ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2009 թվականի սեպտեմբերի 18-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանների, Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքները ՀՀ վարչական դատարանի 16.04.2009 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ հայցի Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանների ընդդեմ ՀՀ տարածքային կառավարման նախարարության միգրացիոն գործակալության (այսուհետ՝ Գործակալություն), Կոտայքի մարզպետարանի (այսուհետ՝ Մարզպետարան)` որոշակի գործողություն կատարելու և վարչական ակտի հետևանքները վերացնելու պահանջների մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանները պահանջել են պարտադրել Գործակալությանը հաստատել նախկին ՀՀ սոցիալական ապահովության, զբաղվածության և փախստականների հարցերի նախարարության, Աբովյանի քաղխորհրդի գործկոմի և Օլգա Սերգեյի Տերոյանի ընտանիքի 9 անդամների միջև 27.12.1995 թվականին կնքված բնակարանի հատկացման պայմանագրի առոչինչ լինելը, պարտադրել Մարզպետարանին հաստատել 20.11.2003 թվականի թիվ 991 որոշման առոչինչ լինելը, ինչպես նաև վերացնել այն հետևանքները, որոնք առաջացել են վիճարկվող վարչական ակտի գործողության հետևանքով:

ՀՀ վարչական դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 16.04.2009 թվականի վճռով Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանների հայցը բավարարվել է մասնակիորեն` պարտավորեցվել է Կոտայքի մարզպետարանին հաստատել 20.11.2003 թվականին ընդունված թիվ 991 որոշման առոչինչ լինելը և վերացնել դրա գործողության արդյունքում առաջացած հետևանքները, իսկ հայցը մնացած մասով մերժվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոքներ են ներկայացրել Միքայել, Մադլենա, Մարիետա Բաբալյանները, ինչպես նաև Օլգա Սերգեյի Տերոյանը, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանները:

Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքին պատասխան են ներկայացրել Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանները:

Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանների վճռաբեկ բողոքին պատասխան չի ներկայացվել:

2. Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը խախտել է ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի պահանջները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը գործի քննությանը մասնակից չի դարձրել Օլգա Սերգեյի Տերոյանին, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյաններին և գործին մասնակից չդարձված անձանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ կայացրել է վճիռ:

Նույն վեճի առարկայի վերաբերյալ առկա են օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտեր, հետևաբար դատարանը սույն գործի վարույթը պետք է կարճեր:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձինք պահանջել են բեկանել Դատարանի 16.04.2009 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1. Միքայել, Մադլենա, Մարիետա Բաբալյանների վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ, 4-րդ մասերի պահանջները, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Դատարանը տվյալ դեպքում անտեսել է այն հանգամանքը, որ բնակարան հատկացնելու մասին 27.12.1995 թվականին կնքված պայմանագրի 2-րդ կետի «ա» ենթակետով սահմանված իմպերատիվ պահանջը չի կատարվել բոլոր Տերոյանների կողմից, ուստի այդ պայմանագրի առոչինչ չհայտարարվելը ակտի հասցեատիրոջը տրամադրում է ակնհայտ ոչ իրավաչափ իրավունք: Օրենսդիրը շեշտում է, որ առոչինչ վարչական ակտն ընդունման պահից իրավաբանական ուժ չունի, և այն ենթակա չէ կիրառման:

Այնինչ Դատարանը, պատճառաբանելով, որ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածը կամ ընդհանրապես ամբողջ օրենքը տվյալ վեճի նկատմամբ կիրառելի չեն, քանի որ վարչական ակտն ընդունվել է 1995 թվականին, ստեղծում է հիմք, որպեսզի առոչինչ դարձած վարչական ակտն ունենա իրավաբանական ուժ:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձինք պահանջել են բեկանել Դատարանի 16.04.2009 թվականի վճռի` հայցը մերժելու մասը և այն փոփոխել` հայցը բավարարել:

2.2. Միքայել, Մադլենա, Մարիետա Բաբալյանների վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները

Դատարանը, քննելով գործով ներկայացված անառարկելի ապացույցները, եկել է այն եզրահանգման, որ Կոտայքի մարզպետի 20.11.2003 թվականի թիվ 991 որոշումը, որով Տերոյաններին սեփականության իրավունքով հատկացվել է Աբովյան քաղաքի 8-րդ միկրոշրջանի թիվ 17ա-բ քոթեջը, առոչինչ է: Այսինքն՝ այն ընդունվել է օրենքի խախտմամբ, կեղծ փաստաթղթերի, տեղեկությունների հիման վրա: Իսկ ներկայացված փաստաթղթերից էլ ակնհայտ է, որ ըստ էության չպետք է ընդունվեր թիվ 991 որոշումը: Հետևաբար, Տերոյաններն արդեն իսկ չեն կարող համարվել գործի քննությանը չմասնակցած անձինք, քանի որ թիվ 991 որոշումը կայացրած վարչական մարմինն իրավունք չուներ կայացնելու այդ որոշումը և թիվ 17ա-բ քոթեջը համարեր Տերոյանների սեփականությունը այնքանով, որքանով Կոտայքի մարզպետարանին ներկայացված փաստաթղթերից ակնհայտ է եղել, որ նման որոշում չպետք է կայացվեր: Այն ի սկզբանե առոչինչ է, քանի որ Տերոյաններին տրամադրվել է ակնհայտ ոչ իրավաչափ իրավունք: Իսկ առոչինչ վարչական ակտն ընդունման պահից իրավաբանական ուժ չունի, հետևաբար Տերոյանների որևէ իրավունք չի խախտվել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1. ՀՀ սոցիալական ապահովության, զբաղվածության, բնակչության տեղաշարժի և փախստականների հարցերի նախարարության, Աբովյանի քաղաքային խորհրդի գործադիր կոմիտեի և Օլգա Սերգեյի Տերոյանի միջև 27.12.1995 թվականին կնքված բնակարանի հատկացման մասին պայմանագրով Օլգա Սերգեյի Տերոյանին ընտանիքի անդամների հետ միասին հատկացվել է Աբովյանի 8-րդ միկրոշրջանի թիվ 17ա-բ քոթեջը (1-ին հատոր, գ.թ. 18):

2. ՀՀ Կոտայքի մարզպետի 20.11.2003 թվականի թիվ 991 որոշմամբ Աբովյանի 8-րդ միկրոշրջանի թիվ 17ա-բ քոթեջ բնակարանը համատեղ սեփականության իրավունքով հատկացվել է Օլգա Սերգեյի Տերոյանի 9 անձից բաղկացած ընտանիքին (1-ին հատոր, գ.թ. 19):

3. Սույն գործով Միքայել, Մադլենա և Մարիետա Բաբալյանները վիճարկում են 27.12.1995 թվականին կնքված բնակարանի հատկացման պայմանագիրը և Մարզպետարանի կողմից 20.11.2003 թվականին ընդունված թիվ 991 որոշումը (1-ին հատոր, գ.թ. 9-13):

4. Օլգա Սերգեյի Տերոյանը, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանները սույն գործի քննությանը մասնակից չեն դարձվել:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 118.2-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ գործին մաuնակից չդարձված այն անձինք, որոնց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ կայացվել է գործն ըuտ էության լուծող դատական ակտ, վճռաբեկ դատարանում oգտվում են գործին մաuնակցող անձանց իրավունքներից և կրում են նրանց համար uահմանված պարտականությունները:

Նշված հոդվածից հետևում է, որ օրենսդիրը գործին մաuնակից չդարձված անձանց վերապահում է գործին մաuնակցող անձանց իրավունքներ և նրանց համար uահմանում պարտականություններ միայն այն դեպքում, երբ գործն ըuտ էության լուծող դատական ակտը կայացվել է նրանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 16-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ եթե դատական ակտը անխուսափելիորեն և ուղղակիորեն տարածվելու է նաև որոշակի անձանց վրա, ապա դատարանը պարտավոր է այդ անձանց ներգրավել դատավարության մեջ որպես երրորդ անձ:

Վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշումներում արդեն իսկ անդրադարձել և գնահատման առարկա է դարձրել այն դեպքերը, երբ դատարանը վճիռ է կայացրել գործին մասնակից չդարձած անձանց իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ: Մասնավորապես՝ Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, արձանագրել է կողմերի հավասարության և մրցակցային դատավարության սկզբունքների խախտում և բեկանել է դատական ակտը (տե՛ս, ըստ հայցի Լաուրա Մկրտչյանի ընդդեմ ՀՀ արդարադատության նախարարության դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայության՝ պետական մարմնի անգործությունը վիճարկելու պահանջի մասին թիվ ՎԴ/4107/05/08 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 11.08.2009 թվականի որոշումը):

Վերը նշվածի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը նպատակահարմար չի համարում կրկին անդրադառնալ նշված իրավական խնդրին:

Սույն գործով Միքայել, Մադլենա, Մարիետա Բաբալյանները վիճարկում են ՀՀ սոցիալական ապահովության, զբաղվածության, բնակչության տեղաշարժի և փախստականների հարցերի նախարարության, Աբովյանի քաղաքային խորհրդի գործադիր կոմիտեի և Օլգա Սերգեյի Տերոյանի միջև 27.12.1995 թվականին կնքված բնակարանի հատկացման մասին պայմանագիրը, որով Օլգա Սերգեյի Տերոյանին` ընտանիքի անդամների հետ միասին հատկացվել է Աբովյանի 8-րդ միկրոշրջանի թիվ 17ա-բ քոթեջը, ինչպես նաև ՀՀ Կոտայքի մարզպետի 20.11.2003 թվականի թիվ 991 որոշումը, որով նշված քոթեջ բնակարանը համատեղ սեփականության իրավունքով հատկացվել է Օլգա Սերգեյի Տերոյանի 9 անձից բաղկացած ընտանիքին:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով կայացված դատական ակտն ուղղակիորեն առնչվում է Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների իրավունքներին և պարտականություններին, մինչդեռ վերջիններս գործի քննությանը մասնակից չեն դարձվել:

Այսինքն՝ բողոք բերած Օլգա Սերգեյի Տերոյանը, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանները զրկվել են իրենց դատավարական իրավունքներից օգտվելու և դատավարական պարտականությունները կատարելու հնարավորությունից, ինչի արդյունքում խախտվել է վերջիններիս՝ ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով երաշխավորված՝ հավաuարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իրենց գործի հրապարակային քննության իրավունքը:

Ինչ վերաբերում է Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքի մյուս փաստարկներին, ապա նրանց գործի քննությանը մասնակից չդարձվելու պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը դրանց չի անդրադառնում:

Այսպիսով, Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը համարում է բավարար՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի ուժով Դատարանի վճիռը բեկանելու համար, որի պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում Միքայել, Մադլենա, Մարիետա Բաբալյանների վճռաբեկ բողոքում բերված փաստարկներին:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Օլգա Սերգեյի Տերոյանի, Վյաչեսլավ, Դիանա, Գուրգեն, Էլինե, Օլգա Տերոյանների վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վարչական դատարանի 16.04.2009 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել նույն դատարան` նոր քննության:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Ա. Բարսեղյան
		Վ. Աբելյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան