում ներկայացվում է «Հայոց պատմություն», «Հասարակագիտություն» առարկաներով: Այդ հոսքերում (ենթահոսքերում) «Համաշխարհային պատմություն» առարկան դպրոցի մանկավարժական խորհրդի որոշմամբ կարող է դառնալ հարակից առարկա,

դ. «Մաթեմատիկա» բնագավառը ներկայացվում է «Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր» և «Երկրաչափություն» առարկաներով,

ե. «Ինֆորմատիկա և ՏՀՏ» բնագավառը ներկայացվում է «Ինֆորմատիկա և տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ» առարկայով,

զ. «Բնագիտական առարկաներ» բնագավառը 10-րդ դասարանում ներկայացվում է «Ֆիզիկա», «Քիմիա», «Կենսաբանություն», «Աշխարհագրություն» առարկաներով, 11-12-րդ դասարաններում` հումանիտար հոսքում սովորողի ընտրությամբ վերը նշված առարկաներից երկուսով, բնագիտամաթեմատիկական հոսքում` երեքով: Բնագիտամաթեմատիկական հոսքում «Ֆիզիկա» առարկային համապատասխանում է «Ֆիզիկա, աստղագիտություն» առարկան,

է. «Ֆիզիկական կրթություն, ՆԶՊ և անվտանգ կենսագործունեություն» բնագավառը 10-11-րդ դասարաններում ներկայացվում է «Նախնական զինվորական պատրաստություն», 10-12-րդ դասարաններում «Ֆիզկուլտուրա» առարկաներով և 10-11-րդ դասարաններում` «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացով: «Առողջ ապրելակերպ» դասընթացի ուսումնասիրության համար տարեկան տրամադրվում է 14-ական դասաժամ, որը գոյանում է «Ֆիզկուլտուրա» առարկայից առանձնացված դասաժամերից և ընթացիկ գնահատում չի կատարվում: Դասընթացի ավարտից հետո` 11-րդ դասարանում անցկացվում է ստուգարք: Դասընթացի անցկացման կարգը և ժամկետը սահմանվում է օրինակելի ուսումնական պլանով:

«Ֆիզկուլտուրա» առարկայի ուսուցումը 12-րդ դասարանում իրականացվում է միայն առաջին կիսամյակում` շաբաթական 3 ժամով:

VIII. ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ

Գնահատումն ուսումնական գործընթացի որակի և ուսուցման արդյունքների բացահայտման միջոց է:

Գնահատման հիմնական նպատակները, սկզբունքները և գործառույթները սահմանվում են հանրակրթության պետական կրթակարգում:

1. Գնահատման ձևերը

Հանրակրթության ոլորտը պայմանականորեն տարանջատվում է ներքին և արտաքին գնահատումների:

Ներքին գնահատումը կիրառվում է դասի ընթացքում` հարցման, ուսուցողական, ստուգողական և այլ առաջադրանքների ստուգման միջոցով, դասընկերների և ուսուցիչների հետ առօրյա շփումների, ուսումնական գործունեության ամփոփման ընթացքում: Այս ձևով գնահատվում են ոչ միայն յուրաքանչյուր սովորողի (դասարանի) ձեռք բերած գիտելիքներն ու կարողությունները, այլև նրա (դասարանի) զարգացման ընթացքը:

Արտաքին գնահատումն իրականացվում է դպրոցից դուրս գործող համապատասխան կազմակերպությունների կողմից: Արտաքին ամփոփիչ գնահատման դրական արդյունքները հիմք են դառնում շրջանավարտին կրթական ավարտական փաստաթուղթ տալու, որակավորում շնորհելու կամ մասնագիտական ուսումնական հաստատության ընդունելության մրցույթին մասնակցելու համար:

Արտաքին գնահատմամբ բացահայտվում են ուսումնական գործընթացի ամբողջական արդյունքները, ինչպես նաև` որոշակի առարկայի յուրացման մակարդակն առանձին դպրոցում, մարզում կամ հանրապետության ամբողջ տարածքում (ազգային գնահատում): Արտաքին գնահատման առանձին տեսակ է միջազգային գնահատումը, որն իրականացվում է միջազգային ստուգատեսների միջոցով` Հայաստանի Հանրապետության մասնակցության դեպքերում:

Սովորողի պատրաստվածության մակարդակն ու նրա անձնային-անհատական որակները որոշելու համար գնահատվում են` չափորոշիչներով սահմանված գիտելիքների յուրացումը, սովորածը գործնականում կիրառելու կարողություններն ու հմտությունները, մտավոր գործունեության մակարդակը:

 Ձևավորված արժեքային համակարգը և վերաբերմունքը միավորային համակարգով չի գնահատվում:

Ըստ նպատակադրման կիրառվում են գնահատման հետևյալ ձևերը`

ա. ընթացիկ գնահատում (ստուգվում է ուսումնական նյութի առանձին միավորի կամ դրա մի մասի յուրացման աստիճանը),

բ. ամփոփիչ գնահատում (ստուգվում է ամբողջական թեմայի, դասընթացի, առարկայի յուրացման աստիճանը),

գ. հայտորոշիչ գնահատում (ճշգրտվում է ուսումնական նյութի յուրացման տարրապատկերը),

դ. ձևավորող գնահատում (ճշգրտվում են դասավանդվող նյութի բովանդակությունը, ծավալը, խորությունը, ուսումնական նյութը յուրացնելու նվազագույն շեմը, դասավանդման մեթոդները),

ե. հետազոտական գնահատում (հետազոտվում են ուսումնական գործընթացի կազմակերպումը և ուսուցման արդյունքները):

Հիմնական և միջնակարգ դպրոցի շրջանավարտի ուսումնառության արդյունքները գնահատելու համար նախարարության կողմից սահմանվում է պարտադիր ամփոփիչ գնահատման կարգը:

Գնահատումն իրականացվում է գրավոր կամ բանավոր` հարցման, առաջադրանքի և գործնական աշխատանքի կատարման ստուգման, հարցարանի լրացման, ստուգարքի, քննության և այլ միջոցներով:

Գնահատման անցկացման, արդյունքների ամփոփման և հանրությանը դրանց մասին իրազեկման կարգը մշակվում և հրապարակվում է գնահատումից առաջ` գնահատումն իրականացնող անձի (մարմնի) կողմից:

2. Գնահատման համակարգը. գնահատականների գրանցումը և հաշվառումը

Գնահատման արդյունքն արտահայտվում է պաշտոնապես ընդունված միավորների սանդղակով` գնահատականներով:

Գնահատումն իրականացվում է 10 միավորային սանդղակով`

Միավոր	Անվանում
10	«բացառիկ»
9	«գերազանց»
8	«շատ լավ»
7	«լավ»
6	«միջինից բարձր»
5	«միջին»
4	«բավարար»
3	«անբավարար»
2	«վատ»
1	«շատ վատ»

Դրական գնահատական են համարվում 4 -10 միավորները:

Գնահատման 10 միավորային սանդղակը որոշակիացվում է առարկայական չափորոշիչներում` հաշվի առնելով տվյալ առարկայի, ուսումնական նյութի, գնահատման ձևի առանձնահատկությունները և ստուգման նպատակները:

Բացի 10 միավորային համակարգից` ուսումնական գործընթացում կիրառվում են նաև գնահատման որակական եղանակներ` բնութագրային և ստուգարք:

Հիմնական և միջնակարգ դպրոցի ավարտական քննությունների ժամանակ նախարարության որոշմամբ կարող են կիրառվել գնահատման այլ համակարգեր: Միավորային տարբեր համակարգերի համարժեքությունը սահմանվում է նախարարության կողմից:

Առաջին դասարանում ընթացիկ և ամփոփիչ գնահատականներ չեն նշանակվում: Ընթացիկ գնահատումը կատարվում է բնութագրման միջոցով, իսկ տարեկան ամփոփիչ գնահատման նպատակով կազմվում է յուրաքանչյուր սովորողի աճի բնութագիր, որի ձևը, լրացման և սովորողների ծնողներին տեղեկացման կարգը սահմանվում է նախարարության կողմից:

Միավորներով և ստուգարքային գնահատումը կիրառվում են սկսած երկրորդ դասարանից:

Տարրական դպրոցն ավարտողն ուսումնական տարվա վերջին լրացնում է հատուկ մշակված հարցարան, որը հնարավորություն է ընձեռում` պարզելու ուսումնական գործընթացի արդյունքում նրա ձեռք բերած գիտելիքները, կարողություններն ու հմտությունները, ինչպես նաև մտագործունեության մակարդակը: Այս ստուգումների արդյունքներն ունեն միայն տեղեկատվական բնույթ:

Մանկավարժական գիտափորձ իրականացնող դպրոցը կարող է մշակել և կիրառել ընթացիկ գնահատման այլընտրանքային համակարգ, որը պետք է համեմատելի լինի պաշտոնապես գործող համակարգի հետ:

Գնահատականների գրանցման կարգը, հաշվառման փաստաթղթերի ձևերը, դրանց ցանկը և վարման պահանջները սահմանվում են նախարարության կողմից:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության աշխատակազմի ղեկավար

Դ. Սարգսյան