ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի վճիռ

Քաղաքացիական գործ թիվ 3-572(ՎԴ) 2008 թ.

Քաղաքացիական գործ թիվ 07-3682
Նախագահող դատավոր՝	Տ. Սահակյան
Դատավորներ՝	Ն. Հովսեփյան
	Կ. Հակոբյան

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան)

	նախագահությամբ	Ա. Մկրտումյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ	Ս. Սարգսյանի
		Վ. Աբելյանի
		Ե. Խունդկարյանի
		Դ. Ավետիսյանի
		Հ. Ղուկասյանի
		Ս. Օհանյանի

2008 թվականի դեկտեմբերի 26-ին

դռնբաց դատական նիստում, քննելով Համո Բալասանյանի վճռաբեկ բողոքը Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 19.12.2007 թվականի վճռի դեմ՝ ըստ հայցի Սուրեն Բալասանյանի ընդդեմ Համո Բալասանյանի` հայցային վաղեմության ժամկետի բացթողումը հարգելի ճանաչելու, բաց թողնված ժամկետը վերականգնելու և 2.292.410 ՀՀ դրամի չափով վնասի հատուցման պահանջների մասին, և ըստ Համո Բալասանյանի հակընդդեմ հայցի ընդդեմ Սուրեն Բալասանյանի` 2.685.575 ՀՀ դրամ պատճառված վնասը բռնագանձելու պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը

Դիմելով դատարան՝ Սուրեն Բալասանյանը պահանջել է հարգելի ճանաչել հայցային վաղեմության ժամկետի բացթողումը, վերականգնել բաց թողնված ժամկետը և որպես վնասի հատուցում Համո Բալասանյանից բռնագանձել 2.292.410 ՀՀ դրամ:

Հակընդդեմ հայցով դիմելով դատարան` Համո Բալասանյանը պահանջել է Սուրեն Բալասանյանից բռնագանձել 2.685.575 ՀՀ դրամ` որպես պատճառված վնասի հատուցում:

Սյունիքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 07.12.2006 թվականի վճռով հայցը և հակընդդեմ հայցը մերժվել են:

Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 19.12.2007 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է, իսկ հակընդդեմ հայցը` մերժվել:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Համո Բալասանյանը:

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Սուրեն Բալասանյանի ներկայացուցիչը:

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

1. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ և 104-րդ հոդվածների պահանջները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Վերաքննիչ դատարանը գործը քննել է պատասխանողի բացակայությամբ, որը պատշաճ ծանուցված չի եղել դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին:

Նախկինում Վերաքննիչ դատարանի կողմից առանց քննության են թողնված եղել սկզբնական և հակընդդեմ հայցերը: Հետագայում սկզբնական հայցով հայցվորը կրկին դիմել է դատարան իր հայցը քննելու խնդրանքով, սակայն հակընդդեմ հայցով հայցվորը կամ նրա ներկայացուցիչը նման խնդրանք դատարանին չեն ներկայացրել: Սակայն, Վերաքննիչ դատարանը այդ պայմաններում քննության է առել թե սկզբնական, և թե հակընդդեմ հայցերը:

2. Վերաքննիչ դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1058-րդ հոդվածի պահանջները:

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանում է հետևյալ փաստարկներով.

Սկզբնական հայցով հայցվորը պահանջել է հարգելի ճանաչել հայցային վաղեմության բաց թողնված ժամկետը և վերականգնել այն, որին դատարանը եզրափակիչ մասում ընդհանրապես չի անդրադարձել, սակայն վճռել է հօգուտ հայցվորի բռնագանձել գումար:

Դատարանը պետք է կիրառեր ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1058-րդ հոդվածը և մերժեր սկզբնական հայցը, քանի որ հայցվորը պատասխանողի մեղքով որևէ վնաս չի կրել: Վճռի պատճառաբանական մասում չեն նշվել այն փաստարկները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները, ինչպես նաև այն օրենքները և այլ իրավական ակտերը, որոնցով ղեկավարվել է Վերաքննիչ դատարանը սկզբնական հայցը բավարարելիս:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 19.12.2007 թվականի վճռը և սկզբնական հայցի մասով օրինական ուժ տալ Սյունիքի մարզի առաջին ատյանի դատարանի 07.12.2006 թվականի վճռին, իսկ հակընդդեմ հայցի մասով որոշում կայացնել այն առանց քննության թողնելու մասին:

2.1 Վճռաբեկ բողոքի պատասխանի հիմնավորումները.

Բողոքում նշված պնդումները անհիմն են, քանի որ գործը քննող դատարանը ընթացք է տվել մեկ վարույթի տակ գտնվող գործին: «ՀԱՍԿ» արտադրական կոոպերատիվի սեփականաշնորհման և գրանցման համար հայցվոր Սուրեն Բալասանյանը 1997 թվականի սեպտեմբեր ամսից մինչև 2003 թվականի մարտ ամիսը ներառյալ նյութաիրավական իմաստով կրել է 2.278.369 ՀՀ դրամի վնաս, որի մասին են վկայում մուտքի անդորրագրերը և մյուս փաստաթղթերով կատարած ծախսերը:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը՝

1) Վերաքննիչ դատարանի 23.03.2007 թվականի որոշմամբ հայցը և հակընդդեմ հայցը թողնվել են առանց քննության:

2) 02.10.2007 թվականին հայցի մասով գործի վարույթը վերսկսելու մասին դիմում է ներկայացվել Ս. Բալասանյանի ներկայացուցչի կողմից: Հ. Բալասանյանի կողմից հակընդդեմ հայցով գործի վարույթը վերսկսելու մասին դիմում չի ներկայացվել:

3) Վերաքննիչ դատարանը գործը քննել է Հ. Բալասանյանի բացակայությամբ, որը պատշաճ ծանուցված չի եղել դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Քննելով վճռաբեկ բողոքը նշված հիմքերի սահմաններում՝ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ.

1) բողոքն առաջին հիմքով հիմնավոր է հետևյալ պատճառաբանությամբ:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գործին մասնակցող անձինք դատական ծանուցագրերով տեղեկացվում են դատական նիստի կամ առանձին դատավարական գործողություններ կատարելու ժամանակի և վայրի մասին: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ ծանուցագիրն ուղարկվում է պատվիրված նամակով՝ հանձնման մասին ծանուցմամբ կամ հաղորդագրության ձևակերպումն ապահովող կապի այլ միջոցների օգտագործմամբ կամ հանձնվում է ստացականով: Սա ենթադրում է գործին մասնակցող անձանց դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին իրազեկելու կապակցությամբ դատարանի ակտիվ գործողություններ, որոնք պետք է իրականացվեն միայն վկայակոչված հոդվածով նախատեսված միջոցների և եղանակների օգտագործմամբ: Ընդ որում, անկախ ծանուցման եղանակից, ծանուցումը պետք է լինի այնպիսին, որով հնարավոր է ապացուցել գործին մասնակցող անձին (անձանց) դատական նիստի մասին տեղեկացնելու փաստը:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Վերաքննիչ դատարանը, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 78-րդ հոդվածի պահանջներին համապատասխան, Համո Բալասանյանին պատշաճ ձևով չի տեղեկացրել դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին, գործը քննել է նրա բացակայությամբ ու վճիռ կայացրել: Քաղաքացիական գործում առկա չէ 19.12.2007 թվականի դատական նիստի ժամանակի և վայրի մասին Համո Բալասանյանին պատշաճ ծանուցելու վերաբերյալ որևէ ապացույց:

Վճռաբեկ դատարանն իր նախկին որոշումներում անդրադարձել և գնահատման առարկա է դարձրել այն դեպքերը, երբ դատարանը գործը քննել է գործին մասնակցող անձանցից որևէ մեկի բացակայությամբ: Մասնավորապես, Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածը, արձանագրել է կողմերի իրավահավասարության և մրցակցության դատավարական սկզբունքների խախտում և, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետով, բեկանել է դատական ակտը (իրավական հիմնավորումները տե՜ս Շենգավիթի թաղապետարանն ընդդեմ Ալվինա և Լիանա Կազկոներ, Արամ, Ֆրունզ և Նարեկ Մարկոսյաններ, 21.12.2006 թ., քաղաքացիական գործ թիվ 3-2236/Ա (բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը փոխհատուցմամբ դադարեցնելու պահանջով) Վճռաբեկ դատարանի որոշումների ընտրանի, հատոր առաջին, էջ 473-476):

Վերը նշվածի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը նպատակահարմար չի համարում կրկին անդրադառնալ նշված իրավական հարցի գնահատականին:

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի 2-րդ կետի 2-րդ ենթակետի համաձայն` վճիռը բոլոր դեպքերում ենթակա է բեկանման, եթե դատարանը գործը քննել է գործին մասնակցող անձանցից որևէ մեկի բացակայությամբ, որը պատշաճ ձևով չի տեղեկացվել նիստի ժամանակի և վայրի մասին:

Վերաքննիչ դատարանի կողմից գործի քննության պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 4-րդ կետի համաձայն` հայցը կամ դիմումն առանց քննության թողնելու համար հիմք ծառայած հանգամանքները վերանալուց հետո հայցվորը կամ դիմողն իրավունք ունի կրկին դիմել դատարան: Հ. Բալասանյանը հակընդդեմ հայցը կրկին քննելու դիմում չի ներկայացրել Վերաքննիչ դատարան: Մինչդեռ, Վերաքննիչ դատարանը, սկզբնական հայցով գործի վարույթը վերսկսելով, քննել է նաև հակընդդեմ հայցը: Հետևաբար, Վերաքննիչ դատարանի կողմից խախտվել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի նշված հոդվածի պահանջը:

2) Վճռաբեկ բողոքի երկրորդ հիմքին Վճռաբեկ դատարանը չի անդրադառնում, քանի որ Վերաքննիչ դատարանը գործը քննել և վճիռ է կայացրել Համո Բալասանյանի իրավունքների խախտմամբ, որի հետևանքով բողոք բերած անձի իրավական հիմնավորումները չեն հանդիսացել ստորադաս դատարանի քննության առարկա, հետևաբար, դրանք Վճռաբեկ դատարանի կողմից չեն քննարկվում:

Այսպիսով, Համո Բալասանյանի վճռաբեկ բողոքի առաջին հիմքի առկայությունը բավարար է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 228-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն Վերաքննիչ դատարանի վճիռը բեկանելու համար:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 240-241²-րդ հոդվածներով՝ Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել մասնակիորեն: Բեկանել Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 19.12.2007 թվականի վճիռը և գործն ուղարկել Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարան` նոր քննության:

2. Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող`	Ա. Մկրտումյան
Դատավորներ`	Ս. Սարգսյան
	Վ. Աբելյան
	Ե. Խունդկարյան
	Դ. Ավետիսյան
	Հ. Ղուկասյան
	Ս. Օհանյան