Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2009 թվականի հունիսի 26-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով ըստ հայցի Երևան քաղաքի դատախազության ընդդեմ «Պայքար և Հաղթանակ» ՍՊԸ-ի` գումարի բռնագանձման և ըստ հայցի «Պայքար և Հաղթանակ» ՍՊԸ-ի ընդդեմ ՀՀ պետական եկամուտների նախարարության` ակտն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, քաղաքացիական գործով «Պայքար և Հաղթանակ» ՍՊԸ-ի (այսուհետ` Ընկերություն) բողոքը` ՀՀ տնտեսական դատարանի 20.01.2003 թվականի թիվ Տ-102 վճիռը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան` Երևան քաղաքի դատախազությունը պահանջել է բռնագանձել Ընկերությունից 3.797.281 ՀՀ դրամ հարկային պարտքի գումարը:

Դիմելով դատարան` Ընկերությունը պահանջել է անվավեր ճանաչել ՀՀ պետական եկամուտների նախարարության 02.04.2001 թվականի թիվ ՍԱ-001182 ակտը:

ՀՀ տնտեսական դատարանի (այսուհետ՝ Դատարան) 20.01.2003 թվականի վճռով Երևան քաղաքի դատախազության հայցը բավարարվել է, իսկ Ընկերության հայցը` մերժվել:

Նշված վճռի դեմ Ընկերության բերած վճռաբեկ բողոքը 27.02.2003 թվականին վերադարձվել է` սահմանված պետական տուրքը վճարված չլինելու պատճառաբանությամբ:

Դատարանի 20.01.2003 թվականի թիվ Տ-102 վճիռը նոր հանգամանքի հիմքով վերանայելու բողոք է բերել Ընկերությունը՝ որպես նոր հանգամանք ներկայացնելով Ընկերությունն ընդդեմ Հայաստանի (գանգատ թիվ 21638/03) գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան)՝ օրինական ուժի մեջ մտած 29.11.2007 թվականի վճիռը:

ՀՀ վարչական դատարանի 03.11.2008 թվականի որոշմամբ հարուցվել է նոր հանգամանքներով դատական ակտի վերանայման վարույթ:

Նույն դատարանի 13.02.2009 թվականի որոշմամբ, հիմք ընդունելով «ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ 26.12.2008 թվականի օրենքի 20-րդ հոդվածի պահանջները, հարուցված վարույթը փոխանցվել է Վճռաբեկ դատարան:

Բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը       

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը չի կիրառել «Ավելացված արժեքի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածը, «Քաղաքացիների առաջարկությունները, դիմումները և գանգատները քննարկելու կարգի մասին» ՀՀ օրենքը, «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 3-րդ կետը, որոնք պետք է կիրառեր:

ՀՀ պետական եկամուտների նախարարության 02.04.2001 թվականի թիվ ՍԱ-001182 ակտն անհիմն է, քանի որ վճարման ենթակա հարկերի գումարն ուռճացվել է հարկային տեսչության աշխատողների կողմից և միայն ավելացված արժեքի հարկի մասով գերազանցում է մայր գումարը 339.000 անգամ:

Բացի այդ, Ընկերությունն ավելացված արժեքի հարկի մասով ունեցել է 45.500 ՀՀ դրամ գերավճար, սակայն հարկային տեսչության կողմից այդ հանգամանքն անտեսվել է: ՀՀ տնտեսական դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ մինչև 3.000.000 ՀՀ դրամ գործարք կատարողներն ավելացված արժեքի հարկի վճարումից ազատվում են:

Պարզեցված հարկի մասով ակտը գրվել է «գուշակությունների» հիման վրա, քանի որ Ընկերության հարկային փաստաթղթերը կորել են, ինչի վերաբերյալ առկա է ՀՀ ՆԳ նախարարության տեղեկանքը: Ընկերության հարկային փաստաթղթերում կան տեղեկանքներ, որոնք ապացուցում են Ընկերության կողմից նշված տարածքում առևտուր չկատարվելու փաստը, իսկ պարզեցված հարկով աշխատելիս սխալ կտրոններ են տպվել:

Ծանր առողջական վիճակի պատճառով և չիմանալով սխալ տպված կտրոնները վերադարձնելու կարգը` Ընկերության տնօրենը չորս օր ուշացումով դիմել է ՀՀ Ազգային ժողովի «Օրինաց Երկիր» խմբակցությանը, որն էլ այդ կտրոններն ուղարկել է ՀՀ պետական եկամուտների նախարարություն, սակայն մինչ օրս որևէ պատասխան չի ստացվել: Նշվածից հետևում է, որ ՀՀ պետական եկամուտների նախարարությունը օրենքով սահմանված տասնհինգօրյա ժամկետում դիմումին ընթացք չտալու հետևանքով ընդունել է դիմումում նշված փաստարկները, սակայն Դատարանը գտել է, որ դիմումը գրվել է մինչև ստուգումն սկսվելը, այսինքն` դիմումում նշված փաստարկները չեն կարող ընդունված համարվել:

Վիճարկվող ակտը շահութահարկի գծով կազմվել է առանց հիմքերի, քանի որ Ընկերությունը ժամանակին` մինչև 2001 թվականի ապրիլի 15-ը, ներկայացրել է շահութահարկի հաշվետվությունը և կատարել հարկերի վճարումը, իսկ վիճարկվող ակտը կազմվել է 02.04.2001 թվականին:

Բացի այդ, Դատարանը, խախտելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 32-րդ հոդվածի պահանջը, չի քննել ի լրումն ներկայացված՝ հրապարակային պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու մասին հայցապահանջը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Դատարանի 20.01.2003 թվականի վճիռը և այն փոփոխել` անվավեր ճանաչել ՀՀ պետական եկամուտների նախարարության 02.04.2001 թվականի թիվ ՍԱ-001182 ակտը և հրապարակային պայմանագրերը:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) 13.03.2001 թվականի թիվ ՍՀ 001182 հանձնարարագրի համաձայն՝ Ընկերությունում 2001 թվականի մարտի 20-ից մինչև ապրիլի 2-ը կատարվել է ՀՀ պետական բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգում, որն ընդգրկել է 08.09.2000 թվականից 01.01.2001 թվականն ընկած ժամանակահատվածը (գ.թ. 116):

2) 02.04.2001 թվականի թիվ ՍԱ-001182 ակտի համաձայն՝ Ընկերությանն առաջադրվել է պետական բյուջե մուծման ենթակա 4.013.900 ՀՀ դրամ հարկային պարտավորություն, որն իր մեջ ներառել է շահութահարկի գծով 196.000 ՀՀ դրամ, ավելացված արժեքի հարկի գծով` 339.000 ՀՀ դրամ, պարզեցված հարկի գծով` 3.478.900 ՀՀ դրամ, ինչպես նաև հատուկ ֆոնդի 10% 381.800 ՀՀ դրամ գումարները:

Ստուգման ակտի` շահութահարկի գծով բաժնում նշվել է, որ 2001 թվականի մարտի 20-ի դրությամբ Ընկերությունը Մյասնիկյանի ՏՀՏ ֆինանսական հաշվետվություններ չի ներկայացրել: Հարկվող հասույթը կազմել է 1.306.600 ՀՀ դրամ, որից շահութահարկը` 196.000 ՀՀ դրամ, որը ենթակա է ամբողջությամբ վճարման պետական բյուջե` մինչև 25.04.2001 թվականը:

Ավելացված արժեքի հարկի գծով բաժնում արձանագրվել է, որ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմել է 1.603.400 ՀՀ դրամ: Ընկերությունից պետական բյուջե ենթակա է գանձման 202.900 ՀՀ դրամ պակաս ցույց տրված ԱԱՀ-ի գումարը, ինչպես նաև տուգանք` այդ գումարի 30%-ի չափով` 60.900 ՀՀ դրամ: Հաշվապահական հաշվառումը սահմանված կարգի խախտումներով կատարելու համար գանձվում է 10% տուգանք` 20.300 ՀՀ դրամ: Հարկի վճարումը սահմանված ժամկետից ուշ վճարելու համար գանձվում է տույժ` գումարով 54.900 ՀՀ դրամ:

Պարզեցված հարկի գծով բաժնում արձանագրվել է, որ ըստ Ընկերության կողմից ներկայացված պարզեցված հարկի 2000 թվականի 4-րդ եռամսյակի հաշվարկի` իրացման շրջանառությունը կազմել է 82.656.600 ՀՀ դրամ: Հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարված ծախսերն ըստ հաշվարկի կազմել են 82.457.900 ՀՀ դրամ: Ընկերության կողմից պետական բյուջե վճարման ենթակա պարզեցված հարկի գումարը պակաս է հաշվարկվել 2.045.800 ՀՀ դրամ: «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի համաձայն` գանձվել է 50% տուգանք` 1.022.900 ՀՀ դրամ, 10% տուգանք` 204.600 ՀՀ դրամ, ուշացման օրերի տույժ` 205.600 ՀՀ դրամ (գ.թ. 6-8):

3) ՀՀ արդարադատության նախարարության փորձագիտական կենտրոնի 29.03.2002 թվականի թիվ ՀՄ 04370209 փորձագետի եզրակացության համաձայն՝ ստուգման ակտում ավելացված արժեքի հարկի, շահութահարկի և պարզեցված հարկի գծով խախտումները բխում են փորձաքննությանը տրամադրված հարկատուի հաշվապահական փաստաթղթերի տվյալներից և հարկային օրենսդրության, այդ թվում նաև` ՀՀ պետական եկամուտների նախարարի 27.07.1999 թվականի թիվ 01/10 հրամանով հաստատված «ՀՀ-ում կիրառման համար թույլատրվող ՀԴՄ-ների շահագործման կանոններում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» հրահանգի պահանջներից (գ.թ. 45-49):

4) Երևան քաղաքի դատախազությունը հայցադիմումով խնդրել է Ընկերությունից բռնագանձել 25.05.2001 թվականի դրությամբ պետական բյուջե բռնագանձման ենթակա հարկային պարտավորությունների գումարը, որը կազմել է 3.797.281 ՀՀ դրամ (գ.թ. 2-3):

5) Հայցադիմումի պատասխանի, հայցադիմումի, գործում առկա դատական նիստի արձանագրությունների համաձայն` Ընկերությունը շահութահարկի մասով ստուգման ակտը չի վիճարկել (գ.թ. 46, 57, 164-165):

6) Ընկերության տնօրենը դատախազությունում տված բացատրությամբ ընդունել է հարկային պարտավորությունները, խնդրել է նկատի ունենալ, որ Ընկերությունը գտնվում է ֆինանսական ծանր պայմաններում, ինքը 2-րդ խմբի հաշմանդամ է և պարտավորվել է միջոցներ ձեռնարկել հարկային պարտավորությունները կատարելու համար (գ.թ. 5):

7) Ընկերության տնօրենը 31.01.2001 թվականին դիմում է ներկայացրել ՀՀ ԱԺ «Օրինաց Երկիր» խմբակցություն` հարկային մարմինների կողմից առանց հանձնարարականի ստուգումներ իրականացնելու իրավունքի վերաբերյալ պարզաբանում ստանալու խնդրանքով: Նշված դիմումը ՀՀ ԱԺ «Օրինաց Երկիր» խմբակցության ղեկավարի կողմից 12.03.2001 թվականին ուղարկվել է ՀՀ պետական եկամուտների նախարարություն (գ.թ. 61-62):

8) Ընկերությունը չի լրացրել սխալմամբ գրանցված գումարների ակտ և սահմանված ժամկետում համապատասխան հարկային տեսչություն չի ներկայացրել սխալմամբ գրանցված գումարները չեղյալ համարելու մասին սահմանված կարգի տեղեկանք:

9) Դատարանի 18.12.2002 թվականի դատական նիստի արձանագրությունների, լրացուցիչ հայցադիմումի համաձայն` Ընկերության տնօրենը, որպես հրապարակային պայմանագրեր, խնդրել է անվավեր ճանաչել ՀԴՄ-ի կտրոնները: Միջնորդությունը «Հայցադիմումը լրացնելու վերաբերյալ» Դատարանի կողմից մերժվել է (գ.թ. 167, 175-176, 205-206):

10) Եվրոպական դատարանի 29.11.2007 թվականի վճռով հաստատվել է, որ տեղի է ունեցել Ընկերության՝ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դատարանի մատչելիության իրավունքի խախտում:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը

Քննելով բողոքը նշված հիմքի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի 20.01.2003 թվականի թիվ Տ-102 վճիռը պետք է թողնել օրինական ուժի մեջ, իսկ բողոքը՝ առանց բավարարման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 204.20-րդ հոդվածի 1-ին կետի 2-րդ ենթակետի համաձայն՝ նոր հանգամանքներով դատական ակտերի վերանայման համար հիմք է Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ գործող միջազգային դատարանի` ուժի մեջ մտած վճիռը կամ որոշումը, որով հիմնավորվել է անձի` Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով նախատեսված իրավունքի խախտման հանգամանքը:

Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ Կոնվենցիայի 46-րդ հոդվածի համաձայն՝ Բարձր Պայմանավորվող Կողմերը պարտավորվել են ենթարկվել Եվրոպական դատարանի ցանկացած գործով կայացրած վերջնական վճիռներին, որոնցում նրանք հանդիսացել են կողմ և այդ որոշումների կատարումն իրականացվում է Եվրոպայի Խորհրդի Նախարարների կոմիտեի հսկողության ներքո (տե´ս, Սկոցարին և Գյունտան ընդդեմ Իտալիայի Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 13.07.2000 թվականի վճիռը, կետ 249)։

Սույն վերանայման վարույթում առկա փաստերից հետևում է, որ Ընկերությունը գանգատ է ներկայացրել Եվրոպական դատարան (գանգատ թիվ 21638/03), որի քննության արդյունքում կայացված 29.11.2007 թվականի վճռով դատարանն ընդունելի է հայտարարել Ընկերության գանգատը Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի խախտման մասով, իսկ գանգատի մնացած մասերը Կոնվենցիայի 1-ին արձանագրության 1-ին հոդվածի և 17-րդ հոդվածի մասով հայտարարել է անընդունելի:

Եվրոպական դատարան ներկայացված Ընկերության գանգատը Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով վերաբերել է պետական տուրքը չվճարելու հետևանքով վճռաբեկ բողոքը չքննելուն, որով խախտվել է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով երաշխավորված դատարանի մատչելիության իրավունքը:

Եվրոպական դատարանը, արձանագրելով Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի խախտման փաստը, նշել է, որ վճիռը, որում արձանագրվում է Կոնվենցիայի կամ դրան կից Արձանագրությունների խախտում, պատասխանող պետության վրա իրավական պարտավորություն է դնում ոչ միայն վճարել այն գումարները, որոնք վճռվել է տրամադրել որպես արդարացի փոխհատուցում, եթե այդպիսիք առկա են, այլ նաև Նախարարների կոմիտեի վերահսկողությամբ ընտրել, թե ինչպիսի ընդհանուր և/կամ եթե կիրառելի է, մասնավոր միջոցառումներ պետք է ընդունվեն ներպետական իրավական համակարգում` Դատարանի կողմից արձանագրված խախտմանը վերջ դնելու և դրա հետևանքները վերացնելուն ուղղված հնարավոր այնպիսի փոխհատուցում տրամադրելու համար, որոնք հնարավորինս կվերականգնեն այն իրավիճակը, որ առկա էր մինչև խախտումը (տե´ս, Սկոցարին և Ջունտան ընդդեմ Իտալիայի, թիվ 39221/98 և 41963/98 պարբ. 249, ECHR 2000-VIII, Իլաշկուն և այլոք ընդդեմ Մոլդովայի և Ռուսաստանի, թիվ 48787/99, պարբ. 487, ECHR 2004-VII, Լունգոչին ընդդեմ Ռումինիայի, թիվ 62710/00, պարբ. 55, 56 հունվարի 2006)։ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի խախտման դեպքերում դիմումատու ընկերությունը պետք է հնարավորինս դրվի այնպիսի իրավիճակում, որում այն կգտնվեր, եթե այդ հոդվածի պահանջները անտեսված չլինեին (տե´ս, mսtatis mսtaոdis, Սեյդովիչն ընդդեմ Իտալիայի, թիվ 56581/00 պարբ. 127, ECHR 2006):

Միաժամանակ, Եվրոպական դատարանը նշել է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը թույլ է տալիս ներպետական վարույթի վերաբացումը, եթե Դատարանն արձանագրել է Կոնվենցիայի կամ դրան կից Արձանագրությունների խախտում: Ամեն դեպքում, Դատարանը գտնում է, որ փոխհատուցման ամենապատշաճ եղանակը այն դեպքերում, երբ արձանագրվել է, որ դիմումատուն զրկված է եղել դատարանի մատչելիության իրավունքից Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի խախտմամբ, որպես կանոն, հանդիսանում է վարույթի պատշաճ վերաբացումը և արդար դատաքննության բոլոր պահանջների պահպանմամբ գործի վերաքննության անցկացումը:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և ելնելով Եվրոպական դատարանի 29.11.2007 թվականի վճռի տրամաբանությունից` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է վճռաբեկության կարգով քննել Դատարանի 20.01.2003 թվականի թիվ Տ-102 վճռի դեմ բերված Ընկերության վճռաբեկ բողոքը:

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է մերժման հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Վիճելի իրավահարաբերության ծագման ժամանակ գործող «Ավելացված արժեքի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածի համաձայն` ԱԱՀ վճարողներ են համարվում oրենքով սահմանված կարգով ինքնուրույն տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն վարող և նույն oրենքի 6-րդ հոդվածում թվարկված գործարքներ (գործառնություններ) իրականացնող անձինք:

Նույն օրենքի 3-րդ հոդվածի համաձայն` ԱԱՀ վճարողներ են համարվում տնտեսական (ձեռնարկատիրական) գործունեություն իրականացնող այն անձինք, որոնց նույն oրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ կետերում սահմանված հարկվող գործարքների (գործառնությունների) իրականացումից ստացված հասույթի ծավալը յուրաքանչյուր (որևէ) եռամսյակին նախորդող տարվա կամ ավելի կարճատև ժամանակահատվածի ընթացքում կազմել կամ գերազանցել է մեկ միլիոն դրամը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` 02.04.2001 թվականի թիվ ՍԱ-001182 ակտով արձանագրվել է, որ ԱԱՀ-ով հարկվող շրջանառությունը կազմում է 1.603.400 ՀՀ դրամ: Ընկերության կողմից պետական բյուջե վճարման ենթակա ԱԱՀ-ն պակաս է ցույց տրվել 202.900 ՀՀ դրամ, որը ենթակա է գանձման, ինչպես նաև տուգանք` այդ գումարի 30%-ի չափով` 60.900 ՀՀ դրամ: Հաշվապահական հաշվառումը սահմանված կարգի խախտումներով կատարելու համար գանձվում է 10% տուգանք` 20.300 ՀՀ դրամ: Հարկի վճարումը սահմանված ժամկետից ուշ վճարելու համար գանձվում է տույժ` գումարով 54.900 ՀՀ դրամ:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Ընկերության հասույթի ծավալը գերազանցել է 1 մլն դրամը և Ընկերությունը վիճելի իրավահարաբերության ծագման ժամանակ համարվել է ավելացված արժեքի հարկ վճարող, հետևաբար պարտավոր էր կատարել ավելացված արժեքի հարկ վճարելու իր պարտավորությունը: Այդ պարտավորությունը չկատարելու համար օրենքով սահմանված կարգով կազմված ստուգման ակտով Ընկերությանն առաջադրվել են լրացուցիչ հարկային պարտավորություններ` պակաս ցույց տրված ԱԱՀ-ի գումարը գանձելու, ինչպես նաև տույժի և տուգանքի ձևով:

Վիճելի իրավահարաբերության ծագման ժամանակ գործող ՀՀ պետական եկամուտների նախարարի 27.07.1999 թվականի թիվ 01/10 հրամանով հաստատված «ՀՀ-ում կիրառման համար թույլատրվող հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների (այսուհետ` ՀԴՄ) շահագործման կանոններում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու» հրահանգի 4.2.5-րդ կետի համաձայն` դրամական հաշվարկների կատարման ընթացքում սխալմամբ մուտքագրված գումարների գրանցման դեպքում սխալ գրանցումից անմիջապես հետո սխալ գումարով տպված չեկի հիման վրա լրացվում է սխալմամբ գրանցված գումարների ակտ:

Նույն հրահանգի 4.2.7-րդ կետի համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտները, յուրաքանչյուր ամսվա ավարտից հետո մինչև հաջորդ ամսվա 25-ը իրենց հաշվառման հարկային մարմնին յուրաքանչյուր ՀԴՄ-ի համար ներկայացնում են տվյալ ամսվա ընթացքում կատարված չեղյալ համարումների, վերադարձների և սխալմամբ գրանցված գումարների մասին տեղեկանք:

Նույն հրահանգի 4.2.8-րդ կետի համաձայն` չեղյալ համարման, վերադարձի և սխալմամբ գրանցված գումարները ներառվում են տնտեսվարող սուբյեկտի իրացումից հասույթի ընդհանուր գումարի մեջ, եթե`

բացակայում է համապատասխան ակտը, կամ ակտի տվյալներից մեկը,

հարկային տեսչության մարմնին չի ներկայացվել կատարված չեղյալ համարումների, վերադարձների և սխալմամբ գրանցված գումարների մասին տեղեկանք:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` Ընկերությունը չի լրացրել սխալմամբ գրանցված գումարների ակտ և սահմանված ժամկետում համապատասխան հարկային տեսչություն չի ներկայացրել չեղյալ համարումների, սխալմամբ գրանցված գումարների մասին սահմանված կարգի տեղեկանք: Ընկերության տնօրենը 31.01.2001 թվականին դիմում է ներկայացրել ՀՀ ԱԺ «Օրինաց Երկիր» խմբակցություն` հարկային մարմինների կողմից առանց հանձնարարականի ստուգումներ իրականացնելու իրավունքի վերաբերյալ պարզաբանում ստանալու խնդրանքով: Նշված դիմումը ՀՀ ԱԺ «Օրինաց Երկիր» խմբակցության ղեկավարի կողմից 12.03.2001 թվականին ուղարկվել է ՀՀ պետական եկամուտների նախարարություն:

02.04.2001 թվականի թիվ ՍԱ-001182 ակտի` պարզեցված հարկի գծով բաժնում արձանագրվել է, որ ըստ Ընկերության կողմից ներկայացված պարզեցված հարկի 2000 թվականի 4-րդ եռամսյակի հաշվարկի` իրացման շրջանառությունը կազմում է 82.656.600 ՀՀ դրամ: Հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարված ծախսերն ըստ հաշվարկի կազմել են 82.457.900 ՀՀ դրամ: Ընկերության կողմից պետական բյուջե վճարման ենթակա պարզեցված հարկի գումարը պակաս է հաշվարկվել 2.045.800 ՀՀ դրամ: «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 27-րդ հոդվածի համաձայն` գանձվել է 50% տուգանք` 1.022.900 ՀՀ դրամ, 10% տուգանք` 204.600 ՀՀ դրամ, ուշացման օրերի տույժ` 205.600 ՀՀ դրամ:

Սույն գործի փաստերը համադրելով` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ Ընկերության ՀԴՄ-ի տվյալներով ներկայացված գումարը Ընկերության 2000 թվականի 4-րդ եռամսյակի իրացման շրջանառությունն է, որի նկատմամբ ստուգման ակտով հաշվարկվել է պարզեցված հարկ, իսկ պարզեցված հարկը պակաս ցույց տալու համար Ընկերությանն առաջադրվել է տույժ և տուգանք:

Ինչ վերաբերում է վճռաբեկ բողոքում վկայակոչված այն փաստարկին, որ Ընկերության տնօրենը 31.01.2001 թվականին դիմում է ներկայացրել ՀՀ ԱԺ «Օրինաց Երկիր» խմբակցություն՝ հարկային մարմինների կողմից առանց հանձնարարականի ստուգումներ իրականացնելու իրավունքի վերաբերյալ պարզաբանում ստանալու համար և դիմումը խմբակցության կողմից ուղարկվել է ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտե, սակայն օրենքով սահմանված ժամկետում պատասխան չի ստացվել, ապա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն անհիմն է, քանի որ նշված դիմումը ՀԴՄ-ի համար տվյալ ամսվա ընթացքում կատարված չեղյալ համարումների, վերադարձների և սխալմամբ գրանցված գումարների մասին տեղեկանք չէ:

Հետևաբար, «Քաղաքացիների առաջարկությունները, դիմումները և գանգատները քննարկելու կարգի մասին» ՀՀ օրենքը, «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքի 11-րդ հոդվածի 3-րդ կետը սույն իրավահարաբերության նկատմամբ կիրառելի չեն:

Վիճելի իրավահարաբերության ծագման ժամանակ գործող «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 46-րդ հոդվածի համաձայն` շահութահարկ վճարողներն իրենց հաշվառման վայրի հարկային տեսչության մարմնին յուրաքանչյուր տարվա արդյունքներով ներկայացնում են շահութահարկի հաշվարկներ, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված ձևերով հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվություններ` մինչև հաշվետու տարվա հաջորդող տարվա ապրիլի 15-ը:

Նույն օրենսգրքի 50-րդ հոդվածի համաձայն` հարկատուն պարտավոր է շահութահարկի գումարը վճարել պետական բյուջե մինչև տվյալ տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 25-ը:

Նշված հոդվածների վերլուծությունից հետևում է, որ շահութահարկի հաշվարկներ, հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվություններ ներկայացնելը և շահութահարկ վճարելն օրենքով նախատեսված տարբեր ժամկետներում կատարման ենթակա հարկատուի պարտականություններ են:

Սույն գործի փաստերի համաձայն` 2001 թվականի մարտի 20-ի դրությամբ Ընկերությունը Մյասնիկյանի ՏՀՏ ֆինանսական հաշվետվություններ չի ներկայացրել: Հարկվող հասույթը կազմել է 1.306.600 ՀՀ դրամ, որից շահութահարկը` 196.000 ՀՀ դրամ, որը ենթակա է ամբողջությամբ վճարման պետական բյուջե` մինչև 25.04.2001 թվականը:

Ստուգման ակտի ուսումնասիրման արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ շահութահարկի մասով Ընկերությանը լրացուցիչ հարկային պարտավորություն չի առաջադրվել, տույժ և տուգանք չի գանձվել, այլ միայն հարկվող հասույթի նկատմամբ հաշվարկվել է օրենքով սահմանված շահութահարկի գումարը և արձանագրվել, որ այն ենթակա է վճարման պետական բյուջե մինչև օրենքով նախատեսված ժամկետը:

Միաժամանակ, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ նշված հարկային պարտավորությունը հաշվապահական (ֆինանսական) հաշվետվություններ չներկայացնելու պատճառով չի առաջադրվել, հետևաբար բողոք բերած անձի պատճառաբանությունն այն մասին, որ շահութահարկի գծով պարտավորությունների կատարման համար օրենքով սահմանված էր ժամկետ մինչև 2001 թվականի ապրիլի 15-ը, սույն գործի լուծման համար որևէ նշանակություն չունի:

Ավելին, Դատարանում գործի քննության ընթացքում Ընկերությունը շահութահարկի մասով ստուգման ակտն ընդունել է և չի վիճարկել:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստերը համադրելով` Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Դատարանն իրավացիորեն գտել է, որ ստուգման ակտն անվավեր ճանաչելու հիմքերը բացակայում են, իսկ Ընկերությունից բռնագանձման է ենթակա ստուգման ակտով առաջադրված հարկային պարտավորության գումարը:

Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում ՀԴՄ-ի կտրոններն անվավեր ճանաչելու վերաբերյալ բողոք բերած անձի փաստարկին, քանի որ Ընկերության միջնորդությունը «Հայցադիմումը լրացնելու վերաբերյալ» Դատարանի կողմից մերժվել է, և այդ հարցը դատական քննության առարկա չի դարձվել:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 204²⁸-րդ, 240-241² -րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել: ՀՀ տնտեսական դատարանի 20.01.2003 թվականի թիվ Տ-102 վճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ:

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Տ. Պետրոսյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Ա. Բարսեղյան
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան
		Է. Հայրիյան