040.0701.06.08.01

«Վավերացնում եմ»
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԱԳԱՀ Ռ. ՔՈՉԱՐՅԱՆ 
6 օգոստոսի 2001 թ.

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

 6 օգոստոսի 2001 թվականի N 701
քաղ. Երևան

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՕՊՏԻՄԱԼԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագիրը (կցվում է):

2. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությանը և Երևանի քաղաքապետին`

ա) մինչև 2001 թվականի օգոստոսի 1-ը Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել նշված ծրագրի իրականացման գործողությունների պլանը` նշելով օպտիմալացման արդյունքում խնայվող ռեսուրսները, ժամանակացույցը և անհրաժեշտ ներդրումների ծավալներն ու աղբյուրները.

բ) մինչև 2001 թվականի սեպտեմբերի 1-ը Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել առաջարկություններ ազատված տարածքների հետագա օգտագործման և (կամ) օտարման վերաբերյալ.

գ) մինչև յուրաքանչյուր ամսվա 10-րդ օրը Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն ներկայացնել համատեղ հաշվետվություն Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագրի իրականացման գործընթացի մասին:

3. Հայաստանի Հանրապետության շահագրգիռ նախարարություններին` համակողմանիորեն օժանդակել Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագրի իրականացմանը:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից:

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ

Ա. Մարգարյան

Հաստատված է ՀՀ կառավարության 2001 թվականի օգոստոսի 6-ի N 701 որոշմամբ

Ծ Ր Ա Գ Ի Ր

ԵրեՎան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման

Հիմնական դեմոգրաֆիկ և առողջապահական ցուցանիշները
Բնակչության ընդհանուր թիվը	1248000
Մանկական բնակչության թիվը	251500
Մահացության ցուցանիշը (1000 բնակչի հաշվարկով)	6.7
Մանկական մահացության ցուցանիշը (%)	15.5%
Ծնելիության ցուցանիշը (1000 բնակչի հաշվարկով)	8.8
Բնական աճը	2.1
Ստացիոնար հաստատությունների թիվը	43
Պոլիկլինիկական հաստատությունների թիվը	44
Շտապ օգնության կայանների թիվը	8
Դիսպանսերների թիվը	5
Մահճակալային ֆոնդը	10772 (ամբողջի 46 %-ը)
Կադրային ներուժը	19399 (ամբողջի 52 %-ը)
այդ թվում` բժիշկ	8161 (ամբողջի 65 %-ը)

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Երևանի առողջապահության համակարգի ներկա վիճակը համահունչ է երկրի առողջապահական ողջ համակարգի ընդհանուր նկարագրին` հագեցած առավել կնճռոտ խնդիրներով: Այն է. խորհրդային ժամանակներից ժառանգած ուռճացված մահճակալային ֆոնդ` գերհագեցած կադրային ռեսուրսներով և զբաղվածության չափազանց ցածր ցուցանիշներով: Արդյունքում` ծախսարդյունավետության տեսանկյունից ծայրահեղ չարդարացված հիվանդանոցային հզորություններ, թերծանրաբեռնված ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգ:

Երևանի, ինչպես և ողջ հանրապետության առողջապահության համակարգի արդի իրավիճակը պայմանավորող գործոններից մեկը բարեփոխումներով պայմանավորված ֆունկցիոնալ կառավարման մեխանիզմների էական թուլացումն է: Գործունեության ինքնուրույնությանը, տեղային խնդիրների առավել արդյունավետ լուծմանը, ինքնազարգացմանն ու բազմաֆինանսավորման մեխանիզմների խթանմանն ուղղված կառավարման և կառուցվածքային ապակենտրոնացման գործընթացը բերեց հակառակ արդյունքի` ֆինանսական միջոցների ոչ արդյունավետ օգտագործման, առանց այն էլ ուռճացված մահճակալային հզորությունների և կադրային ռեսուրսների էլ ավելի ուռճացման:

Իրավիճակային վերլուծություն

Ըստ պաշտոնական վիճակագրության` Երևան քաղաքում է կենտրոնացված հանրապետության ողջ բնակչության 1/3-ը. մեծահասակ բնակչության թիվը կազմում է 1248200, իսկ երեխաներինը` 251505:

Ներկա իրավիճակային վերլուծությունը կատարված է երեք տարվա (1997-1999 թթ.) հաշվետվության տվյալների միջինացված ցուցանիշների հիման վրա:

Բուժհաստատությունների տնօրինություններից լրացուցիչ հավաքագրվել են նաև 1999-2000 թթ. տվյալներ կադրային, տարածքային զբաղվածության, հարակից ծառայությունների և լաբորատոր-ախտորոշիչ հզորությունների վերաբերյալ:

Երևանի առողջապահության համակարգը (հավելված) իր մեջ ներառում է (անկախ ենթակայությունից և իրավատնտեսական կարգավիճակից) 43 ստացիոնար բուժօգնություն իրականացնող հաստատություն, որից 24-ը մեծահասակների (հիվանդանոցներ, միավորումներ, գիտահետազոտական ինստիտուտներ և կենտրոններ), 9 մանկական հիվանդանոց, 7 ինքնուրույն ծննդատուն և 3 դիսպանսեր` ստացիոնար ծառայությամբ: Դիսպանսերային մասնագիտացված բուժօգնությունն իրականացվում է ընդամենը 5 դիսպանսերի կողմից, որից 3-ը քաղաքային (երկուսը` առանց ստացիոնարի) և 2-ը հանրապետական: Երևանում գործում է շտապ օգնության կենտրոնացված ծառայություն` 8 ենթակայանով: Պոլիկլինիկական համակարգն իր մեջ ներառում է մեծահասակների 31 պոլիկլինիկա (8-ը` մանկական բաժանմունքներով) և 13 մանկական պոլիկլինիկա: Պոլիկլինիկաներից 8-ը գտնվում են միավորումների կազմում (5-ը` մեծահասակների և 3-ը` մանկական): Երևանում է գտնվում նաև Ձեռքբերովի իմունային անբավարարության համախտանիշի (ՁԻԱՀ) կանխարգելման հանրապետական կենտրոնը:

Երևանի մահճակալային ընդհանուր ֆոնդը 10772 է, որը կազմում է հանրապետության ողջ հզորության 45.7%-ը (հանրապետությունում` 23574 մահճակալ): Երևանում է կենտրոնացված հանրապետության ստացիոնար հիմնարկների 25%-ը (43-ը 171-ից): Ընդ որում, այստեղ են տեղակայված III մակարդակի` նեղ մասնագիտացված, գրեթե բոլոր բուժհաստատությունները: Եթե ողջ հանրապետությունում մասնագիտացված մահճակալները կազմում են ընդհանուրի 52%-ը, ապա Երևանում` 71%-ը: 10000 բնակչին ընկնող մահճակալների թիվը մայրաքաղաքում կազմում է 86 (հանրապետությունում` 62):

Կադրային ներուժի առումով կենտրոնացումն առավել ցայտուն է: Հանրապետության բուժաշխատողների 52%-ը (19399-ը` 37294-ից), իսկ բժիշկների 67%-ը (8161-ը` 12625-ից) աշխատում են Երևանում: 10000 բնակչին ընկնող բուժաշխատողների թիվը կազմում է 155 (հանրապետությունում` 98), իսկ բժիշկներինը` 65 (հանրապետությունում` 33):

Այսպիսով, Երևանում է կենտրոնացված բնակչության 1/3-ը, իսկ առողջապահական ներուժի` ավելի քան 2/3-ը:

Ըստ պոլիկլինիկական հաստատություններից հավաքագրված տվյալների, նրանց կողմից սպասարկվում է 995754 մեծահասակ և 221427 մանկական բնակչություն: Մանկական ազգաբնակչության պաշտոնական թվի (251500) ու մանկական պոլիկլինիկաների կողմից սպասարկվող երեխաների թվի (221427) համեմատությունը վկայում է շուրջ 12% տարբերության մասին: Ակնհայտ է բնակչության արտագաղթով պայմանավորված բնակչության թվի շտկման անհրաժեշտությունը, որը համակարգի օպտիմալացման համար կարևորագույն նշանակություն ունի:

Օպտիմալացման նախադրյալները ԵՎ անհրաժեշտությունը

Երևանի առողջապահության համակարգում գործող բուժհաստատություններն իրենց թվաքանակով, հզորություններով, կադրային ներուժով զգալի գերազանցում են բուժօգնության, այդ թվում և պետության կողմից երաշխավորված ծրագրերով ձևավորված պահանջարկը: Արդյունքում` պետական բյուջեից հատկացվող ֆինանսական միջոցները նպատակաուղղվում են ոչ թե որակյալ բուժօգնության ապահովմանը, այլ առողջապահական համակարգի պահպանմանը, այդ թվում` համապատասխան ծանրաբեռնվածությամբ չապահովված կադրերի անկանոն վճարվող աշխատավարձերին: Ընդ որում, այդ միջոցներն հիմնականում ուղղվում են բժշկական օգնություն իրականացնողների ընթացիկ ծախսերը մի կերպ հոգալուն և, բնականաբար, չեն բավարարում նորմալ դեղորայքային ու տեխնոլոգիական հագեցվածության և բժշկական անձնակազմի աշխատավարձի մակարդակի բարձրացման հիմնախնդիրների լուծման համար:

Ելնելով վերոհիշյալից, անհրաժեշտություն է առաջանում հստակեցնելու ներկա պայմաններում բուժօգնություն իրականացնողների առկա և փաստացի օգտագործվող հզորությունները:

Այսօր Երևանի հիվանդանոցային համակարգում գործող 43 հիմնարկ 10772 մահճակալային ընդհանուր հզորությամբ աշխատում է միջինում 30-40% ծանրաբեռնվածությամբ, առանձին հիմնարկներում այն չի գերազանցում 20%-ը:

Մահճակալային հզորությունների այսպիսի թերծանրաբեռնվածության պատճառը բազմագործոն է, ինչն անհրաժեշտ է հաշվի առնել օպտիմալացման գործընթացում: Այն է`

● հիվանդանոցային բուժօգնության կազմակերպման նախկին դրույթներից, մասնավորապես, հիվանդանոցային բուժման չհիմնավորված երկարաժամկետ նորմատիվներից և «պարտադիր հոսպիտալացման» սկզբունքից հրաժարումը և բուժօգնությունն ամբուլատոր պոլիկլինիկական համակարգում կազմակերպելու գործընթացի ծավալումը:

Նախկինում մանկաբույժն իրավունք չուներ տանը բուժելու մինչև 1 տարեկան «ջերմող» երեխային` անկախ նրա վիճակից և ախտորոշումից, «թոքաբորբ» ախտորոշումը միայն հիվանդանոցային բուժման ենթակա հիվանդությունների ցանկում էր, իսկ ցանկացած էթիոլոգիայի ու ծանրության աստիճանի փորլուծության դեպքում ենթակա էր հոսպիտալացման` ինֆեկցիոն հիվանդանոցոմ: Այժմ մանկաբույժը շատ ավելի լայն իրավունքներ և հմտություններ ունի` երեխայի բուժօգնությունը տանը կամ պոլիկլինիկայում կազմակերպելու համար:

Որոշակի փոփոխությունների են ենթարկվել նաև ծննդօգնության հիմնարկների աշխատանքի կազմակերպման կարգը և նորմատիվները, որը բերել է հետծննդյան խնամքի տևողության զգալի կրճատման: Նախկինում նորմալ ծննդաբերության դեպքում ծննդկանին դուրս էին գրում 7-8-րդ օրը, իսկ հիմա` 3-4-րդ օրը, առանձին ծննդատներում` անգամ ծննդաբերությունից 48 ժամ հետո: Կեսարյան հատման դեպքում դուրս էին գրում 10-15-րդ օրը, ներկայումս` 6-7-րդ օրը: Մանկաբարձական մեկ մահճակալի զբաղվածությունն այս գործոնի հաշվին կրճատվել է ավելի քան երկու անգամ:

Ախտորոշման և բուժման ժամանակակից տեխնոլոգիաների ու մեթոդների ներդրման շնորհիվ կրճատվել է նաև թերապևտիկ և վիրաբուժական հիվանդների բուժման միջին տևողությունը ստացիոնարներում, շուրջ 3 անգամ կրճատվել է հետվիրահատական խնամքի տևողությունը` առանձին վիրաբուժական հիվանդությունների դեպքում: Վերը ներկայացված բժշկական գործելակերպը զգալիորեն նպաստել է հիվանդանոցների բեռնաթափմանը և մահճակալ/օրերի զգալի կրճատմանը: Այս գործոնի հաշվին մահճակալային հզորությունները ենթակա են «անդարձ» կրճատման:

● Հիվանդանոցային բուժօգնության ծավալների կրճատման պատճառներից մեկն էլ, սոցիալ-տնտեսական անկմամբ և արտագաղթով պայմանավորված, բնակչության փաստացի թվի զգալի նվազումն է, ինչը հատկապես ակնառու է Երևանի օրինակով: Մանկաբարձագինեկոլոգիական մահճակալների թերծանրաբեռնվածության հիմնական պատճառը ծնելիության կրկնակի անկումն է վերջին 10 տարվա ընթացքում: Ծնելիության անկմամբ պայմանավորված` մանկական բնակչության օրեցօր կրճատվող թվաքանակն էլ (1990 թ. 0-15 տարեկան երեխաների թիվը հանրապետությունում կազմել է 1015000, իսկ 1999 թ.` 911000) բերել է մանկական մահճակալների զգալի բեռնաթափման:

Այս գործընթացը, լավատեսական նկատառումներով, կարելի է դիտարկել դարձելի և, հետևաբար, մահճակալային ֆոնդի օպտիմալացման ժամանակ այն անհրաժեշտ է հաշվի առնել:

● Մահճակալային թերծանրաբեռնվածության պատճառներից մեկն էլ բուժօգնության մատչելիության անկումն է, բնակչության «օտարումն» առողջապահական համակարգից: Այստեղ դեր ունի ինչպես պաշտոնապես վճարովի համակարգի ներդրումը, այնպես էլ օրեցօր աճող ոչ լեգալ վճարումների փաստը: Այսօր հիվանդանոցներում, ըստ էության, հիվանդը հոգում է բուժօգնության հետ կապված գրեթե բոլոր ծախսերը:

Այս գործոնով պայմանավորված` մահճակալային թերծանրաբեռնվածության խնդիրը կարելի է դիտարկել որպես «մասնակի դարձելի», քանզի առողջապահության քաղաքականությունը ներկայումս ուղղված է բուժօգնության մատչելիության և որակի բարձրացմանը:

Վերը նկարագրված գործոններն իրենց անդրադարձն են ունեցել նաև Երևան քաղաքի առողջապահական առկա հզորությունների և դրանց արդյունավետ օգտագործման վրա` առողջապահական ծառայությունների կազմակերպման ու իրականացման գործընթացում բերելով առաջարկի և պահանջարկի խորացված անհամաչափության:

Այսպիսով, Երևան քաղաքում հիվանդանոցային մահճակալների զբաղվածությունը չի գերազանցում 40%-ը, պոլիկլինիկական համակարգն աշխատում է նվազագույն ծանրաբեռնվածությամբ (այցելությունները և տնային կանչերը կրճատվել են ավելի քան 50%-ով): Այս ամենն, անխոս, չի բացատրվում բնակչության առողջական վիճակի բարելավմամբ: Ընդհակառակը, հիվանդացության ցուցանիշների «իջեցման» ֆոնի վրա նկատվում է մահացության բարձրացում այնպիսի հիվանդություններից, ինչպիսիք են սիրտ-անոթային համակարգի ախտաբանությունները, ուռուցքները, տուբերկուլյոզը, դիաբետը և այլն: Այս իրավիճակը պայմանավորված է ոչ միայն առողջապահական միջոցառումների անբավարար մակարդակով, այլ նաև բնակչության ընդհանուր սոցիալ-տնտեսական վիճակով:

Ըստ էության, այլընտրանքային ֆինանսական միջոցների ցածր արդյունավետությունը և բյուջեի սահմանափակ հնարավորությունը ներկա ծավալներով առողջապահական համակարգի հետագա պահպանումը, առավել ևս զարգացումը դարձնում են դժվար իրականացվելի խնդիր:

Ուստի` Երևան քաղաքի առողջապահական համակարգի օպտիմալացման անհրաժեշտությունն ակնհայտ է և ծախսարդյունավետության տեսակետից արդարացված` գնալով վատացող բյուջետային ֆինանսավորման ու օրեցօր աճող թերծանրաբեռնվածության պարագայում:

Ծրագրի նպատակը

Ծրագրի նպատակն է Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի բուժհաստատությունների կառուցվածքային, ներկառուցային ու գործառնական փոփոխությունների իրականացման ճանապարհով առկա առողջապահական համակարգը համապատասխանեցնել քաղաքի բնակչության իրական պահանջարկին, բարձրացնել ֆինանսական պետական հատկացումների օգտագործման արդյունավետությունը և նպաստել բուժօգնության որակի ու մատչելիության բարձրացմանը:

Օպտիմալացման հիմնական սկզբունքները

Երևանի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման առաջարկվող սկզբունքները համապատասխանում են ՀՀ կառավարության կողմից հաստատված ՀՀ առողջապահական համակարգի օպտիմալացման հայեցակարգին (ՀՀ կառավարության 05.02.2001 թ. N 80 որոշում) և իրագործման ռազմավարական ծրագրին:

Օպտիմալացման հիմքում ընկած է Հիմնական առողջապահական կարիքների գնահատման և հիմնական առողջապահական ծառայությունների զարգացման աշխատանքային խմբի կողմից մշակված հիվանդանոցային ու արտահիվանդանոցային բուժօգնության հզորությունների նորմատիվների հաշվարկման մեթոդաբանությունը:

Օպտիմալացման առաջարկություններում հաշվի են առնված հաստատությունների հիմնական նկարագրերի (մահճակալներ, կադրեր և այլն) ու կատարողականների (հիվանդների թիվ, մահճ./օր և այլն) եռամյա միջինացված ցուցանիշները, ըստ առանձին մասնագիտացված ուղղությունների` մահճակալների զբաղվածության առաջարկվող նորմատիվները և մահճակալների փաստացի զբաղվածությունը:

Օպտիմալացման գործընթացի ժամանակ ընտրության հիմնական չափանիշներն են`

Ø շենքային կառույցների վիճակը, շահագործման ծախսատարությունը.

Ø  բնակչությանը ցուցաբերվող բուժօգնության մակարդակը` որակի և մատչելիության առումով (ցուցիչներ կարող են լինել ներհիվանդանոցային մահաբերության, մանկական, պերինատալ մահացության ցուցանիշները և այլն).

Ø բուժհաստատությունների տեխնիկական հագեցվածությունը, ֆունկցիոնալ, լաբորատոր-ախտորոշիչ և հարակից ծառայությունների հզորությունները.

Ø զբաղվածության ցուցանիշը, քանզի այն նաև բուժօգնության որակի անուղղակի ցուցանիշ է.

Ø  տարածքային տեղակայումը.

Ø  մարդկային ռեսուրսների առկայությունը:

Մասնագիտացված բժշկական օգնությունը Երևանում կազմակերպելու համար առաջարկվող օպտիմալ տարբերակ է 200-500 մահճակալային ֆոնդով բազմապրոֆիլ հիվանդանոցների ծավալումը, քանզի, ըստ փորձագիտական գնահատումների, ավելի փոքր հիվանդանոցի շահագործումը ծախսարդյունավետության տեսանկյունից արդարացված չէ (թանկ է արժենում), իսկ ավելի մեծերը դժվար կառավարելի են: Ենթադրվում է, որ հիվանդանոցները կունենան ստացիոնար և ամբուլատոր բաժանմունքներ, որի արդյունքում առաջնային մակարդակի նեղ մասնագիտական բուժօգնությունը կիրականացվի հիվանդանոցային հաստատություններում` ապահովելով բուժօգնության կազմակերպման շարունակականությունը և մատչելիությունը:

Օպտիմալացման ծրագրի իրականացման անհրաժեշտ միջոցառումները

 Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման համար անհրաժեշտ կլինի հետևյալ միջոցառումների իրականացումը`

● փոփոխությունների ենթակա բուժհաստատություններում գույքագրման լրացուցիչ աշխատանքների իրականացում (տարածքներ, կադրեր և այլն).

● բուժօգնություն և ծառայություններ իրականացնող բուժհիմնարկների չծանրաբեռնված կարողությունների կրճատում, բուժհաստատությունների (ոչ արդյունավետ գործող և առողջապահական նորմերին չհամապատասխանող) վերակազմակերպում կամ վերապրոֆիլավորում, անհրաժեշտության դեպքում` լուծարում.

● տարածքների օպտիմալ օգտագործման նպատակով բուժհաստատությունների շենքային միավորում.

● պետական պատվերի տեղադրում` մրցութային կարգով.

● բուժհաստատությունների (հատկապես հիվանդանոցների) մասնավորեցմանն ուղղված գործընթացի խթանում.

● կադրային ներուժի վերաբաշխում և համապատասխանեցում պահանջարկին.

● ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգում, ըստ առանձին սպասարկվող բուժհաստատությունների` նրանց սպասարկման տարածքների քարտեզագրում և վերաբաշխում` բնակչության բուժօգնության մատչելիության ապահովման սկզբունքից ելնելով:

Նշված նախապայմանների բավարարումը Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման գործընթացի և զարգացման ապահովման երաշխիքներն են:

Ընդհանուր առմամբ օպտիմալացման առաջարկվող ծրագիրն անհրաժեշտ է իրականացնել աստիճանական` փուլային եղանակով:

Առաջին փուլում (2001 թ.) հիմնականում կիրականացվի ակնհայտ թերբեռնված և ծախսարդյունավետության տեսակետից չարդարացված հաստատությունների օտարում, մանկական և մեծահասակների որոշ պոլիկլինիկաների վերակազմակերպում և պահպանվող հաստատությունների ներհիվանդանոցային օպտիմալացում:

Երկրորդ փուլում (2002-2003 թթ.) օպտիմալացման ծրագիրը կարող է զարգացում ապրել` փոփոխվող իրավիճակի և կարիքների վերագնահատման ֆոնի վրա: Հնարավոր է, ըստ մասնագիտացված ծառայությունների, օպտիմալացման ենթածրագրերի մշակման և իրականացման գործընթաց:

Սպասվող արդյունքները

Գլոբալ առումով մահճակալային հզորությունների կրճատվող ծավալները միջինում կկազմեն 30-40%, սակայն առանձին հաստատություններում այն կարող է գերազանցել 50%-ը: Օպտիմալացումը կբերի ինչպես ներհիվանդանոցային կառուցվածքային փոփոխությունների (ընդհուպ մինչև բաժանմունքների փակում, շենքային տարածքների կրճատում), այնպես էլ հիվանդանոցների միավորման կամ միաձուլման` վերակազմավորման ճանապարհով: Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգում կրճատումների ծավալները կկազմեն շուրջ 20%:

Օպտիմալացման ծրագրից բխող հիմնական փոփոխությունները

Հիվանդանոցային եվ մասնագիտացված բուժօգնության համակարգ

● Թիվ 6 մանկական նևրոլոգիական հիվանդանոցն իր ծառայություններով տեղափոխել Շտապ օգնության մանկական կլինիկական հիվանդանոցի տարածք, որի արդյունքում կազատվի 800 քմ շահագործվող տարածք:

● Համալսարանական ամբողջ հիվանդանոցային համալիրը (համալսարանական թիվ 1 հիվանդանոցը, համալսարանական թիվ 1 մանկական հիվանդանոցը, Սեռական առողջության և ընտանիքի պլանավորման կենտրոնը) հանձնել Երևանի քաղաքապետարանի ենթակայությանը:

● Թիվ 1 ծննդատունը միացնել «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնին (կազատվի 4049 քմ շենքային տարածք):

● Թիվ 4 ծննդատունը վերակազմավորել, ստացիոնար մասը տեղափոխել Շտապ օգնության ԲԿ-ի տարածք, իսկ կանանց կոնսուլտացիան` թիվ 14 պոլիկլինիկա (կազատվի 4330 քմ տարածք):

● Մանկապատանեկան և սպորտային բժշկության կենտրոնն առաջարկվում է վերակազմակերպել: Նախկին «Մանուկ» պոլիկլինիկայի մասով (որպես Երևան քաղաքի տարածքային սպասարկման բուժհաստատություն) համալսարանական համալիրի կազմում այն հանձնել քաղաքապետարանի ենթակայությանը, իսկ Սպորտային բժշկության կենտրոնն ինքնուրույն կարգավիճակով տեղափոխել նախկինում զբաղեցրած տարածք:

● ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման հանրապետական կենտրոնը միացնել Սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների կենտրոնին` տեղափոխելով այն վերջինիս տարածք:

● Մնացած հիվանդանոցային բուժհաստատություններում կիրականացվի ներքին օպտիմալացում (տես` հավելվածներ)` ներհիվանդանոցային, կառուցվածքային փոփոխություններ, առողջապահական ռեսուրսների և ծավալների փոքրացում, շահագործվող շենքային տարածքների կրճատում:

Այսպիսով, Երևանի հիվանդանոցային համակարգի օպտիմալացման արդյունքում կազատվի շուրջ 9200 քմ շենքային տարածք:

Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգ (առաջարկությունները ներկայացված են ըստ համայնքների)

Ավան Վերակազմակերպել N 12 մեծահասակների և N 3 մանկական պոլիկլինիկաները: Արդյունքում` կազատվի 1764,5 քմ տարածք:

Աջափնյակ

Վերակազմակերպել N 6 մեծահասակների և N 4 մանկական պոլիկլինիկաները:

Արդյունքում` կտնտեսվեն միջոցներ` ազատված ռեսուրսների հաշվին:

Համայնքի տարածքում գտնվող 15 թաղամասում և գյուղական բնակավայր Անաստասավանում ստեղծել ընտանեկան բժշկի մեկական գրասենյակ` որպես միավորված պոլիկլինիկայի կառուցվածքային ստորաբաժանում:

Դավթաշեն

N 20 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ` վերջինիս սպասարկման տարածքում գտնվող Դավթաշեն գյուղի բնակչության բուժօգնության կազմակերպման համար:

Կենտրոն

N 1 մանկական պոլիկլինիկան, որը տեղավորված է անբարենպաստ շենքային պայմաններում և զբաղեցնում է 4812 քմ տարածք, տեղափոխել 2-րդ բուժմիավորման պոլիկլինիկայի տարածք` վերջինս տարանջատելով հիվանդանոցից:

N 7 պոլիկլինիկայի փոխարեն ստեղծել ընտանեկան բժշկի թիմային տարբերակով գործող մեկական գրասենյակներ` Նորագյուղ և Կիլիկիա թաղամասերում, հետագայում պոլիկլինիկան, որպես այդպիսին, լուծարել` ազատելով շուրջ 400 քմ տարածք:

«Մանուկ» մանկական պոլիկլինիկան, որը ներկայումս առողջապահության նախարարության ենթակայության բուժհիմնարկ է, առաջարկվում է հանձնել Երևանի քաղաքապետարանին:

Էրեբունի

Վերակազմակերպել N 2 մեծահասակների և N 6 մանկական պոլիկլինիկաները: Արդյունքում` կազատվի շուրջ 1000 քմ տարածք:

Էրեբունի ԲՄ N 3 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, որի սպասարկման տարածքում Էրեբունի զանգվածն է, Ջրաշեն, Վարդաշեն և Մուշավան (Շորբուլախ) գյուղերը, ստեղծել ընտանեկան բժշկի թիմային տարբերակով գործող մեկական գրասենյակ:

21 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում Նուբարաշեն թաղամասի սպասարկման համար ստեղծել ընտանեկան բժշկի թիմային տարբերակով աշխատող գրասենյակ:

«Հայք» ԲԿ-ի մանկական պոլիկլինիկայի Սարի թաղի մասնաճյուղն առաջարկվում է միավորել N 10 պոլիկլինիկային (տեղակայված է վերջինիս տարածքում):

Շենգավիթ Վերակազմակերպել N 7 մանկական և N 13 մեծահասակների պոլիկլինիկաները: Արդյունքում` կազատվի 460 քմ շահագործվող տարածք:

 Նոր Նորք

N 22 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, վերջինիս սպասարկման տարածքում գտնվող, սակայն պոլիկլինիկայից մեծ հեռավորությամբ տեղակայված 7-րդ և 8-րդ զանգվածներից յուրաքանչյուրում ստեղծել ընտանեկան բժշկի մեկական գրասենյակ:

Մալաթիա-Սեբաստիա

Վերակազմակերպել N 19 մեծահասակների և N 8 մանկական պոլիկլինիկաները: Արդյունքում` կազատվի շուրջ 1000քմ շահագործվող տարածք:

N 19 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակներ` Հաղթանակ (4-րդ) գյուղի, Բ-2 և Բ-3 թաղամասերի սպասարկման համար: Այդ իսկ պատճառով N 9 մանկական պոլիկլինիկայի սպասարկման տարածքից հարկավոր է առանձնացնել Հաղթանակ գյուղը և կցել միավորված N 19 պոլիկլինիկային:

N 15 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, որի սպասարկման տարածքում է Սիլիկյան թաղամասը (նախկին Սպանդարյան գյուղ), ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ:

Քանաքեռ-Զեյթուն

Վերակազմակերպել N 16 մեծահասակների և N 2 մանկական պոլիկլինիկաները (վերջինիս շենքում): Արդյունքում` կազատվի 1310 քմ տարածք:

Քաղաքային էնդոկրինոլոգիական դիսպանսեր

Առաջարկվում է քաղաքային Էնդոկրին դիսպանսերը լուծարել, քանի որ միայն կազմ-մեթոդական աշխատանքների համար պետական ֆինանսավորում նախատեսելը դժվար իրագործելի է, իսկ հատուկ դրա համար առանձին բուժհաստատություն պահելը` անարդյունավետ:

Նպատակահարմար կլինի այդ գործընթացի պատասխանատվությունը դնել քաղաքապետարանի ենթակայության որևէ կլինիկայի վրա, որն ունի զարգացած էնդոկրինոլոգիական ծառայություն: Արդյունքում` կազատվի 140 քմ տարածք:

Քաղաքային հակատուբերկուլյոզային դիսպանսեր

Դիսպանսերի հետ կապված որևէ փոփոխություն չի նախատեսվում, բացի 40 մահճակալանոց ստացիոնարի կազմակերպումից:

Քաղաքային հոգեբուժական դիսպանսեր

Նախատեսվում է դիսպանսերի կառուցվածքային օպտիմալացում:

Հատուկ համալսարանական պոլիկլինիկա

Համալսարանական հատուկ պոլիկլինիկան պահպանել ՀՀ առողջապահության նախարարության ուղիղ ենթակայության տակ:

Ամբուլատոր պոլիկլինիկական համակարգի օպտիմալացման արդյունքում ազատվող տարածքի ընդհանուր մակերեսը կկազմի շուրջ 10.887 քմ:

Ի հավելումն վերը ներկայացվածի` առաջարկվում է նաև լուծարել Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության «Ավտոտնտեսություն» պետական փակ բաժնետիրական ընկերությունը:

Այսպիսով, Երևան քաղաքում` օպտիմալացման առաջին փուլի արդյունքում կազատվի շուրջ 20.087 քմ շահագործվող շենքային տարածք, այդ թվում` 9200 քմ` հիվանդանոցային և 10.887 քմ` պոլիկլինիկական համակարգում:

Ըստ ծառայությունների Երևանի առողջապահության համակարգի առավել մանրամասն վերլուծությունը և օպտիմալացման առաջարկները կից ներկայացվում են առանձին բլոկներով:

Հավելված Երևան քաղաքի առողջապահության համակարգի օպտիմալացման ծրագրի

Ց Ա Ն Կ

ԵրԵՎանի տարածքի բուժհաստատությունների

(հանրապետական ԵՎ քաղաքային ենթակայության)

Հիվանդանոցային հաստատություններ (մեծահասակների)	24/7 (քաղաքային)
Մանկական հիվանդանոցներ	9/4 (քաղաքային)
Ծննդատներ	10/3 (միավոր. կազմում)
Դիսպանսերներ	5/3 (քաղաքային)
Պոլիկլինիկաներ	31/5 (միավոր. կազմում)
Մանկական պոլիկլինիկաներ	13/3 (միավոր. կազմում)
Շտապ օգնության կայաններ	8 (քաղաքային)

NN	Հաստատության անվանումը	Հասցեն
Հիվանդանոցային հաստատություններ (մեծահասակների)
Հանրապետական ենթակայության
1.	«Արմենիա» ԲԿ	Աջափնյակ, Մարգարյան 6
2.	«Նաիրի» ԲԱՄ	Պարոնյան 21
3.	Նուբարաշենի հանր. հոգեբուժական հիվ.	Նուբարաշեն ավան, 0071
4.	Մ. Հերացու անվ. ՊԲՀ N 1 կլ. հիվ.	Աբովյան 58
5.	ՀՀ ԱՆ ուրոլոգիական կենտրոն	Աբովյան 54
6.	Ս. Վ. Մալայանի անվ. ակնաբուժական կենտրոն	Աջափնյակ, Ֆուչիկի 30
7.	Անձավաբուժության հանր. կենտրոն	Աճառյան, 2-րդ փակուղի, 4
8.	Մաշկաբանության և ՍՃՓՀ ԲԿ	Աջափնյակ, Ֆուչիկի 32
9.	Սրտաբանության ԳՀԻ	Պ. Սևակի 5
10.	Ճառագայթային բժշկության և այրվածքների ԳԿ	Դավթաշեն, Ա, 25
11.	Վնասվածքաբանության, օրթոպեդիայի և վերականգնող. կենտրոն	Նորք-Մարաշ, 9
12.	Կուրորտաբանության և ֆիզ. բժշկության ԳՀԻ	Օրբելի եղբայրների 41
13.	Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվ. ուռուցքաբանության ԳԿ	Քանաքեռ, Ֆանարջյան 76
14.	Ա. Լ. Միքայելյանի անվ. վիրաբուժության ինստիտուտ	Քանաքեռ, Հասրաթյան 9
15.	Արյունաբանության գիտական կենտրոն	Հ. Ներսիսյան 7
16.	Ն. Բ. Հակոբյանի անվ. հիգիենայի և մասնագիտական հիվ. ԳՀԻ	Աճառյան 2
17.	«Նորք» հոգեկան առողջության կենտրոն	Գ. Հովսեփյան 2ա
Քաղաքային ենթակայության
18.	Թիվ 2 բուժ. միավորում	Արամի 54
19.	Թիվ 3 կլ. հիվ.	Ձորափի 40
20.	Թիվ 6 կլ. ԲՄ	Բագրատունյաց 1
21.	Թիվ 8 բուժմիավորում/ծննդատուն	Ներսիսյան 7
22.	«Էրեբունի» ԲԿ/ծննդատուն	Տիտոգրադյան 14
23.	«Մալաթիա» ԲԿ/ծննդատուն	Դանիել Վարուժանի 28ա
24.	«Շտապ օգնություն» ԳԲԿ	Նորքի 3-րդ զանգ. Գյուրջյան 10
Դիսպանսերներ
Հանրապետական
25.	Հանր. նարկոլոգիական դիսպանսեր (ստացիոնարով)	Ավան, Աղի հանք
26.	Կ. Բազիկյանի անվ. հակաուռուցքային հանր. դիսպանսեր (ստացիոնարով)	Հանրապետության 85
Քաղաքային
27.	Նյարդահոգեբուժական դիսպանսեր (ստացիոնարով)	Ավան, Աղի հանք
28.	Հակատուբերկուլյոզային դիսպանսեր (առանց ստացիոնարի)	Դեկաբրիստների 78
29.	Էնդոկրին դիսպանսեր (առանց ստացիոնարի)	Ֆուրմանովի 29
Մանկական հիվանդանոցներ
Հանրապետական ենթակայության
30.	Հանրապետական մանկական կլինիկական հիվանդանոց	Մամիկոնյան 30
31.	Համալսարանական մանկական թիվ 1 հիվանդանոց	Աբովյան 60
32.	Հանրապետական մանկական վերականգնողական հիվանդանոց	Էջմիածնի խճուղի, 109
33.	«Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոց	Նորք, Ամառանոցային 53
34.	«Արաբկիր» ԲԿ (ապապետականացված)	Մամիկոնյան 30
Քաղաքային ենթակայության
35.	«Նորք-Մարաշ» ԲԿ (N 2 ՄՀ)	Ծերեթելու 46ա
36.	Շտապ օգնության մանկական հիվանդանոց	Նորք, Արմենակյան 13
37.	«Հայք» ԲԿ (N 4 մանկ. հիվանդանոց)	Մուրացանի 114
38.	N 6 մանկական նևրոլոգիական հիվանդանոց	Մոլդովական 41
Ծննդատներ
Հանրապետական ենթակայության
39.	ՀՀ ԱՆ մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն	Մաշտոցի պողոտա, 22
40.	Ընտանիքի պլանավորման և սեռական առողջության ՀԿ	Աբովյան 56
41.	Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և Աջափնյակ, գինեկոլոգիայի կենտրոն	Մարգարյան 6/2
Քաղաքային ենթակայության *
42.	Թիվ 1 կլինիկական ծննդատուն	Նոր-Արեշ, 22 փողոց
43.	Թիվ 3 կլինիկական ծննդատուն	Մանանդյան 9
44.	Թիվ 4 կլինիկական ծննդատուն	Նորքի զանգված, Գյուրջյան 6
45.	«Սուրբ Աստվածամայր» կլինիկական ծննդատուն	Հ/Ա Բ-4 թաղամաս

* 3 ծննդատներ` միավորումների կազմում («Էրեբունի», «Մալաթիա», թիվ 8 ԲՄ)

Շտապ օգնության կայաններ
«Շտապ օգնություն» ԳԲԿ (8 ենթակայաններով)		Նորքի 3-րդ զանգ., Գյուրջյան 10
46.	Կենտրոնական կայան	Ձորակի 40
47.	Թիվ 1 ենթակայան	Արաբկիր, Մալխասյան 31
48.	Թիվ 2 ենթակայան	Մաշտոցի շրջ., Դավթաշեն 2ա
49.	Թիվ 3/4 ենթակայան	Էրեբունի, Մուրացանի 116
50.	Թիվ 5 ենթակայան	Խորհրդային, Նորքի 5-րդ զանգվ. Թևոսյան 5
51.	Թիվ 6 ենթակայան	Շենգավիթ, Ծերեթելու 46ա
52.	Թիվ 7 ենթակայան	Շահումյան, Հ/Ա թաղ., Անդրանիկի 2ա

Պոլիկլինիկական հաստատություններ
Ինքնուրույն
53.	Թիվ 1 պոլիկլինիկա ՍՊՓԲԸ	Լեոյի 17
54.	Թիվ 2 պոլիկլինիկա	Ազատամարտիկների 82/2
55.	Թիվ 4 պոլիկլինիկա	Մոսկովյան 13
56.	Թիվ 5 պոլիկլինիկա	Նորք, Հովսեփյան 8
57.	Թիվ 6 պոլիկլինիկա	Մարգարյան 6/1
58.	Թիվ 7 պոլիկլինիկա	Կիլիկիա, կոնյակի գործարան, 4
59.	Թիվ 8 պոլիկլինիկա	Բաղրամյան 51ա
60.	Թիվ 9 պոլիկլինիկա	Կարմիր Բլուրի 27
61.	Թիվ 10 պոլիկլինիկա	Սարի թաղ, 10-րդ փող.
62.	Թիվ 11 պոլիկլինիկա	Հ. Քոչարի 21
63.	Թիվ 12 պոլիկլինիկա	Ավան-Առինջ
64.	Թիվ 13 պոլիկլինիկա	Շենգավիթ, 9, բն. 32
65.	Թիվ 14 պոլիկլինիկա	Պալյան, 8
66.	Թիվ 15 պոլիկլինիկա	Սեբաստիա, 9
67.	Թիվ 16 պոլիկլինիկա	Քանաքեռ, Կամոյի 50
68.	Թիվ 17 պոլիկլինիկա	Հոկտեմբերյան 37ա
69.	Թիվ 18 պոլիկլինիկա	Օրջոնիկիձեի 43
70.	Թիվ 19 պոլիկլինիկա	Հ/Ա թաղ., Անդրանիկի 2Ա
71.	Թիվ 20 պոլիկլինիկա	Դավթաշեն, 4-րդ զանգված
72.	Թիվ 21 պոլիկլինիկա	Նուբարաշեն, Չնքուշի 4
73.	Թիվ 22 պոլիկլինիկա	Նոր Նորքի 9-րդ զանգվ., 40շ., 46/Ա
74.	«Նորագավիթ»	Նորագավիթ, 8 փ., 10
75.	Համալսարանական պոլիկլինիկա (հանր.)	Տերյան 129
76.	Առողջության առաջնային պահպանման կենտրոն	Մոսկովյան 15 (հանր.) 77
77.	Թիվ 4 բուժսանմաս (գերատեսչական)	Թամանցիների 58
78.	Թիվ 5 բուժսանմաս (գերատեսչական)	Բազալտի գործարան
Միավորումների կազմում
79.	«Էրեբունի» ԲԿ պոլիկլինիկա (թիվ 3)	Այվազովսկու փ., 131
80.	Թիվ 2 բուժմիավորում	Արամի 54
81.	Թիվ 6 բուժմիավորում	Բագրատունյաց 1
82.	Թիվ 8 բուժմիավորում	Ներսիսյան 7
83.	«Մալաթիա» ԲՄ պոլիկլինիկա	Դ. Վարուժանի 28ա
Մանկական
84.	Թիվ 1 մանկական պոլիկլինիկա	Կենտրոն, Իսակովի 8
85.	Թիվ 2 մանկական պոլիկլինիկա	Զեյթուն, Դրոյի 17
86.	Թիվ 3 մանկական պոլիկլինիկա	Ավան, Խուդյակովի 1
87.	Թիվ 4 մանկական պոլիկլինիկա	Աջափնյակ, Մարգարյան 6/1
88.	Թիվ 5 մանկական պոլիկլինիկա	Նորքի զանգված, Գայի 43
89.	Թիվ 6 մանկական պոլիկլինիկա	Էրեբունի, Դիմիտրովի 82/2
90.	Թիվ 7 մանկական պոլիկլինիկա	Ն. Շենգավիթ, 11 փող., 39շ
91.	Թիվ 8 մանկական պոլիկլինիկա	ՀԱԹ, Անդրանիկի 2ա
92.	Թիվ 9 մանկական պոլիկլինիկա	ՀԱԹ, Անդրանիկի 2
93.	«Արաբկիր» մանկական պոլիկլինիկա	Արաբկիր, Փափազյան 32
94.	Մանկապատանեկան և սպորտային բժշկության «Մանուկ» կենտրոն	Կենտրոն, Աբովյան 60
95.	ՇՕՄԿՀ-ի պոլիկլինիկա	Շենգավիթ, Արտաշեսյան 46
96.	«Հայք» ՄԿՀ-ի պոլիկլինիկա` Սարի թաղի մասնաճյուղով	Էրեբունի, Մուրացանի 114

ԱՄԲՈՒԼԱՏՈՐ-ՊՈԼԻԿԼԻՆԻԿԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Ներածություն

Հանրապետության առկա սոցիալ-տնտեսական իրադրությունը չէր կարող իր անդրադարձը չունենալ առողջապահության ոլորտի վրա, որն իր ամենացայտուն դրսևորումն ունի Երևան քաղաքի օրինակում:

Ներկա պայմաններում, երբ պետական ֆինանսական միջոցների արդյունավետ օգտագործման խնդիրը ողջ լրջությամբ դրված է առողջապահության պետական կառավարման մարմինների առջև, բնակչության բժշկական օգնության հետ կապված առաջնահերթ խնդիրն առողջապահական համակարգի բարեփոխումն է` ներդնելով օպտիմալացման ռազմավարության ծրագիրը:

Ծրագրի իրականացման համար ուսումնասիրվել են ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգին վերաբերող բազային տվյալները և հստակեցվել Երևանում գործող ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բուժհաստատությունների առկա ու փաստացի օգտագործվող հզորությունները: (Կից ներկայացվում է):

Իրադրության նկարագիրը

Ներկայումս Երևանում գործում է 44 ամբուլատոր-պոլիկլինիկական հիմնարկ, որից 26-ը` մեծահասակների, 10-ը` մանկական, 8-ը` միավորումների կազմում գտնվող (5 մեծահասակների և 3 մանկական):

Պոլիկլինիկաների մեծ մասը կարիք ունի հիմնական վերանորոգման, տեխնոլոգիական հագեցվածությունն անբավարար է, սարքավորումները դադարել են արդիական լինելուց: Մանկական պոլիկլինիկաները հիմնականում ապահովված չեն ճառագայթային ախտորոշման և որոշ այլ պարակլինիկական հետազոտման միջոցներով: Մի քանի պոլիկլինիկաներ տեղավորված են բնակելի շենքերի առաջին հարկում, իսկ որոշ պոլիկլինիկաների զբաղեցրած շենքերը գտնվում են վթարային վիճակում:

Երևանի պոլիկլինիկական բուժհիմնարկները որոշակի խնդիր ունեն` նաև կադրային ներուժի հետ կապված:

Ընդհանուր առմամբ, Երևանի պոլիկլինիկաներում աշխատում է 2271 բժիշկ, որից 605-ը` տեղամասային թերապևտ, 469-ը` տեղամասային մանկաբույժ, 835-ը` նեղ մասնագետ, 144 մանկաբարձ-գինեկոլոգ և 89 լաբորատոր-ախտորոշման բժիշկ: Միջին բուժանձնակազմը 2592 է, որից 1048-ը` տեղամասային բուժքույր, 154-ը` մանկաբարձուհի, 727-ը` նեղ մասնագետների բուժքույր, 180 լաբորանտ և 484 այլ բուժքույր:

Ստացվում է, որ Երևանում մեկ տեղամասային թերապևտի կողմից միջինում սպասարկվում է 1646 մեծահասակ բնակիչ, իսկ տեղամասային մանկաբույժների կողմից` 472 երեխա: Այսինքն, Երևանում միջինում մեծահասակ բնակչության տեղամասերը հավաքագրվում են օպտիմալ, իսկ մանկականը` մինիմալ սահմանով: Ներկայացված թվերից երևում է, որ պոլիկլինիկաները գերհագեցված են նաև նեղ մասնագետներով և միջին բուժանձնակազմով:

Ծրագրի նպատակն է`

Երևան քաղաքի ամբուլատոր-պոլիկլինիկական հաստատությունների կառուցվածքային, ներկառուցային, գործառնական և որակական փոփոխություններ իրականացնելով` համակարգը համապատասխանեցնել քաղաքի ներկա պահանջներին:

Ապահովել`

- կադրային ներուժի նպատակային և արդյունավետ տեղաբաշխումը.

- ֆինանսական ծախսերի կրճատումը և ռացիոնալ օգտագործումը.

- բժշկական օգնության և սպասարկման որակի ու մատչելիության բարձրացումը.

- վարչական կառավարման մեխանիզմների պարզեցումը:

Ծրագրի իրականացման գործընթացում նպատակահարմար է կիրառել առաջնային բուժօգնության համակարգի համար ընդունված տարբեր մոդելների համադրումը:

Երևանում առաջնային բժշկական օգնության օպտիմալացման գործընթացն առաջարկվում է իրագործել փուլային տարբերակով` նկատի ունենալով, որ վերջինս հնարավորություն կտա վերափոխումները կատարել աստիճանաբար` խուսափելով սոցիալական լարվածությունից:

Առաջին փուլում (2001թ.) նախատեսվում է պոլիկլինիկաների սպասարկման տարածքների վերանայում, որոշ մանկական և մեծահասակների պոլիկլինիկաների միավորում, ինչպես նաև անհրաժեշտ է սահմանել, թե որ պոլիկլինիկաներն են շարունակելու իրենց աշխատանքը որպես ընտանեկան բժշկության գրասենյակներ: Այն խիստ կարևոր է ոչ միայն որպես օպտիմալացման գործընթացի սկիզբ, այլև առաջին, կարևորագույն քայլն է ընտանեկան բժշկության կայացման գործում: Հնարավոր չէ ներդնել առողջության առաջնային պահպանման կազմակերպման ընտանիքներին ուղղվածության և ընտանիքը որպես միավոր դիտելու կարևորագույն սկզբունքը, եթե մանկական ու մեծահասակների առաջնային բուժօգնություն իրականացնող հիմնարկները շարունակեն առանձին մնալ:

Թե' մեծերի, թե' մանկական պոլիկլինիկաներից շատերը գտնվում են ոչ բարվոք վիճակում, կարիք ունեն վերանորոգման, շարքից դուրս են եկել ջեռուցման և ջրամատակարարման համակարգերը: Վերամիավորման դեպքում պետք է դիտարկվեն հնարավոր տարբերակները, երբ մանկական պոլիկլինիկան տեղափոխվում է մեծահասակների պոլիկլինիկա կամ մեծահասակների պոլիկլինիկան` մանկական կառույց` կախված այն հանգամանքից, թե ում շենքային հարմարություններն են ավելի բարվոք:

Այն շենքերը, որոնք նախկինում պահանջում էին բազմապիսի տնտեսական ծախսեր, հնարավոր կլինի տալ վարձակալության կամ օտարել և վաճառքից առաջացած գումարներն ուղղել այդ իսկ բժշկական կազմակերպությունների զարգացմանն ու բժշկական տեխնոլոգիաներով հագեցմանը` բյուջե մուտքագրելուց հետո համապատասխան մասնահատկացում կիրառելու միջոցով (նախատեսված է մասնավորեցման հայեցակարգով):

Երևան քաղաքի պոլիկլինիկաների ներկայացրած տվյալների ուսումնասիրությունից երևում է, որ մանկական պոլիկլինիկաներն ապահովված չեն ճառագայթային ախտորոշման և մի քանի այլ ախտորոշիչ ծառայություններով ու մեծ մասամբ օգտվում են մեծահասակների պոլիկլինիկաներից (պայմանագրային հիմունքներով), որը նշանակում է, որ միաձուլման արդյունքում երկուստեք ավելի արդյունավետ կօգտագործվեն առկա հզորություններն ու համապատասխան կադրերը:

Ի վերջո, հնարավոր կլինի լուծել դեռահասների բժշկական սպասարկման չարչրկված և այդպես էլ լուծում չստացած հարցը, ինչն ինքնըստինքյան կկարգավորվի մանկական ու մեծահասակների պոլիկլինիկաների միավորման արդյունքում և մանկությունից մեծահասակներին փոխանցումը կկատարվի ավելի արդյունավետ ու նպատակային եղանակով:

Բուժհաստատությունների վերակազմակերպման կամ որոշ դեպքերում անգամ լուծարման գործընթացի համար կարող են կիրառվել հետևյալ ընտրության չափանիշները`

● Շենքերը հին են, ոչ սեյսմակայուն և վերակառուցման առումով` ծախսատար: Շենքային պայմաններն անհարմար են ծառայությունների հետագա զարգացման կամ վերապրոֆիլավորման համար:

● Կարողությունների օգտագործման մակարդակը պակաս է 35%-ից, այսինքն, առկա է մատուցվող ծառայությունների թվի մեծ ավելցուկ և սպասարկվող բնակչության իրական կարիքների նկատմամբ անհամապատասխանություն (մասնագետների ակնհայտ թերբեռնվածություն):

● Պայմանները բավարար չեն ֆունկցիոնալ արդյունավետության ապահովման համար` տեխնիկապես թերզինված են և պահանջում են բժշկական տեխնոլոգիաների նոր ներդրումների իրականացում, որը ներկայումս իրատեսական չէ:

Օպտիմալացման գործընթացը պետք է զուգորդվի`

ա) մարդկային ռեսուրսների մասնակի վերապատրաստմամբ և սոցիալ-տնտեսական խնդիրների լուծմամբ, որը կպահանջի անհրաժեշտ ֆինանսական ներդրումներ ու ժամանակ.

բ) առողջության առաջնային պահպանման օղակի վերակառուցմամբ, որը մեծ մասամբ իր վրա կարող է վերցնել հիվանդանոցային բուժօգնության բեռը: Սա նույնպես պահանջում է ֆինանսական ներդրումներ և ժամանակ (5-7 տարի):

Երկրորդ փուլում (2002-2003 թթ.) նախատեսվում է մանկական և մեծահասակների պոլիկլինիկաների միավորման գործընթացի շարունակումը և մասնագիտական ծառայությունների աստիճանական ինտեգրացման սկիզբը հիվանդանոցային (երկրորդային մակարդակի) բժշկական կազմակերպությունների հետ:

Աստիճանաբար բազմապրոֆիլային հիվանդանոցների կազմում ստեղծվելու են ամբուլատոր ընդունելության բաժիններ, որտեղ հիվանդանոցի նեղ մասնագիտացում ունեցող բժիշկները կոնսուլտացիայի են ենթարկելու առաջնային օղակից ուղեգրված հիվանդներին: Այնուհետև, ելնելով կոնկրետ իրադրությունից, կաÿմ ամբուլատոր պայմաններում են կազմակերպելու նրանց հետագա բուժումը, կաÿմ այն իրականացվելու է հիվանդանոցում: Այս կառուցվածքային փոփոխությունը հնարավոր է իրականացնել ընտանեկան բժշկության զարգացման արդյունքում, երբ կունենանք ընտանեկան բժիշկների` որակ կազմող խմբաքանակ:

Այսպիսով, պոլիկլինիկական բուժհաստատությունների միավորումն, ըստ փուլային տարբերակի, իրականացվելու է հետևյալ հաջորդականությամբ`

● Միևնույն սպասարկման տարածքն ունեցող պոլիկլինիկաների (3-րդ մանկական և թիվ 12 մեծահասակների, 6-րդ մանկական և 2-րդ մեծահասակների, 4-րդ մանկական և 6-րդ մեծահասակների, 16-րդ մեծահասակների և 2-րդ մանկական պոլիկլինիկաների) վերակազմակերպումը նախատեսվում է օպտիմալացման ծրագրի առաջին փուլում (2001 թ.): Մնացած պոլիկլինիկաների վերակազմակերպման գործընթացը կշարունակվի 2002 թ.-ից:

● Ծրագրի իրականացման առաջին փուլում օպտիմալացմանը զուգահեռ պետք է իրականացնել քաղաքի բոլոր պոլիկլինիկաների սպասարկման տարածքների վերաբաշխում, որը հնարավորություն կընձեռի շարունակել և ավարտին հասցնել մանկական ու մեծահասակների պոլիկլինիկաների վերակազմակերպման գործընթացը II փուլում:

Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգում իրականացվող վերակազմակերպման ժամանակ անցանկալի երևույթներից խուսափելու նպատակով առաջարկվում է վերջինիս արդյունքում ձևավորվող կառույցում հստակեցնել ընդհանուր և մանկական ծառայությունների գործունեությունը` նախատեսելով գլխավոր տնօրեն և տնօրեն` մանկության գծով պաշտոնները, որոնցից յուրաքանչյուրը կունենա բուժական և ֆինանսական որոշակի իրավունքներ ու պարտականություններ` գլխավոր տնօրենն ամբողջ հիմնարկության, իսկ մանկության գծով տնօրենը` միայն իր մասով:

Այսպիսով, Երևան քաղաքի ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգի օպտիմալացման արդյունքում սպասվում է հետևյալ պատկերը`

ԱՎԱՆ

Բնակչությունը` 52500, որից` 42597 մեծահասակ և 9903 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է թիվ 12 մեծահասակների (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 42597, աշխատող` 179, որից բժիշկ` 67) և թիվ 3 մանկական պոլիկլինիկաների (սպասարկվող երեխաների թիվը` 9903, աշխատող` 83, որից բժիշկ` 31) միջոցով:

N 12 պոլիկլինիկան տեղավորված է առողջապահական համալիրի 7 և 3 հարկանի 2 շենքում, իսկ N 3 մանկական պոլիկլինիկան զբաղեցնում է այդ համալիրի մեկ այլ` 3 հարկանի շենք: Նախատեսվում է վերակազմակերպել մեծահասակների ու մանկական պոլիկլինիկաները, որի արդյունքում կազատվի մանկական պոլիկլինիկայի զբաղեցրած 1764,5 քմ տարածքը և կտնտեսվեն միջոցներ ինչպես օտարված տարածքի, այնպես էլ իրար կրկնող ազատված հաստիքների հաշվին:

ԱՋԱՓՆՅԱԿ

Բնակչությունը` 92624, որից` 74800 մեծահասակ և 17824 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է թիվ 6 մեծահասակների (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 74800, աշխատող` 246, որից բժիշկ` 92) և թիվ 4 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 17824, աշխատող` 145, որից բժիշկ` 56) պոլիկլինիկաների միջոցով:

Նախատեսվում է վերակազմակերպել մեծահասակների և մանկական պոլիկլինիկաները, որի արդյունքում կտնտեսվեն միջոցներ` ազատված հաստիքների հաշվին:

Առաջարկվում է նաև պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, սպասարկման տարածքում գտնվող գյուղական բնակավայր Անաստասավանում և պոլիկլինիկայից հեռու գտնվող ստվար բնակչություն ունեցող 15 թաղամասում ստեղծել ընտանեկան բժշկի մեկական գրասենյակ:

ԴԱՎԹԱՇԵՆ

Բնակչությունը` 42189, որից` 32684 մեծահասակ և 9505 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է թ. 20 պոլիկլինիկայի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը`42189, աշխատող` 153, որից բժիշկ` 59) միջոցով, որն ունի մանկական բաժին:

Առաջարկվում է թիվ 20 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, որի սպասարկման տարածքում է Դավթաշեն գյուղը, ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ:

ԿԵՆՏՐՈՆ

Անբարենպաստ շենքային պայմաններում գտնվող N 1 մանկական պոլիկլինիկան վերակազմակերպել՝ միացնելով 2-րդ բուժմիավորմանը, որի արդյունքում կազատվի 4812 քառ. մետր տարածք:

(Պարբերությունը խմբ. 24.01.02 N 53)

Սպասարկումն իրականացվում է NN 1 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 22010, աշխատող` 93, որից բժիշկ` 36), 4 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 32981, աշխատող` 61, որից բժիշկ` 22), 7 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 6700, աշխատող` 37, որից բժիշկ` 20), 17 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 25180, աշխատող` 234, որից բժիշկ` 85) (ունի մանկական բաժին) մեծահասակների և N 1 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 9532, աշխատող` 113, որից բժիշկ` 40) պոլիկլինիկաների, 2-րդ բուժմիավորման պոլիկլինիկայի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 26107), ԱԱՊԿ-ի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 35000, աշխատող` 165, որից բժիշկ` 68) և «Մանուկ» (սպասարկվող երեխաների թիվը` 8394, աշխատող` 114, որից բժիշկ` 34) պոլիկլինիկաների միջոցով:

Առաջարկվում է N 1 մանկական պոլիկլինիկան, որը տեղավորված է ոչ բարվոք շենքային պայմաններում, տեղափոխել 2-րդ բուժմիավորման պոլիկլինիկայի տարածք (ի դեպ` N 1 մանկական պոլիկլինիկան նախկինում տեղակայված է եղել վերոհիշյալ շենքում): Արդյունքում կազատվի 4812 քմ տարածք:

N 7 պոլիկլինիկան գտնվում է բնակելի շենքի առաջին հարկում, որի սպասարկման տարածքում են Նորագյուղ և Կիլիկիա թաղամասերը:

Առաջարկվում է ստեղծել ընտանեկան բժշկի թիմային տարբերակով գործող մեկական գրասենյակ Նորագյուղ և Կիլիկիա թաղամասերում, այնուհետև պոլիկլինիկան, որպես այդպիսին, լուծարել: Արդյունքում ազատվում է շուրջ 400 քմ տարածք:

«Մանուկ» մանկական պոլիկլինիկան, որի կազմում է սպորտային բժշկության մանկապատանեկան կենտրոնը, ունի հանրապետական ենթակայություն: Քանի որ այն սպասարկում է Երևանի Կենտրոն թաղամասի թվով 8794 մանկական բնակչությանը, առաջարկվում է հանձնել Երևանի քաղաքապետարանին, իսկ սպորտային բժշկության մանկապատանեկան կենտրոնն առանձնացնել:

ՆՈՐՔ-ՄԱՐԱՇ

Բնակչությունը` 20234, որից` 16258 մեծահասակ և 3976 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է N 5 պոլիկլինիկայի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 20234, աշխատող` 131, որից բժիշկ` 48) միջոցով, որն ունի մանկական բաժին: Քանի որ բնակավայրը կտրված է, որևէ փոփոխություն չի նախատեսվում:

ԷՐԵԲՈՒՆԻ

Բնակչությունը` 143310, որից` 109881 մեծահասակ և 33429 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է N 2 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 36937, աշխատող` 156, որից բժիշկ` 54), N 3 («Էրեբունի» ԲՄ կազմում) (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 42640, աշխատող` 151, որից բժիշկ` 58), N 10 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 14276, աշխատող` 80, որից բժիշկ` 24), N 17 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 20605) (ունի մանկական բաժին) մեծահասակների, N 6 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 14627, աշխատող` 131, որից բժիշկ` 36) պոլիկլինիկաների և «Հայք» ԲԿ-ի (սպասարկվող երեխաների թիվը` 14225, աշխատող` 165, որից բժիշկ` 64) միջոցով, որն ունի մանկական պոլիկլինիկական բաժին:

Նախատեսվում է վերակազմակերպել N 2 մեծահասակների և N 6 մանկական պոլիկլինիկաները: Արդյունքում կազատվի շուրջ 1000 քմ տարածք և կտնտեսվեն միջոցներ` ազատված հաստիքների հաշվին:

N 3 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, որի սպասարկման տարածքում Էրեբունի զանգվածն է, Ջրաշեն, Վարդաշեն և Մուշավան (Շորբուլախ) գյուղերը, ստեղծել ընտանեկան բժշկի թիմային տարբերակով գործող մեկական գրասենյակ, իսկ N 3 պոլիկլինիկայի այն տարածքը, որն ավելի մոտ է գտնվում N 2 պոլիկլինիկային, կցել վերջինիս:

Նուբարաշեն թաղամասում սպասարկումն իրականացվում է N 21 պոլիկլինիկայի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 8419, աշխատող` 42, որից բժիշկ` 15) միջոցով, որն ունի մանկական բաժին:

Նուբարաշեն թաղամասը կտրված է քաղաքի հիմնական տարածքից, մինչև մոտակա բուժհիմնարկը մոտ 12 կմ է: Նպատակահարմար է այստեղ ցուցաբերել յուրահատուկ մոտեցում: Առաջարկվում է առայժմ պոլիկլինիկան պահպանել, հետագայում գյուղում կառուցել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ, որից հետո այն լուծարել:

N 10 պոլիկլինիկայի շենքում է տեղակայված «Հայք» բժշկական կենտրոնի մանկական պոլիկլինիկայի բաժիններից մեկը (Սարի թաղի մասնաճյուղ): Նախատեսվում է այն միացնել N 10 պոլիկլինիկայի հետ` ստեղծելով ընտանեկան բժշկի թիմային տարբերակով աշխատող գրասենյակ:

ԱՐԱԲԿԻՐ

Բնակչությունը` 152190, որից` 121900 մեծահասակ և 30290 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է N 8 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 56397, աշխատող` 243, որից բժիշկ` 110) (ունի մանկական բաժին), N 11 մեծահասակների (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 75723, աշխատող` 286, որից բժիշկ` 120) և «Արաբկիր» մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 20070, աշխատող` 150, որից բժիշկ` 60) պոլիկլինիկաների միջոցով: Որևէ փոփոխություն առայժմ չի նախատեսվում:

ՇԵՆԳԱՎԻԹ

Բնակչությունը` 167247, որից` 133003 մեծահասակ և 35854 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է NN 9 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 24920, աշխատող` 117, որից բժիշկ` 40), 13 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 28965, աշխատող` 105, որից բժիշկ` 39), 18 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 37662, աշխատող` 224, որից բժիշկ` 77) և «Նորագավիթ» (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 18453, աշխատող` 78, որից բժիշկ` 25) (վերջին երկուսն ունեն մանկական բաժին) մեծահասակների, N 7 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 8358, աշխատող` 71, որից բժիշկ` 24) պոլիկլինիկաների, 6-րդ բուժմիավորման պոլիկլինիկայի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 39008, աշխատող` 101, որից բժիշկ` 38), 4 ԲՍՄ-ի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 4170, աշխատող` 53, որից բժիշկ` 22) և ՇՕՄԿՀ-ի մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 17421, աշխատող` 166, որից բժիշկ` 32) պոլիկլինիկայի միջոցով: Առաջարկվում է N 7 մանկական և N 13 մեծահասակների պոլիկլինիկաները վերակազմակերպել, իսկ 7-րդ մանկական պոլիկլինիկայի տարածքը (460 քմ), որը գտնվում է բնակելի շենքի առաջին հարկում և համայնքի հաշվեկշռում, հետ հանձնել:

ՆՈՐ ՆՈՐՔ

Բնակչությունը` 137518, որից 106407 մեծահասակ և 31011 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է N 14 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 81862, աշխատող` 244, որից բժիշկ` 102) և N 22 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 24637, աշխատող` 131, որից բժիշկ` 48) (ունի մանկական բաժին) մեծահասակների և N 5 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 23468, աշխատող` 163, որից բժիշկ` 66) պոլիկլինիկաների և 5 ԲՍՄ-ի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 7200, աշխատող` 33, որից բժիշկ` 13) միջոցով:

N 22 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, որի սպասարկման տարածքում են պոլիկլինիկայից բավականին մեծ հեռավորության վրա գտնվող 7-րդ և 8-րդ զանգվածները, նախատեսվում է յուրաքանչյուր զանգվածում ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ:

5-րդ բուժսանմասը իրականում չի սպասարկում արդյունաբերական որևէ օբյեկտ, այլ սպասարկում է Ջրվեժ թաղամասի թվով 7200 ազգաբնակչությանը: Ունի 32 աշխատող, որից 13-ը` բժիշկ: Այս դեպքում անհրաժեշտ է կատարել լրացուցիչ ուսումնասիրություններ` հստակեցնելու համար վերոհիշյալ բուժսանմասի թեÿ գործունեության ոլորտը, թեÿ գերատեսչական պատկանելությունը, այնուհետև ըստ անհրաժեշտության` ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ:

ՄԱԼԱԹԻԱ-ՍԵԲԱՍՏԻԱ

Բնակչությունը` 162730, որից 129633 մեծահասակ և 33097 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է NN 15 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 30848, աշխատող` 115, որից բժիշկ` 45), 19 (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 74839, աշխատող` 227, որից բժիշկ` 80) մեծահասակների և N 8 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 18173, աշխատող` 119, որից բժիշկ` 42), N 9 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 14924, աշխատող` 105, որից բժիշկ` 39) պոլիկլինիկաների և «Մալաթիա» ԲԿ-ի (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 23950, աշխատող` 64, որից բժիշկ` 28) պոլիկլինիկաների միջոցով:

Նախատեսվում է վերակազմակերպել N 19 մեծահասակների և N 8 մանկական պոլիկլինիկաները, ազատելով շուրջ 2000 քմ տարածք, իսկ միավորված պոլիկլինիկայի կառուցվածքում ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակներ` Հաղթանակ (4-րդ) գյուղի, տարածքային իմաստով ամենահեռու Բ-2 և Բ-3 թաղամասերի սպասարկման համար: Այդ իսկ պատճառով N 9 մանկական պոլիկլինիկայի սպասարկման տարածքից հարկավոր է առանձնացնել Հաղթանակ գյուղը և կցել միավորված N 19 պոլիկլինիկային:

N 15 պոլիկլինիկայի կառուցվածքում, որի սպասարկման տարածքում է Սիլիկյան թաղամասը (նախկինում Սպանդարյան գյուղ), նախատեսվում է ստեղծել ընտանեկան բժշկի գրասենյակ:

ՔԱՆԱՔԵՌ-ԶԵՅԹՈՒՆ

Բնակչությունը` 102291, որից` 83381 մեծահասակ և 18910 երեխա:

Սպասարկումն իրականացվում է N 16 մեծահասակների (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 20065, աշխատող` 65, որից բժիշկ` 23) և N 2 մանկական (սպասարկվող երեխաների թիվը` 18910, աշխատող` 143, որից բժիշկ` 56) պոլիկլինիկաների և 8-րդ բուժմիավորման (սպասարկվող ազգաբնակչության թիվը` 63316, աշխատող` 175, որից բժիշկ` 87) պոլիկլինիկաների միջոցով:

Նախատեսվում է վերակազմակերպել N 16 մեծահասակների և N 2 մանկական պոլիկլինիկաները (վերջինիս շենքում), որի արդյունքում կազատվի 1310 քմ տարածք, կտնտեսվեն միջոցներ` ազատված հաստիքների հաշվին:

Հանրապետական ենթակայության և մասնագիտացված քաղաքային ամբուլատոր հաստատություններ

ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋՆԱՅԻՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ

Ընդգրկված է մասնավորեցման 2001-2003 թթ. ծրագրում:

ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՊՈԼԻԿԼԻՆԻԿԱ

Համալսարանական համալիրի կազմում է` դուստր ձեռնարկության կարգավիճակով: Հաշվի առնելով, որ համալսարանը ներկայումս ունի պետական հիմնարկի կարգավիճակ, առաջարկվում է պահպանել պոլիկլինիկայի ուղղակի ենթակայությունը ՀՀ առողջապահության նախարարությանը:

ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ԷՆԴՈԿՐԻՆ ԴԻՍՊԱՆՍԵՐ

Սպասարկում է 800 Էնդոկրին հիվանդի, ունի 8 բժիշկ, 3 միջին բուժանձնակազմ և 6 այլ աշխատող: Բժիշկներից 3-ը համատեղում են: Հավանաբար, պետք է դիտարկվի քաղաքային Էնդոկրին դիսպանսերի լուծարման հարցը, քանի որ միայն կազմ-մեթոդական աշխատանքների համար պետական ֆինանսավորում նախատեսելը դժվար իրագործելի է, իսկ հատուկ դրա համար առանձին բուժհաստատություն պահելը` անարդյունավետ:

Նպատակահարմար կլինի այդ գործընթացի պատասխանատվությունը դնել քաղաքապետարանի ենթակայության որևէ կլինիկայի վրա, որն ունի զարգացած էնդոկրինոլոգիական ծառայություն: Արդյունքում ազատվում է 140 քմ տարածք, կտնտեսվեն միջոցներ` ազատված հաստիքների հաշվին:

ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱԿԱՏՈՒԲԵՐԿՈՒԼՅՈԶԱՅԻՆ ԴԻՍՊԱՆՍԵՐ

Դիսպանսերի հետ կապված որևէ փոփոխություն չի նախատեսվում, բացի 40 մահճակալանոց ստացիոնարի կազմակերպումից:

ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀՈԳԵԲՈՒԺԱԿԱՆ ԴԻՍՊԱՆՍԵՐ

Իրականացնել ներկառուցվածքային օպտիմալացում` ամբուլատոր-պոլիկլինիկական մասի ուժեղացմամբ:

Այսպիսով` Երևան քաղաքի ամբուլատոր-պոլիկլինիկական համակարգի օպտիմալացման արդյունքում ազատվում է 5 պոլիկլինիկայի շենքային կառույց` շուրջ 10900 քմ շահագործվող տարածքով:

* - Ծանոթություն - Երևան քաղաքի պոլիկլինիկաների և բաժանմունքների վերաբերյալ (աղյուսակը չի բերվում)

ՄԱՆԿԱԲԱՐՁԱԳԻՆԵԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Հիմնական դեմոգրաֆիկ և առողջապահական ցուցանիշները 1999 թ. (ըստ հաշվետվությունների)
Ցուցանիշներ	Երևան	հանրապետություն
Երևանի պտղաբեր տարիքի կանանց թիվը	363175
Ծնելիության ցուցանիշը	8.8	9.6
Մայրական մահացության ցուցանիշը  100000 ծնունդից	59.3 (դեպքերի թիվը` 7)	35.0 (դեպքերի թիվը` 13)
Պերինատալ մահացության ցուցանիշը	23.7	15.6
Կեսարյան հատումների ցուցանիշը	12%	6.6%
Մանկաբարձ-գինեկոլոգիական մահճակալների թիվը	1447 (ամբողջի 38%)	3763
Ծննդաբերությունների թիվը	11796 (ամբողջի 32%)	37182
Մանկաբարձ-գինեկոլոգների թիվը 378/188 (կ/կ)	(ամբողջի 44%)	855/306 (կ/կ)

Իրավիճակային վերլուծություն

Երևան քաղաքում մանկաբարձագինեկոլոգիական հիվանդանոցային օգնությունն իրականացվում է 10 ծննդատների միջոցով, որոնցից 3-ը միավորումների կազմում («Էրեբունի», «Մալաթիա» և N 8 բուժմիավորում): Ծննդատներից 3-ը նեղ մասնագիտացված են (III մակարդակի` Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի հանրապետական կենտրոն, Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն և Սեքսուալ առողջության և ընտանիքի պլանավորման հանրապետական կենտրոն), որտեղ հիմնականում ընդունվում են բարձր ռիսկի հղիներ և ծննդաբերներ` հանրապետության ողջ տարածքից: 2000 թ. ընթացքում հանրապետության ծնունդների 15%-ի ընդունումը և գինեկոլոգիական հիվանդների շուրջ 30%-ի բուժումն իրականացվել է այդ հիմնարկներում:

Երևանում փաստացի ծավալված մանկաբարձ-գինեկոլոգիական մահճակալների թիվը 2000 թ-ին կազմել է 1175, ինչը շուրջ 18%-ով պակաս է 1999 թ-ի համեմատությամբ (1425): Ըստ պաշտոնական հաշվետվությունների, մանկաբարձագինեկոլոգիական մահճակալների թիվը Երևանում 1477 է, ինչը 272-ով (շուրջ 20%) ավելի է փաստացի ծավալվածներից (աղյուսակ N 1): Մանկաբարձ-գինեկոլոգիական մահճակալներով ապահովվածության ցուցանիշը մայրաքաղաքում 10000 բնակչի թվով կազմում է 11.6 (հանրապետությունում` 10):

10 ծննդատներում աշխատող բժիշկների թիվը կազմում է 475, յուրաքանչյուր բժշկին ընկնող մահճակալների թիվը կազմում է 2.5: Ադմինիստրատիվ աշխատողները կազմում են ամբողջ անձնակազմի (2416) շուրջ 10.5%-ը: 2000 թ-ին 1999-ի համեմատությամբ ծննդատների աշխատակիցների թիվը կրճատվել է 5.5%-ով (1999 թ` 2557): 10000 բնակչի թվով մանկաբարձ-գինեկոլոգների թիվը Երևանում կազմում է 3.0 (հանրապետությունում` 2.2):

Բուժքույրերի թիվը շուրջ 2.5 անգամ գերազանցում է բժիշկների թվին: Կենսաթոշակային տարիքի անձինք կազմում են ընդհանուր աշխատակազմի 7.5 %-ը (1999 թ-ի համեմատությամբ կրճատվել են 20%-ով), իսկ համատեղողները 2% (48 անձ):

Զբաղեցված շենքային տարածքների ընդհանուր մակերեսը կազմում է 44283 քմ, որից վարձակալության է տրված ընդամենը 174 քմ (0.4%):

2000 թ. 10 ծննդատներում գրանցված ծնունդների թիվը կազմել է 11370: 633 մանկաբարձական մահճակալների պարագայում մեկ մահճակալին ընկնող տարեկան ծնունդների թիվը կազմում է 18, ինչը համապատասխանում է մահճակալի 25-30% ծանրաբեռնվածությանը (մեկ մահճակալը 300 օր աշխատելու դեպքում կարող է ընդունել մինչև 50 ծնունդ):

Մահճակալների ծանրաբեռնվածությունը ծննդատներում տատանվում է 18-66%-ի սահմաններում, ընդ որում, եթե քաղաքային ծննդատներում միջինում այն կազմում է 29-30%, ապա 3-րդ մակարդակի մասնագիտացված ծննդատներում այն միջինում 50% է: Հատկանշական է, որ բազմապրոֆիլ հիվանդանոցների կազմում գտնվող ծննդատների զբաղվածությունն զգալի գերազանցում է ինքնուրույն ծննդատների զբաղվածությանը (աղյուսակ 3):

Ըստ տնօրենների ներկայացրած տվյալների, 2000 թ. կեսարյան հատումների միջին ցուցանիշը կազմել է 13.8%, ընդ որում, այն ամենաբարձրն է ՊՄ և ԳՀ կենտրոնում (23.7%) և ամենացածրն է N 1 ծննդատանը (7.4%), որի մահճակալների զբաղվածությունը չի գերազանցում 20%-ը:

Ամբուլատոր-պոլիկլինիկական մանկաբարձագինեկոլոգիական օգնությունը Երևանում իրականացվում է 27 կանանց կոնսուլտացիաների միջոցով, որոնցից 4-ը ծննդատների, 3-ը` բուժմիավորումների, իսկ 20-ը` պոլիկլինիկաների կազմում (աղյուսակ N 2): Ըստ 1999 թ. հաշվետվությունների տվյալների, կանանց կոնսուլտացիաներում աշխատող մանկաբարձ-գինեկոլոգների թիվը 188 է, որոնք սպասարկում են 332579 վերարտադրողական տարիքի կանանց: Միջինում մեկ մանկաբարձ-գինեկոլոգի կողմից սպասարկվող պտղաբեր տարիքի կանանց թիվը կազմում է 1170: Երևանի կանանց կոնսուլտացիաների կողմից հաշվառման վերցված հղիների թիվը 1999 թ. կազմել է 10772: Համաձայն տնօրենների կողմից ներկայացված տեղեկատվության, 2000 թ. դիսպանսեր հսկողության տակ գտնվող հիվանդ կանանց թիվը կազմել է 4896: Ըստ էության, մեկ մանկաբարձ-գինեկոլոգը միջինում իրականացնում է 57 հղիի և 30 գինեկոլոգիական հիվանդ կանանց շարունակական հսկողություն, ինչը զգալի ցածր է իրական հնարավորից:

Այսպիսով, մանկաբարձ-գինեկոլոգիական ծառայության օպտիմալացման անհրաժեշտությունը նույնպես ակնհայտ է և ժամանակի անհրաժեշտ պահանջ:

Առաջարկություններ`

Ծննդօգնության համակարգի օպտիմալացման առաջարկվող սկզբունքները համապատասխանում են առողջապահական համակարգի օպտիմալացման ընդհանուր հայեցակարգին և իրագործման ռազմավարական ծրագրին:

Գլոբալ առումով, կրճատվող մանկաբարձագինեկոլոգիական մահճակալների թիվը միջինում կկազմի 25%, թեև առանձին ծննդատների համար այն կարող է գերազանցել 40%-ը (աղյուսակ N 3):

Օպտիմալացման վերջնական փուլում փաստացի ծավալված 1175 (ըստ հաշվետվությունների` 1447) մանկաբարձագինեկոլոգիական մահճակալների փոխարեն առաջարկվում է Երևան քաղաքում ունենալ շուրջ 960 մահճակալ, այդ թվում` 420-ը մասնագիտացված (III մակարդակի) ծննդատներում, որոնք կապահովեն բարձր ռիսկի հղիների և կանանց բուժօգնությունը հանրապետության ամբողջ տարածքից, իսկ 540-ը ծավալել մնացած ծննդատներում, որոնք կարող են լինել թվով 4-5-ը և տեղակայվել ու սպասարկել Զեյթուն-Քանաքեռի, Նորքի զանգվածի, Մալաթիա-Սեբաստիա և Հ/Ա թաղամասի, Շենգավիթի, Էրեբունու և Նոր Արեշի թաղամասերի տարածքները:

Օպտիմալացումն ըստ առանձին ծննդատների (աղյուսակ N 3)

1. Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի հանրապետական կենտրոն

Ապապետականացված է (պետության մասնակցությամբ): Զբաղվածությունը բավականին բարձր է (54%), այնուամենայնիվ առաջարկվում է կրճատել մահճակալների 30%-ը:

2. Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն

Գիտահետազոտական ինստիտուտ է, նաև ԱՀԿ-ի հետ համագործակցության կենտրոն: Առաջարկվում է կրճատել մահճակալները 24%-ով, քանզի զբաղվածությունը կազմում է 51%:

3. Սեքսուալ առողջության և ընտանիքի պլանավորման հանրապետական կենտրոն

Առաջարկվում է պահպանել ինքնուրույն կարգավիճակը` հանձնելով այն քաղաքապետարանի ենթակայությանը: Զբաղվածությունը կազմում է ընդամենը 36%, մահճակալների շուրջ 34%-ը կարող է կրճատվել:

4. N 1 ծննդատուն

Հաշվի առնելով տարածքային հարևանությունը «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի հետ և խիստ թերծանրաբեռնվածությունը (18%), ենթակա է միացման «Էրեբունի» ԲԿ-ի հետ, որի արդյունքում կազատվի շուրջ 4050 քմ շահագործվող տարածք:

5. N 3 ծննդատուն

Գտնվում է մասնավորեցման 2001-2003 թթ. ծրագրում: Պրոֆիլը պահպանելու դեպքում առաջակվում է ներքին օպտիմալացում` մահճակալների 37%-ի կրճատմամբ (մահճակալների զբաղվածությունը չի գերազանցում 23%-ը):

(6-րդ կետը հանվել է 19.03.02 N 268)

6. «Սուրբ Աստվածամայր» ծննդատուն

Ծանրաբեռնվածությունը չի գերազանցում 24%-ը: Տիպային ծննդատուն է` կանանց կոնսուլտացիայի հետ միասին: Առաջարկվում է պահպանել ինքնուրույն կարգավիճակը` մահճակալային ֆոնդը կրճատելով 34%-ով:

(6-րդ կետը փոփ. է 19.03.02 N 268)

7. N 8 բուժմիավորում

Ծննդատունը գտնվում է բազմապրոֆիլ հիվանդանոցի կազմում, զբաղվածության տոկոսը ինքնուրույն քաղաքային ծննդատների համեմատությամբ զգալի բարձր է` 45%: Ենթակա է ներքին օպտիմալացման (մահճակալների կրճատում` 26%-ով):

(7-րդ կետը փոփ. է 19.03.02 N 268) 

8. «Էրեբունի» ԲԿ

Մահճակալային զբաղվածությունը կազմում է 36%: Առաջարկվում է ներքին օպտիմալացում` կրճատում 35%-ով: Սակայն N 1 ծննդատունն իր մեջ ներառելու դեպքում` մահճակալային ֆոնդը կարող է ընդարձակվել մինչև 200 մահճակալ:

(8-րդ կետը փոփ. է 19.03.02 N 268) 

9. «Մալաթիա» ԲԿ

Մահճակալային ֆոնդն արդեն իսկ մասնակիորեն նվազեցված է, զբաղվածությունը կազմում է 47%: Ենթակա է ներքին օպտիմալացման` կրճատում` 25%-ով:

(9-րդ կետը փոփ. է 19.03.02 N 268) 

Առաջարկված տարբերակով օպտիմալացման դեպքում մանկաբարձագինեկոլոգիական ծառայության համակարգից կարող են օտարվել 3-4 շենքային կառույցներ` շուրջ 8400 քմ ընդհանուր տարածքով:

Կանանց կոնսուլտացիայի առումով Երևան քաղաքի համար նրանց պահպանումն առաջնային բուժօգնության համակարգում կամ ծննդատան կառուցվածքում լիովին ընդունելի է, սակայն բոլոր կանանց կոնսուլտացիաների ֆունկցիոնալ կապի ամրագրման անհրաժեշտությունը ծննդատների հետ ակնհայտ է: Կանանց կոնսուլտացիաների ֆունկցիոնալ միավորումը ծննդատներին առաջարկվում է անել տարածքային (համայնքային կամ թաղամասային) սկզբունքով:

Աղյուսակ N 1

Տ ե ղ ե կ ա տ վ ու թ յ ու ն

Երեվանի ծննդօգնության հիմնարկների (բաժանմունքների) վերաբերյալ (բազային ընդհանուր տվյալներ` ըստ տնօրենների ներկայացման)

Աղյուսակ N 2

Տ ե ղ ե կ ա տ վ ու թ յ ու ն

կանանց կոնսուլտացիաների (կաբինետների) վերաբերյալ (բազային ընդհանուր տվյալներ` ըստ տնօրենների ներկայացման)

Աղյուսակ N 3

Երեվանի մանկաբարձագինեկոլոգիական ստացիոնար հաստատությունների հիմնական նկարագրերը (ըստ հաշվետվության տվյալների) եվ ՕՊՏԻՄԱԼԱՑՄԱՆ ԱՌԱՋԱՐԿՆԵՐԸ

NN ը/կ	Բուժհաստատ. անվանումը	Կառուցվածքը	Մահճ. պլան. թիվը	Ընդունվ. հիվանդ. թիվը	Անցկացվ. մ/օ	Ենթադրվող միջին տարեկան մահճ. ծանրաբեռնված.	Մահճ. փաստացի զբաղ.	Ծանրաբեռն. (%)	Առաջարկվող մահճ. թիվը	Կրճատում (%)
1.	N 1 ծննդատուն
		հղիներ և ծննդկաններ	65	783	4717	300	15,7	24,1	40
		պաթոլոգիա	25	177	1432	300	5	20	15
		գինեկոլոգիա	30	276	906	320	3	10	15
		Ընդամենը	120					18	70	42
2.	N 3 ծննդատուն
		հղիներ և ծննդկաններ	70	1002	5452	300	3	15	10
		պաթոլոգիա	20	220	897	320	6	30	15
		գինեկոլոգիա	20	367	1722	320	2	20	5
		աբորտներ	10	480	479			22,6	75	37
		Ընդամենը	120
3.	N 4 ծննդատուն
		հղիներ և ծննդկաններ	57	1139	5705	300	19	33,3	40
		պաթոլոգիա	23	326	1868	300	7	30,4	15
		ընդհանուր գինեկոլոգիա	30	586	1826	320	8	26,6	20
		Ընդամենը	110					30,1	75	32
4.	«Սուրբ Աստվածամայր» ծննդատուն
		հղիներ և ծննդկաններ	66	1464	7735	300	26	39,3	50
		պաթոլոգիա	25	247	1855	300	6	24	15
		գինեկոլոգիա	45	320	1305	320	4	8,8	25
		Ընդամենը	136					24	90	34
5.	8-րդ բ/մ ծննդ. բաժ.
		պաթոլոգիայով հղիներ և ծննդկաններ	80	1249	7413	300	25	30,7	58
		պաթոլոգիա	15	700	2634	320	0	60	12
		Ընդամենը	95					45,5	70	26
6.	Մալաթիա» ԲԿ-ի ծննդ. բաժանմունք
		հղիներ և ծննդկաններ	30	1078	5154	300	18	60	25
		պաթոլոգիա	15	165	1606	300	5	33,3	10
		գինեկոլոգիա	15	701	2101	320	7	46,6	10
		Ընդամենը	60					46,6	45	25
7.	«Էրեբունի» ԲԿ-ի ծննդ. բաժանմունք
		հղիներ և ծննդկաններ	60	1129	8493	300	28	46,6	45
		պաթոլոգիա	50	390	2309	300	8	16	30
		գինեկոլոգիա	55	600	5559	320	17	30,9	30
		աբորտներ	5	1038	1038	320	3	60	5
		Ընդամենը	170					35,8	110	35
8.	ՊՄ և Գ կենտրոն
		հղիներ և ծննդկաններ	40	618	3848	300	13	32,5	30
		պաթոլոգիա	40	1674	8890	300	30	75	35
		գինեկոլոգիա	100	1094	6741	320	22	21,1	60
		վերակենդան.	6	384	3585	300			6
		Ընդամենը	186					53,6	140	30
9.	Մ և ՄԱՊ կենտրոն
		հղիներ և ծննդկաններ	59	1110	7126	300	24	38,9	40
		պաթոլոգիա	21	459	3591	300	12	57,1	40
		գինեկոլոգիա	60	2264	11277	320	35	58,3	40,6
		Ընդամենը	140					51,4	110	24
10.	ՍԱ և ԸՊ կենտրոն
		հղիներ և ծննդկաններ	100	1395	7494	300	2,5	25	60
		պաթոլոգիա	30	278	2484	300	9	30	20
		գինեկոլոգիա	90	814	10165	320	3,2	35,5	60
		աբորտներ	10	210	210	320	0,7	7	6
		մանկ. գինեկ.	40	284	5240	320	17	41	30
		վերարտադր.	10	62	1574	320	5	50	10
		Ընդամենը	280			320		36,1	190	34
		Ընդամենը` ծննդատներում	1423						958

ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴԱՆՈՑԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Հիմնական դեմոգրաֆիկ և առողջապահական ցուցանիշները 1999 թ. (ըստ հաշվետվությունների)
Ցուցանիշներ	Երևան	հանրապետություն
Մանկական բնակչությունը (0-15 տ.)	251500	911399
Մանկական մահացության ցուցանիշը (1000 կենդանածիններից)	15.5%	15.4%
Պերինատալ մահացության ցուցանիշը (1000 ծնունդներից)	23.7	15.6%
Ծնելիության ցուցանիշը (1000 բնակչի հաշվարկով)	8.8	9.6
Մանկական հիվանդանոցների թիվը	9	15
Մանկական մահճակալների թիվը	1946(60%)	3265
Մանկաբույժների թիվը (ստացիոնարներում)	443(63%)	704

Իրավիճակային վերլուծություն

Ըստ 1999 թ. հաշվետվության տվյալների, երեխաների հիվանդանոցային բուժօգնությունը Երևանի տարածքում իրականացվում է 9 ինքնուրույն հիվանդանոցների և մասնագիտացված կենտրոնների (միավորումների) կազմում գտնվող 7 մանկական բաժանմունքի միջոցով` 1846 ընդհանուր մահճակալային հզորությամբ: Ինքնուրույն մանկական հիվանդանոցներում աշխատող բուժանձնակազմը կազմում է 2652, որից 545 բժիշկներ: Մեկ բժշկին ընկնող մահաճակալների թիվը միջինում կազմում է 3.6, ինչը 5-6 անգամ գերազանցում է նախկին միութենական և ներկայիս առաջարկվող նորմատիվը:

Ըստ բուժհիմնարկների տնօրեններից հավաքագրված տվյալների (աղյուսակ N 1), 10 հիվանդանոցներում (հանրապետական մանկական օրթոպեդիկ հիվանդանոցը թեև չի գտնվում Երևանում, բայց ունի հանրապետական նշանակություն և նախարարության ենթակայության է) փաստացի ծավալված մահճակալների թիվը 1999 թ. կազմել է 1793, իսկ 2000 թ.` 1696, ինչը գրեթե 15%-ով պակաս է մահճակալների պաշտոնական թվից:

Ըստ պաշտոնական (հաշվետվության) տվյալների, Երևանում է կենտրոնացված մանկական մահճակալների 60%-ը: Մանկական մահճակալներով ապահովվածությունը 10000 մանկական բնակչության թվով Երևանում կազմում է 77 (հանրապետությունում` 36): Մանկաբույժների թվի առումով ևս անհամամասնությունն ակնհայտ է: Եթե հանրապետությունում 10000 մանկական բնակչության հաշվով ստացիոնարներում աշխատող մանկաբույժների թիվը կազմում է 7.7, ապա Երևանում` 17.6:

2000 թ. բուժաշխատողների ընդհանուր թիվը (2183) շուրջ 8%-ով պակաս է 1999 թ. համեմատությամբ: Ադմինիստրատիվ և այլ աշխատողների թիվը գերազանցում է բժիշկների թվին: 2183 բուժաշխատողներից 164-ը (7.5%) կենսաթոշակային տարիքի անձինք են, իսկ 48 հոգին աշխատում են համատեղությամբ (2.2%): Ըստ ներկայացված տվյալների, մանկական 10 հիվանդանոցների շենքերի զբաղեցրած տարածքը կազմում է 51.320 քմ, որից վարձակալության է տրված 1296 քմ տարածք (1999 թ. համեմատությամբ` աճ շուրջ 70%-ով):

Մանկական հիվանդանոցներից երկուսը մասնավորեցված են («Արաբկիր» ԲԿ, հանրապետական մանկական օրթոպեդիկ հիվանդանոց): Հանրապետության միջին ցուցանիշների համեմատությամբ Երևանը բնորոշվում է բարձր պերինատալ մահացությամբ և ցածր ծնելիությամբ: Երևանում է կենտրոնացված մանկական մահճակալների 60%-ը և ստացիոնարներում աշխատող մանկաբույժների 63%-ը: Մանկական հիվանդանոցների մահճակալների զբաղվածությունը, ըստ բաժանմունքների, տատանվում է 25-35%-ի սահմաններում (աղյուսակ 2), բացառությամբ 3 հիվանդանոցների («Արաբկիր» ԲԿ` 69.7%, «Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոց` 57% և մանկական հանրապետական վերականգնողական կենտրոն` 52%): Մահճակալների նվազագույն զբաղվածությունը գրանցված է N 6 ՄՆՀ-ում (24%) և ՇՕՄԿՀ-ում (30%):

Օպտիմալացման գործընթացի համար խիստ կարևոր է ըստ պրոֆիլների մահճակալային ֆոնդի առկա և պահանջվող քանակների վերլուծությունը (աղյուսակ 3): Մանկական մասնագիտացված և ընդհանուր պրոֆիլի մահճակալների հարաբերակցությունը կազմում է 4:1 (նախկինում այն եղել է 2:1): Առանձին պրոֆիլներով բաժանմունքների թիվը հասնում է 5-6-ի, իսկ մահճակալային ֆոնդն առանձին ուղղություններով (ընդհանուր մանկաբուժական, տրավմատոլոգիական, նորածնային և այլն) գերազանցում է 300-ը, այն դեպքում, երբ որոշ հիվանդանոցներում առանձին բաժանմունքներում մահճակալների զբաղվածությունը չի հասնում նույնիսկ 20%-ի (ՇՕՄԿՀ, ՀՄԿՀ, N 4 ՄԿՀ և այլն):

Վերջինս վկայում է (հատկապես` վերջին տարիներին) նեղ մասնագիտացված (առավել թանկ) մահճակալային հզորությունների անհարկի զարգացման մասին, որն առավելապես բուժհաստատությունների տնօրինության նախաձեռնության արդյունք է (յուրաքանչյուրը ձգտում է ունենալ ավելի շատ մասնագիտացված, «եկամտաբեր» ծառայություններ): Ընդգծված է հատկապես մանկական մահճակալների ծավալման տենդենցը մեծահասակների գրեթե բոլոր III մակարդակի հիվանդանոցներում (օրինակ` նորածինների դիմածնոտային արատների պլաստիկ վիրահատություններ են կատարվում Երևան քաղաքի գրեթե 10 հիվանդանոցներում):

Օպտիմալացման հիմնական սկզբունքները եվ առանձնահատկությունները

Մանկական հիվանդանոցային համակարգի օպտիմալացման առաջարկվող սկզբունքները համապատասխանում են առողջապահական համակարգի օպտիմալացման ընդհանուր հայեցակարգին և իրագործման ռազմավարական ծրագրին:

Գլոբալ առումով մանկական մահճակալների կրճատվող ծավալները միջինում կկազմեն 35-40% (աղյուսակ N 2), սակայն առանձին պրոֆիլների գծով այն կարող է գերազանցել 50%-ը (աղյուսակ N 3): Օպտիմալացումը կբերի ինչպես ներհիվանդանոցային կառուցվածքային փոփոխությունների (ընդհուպ մինչև բաժանմունքների փակում, շենքային տարածքների կրճատում), այնպես էլ առանձին հիվանդանոցների լուծարման կամ միաձուլման` վերակազմավորման ճանապարհով:

Առաջարկվող օպտիմալացման ծրագրում հաշվի է առնված մանկական ծառայությանը հատուկ հետևյալ առանձնահատկությունը` ի տարբերություն մեծահասակների ծառայության, որին բնորոշ է նեղ մասնագիտացված ինքնուրույն բուժհաստատությունների առկայությունը (որոնք այդ ծառայության մասով իրականացնում են և' դիսպանսեր, և' կազմ-մեթոդական աշխատանք), մանկական նեղ մասնագիտացված կենտրոններն ունեն ֆունկցիոնալ բնույթ, առավելապես տեղակայված են բազմապրոֆիլ հիվանդանոցների, հաճախ այդ պրոֆիլի միակ մանկական բաժանմունքի բազայի վրա և, հետևաբար, ենթակա են պահպանման, քանզի ապահովում են ողջ հանրապետության երեխաների նեղ մասնագիտացված դիսպանսեր բուժօգնությունը: Ավելին, ծառայությունները պետք է զարգացում ապրեն, լուծվեն դիսպանսեր օգնության կազմակերպման ֆինանսավորման մեխանիզմները, ինչը ակնհայտորեն կնպաստի հիվանդանոցային բեռի թեթևացմանը և ստացիոնար բուժօգնության ծախսերի կրճատմանը:

Օպտիմալացման գործընթացի ներկա փուլում (2001 թ.) մանկական մահճակալային հզորությունը կկրճատվի շուրջ 40%-ով և կկազմի 1260 (ըստ պրոֆիլների այն ներկայացված է N 3 աղյուսակում):

Վերջնական փուլում (2002-2003 թթ.) մանկական ստացիոնար ծառայության օպտիմալացման արդյունքում Երևան քաղաքում կարելի է կանխատեսել 3-4 բազմապրոֆիլ հիվանդանոցների ձևով` 900-1000 մահճակալային ընդհանուր հզորությամբ (միջինում 1 հիվանդանոց` 200-250 մահճակալով):

Օպտիմալացման վերջնական արդյունքում կկրճատվի Երևան քաղաքի մանկական մահճակալների ավելի քան 50%-ը, ինչն իր հերթին կբերի ևÿ կադրային ռեսուրսների օպտիմալացման, ևÿ վերաբաշխման անհրաժեշտության:

Օպտիմալացումը` ըստ առանձին բուժհաստատությունների

1. Հանրապետական մանկական կլինիկական հիվանդանոց (ՀՄԿՀ)

Կառուցվածքային որոշ փոփոխություններ արդեն իրականացված են: Պաթանատոմիական ծառայության մասնաշենքն առանձնացված է (այն ունի ինքնուրույն մանկական պաթանատոմիական կենտրոնի կարգավիճակ): Եռահարկ առանձին մի մասնաշենք նույնպես դուրս է հիվանդանոցի կառուցվածքից (տրամադրված է N 6 ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկային` որպես ԵրՊԲՀ-ի օրթոպեդիկ ստոմատոլոգիայի ամբիոնի բազա): Հիվանդանոցի ծանրաբեռնվածությունը չի գերազանցում 30%-ը: Առաջարկվում է ներքին օպտիմալացում` մահճակալների կրճատում շուրջ 40%-ով: Քանի որ քննարկման փուլում է ՀՄԿՀ-ը մասնավորեցման ծրագրից հանելու խնդիրը, նպատակահարմար է հիվանդանոցի կարգավիճակի և հետագա օպտիմալացման խնդրին լրացուցիչ անդրադառնալ մասնավորեցման հարցի լուծումից հետո:

2. Համալսարանական N 1 մանկական հիվանդանոց

Առաջարկվում է հանձնել քաղաքապետարանի ենթակայությանը, միաժամանակ իրականացնելով ներքին օպտիմալացում` կրճատում 35%-ով, քանզի մահճակալների զբաղվածությունը չի գերազանցում 32%-ը:

3. «Արաբկիր» ԲԿ  Ապապետականացման հիվանդանոցային կառույց Է «Արաբկիր» միացյալ հիմնադրամի հիվանդանոց, որն իրականացնում է թե' մանկական և թե' մեծահասակ բնակչության բուժօգնություն (հեմոդիալիզի մասով): Մահճակալների զբաղվածությունն ամենաբարձրն է հիվանդանոցների շարքում (70%): Մանկական բնակչության համար իրականացվող մասնագիտացված բուժօգնության ծավալները (նեֆրոլոգիա, ուրոլոգիա) անհրաժեշտ է հաշվի առնել օպտիմալացման ընդհանուր ծրագրի համատեքստում:

4. Շտապ օգնության մանկական կլինիկական հիվանդանոց

Մահճակալային ծանրաբեռնվածությամբ նվազագույններից մեկն է Երևանում (29.6%): Ենթակա է կրճատման շուրջ 45%-ով: Հաշվի առնելով բազմապրոֆիլությունը, շտապ բուժօգնության ուղղվածությունը` ենթակա է պահպանման (200 մահճակալային հզորությամբ):

5. N 4 մանկական կլինիկական հիվանդանոց

Գործում է մահճակալային ֆոնդի ընդամենը 33% ծանրաբեռնվածությամբ: Բնորոշվում է օժանդակ և լաբորատոր որակյալ ծառայությունների առկայությամբ: Մահճակալային ֆոնդը ենթակա է կրճատման 50%-ով: Հիվանդանոցի կարգավիճակի հարցը կարող է հետագայում լրացուցիչ քննության առնվել (օր., ծավալել մանկական ախտորոշիչ կենտրոն` փոքր ստացիոնար ծառայությամբ):

6. «Նորք-Մարաշ» ԲԿ (N 2 ՄԿՀ)

Մահճակալների ծանրաբեռնվածությունը չի գերազանցում 32%-ը: Իրականացնում է հիմնականում մոնոպրոֆիլ` կարդիոլոգիական/կարդիովիրաբուժական օգնություն և' մեծերին, և' մանուկներին: Քառորդ մասով կարելի է կրճատել մահճակալային ֆոնդը: Պահպանելով հիմնական ուղղվածությունը` այն կարելի է դարձնել խառը հիվանդանոց` դիմածնոտային և քիթ-կոկորդ-ականջ բաժանմունքները տեղափոխելով այլ մանկական հիվանդանոց:

7. Հանրապետական մանկական օրթոպեդիկ հիվանդանոց

Մասնավորեցվել է: Պրոֆիլը պահպանելու դեպքում մահճակալային հզորություններն առաջարկվում է կրճատել 40%-ով, քանզի ծանրաբեռնվածությունը չի գերազանցում 23%-ը:

8. «Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոց

Իրականացնում է թե մանկական և թե մեծահասակ բնակչության բուժօգնությունը` շուրջ 60% ծանրաբեռնվածությամբ: Միակն է հանրապետությունում, ենթակա է պահպանման: Մահճակալներն առաջարկվում է կրճատել շուրջ 10%-ով` պահպանելով 300 մահճակալ, որից 130-ը` մանկական:

9. Հանրապետական մանկական վերականգնողական կենտրոն

Մոնոպրոֆիլ մանկական հիվանդանոց է, հիմնականում իրականացնում է երեխաների նյարդային և հենաշարժական համակարգի վերականգնողական բուժում: Աշխատում է մահճակալների շուրջ 50% ծանրաբեռնվածությամբ: Առաջարկվում է ներքին օպտիմալացում` կրճատում շուրջ 40%-ով:

10. N 6 նևրոլոգիական հիվանդանոց

Մահճակալների զբաղվածությամբ նվազագույնն է հիվանդանոցների շարքում (24.4%): Ենթակա է տեղափոխման շտապ օգնության մանկական կլինիկական հիվանդանոցի տարածք` 60 մահճակալային ֆոնդով:

11. Այլ հիվանդանոցների և միավորումների կազմում գործող մանկական բաժանմունքների զբաղվածությունը ևս ցածր է: Այն տատանվում է 64-%-ից (ուռուցքաբանության ԳՀԻ) 30%-ի (N 8 ԲՄ ակնաբուժական բաժանմունք) սահմաններում և, հետևաբար, առաջարկվում է մահճակալային հզորությունները կրճատել զբաղվածությանը համամասնաբար` 20-ից 60% (աղյուսակ 2):

Օպտիմալացման առաջարկվող տարբերակներն ըստ մասնագիտացված բաժանմունքների (բաժանմունք/մահճակալ հարաբերակցությամբ) ներկայացված է աղյուսակ 3-ում և բխում է ըստ առանձին հիվանդանոցների բաժանմունքների օպտիմալացման առաջարկներից:

Աղյուսակ 1

Մանկական հիվանդանոցներ (բազային տվյալներ ըստ տնօրենների ներկայացման)

Բուժհաստատության անվանումը	Հասցեն	Մահճակալներ				Տարեկան ընդունված հիվանդների թիվը		Մահճ. օր. ընդհանուր թիվը		Բժիշկները		Բուժքույրերը		Կրտսեր բուժաշխատողները		Ադմինիստրատիվ և այլ աշխատաողներ		Շենքային պայմաններ, զբաղեցրած տարածություն  ( մ2)		Վարձակալությամբ տրված տարածքները
		պլանային (ըստ հաշվետվությունների)		փաստացի ծավալված
		1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000	1999	2000
Հանրապետական մանկական կլինիկական հիվանդանոց	Մամիկոնյան 30-	290	290	290		190	3239	2662	29504	28679	78	74	97	97	141	77	59	8249	8249	-	-
Համալսարանական մանկական թիվ 1 հիվանդանոց	Աբովյան 60	200	200	200	200	1813	2190	20293	25401	57	141	141	46	46	37	47	47	8375	8375	-	-
«Արաբկիր» ԲԿ	Մամիկոնյան 30	90	90	90	90	1376	1112	26605	19853	48	43	68	59	18	15	43	36	6954	6954	193	208
Շտապ օգնության մանկական կլինիկական հիվանդանոց	Ծերեթելու 46ա	360	360	323	323	3631	3144	34962	30850	50	49	115	112	83	78	82	72	9280	9280	-	420
«Հայք» ԲԿ թիվ 4 մանկական հիվանդանոց	Մուրացանի 114	186	186	151	151	1774	1515	19730	17005	70	78	145	145	60	60	30	30	2713	2154	-	108
«Նորք-Մարաշ» ԲԿ թիվ 2 մանկական հիվանդանոց	Արմենակյան- 13	150	150	150	150	15559	1740	15520	14855	41	53	112	112	60	60	59	59	5150	5150	390	390
Հանրապետական* մանկական օրթոպեդիկ հիվանդանոց	Արարատի մարզ, ք. Մասիս	100	100	90	90	325	257	7501	6391	9	9	23	21	14	11	22	16	3029,5	3029,5	-	-
«Նորք» ինֆեկցիոն հիվանդանոց	Ամառանոցային-153	350	350	300	300	3604	3188	46086	46975	63	38	119	80	73	40	108	108	5328.6	5326.6	30	30
Հանրապետական մանկական վերականգնողական հիվանդանոց	Էջմիածնի խճուղի, 109	100	100	100	100	463	463	10186	10186	13	13	33	33	9	9	24	24	2000	2000	140	140
Թիվ 6 մանկական նևրոլոգիական հիվանդանոց	Նորքի  II զանգված Մոլդովական 41	120	120	99	102	712	601	6459	7436	33	32	43	43	15	15	35	35	800	800	-	-
Ընդամենը	10 հիվանդանոց	1946	1946	1793	1696	18496	16852	218846	207631	462	443	896	843	519	411	499	486	51879	51320	753	1296

Աղյուսակ 2

Երեվանի մանկական հիվանդանոցային համակարգի (այդ թվում` հանրապետական) նկարագիրը եվ օպտիմալացման առաջարկները

NN ը/կ	Բուժհաստատության անվանումը	Կառուցվածքը (ըստ բաժանմունքների)	Մահճակալների թիվը (ըստ հաշվետվության)	Զբաղվածութունը (%)	Մահճակալների  առաջարակվող թիվը	Օպտիմալացման առաջարկները
	1	2	3	4	5	6
1.	Հանրապետական մանկական կլինիկական հիվանդանոց (ՀՄԿՀ)	թոքաբանական	40	25.1	20
		ալերգոլոգիական	30	35.4	20
		քիթ-կոկորդ-ականջ	60	28.4	30
		մաշկային	20	34.0	10
		մանկաբուժական, այդ թվում`	140	26.5	80
		սոմատիկ	100	25.1	50
		կրծքի հասակ	40	29.3	30
		վերակենդանացման	12	65.5	12
		ընդամենը	290	30.8%	160	-45%-ով կրճատում
2.	Համալսարանական թիվ 1 մանկական հիվանդանոց (N 1 ՀՄՀ)	ընդհանուր վիրաբուժական	50	32.0	30/10(նորածնային)
		վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի	30	36.4	20
		ակնաբուժական	26.4	24.4	25
		մանկաբուժական, այդ թվում`	90	18.6	60
		նորածնային պաթոլոգիա	50	19.2	30
		վերակենդանացման	15	40.1	12
		ընդամենը	200	32%	130	-35%-ով կրճատում
3.	«Արաբկիր» ԲԿ	ուրոլոգիա- վիրաբուժություն	40/20 (ընդհ. վիր.)	74.8	40
		նեֆրոլոգիա	40	69.1	40
		հեմոդիալիզ	10	71.1	10
		վերակենդանացման	6	40. 7	6
		ընդամենը	90	69.6%	90	0%
4.	«Շտապ օգնություն» մանկական կլինիկական հիվանդանոց (ՇՕՄԿՀ)	ընդհանուր վիրաբուժություն	60	19.1	30
		թորակալ վիրաբուժություն	40	21.1	20
		վնասվածքաբանություն	30	32.2	20
		նեյրովիրաբուժություն	30	40.3	25
		նյարդաբանություն	40	45.4	15
		գաստրոէնտերոլոգիա	40	24.3	20
		ընդհանուր մանկաբուժական, այդ թվում`	120	25.5	70
		նորածնային պաթոլոգիա	40	27.0	30
		վերակենդանացման	18	35.0	12
		ընդամենը	360	29.6%	200	-45%-ով կրճատում
5.	Թիվ 4 մանկական կլինիկական հիվանդանոց (N 4 ՄԿՀ)	Էնդոկրինոլոգիա	30	46.2	30
		նեֆրոլոգիա	30	25.5	10 (մահճակալ)
		վնասվածքաբանական	30/10 (ընդհ. վիր.)	25.2	10 (մահճակալ)
		ընդհանուր մանկաբուժական, այդ թվում`	90	32.2	40
		նորածնային պաթոլոգիա	30	21.0	10 (մահճակալ)
		ընդամենը	180	33.2%	90	50%-ով կրճատում
6.	«Նորք-Մարաշ» ԲԿ (թիվ 2 մանկական հիվանդանոց)	կարդիոռևմատոլոգիա	40	25.1	20
		կարդիովիրաբուժություն	60	41.4	60/20
		դիմածնոտային	30	33.3	20
		քիթ-կոկորդ-ականջ	20	25.4	10
		վերակենդանացման	6	32.6	6
		ընդամենը	150/110 (մանկական)	31.4%	110/70(մանկական)	-27%-ով կրճատում
7.	Մասիսի օրթոպեդիկ հիվանդանոց	ընդամենը	100	22.7%	60	-40%-ով կրճատում
8.	«Նորք» ինֆեկցիոն (մանկական)հիվանդանոց	ընդամենը	330/160 (մանկական)	56.7%	300/130	-10%-ով կրճատում
9.	Հանրապետական մանկական վերականգնողական կենտրոն (ՀՄՎԿ)	ընդամենը	100	52.1%	60	-40%-ով կրճատում
10.	Թիվ 6 մանկական նյարդաբանական հիվանդանոց	ընդամենը	120	24.4%	60	-50%-ով կրճատում
Ընդամենը 10 հիվանդանոցում մանկական մահճակալներ			1710	25-30%	1090	-36.3%-ով կրճատում
11.	Արյունաբանության ԳՀԻ	մանկականբաժանմունք	55	58.6%	40	-21%-ով կրճատում
12.	.Ուռուցքաբանության ԳՀԻ	___,,___	20	63.8%	20	-0%-ով կրճատում
13.	Աբովյանի հակատուբ. կենտրոն	___,,___	60	36.1%	40	-30%-ով կրճատում
14.	Սևանի հոգեբուժական հիվ.	___,,___	30	54.5%	20	-30%-ով կրճատում
15.	Վնասվածքաբանության ԳՀԻ	___,,___	30	38%	10 (մահճակալ)	-60%-ով կրճատում
16.	Ակնաբուժական հանր. հիվ.	___,,___	40	30.1%	25 (մահճակալ)	-45%-ով կրճատում
17.	Թիվ 8 ԲՄ	___,,___	30	30.2%	20	-60%-ով կրճատում
Ընդամենը` մանկ. մահճակալներ այլ հիվանդանոցներում			265	-	170	-36%
Ընդամենը` մանկական մահճակալներ հանրապետությունում			1975	-	1260	-40%

Աղյուսակ 3

ԸՍՏ ՊՐՈՖԻԼՆԵՐԻ ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՄԱՀՃԱԿԱԼԱՅԻՆ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ՕՊՏԻՄԱԼԱՑՄԱՆ ԱՌԱՋԱՐԿԸ

NN ը/կ	Ծառայության պրոֆիլը	Մահճակալային հզորությունը (ըստ հաշվետվության)			Զբաղվածության տոկոսը	Առաջարկվող մահճակալային հզորությունները
		բաժանմ. /մահճ.	բուժ. հաստատությունը	մահճ. թիվը		մահճ. թիվը	բաժանմ./ մահճ.
	1	2	3	4	5	6	7
1.	Ընդհանուր	5/320	ՀՄԿՀ	140	26.5	80	4/180
	մանկաբուժական		ՇՕՄԿՀ	80	25.5	40
	Կրծքի հասակ		N 1 ՀՄՀ	40	32.0	30
	Սոմատիկ		N 4 ՄԿՀ	60	20.0	30
2.	Նորածնային պաթոլոգիա	3/120	ՇՕՄԿՀ	40	27.0	30	3/70
			N 4 ՄԿՀ	30	21.0	10
			N 1 ՀՄՀ	50	19.2	30
3.	Թոքաբանական	1/40	ՀՄԿՀ	40	25.1	20	1/20
4.	Կարդիոռևմատոլոգիա	1/40	« Նորք-Մարաշ»	40	25.0	20	1/20
5.	Գաստրոէնտերոլոգիա	1/40	ՇՕՄԿՀ	40	24.0	20	1/20
6.	Նեֆրոլոգիական	2/70	«Արաբկիր» ԲԿ	40	69.0	40	1/50
			N 4 ՄԿՀ	30	25.5	10
7.	Նևրոլոգիական	2/120	ՇՕՄԿՀ	40	45.4	15	2/75
			N 6 ՄԿՆՀ	80	24.4	60
8.	Հոգեբուժական	2/36	Սևանի  հոգեբուժական	30 (խրոնիկ)	54.5	30	2/36
			N 6 ՄԿՆՀ	6 (սուր)	3.0	6
9.	Էնդոկրինոլոգիական	1/30	N 4 ՄԿՀ	30	46.2	30	1/30
10.	Ալերգոլոգիական	1/30	ՀՄԿՀ	30	35.4	20	1/30
11.	Մաշկային	1/20	ՀՄԿՀ	20	28.4	10	1/20
12.	Ընդհանուր վիրաբուժական	4/120	ՇՕՄԿՀ	60	19.1	30	3/70
			«Արաբկիր» ԲԿ	10	70.0	10
			N 1 ՀՄՀ	50	32.0	30/10 նորածն.
			N 4 ՄԿՀ	10	25.0	0
13.	Վնասվածքաբանություն և օրթոպեդիա	5/220	N 1 ՀՄՀ	30	37.0	20	4/120
			ՇՕՄԿՀ	30	32.0	20
			N 4 ՄԿՀ	30	25.2	10
			Վնասվածք. ԳՀԿ	30	38.0	10
			Մանկ. օրթոպեդիայի հիվ.	100	22.7	60
14.	Թորակալ	1/40	ՇՕՄԿՀ	40	20.0	20	1/20
15.	Նեյրովիրաբուժական	1/30	ՇՕՄԿՀ	30	40.3	25	1/25
16.	Ուրոլոգիա	1/30	«Արաբկիր» ԲԿ	30	74.8	30	1/30
17.	Հեմոդիալիզ	1/10	«Արաբկիր» ԲԿ	10	71.1	10	1/10
18.	Սրտային վիրաբուժություն	1/20	«Նորք-Մարաշ»	60/20	41.1	20	1/20
19.	Ուռուցքաբանություն	1/20	Ուռուցքաբանության ԳԿ	20	63.8	20	1/20
20.	Արյունաբանություն	1/55	Արյունաբանության ԳԿ	55	58.6	40	1/40
21.	Դիմածնոտ. վիրաբուժ.	2/40	ՀՄԿՀ	10	30.0	10	2/30
			«Նորք-Մարաշ»	30	34.1	20
22.	Քիթ-կոկորդ ականջ	2/80	ՀՄԿՀ	60	35.4	30	2/40
			«Նորք-Մարաշ»	20	25.4	10
23.	Ակնաբուժություն	3/100	N 1 ՀՄՀ	30	24.0	25	3/60
			ՀԱԿՀ	40	31.2	25
			N 8 ԲՄ	30	30.1	10
24.	Տուբերկուլյոզ	1/60	Աբովյանի	60	36.1	40	1/40
25.	Ինֆեկցիոն	մոնոպրոֆիլ հիվանդանոց	«Նորք» հինֆեկցիոն հիվ.	160	56.7	140
26.	Վերակենդանացման	6/80	ՀՄԿՀ	12	66.5	12	6/72
			«Նորք-Մարաշ»	6	30.1	6
			ՇՕՄԿՀ	18	35.0	2
			N 4 ՄԿՀ	6	38.0	6
			N 1 ՀՄՀ	12	40.1	12
			«Արաբկիր» ԲԿ	6	40.7	6
27.	Վերականգնողաբանություն	մոնոպրոֆիլ հիվանդանոց	ՀՄԿՀ	100	52.1	60	1/60