ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

2009 թվականի հունիսի 26-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Սաշա Ռևազյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 14.11.2008 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ հայցի «Բազե-Կապ» արտադրական կոոպերատիվի (այսուհետ՝ Կոոպերատիվ) ընդդեմ Սաշա Ռևազյանի՝ 500.000 ՀՀ դրամ բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Կոոպերատիվը պահանջել է բռնագանձել Սաշա Ռևազյանից 500.000 ՀՀ դրամ:

Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ՝ Դատարան) 05.02.2008 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 11.07.2008 թվականի որոշմամբ բեկանվել է Դատարանի 05.02.2008 թվականի վճիռը, և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ նոր քննության:

Դատարանի 03.09.2008 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

Վերաքննիչ դատարանի 14.11.2008 թվականի որոշմամբ Սաշա Ռևազյանի վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, իսկ Դատարանի 03.09.2008 թվականի վճիռը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Սաշա Ռևազյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 47-րդ, 48-րդ, 53-րդ և 54-րդ հոդվածները, կիրառել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 345-րդ, 347-րդ, 777-րդ, 779-րդ հոդվածները, որոնք չպետք է կիրառեր և չի կիրառել 312-րդ, 313-րդ հոդվածները, որոնք պետք է կիրառեր:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումները պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը հաշվի չի առել, որ Կոոպերատիվի հետ պայմանագիրը կնքել է 10 օրվա ընթացքում բնակարան գտնելու, ցուցադրելու և հավանության դեպքում այն գնելու նպատակով: Պայմանագրի համաձայն` գնված բնակարանի արժեքից 2,5 տոկոսը պետք է վճարվեր Կոոպերատիվին՝ որպես մատուցված ծառայությունների դիմաց վարձատրություն: Այնինչ Կոոպերատիվի կողմից պայմանագրի մեկ օրինակը իրեն չի տրվել, որով նա զրկվել է պայմանագրի հետ ծանոթանալու իրավունքից, առավել ևս բնակարանի ցուցադրում չի կազմակերպվել:

Պայմանագիրը կնքվել է մոլորության, խաբեության ազդեցության տակ, քանի որ պայմանագիրը ստորագրվել է գիշերը, դրսում՝ աղոտ լույսի տակ և մեկ օրինակը չի հանձվել Սաշա Ռևազյանին, որի հետևանքով նա չի ծանոթացել պայմանագրի դրույթներին:

Բացի այդ, որպես վկա հարցաքննված Սեդա Պետրոսյանը, որին սեփականության իրավունքով պատկանել է Երևանի Սեբաստիա փողոցի 30ա շենքի 41 բնակարանը, ցուցմունք է տվել, որ Կոոպերատիվի աշխատակցին չի ճանաչում, նրան չի տեսել իր բնակարանում:

Ավելին, Կոոպերատիվի հետ պայմանագիր չի կնքել և Սաշա Ռևազյանին չի ներկայացրել իր բնակարանը:

Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է, որ վեճի առարկա գույքը գնել է իր մայրը, և ինքը ոչ մի առնչություն չունի վերոհիշյալ բնակարանի հետ: Սեդա Պետրոսյանին չի ճանաչում, նրա բնակարանը չի տեսել և նրա հետ գործարք չի կնքել:

Ավելին, Կոոպերատիվը պահանջել է բռնագանձել 500.000 ՀՀ դրամ՝ պատճառաբանելով, որ բնակարանի շուկայական արժեքը կազմում է 10.000.000 ՀՀ դրամ: Սակայն բնակարանի արժեքի վերաբերյալ որևէ գրավոր ապացույց չի ներկայացրել:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 14.11.2008 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել նոր քննության:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1. Անշարժ գույքի առուվաճառքի միջնորդական ծառայությունների մատուցման 24.10.2006 թվականի պայմանագրի (այսուհետ՝ Պայմանագիր) 1-ին կետի համաձայն՝ Պատվիրատու Սաշա Ռևազյանը հանձնարարել է, իսկ Միջնորդը՝ Կոոպերատիվը, պարտավորվել է մատուցել անշարժ գույքի առուվաճառքի միջնորդական ծառայություններ, կազմակերպել նույն Պայմանագրի 7-րդ կետով նախատեսված անշարժ գույքի ցուցադրումը, ինչպես նաև Պատվիրատուի կողմից անշարժ գույքն ընտրելու դեպքում՝ աջակցել առուվաճառքի պայմանագրի ձևակերպմանն օրենքի պահանջներին համապատասխան (գ.թ.7):

2. Պայմանագրի 2.2 կետի համաձայն՝ Պատվիրատուն կամ նրա մերձավոր ազգականները /ամուսին, հայր, մայր, որդի, դուստր, եղբայր, քույր/ կարող են ցուցադրված անշարժ գույքի սեփականատիրոջ հետ բանակցել և/կամ/ գործարքի մեջ մտնել բացառապես Միջնորդի միջոցով և Միջնորդի ներկայացուցչի մասնակցությամբ (գ.թ.7):

3. Պայմանագրի 3.1 կետի համաձայն՝ Պատվիրատուի կողմից անշարժ գույքն ընտրելու դեպքում Պատվիրատուն վճարում է Միջնորդին միջնորդական տոկոսավճար առուվաճառքի պայմանագրով սահմանված անշարժ գույքի գնի 2,5 տոկոսի չափով, իսկ Պայմանագրի 3.2 կետի համաձայն՝ Պատվիրատուն սույն պայմանագրի 3.1 կետում նախատեսված տոկոսավճարը Միջնորդին վճարում է առուվաճառքի պայմանագրի ստորագրման պահին (գ.թ.7):

4. Պայմանագրի 4.1 կետի համաձայն՝ պայմանագրի գործողության ժամկետը 1 տարի է: Պայմանագիրն ուժի մեջ է մտնում ստորագրման օրվանից: Պայմանագրի 5.2 կետի համաձայն՝ պայմանագրի 3.2 կետում նախատեսված պարտականությունը չկատարելու կամ խախտելու դեպքում Պատվիրատուն պարտավոր է վճարել Միջնորդին տուգանք՝ ցուցադրված բնակարանի միջին շուկայական գնի 5 տոկոսի չափով (գ.թ.7):

5. Պայմանագրի հավելվածի համաձայն՝ 30.10.2006 թվականին Պատվիրատու Սաշա Ռևազյանը Միջնորդի ներկայացուցիչ Արմեն Մացակյանի հետ այցելել է Երևանի Սեբաստիա փողոցի 30ա շենքի թիվ 41 բնակարանը, որի վերաբերյալ վերջնական որոշումը պարտավորվել է հայտնել 2 օրվա ընթացքում: Հավելվածը ստորագրված է Սաշա Ռևազյանի կողմից (գ.թ.7):

6. ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի աշխատակազմի Շենգավիթի տարածքային ստորաբաժանման (այսուհետ՝ Կադաստր) 17.12.2007 թվականի թիվ 6155 տեղեկանքի համաձայն՝ Սեբաստիա փողոցի 30ա շենքի թիվ 41 հասցեի բնակարանը Սեդա Պետրոսյանը 03.11.2006 թվականի թիվ 4818 առուվաճառքի պայմանագրով վաճառել է Արուս Ռևազյանին, որի անվամբ սեփականության իրավունքով պետական գրանցում է ստացել 09.11.2006 թվականին (գ.թ.8):

7. Արուս Ռևազյանը Սաշա Ռևազյանի մայրն է:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքի սահմաններում` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ այն անհիմն է հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 345-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ պարտավորության ուժով մի անձը (պարտապանը) պարտավոր է մեկ այլ անձի (պարտատիրոջ) oգտին կատարել որոշակի գործողություն. այն է` վճարել դրամ, հանձնել գույք, կատարել աշխատանք, մատուցել ծառայություն և այլն, կամ ձեռնպահ մնալ որոշակի գործողություն կատարելուց, իսկ պարտատերն իրավունք ունի պարտապանից պահանջել կատարելու իր պարտականությունը, իսկ նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ պարտավորությունները ծագում են պայմանագրից, վնաս պատճառելու հետևանքով և սույն oրենսգրքում նշված այլ հիմքերից:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 777-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ծառայությունների վճարովի մատուցման պայմանագրով` կատարողը պարտավորվում է պատվիրատուի առաջադրանքով ծառայություններ մատուցել (կատարել որոշակի գործողություններ կամ իրականացնել որոշակի գործունեություն), իսկ պատվիրատուն պարտավորվում է վճարել այդ ծառայությունների համար, իսկ նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ծառայությունների վճարովի մատուցման պայմանագիրը կնքվում է գրավոր:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 779-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ պատվիրատուն պարտավոր է իրեն մատուցված ծառայությունների համար վճարել ծառայությունների վճարովի մատուցման պայմանագրում նշված ժամկետներում և կարգով:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Սաշա Ռևազյանի և Կոոպերատիվի միջև 24.10.2006 թվականին կնքվել է անշարժ գույքի առուվաճառքի միջնորդական ծառայությունների մատուցման գրավոր պայմանագիր, որով Կոոպերատիվը պարտավորվել է կազմակերպել անշարժ գույքի ցուցադրում և Սաշա Ռևազյանի կողմից անշարժ գույքն ընտրելու դեպքում աջակցել առուվաճառքի պայմանագրի ձևակերպմանը: Սաշա Ռևազյանը պարտավորվել է անշարժ գույքն ընտրելու դեպքում Կոոպերատիվին վճարել միջնորդական տոկոսավճար: Նույն Պայմանագրի 2.2 կետով սահմանվել է, որ Պատվիրատուն կամ նրա մերձավոր ազգականները (ամուսին, հայր, մայր, որդի, դուստր, եղբայր, քույր) կարող են ցուցադրված անշարժ գույքի սեփականատիրոջ հետ բանակցել և/կամ գործարքի մեջ մտնել բացառապես Միջնորդի միջոցով և Միջնորդի ներկայացուցչի մասնակցությամբ: Պայմանագրի 5.2 կետով նախատեսվել է նաև, որ պայմանագրի պայմանները խախտելու դեպքում Սաշա Ռևազյանը Կոոպերատիվին պարտավոր է վճարել տուգանք՝ ցուցադրված բնակարանի միջին շուկայական գնի 5 տոկոսի չափով: Ըստ 30.10.2006 թվականի Պայմանագրի հավելվածի՝ Սաշա Ռևազյանը Կոոպերատիվի ներկայացուցիչ Արմեն Մացակյանի հետ այցելել է Երևանի Սեբաստիա փողոցի 30ա շենքի թիվ 41 բնակարանը, որի վերաբերյալ վերջնական որոշումը պարտավորվել է հայտնել 2 օրվա ընթացքում:

Կադաստրի 17.12.2007 թվականի թիվ 6155 տեղեկանքի համաձայն՝ Երևանի Սեբաստիա փողոցի 30ա շենքի թիվ 41 հասցեի բնակարանը Սեդա Պետրոսյանը 03.11.2006 թվականի թիվ 4818 առուվաճառքի պայմանագրով վաճառել է Արուս Ռևազյանին՝ Սաշա Ռևազյանի մորը, որի անվամբ էլ 09.11.2006 թվականին կատարվել է սեփականության իրավունքի պետական գրանցում:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը և սույն գործի փաստերը համադրելով՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ 24.10.2006 թվականին կնքված Պայմանագրի և 30.10.2006 թվականին Սաշա Ռևազյանի կողմից վերջինիս ստորագրությամբ հաստատված Պայմանագրի հավելվածի ուժով ծառայությունների վճարովի մատուցման պարտավորական իրավահարաբերությունները ծագել են Սաշա Ռևազյանի և Կոոպերատիվի միջև, հետևաբար Սաշա Ռևազյանը 24.10.2006 թվականին կնքված Պայմանագրի 2.2 կետի, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 779-րդ հոդվածի 1-ին մասի ուժով պետք է վճարի իրեն մատուցված ծառայությունների համար ծառայությունների վճարովի մատուցման պայմանագրում նշված ժամկետներում և կարգով:

Նման պայմաններում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հիմնավոր է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությունը, որ դատարանը, մանրամասն գնահատելով գործում առկա բոլոր ապացույցները, հանգել է այն հետևության, որ պատասխանողն իր կողմից ստանձնած պայմանագրային պարտավորություններից խուսափելու նպատակով այդ բնակարանը ձևակերպել է իր մոր՝ Արուս Հովհաննեսի Ռևազյանի անվամբ:

Ինչ վերաբերում է վճռաբեկ բողոքում նշված այն փաստարկին, որ պայմանագիրը կնքվել է խաբեության և մոլորության ազդեցության ներքո, ապա Վճռաբեկ դատարանը դրան չի անդրադառնում հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատարանը քաղաքացիական գործը հարուցում է միայն հայցի կամ դիմումի հիման վրա, իսկ նույն օրենսգրքի 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ դատարանը վճիռ կայացնելիս որոշում է հայցը լրիվ կամ մասնակի բավարարելու կամ այն մերժելու հարցը:

Այսինքն՝ վերը նշված հոդվածների իմաստով դատարանը պարտավոր է՝

- քաղաքացիական գործը հարուցել միմիայն համապատասխան հայցի կամ դիմումի հիման վրա,

- քաղաքացիական գործը քննել միմիայն այդ գործով ներկայացված հայցապահանջների շրջանակում:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 219-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում, իսկ նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանում բողոքի քննության ժամանակ առաջին ատյանի դատարանում հաստատված փաստերն ընդունվում են որպես հիմք, բացառությամբ այն դեպքի, երբ բողոքում վիճարկվում է այդ փաստը, և վերաքննիչ դատարանը հանգում է այն եզրակացության, որ տվյալ փաստի վերաբերյալ եզրակացության հանգելիս առաջին ատյանի դատարանն ակնհայտ սխալ է թույլ տվել:

Սույն գործի փաստերի ուսումնասիրման արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը արձանագրում է, որ սույն գործում առկա չէ Սաշա Ռևազյանի կողմից 24.10.2006 թվականի պայմանագիրը խաբեության, մոլորության ազդեցության ներքո կնքված լինելու հիմքով վիճարկելու փաստը հիմնավորող որևէ ապացույց (տվյալ դեպքում՝ Սաշա Ռևազյանը 24.10.2006 թվականի պայմանագիրը խաբեության, մոլորության ազդեցության ներքո կնքված լինելու հիմքով անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին հայց կամ հակընդդեմ հայց չի ներկայացրել), որի արդյունքում տվյալ փաստը Վերաքննիչ դատարանի կողմից քննության առարկա չի դարձվել:

Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ հիմնավոր է Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունն այն մասին, որ Պայմանագիրը մոլորության և խաբեության ազդեցության ներքո կնքված լինելու վերաբերյալ բողոք բերած անձի պնդումներին Վերաքննիչ դատարանը չի անդրադառնում, քանի որ դրանք չեն ներկայացվել առաջին ատյանի դատարանում և սույն գործով ապացուցված չէ, որ վերաքննիչ բողոք բերած անձը զրկված է եղել առաջին ատյանի դատարանում իր դիրքորոշումը հայտնելու իրավունքից:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241² -րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը մերժել: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 14.11.2008 թվականի որոշումը թողնել օրինական ուժի մեջ: 

2. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`		Ս. Սարգսյան
Դատավորներ`		Ա. Բարսեղյան
		Ս. Անտոնյան
		Վ. Ավանեսյան
		Մ. Դրմեյան
		Ե. Խունդկարյան
		Է. Հայրիյան
		Տ. Պետրոսյան
		Ե. Սողոմոնյան