Գլխավոր տեղեկություն
Տիպ
Որոշում
Ակտի տիպ
Հիմնական ակտ (24.07.2009-մինչ օրս)
Կարգավիճակ
Գործում է
Սկզբնաղբյուր
ՀՀՊՏ 2009.10.23/53(719).1 Հոդ.1178.9
Ընդունող մարմին
Վճռաբեկ դատարան
Ընդունման ամսաթիվ
24.07.2009
Ստորագրող մարմին
Նախագահող
Ստորագրման ամսաթիվ
24.07.2009
Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվ
24.07.2009

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

 

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

 

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական

դատարանի որոշում

Քաղաքացիական գործ թիվ ԱՎԴ/4/0145/02/08

Քաղաքացիական գործ թիվ ԱՎԴ/4/0145/02/08

2009թ.

Նախագահող դատավոր՝ Է. Մուրադյան

Դատավորներ՝ Ա. Մկրտչյան

               Ն. Հովսեփյան


Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

նախագահությամբ`

Ս. Սարգսյանի

 

մասնակցությամբ դատավորներ`

Ս. Անտոնյանի

 

 

Վ. Աբելյանի

 

 

Վ. Ավանեսյանի

 

 

Մ. Դրմեյանի

 

 

Ե. Խունդկարյանի

 

 

Է. Հայրիյանի

 

 

Ե. Սողոմոնյանի

2009 թվականի հուլիսի 24-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով «ՎՏԲ-Հայաստան բանկ» ՓԲԸ-ի Եղեգնաձորի մասնաճյուղի (այսուհետ` Բանկ) վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 16.12.2008 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի Բանկի ընդդեմ Արթուր Սարգսյանի, Արտակ Հարությունյանի և երրորդ անձինք Արտաշ Արտաշյանի, Սուսաննա Ստեփանյանի և Նելլի Արտաշյանի` 2.417.218.7 ՀՀ դրամ վարկի ընդհանուր պարտքի և 48.400 ՀՀ դրամ վճարված պետական տուրքի գումարների բռնագանձման պահանջի մասին,

 

ՊԱՐԶԵՑ

 

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Բանկը պահանջել է բռնագանձել Արթուր Սարգսյանից և Արտակ Հարությունյանից 2.417.218,7 ՀՀ դրամ` որպես վարկի ընդհանուր պարտքի գումար, և 48.400 ՀՀ դրամ` որպես նախապես մուծված պետական տուրքի գումար, ինչպես նաև վարկի մնացորդի նկատմամբ տոկոսների հաշվարկը 19.05.2008 թվականից մինչև դրա փաստացի մարումը շարունակել 28%-ով, իսկ ժամկետանց տոկոսի նկատմամբ տույժերի հաշվարկը 0.2%-ով:

ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 04.08.2008 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է մասնակիորեն. վճռվել է Արթուր Սարգսյանից և Արտակ Հարությունյանից համապարտության կարգով բռնագանձել 2.417.218,7 ՀՀ դրամ` որպես վարկի ընդհանուր պարտքի գումար, և 48.400 ՀՀ դրամ` որպես նախապես մուծված պետական տուրքի գումար, իսկ տոկոսի և տույժի մնացած մասով պահանջը մերժվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 16.12.2008 թվականի որոշմամբ Դատարանի 04.08.2008 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Բանկը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

 

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 46-րդ և 47-րդ գլուխները, 887-րդ հոդվածի 2-րդ մասը և 411-րդ հոդվածը:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանն առոչինչ է համարել Պայմանագրի 4.3-րդ կետը` պատճառաբանելով, որ այն հակասում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 881-րդ հոդվածի 1-ին մասին: Մինչդեռ կողմերը տվյալ կետը սահմանելիս ղեկավարվել են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 887-րդ հոդվածով, որը հնարավորություն է տալիս վարկի տրամադրման պայմանները սահմանել վարկային պայմանագրով: Վերոնշյալի հաշվառմամբ Պայմանագրի 4.4-րդ կետով սահմանվել է նաև յուրաքանչյուր ուշացած օրվա համար ժամկետանց տոկոսագումարների 0.2%-ի չափով տույժ:

 

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել և փոփոխել Վերաքննիչ դատարանի 16.12.2008 թվականի որոշումը` հայցն ամբողջությամբ բավարարել, ինչպես նաև պատասխանողից բռնագանձել 145.050 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքներ բերելու համար վճարված պետական տուրքի գումար:

 

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) 03.07.2007 թվականին Բանկի և Արթուր Սարգսյանի միջև կնքված թիվ 564 վարկային պայմանագրի 1.1-րդ, 1.3-րդ և 1.6-րդ կետերի հիման վրա Բանկը վարկառուին տրամադրել է 2.000.000 ՀՀ դրամի չափով վարկ` տարեկան 20% տոկոսադրույքով մինչև 03.07.2009 թվականը մարման վերջնական ժամկետով (հատոր 1-ին, գ.թ. 5):

2) Պայմանագրի 4.3-րդ և 4.4-րդ կետերի համաձայն` Պայմանագրով նախատեսված ժամկետներում վարկը և/կամ հաշվարկված տոկոսագումարները չմարելու դեպքում ժամկետանց վարկի նկատմամբ դադարում է գործել Պայմանագրի 1.6-րդ կետով նախատեսված տոկոսադրույքը և մինչև ժամկետանց վարկի փաստացի մարումը դրա մնացորդի նկատմամբ սահմանվում է տարեկան 28% տոկոսադրույք, իսկ ժամկետանց տոկոսագումարների նկատմամբ սահմանվում է տույժ` յուրաքանչյուր ուշացած օրվա համար ժամկետանց տոկոսագումարի 0.2% չափով (հատոր 1-ին, գ.թ. 9):

3) 03.07.2007 թվականին Բանկի, Արտակ Հարությունյանի (երաշխավոր) և Արթուր Սարգսյանի միջև կնքված թիվ 564/2 երաշխավորության պայմանագրի համաձայն` Արտակ Հարությունյանը երաշխավորել է Արթուր Սարգսյանի կողմից Պայմանագրով Բանկից ստացած 2.000.000 ՀՀ դրամ գումարի չափով վարկի վերադարձը ամբողջ ծավալով /վարկի գումար, տոկոս, տույժ, տուգանք/ (հատոր 1-ին, գ.թ. 15):

4) Բանկի կառավարչի կողմից տրված տեղեկանքի համաձայն` Արթուր Սարգսյանի պարտքն առ 19.05.2008 թվականը կազմում է 2,417,218,7 ՀՀ դրամ, այդ թվում` 2.000.000 ՀՀ դրամ վարկի գումար (որից ժամկետանց գումար` 500.000 ՀՀ դրամ), 364.164.4 ՀՀ դրամ վարկի դիմաց հաշվարկված տոկոսների գումար (որից ժամկետանց տոկոս` 199.452.1 ՀՀ դրամ), 53.054.3 ՀՀ դրամ ժամկետանց տոկոսի դիմաց հաշվարկված տույժի գումար (հատոր 1-ին, գ.թ. 17):

 

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքը հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` քաղաքացիները և իրավաբանական անձինք քաղաքացիական իրավունքները ձեռք են բերում ու իրականացնում իրենց կամքով և ի շահ իրենց: Նրանք ազատ են պայմանագրի հիման վրա սահմանելու իրենց իրավունքները և պարտականությունները, որոշելու պայմանագրի` օրենսդրությանը չհակասող ցանկացած պայման:

Քաղաքացիական իրավունքները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով, եթե դա անհրաժեշտ է պետական և հասարակական անվտանգության, հասարակական կարգի, հանրության առողջության ու բարքերի, այլոց իրավունքների և ազատությունների, պատվի ու բարի համբավի պաշտպանության համար:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 437-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քաղաքացիները և իրավաբանական անձինք ազատ են պայմանագիր կնքելիս:

Պայմանագիր կնքելուն հարկադրել չի թույլատրվում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ պայմանագիր կնքելու պարտականությունը նախատեսված է սույն օրենսգրքով, օրենքով կամ կամովին ստանձնած պարտավորությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 437-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ պայմանագրի պայմանները որոշվում են կողմերի հայեցողությամբ, բացի այն դեպքերից, երբ համապատասխան պայմանի բովանդակությունը սահմանված է օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 887-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարկային պայմանագրով բանկը կամ այլ վարկային կազմակերպությունը (վարկատուն) պարտավորվում է պայմանագրով նախատեսված չափերով և պայմաններով դրամական միջոցներ (վարկ) տրամադրել փոխառուին, իսկ փոխառուն պարտավորվում է վերադարձնել ստացված գումարը և տոկոսներ վճարել դրանից:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 887-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վարկային պայմանագրից բխող հարաբերությունների նկատմամբ կիրառվում են սույն օրենսգրքի 46 գլխում նախատեսված կանոնները, եթե այլ բան նախատեսված չէ սույն գլխի կանոններով և վարկային պայմանագրով:

Նշված իրավանորմերից հետևում է, որ վարկային պայմանագրից բխող հարաբերությունների նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի փոխառությանը վերաբերող 46 գլխում նախատեսված կանոնները չեն կիրառվում, եթե կողմերը այլ կանոններ են սահմանել վարկային պայմանագրով, և որոնք չեն հակասում վարկային հարաբերությունները կարգավորող նորմերի պահանջներին: Ընդ որում օրենսդիրը, ելնելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 3-րդ և 437-րդ հոդվածներում ամրագրված պայմանագրի ազատության սկզբունքից, կողմերին հնարավորություն է տալիս պայմանները որոշել իրենց հայեցողությամբ, բացառությամբ այն դեպքի, երբ համապատասխան պայմանի բովանդակությունը սահմանված է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի` վարկին վերաբերող 47-րդ գլխի իմպերատիվ նորմերով:

Սույն գործով Վերաքննիչ դատարանը, դատական ակտը թողնելով օրինական ուժի մեջ, պատճառաբանել է, որ սույն գործով կիրառելի են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 881-րդ հոդվածի պահանջները, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի` վարկին վերաբերող 47-րդ գլուխը որևէ նորմ չի պարունակում վարկային պայմանագիրը կետանցելու դեպքում այլ տոկոսներ հաշվարկելու հնարավորության, կարգի և չափի վերաբերյալ:

Մինչդեռ սույն գործով կողմերը Պայմանագրի 4-րդ կետով նախատեսել են Պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների խախտման համար պատասխանատվության պայմաններ, մասնավորապես` ժամկետանց վարկի նկատմամբ դադարում է գործել Պայմանագրի 1.6-րդ կետով նախատեսված տոկոսադրույքը (20%) և մինչև ժամկետանց վարկի փաստացի մարումը դրա մնացորդի նկատմամբ սահմանվում է տարեկան 28% տոկոսադրույք, իսկ ժամկետանց տոկոսագումարների նկատմամբ սահմանվում է տույժ յուրաքանչյուր ուշացած օրվա համար ժամկետանց տոկոսագումարի 0.2% չափով:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների խախտման համար պատասխանատվության պայմանները կողմերը նախատեսել են 03.07.2007 թվականին կնքված վարկային պայմանագրով, հետևաբար, այն իրավաչափ է:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը բավարար է՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի ուժով Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 16.12.2008 թվականի որոշման` տոկոսի և տույժի բռնագանձումը մերժելու մասը բեկանելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-2412-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

 

ՈՐՈՇԵՑ

 

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 16.12.2008 թվականի որոշման` տոկոսի և տույժի բռնագանձումը մերժելու մասը և գործն այդ մասով ուղարկել ՀՀ Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության: Որոշումը մնացած մասով թողնել օրինական ուժի մեջ:

2. Վերաքննիչ և վճռաբեկ բողոքների համար վճարված պետական տուրքի գումարի բռնագանձման հարցին անդրադառնալ գործի ըստ էության քննության ժամանակ:

3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

 

նախագահությամբ`

Ս. Սարգսյան

մասնակցությամբ դատավորներ`

Ս. Անտոնյան

 

Վ. Աբելյան

Վ. Ավանեսյան

Մ. Դրմեյան

Ե. Խունդկարյան

Է. Հայրիյան

 

Ե. Սողոմոնյան