Գլխավոր տեղեկություն

Համար

N 1035-Ն

Տիպ

Որոշում

Ակտի տիպ

Base act (18.10.2007-till now)

Կարգավիճակ

Գործում է

Սկզբնաղբյուր

ՀՀՊՏ 2007.10.17/51.1 Հոդ.1064.2

Ընդունող մարմին

ՀՀ կառավարություն

Ընդունման ամսաթիվ

09.08.2007

Ստորագրող մարմին

ՀՀ վարչապետ

Ստորագրման ամսաթիվ

18.09.2007

Ուժի մեջ մտնելու ամսաթիվ

18.10.2007

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

9 օգոստոսի 2007 թվականի N 1035-Ն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶԻ ԱՊԱՐԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

«Քաղաքաշինության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 10-րդ, 14.3-րդ և 17-րդ հոդվածներին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի Ապարանի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագիծը (այսուհետ` գլխավոր հատակագիծ)` համաձայն հավելվածի:

2. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարարին` գլխավոր հատակագծի իրականացման մոնիթորինգն ապահովել համաձայն Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ի «Պետական քաղաքաշինական կադաստրի վարման և քաղաքաշինական գործունեության մոնիթորինգի անցկացման կարգը հաստատելու մասին» N 802 որոշմամբ սահմանված կարգի:

3. Հայաստանի Հանրապետության պետական կառավարման մարմինների ղեկավարներին` ճյուղային և համայնքային զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման համապատասխան միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:

4. Առաջարկել Ապարանի քաղաքապետին համայնքի զարգացման ծրագրերում սահմանված կարգով ներառել գլխավոր հատակագծի իրականացման միջոցառումները` ըստ առաջնահերթության:

5. Սահմանել, որ գլխավոր հատակագծով նախատեսված հողամասերի նպատակային նշանակության փոփոխությունները կատարվում են Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսդրությամբ սահմանված կարգով` ըստ գլխավոր հատակագծով նախատեսված կառուցապատման հերթականության:

6. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

Հայաստանի Հանրապետության
վարչապետ
Ս. Սարգսյան

2007 թ. սեպտեմբերի 18

Երևան

Հավելված

ՀՀ կառավարության 2007 թվականի

օգոստոսի 9-ի N 1035-Ն որոշման

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶԻ ԱՊԱՐԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Նախաբան

Գ Լ ՈՒ Խ I

I -1 Տարածքի քաղաքաշինական վերլուծություն և համալիր գնահատական

I -1.1 Ապարան քաղաքի ձևավորման պատմական փուլերը

I -1.2 Քաղաքի դիրքը մարզի տարաբնակեցման համակարգում

I -1.3 Տարաբնակեցման համակարգի ձևավորման պայմանները

I -2 Ապարան քաղաքի համալիր գնահատականը

I -2.1 Ապարան քաղաքի տարածքի բնակլիմայական պայմանների բնութագրումը

I -2.2 Կլիմայական պայմաններ

I -2.3 Ապարան համայնքի միկրոկլիմայական քարտեզները

I -2.3.1 Ապարան քաղաքային համայնքի ջերմաստիճանի միկրոկլիմայական քարտեզները

I -2.3.2 Ապարան քաղաքային համայնքի քամու միկրոկլիմայական քարտեզները

I-2.4 Ապարան քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքի ճարտարագիտաերկրաբանական և սեյսմոլոգիական ուսումնասիրությունը

I-2.5 ՀՀ Ապարան քաղաքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանցում

I-2.6 ՀՀ Ապարան համայնքի վարչական սահմանների ճշգրտում

I-2.7 Ժողովրդագրական տվյալներ

I-3 Ժամանակակից կառուցապատման իրավիճակի վերլուծություն

I-3.1 Բնակելի կառուցապատում

I-3.2 Հասարակական կառուցապատում

I-3.3 Արդյունաբերական կառուցապատում

I-4. Ճանապարհատրանսպորտային ենթակառուցվածքներ

I-5. Լանդշաֆտի դասակարգումը և գնահատումը

I-6. Տարածքի ճարտարագիտական պաշտպանության միջոցառումները

I-7. Տարածքի գնահատականն ըստ հատակագծային պայմանների

I-8 Ճարտագիտական ենթակառուցվածներ

I-8.1 Ջրամատակարարում

I-8.2 Կոյուղի

I-8.3 Ոռոգում

I-8.4 Ջերմամատակարարում և գազամատակարարում

I-8.4.1 Ջերմամատակարարում

I-8.4.2 Գազամատակարարում

I-8.5 Էլեկտրամատակարարում

I-8.6 Կապի ցանցեր

I-9 Շրջակա միջավայրի պահպանություն

I-9.1. Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի պահպանության համալիր ուրվագիծ

I-9.2. Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշներ և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումներ

I-10. Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանություն

I-11. Քաղաքացիական պաշտպանության միջոցառումներ

I-12. Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն

I-13. Նոր գլխավոր հատակագծի անհրաժեշտության քաղաքաշինական դրույթները

Գ լ ու խ II

Ապարան համայնքի հեռանկարային զարգացումը

II-1.

Հեռանկային զարգացման հայեցակարգ

II-1.1.

Արդյունաբերության «բազային» կոմպլեքսաստեղծ ճյուղերի զարգացման ներուժը

II-1.2.

Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը

II-2.

Բնակչություն և բնակելի ֆոնդ

II-3.

Հասարակական սպասարկման ոլորտ

II-4.

Քաղաքի տարածքի ճարտարապետահատակագծային կազմակերպում և գործառական կառուցվածք

II-4.1.

Քաղաքի տարածքային զարգացման հիմնական սկզբունքները

II-4.2.

Հատակագծային կառուցվածք

II-4.3.

Քաղաքի տարածքի գործառական գոտիավորում և կառուցապատման ռեժիմներ

II-5.

Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների զարգացումը

II-6.

Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը

II-6.1.

Ջրամատակարարում

II-6.1.1.

Ներկա վիճակը

II-6.1.2.

Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ջրապահանջը

II-6.1.3.

Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները

II-6.2.

Կոյուղացում

II-6.2.1.

Կոյուղու հաշվարկային ելքերը

II-6.2.2.

Նախագծային լուծումներ

II-6.2.3

Անձրևաջրերի հեռացման համակարգ

II-6.2.4.

Ջրամատակարարման և կոյուղու համակարգի վերակառուցման համար անհրաժեշտ աշխատանքներ

II-6.2.5.

Ոռոգում

II-6.2.6.

Ոռոգման նորմերը և հաշվարկային ջրապահանջը

II-6.2.7.

Ոռոգման համակարգը

II-6.2.8.

Հեղեղատար

II-6.3.

Էներգամատակարարում

II-6.3.1.

Էլեկտրամատակարարում

II-6.3.1.1.

Ներկա վիճակը

II-6.3.1.2.

Բեռնվածքների հաշվարկը

II-6.3.2.

Գազամատակարարում

II-6.3.2.1.

Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար

II-6.3.3.

Ջերմամատակարարում

II-6.4.

Կապի ցանց

Գ լ ու խ III

Ապարան քաղաքի տարածքի գոտիավորման նախագիծ

III-1. Ընդհանուր դրույթներ

III-1.1. Գոտիավորման նախագծի իրավազորությունը

III-1.2. Գոտիավորման նախագծի հիմնական նպատակները

III-1.3. Գոտիավորման նախագծի կիրառման բնագավառը

III-1.4. Գոտիավորման համակարգի կառուցվածքը

III-1.5. Գոտիավորման նախագծի իրավական հիմքերը

III-1.6. Գոտիավորման նախագծի կապը գլխավոր հատակագծի հետ

III-2. Տարածքի փաստացի օգտագործման և նախագծային հիմնական բնութագրեր

III-2.1. Սահմաններ

III-2.2. Կլիմայական պայմաններ

III-2.3. Հողածածկույթ

III-2.4. Ինժեներաերկրաբանական պայմաններ

III-2.5. Սեյսմատեխնիկական պայմաններ

III-2.6. Ինժեներական ենթակառուցվածքներ

III-3. Շրջակա միջավայրի պահպանություն

III-4. Գոտիավորման նախագծի կազմը

III-5. Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումներ(կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմնավորումները

III-6. Թույլատրելի օգտագործման ձևերի աղյուսակ

III-7. Հիմնական գոտիներ

III-8. Կառուցապատման կանոններ

III-9. Տերմիններ և սահմանումներ

III-10. Համայնքի հողօգտագործումը

III-11. Ապարան համայնքի գլխավոր հատակագծի հիմնադրույթների իրականացման առաջնահերթ միջոցառումներ

Գրականության ցանկ

ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԾԻ ԳԾԱԳՐԱԿԱՆ ՄԱՍԸ (ԳԻՐՔ II, ԳԻՐՔ III)

ՆԵՐԱՌՈՒՄ Է`

ԳԻՐՔ II

«ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԴԻՐՔԸ ՄԱՐԶԻ ՏԱՐԱԲՆԱԿԵՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ» Մ 1:50 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ ԴԻՐՔԸ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՈՒՄ) Մ 1:10 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՀԵՆԱԿԵՏԱՅԻՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՋՈՒՐ, ԿՈՅՈՒՂԻ, ՈՌՈԳՈՒՄ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԿԱՊ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆ) Մ 1:10 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՔԱՄԻ) Մ 1:10 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԻՆԺԵՆԵՐԱԵՐԿՐԱԲԱՆԱԿԱՆ ՔԱՐՏԵԶ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԻՆԺԵՆԵՐԱԵՐԿՐԱԲԱՆԱԿԱՆ ԿՏՐՎԱԾՔՆԵՐ)

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՍԵՅՍՄԻԿ ՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՈՒՄ ՓԱՍՏԱՑԻ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՍԵՅՍՄԻԿ ՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՈՒՄ ՔԱՐՏԵԶ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՕԴԻ ԵՎ ՋՐԻ ԱՂՏՈՏՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌԿԱ) Մ 1:5 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՕԴԻ ԵՎ ՋՐԻ ԱՂՏՈՏՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ՀԵՌԱՆԿԱՐ) Մ 1:5 000

ԳԻՐՔ III

ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՓԱՍՏԱՑԻ) Մ 1:10 000

ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՀԵՌԱՆԿԱՐ) Մ 1:10 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՊԱՏՄԱՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ) Մ 1:10 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ ԴԻՐՔԸ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՈՒՄ Մ 1:10 000

ՏԱՐԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԳԾԱԳԻՐ) Մ 1:5 000

ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ Մ 1:5 000

ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԵՎ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՋՈՒՐ ԵՎ ԿՈՅՈՒՂԻ) Մ 1:5 000

ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԵՎ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՈՌՈԳՈՒՄ ԵՎ ՀԱԿԱՀԵՂԵՂԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ) Մ 1:5 000

ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԵՎ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԳԱԶ, ԿԱՊ) Մ 1:5 000

ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ԲԱՇԽՈՒՄԸ ԸՍՏ ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ

ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ Մ 1:10 000

ԳՈՏԵՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ Մ 1:2 000

Ն ա խ ա բ ա ն

Ապարան քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) գլխավոր հատակագիծը մշակվել է ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության պատվերով (պայմանագրի N ԱՇՁԲ-06/99-2 կնքված 23 մարտի 2006թ.) և նախագծային առաջադրանքի հիման վրա: Նախագծի մշակման համար հիմք են հանդիսացել հետևյալ տեխնիկական փաստաթղթերը`

1. ՀՀ «Քաղաքաշինության մասին» օրենքը,

2. ՀՀ Հողային օրենսգիրքը,

3. ՀՀ կառավարության 10 ապրիլի 2003թ. N610-Ն որոշումով հաստատված «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր հատակագծի» հիմնադրույթները.

4. ՀՀ կառավարության 2 մայիսի 2003թ. N609 որոշումը («Հայաստանի Հանրապետության քաղաքային և գյուղական համայնքների գլխավոր հատակագծի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման և փոփոխման կարգը հաստատելու մասին»),

5. ՀՀ կառավարության 14 մայիսի 2001թ. N408 որոշումը («Բնակավայրերի տարածքների գոտևորման նախագծերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման և փոփոխման կարգը հաստատելու մասին»),

6. ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի քաղաքային համայնքների կադաստրային փաթեթները,

7. ՀՀ գեոդեզիայի և քարտեզագրության կենտրոնի քարտեզագրված նյութերը,

8. «Հողշին մոնիտորինգ» ՊՈԱԿ-ի սահմանային քարտեզագրությունները,

9. Բնապահպանության նախարարության էկոլոգիայի, միջավայրն աղտոտող օբյեկտների, ռադիոակտիվ աղտոտվածության վերաբերյալ նյութերը,

10. «Հայպետհիդրոմետի» կլիմային և միկրոկլիմայի վերաբերյալ նյութերը,

11. ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության 2001թ. մարդահամարի նյութերը,

12. ՀՀ հուշարձանների պահպանության գարծակալության հուշարձանների և նրանց պահպանական գոտիների վերաբերյալ նյութերը,

13. «Հայնախագիծ» ինստիտուտի կողմից նախկինում մշակված գլխավոր հատակագծերը,

14. ՀՀ կառավարության շահագրգիռ նախարարություններին վերաբերող ելակետային նյութերը, որոշումները, ծրագրային փաստաթղթերը,

15. Ապարանի համայնքին վերաբերող ՀՀ կառավարության, նախարարությունների, պետական կոմիտեների, ՀՀ Արագածոտնի մարզպետարանի, Ապարանի քաղաքապետարանի և այլ կազմակերպություննրի ելակետային նյութերը, որոշումները, ծրագրային ուղղությունները:

Նախագծման ուղեցույց են ծառայել նաև.

Եվրոպայի Խորհրդի նախարարների կոմիտեի կողմից հաստատված «Եվրոպական մայրցամաքի կայուն տարածական զարգացման հիմնարար սկզբունքները» և Հայաստանի Հանրապետության կողմից վավերացված «Լանդշաֆտի Եվրոպական Կոնվենցիայի» դրույթները, վերջիններիս հետ փոխկապակցված տարածական պլանավորման սկզբունքները:

Նախագծում հաշվի են առնված տարածքային զարգացման վերաբերյալ ՀՀ միջազային պայմանագրերը և դրանց մեջ ամրագրված տնտեսական, քաղաքաշինական, ճարտարագիտական, տրանսպորտայինև տեխնիկական ենթակառուցվածքների կայուն զարգացման սկզբունքները: Ապարան քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի և գոտիավորման նախագծի մշակման հիմնական նպատակը տարածքների տարանջատումն է` ըստ գործառական նշանակության և դրանց օգտագործման ու կառուցապատման անհրաժեշտ և պարտադիր պահանջների սահմանումը:

Գ լ ու խ I

I -1 Տարածքի քաղաքաշինական վերլուծություն և համալիր գնահատական

I -1.1 Ապարան քաղաքի ձևավորման պատմական փուլերը

Ապարան, Апаран, Aparan, Աբարան, Աբարան Վերին, Ապարանաբոլ, Ապարանապոլ, Ապարան Վերին, Բաշ Աբարան, Բաշ Ապարան, Պաշ Ապարան, Փարազնավերտ, Քասախ, Քասախ-քաղաքատիպ ավան նախկին ՀՍՍՀ Ապարանի շրջանում, այժմ` ՀՀ Արագածոտնի մարզ, ք. Ապարան:

Ապարանն առաջին անգամ հիշատակում է Պտղեմեոսը (2-րդ դ.) Կասալա ձևով: Այն հնում կոչվել է Քասախ և եղել է (5-րդ դ.) Գնթունի նախարարությանը պատկանող Նիգ գավառի կենտրոնը: Այստեղ 5-րդ դ-ում կառուցվել է Քասախի հռչակավոր բազիլիկ եկեղեցին սբ. Խաչը, որը վերակառուցվել է վերջին ժամանակներս: Ապարան անունը գործածական է 10-րդ դարից: Հանճարեղ պատմաբան Մովսես Խորենացին իր պատմական մատյանում հիշատակում է Քասախ գետ և Նիգ անունները, որոնք կապում է Գրիգոր Մագիստրի անվան հետ: Նիգ-Ապարան տարածքի ծագումը և պատմական աղբյուրները հնադարյան ժամանակներից մինչ մեր օրերը լուսաբանում է նաև հայտնի հայագետ և պատմաբան Ղևոնդ Ալիշանն իր գիտական աշխատություններում: Նիգ-Ապարան ծագումը բացատրում է` հիմնվելով հին հայ և հույն պատմիչների աշխատանքների վրա:

Համաձայն ուրարտագետների վկայությունների մ.թ.ա. VIIIդ-ի վիմագիր նամակում, որն ուղարկված է եղել Ասորեստանի թագավորին` դեսպան Աշարիսուսի կողմից, երկրի ուրիշ այլ անվանումներից բացի հիշատակվում է նաև Նագիա երկիրը, որը Նիգ անվան ուրարտական ձևն է: Նիգ անվանումը 3-4 հազարամյակների պատմություն ունի:

Ղ. Ալիշանի մահից հետո` 1910 թ-ին, շնորհիվ Եղիշե Տեր-Հովհաննիսյանի կազմակերպման պեղումերի, Քասախի բազիլիկայի մոտակայքում հայնտաբերվել է հունական արձանագրություններ, համաձայն որի Տրդատ թագավորը Գնտունի իշխաններին նվիրել է Նիգ տարածքն իր քաղաքային կենտրոնով:

Միջին և նոր դարերի ընթացքում իգատան անունն աստիճանաբար վերանվանվել է Ապարան: Ապարան անվանումն ունի մի քանի բացատրություններ` առաջինը` բնակլիմայական պայմաններից բխած, երկրորդը` ունի առասպելական ծագում և այլն:

1918թ. մայիսի 23-28-ի Ապարանի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում հայ հայրենասերները ծանր պարտության մատնեցին թուրքական կանոնավոր զորքերին, որոնք Համալա (Սպիտակ) - Ապարան ճանապարհով փորձում էին մտնել Երևան: Ապարանի հյուսիսային կողմում` մի բլրակի վրա կառուցված հոյաշեն հուշարձանը, խորհրդանշում է այդ հաղթանակը (ճարտ. Ռ.Իսրայելյան):

Ապարանը հայտնի է խմելու սառնորակ ջրով, զով ու առողջարար կլիմայով: Ապարան է վերանվանվել 1935թ. հունվարի 1-ի (նախկին ՀՍՍՀ գերագույն սովետի) հրամանագրով: 1831թ. ունեցել է 386, 1873-ին` 1353, 1914թ.ին` 2337, 1919-ին` 2295, 1931-ին` 2666, 1959-ին`2662, 1970-ին` 5969, 1979-ին` 5990 բնակիչ, ներկայումս` 6600 բնակիչ` գերազանցապես հայեր: Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին (1914-1918թթ) Ապարանում վերաբնակվել են Վանից, Մուշից, Ալաշկերտից, Էրզրումից և Խոյից փախած մեծ թվով գաղթականներ:

Ապարանի գլխավոր հատակագիծը մշակվել է 1950թ-ին (ճարտ. Մանուկյան). հեռանկարային ժամանակահատվածը մինչև 1965թ.է 7 հազ. բնակչի համար, 1966թ-ին մշակվել է նոր նախագիծ` հեռանկարում 12.0 հազ. բնակչի համար` մինչև 1980թ.ը, որը հիմնականում չի իրականացվել: Հերթական նախագիծը մշակվել է 1983-1986թթ.ին, որի հեռանկարային զարգացումը մինչև 2010 թ-ն է, առաջնահերթ կառուցապատումը` 1995թ.-ը:

Ապարանն իր սոցիալ-տնտեսական, կուլտուր-կենցաղային և հասարակական կյանքով զարգացում է ապրել 1950-ական թթ.-ից: Այստեղ գործել են մի շարք արդյունաբերական ձեռնարկություններ (Երևանի «Հայգորգ» միավորման մասնաճյուղը, պանրագործարանը, հացի, գարեջրի, լիմոնադի, ռադիոտեխնիկական իրերի) գործարանները, որոնք նախկին խորհրդային միության փլուզումից հետո սեփականաշնորհվել են և ներկայումս չեն գործում, կան մասնակի գործող արտադրական ճյուղեր և առանձին հիմնարկ ձեռնարկություններ (գորգագործական արտել, կահույքի արտադրամաս, հացի փուռ և այլ ձեռնարկություններ): Բնակչության հիմնական զբաղվածությունը գյուղատնտեսությունն ու մասնակի առևտուրն է, մի մասն աշխատում է վարչական և կրթական համակարգում:

Քաղաքը սկսել է զարգանալ նաև 1967թ-ին հաստատված գլխավոր հատակագծով: Սակայն, վերջին տարիների սոցիալ-տնտեսական պայմանները, ինչպես Հայաստանի մյուս քաղաքատիպ բնակավայրերում, այնպես էլ Ապարանում բերել են տարածքի տարերայնորեն զարգացմանը: Նման անկանոն և անկազմակերպ միջավայրն իր բացասական ազդեցությունն ունեցավ նաև քաղաքաշինական մի շարք հիմնահարցերի վրա: Ներկայումս Ապարանում գործում են 3 միջնակարգ և մեկ արվեստի դպրոց, հիվանդանոց, պոլիկլինիկա, ծննդատուն, քաղաքապետարան, փոստ, 26 բազմաբնակարան բնակելի շենքեր և 1230 անհատական բնակելի տներ: Մսուր-մանկապարտեզի շենքերը վերածվել են բազմաբնակարան և արտադրական օբյեկտների. փոխարենը մսուր-մանկապարտոզների տարածք է հատկացված քաղաքապետարանի և պահակային ծառայության շենքերում: Կիսաքանդ վիճակում են` հյուրանոցը, մի շարք (նախկինում գործած) արտադրական («Յուղարդ», ռեզինի, «Արև», «Նիգ», գարեջրի գործարանները, կարի ֆաբրիկան), կոմունալ-պահեստային (դեղատուն, գյուղ մթերքների և այլ կոմունալ պահեստներ, գոմեր) և այլ ձեռնարկություններ: Չի գործում նաև կինոթատրոնը, կիսաքանդ և ավերակ վիճակում է մաքրման կայանը, որը գտնվում է գ. Մուլքիի տարածքում, այս տարածքում է մնացել նաև պանրի գործարանը:

Գ. Նիգավան տանող ճանապարհի կողքին է գտնվում բնակավայրի աղբավայրը, որը չունի սանիտարապաշտպանիչ գոտի: Ապարանում գործում են ցածր և բարձր լարման էլեկտրոենթակայաններ, հեռուստաաշտարակ, գազի և բենզինի լիցքավորման կետեր: Անմխիթար վիճակում են ավտոկայանի և շուկայի տարածքները համապատասխան շինություններով, ոչ նպատակահարմար դիրքով է տեղադրված Գայի փողոցին հատող մարզադաշտը: Ընդհանրապես անհարիր վիճակում է ճարտարապետական միջավայրը. խաթարված և քայքայված են ինժեներական մի շարք ենթակառուցվածքներ (ջրամատակարարման և կոյուղու գծեր), աղտոտված են քաղաքով անցնող Քասախ գետն ու սելավատարը, ինչը չի բավարարում հակահեղեղային և սանիտարահիգիենիկ պայմաններին: Բնակավայրի մեջ է գտնվում ինչպես գործող, այնպես էլ կոնսերվացված գերեզմանոցների տարածքները, որոնք ևս չեն բավարարում էկոլոգիական և սանիտարահիգիենիկ պայմաններին: Անավարտ են մնացել Գ. Նժդեհի փողոցի նոր քաղաքապետարանի, մարզադաշտին կից մշակույթի տան շենքերը, հիվանդանոցի տարածքին հատող բազմաբնակարան շենքերը (պահպանված են հիմքերը): Տարածքում կան քանդված և խաթարված մի շարք շինություններ, որոնք արտահայտված են փաստացի օգտագործման հատակագծում (հենակետային հատակագիծ Մ 1:5000): Քաղաքը հարուստ է պատմամշակութային հուշարձան կոթողներով, առկա են դամբարանադաշտեր, ամրոց, հուշարձան աղբյուրներ («Գռգռ» աղբյուր, «Սիրո» աղբյուր):

I -1.2 Քաղաքի դիրքը մարզի տարաբնակեցման համակարգում

Ապարան քաղաքը գտնվում է Արագածոտնի մարզում` Արագած լեռան հարավային փեշերին, Երևան-Սպիտակ ավտոմայրուղու վրա, Երևանից 57կմ հեռավորության վրա` հյուսիս: Բարձրությունը` 1880-2000մ է: Քաղաքի տարածքը հիմնականում շրջապատված է բարձր բլուրներով:

Ապարան քաղաքի քաղաքաշինական, տնտեսական զարգացման ուղղությունները նշված են «Տարաբնակեցման Գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթների մեջ:

Քաղաքի էկոլոգիական վիճակի սրությունը հիմնականում պայմանավորված է բնության տարբեր տարրերի և քաղաքայնացված միջավայրի փոխկապակցությամբ: Տարաբնակեցման համար պիտանի տարածքում տարանջատված են տարբեր քաղաքաշինական-տնտեսական յուրացվածություն ունեցող գոտիներ` քաղաքաշինական զարգացման ռեժիմի սահմանումով և էկոլոգիական հավասակշռությունը պահպանելով:

Ըստ ՀՀ ռեկրեացիոն ռեսուրսների ամփոփ աղյուսակի Արագածոտնի մարզն ունի սահմանափակող գործոններ (սահմանափակ տարածքային ռեսուրսներ): Բազմաթիվ են պատմամշակույթային հուշարձանները` մասամբ բարձրարժեք:

Արագածոտնի մարզը համարվում է մայրաքաղաքին գյուղատնտեսական մթերքներով սպասարկող մարզերից մեկը: Այն ունի հարուստ հողային պաշարներ: Ապարանի տարածքը կաթնամսային, տավարաբուծության և ոչխարաբուծության շրջան է:

Քաղաքի տարածքով անցնում է Երևան-Ապարան-Սպիտակ մայրուղին, որը ներկայիս նախագծով նախատեսվում է փոխարինել շրջանցող մայրուղով. այն կնպաստի էկոլոգիական, տրանսպորտային և նմանօրինակ քաղաքաշինական հիմնախնդիրների բարելավմանը:

Ըստ «Տարաբնակեցման Գլխավոր նախագծի» Արագածոտնի մարզի ռեկրեացիոն ռեսուրսներն օգտագործվել են մասնակիորեն, հիմնականում որպես ամառանոցային վայրեր (Աշտարակ, Բյուրական, Ապարան): Մարզի ռելիեֆային պայմանները պայմանավորել են կլիմայաբուժության, ձմեռային սպորտի և հանգստի կազմակերպման պայմանների բազմազանությունը:

Կլիմայաբուժական պայմաններ

Մարզի հյուսիսային մասը` Արագածոտնի տարածքը, բարձր լեռնային է, աչքի է ընկնում արևափայլ մեծ տևողությամբ (2360 ժամ/տարի): Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 3.3^օ, օդի խոնավությունը 75%, տեղումների քանակը` 535մմ:

Ապարանի տարածքը նույնպես աչքի է ընկնում արևափայլի տևողությամբ (2396 ժամ/տարի), որի առավելագույն քանկը դիտվում է հուլիսին (308 ժամ), նվազագույնը` հունվարին (86 ժամ): Տեղումների միջին տարեկան քանակը կազմում է 651մմ, առավելագույնը դիտվում է գարնանը (204մմ):

Ամառային եղանակների բնույթը (արևափայլի տևողությունը, մթնոլորտի թափանցիկությունը, մաքուր թթվածնով հագեցած օդը) ստեղծում է օպտիմալ պայմաններ կլիմայաբուժության համար: Բացակայում են շատ շոգ եղանակները, ամպամած և անձրևային օրերի թիվը նվազագույն է: Սկսած հունիս ամսից մինչև սեպտեմբեր կարելի է կազմակերպել կլիմայաբուժություն: Սահմանափակող գործոն է քամիների առկայությունը (2.0-2.8մ/վրկ), որի ազդեցությունը, կարգավորող միջոցառումներով վերացնելուց հետո, կլիմայաբուժության հարմարավետության պայմանները (ԷԷՋ` 16^օC-22^օC) մեծանում են և կազմում ամիսը 18-20 օր ամառային ժամանակահատվածում:

Ամառային կլիմայաբուժության կազմակերպման համար ակտիվ գործոն է նաև Ապարանի ջրամբարի առկայությունը:

Ձմեռային ամիսներն աչքի են ընկնում նշանակալի սառնամանիքային (միջին օրական ջերմսատիճանը` -12.5^օC-ից մինչև -22.5^օC) և սառնամանիքային (միջին օրական ջերաստիճանը -2.5^օC-ից մինչև -12.5^օC) եղանակների կրկնությամբ (ամսական 15-20օր), մեծ է ձմռանը թթվածնի կշռային քանակը (240գ/մ³): Ձմեռային եղանակները սահմանափակում են այդ ժամանակահատվածում կլիմայաբուժության կազմակերպման պայմանները:

Զբոսաշրջության ռեսուրսները

Արագածոտնի մարզը հարուստ է զբոսաշրջության ռեսուրսներով, բազմաբնույթ պատմամշակութային, բնական հուշարձաններով, ինչպես նաև ձմեռային սպորտի կազմակերպման հնարավորություններով: Մարզում բարենպաստ են ձմեռային սպորտի (լեռնադահուկային սպորտ, ալպինիզմ) կազմակերպման պայմանները` հիմնականում Արագածի լանջերին, Ապարանի, Թալինի սարահարթերում:

I -1.3 Տարաբնակեցման համակարգի ձևավորման պայմանները

Ապարանի քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) քաղաքաշինական ռեժիմը սահմանվել է` ելնելով քաղաքի դերից հանրապետության, մարզի տարաբնակեցման համակարգում: Տարաբնակեցման հավասարակշռված համակարգի ստեղծման, տարածաշրջանում էկոլոգիական իրավիճակի սրության նվազեցման նպատակով, սահմանված է քաղաքաշինական ռեժիմ` տարածքային աճի սահմանափակումով, բնապահպանական միջոցառումների լայն համալիր կիրառումով, քաղաքի վերաճումով բազմաֆունկցիոնալ կենտրոնի:

Ապարան քաղաքի տարածքի գերակշռող մասը ենթակա է մանրամասն գոտիավորման` հատակագծային կառուցվածքի կանոնակարգումով և ինտենսիվացմամբ, իսկ բարենպաստության աստիճանը կառուցապատման համար որոշվել է բնական և հատակագծային գործոններով:

Տարածքի գնահատականն ըստ բնական պայմանների կատարվել է կլիմայական, երկրաձևաբանական, ճարտարագիտաերկրաբանական, սեյսմատեկտոնական պաշտպանության միջոցառումների հաշվառումով:

I -2 Ապարան քաղաքի տարածքի համալիր գնահատականը

I -2.1 Ապարան քաղաքի տարածքի բնակլիմայական պայմանների բնութագրումը

Ռելիեֆի նկարագիրը

Ապարան քաղաքի տարածքը տեղադրված է Արագած լեռան հարավային փեշերին. Քասախ գետի վերին հոսանքում, բացարձակ բարձրությունները տատանվում են 1880-1942մ (ներառած արտադրական գոտին), միջին բարձրությունը 1891մ է:

Տարածքը հյուսիսից եզրափակված է Փամբակի լեռնաշղթայի լանջերով, արևելյան կողմը` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայով, իսկ արևմտյան և հարավարևմտյան կողմից Արագած լեռան թեք լանջերով: Փամբակի լեռնաշթայի լանջերը տարբերվում են համեմատաբար ցածր հարաբերական բարձրություններով և մեղմ լանջերով, իսկ Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի լանջերը ենթարկվում են ինտենսիվ ֆիզիկական հողմահարման: Արագածի նախալեռներն ունեն կտրուկ արտահայտված բլրակաձև ռելիեֆ: Այդ ռելիեֆը ձգվում է մինչև Քասախ գետի հարթավայր, որտեղ մոտակա լճերի հետ շփումից առաջանում են Ապարանի հզոր աղբյուրները: Տարածքի մակերևույթը լի է խոշոր քարերի կույտերով և բլրակներով: Քասախ գետն, անցնելով քաղաքի տարածքով, սկիզբ է առնում առվակներից, որոնք հոսում են Արագած լեռան հյուսիսարևելյան լանջից և Փամբակի լեռնաշղթայի հարավային լանջից: Գետի ակունքից մինչև Ապարան ընկած հունը 8 ամսվա ընթացքում չոր է, իսկ քաղաքի հատվածից, որը գտնվում է Ապարանի հզոր աղբյուրներից ներքև, գետն ունի անընդհատ հոսք: Գետն առուների տարածքում ունի խորը և նեղ հուն: Ապարանից փոքր-ինչ հյուսիս ձորն ավարտվում է և դառնում հարթավայր: Գետի սնուցումը խառն է` առվակներ, ձյուն և անձրև: Գետը և նրա առվակները տարբերվոմ են զուտ արտահայտված գարնանային ձնհալքերի վարարումներով տարվա մնացած եղանակներին: Վարարություն սկսվում է ապրիլի կեսերից և շարունակվում է մինչ հուլիս ամիսը, ձնհալքը տևում է մոտ 4 ամիս:

Գետի բարձրադիր մասում նոյեմբերի վերջերում և դեկտեմբերի սկզբներում առաջանում են ափասառույցներ, իսկ հունվարին և փետրվարին գետը ծածկվում է սառույցի բարակ շերտով: Գետի տարիների միջին օգտագործումը Ապարանի տարածքում կազմում է 0.7մ³/վրկ:

I -2.2 Կլիմայական պայմաններ

Կլիմայական տեսակետից տարածքը գտնվում է մեղմ ցուրտ, անբավարար խոնավ գոտում, որին բնորոշ է տաք երկարատև ամառ և ցուրտ ձմեռ:

Ձմեռը երկարատև է: Ձյան ծածկույթի կայունությունը պահպանվում է մոտ 3-4 ամիս: Ձյան ծածկույթի հզորությունը հունվար ամսին հասնում է մինչև 60սմ-ի: Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվարին կազմում է -5-ից մինչև 9.6^օC, նվազագույն ջերմաստիճանը -35-ից մինչև -41^օC:

Գարունը հով է և երկարատև, սկսում է մոտավորապես ապրիլ ամսվա երկրորդ կեսից և վերջանում է հունիս ամսվա երրորդ կեսին կամ երրորդ տասնօրյակի վերջում: Մայիսը տարվա ամենաանձրևոտ ամիսն է: Ամսվա տեղումների գումարը տատանվում է 70-100մմ սահմաններում: Ողջ գարնանային ցրտահարություններն ընդհատվում են մայիսի երկրորդ կամ երրորդ տասնօրյակին, սակայն որոշ տարիներ ցրտահարությունները տեղի են ունեցել անգամ հունիսի երկրորդ կեսերին:

Ամառը մեղմ շոգ է և տևում է երեք ամիս` հունիս, հուլիս, օգոստոս. գերակշռում են պարզ եղանակները:

Օդի միջին ջերմաստիճանը հուլիս ամսին տատանվում է 13-17^օC սահմաններում, առավելագույնը աճում է մինչև 31^օ-32^օC: Ամսվա տեղումների քանակը տատանվում է 30-70մմ-ի սահմաններում:

Աշունը հով է: Աշնանային առաջին ցրտահարությունները միջին հաշվով լինում են հոկտեմբերի առաջին և երկրորդ կեսերին, սեպտեմբերի առաջին տասնօրյակում:

Անսառնամանիք ժամանակաշրջանի տևողությունը կազմում է 120-150օր: Տեղումների քանակը տարվա ընթացքում տատանվում է 600-750մմ:

Ներքևում տրված են աղյուսակներ, որոնք բնութագրում են բնակավայրի կլիմայական կանոնակարգը` ըստ մետեոկայանների տվյալների:

Աղյուսակ 1

Օդի միջին ջերմաստիճանը բացարձակ նվազագույն բացարձակ առավելագույն միջին առավելագույն

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 տարեկան

-9.6 -7.9 -3.8 3.4 9.6 13.1 16.6 16.8 12.6 6.8 0.4 -6.4 4.3 -41 32 10.4

Աղյուսակ 2

Օդի միջին խոնավությունը Միջին հարաբերական խոնավ. 2.13-ին

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ամենացուրտ ամսին ամենատաք ամսին

78 77 75 70 65 64 62 60 61 66 70 78 70 47

Աղյուսակ 3

Տեղումներ Ձյան ծածկույթը

տարեկան միջին քանակը մմ-ով օրական միջին քանակի առավելագույնը մմ-ով ձյան ծածկույթով օրերի թիվը ձմռան ընթացքում տասնօրյակային ամենամեծ շերտը մմ-ով

755 - 125 56

Աղյուսակ 4

Քամու միջին արագությունը մ/վրկ ամիսներով Տարեկան

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2.9 2.7 2.8 2.6 2.7 2.6 2.7 2.6 2.6 2.6 2.4 2.0 2.5

Աղյուսակ 5

Քամու հաճախականություն

% քամու արագությունը մ/վրկ

Ըստ ուղղությունների և անդորրի

հաճախականությանը -%
երեք ամիսների քամու միջին արագությունը

հունվարին հուլիսին ամենա-ցուրտ ամիսն. ամենա-տաք ամիսն. հուն-վարի միջին արա-գու-թյունը

հյուսիս հյուսիս արևելք արևելք հարավ արևելք հարավ հարավ արևմուտք արևմուտք հյուսիս արևմուտք անդորր հյուսիս հյուսիս արևելք արևելք հարավ արևելք հարավ հարավ արևմուտք արևմուտք հյուսիս արևմուտք անդորր

6 8 28 18 7 2 11 20 48 12 16 7 11 8 2 16 28 31 2.3 2.6 2.3

1.6 3.1 3.4 3.6 3.6 1.9 3.6 5.0 - 3.6 3.4 3.2 2.8 2.8 0.8 3.5 3.8 -

ՀԱՅՊԵՏՀԻԴՐՈՄԵՏ

ՀԷԳԿԿ

Կիրառական կլիմատալոգիայի բաժին

Ա պ ա ր ա ն

ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐ

Ապարան` j⁰ 40 36, l⁰ 44 21

h=1889մ ծ.մ.

Խոնավ կլիմա` ցուրտ ձմեռով և

բարեխառն տաք ամառով

1. ՃԱՌԱԳԱՅԹԱՅԻՆ ԵՎ ԼՈՒՍԱՅԻՆ ՌԵԺԻՄ

1.1Արևածագի (Ա) և մայրամուտի (Մ) իրական արևային ժամանակը

(ժ րոպե) յուրաքանչյուր ամսվա 15-րդ օրվա համար

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Ա 7.12 06.40 06.03 05.22 04.48 04.29 04.36 05.05 05.45 06.25 07.02 07.21

Մ 16 48 17.20 17.57 18.38 19.12 19.31 19.24 18.55 18.15 17.35 16.58 16.39

1.2 Ճառագայթային հաշվեկշռի բաղադրիչների ամսական և տարեկան հաշվարկային գումարները (ՄՋ/մ²)

(ըստ Քարտաշյանի)

Ճառագայթման տեսակը I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

S' 360 436 691 821 968 968 947 850 679 561 373 318 7972

Q 264 318 507 599 754 775 804 729 591 461 285 235 6322

A% 64 57 47 22 18 18 19 19 19 19 22 44 368

-17 42 151 306 436 423 419 344 243 163 50 4 2564

S'- գումարային ճառագայթումը պարզ երկնքի պայմաններում

Q - գումարային ճառագայթումը ամպամածության միջին պայմաններում

A% - գործունյա մակերևույթի ալբեդոն

R - ճառագայթման հաշվեկշիռը

1.3 Արևափայլ

Բնութագիր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

Տևողությունը , ժ 113 124 164 174 216 270 306 291 257 200 138 104 2357

Դիտված և հնարավոր տևողությունների հարաբերությունը, % 38 41 45 44 49 60 68 68 69 58 47 36 52

Առանց արևի օրերի թիվը 5 5 4 2 1 0.3 0.06 0.2 0.3 1 4 7 30

2. ՕԴԻ ԵՎ ՀՈՂԻ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆ

2.1 Օդի ջերմաստիճան (⁰C)

Բնութագրեր
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

միջին ամսական -8.8 -7.6 -3.0 4.4 9.6 13.3 16.8 16.9 12.7 6.7 0.5 -5.7 4.6

միջին առավելագույն -3.2 -2.0 2.3 9.8 15.5 19.7 23.6 24.1 20.3 13.4 6.1 -0.5 10.8

միջին նվազագույն -13.9 ա-12.8 -8.0 -0.5 3.9 6.7 10.1 9.7 5.4 0.6 -4.2 -10.3 -1.1

բացարձակ առավելագույն 9.4 9.1 15.6 23.0 25.7 28.5 33.4 32.2 30.2 24.8 16.5 12.3 33.4

բացարձակ նվազագույն -34.2 -33.5 -30.1 -24.7 -6.9 -3.3 1.9 -0.6 -6.5 -17.2 -24.6 -31.9 -34.2

2.2 Օդի ջերմաստիճանը (⁰C) օրվա տարբեր ժամերին

Դիտաժամ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

00 -10.4 -9.5 -4.5 2.7 6.8 10.0 13.6 13.6 9.3 3.8 -1.4 -7.2

03 -10.7 -10.2 -5.3 1.6 5.4 8.4 12.0 11.9 7.7 2.6 -2.2 -7.6

06 -10.9 -10.5 -5.9 0.9 5.0 8.4 11.5 10.7 6.4 1.9 -2.6 -7.8

09 -9.3 -8.1 -2.7 5.5 10.8 15.4 19.1 18.7 14.7 7.8 0.7 -6.2

12 -5.0 -4.1 0.2 7.7 12.7 17.3 21.7 21.9 18.0 11.3 4.4 -2.6

15 -4.5 -3.3 0.9 8.4 13.3 18.1 22.3 22.4 18.9 11.9 4.6 -2.3

18 -7.8 -6.2 -0.7 7.1 11.8 16.3 20.2 20.1 16.0 8.4 1.2 -5.4

21 -9.6 -8.5 -3.1 3.8 8.5 12.0 15.6 15.6 11.5 5.4 -0.5 -6.6

2.3 Օդի միջին օրական ջերմաստիճանի որոշակի սահմաններով անցման ժամկետները, տևողությունը և միջին ջերմաստիճանը (⁰C)

Բնութագիր Ցածր Բարձր

-5⁰ 0⁰ 5⁰ 6⁰ 1⁰ 12⁰ 15⁰

Անցման ժամկետները 12XII 2 III 16 XI 29 III 27 X 17 IV 22 X 23 IV IX 17 V 7 VI 17 IX 29 VI 4 IX

Տևողությունը, օր 82 135 174 185 230 103 68

Միջ.ջերմաստիճանը, 0C -7.7 -5.8 -3.9 -3.3 -1.1 15.6 16.8

2.21 Ջեռուցման ժամանակաշրջանի (≤8⁰C) բնութագրերը

Սկիզբը

Վերջը

Տևողությունը (օր)

Ժամանակաշրջանի միջին ջերմաստիճանը (⁰C)

8 X

7 V

213

-1.9

2.4 Հողի մակերևույթի ջերմաստիճանը (⁰C)

Բնութագրեր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

միջին ամսական -10 -8 -2 7 14 19 23 22 16 8 0 -7 7

միջին առավելագույն 1 3 9 24 36 43 49 48 40 28 14 4 25

միջին նվազագույն -18 -17 -11 -3 2 5 9 8 3 -2 -7 -13 -4

բացարձակ առավելագույն 19 16 38 52 59 65 64 64 58 48 40 22 65

բացարձակ նվազագույն -43 -40 -39 -28 -12 -5 -1 -0 -10 -20 -33 -39 -43

2.5 Հողի մակերևույթի ջերմաստիճանը (0C) օրվա տարբեր ժամերին

Դիտաժամ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

00 -14 -12 -6 1 5 9 13 12 8 2 -4 -10

03 -14 -13 -6 0 10 7 11 10 6 0 -4 -10

06 -14 -13 -7 -1 4 8 11 9 4 -0 -5 -10

09 -11 -9 -2 10 20 27 31 30 23 12 1 -7

12 -2 -1 4 18 27 36 43 42 34 23 9 0

15 -3 -0 4 18 26 35 41 39 33 21 8 -1

18 -10 -8 -1 9 16 23 27 25 18 7 -1 -7

21 -13 -11 -5 3 7 12 15 15 10 4 -3 -9

3. 3.1 ՕԴԻ ԽՈՆԱՎՈՒԹՅՈՒՆ

Բնութագրեր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

ջրային գոլորշու առաձգականությունը (հՊա) 2.7 2.8 3.7 5.6 7.6 9.6 11.8 11.1 8.3 6.3 4.7 3.2 6.5

հարաբերական (%) 74 72 69 66 66 64 63 61 60 66 72 75 67

պակասորդը (հՊա) 0.9 1.0 1.6 3.2 4.8 6.3 8.3 8.9 7.0 4.0 2.0 1.1 4.1

3.2 Հարաբերական խոնավությունը (%) օրվա տարբեր ժամերին

Դիտաժամ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

00 78 77 74 74 76 76 75 73 73 77 78 78

03 79 79 76 77 80 81 79 78 79 80 80 79

06 79 79 77 79 82 81 81 82 83 82 81 80

09 76 74 68 63 59 55 54 54 53 63 72 76

12 65 64 61 56 53 51 47 44 41 49 59 66

15 65 63 60 54 51 48 46 43 38 47 58 65

18 73 70 65 59 57 55 54 51 49 62 70 74

21 77 75 72 70 70 71 70 67 66 72 76 77

4. ՏԵՂՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՁՆԱԾԱԾԿՈՒՅԹ

4.1 Մթնոլորտային տեղումներ

Բնութագրեր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

Տեղումների քանակը (մմ)

հեղուկ 2 28 71 82 81 60 38 33 17 1 414

պինդ 45 54 55 16 1 3 22 44 240

խառը 1 12 43 28 16 1 2 6 16 18 5 148

ընդհանուր 45 55 69 87 100 98 82 62 44 53 57 50 802

օրական առավելագույնը 33 49 53 59 70 84 78 79 75 44 87 42 87

4.2 Տարբեր քանակի տեղումներով օրերի թիվը

Տեղումների քանակը (մմ) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

≥ 0.1 11.7 10.8 12.3 13.7 18 15.8 10.7 9.3 7.7 9.0 8.4 10.3 138

≥ 0.5 9.6 9.2 10.6 12.2 16 14.1 9.8 8.2 6.5 7.9 7.3 8.8 120

≥ 1.0 7.9 7.6 8.6 10.6 14.2 12.4 8.9 7.1 5.6 6.7 6.0 7.4 103

≥ 5.0 2.5 2.7 3.8 4.8 5 6.1 4.2 3.3 2.5 2.9 2.7 2.4 44

≥ 10.0 0.5 1.2 1.9 2.2 2.6 2.7 2.3 1.6 1.2 1.5 1.3 1.0 20

≥ 20.0 0.1 0.1 0.5 0.6 0.4 0.7 0.7 0.4 0.3 0.2 0.3 0.2 4

≥ 30.0 0.02 0.04 0.1 0.2 0.1 0.3 0.3 0.1 0.1 0.1 0.2 0.1 2

4.3 Ձնածածկույթի առաջացման և վերացման ժամկետները

Ձնածածկույթով օրերի թիվը Ձնածածկույթի առաջացման ժամկետները Ձնածածկույթի վերացման ժամկետները

միջին միջին ամենավաղ ամենաուշ միջին ամենավաղ ամենաուշ

126 11 XI 3 X 15 XII 15 IV 15 III 20 V

4.4 Կայուն ձնածածկույթի գոյացման և քայքայման ժամկետները

Կայուն ձնածածկույթի գոյացման ժամկետները Կայուն ձնածածկույթի քայքայման ժամկետները

միջին ամենավաղ ամենաուշ միջին ամենավաղ ամենաուշ

10 XII 8 XI 27 I 2 IV 4 II 2 V

4.5 Ձնածածկույթի միջին տասնօրյակային բարձրությունը (սմ) ըստ մշտական ձողաքանոնի

X XI XII I II III IV V

1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1

● ● ● ● ● 4 6 10 15 21 27 34 40 43 45 48 45 33 16 3 ● ●

Կետը (●) նշանակում է, որ տվյալ տասնօրյակում ձնածածկույթ դիտվել է ավելի քիչ, քան ձմեռների 50%-ում, այդ պատճառով միջին բարձրությունը չի հաշվարկվել

4.6 Ձնածածկույթի առավելագույն տասնօրյակային բարձրությունը (սմ) ձմռան ընթացքում

Միջին Առավելագույն Նվազագույն

56 97 10

5. ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՃՆՇՈՒՄ (հՊա)

Բնութագրեր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

միջին 808.7 807.6 807.7 808.6 810.4 810.2 809.8 810.7 812.5 813.7 812.6 810.3 810.2

բացարձակ առավելագույն 822.9 819.8 821.2 824.8 820.9 819.3 817.8 819.5 821.4 823.9 823.5 821.9 824.8

բացարձակ նվազագույն 788.2 789.2 789.9 790.5 792.8 799.0 800.2 801.7 800.7 797.7 788.8 791.9 788.2

6. Քամի

6.1 Քամու ուղղությունների և անդորրի կրկնելիությունը (%)

Ամիս Հս Հս Արլ Արլ Հվ Արլ Հվ Հվ Արմ Արմ Հս Արմ Անդորր

I 6 8 28 18 7 2 11 20 48

II 6 7 23 22 8 1 11 22 39

III 7 8 18 18 7 3 13 26 38

IV 6 7 13 20 13 5 12 24 37

V 7 7 10 19 13 3 16 25 33

VI 10 11 7 12 9 3 18 30 34

VII 12 16 7 11 8 2 16 28 31

VIII 11 15 6 12 9 3 16 28 34

IX 8 6 5 13 10 3 20 35 35

X 7 6 9 17 13 2 16 30 41

XI 4 4 17 23 12 2 15 23 43

XII 5 9 24 23 7 1 9 22 50

Տարի 7 8 14 18 10 2 14 27 40

6.2 Քամու արագությունը (մ/վ)

Բնութագրեր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

միջին ամսական 1.9 1.9 2.1 2.4 2.1 2.0 1.8 1.8 1.7 1.6 1.9 1.9 1.9

առավելագույն 18 17 17 19 17 16 18 18 16 16 16 19 19

պոռթկումը 26 25 25 25 28 26 28 32 24 22 23 28 32

6.3 Քամու միջին ամսական արագությունը (մ/վ) օրվա տարբեր ժամերին

Դիտաժամ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

00 1.7 1.7 1.7 1.6 1 1.1 0.8 1.0 0.9 0.8 1.4 1.8

03 1.7 1.6 1.8 1.6 1.1 1.2 1.3 1.3 1.1 1.1 1.6 1.8

06 1.7 1.6 1.7 1.6 1.1 0.9 1 0.9 0.7 0.9 1.5 1.8

09 1.8 1.8 2.1 2.4 2.6 2.3 2 1.7 1.7 1.7 1.6 1.7

12 2.4 2.3 2.6 3.6 3.3 2.9 2.7 2.6 3.0 2.9 2.8 2.4

15 2.5 2.5 2.8 3.6 3.5 3.0 2.7 2.7 3.0 3.1 2.8 2.4

18 1.9 1.9 2.1 2.7 2.7 2.5 2.4 2.4 1.8 1.3 1.6 1.8

21 1.6 1.6 1.8 1.9 1.7 1.7 1.7 1.8 1.6 1.3 1.5 1.8

7. ԱՄՊԱՄԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ

7.1 Միջին ամսական և տարեկան ընդհանուր և ստորին ամպամածությունը (բալեր)

Ամպամածություն I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

ընդհանուր 6.2 6.2 6.2 6.5 6.2 4.7 3.7 3.1 3.0 4.3 5.2 5.9 5.1

ստորին 4 3.6 3.5 4.1 4.6 3.8 3.0 2.6 2.4 3.0 3.3 3.9 3.5

7.2 Երկնքի պարզ (0-2 բալ), կիսաամպամած (3-7 բալ) և ամպամած (8-10 բալ) վիճակի կրկնելիությունը (%) ըստ ընդհանուր ամպամածության

Ամպամածությունը (բալեր) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

0-2 29 26 26 23 23 38 45 54 59 45 36 32

3-7 14 16 17 18 21 26 27 26 21 19 17 15

8-10 57 58 57 59 56 36 28 20 20 36 47 53

7.3 Պարզ և ամպամած օրերի թիվը ըստ ընդհանուր և ստորին ամպամածության

Օրեր Ամպամածություն I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

պարզ ընդհանուր 4.2 4.1 4.7 3.0 1.9 6.1 10.1 11.6 10.9 9.1 6.1 3.9 76

ստորին 12.9 13.7 13.4 9.1 4.9 7.9 12.4 13.9 14.7 15.5 14.9 11.1 144

ամպամած ընդհանուր 11.7 9.8 11.0 10.5 8.7 3.6 1.4 0.8 2.0 4.7 5.5 10.0 80

ստորին 5.1 4.3 4.3 4.0 3.8 1.7 0.7 0.3 0.8 2 2.9 5.9 36

7.4 Մթնոլորտային երևույթներով օրերի միջին (մ) և առավելագույն (ա) թիվը

Բնութագիր I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Տարի

մառախուղ մ 2 2 0.7 0.3 0.1 0.04 0.04 0.04 0.7 1 7

ա 15 9 13 3 2 1 1 1 2 5 9 35

բուք մ 4 3 2 0.4 0.1 0.6 2 12

ա 12 10 11 2 2 4 6 30

ամպրոպ մ 0.1 0.1 0.5 3 13 16 11 11 6 2 0.3 0.05 63

ա 3 1 2 9 19 27 20 20 16 9 2 1 91

կարկուտ մ 0.04 0.2 0.3 1.1 0.4 0.3 0.3 0.2 3

ա 1 3 7 6 4 2 5 2 13

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Արևածագի (Ա) և մայրամուտի (Մ) իրական արևային ժամանակը (ժ րոպե) յուրաքանչյուր ամսվա 15-րդ օրվա համար
Ճառագայթային հաշվեկշռի բաղադրիչների ամսական և տարեկան հաշվարկային գումարները (ՄՋ/մ²)
Արևափայլ
Օդի ջերմաստիճան (⁰C)

- միջին ամսական

- միջին առավելագույն

- միջին նվազագույն

- բացարձակ առավելագույն

- բացարձակ նվազագույն

Օդի ջերմաստիճանը (⁰C) օրվա տարբեր ժամերին
Օդի միջին օրական ջերմաստիճանի որոշակի սահմաններով անցման ժամկետները, տևողությունը և միջին ջերմաստիճանը (0 C)
Ջեռուցման ժամանակաշրջանի (≤ 8⁰C) բնութագրերը
Հողի մակերևույթի ջերմաստիճանը (⁰C)

- միջին ամսական

- միջին առավելագույն

- միջին նվազագույն

- բացարձակ առավելագույն

- բացարձակ նվազագույն

Հողի մակերևույթի ջերմաստիճանը (⁰C) օրվա տարբեր ժամերին
Օդի խոնավություն

- ջրային գոլորշու առաձգականությունը

- հարաբերական խոնավությունը

- խոնավության պակասորդը

Հարաբերական խոնավությունը (%) օրվա տարբեր ժամերին
Մթնոլորտային տեղումներ
Տարբեր քանակի տեղումներով օրերի թիվը
Ձնածածկույթի առաջացման և վերացման ժամկետները
Կայուն ձնածածկույթի գոյացման և քայքայման ժամկետները
Ձնածածկույթի միջին տասնօրյակային բարձրությունը (սմ) ըստ մշտական ձողաքանոնի
Ձնածածկույթի առավելագույն տասնօրյակային բարձրությունը (սմ) ձմռան ընթացքում
Մթնոլորտային ճնշում

- միջին

- բացարձակ առավելագույն

- բացարձակ նվազագույն

Քամու ուղղությունների և անդորրի կրկնելիությունը (%)
Քամու արագությունը (մ/վ)

- միջին ամսական

- առավելագույն

- պոռթկում

Քամու միջին ամսական արագությունը (մ/վ) օրվա տարբեր ժամերին
Միջին ամսական և տարեկան ընդհանուր և ստորին ամպամածությունը (բալեր)
Երկնքի պարզ (0-2 բալ), կիսաամպամած (3-7 բալ) և ամպամած (8-10 բալ) վիճակի կրկնելիությունը (%) ըստ ընդհանուր ամպամածության
Պարզ և ամպամած օրերի թիվը ըստ ընդհանուր և ստորին ամպամածության

Մթնոլորտային երևույթներով օրերի միջին (մ) և առավելագույն

I -2.3 Ապարան համայնքի միկրոկլիմայական քարտեզները

Ապարանի օդերևութաբանական կայանի միջին բարձրությունը 1889 մ է: Ապարանի կլիման համեմատաբար խոնավ է, ցուրտ ձմեռներով և բարեխառն տաք ամառներով: Ապարանը գտնվում է Քասախ գետի հովտում, որը Ապարանում հոսում է հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ-արևելք: Ապարանի հարավարևմտյան մասում գտնվում է Արագած լեռը, իսկ արևելքում և հարավ-արևելքում ձգվում է Փամբակի լեռների ճյուղավորություններից մեկը: Ապարանից դեպի հյուսիս-արևմուտք, հարավ-արևմուտք, արևելք և հարավ-արևելք ռելիեֆը կտրուկ բարձրանում է, իսկ դեպի հյուսիս՝ բարձրանում է աստիճանաբար, դեպի հարավ՝ իջնում է:

I -2.3.1 Ապարան քաղաքային համայնքի ջերմաստիճանի միկրոկլիմայական քարտեզները

Ապարանի ռելիեֆը բլրաշատ է և ունի միջին թեքություններ: Այստեղ գերիշխում են արևմտյան և արևելյան թեքությունները: Դեպի հյուսիս և հարավ թեքությունները համեմատաբար թույլ են: Տարածքում գերիշխում են համեմատաբար թույլ թեքությամբ հարթավայրեր և հովիտներ, որտեղ ցրտահարության աստիճանը կազմում է 3 աստիճան, ձմեռային մինիմումները և անսառնամանիք օրերի թիվը համարյա չի փոխվում: Տարածքում գերակշռում են նաև վտանգավորության 1-2 աստիճան ունեցող վայրերը, որտեղ ձմռան ջերմաստիճանների մինիմումը բարձրանում է 2-5^օ-ով, իսկ անսառնամանիք օրերի թիվը երկարում է 5-20 օրով: Այդ ժամանակաշրջանում դրական ջերմաստիճանների գումարն ավելանում է 50-200^օ-ով: Պետք է նշել, որ Ապարանում ցրտահարությունների տեսակետից վտանգավոր վայրերը, որտեղ ցրտահարության աստիճանը կազմում է 4-5 աստիճան, հիմնականում տարածված են քաղաքում և բլուրների միջև, գրավում են փոքր տարածքներ: Այդ շրջաններում ձմեռվա միջին ջերմաստիճանը ցածր է, մինիմում ջերմաստիճանը նվազում է 4-5^օ-ով, անսառնամանիք օրերի թիվը կրճատվում է 15-25 օրով, իսկ դրական ջերմաստիճանների գումարը պակասում է 200-300^օ-ով: Ապարանի համայնքի տարածքի մեծ մասում առկա են բարձր թեքության լանջեր, որոնք ունեն միջին ցրտահարության աստիճան: Մեծ տեղ են գրավում նաև հովիտները, հատկապես Քասախի միջին թեքության հովիտը, և բարձր լեռնային խիստ թեք հովիտները:

Ընդհանուր առմամբ Ապարանի համայնքում առանձնացվել են ջերմաստիճանի տարբեր սանդղակներ ունեցող յոթ շրջաններ, որոնք ունեն տարբեր ցրտահարության աստիճաններ:

I -2.3.2 Ապարան քաղաքային համայնքի քամու միկրոկլիմայական քարտեզները

Ապարանում և նրա շրջակայքում քամու տարեկան միջին արագությունը կազմում է 1.9 մ/վրկ, տարեկան կտրվածքում քամու միջին արագության նվազագույնը նկատվում է հոկտեմբերին` 1.6 մ/վրկ, իսկ առավելագույնն ապրիլին՝ 2.4 մ/վրկ: Քամու առավելագույն արագությունը 19 մ/վրկ է, իսկ պոռթկումներով արագությունը հասնում է 32 մ/վրկ: Օրվա ընթացքում ամենամեծ արագությունը 3.3-3.6 մ/վրկ է և նկատվում է ժամը 12-15-ին` ապրիլ-հունիս ամիսների ընթացքում, իսկ մյուս ամիսներին` նույնպես այդ ժամերին, նկատվում է օրական մաքսիմումը, բայց ավելի թույլ` 2.4-3 մ/վրկ: Ամռանը թույլ քամիներ լինում են ժամը 00-ին և դրանք հունիս-հոկտեմբեր ամիսներին կազմում են 0.8-1.1 մ/վրկ, թույլ քամիներ դիտվում են նաև ժամը 6-ին մայիս-հոկտեմբերի ընթացքում և կազմում են 0.7-1.1 մ/վրկ:

Ապարանում քամիները գերազանցապես ունեն հարավարևմտյան ուղղություն՝ 27%, իսկ այնուհետև ըստ մեծության գերակշռում են հարավարևելյան, արևելյան և արևմտյան ուղղությունները, որոնք համապատասխանաբար կազմում են 18 և 14 %: Միկրոկլիմայական քարտեզների վրա առանձնացվել են քամու արագության երեք հիմնական տեղամասեր, որտեղ քամու միկրոկլիմայական գործակիցը՝ k-ն, իրենից ներկայացնում է հարթ տարածքում դիտված քամու արագության հարաբերությունը ռելիեֆի տարբեր ձևերում նկատված քամու արագությանը:

1. Այն տեղամասերն են, որտեղ քամու արագությունը չի փոխվում, դիտվում է նույն արագությունը, որը դիտվել է մետեոկայանում, այսինքն քամու միկրոկլիմայական գործակիցը ky=1.0: Դրանք են հարթ տարածքները, 0-3^օ թեքությամբ լանջերի և հովիտների միջին և ստորին մասերը: Ապարանում, որտեղ քամու արագությունը չի փոխվում, դրանք համեմատաբար մեծ տարածքներ են գրավում:

2. Այն տեղամասերն են, որտեղ քամու արագությունը մեծանում է և գործակիցը ky= 1.1-1.7: Այդ տեղամասերը հիմնականում ընդգրկում են բլուրները և նրանց լանջերը, որոնք ունեն մինչև 100 մետր հարաբերական բարձրություններ, բլուրների և բարձրադիր սարահարթերի վերին հարթակները, քամահար՝ 3^օ-ից բարձր թեքություն ունեցող լանջերի վերին և միջին մասերը, քամուն զուգահեռ թեք լանջերի վերին և միջին մասերը, մեծ թեքություն ունեցուղ քամուն զուգահեռ գետահովիտները: Ապարանում ռելիեֆի այս ձևերը նույնպես ունեն մեծ տարածում:

3. Այն տեղամասերն են, որտեղ քամու արագությունը փոքրանում է: Դրանք փակ ձորակներն են, իջվածքները, փակ հովիտները, քամուն հակառակ թեք լանջերը, որոնց գործակիցը ky=0.6-0.9:

Այս շրջանների մեջ պետք է մտցնել նաև քամուն ուղղահայաց շենքերի, շինությունների, անտառների հակառակ կողմերը: Այն փողոցները, որոնք ունեն քամուն ուղղահայաց ուղղություն և ծառեր, շենքեր, շինություններ, որոնք արգելակում են քամու մուտքը և այդ փողոցներում նույնպես քամու արագությունը փոքրանում է:

Նշված բարդ ռելիեֆի ձևերը բերված են քարտեզների վրա: Քամու միկրոկլիմայական քարտեզների վրա առանձնացվել են նշված երեք հիմնական ձևերը տարբեր գույներով:

շI-2.4 Ապարան քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքի

ճարտարագիտաերկրաբանական և սեյսմոլոգիական ուսումնասիրությունը

Բ ո վ ա ն դ ա կ ու թ յ ու ն

1. Ընդհանուր տեղեկություններ

2.
Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը Գեոմորֆոլոգիական պայմանները

Լուսանկար 1

Լուսանկար 6

3.
Երկրաբանական կառուցվածքը

Նկար 3

4. Սեյսմատեկտոնական պայմանները

5.
Էկզոգեն երկրաբանական երևույթները և պրոցեսները

Ապարան համայնքի և նրա հարակից տարածքների ֆիզիկաերկրաբանական երևույթների քարտեզ (վերցված է ՀՀ

Երկրաբանական վարչության 1:200000 մասշտաբի քարտեզից)

(հավելված 6.1)

6.
Հիդրոերկրաբանական պայմանները

Նկար 4

Նկար 5

7.
Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը

Նկար 2

Ապարան համայնքի և նրա հարակից տարածքների

ինժեներաերկրաբանական քարտեզ (վերցված է ՀՀ Երկրաբանական

վարչության ինժեներաերկրաբանական 1:200000 մասշտաբի

քարտեզից) (հավելված 8.1)

8.
Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում

Ապարան համայնքի ինժեներաերկրաբանական քարտեզը 1:5000 մասշտաբի և պայմանական նշանները (հավելված 9.1)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ I-I^I (հավելված 9.2) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ II-II^I (հավելված 9.3)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ III-III^I (հավելված 9.4)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ IV-IV^I (հավելված 9.5)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ V-V^I (հավելված 9.6)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ VI-VI^I (հավելված 9.7)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ VII-VII^I (հավելված 9.8)

Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ VIII-VIII^I (հավելված 9.9)

9. Եզրակացություն

10. Փորվածքների նկարագիրը

1. Ընդհանուր տեղեկություններ

Համաձայն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության կողմից «ՀԳՇՆ» ՍՊԸ-ին տրված առաջադրանքի՝ անհրաժեշտ է կատարել Ապարան քաղաքի նոր գլխավոր հատակագիծ իր հեռանկարային զարգացմամբ: Այդ նպատակով 2006թ. հունիս-հուլիս ամիսներին Ապարան քաղաքի 400հա տարածության վրա կատարվել են ինժեներաերկրաբանական հետևյալ աշխատանքները՝

1. Ինժեներաերկրաբանական վերականգնողական աշխատանքներ, որոնց ընթացքում ծանոթացել և հաշվի են առնվել գրեթե բոլոր երկրաբանական, երկրաֆիզիկական, ինժեներաերկրաբանական, ջրաերկրաբանական, սեյսմոտեկտոնական ուսումնասիրությունների (նվիրված Ապարան քաղաքի և նրա մերձակայքին) ֆոնդային տվյալները՝ կատարված բազմաթիվ նախագծային ինստիտուտների (Հայպետ նախագիծ, Հայարդ նախագիծ, Арм ГИИГИС) և ՀՀ (նախկին) երկրաբանական վարչության կողմից և այլ կազմակերպությունների կողմից (հավելվածներ 7.1, 9.1):

2. Նկարագրվել են 20 բնական և արհեստական մերկացումներ (տես հավելված 9.1):

3. Կատարվել է ինժեներաերկրաբանական հանույթ 1:5000 մասշտաբի քարտեզի հիմքով 600հա տարածքի վրա (տես հավելված 9.1):

4. Լրացուցիչ հորատվել է 5 հորատանցք 402գ/մ ընդհանուր երկարությամբ:

5. Կազմվել է ինժեներաերկրաբանական 8 կտրվածքներ:

6. Կազմվել է տարածքի ինժեներաերկրաբանական քարտեզը 1:5000 մասշտաբի, իր պայմանական նշաններով:

7. Կազմվել է սույն ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրությունը Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծի կազմման համար:

2. Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը

Ապարան քաղաքը գտնվում է ՀՀ Արագածոտնի մարզում (նախկին Ապարանի շրջանի շրջկենտրոն), Աշտարակ քաղաքից` (մարզկենտրոն) 37կմ, իսկ Երևանից 59կմ հեռավորության վրա, Երևան-Վանաձոր հանգույցային կենտրոն է համարվում: Հատակագծվել է 1984թ.:

Ա. Օրոգրաֆիա

Նկարագրվող տարածքը գտնվում է Արագած լեռան հյուսիսարևելյան նախալեռնային հրաբխային բարձրավանդակի, Քասախ գետի վերին հոսանքի ոչ լայնատարած հովտում: Տարածքին հատող ձորակներ գետակների տեսքով ջրաբեր են և շրջապատող տարածքներում առկա են աղբյուրների բնական ելքեր, որոնց քանակութունը (դեբիդը) կազմում է 10-100լ/վրկ-ում: Տարածքի հյուսիսային և հյուսիսարևելյան մասերում կան մի քանի ձորակներ, որոնք անջուր են և ունեն ոչ մեծ ձգվածություն (նայիր ինժեներաերկրաբանական քարտեզի III-A ենթաշրջանը հավելված 9.1):

Գարնանային վարարումները անկանոն են, սկսում է ապրիլին և ավարտվում է մայիս-հունիս ամիսներին:

Հորդացումները կապված են տեղումների քանակից: Քասախ գետի և նրա վտակների հորդացումը վնաս է պատճառում ինչպես շրջակա ցանքատարածություններին, այնպես էլ գյուղական ճանպարհներին և կամուրջներին, ուսումնասիրության ժամանակ ականատես եղանք Լուսագյուղ-Ապարան ճանապարհի կամուրջի քանդվածությանը, ոչ մեծ գետակի հորդացման շնորհիվ:

Բ. Կլիմայական պայմանները

Ապարան քաղաքը գտնվում է բարենպաստ կիսալեռնային գոտում, որին բնորոշ է չոր, ցամաքային կլիման, ոչ տաք ամառով և չափավոր ցուրտ ձմեռով:

Ձմեռը սովորաբար սկսվում է հոկտեմբերի վերջերին և շարունակվում է մինչև ապրիլ ամիսը: Ձյան շերտը կայուն է և բավականին հզոր՝ 0.8-1.0 մետր, երբեմն ավելի:

Գարունը համեմատական կարճ է և խոնավ է: Սառցակալումները վերանում են մայիսի կեսերին:

3. Գեոմորֆոլոգիական պայմանները

Ուսումնասիրվող տարածքը գեոմորֆոլոգիական տեսակետից գտնվում է Արագածի հրաբախային նախալեռան հյուսիսարևելյան լանջերին՝ Քասախ գետի հովտում: Ընդհանուր առմամբ Ապարան քաղաքը զբաղեցնում է փոքրաթեք տարածք, բարդացված սահմանափակ և ոչ մեծ խորությամբ ձորակներով, որոնցից հիմնականը քաղաքի ամբողջ երկարությամբ ձգվող՝ հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ-արևելք ուղղությամբ Քասախ գետի հունն է, որի խորությունը տատանվում է 3-10 մետրի սահմաններում: Տարածքը ունի հարավարևելյան թեքություն, բացարձակ նիշերը տատանվում են 1800-1950 մետրի սահմաններում: Բացի փոքրաթեք տարածքներից (մինչև 10⁰) կան նաև մինչև 10⁰-20⁰ թեքություն ունեցող լանջեր, ինչպես նաև կտրուկ անկումներով ժայռեր, որոնք ներկայացված են բազալտներով, անդեզիտաբազալտներով շերտ N8, հրաբխային ավազներով-շերտ N6 հերթագայող տարբեր ավազների ենթաշերտերով (3-10սմ), տեխնածին կտրվածքներով (տես լուսանկարներ1 և 6):

4. Երկրաբանական կառուցվածքը

Ապարան քաղաքը և նրա հարակից տարածքները գտնվում են Արագած լեռան հյուսիսարևելյան համեմատաբար ցածրադիր լանջի ստորոտին և ներկյացված են հիմնականում Արագած լեռան հրաբխային հոսքերից և ժայթքումներից գոյացած ապարներից, որոնց մասամբ ծածկում են ժամանակակից էլյուվիալ, դելյուվիալ և ալյուվիալ-պրոլյուվիալ առաջացումները (հիմնականում փոքրաթեք տարածքներում):

Տարածքում՝ հիմնականում հյուսիսային մասում տարածված են պորֆիրիտներ, արևմտյան և հարավային մասերում՝ բազալտներ, անդեզիտաբազալտներ (նայիր ինժեներաերկրաբանական քարտեզը (հավելված 9.1) և լուսանկար 1-ը էջ4): Նրանք հրապարակային մերկանում են ամբողջ Քասախ գետի քաղաքի տարածքով անցնող հատվածով նկ-3, ինչպես նաև քաղաքի արևմտյան և հարավարևմտյան կողմերում, տեղ-տեղ բուն քաղաքի տարածքում, քաղաքի եկեղեցու և նրա մոտակայքում գտնվող քառասուն աղբյուրների ելքերի տարածքում: Մնացած տարածքներում ալյուվիալ և դելյուվիալ գրունտների բավական հզոր շերտերով, տեղ-տեղ միախառնված ծածկում են մայր ապարների հողմնահարված, տեղ-տեղ քայքայված մակերեսները:

5. Սեյսմատեկտոնական պայմանները

Քանի որ, Ապարան քաղաքը գտնվում է Արագած լեռան արևելյան, համեմատական, ցածրադիր լանջին, ուստի նրան վերաբերող բոլոր սեյսմատեկտոնական պայմանները համընկնում են լեռան սեյսմատեկտոնական պայմաններին: Արագած լեռը խոշոր վահանաձև բարձրացում է, կազմված պլեոցենի բազալտային, անդեզիտաբազալտային լավաների ծածկույթից և չորրորդական անդեզիտադացիտային և դացիտային հրաբխային գագաթներից: Պլեոցենյան լավաների ճեղքային արտավիժումները կապված են կովկասյան ուղղության խորքային բեկվածքի հետ, որը անցնում է գագաթային մասով: Ուսումնասիրվող տարածքը գտնվում է Արագածի արևելյան և հյուսիսարևելյան միջին բարձրության սարավանդի վրա, որոնք համարվում են ողողամաշման հրաբխային սարավանդ: Հին ռելիեֆի ցածրադիր մասերը լցվելով հրաբխային ժայթքումներով և հոսքերով, առաջացրել են ալիքաձև տարաթեք ալիքավոր սարավանդներ, իսկ որոշ տեղերում քաղաքից մինչև լեռան միջին բարձրությունների տարածքներում բարձրանում են խարամային բազմաթիվ խառնարաններ:

Արագածի լավային ու հրաբխաբեկորային ժայթքումները սկսվել են պլեոցենի ժամանակում և ընդմիջումներով շարունակվել են մինչև վերին չորրորդական ժամանակաշրջանը, ներառյալ քաղաքի հյուսիս արևեմտյան կողմում առաջացած հրաբխանստվածքային ավազները: Ստորին կոմպլեքսի տեկտոնական կառուցվածքի մասին տվյալները չափազանց սուղ են:

Արայի լեռ - Արագածի լայնակի բեկվածքով Արագած լեռը բաժանվում է երկու բեկորի: Հյուսիսային բարձրացված բեկորում մինչ պլիոցենյան հիմքը ներկայացված է կավիճ-պալեոգենյան ծալքավոր և տեղ-տեղ հնագույն փոխակերպային կոմպլեքսներով:

Հարավային իջեցված բլոկում այդ կոմպլեքսները ծածկված են չորրորդական ժամանակի հրաբխանստվածքային ապարներով: Այստեղ երկրաֆիզիկական տվյալներով առանձնացվում են Ամբերդի, Արտենիի, հարավարագածյան իջույթները, Մաստարայի և Անիի բարձրացումները: Այստեղ առանձնացվում են նաև ավելի ցածր աստիճանի տեղային բարձրացումներ: Տեղին է նշել նաև Ապարան-Սպիտակ ճանապարհի աջ կողմով անցնող որոշ տեղերում լավ արտահայտված, իսկ հիմնականում ծածկված տեկտոնական տեղային բնույթի խախտումը, որը անցնում է պորֆիրիտների տրորված կոտրատված, հողմնահարված սահմանով և չորրորդական բազալտային լավային հոսքերի եզրամասերով:

Ինչպես ՀՀ մյուս տարածքներում, այնպես էլ այս տարածքում հայտնի են ինչպես հյուսիս-արևմտյան (կովկասյան), այնպես էլ հյուսիսարևելյան (հակակովկասյան) միջօրեականի ու զուգահեռականի ուղղության բեկվածքների համակարգեր, որոնք հիմնականում շրջանցում են Ապարան քաղաքի տարածքը նշանակալի հեռավորության վրա, օրինակ Արագած Սպիտակյան խախտման գոտին անցնում է մերձմիջօրեականի ուղղությամբ Արագած լեռից-ք.Սպիտակ-գ.Պրիվոլնոյ-գ.Պալադաուրի (Վրաստան): Արագած հրաբխային զանգվածում խախտման գոտում ծածկված է պլեոցեն-չորրորդական լավաներով, իսկ հարավային շարունակությունը մնում է վիճարկելի (խորասուզված է): Ըստ Ա.Հ Գաբրիելյանի խախտումը շարունակվում է Արագած լեռան արևելյան լանջով, Ապարան քաղաքից արևմուտք, Աշտարակ քաղաքից քիչ արևմուտք մինչև Արաքս գետը, որտեղ միանում է մերձարաքսայն երկայնաձիգ խախտման գոտուն:

Այս խախտման գոտուն են վերագրվում Արագածոտնի ներկայիս մարզի տարածքում կայացած մի քանի պատմական երկրաշարժերը –972թ, M=5.0Կոշ գ. մոտ, 1869թ. M=4.4 Ծաղկահովիտ գյուղի մոտակայքում, 1915թ. M=4.8 Ապարան քաղաքի մոտակայքում, ինչպես Գառնիի և Դվինի երկրաշարժերը:

Ապարան քաղաքի սեյսմիկական պայմանների գնահատման համար օգտագործվել են հետևյալ ելակետային տվյալները՝

1. Նախկին ԽՍՀՄ-ի տարածքի ուժեղ երկրաշարժերի նոր կատալոգը:

2. Հայկական լեռնաշխարհի մ.թ.ա. 550թ-ից մինչև 1988թ. կայացած ուժեղ երկրաշարժերի Ն.Կ. Կարապետյանի կողմից կազմված կատալոգը:

3. Մերձ Երևանի տարածքում կայացած ուժեղ երկրաշարժերի Ս.Ա. Փիրուզյանի կողմից կազմված կատալոգն սկսած 851թ-ից մինչև 1962թ.:

4. Վ.Ա. Ստեփանյանի կողմից կազմված Հայաստանի պատմական ուժեղ երկրաշարժերի խրոնոլոգիան:

5. Կովկասյան ռեգիոնալ կենտրոնի տվյալները:

6. ԽՍՀՄ Գ.Ա. ԻՖԵ գեոմորֆոլոգիական տվյալների բանկի ուժեղ երկրաշարժերի օպերատիվ ֆայլերի տվյալները:

7. «Земля», «Черепаxа» կայանների կողմից գրանցված Հայաստանի տարածքի թույլ երկրաշարժերի կատալոգ, 1968-1989թթ. ընթացքում (ՀՀ երկրաբանական վարչության սեյսմոլոգիական ջոկատի տվյալները):

8. Առանձին երկրաշարժերի նկարագիր (հին ձեռագրերից) մատենադարանում:

Վերը նշված ելակետային տվյալների հիման վրա առանձնացվել է Ապարան քաղաքի և նրա մերձակա տարածքներում կայացած երկրաշարժերի կատալոգը

Աղյուսակ 5.1

Հերթական համարը Տարեթիվը Կոորդինատները Խորությունը Մագնիտուդան Ինտեսիվությունը բալերով Ծանոթություն

jN⁰¹ lE⁰¹ H Ն
M

1 2 3 4 5 6 7 8

1 972 40.18 44.06 8 5.0 7-8

** 40.18 44.06 10 5.0 7-8

2 1846 40.10 44.31 10 3.75 5

X 29 39.42 44.24 - - -

**

3 1888 40.18 44.36 6 2.5 5

* 40.10 44.32 5 3.5 5

** 40.18 44.36 - - 5

4 xx 40.18 44.24 - - 4

1907

X 2

5 1910 40.06 44.24 2 4.0 6-7

I 25

6 1916 X 28 40.06 44.06 20 4.9 6-7

* 40.08 44.02 20 5.0 6-7

** 40.06 44.00 - - 6

7 1937 40.7.8 44.25.8 10 4.6 7

I 7 40.08 44.26 10 4.75 7

*

8 1949 VI 3 40.24 44.24 6 3.9 6-7

* 40.21 44.2 5 4.5 7

** 40.21 44.2 5 4.5 7

9 ** 40.18 44.3 - - 3-4

1953

I 22

10 **

1962 40.12 44.18 - - 3-4

IV 14

11 1973 40.24 44.30 9 3.7 5-6

VI 16 40.15 44.31 10 4.0 5-6

*

12 * 40.12 44.24 10 4.0 5.0

1978

II 25

13 1984 40.10 44.20 5 3.70 5-6

VIII 2 40.11 44.18 10 4 6

*

14 1985 40.03 44.28 - 35 -

IV

15 1946 40.10 44.31 10 3.75 5

X 29

16 1888 40.10 44.32 5 3.5 5

V 15

17 1910 40.06 44.36 9 4.5 6-7

I 25

18 1937 40.08 44.26 10 4.75 7

I 7

19 1973 40.15 44.31 10 4.0 5-6

VI 16

20 1978 40.12 44.24 10 4.0 5

II 25

21 1984 40.10 44.20 5 3.7 5-6

VIII 2

6. Էկզոգեն երկրաբանական երևույթներ

Ապարան քաղաքում և նրա շրջակայքում ըստ ՀՀ Երկրաբանական վարչության 1:200000 մասշտաբի քարտեզի հավելված 6.1 էկզոգեն երկրաբանական երևույթները թույլ են զարգացած: Նրանցից մեծ տարածում ունեն՝

1. Թույլ ձորակային էռոզիան հրաբխային լավաների անհարթ մակերեսների վրա, լվացում պորֆիտների և ապլիտային դայվաների մակերեսների վրա, որտեղ բացակայում են հանքային կուտակումները:

2. Լանջային գրավիտացիոն երևույթը զարգացած է Ապարանի քաղաքի շրջակայքում, որտեղ դիտվում են քարաթափություն և քարակուտակումներ, հիմնականում հյուսիսային և հյուսիսարևմտյան մասերում, քաղաքից քիչ հեռու լանջերից:

3. Կողային և հունային էռոզիան դրսևորվում է քաղաքի միջով անցնող Քասախ գետի և նրա փոքր ու մեծ վտակների ոլորաններում, որտեղ մերկանում են բազալտներ և նրանց ծածկող գլաքարային և ճալաքարային գրունտներ՝ տեղ-տեղ բավական հզոր շերտերով:

4. Մակերեսային ողողումները տարածված են քաղաքի ամբողջ տարածքով, որի ընթացքում բազալտներին, պորֆիրիտներին ծածկող էլյուվիալ, դելյուվիալ և պրոլյուվիալ առաջացումների տեղաշարժը դեպի ցածրադիր մասերը շարունակական բնույթ են կրում:

5. Տեխնոգեն երևույթները քաղաքի տարածքում կապված են մարդու գործունեության հետ (կառուցապատում, ճանապարհների անցում, որոշ մասերի հարթեցում, ինչպես նաև շինարարական աղբի կուտակում այս կամ այն տարածքում և ռելիեֆի ձևախախտում կապված ավազային հանքի անկանոն շահագործումից հյուսիս արևմտյան եզրերում (հուշարձան կոթողի մերձակայքում):

7. Հիդրոերկրաբանական պայմաններ

Ուսումնասիրվող տարածքը գտնվում է Արագած լեռան հյուսիսարևելյան նախալեռնային մասում՝ Քասախ գետի հովտում, որտեղ մեծ տարածում ունեն չորրորդական հասակի միջլավային և ներլավային, ինչպես նաև Քասախ գետի հունի տակ առկա գրունտային ջրերը:

Գրունտային ջրերը նախկինում փորված բազմաթիվ հորատանցքերի տվյալներով հաստատված խորությունը 0.2-8.8 մետր հաշված մակերեսից: Գրունտային ջրերի շարժման ուղղությունը՝ հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ-արևելք:

Հարաբերական ջրամերժ շերտ է հանդիսանում ալյուվիալ-դելյուվիալ կավային գրունտները և հոծ բազալտային որոշ հոսքեր, որոնց մակերեսների վրայով հոսելով դուրս են գալիս մակերես աղբյուրների ձևով: Քանի որ, տարածքի մի մասը հյուսիս, հյուսիսարևմտյան, ներկայացված են հրաբխային հոսքերով և ծածկույթներով, մթնոլորտային տեղումները և անցնելով հալոցքային ջրերը ճեղքավորված, ծակոտկեն հրաբխային ապարների միջով, հանդիպելով ջրամերժ հորիզոնի, դուրս են գալիս քաղաքի տարածքում, բավականին մեծ քանակությամբ ջրառատ (10-100 լ/վրկ) աղբյուրների ձևով: Նկարագրված բնական ելքերի աղբյուրներից՝ «Սիրո աղբյուր» (նկ.4 էջ 17) դուրս է գալիս Քասախ գետի աջ ափին, մերկացում –14-ի դիմաց, «Գռգռն» աղբյուրը (նկ.5 էջ 18), քաղաքի հարավ արևմտյան մասում, ինչպես նաև քաղաքի կենտրոնական մասում կապտաժ արված քառասուն աղբյուրները, որոնց ջուրը մատակարարում է Երևան և Արմավիր քաղաքներին: Բոլոր աղբյուրների ելքերը ուղղված են դեպի Քասախ գետի հունը, որը ձգվում է քաղաքի կենտրոնական մասով հյուսիս արևմուտքից դեպի հարավ արևելք ուղղությամբ: Ուսումանսիրությունների հիման վրա ինժեներաերկրաբանական քարտեզի վրա առանձնացվում են այդ տարածքները, որպես գետահուն կամ վերհունային I դարավանդ իր գրունտային ջրերի հանդիպման խորությամբ (ենթաշրջան III A իր տեղամասերով հանդերձ):

Համաձայն ունեցած լաբորատոր տվյալների և ֆոնդային նյութերի, տարածքում հանդիպող ջրերը քաղցրահամ են, ունեն 314-524մգ/լիտր չոր նստվածք: Կոշտությամբ - նրանք փափուկ են, PH - ալկալային են:

Համաձայն Կարլովի բանաձևի – ջրերը բիկարբոնատ-սուլֆատա-ալկալիական են:

Ըստ քիմիական անալիզների ստորգետնյա ջրերը ոչ ագրեսիվ են ցանկացած կազմության բետոնի նկատմամբ (ըստ ՀՀՇՆ-նորմերի):

8. Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը

Համաձայն ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրությունների՝ նկարագրված բնական, արհեստական, հրապարակային, ինչպես նաև առանձին-առանձին ելքերի նկարագրերի, բազմաթիվ ֆոնդային նյութերի արդյունքների, Ապարան քաղաքի տարածքում կարելի է առանձնացնել հետևյալ երկրաբանալիթոլոգիական շերտերը (վերևից ներքև)՝

Շերտ 1 Բուսահող տեղ-տեղ շինարարական աղբով, կավավազային կազմի, բաց մոխրավուն գույնի, մանրախճի պարունակությամբ մինչև 15%, տարածված է հարթավայրային մասերում, մասամբ մերկացվող մայր ապարների ճեղքերում և անհարթություններում: Հզորությունը տատանվում է 0.3-1.0 մետրի սահմաններում: Ժ1 §9^վ -II

Շերտ 2 Կավ բաց դարչնագույնից մինչև մուգ գորշ գույնի, տեղ-տեղ փոխելով ավազակավի՝ խճի, խճավազի, գլաքարի, կոպիճի պարունակությունով մինչև 20%-ի չափով, թույլ խոնավ, պինդ, կիսապինդ, ձիգ թանձրության: Շերտը տարածված է ոչ ամենուրեք, մերկացված հզորությունը մինչև 10.0 մետր: Ժամանակակից դելյուվիալ-պրոլյուվիալ նստվածքներ: Ժ1 §8^գ -III

Շերտ 3
Ավազներ միջին, մանր, հազվադեպ փոշենման, կավային դարչնագույն, ենթաշերտերով 3-5սմ և կոպիճի պարունակությամբ: Գրունտը փխրուն կառուցվածքի է, խոնավ, տեղ-տեղ ջրահագեցած: Շերտը տարածված է տարածքի կենտրոնական, արևմտյան և հյուսիսարևելյան մասերում, մերկացված հզորությունը 3.8 մետր: Ժամանակակից ալյուվիալ-պրոլյուվիալ առաջացումներ:
Ժ1 §27^վ -II

Շերտ 4 Ճալաքարային գրունտ, գլաքարերի ներփակումներով, կավավազային լցոնով 10-15% պարունակությամբ: Խոշորաբեկոր գրունտը կազմված է տարբեր ապարներից: Գրունտը տեղ-տեղ ջրահագեցած է: Շերտը տարածված է տարածքի կենտրոնական մասում: Մերկացած շերտի հզորությունը 8.0 մետր: Ժամանակակից ալյուվիալ-պրոլյուվիալ առաջացումներ: Ժ1 §6^գ-IV

Շերտ 5 Խիճ և մանրախիճ ծակոտկեն բազալտից կավավազային լցոնով 25-30%: Շերտը տարածված է տարածքի հարավարևմտյան մասում: Շերտի հզորությունը մինչև 8.0 մետր: Ժամանակակից Չորրորդական էլյուվիալ-դելյուվիալ նստվածքներ: Ժ1 §39^բ- III

Շերտ 6 Ավազ միջին, մանր, մանրախճային մոխրավուն, բազմամոխրավուն գույների, հրաբխային ծագման: Գրունտը փխրուն է, շերտավորված՝ ավազի, շլակների, խճի ենթաշերտերով 3-10սմ հզորությամբ: Գրունտը տարածված է տարածքի հյուսիս-արևմտյան մասում, տեսանելի հզորությունը 12.0մետր (տես նկ2 էջ 20), լավ շերտավորված տարբեր երանգներով (սպիտակից – մուգ մոխրավուն գույների): Չորրորդական հրաբխային առաջացումներ: Ժ1 §27^գ-II

Շերտ 7 Բազալտներ մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված՝ բեկորների անկանոն անջատումներով 0.3-1.5 մետր տրամագծով, ծակոտկեն չեչոտ, խոռոչներով, ներկայիս քաղաքի կառուցապատված եկեղեցում և կապտաժների տարածքում այն առկա է և տարածված է տարածքի արևմտյան և հարավային մասում 10 մետր և ավելի հզորությամբ: Չորրորդական լավային հոսքեր: Ժ3 §20^բ -VIII

Շերտ 8 Պորֆիրիտներ, մուգ մոխրավուն տեղ-տեղ բաց երանգներով գույների, ճեղքավորված, հողմնահարված, բեկորային անջատումներով: Ճեղքերի մակերեսներին նկատվում է օխրայացման փառեր տարբեր ուղղություններով: Նրանք մերկանում են քաղաքի հյուսիսային չոր ձորակի երկու թևերում մինչև 10-15 մետր և ավելի հզորությամբ: Վերին էոցենի հասակի հրաբխային հոսքեր:Ժ1 §20^բ-VIII

Ստորև 8.1 աղյուսակում բերվում է շերտերի ֆիզիկամեխանիկական պարամետրերի միջինացված ցուցանիշները ամբողջ տարածքի համար, համաձայն ֆոնդային նյութերի ուսումնասիրությունների արդյունքների և ըստ ՀՀՇՆ-ի նորմերի՝

Աղյուսակ 8.1

Շերտի անունը Շերտի համարը Երկրաբանական ինդեքսը Գրունտի խտությունը տ/մ³ Ներքին շփման անկյունը (⁰) Տեսակարար կցորդումը ԿՊա Դեֆորմացիայի մոդուլը ժՄՊա Հաշվարկային դիմադրողականություն R⁰ ԿՊա Գրունտի սեյսմիկ հատկության կատեգորիան

v^ն

v^հ

C^ն

C^հ

1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Բուսահող 1 - 1.78 - - - - - - III

Լիցք 1 -

Կավ 2 d-pQ₄ 1.88 14 12 0.44 0.28 - - III

Ավազ 3 a-pQ₄ 1.66 28 25 - - - - III

Ճալաքարային գրունտ 4 a-pQ₄ 2.2 36 33 0.01 - 40 400 II

Խիճ և մանրախիճ 5 e-dkQ₄ 2.10 36 33 - - 40 400 II

Ավազ հրաբխային 6 bQ 1.60 30 26 - - 25 250 II

Բազալտներ 7 bQ 2.70 - - - - 80 800 I

Պորֆիրիտներ 8 npg₂ 2.70 - - - - 80 800 I

9. Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում

Համաձայն ՀՀ ատլասի Ապարան քաղաքի (համայնքի) տարածքը մտնում է կենտրոնոկան III ռեգիոնի մեջ, որը ներկայացված է լայն հրաբխային առաջացումներով, ծածկված ալյուվիալ-դելյուվիալ, պրոլյուվիալ առաջացումներով (նայիր հավելված 9.1):

Ուսումնասիրությունների, ֆոնդային նյութերի հիման վրա կազմվել է ինժեներաերկրաբանական քարտեզ (սխեմատիկ) հավելված 9.1 ըստ լիթոլոգիական, հիդրոերկրաբանական, օրոգրաֆիական, գեոմորֆոլոգիական և ֆիզիկաերկրաբանական պայմանների բաժանվել է 3 շրջանների (I, II և III) և 3 ենթաշրջանների (I-Б, II-Б և III-A) (նայիր ինժեներաերկրաբանական քարտեզը հավելված 9.1):

1. I շրջանը I-Б ենթաշրջան մինչև 10⁰ լանջի ռելիեֆի թեքությամբ ներկայցված է իր (24 տեղամասերով) I-Б₁ , I-Б₂, I-Б₃, I-Б₄, I-Б₅, I-Б₆, I-Б₇, I-Б₈, I-Б₉ , I-Б₁₀, I-Б₁₁ , I-Б₁₂ , I-Б₁₃ , I-Б₁₄, I-Б₁₅, I-Б₁₆, I-Б₁₇, I-Б₁₈, I-Б₁₉, I-Б₂₀, I-Б₂₁ և I-Б₂₂, I-Б₂₃ և I-Б₂₄, որոնք իրարից տարբերվում են գրունտների տեսակներով և նրանց հերթագայություններով:

2. II շրջանը II-Б ենթաշրջանով 10⁰-ից բարձր լանջի ռելիեֆի թեքությամբ իր (2 տեղամաս) II-Б₁ և II-Б₄ տեղամասերով, որոնք իրարից տարբերվում են գրունտների տեսակով և հերթագայությամբ: Նրանք քաղաքի բուն տարածքին հարող տեղամասեր են համարվում, ներկայիս սահմանների մեջ չեն մտնում, բայց կարող են ծառայել հեռանկարային հետագա ծրագրերի մշակման համար:

3. III շրջանը III-A ենթաշրջանը ներկայացված է իր (5 տեղանաս) III-A₁, III-A₃, III-A₆, III-A₉ և III-Б₂₃ տեղամասերով, որը ընդգրկում է Քասախի գետահունը, իր վտակներով, ձորակներով և ժամանակավոր ջրահոսքերով: Այս տարածքների մեծ մասը իրացված է կամ բնակելի առանձին մենատներով, կամ ծառայում են որպես հողամասեր և օժանդակ տնտեսություններով: Այս տարածքները զբաղեցնում են քաղաքի ամբողջ տարածքի 5-10%-ի չափով, իսկ մնացածը 90-95% - զբաղեցնում է I-Б ենթաշրջանը իր 24 տեղամասերով հանդերձ:

Նշված 3 շրջանների (իրենց ենթաշրջանները և տեղամասերով հանդերձ) մանրամասն նկարագիրը բերված է ինժեներաերկրաբանական քարտեզի պայմանական նշաններ հավելվածում (տես 9.1 հավելվածը):

Տարածքում գրունտային ջրերի տարածումը ընդգրկված է հիմնականում Քասախ գետի ափամերձ հովտում առանձնացված տեղամասերում, այն էլ ոչ անընդհատ ձևով, ուստի առանձին տաքսոնոմիական էլեմենտ չենք առանձնացրել քարտեզի վրա, բայց այդ մասին նշված է համապատասխան տեղամասերի նկարագրում:

Քարտեզը չծանրաբեռնելու նպատակով, ինչպես նաև ունենալով առանձին սեյսմամիկրոշրջանացման ուսումնասիրություն (նայիր գիրք ….) տեղանքի վերաբերյալ, չի նշված շրջանի ենթաշրջանի և տեղամասերի սեյսմիկությունը, որը ըստ ՀՀ սեյսմիկ գոտևորման քարտեզի համաձայն 8-9 բալ է: Քարտեզի վրա բացակայում է նաև հողաբուսական ծածկը և լիցքեր, որոնք արտահայտված են ինժեներաերկրաբանական կտրվածքների վրա (նայիր հավելվածներ 9.2-9.9):

10. Եզրակացություն

Ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրությունների հիման վրա կարելի է հանգել հետևյալ եզրակացությունների՝

1. Ապարան քաղաքը գտնվում է Արագած լեռան հյուսիսարևելյան մասում, Քասախ գետի գոգահովտի միջին հոսանքում, 1800.0-1950.0 մետր բացարձակ նիշերի վրա:

2. Երկրաբանական կառուցվածքում մասնակցում են հիմնականում Արագած լեռան հրաբխային արտանետումների լավաները, շլակները, ավազը, պլիոցեն-չորրորդական հասակի, որոնց տեղ-տեղ ծածկում են էլյուվիալ-դելյուվիալ, ալյուվիալ, պրոլյուվիալ ժամանակակից առաջացումները, իսկ ավելի հին հասակի ապարներից են վերին պլեոցենին վերաբերվող պորֆիրիտները, որոնք մերկանում են հյուսիս-հյուսիս-արևմտյան մասում:

3. Տեկտոնական տեսակետից տարածքը մտնում է հյուսիս-Արագածյան իջվածքի օրոգեն միջլեռնային կուտակումների գոտում:

4. Տարածքին մոտ անցնում են մի շարք խզումնային խախտումներ, որոնցից կարելի է ծանոթանալ 5-րդ գլխում (Սեյսմատեկտոնական պայմանները):

5. Ապարան քաղաքի տարածքում էկզոգեն երևույթները արտահայտված են թույլ ձևերով՝ հիմնականում լանջային, թույլ ձորակային, գրավիտացիոն, մակերեսային, հեղեղատարային, էռոզիաներով, ինչպես նաև տեխնոգեն պրոցեսներով:

6. Համաձայն ՀՀՇՆ և կ. II-2-02-94 և սեյսմիկ գոտևորման քարտեզի համաձայն Ապարան քաղաքը գտնվում է II գոտում, ունի 0.3g արագացում 8-9 բալ սեյսմակայնություն:

7. Գրունտների սառեցման մաքսիմալ խորությունը 1.2 մետր է ըստ օդերևույթաբանական կայանների դիտարկումների և կիրառվող հետևյալ բանաձևի h=0.072xH-C, որտեղ h- գրունտի սառեցման մաքսիմալ խորությունն է, 0.072 կիրառվող գործակից, H- բացարձակ բարձրությունը, C- մինչև 2000 - 0.2, իսկ 2000 մետից բարձր - 0.1: Վերը նշված բանաձևում տեղադրելով հայտնի տվյալները ստանում ենք h=0.072x1950-0.2=1.2 մետր:

8. Ապարան քաղաքի զբաղեցրած տարածքի 85-90%-ը բարենպաստ է կառուցապատման համար և լրացուցիչ ինժեներական շատ քիչ աշխատանք է պահանջվում տարածքը կառուցապատման ժամանակ:

9. Ինժեներաերկրաբանական քարտեզը և տեքստը կազմելիս օգտվել ենք մի շարք նախագծային ինստիտուտների, կազմակերպությունների արխիվային նյութերից, գրականության տվյալներից, ինչպես նաև երկրաբանական վարչության, ԳԱԱ (երկրաբանական ինստիտուտի) ՍՊԱԾ «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի և այլ կազմակերպությունների ֆոնդային նյութերից:

10. Ապարան քաղաքի տարածքին նվիրված սույն եզրակացությունը կարող է ծառայել որպես ուղեցույց միայն գլխավոր հատակագծի և հեռանկարային ծրագրի մշակման գործին, իսկ կառուցապատելիս յուրաքանչյուր առանձին կառույցի համար անհրաժեշտ է և պարտադիր մանրակրկիտ ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրություններ, քանի որ քաղաքի տարածքում տարածված են անհարթ մակերեսով բազալտները և պորֆիրիտները, իսկ նրանց մասամբ ծածկում են ժամանակակից էլյուվիալ, դելյուվիալ, ալյուվիալ-պրոլյուվիալ առաջացումներ, որոնք անհամասեռ են թե հորիզոնական և թե ուղղաձիգ ուղղություններով:

11. Փորվածքների նկարագիրը

Մկ-1 (1882.10)

0.0-0.50 Բուսահող, ավազային, կավավազային կազմի:

0.50-3.1 Ճալաքարային գրունտ ավազային լցոնավ 10-15% պարունակությամբ: Գլաքարերի ներփակումները մինչև 5%:

Մկ-2 (1894.60)

0.0-0.40 Բուսահող, ավազային, կավավազային կազմի:

0.40-4.50 Ճալաքարային գրունտ ավազային լցոնավ 10-15% պարունակությամբ: Գլաքարերի ներփակումները մինչև 5%:

Մկ-3 (1942.0)

0.0-0.20 Բուսահող, ավազային, կավավազային կազմի:

0.20-3.50 Ավազակավ մուգ շագանակագույն, մանրախճի պարունակությունը 20-25%, պինդ թանձրությամբ:

Մկ-4 (19508.0)

0.0-2.5 Ավազակավ մուգ շագանակագույն, մանրախճի պարունակությունը 20-25%, պինդ թանձրությամբ:

2.5-5.0 Պորֆիրիտներ, մուգ մոխրավուն գույնի, ճեղքավորված, մակերեսից 1.0-2.0մ խորությամբ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-5 (1942.0)

0.0-0.30 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.30-3.0 Ավազակավ բաց շագանակագույն, պինդ թանձրությամբ, խճի պարունակությունը 20-25%:

Մկ-6 (1950.0)

0.0-0.30 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.30-3.0 Ավազակավ բաց շագանակագույն, պինդ թանձրությամբ, խճի պարունակությունը 20-25%:

Մկ-7 (1928.0)

0.0-0.20 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.2-1.5 Բազալտներ, մոխրավուն գույնի, ծակոտկեն, ճեղքավորված, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-8 (1940.0)

0.0-10.0 Ավազ, սև գույնի, միջին, խճային (պեմզա) հրաբխային ծագման: Գրունտը փխրուն է, շերտավորված՝ ավազի, շլաքի, խճի 3-10սմ հզորությամբ շերտիկներով:

Մկ-9 (1930.0)

0.0-8.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-10 (1902.0)

0.0-0.30 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.3-7.0 Ավազ, սև գույնի, միջին, խճային (պեմզա) հրաբխային ծագման: Գրունտը փխրուն է, շերտավորված՝ ավազի, շլաքի, խճի 3-10սմ հզորությամբ շերտիկներով:

Մկ-11 (1910.0)

0.0-10.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-12 (1916.0)

0.0-0.20 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.20-4.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-13 (1904.0)

0.0-0.40 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.4-3.5 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-14 (1952.0)

0.0-0.7 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.7-7.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-15 (1970.0)

0.0-0.50 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.50-6.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-16 (1906.0)

0.0-0.4 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.4-5.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-17 (1878.0)

0.0-0.60 Բուսահող՝ կավավազային կազմի, 15-20% մանրախճի պարունակությամբ:

0.60-6.5 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-18 (1942.0)

0.0-7.0 Պորֆիրիտներ, մուգ մոխրավուն գույնի, ճեղքավորված, մակերեսից 1.0-2.0մ խորությամբ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Մկ-19 (1946.0)

0.0-6.0 Բազալտներ, մուգ մոխրավուն գույնի, բեկորային անջատումներով, ուժեղ ճեղքավորված:

Մկ-20 (1964.0)

0.0-0.5 Բազալտներ մուգ մոխրավուն գույնի, բեկորային անջատումներով, մակերեսից 0.5մ խորությամբ հողմնահարված, ծակոտկեն, խոռոչավոր:

Հա-1 (1880.70)

0.0-0.2 Բուսահող կավավազային կազմի բույսերի արմատներով, կոպճային պարունակությամբ մինչև 10%-ի չափով:

0.2-2.5 Ճալաքար (մինչև 12սմ), կոպիճ ավազային լցոնով մինչև 25% ամբողջ զանգվածի:

2.5-7.0 Ճալաքար (մինչև 15սմ), կոպիճ խոշոր ավազային լցոնով մինչև 20% և մանր գլաքարերի պարունակությամբ:

7.0-8.5 Կոպիճային գրունտ ճալաքարի պարունակությամբ մանր ավազային լցոնով մինչև 20%: Գրունտը ջրահագեցած է:

ԳՋՄ
հայտ.-1.0մ-1.08.84

հաստ.-0.8մ-3.08.84

Հա-2 (1894.00)

0.0-0.8 Լիցք՝ շին. աղբ, խճային կազմի, չպառկապնդված: (1)

0.8-1.4 Կավ մուգ դարչնագույն, խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ թանձրությամբ, միջին խտության, ավազախոնավ:

1.4-6.4 Կավ շագանակագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ: (2)

6.4-9.8 Ավազներ կավային, մանր, ավազակավերի նրբաշերտերով (մինչև 8սմ): Գրունտը խոնավ է, ոչ խիտ կազմության:

ԳՋՄ
հայտ.-4.4մ-1.08.84

հաստ.-4.2մ-3.08.84

Հա-3 (1886.50)

0.0-0.8 Կավ մուգ շագանակագույն ճալաքարի և կոպիճի ներփակումներով: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

0.8-5.2 Ճալաքար և կոպիճ խոշոր ավազային լցոնով մինչև 25% ամբողջ զանգվածի:

5.2-9.0 Ավազ մանր, կոպճային: Գրունտը փխրուն, ջրահագեցած:

ԳՋՄ
հայտ.-3.5մ-1.08.84

կայուն-3.2մ-3.08.84

Հա-4 (1896.40)

0.0-8.0 Ավազների խճային, բաց գորշագույն, հրաբխային: Գրունտը փուխր կառուցվածքի, սակավախոնավ:

Հա-5 (1884.70)

0.0-1.0 Կավ մուգ դարչնագույն, կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ, կիսապինդ: (3)

1.0-7.5 Ճալաքար (մինչև 10սմ), կոպիճ խոշոր ավազային լցոնով և մանր գլաքարերի պարունակությամբ:

ԳՋՄ
հայտ.-3.5մ-2.08.84

հաստ.-3.3մ-3.08.84

Հա-6 (1890.10)

0.0-1.2 Կավ մուգ դարչնագույն, կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ: (3)

1.2-6.5 Կավ շագանակագույն, տեղ-տեղ անցնում է ավազակավի: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ: (4)

6.5-8.0 Խիճ և խճավազ չեչոտ բազալտների կավավազային լցոնով մինչև 20%:

8.0-10.0 Բազալտ գորշ գույնի, ամուր, խիտ կազմության, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

ԳՋՄ
հայտ.-0.2մ-2.08.84

կայուն-0.1մ-3.08.84

Հա-7 (1903.10)

0.0-0.2 Բուսահող կավավազային կոպճի պարունակությամբ:

0.2-1.0 Խիճ և խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 20%:

1.0-4.8 Կավ բաց շագանակագույն խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը սակավախոնավ է, ոչ խիտ կազմության, կիսապինդ:

4.8-5.0 Ավազակավ շագանակագույն խճավազի պարունակությամբ, ոչ խիտ, սակավախոնավ:

5.0-7.0 Կավ շագանակագույն խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը միջին խտության, սակավախոնավ, կիսապինդ:

7.0-8.0 Կավ ջրամերժ ավազների նրբաշերտերով (մինչև 0.2մ): Գրունտ ոչ խիտ կազմության, կիսապինդ թանձրության:

ԳՋՄ
հայտ.-7.6մ-2.08.84

կայուն-7.4մ-3.08.84

Հա-8 (1904.70)

0.0-1.0 Կավ մուգ շագանակագույն կոպիճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ թանձրության, ոչ խիտ, սակավախոնավ:

1.0-8.0 Կավ շագանակագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը միջին ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ, պինդ:

8.0-11.0 Ավազներ փոշենման, կավային, կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը ջրահագեցած է:

ԳՋՄ
հայտ.-8.8մ-3.08.84

կայուն-8.6մ-5.08.84

Հա-9 (1919.00)

0.0-1.0 Լիցք՝ շին. աղբ, խճային կազմի, չպառկապնդված: (1)

1.0-1.8 Կավ շագանակագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ: (2)

1.8-7.0 Ավազներ խոշոր, խճային, հրաբխային առաջացումներ, փուխր կազմության:

7.0-9.0 Բազալտ գորշ գույնի, չեչոտ, ամուր, մեծաբեկոր անջատումներով:

Հա-10 (1903.70)

1.0-1.0 Կավ մուգ դարչնագույն, կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ: (3)

1.0-3.0 Կավ շագանակագույն, տեղ-տեղ անցնում է ավազակավի: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ: (4)

3.0-4.0 Ավազ մանր, կավային, փխրուն կազմության, սակավախոնավ:

4.0-9.0 Կավ շագանակագույն, կոպիճի պարունակությամբ: Գրունտը միջին խտության, տեղ-տեղ ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

Հա-11 (1933.30)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային, խճի պարունակությամբ:

0.2-2.0 Կավ բաց դարչնագույն, խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ թանձրությամբ, միջին կազմության, սակավախոնավ:

2.0-6.0 Բազալտ մուգ-գորշ գույնի, չեչոտ, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-12 (1938.80)

0.0-0.8 Լիցք՝ շին. աղբ, խճային կազմի, չպառկապնդված: (1)

0.8-3.0 Կավ մուգ դարչնագույն, խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

3.0-5.0 Կավ բաց շագանակագույն, տեղ-տեղ անցնում է մանր ավազակավերի, խճի պարունակությամբ: Գրունտը պինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

5.0-7.0 Կավ մուգ շագանակագույն, խճային, միջին խտության, սակավախոնավ:

7.0-9.0 Բազալտ մուգ-գորշ գույնի, ամուր, պինդ, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-13 (1957.10)

0.0-0.2 Բուսահող բույսերի արմատներով, ավազակավային, խճի պարունակությամբ:

0.2-1.8 Խիճ (մինչև 15սմ), չեչոտ բազալտների խճավազներ կավավազային լցոնով մինչև 20%:

1.8-2.6 Կավ շագանակագույն խճի պարունակությամբ: Գրունտը միջին խտության, սակավախոնավ:

2.6-9.0 Ճալաքարային գրունտ գրաքարերի և կոպճի նրբաշերտի պարունակությամբ (մինչև 20սմ): Գրունտը ջրահագեցած է:

ԳՋՄ
հայտ.-3.3մ-3.08.84

կայուն-3.0մ-5.08.84

Հա-14 (1914.00)

0.0-2.2 Խիճ (մինչև 18սմ), չեչոտ բազալտների խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 20% ընդհանուր զանգվածի:

2.2-4.0 Հրաբխային պարում, դարչնա-կարմրավուն գույնի, խճային կազմի, զոդված:

4.0-6.0 Բազալտ գորշ գույնի, միջին ամրության, ճեղքավորված, մեծաբեկորային անջատումներով:

Հա-15 (1961.80)

0.0-0.2 Բուսահող բույսերի արմատներով, ավազակավային կազմի, խճային:

0.2-1.0 Ավազակավ շագանակագույն խճի և խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ թանձրությամբ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

1.0-3.5 Խիճ (մինչև 12սմ), չեչոտ բազալտների խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 20% ընդհանուր զանգվածի:

3.5-7.0 Բազալտ ծակոտկեն, գորշ գույնի, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-16 (1949.60)

0.0-0.2 Բուսահող բույսերի արմատներով, ավազակավային կազմի, խճավազի պարունակությամբ:

0.2-1.6 Խիճ (մինչև 8սմ), բազալտների խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 25% ընդհանուր զանգվածի:

1.6-5.0 Բազալտ գորշ գույնի, թույլ հողմնահարված, ծակոտկեն, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-17 (1930.20)

0.0-0.2 Բուսահող բույսերի արմատներով, ավազակավային, խճի պարունակությամբ:

0.2-3.0 Կավ շագանակագույն, խճի և խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

2.0-6.0 Բազալտ դեղնա-գորշ գույնի, թույլ հողմնահարված, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-18 (1927.50)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային, բույսի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.2-2.6 Կավ շագանակագույն, խճի և խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

2.6-4.0 Խիճ (մինչև 12մ), բազալտների խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 20% և ոչ մեծ մեծաբեկորների պարունակությամբ:

4.0-7.0 Բազալտ մուգ-գորշ գույնի, չեչոտ, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-19 (1929.30)

0.0-0.6 Խիճ (մինչև 8մ), բազալտների խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 20%:

0.6-12.5 Ավազներ միջին մեծության գորշ, բաց դարչնագույն, խճավազային, հրաբխային ծագման: Գրունտը փուխր է, սակավախոնավ:

Հա-20 (1906.30)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային, բույսի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.2-2.2 Կավ մուգ դարչնագույն, կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

2.2-8.4 Կավ բաց շագանակագույն, խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

8.4-10.0 Կավ շագանակագույն ջրաբեր ավազների նրբաշերտերով (մինչև 20սմ): Գրունտը ձիգ պլաստիկ թանձրությամբ, միջին խտության, խոնավ:

Հա-21 (1914.80)

0.0-1.8 Կավ շագանակագույն, խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

1.8-3.2 Խիճ (մինչև 18մ), խճավազ կավավազային լցոնով մինչև 20% ընդհանուր զանգվածի:

3.2-6.0 Բազալտ մուգ-գորշ գույնի, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, բեկորային անջատումներով:

Հա-22 (1917.00)

0.0-0.5 Լիցք՝ շին. աղբ, խճային կազմի, չպառկապնդված:

0.5-5.0 Կավ շագանակագույն, խճի և խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ , միջին խտության, սակավախոնավ:

5.0-7.0 Բազալտ մուգ-գորշ գույնի, ծակոտկեն, չեչոտ բեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-23 (1883.60)

0.0-0.8 Լիցք՝ թափոնակույտ, խճային կազմի, չպառկապնդված:

0.8-5.0 Կավ շագանակագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը ձիգ պլաստիկ, միջին խտության, սակավախոնավ:

5.0-5.8 Ավազներ մանր, կավային, կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը փուխր կազմության, սակավախոնավ:

5.8-8.0 Ճալաքարային գրունտ մեծաբեկորների պարունակությամբ (մինչև 35%) և կավավազային լցոնով մինչև 15%, տեղ-տեղ կոպիճի նրբաշերտերով (մինչև 20սմ):

8.0-10.0 Ճալաքարյին գրունտ կավավազային լցոնով մինչև 20%:

ԳՋՄ
հայտ.-5.8մ-10.08.84

կայուն-5.6մ-11.08.84

Հա-24 (1903.40)

0.0-0.7 Լիցք խճավազային կազմի, չպառկապնդված:

0.7-3.0 Կավ շագանակագույն խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

3.0-3.6 Ավազ շագանակագույն, մանր, կավային, ջրահագեցած:

3.6-7.0 Բազալտ մուգ-գորշ գույնի, ծակոտկեն, չեչոտ, արմատական տեղադրումով:

ԳՋՄ
հայտ.-3.2մ-10.08.84

կայուն-2.8մ-11.08.84

Հա-25 (1890.70)

0.0-0.4 Բուսահող բույսերի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.4-5.8 Կավ շագանակագույն խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

5.8-7.2 Կավ շագանակագույն մանր ավազների նրբաշերտերով (20սմ): Գրունտը ձիգ պլաստիկ, միջին խտության:

7.2-8.0 Ավազներ մանր, կավային, շագանակագույն, փուխր, խոնավ:

8.0-11.0 Ճալաքարյին գրունտ գլաքարերի պարունակությամբ կավավազային լցոնով մինչև 20%:

ԳՋՄ
հայտ.-8.6մ-10.08.84

կայուն-8.4մ-11.08.84

Հա-26 (1887.80)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային բույսերի արմատներով և կոպճի պարունակությամբ:

0.2-1.0 Կավ մուգ դարչնագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

1.0-7.6 Գլաքարա-ճալաքարային նստվածքներ կավավազային լցոնով մինչև 15%:

ԳՋՄ
հայտ.-2.3մ-11.08.84

կայուն-82.0մ-12.08.84

Հա-27 (1890.80)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային, բույսերի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.2-0.8 Կավ մուգ շագանակավուն խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

0.8-2.0 Կավ շագանակագույն խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը պինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

2.0-4.0 Ավազ փոշենման, հազվադեպ մանր, շագանակագույն, փխրուն:

4.0-4.6 Մեծաբեկորներ չեչոտ բազալտների 40սմ տրամագծով:

4.6-4.8 Ավազակավ շագանակագույն խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

4.8-6.2 Կավ բաց շագանակագույն խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը ոչ խիտ կազմության, կիսապինդ, ակավախոնավ:

6.2-9.0 Բազալտ մուգ-գորշագույն, ճեղքավորված, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-28 (1899.40)

0.0-0.4 Բուսահող ավազակավային խճի պարունակությամբ:

0.4-3.2 Կավ շագանակագույն խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

3.2-5.8 Խիճ (մինչև 10սմ), խճավազ չեչոտ բազալտների կավավազային լցոնով մինչև 25% և ոչ խոշոր մեծաբեկորների պարունակությամբ:

5.8-10.8 Ավազներ միջին մեծության, խճավազային, հրաբխային, բաց դարչնագույն, փխրուն կազմության:

Հա-29 (1892.10)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային, բույսերի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.2-4.8 Կավ մուգ շագանակագույն խճի և խճավազի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, ոչ խիտ կազմության, սակավախոնավ:

4.8-5.6 Ավազ մանր, շագանակագույն կոպճի պարունակությամբ, փուխր, սակավախոնավ:

5.9-9.0 Բազալտ գորշ գույնի, ծակոտկեն, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-30 (1932.50)

0.0-0.2 Բուսահող ավազակավային, բույսերի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.2-1.4 Կավ շագանակագույն խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

1.4-3.8 Խիճ (մինչև 12սմ), խճավազ բազալտների կավավազային լցոնով մինչև 25%:

3.8-7.0 Բազալտ գորշ գույնի, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, ճեղքավորված, մեծաբեկորային անջատումներով, արմատական տեղադրումով:

Հա-31 (1904.20)

0.0-0.4 Բուսահող ավազակավային, խճի պարունակությամբ:

0.4-1.8 Կավ շագանակագույն խճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

1.8-3.6 Խիճ (մինչև 12սմ), խճավազ բազալտների կավավազային լցոնով մինչև 25%:

3.6-6.8 Բազալտ գորշ գույնի, ծակոտկեն, թույլ հողմնահարված, ճեղքավորված, մեծաբեկորային անջատումներով:

Հա-32 (1877.00)

0.0-0.4 Բուսահող ավազակավային, խճի պարունակությամբ:

0.4-6.0 Գլաքարաճալաքարային նստվածքներ խոշորահատիկ ավազային լցոնով մինչև 15%: Լցումները՝ ջրահագեցած է:

ԳՋՄ
հայտ.-0.8մ-11.08.84

կայուն-0.6մ-12.08.84

Հա-33 (1880.30)

0.0-0.4 Բուսահող ավազակավային, բույսերի արմատներով և խճի պարունակությամբ:

0.4-0.8 Կավ մուգ դարչնագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը փափւկ պլաստիկ, միջին խտության, խոնավ:

0.8-6.0 Գլաքարաճալաքարային նստվածքներ կավավազային լցանյութով մինչև 10%: Լցանյութը՝ ջրահագեցած է:

ԳՋՄ
հայտ.-0.8մ-12.08.84

կայուն-0.6մ-13.08.84

Հա-34 (1897.80)

0.0-0.4 Լիցք ճանապարհային, ճալաքարային կազմի, պառկապնդված:

0.4-5.2 Կավ մուգ շագանակագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը ձիգ պլաստիկ, միջին խտության, խոնավ:

5.2-8.0 Ավազ մանր, կավային, շագանակագույն կոպճի հետ: Գրունտը ջրահագեցած, փուխր կազմության:

8.0-11.0 Ճալաքարային գրունտ կավավազային լցոնով մինչև 25%: Լցանյութը՝ ջրհագեցած է:

ԳՋՄ
հայտ.-5.4մ-12.08.84

կայուն-5.2մ-13.08.84

Հա-35 (1890.30)

0.0-0.3 Բուսահող ավազակավային բույսերի արմատներով և կոպճի պարունակությամբ:

0.3-1.6 Կավ մուգ դարչնագույն կոպճի պարունակությամբ: Գրունտը կիսապինդ, միջին խտության, սակավախոնավ:

1.6-3.4 Ճալաքար (մինչև 12սմ), կոպիճ ավազային լցոնով մինչև 25%:

3.4-9.0 Գլաքարա-ճալաքարային նստվածքներ կավավազային լցոնով մինչև 15%:

ԳՋՄ
հայտ.-3.4մ-20.08.84

կայուն-3.2մ-22.08.84

I-2.5 ՀՀ Ապարան քաղաքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանցում

«ՍՊՀսԾ» ՊՈԱԿ-ի գործադիր տնօրեն,

աշխատանքների ղեկավար,պրոֆ.
Ս. Նազարեթյան

Պատասխանատու կատարող՝ Ռ. Գրիգորյան

Պատասխանատու կատարող՝ Վ. Մկրտչյան

Կատարողների ցուցակ

1. Նազարեթյան Ս.Ն. , երկրաբան.- հանք. գիտ. դոկ., պրոֆ.

2. Մկրտչյան Վ.Բ.

3. Ղարիբյան Զ.Վ.

4. Փահլևանյան Ս. Ռ., երկրաբ.- հանք. գիտ. թեկ.

5. Միքայելյան Է.Մ.

6. Սիմոնյան Ս.Ս.

7. Սուվարյան Հ.Գ.

8. Սուվարյան Լ.Գ.

9. Կարապետյան Հ.Ռ.

10. Գրիգորյան Ռ.Ա.

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

1. Ներածություն

2. Տարածքի ելակետային սեյսմիկ վտանգի մասին

3. Տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացումը

3.1 Էտալոնային գրունտների ընտրությունը

3.2. ՍՄՇ-ն ինժեներա-երկրաբանական անալոգների մեթոդով

3.3. Հորիզոնական արագացումների որոշումը սեյսմահետախուզական տվյալներով (ակուստիկ կոշտությունների մեթոդ)

3.4. Սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացումների գոտիների սահմանների և վտանգի մակարդակի որոշումը

3.5. Գրունտների տատանումների գերակշռող պարբերությունների որոշումը բարձր հաճախության միկրոսեյսմերի գրանցման միջոցով

3.6. Ապարան համայնքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը

4. Վերջաբան

5. Օգտագործված գրականություն

1. Ներածություն

ՀՀ Արագածոտնի մարզի Ապարան համայնքի նոր գլխավոր հատակագծի կազմման նպատակով կատարվել են սեյսմամիկրոշրջանացման համալիր աշխատանքներ:

Տեխնիկական առաջադրանքի համաձայն՝ ինժեներաերկրաբանական տեղազննումների, համալիր երկրաֆիզիկական գործիքային գրանցումների, ինչպես նաև նախկինում այստեղ իրականացված հետազննական աշխատանքների արդյունքների հավաքման, սիստեմավորման և վերլուծության հիման վրա բնութագրվել են տարածքի սեյսմաերկրաբանական պայմանները, տրվել են առանձին տեղամասերի սեյսմիկ վտանգի մակարդակի գնահատականները:

Դաշտային տեղազննումների, երկրաֆիզիկական գործիքային չափումների և ինժեներաերկրաբանական հետազննական փորվածքների տեղադիրքերը ներկայացված են փաստացի նյութերի քարտեզում (գրաֆիկական հավելված 1):

Ուսումնասիրվող տարածքում կատարված տեղազննումները նպատակաուղղված են եղել ինժեներաերկրաբանական պայմանների և դրանց հնարավոր փոփոխությունների բացահայտմանը, գործող կամ պոտենցիալ վտանգ ներկայացնող ֆիզիկաերկրաբանական երևույթների (սողանքներ, քարաթափեր և այլն) առկայության, բնույթի պարզաբանմանը և ազդեցության սահմանների Ճշգրտմանը:

Սույն աշխատանքը կազմված է երկու գրքերից։ Առաջին գիրքը, որը գրվել է ՀԳՇՆ ինստիտուտի երկրաբանական բաժնի կողմից, նվիրված է Ապարանի տարածքի ինժեներաերկրաբանական պայմանների հետազոտությունների արդյունքներին։ Սույն երկրորդ գրքում տրված է սեյսմիկ միկրոշրջանացման կատարման աշխատանքների մեթոդական մոտեցումները և բուն միկրոշրջանացման արդյունքները։

Աշխատանքում ներկայացված են Ապարանի տարածքի ինժեներաերկրաբանական շրջանացման, սեյսմիկ միկրոշրջանացման 1:5000 մասշտաբի նոր քարտեզները‚ որոնք կարող են հիմք ծառայել քաղաքի գլխավոր հատակագծի կազմման համար:

2. Տարածքի ելակետային սեյսմիկ վտանգի մասին

Համաձայն ՀՀՇՆ-II-6.02-2006 «Սեյսմակայուն շինարարության նախագծման նորմերի» Ապարան համայնքը գտնվում է սեյսմիկ երկրորդ գոտում, ուր սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացումների արժեքը 0,30g է: Վերջին տարիներին կատարած բոլոր հետազոտությունների, հատկապես սեյսմիկ վտանգի գնահատման միջազգային երկու ծրագրերով (GSHAP, CauSin) ստացված արդյունքներով, վտանգի մակարդակը չի գերազանցում նշված մեծությանը:

3. Տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացումը

Սեյսմիկ միկրոշրջանացումը կատարվել է երկրաբանական, երկրաֆիզիկական և այլ նյութերի հիման վրա, համալիր մոտեցումով [3]: Այս նպատակի համար կատարվել են թե´ երկրաբանական, և թե´ սեյսմաբանական դաշտային նոր դիտարկումներ: Երկրաբանական դիտարկումները նպատակամղված են եղել ճշտելու ինժեներա-երկրաբանական պայմանները, ակտիվ երկրաբանական գործընթացները: Սեյսմաբանական դիտարկումները վերաբերվում են սեյսմիկ զոնդավորմանը և բարձր հաճախության միկրոսեյսմերի գրանցումներին (գրաֆիկական հավելված 1):

3.1 Էտալոնային գրունտների ընտրությունը

Համայնքի տարածքի ՍՄՇ-ի համար որպես էտալոնային գրունտ ընտրվել է I-l ₉ շերտը, որը կազմված է 11մ-ից ավել հզորությամբ ճալաքարակոպճային կազմի ապարներից, որոնց խտությունը կազմում է 2,2տ/մ³: Դաշտային չափումներով ալիքների արագություններն են` Vp = 1350 մ/վրկ, Vs = 800 մ/վրկ: Այս գրունտը ըստ սեյսմիկ հատկությունների դասվում է երկրորդ կարգի գրունտների շարքը, որը ելակետային հորիզոնական արագացումը ըստ ՀՀ սեյսմակայուն շինարարության նորմերի (0.30g), չի փոխում:

3.2. ՍՄՇ-ն ինժեներաերկրաբանական անալոգների մեթոդով

Ապարան համայնքի ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններով առանձնացվում են հետևյալ հիմնական գործոնները, որոնք ազդում են սեյսմիկ ուժգնության փոփոխության վրա՝ տարբեր ֆիզիկա-մեխանիկական հատկություններով գրունտները և երկրաբանական կտրվածքում դրանց տարբեր համակցումը, ռելիեֆը։ Ակտիվ երկրաբանական գործընթացները և մինչև 5մ խորությամբ գրունտային ջրերը լայն զարգացում և տարածում չունեն, դրա համար դրանց ազդեցությունը հաշվի չի առնված։

Ինժեներաերկրաբանական հետազոտություններով վերին 30մ-ոց շերտի ընդհանուր բնութագիրը որոշելիս կարևոր դեր է պատկանում տարբեր տիպի շերտախմբերին։ Ապարան համայնքի տարածքում դրանք բազմազան են։ Նշենք առավել կարևորները՝ տալով դրանց կառուցվածքը և նրանց վրա սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացումների մեծությունը.

I-Б₁ , I-Б₃, շերտախմբերը կազմված են 15 մետրից ավելի հզորությամբ ժայռային ապարներից (գրանոդիորիտ, պորֆիրիտ, բազալտ), իսկ I-Б₂ նաև 1,5-2,5 մետր հզորությամբ մանրախճից: Սրանք ըստ սեյսմիկ հատկությունների դասվում են առաջին կարգի գրունտների շարքը, որոնք նվազեցնում են ելակետային 0,30g արագացումը 0,8 գործակցով (ՀՀՇՆ-II-6.02-2006.թ.)։ Հետևաբար, այս գրունտների վրա սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացումը կկազմի 0,24 g։

I-Б₄, I-Б₅, I-Б₆, I-Б₇, I-Б₉ , I-Б₁₂ , I-Б₁₅, շերտախմբերում գերակշռում են երրորդ (կավ, հրաբխային ավազ, ավազ) և երկրորդ (խիճ, ճալաքար) կարգի գրունտները, որոնք նստած են բազալտների վրա: 30 մետրանոց շերտում երրորդ կարգի գրունտների հզորությունը չի հասնում 10մ, ուստի սրանք ըստ ՀՀՇՆ-II-6.02-2006 նորմերի երկրորդ սեյսմիկ գոտում, որի մեջ գտնվում է նաև Ապարանը, չեն փոխում ելակետային սեյսմիկ վտանգը` 0,30g։

I-Б₈, I-Б₁₀, I-Б₁₁ , I-Б₁₃ , I-Б₁₄, I-Б₁₆, I-Б₁₇, I-Б₁₈-ից մինչև I-Б₂₄ շերտախմբերում վերին 30 մետրանոց մասում գերակշռում են երրորդ կարգի գրունտները (հրաբխային ավազ, կավ, ավազ), որոնք 1,2 անգամ մեծացնում են ելակետային սեյսմիկ վտանգը` դարձնելով այն 0,36g:

I-Б₁ և I-Б₄, շերտախմբերը կազմված են հիմնականում ժայռային ապարներից, որոնք ըստ սեյսմիկ հատկության առաջին կարգի են: Սրանք նվազեցնում են ելակետային 0,30g արագացումը 0,8 գործակցով` դարձնելով վտանգի մակարդակը 0,24g: Այս տարածքները ունեն 15⁰-ից թեք ռելիեֆ, որը ըստ սեյսմակայուն շինարարության գործող նորմերի ավելացնում է վտանգը 1,2 անգամ, դարձնելով այն 0,29g: Այս տարածքներում շինարարության ժամանակ պահանջվում է սեյսմակայուն շինարարության նորմերի 5.4.3 կետի պահանջի իրականացում:

III-A^₁, III-A₃ , III-A₉ շերտախմբերը հիմնականում գտնվում են գետահուներում, ձորակներում, ժամանակավոր ջրհոսքերի տակ: Ապարները երկրորդ կարգի են , որոնք չեն փոխում 0,30g ելակետային արագացումը: Սակայն այս տարածքներում շինարարության ժամանակ պետք է կիրառվեն գործող նորմերի 5.4.1 կետի պահանջները:

III-A₆, III-A₂₃ շերտախմբերը կազմված են 10 մետրից ավելի հզորությամբ երրորդ կարգի գրունտներից, որոնք նստած են 10 մետրից ավելի հզորությամբ առաջին կարգի ժայռային գրունտների վրա: Ուստի սրանց վրա 0,30g ելակետային արագացումը չի փոխվում: Սակայն այս տարածքները իրենցից ներկայացնում են գետահուներ, ձորակներ, որտեղ շինարարություն իրականացնելիս պետք է կիրառվեն նորմերի 5.4.1 կետի պահանջները:

Ինչպես երևում է վերը շարադրվածից, Ապարան համայնքի տարածքում, վերին 30մ երկրաբանական կտրվածքում հիմնականում գերակշռում են ըստ սեյսմիկ հատկությունների, առաջին և երրորդ կարգի գրունտները։ Սակայն Ապարանում որոշ տարածում ունեն 15⁰-ից մեծ թեքությամբ լանջերը, որոնք դասվում են շինարարության համար անբարենպաստ տարածքների շարքին և ըստ գործող ՀՀՇՆ-II-6.02-2006 նորմերի ավելացնում են սեյսմիկ վտանգի մակարդակը 1,2 անգամ։ Մյուս, շինարարության համար անբարենպաստ հրապարակները, դրանք գետահուներն են, ձորակները և ժամանակավոր ջրահոսքերի գոտիները։ Անբարենպաստ տարածքներում շինարարություն իրականացնելիս պետք է կիրառվեն գործող նորմերի 5.4.1 և 5.4.3 կետերի պահանջները։

Աղյուսակ 2. Հիմնական գրունտների և շերտերի սեյսմիկ հատկությունները և դրանցից կախված սեյսմիկ վտանգի մակարդակի փոփոխության չափը

Տիպիկ գրունտային կտրվածքներ Հզոր. մ V_Pմ/վրկ V_S մ/վրկ P գր/սմ³ V_P(միջ) մ/վրկ V_s (միջ) մ/վրկ P(միջ) գր/սմ³ V_P P (ակուստ. կոշտ) ∆I բալ. աճը I₀ ելակ. բա I₂ հաշվ. բալը հաշվ. գործ K հաշվ. արագ. gr

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

1 I-Б₁Բազալտներ b Q 30 3200 1900 2,7 3200 1900 2,7 8640 -0,8 8,5 7,7 1.0 0.22

2
I-Б₂1) Խճային գրունտ
dp-Q₄ 3 1000 550 2.1 2700 1600 2.65 7155 -0.6 8.5 7.9 1.0 0.22

2) Բազալտներ
bQ 27 3200 1900 2.7

3 I-Б₃Պորֆիրիտներ mPg₂ >15 2200 1300 2.7 2200 1300 2.7 5940 -0.5 8.5 8 1.0 0.23

4.
1) Կավային

գրունտ
dp-Q₄ 2 600 350 1.9

I-Б₆ 2) Բազալտներ 28 3200 1900 2.7 2480 1460 2.65 6570 -0.6 8.5 7.9 1.0 0.22

bQ

5. I-Б₉Ճալաքարակոպճային a-pQ >11

գրունտ 1350 800 2.2 1350 800 2.2 2970 0 8.5 8.5 1.0 0.28

6 I-Б₁₆ 1) Կավային գրունտ dp-Q₄ 10 600 350 1.9

2) Ճալաքարա- 10 1350 800 2.2 1200 700 2.18 2616 0.1 8.5 8.6 1.0 0.30

կոպճային գրունտ a-pQ

3.3. Հորիզոնական արագացումների որոշումը սեյսմահետախուզական տվյալներով (ակուստիկ կոշտությունների մեթոդ)

Այս մեթոդը համարվում է գլխավոր: Այդ պատճառով հաշվետվության մեջ մեծ տեղ է հատկացվել թե' դաշտային աշխատանքներին, և թե' արագացումների հաշվարկներին:

Դաշտային սեյսմահետախուզական աշխատանքների մեթոդիկան ու տեխնիկան

Ակուստիկ կոշտությունների մեթոդով արագացման փոփոխության գնահատման նպատակով առանձին կետերում կատարվել է սեյսմիկ զոնդավորում՝ բեկված ալիքների մեթոդով (ԲԱՄ): Աշխատանքները կատարվել են «Տալգար» սեյսմահետախուզական կայանի օգնությամբ։ Չափումների համար ընտրվել են հետևյալ պարամետրերը` պրոֆիլի երկարությունը՝ 90մ, սեյսմաընդունիչների միջև հեռավորությունը՝ 3մ։ Յուրաքանչյուր կետում իրականցված է 30 տեղակայանք՝ հոդոգրաֆի 90մ երկարություն ապահովելու համար, որը թույլ է տվել ուսումնասիրել կտրվածքը 30մ խորությամբ։ Ալիքների հարուցումը իրականացվել է մուրճի հարվածի միջոցով։

Դաշտային նյութերի մեկնաբանումը

Դաշտային նյութերի մեկնաբանումը կատարվել է ըստ սեյսմաընդունիչների ու հարվածի կետերի միջև եղած հայտնի հեռավորության և ալիքների անցման չափված ժամանակի հոդոգրաֆների կառուցման ճանապարհով։ Բեկված ալիքների հոդոգրաֆների մեկնաբանման արդյունք են հանդիսանում բեկող սահմանների տեղադրման խորության և ձևի, ինչպես նաև այդ սահմանների երկարությամբ ալիքների տարածման սահմանային արագությունների որոշումը։

Սահմանային արագությունները որոշվել են տարբերության հոդոգրաֆի եղանակով՝ ըստ Vr = 2Vраз առընչության, որտեղ Vr-ն արագությունն է՝ հաշվված տարբերության հոդոգրաֆի եղանակով։

Ակուստիկ կոշտությունների մեթոդով ուժգնության փոփոխության որոշումը

Բալականության և արագացումների փոփոխությունը, կախված գրունտային պայմաններից, հիմնականում որոշվում է գրունտային շերտի հզորությամբ և նրա ապարների ֆիզիկամեխանիկական ու առաձգական հատկություններով։

Կառույցների հիմնատակ հանդիսացող ապարների առաձգական հատկություններն էականորեն որոշում են կառույցների վարքը սեյսմիկական տատանումների դեպքում։ Դրա համար կառույցների սեյսմակայունության վրա գրունտների ազդեցության ճշգրիտ հաշվառման համար անհրաժեշտ է գնահատել կառույցների հիմնատակը կազմող ապարների հատկությունները։

Ալիքների չափված արագությունների ու միջավայրի ապարների խտության մեծության միջև գոյություն ունեցող կապը թույլ է տալիս ստանալ երկրաշարժի ուժգնության փոփոխությունը հետևյալ անալիտիկ արտահայտությամբ.

ΔΙ₁ = 1,67 [Ig(v₀ p₀)-Ig(v_n p_n )]

որտեղ V₀P₀ -ն միջավայրի ակուստիկ կոշտությունն է (խտության և երկայնական կամ լայնական ալիքների տարածման արագության արտադրյալը)

Այս բանաձևը տալիս է բալականության աճը VnPn պարամետրերով բնութագրվող գրունտի վրա՝ V₀P₀ ակուստիկ կոշտությամբ էտալոնային գրունտի համեմատությամբ։ Ըստ այս բանաձևի որոշվում է բալականության աճը ոչ ջրահագեցված տեղամասերում։ Ինչպես արդեն նշել ենք որպես էտալոնային գրունտ ընտրվել էր I-ը₉ շերտը, որը կազմված է 11մ-ից ավել հզորությամբ ճալաքար-կոպճային կազմի ապարներից, որոնց խտությունը կազմում է 2,2 տ/մ³: Դաշտային չափումներով ալիքների արագություններն են` Vp = 1350 մ/վրկ, Vs = 800 մ/վրկ: Այս գրունտը ըստ սեյսմիկ հատկությունների դասվում է երկրորդ կարգի գրունտների շարքը, որը ելակետային հորիզոնական արագացումը ըստ ՀՀ սեյսմակայուն շինարարության նորմերի (0.30g), չի փոխում: Հաշվարկների արդյունքները բերված են աղյուսակ 3-ում։

Հաշվարկման արդյունքների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ գրունտներից կախված սեյսմիկական ինտենսիվության աճի արժեքները բալերով, Ապարան համայնքի տարածքում փոփոխվում են - 0,8 ÷ + 0,5 սահմաններում։

Երկայնական ալիքների տարածման միջին արագությունների ընդհանրացված արժեքները կտրվածքի վերին մասում գրունտների հիմնական տարատեսակների համար, հետազոտված բոլոր տեղամասերում բերված են աղյուսակ 3-ում, որտեղ տրվում են նաև բալականության աճի հաշվարկի արդյունքները՝ գրունտների ակուստիկ կոշտությունների համեմատության նպատակով։ Համակարգչային ծրագրով նախ որոշվել է հորիզոնական արագացման փոփոխության K գործակիցը, ապա նաև արագացման մեծությունը, ելակետային 0.30g արագացման հաշվառումով (աղյուսակ 3)։

Աղյուսակ 3. Սեյսմիկ զոնդավորման տվյալներով կետերում արագությունների արժեքները և սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացման արժեքները ըստ հաշվարկների

ՍԶ կետ I-ին շերտի ար-նը II շերտի ար-նը I-ին շերտի խտ-նը II-ին շերտի խտ-նը I-ին շերտի խոր-նը II շերտի խոր-նը միջ. ար-նը միջ. խտ-նը ինտեն. փոփ-նը ինտեն-նը հաշվ. ինտ-նը հաշվ. գործ հաշվ. արագաց

N V1 V2 r1 r2 h1 h2 Vcr Rcr ΔI I0 IR K Δgr

1 1000 3200 2.1 2.7 2.5 27.5 2704 2.65 -0.6 8.5 7.9 1.61 0.22

2 600 3200 1.9 2.7 2 28 2483 2.65 -0.6 8.5 7.9 1.61 0.22

3 1000 3200 2.1 2.7 4 26 2474 2.62 -0.6 8.5 7.9 1.61 0.23

4 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

5 1300 100 2.2 1 30 0 1300 2.20 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

6 600 2200 1.9 2.7 11 19 1112 2.41 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

7 600 2200 1.9 2.7 8 22 1286 2.49 -0.1 8.5 8.4 1.51 0.26

8 600 1300 1.9 2.2 2 28 1206 2.18 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

9 1300 100 1.2 1 30 0 1300 1.20 0.5 8.5 9.0 1.39 0.39

10 700 2200 1.6 2.7 16 14 1027 2.11 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

11 700 2200 1.6 2.7 17 13 994 2.08 0.3 8.5 8.8 1.43 0.34

12 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.16

13 800 3200 2 2.7 16 16 1200 2.51 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

14 600 1350 1.9 2.2 6 24 1080 2.14 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

15 800 3200 2 2.7 3.5 26.5 2370 2.62 -0.5 8.5 8.0 1.58 0.20

16 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

17 2200 100 2.7 1 30 0 2200 2.70 -0.5 8.5 8.0 1.58 0.20

18 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.16

19 600 1350 1.9 2.2 5 25 1117 2.15 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

20 600 3200 1.9 2.7 5 25 1858 2.57 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

21 1300 100 2.2 1 30 0 1300 2.20 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

22 600 2200 1.9 2.7 4 26 1623 2.59 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

23 600 2200 1.9 2.7 6 24 1435 2.54 -0.1 8.5 8.4 1.51 0.26

24 600 2200 1.9 2.7 3 27 1737 2.62 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

25 600 2200 1.9 2.7 4 26 1623 2.59 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

26 500 2200 1.8 2.7 16 14 782 2.22 0.4 8.5 8.9 1.41 0.37

27 500 2200 1.8 2.7 15 15 815 2.25 0.3 8.5 8.8 1.43 0.35

28 500 2200 1.8 2.7 14 15 862 2.19 0.3 8.5 8.8 1.43 0.35

29 500 1350 1.8 2.2 14 16 753 2.01 0.5 8.5 9.0 1.39 0.40

30 600 1300 1.9 2.2 2.5 27.5 1185 2.18 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

31 800 3200 2 2.7 15 15 1280 2.35 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

32 800 3200 2 2.7 14 16 1333 2.37 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

33 700 2200 1.6 2.7 17 13 994 2.08 0.3 8.5 8.8 1.43 0.34

34 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

35 900 1350 1.9 2.2 16 14 1066 2.04 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

36 800 3200 2 2.7 9 21 1684 2.49 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

37 800 3200 2 2.7 16 14 1231 2.33 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

38 600 1300 1.9 2.2 2 28 1206 2.18 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

39 1300 100 2.2 1 30 0 1300 2.20 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

40 1300 100 2.2 1 30 0 1300 2.20 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

41 700 3200 1.8 2.7 15 15 1149 2.25 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

42 600 1350 1.9 2.2 6 24 1080 2.14 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

43 800 3200 2 2.7 8 22 1778 2.51 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

44 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

45 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

46 600 1350 1.9 2.2 4 26 1157 2.16 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

47 600 1350 1.9 2.2 5 25 1117 2.15 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

48 600 1350 1.9 2.2 4.5 25.5 1137 2.16 0.1 8.5 8.6 1.47 0.30

49 1300 100 2.2 1 30 0 1300 2.20 0.0 8.5 8.5 1.49 0.28

50 600 3200 1.9 2.2 3 27 2233 2.17 -0.4 8.5 8.1 1.66 0.17

51 600 1350 1.9 2.2 6 24.5 1066 2.18 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

52 600 1350 1.9 2.2 5 25 1117 2.15 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

53 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

54 600 1350 1.9 2.2 6 24 1080 2.14 0.2 8.5 8.7 1.45 0.32

55 600 3200 1.9 2.7 4 26 2028 2.59 -0.4 8.5 8.1 1.66 0.23

56 800 3200 2 2.7 3 27 2462 2.63 -0.6 8.5 7.9 1.59 0.19

57 600 3200 1.9 2.7 5 25 1858 2.57 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

58 600 3200 1.9 2.7 6 24 1714 2.54 -0.3 8.5 8.2 1.54 0.23

59 600 3200 1.9 2.7 7 23 1591 2.51 -0.2 8.5 8.3 1.53 0.24

60 900 3200 2.1 2.7 2 28 2734 2.66 -0.6 8.5 7.9 1.59 0.19

61 3200 100 2.7 1 30 0 3200 2.70 -0.8 8.5 7.7 1.64 0.22

3.4. Սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացումների գոտիների սահմանների և վտանգի մակարդակի որոշումը։

Քաղաքի տարածքի սպասվելիք ՍՄՇ քարտեզի հիմնական պարամետրերը՝ սեյսմիկ գոտիների սահմանները և սեյսմիկ վտանգի մակարդակը արտահայտված գրունտների առավելագույն հորիզոնական արագացումների արժեքներով, որոշվել են տվյալների համալիրի հիման վրա՝ երկու փուլով։

Առաջին փուլում որոշվել են սեյսմիկ գոտիների սահմանները, որի համար օգտագործվել են փաստացի և հաշվարկային նյութերի երկու խմբեր՝ մինչև 30մ խորությամբ երկրաբանական կտրվածքում գոտիների լիթոլոգիական ու ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների էական փոփոխությունները և գրունտների ակուստիկ կոշտությունների կտրուկ փոփոխությունները նույն կտրվածքում և կետերում։

Պետք է նշել, որ այս երկու ճանապարհներով որոշված սեյսմիկ գոտիների սահմանների միջև էական տարբերություններ չկան, դրանք հիմնականում համընկնում են։ Կարծիք կա, որ սեյսմիկ գոտիների սահմանները պետք է որոշել միայն ակուստիկ կոշտությունների միջոցով, դա մոտավորապես նույնն է ինչ ստացված արագացումների իզոգծերի միջոցով։ Սա բերում է անճշտությունների, քանի որ երկրի մակերեսի ակտիվ երկրաբանական պրոցեսները կարող են էականորեն չազդել արագացումների արժեքի վրա, բայց այդ տարածքները դասվեն շինարարության համար անբարենպաստների շարքին։ Ուստի, սահմանների որոշումը համալիր մոտեցմամբ՝ գերադասելի է։

Գործող ՀՀ շինարարական նորմերով, լանջերի 15⁰-ից մեծ թեքության ազդեցությունը սեյսմիկ ուժգնության փոփոխության վրա, քանակական տեսակետից, արդեն սահմանված է, որը ավելացնում է ելակետային արագացումը 1,2 անգամ։ Շինարարության տեսակետից անբարենպաստ տարածքների թվին, բացի թեք լանջերից, դասվել նաև սելավատարերն ու ձորակները, գետերի հուները։

ՍՄՇ-ի աշխատանքների իրականացման երկրորդ փուլում որոշվել է յուրաքանչյուր գոտում սպասվելիք հորիզոնական արագացման և բալականության արժեքները։ Շեշտում ենք նաև բալականությունը, քանի որ որոշ դեպքերում այն լրացուցիչ միջոց է արագացման արժեքը որոշելու համար։ Բալականությունից արագացման անցնելիս օգտագործվել է նաև հայտնի էմպիրիկ կախվածությունը՝

A= 0.0008 x 2^I,

ուր A-ն արագացումն է, իսկ I-ն բալականությունը։

Սեյսմահետազոտական տվյալներով տարբեր գրունտերում ու շերտախմբերում ստացված ալիքների արագությունները, գրունտների խտության, նրանց տեղադրման խորությունների, հզորության և այլ տվյալների հաշվառումով կազմված են աղյուսակ 2-ը և աղյուսակ 3-ը։ Համակարգչային ծրագրով սկզբում հաշվարկվել է К գործակիցը ըստ շերտում ալիքների արագությունների, գրունտների խտության, նրանց տեղադրման խորությունների կամ հզորության, ապա նաև արագացման մեծությունը։ Աղյուսակ 3-ը հիմք է ծառայել յուրաքանչյուր սեյսմիկ զոնդավորման կետում հորիզոնական արագացումների արժեքների որոշման համար։ Այս արժեքները դրվել են քաղաքի տարածքների սեյսմիկ գոտիներում սպասվելիք առավելագույն հորիզոնական արագացումների մակարդակի որոշման հիմքում։

3.5 Գրունտի տատանումների գերակշռող պարբերությունների որոշումը բարձր հաճախության միկրոսեյսմերի գրանցման միջոցով

Ապարան համայնքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման համար կատարվել են բարձր հաճախային միկրոսեյսմերի ֆոնի հետազոտման աշխատանքներ՝ տարբեր գրունտային պայմաններով տեղամասերի հաճախային առանձնահատկությունների բացահայտման նպատակով։

Կարճ պարբերություն ունեցող միկրոսեյսմերը չափվել են ժամանակի 0,01-1,2 վրկ. տիրույթում։

Տարբեր տեղամասերում դիտարկվել են ամպլիտուդի փոփոխություններ որոշակի տիրույթում՝ տարբեր պարբերությունների դեպքում նվազագույն և առավելագույն արժեքներով։

Միկրոտատանումների գրանցման կետերը ընտրվել են ելնելով Ինժեներաերկրաբանական պայմաններից, յուրաքանչյուր տիպի գրունտի վրա կատարվել է առնվազն երեք չափում (նրանց տեղադրումը բերված է գրաֆիկական հավելված# 1-ում)։

Բարձր հաճախային միկրոտատանումների գրանցումը կատարվել է հետևյալ կերպ։ Յուրաքանչյուր կետում սեյսմատվիչները տեղադրվել են 20 սմ խորության վրա՝ խանգարումների ազդեցությունից խուսափելու նպատակով։ Գրանցումները կատարվել են 2 րոպե տևողությամբ օրական երեք անգամ, ժամը 10⁰⁰ -ին, 18⁰⁰ և 22⁰⁰-ին։ Միկրոտատանումների գրանցումները իրականացնելու համար օգտագործվել է սեյսմագրաֆի ռեժիմում աշխատող հատուկ կայան՝ կիրառելով CM-3 տիպի ուղղահայաց սեյսմաչափ, УПН ուժեղացուցիչ և H-327-4 տիպի ինքնագրանցող սարք։ Օգտագործվել է 50000 առավելագույն խոշորացման բնութագրերը՝ 0,1-1,2 վրկ պարբերությունների տիրույթում։ Կանալի չափաբերումը իրականացվել է գեներատորային մեթոդով։ Գրանցման գծի հաստությունը կազմել է 0,5մմ, իսկ թղթի ձգման արագությունը՝ 1-50 սմ/վրկ:

Գրունտների բնական միկրոտատանումների գրանցումների մշակումը, որոնց տևողությունը կազմում է 2 րոպե, կատարվել է 30 վայրկյանանոց միջակայքում պարբերությունների և ամպլիտուդների համատարած չափման միջոցով։ Գերակշռող պարբերությունների առանձնացման համար կառուցվել են ո(Ti) կրկնելիության գրաֆիկները (ներկայացված են հաշվետվության վերջում)։ Որոշվել են առավել հաճախ հանդիպող պարբերությունները ո(Ti) գրաֆիկները վերափոխվել են ո(Ti)% գրաֆիկների, որտեղ ո* = (Ti/∆t) 100%, ∆t - գրանցման տևողությունը։ Պարբերությունը համարվում է գերակշռող, եթե ո* ≥ 15: Գրանցումների վերլուծության հիման վրա ստացվել են գրունտների տատանման գերակշռող պարբերությունները։

Քանի որ Ապարանի տարածքում վերին 30մ հզորության շերտը հիմնականում անհամասեռ է՝ կազմված է տարբեր կարգի գրունտներից, ապա, ըստ ՀՀՇՆ-II-6.02-2006 5.3.3 կետի, գրունտի հաշվարկային գերակշռող պարբերությունը որոշելիս միկրոսեյսմերի գրանցումների հիման վրա ստացված տվյալները բազմապատկվել են 1,3 գործակցով։

Ստացված արդյունքները ամփոփ տեսքով բերված են աղյուսակ # 4-ում:

Աղյուսակ 4. Միկրոտատանումների գերակշռող պարբերությունների արժեքները՝ կախված գրունտային պայմաններից (Ապարանի համայնք)

Շերտի ինժեներաերկրաբանական բնութագիրը Չափված կետերի քանակը րանցում ների թիվը մեկ կետում երակշռող պարբերու թյունը՝ վրկ երակշռող պարբերու թյունների միջին արժեքները՝ վրկ

Խիճ, մանրախիճ, բազալտ 3 2 0,16-0,26
0,24-0,29
0,2-0,24 0,16-0,29

Կավ, ավազներ 3 2 0,5-0,54
0,4-0,6
0,45-0,62 0,4-0,62

Ճալաքարային գրունտ 3 2 0,26-0,32
0,34-0,42
0,38-0,44 0,26-0,44

Հրաբխային ավազ 3 2 0,47-0,55
0,55-0,68
0,5-0,65 0,47-0,68

Բազալտ 3 2 0,26-0,28
0,26
0,26 0,26-0,28

Կավ, ավազ, ճալաքարային գրունտ 3 2 0,28-0,3
0,3-0,32
0,23-0,26 0,23-0,32

Բազալտ 3 2 0,16-0,22
0,22-0,24
0,2-0,26 0,16-0,26

3.6. Ապարան համայնքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման քարտեզը

Ապարան համայնքի տարածքի ՍՄՇ 1։5000 մասշտաբի քարտեզը ըստ սեյսմիկ վտանգի մակարդակի փոփոխության ու գոտիների դիֆերենցվածության ունի բարդ կառուցվածք։ Սա պայմանավորված է սեյսմիկ տեսակետից բավականին բարդ գրունտային, երկրաբանական պայմաններով ու 150-ից մեծ թեքությամբ ռելիեֆով։

Ընդհանրապես համայնքի տարածքում առանձնացված են 6 տիպի սեյսմիկ գոտիներ 0,25-0,35g հորիզոնական արագացմամբ։ Երեք գոտին բարենպաստ են շինարարության համար, իսկ երեքը՝ ոչ (գրաֆիկական հավելված 2)։ Ըստ վտանգի մակարդակի Ապարան համայնքի տարածքում գերակշռում են 0,30-0,35g սպասվելիք արագացմամբ գոտիները։ Փոքր տոկոս են կազմում շինարարության համար անբարենպաստ տարածքները, որոնք հիմնականում պայմանավորված են 150–ց մեծ թեքությամբ լանջերի (որտեղ հնարավոր են նաև քարաթափեր) և գետահուների ու ձորակների առկայությամբ։ Այս հրապարակներում շինարարություն իրականացնելիս պետք է կիրառվի գործող նորմերի 5.4.1 և 5.4.3 կետերի պահանջները։

Ընդհանրապես Ապարան համայնքի տարածքը սեյսմիկ տեսակետից մեծամասամբ նպաստավոր է շինարարության համար:

Ավելորդ չէ, որ մեկ անգամ ևս նշենք, որ կազմված սեյսմիկ միկրոշրջանացման 1։ 5000 մասշտաբի քարտեզը հիմք է ծառայելու քաղաքի գլխավոր հատակագիծը կազմելու համար։ Ցանկացած առանձին օբյեկտի նախագծման համար շինարարության հրապարակի տարածքում պետք է կատարվեն մանրակրկիտ Ինժեներաերկրաբանական և սեյսմիկ հետազոտություններ։

4. Վերջաբան

Ապարան համայնքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանացման 1։5000 մասշտաբի քարտեզը կազմվել է ինժեներաերկրաբանական, սեյսմաբանական նոր դաշտային դիտարկումների ու արխիվային փաստացի նյութերի և այլ տվյալների հիման վրա, համալիր մոտեցումով։ Քարտեզը կազմելիս առանձնապես մեծ տեղ է հատկացվել սեյսմիկ վտանգի մակարդակի փոփոխման որոշման ակուստիկ կոշտությունների մեթոդին, որպես գլխավոր մեթոդի։ Սակայն քաղաքի տարածքին բնորոշ է այնպիսի երկրաբանական կառուցվածք, որ վտանգի մակարդակը որոշելիս հաշվի է առնվել նաև լանջերի 15⁰-ից մեծ թեքությունը, գետահուների ու ձորակների առկայությունը։ Առանձնացված սեյսմիկ գոտիներում վտանգի մակարդակը գնահատված է 0,25- 0,35g: Յուրաքանչյուր գոտու համար տրված է նաև գրունտների տատանման գերակշռող պարբերությունները։

Շինարարության համար անբարենպաստ տարածքները պայմանավորված են 15⁰ -ից մեծ թեքության լանջերի և որոշ չափով գետահուների ու ձորակների առկայությամբ։ Այդ տարածքներում շինությունների նախագծման ժամանակ պահանջվում է ՀՀ սեյսմակայուն շինարարության նախագծային նորմերի 5.4.1 և 5.4.3 կետերի պահանջների կիրառում։ Այդ տարածքները մեծ մակերես չեն կազմում։

Կազմված ՍՄՇ-ի նոր քարտեզը ըստ գործող նորմերի կարող է հավաստի հիմք ծառայել Ապարան համայնքի գլխավոր հատակագծի մշակման համար։ Այն չի կարելի օգտագործել առանձին օբյեկտի նախագծման նպատակով։ Այս դեպքում պահանջվում են լրացուցիչ մանրամասն Ինժեներաերկրաբանական և երկրաֆիզիկական հետազոտություններ։

5. Օգտագործված գրականություն

1. ՀՀ սեյսմակայուն շինարարության նախագծման նորմեր II-6. 02- 2006, Երևան, 2006թ.

2. Ինժեներական հետազննություններ շինարարության համար, Հիմնական դրույթներ ՀՀՇՆ 1-2,01-99. Պաշտոնական հրատարակություն, Երևան, 2000թ:

3. Հաշվետվություն «Ապարան համայնքի գլխավոր հատակագծի նախագծի մշակում։ Գիրք 1, Ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրություններ (Ե. Ենգիբարյան)» ՀԳՇՆ ինստիտուտի ֆոնդեր, Երևան, 2006թ.

4. Рекомендация по сейсмическому микрорайонированию при инженерныx изысканияx для строительства. Госстрой СССР, М., 1985г.

5. Сейсмическое микрорайониривание. Нормы производства работ в РА/проект. НССЗ РА Ереван, 2003г.

ԳՐՈՒՆՏՆԵՐԻ ՉԱՓՎԱԾ ՏԱՏԱՆՄԱՆ ԳԵՐԱԿՇՌՈՂ ՊԱՐԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳՐԱՖԻԿՆԵՐԻ ՕՐԻՆԱԿՆԵՐ

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_748

T վրկ

նկ.1 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 1

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_749

T վրկ

նկ. 2 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 2

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_767

T վրկ

նկ. 3 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 3

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_1144

T վրկ

նկ. 4 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 4

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_1146

T վրկ

նկ. 5 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 5

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_1149

T վրկ

նկ. 6 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 6

n*%

Ներմուծեք նկարագրությունը_1157

T վրկ

նկ.7 Գերակշռող պարբերությունների գրաֆիկ. կետ # 7

I-2.6 ՀՀ Ապարան համայնքի վարչական սահմանների ճշգրտում

Ապարան քաղաքային համայնքի առկա սահմանների ճշտման համար հիմք են հանդիսացել կադաստրային քարտեզագրման և «Հողշին մոնիտորինգ» ՊՈԱԿ-ի սահմանային քարտեզագրման նյութերը:

I-2.7 Ժողովրդագրական տվյալներ

Վերջին 20 տարվա վիճակագրական տվյալների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ ինչպես հանրապետության մեջ, այնպես էլ Ապարան քաղաքում բազմանդամ ընտանիքների թիվը պակասում է և հակառակը` սակավաթիվ անդամներով ընտանիքների քանակն ավելանում է:

Ըստ 1985թ. տվայլների Ապարանում բնակվել է 6500 մարդ, ըստ ՀՀ 2001թ. մարդահամարի արդյունքների ներկայացվում է ներքոհիշյալ աղյուսակը:

Մշտական բնակչության թվաքանակը տարեսկզբին

Ք. Ապարան
2001

2002

2003

2004

2005

2006

6.6

6.6

6.6

6.6

6.6

6.6

Ըստ 1959-1985թթ. ցուցանիշների քաղաքը պետք է զարգանար հետևյալ տեմպերով

Ք. Ապարան
1959

1970

1979

1985

3.6

3.7

6.0

6.5

Ներկայումս քաղաքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 6600 մարդ:

I-3 Ժամանակակից կառուցապատման իրավիճակի վերլուծություն

I-3.1 Բնակելի կառուցապատում

Ապարան համայնքի տարածքում ձևավորված խոշոր արդյունաբերական օբյեկտների առկայությունը, լանդշաֆտի առանձնահատկությունը, պայմանավորել են կառուցապատման առկա իրավիճակը: Քաղաքի կենտրոնից դեպի հյուսիս ձգվող Բաղրամյան փողոցը և առանձին հատվածքներ կառուցապատված են 3-5 հարկանի բազմաբնակարան շենքերով: Ապարանը հիմնականում կառուցապատված է 1-2 հարկանի բնակելի տներով: Անհատական կառուցապատման նոր թաղամասը, որը ձգված է դեպի հյուսիսային լանջը, վերջին տարիների ընթացքում սեփականաշնորհման և հողաբաժանումների հետևանքով կառուցապատումը մնացել է կիսատ և անավարտ: Արևելյան թաղամասը, որը փռված է Գայի փողոցի վերջնամասում, երկրաշարժի տարիներին տաջիկ բարերարների կողմից մասնակի կառուցապատվել է փայտյա տնակներով. հողամասերի կեսից ավելին սեփականաշնորհված են` առանց կառույցի: Քաղաքի կենտրոնական հատվածում գտնվող սբ. Խաչ բազիլիկան շրջապատված է անկազմակերպ և տարերայնորեն կառուցապատված տներով: Քաղաքում բազմաբնակարան շենքերը 26-են: Անհատական բնակելի տները 1230-են, որի մոտ 20%-ը կիսակառույց: Բնակավայրի հողերը ըստ նշանակության բաժանվում են 5 տիպի, ընդ որում բնակելի կառուցապատումը զվաղեցնում է 245.0հա, այդ թվում տնամերձ հողերը` 2430հա:

I-3.2 Հասարակական կառուցապատում

Ապարան քաղաքը հանդիսանում է համայնքի վարչատնտեսական և հասարակական կենտրոն: Այստեղ գտնվում են քաղաքապետարանը, բանկը, փոստը, «Արմենթել» ծառայության գրասենյակը, դատարան, ՆԳԲ, հրշեջ ծառայություն, կապի հանգույց, պահակային ծառայություն: Ապարանում են գտնվում նաև ամենօրյա շահագործվող, ընթացիկ և հազվադեպ շահագործվող օբյեկտներ: Ներքևում բերված են կենցաղ սպասարկման և մշակութային հիմնարկ-ձեռնարկությունների ներկա իրավիճակի տվյալները`

1. Ուսումնադաստիարակչական հաստատություններ`

Թ.Եղիազարյանի անվան N1 դպրոց, N2 միջին դպրոց, N3 միջնակարգ դպրոց, որոնցում ուսանում են 540 տղաներ և 720 աղջիկներ, մարզադպրոց, ավտոդպրոց, ռազմական ուսումնարան: Մանկապարտեզի շենքերից մեկը ծառայում է որպես կահույքի մշակման արտադրամաս, մանկապարտեզները տեղակայված են քաղաքապետարանի և պահակային ծառայության շենքերում, հաճախում են ≈68 երեխաներ, 4 խմբով: Չի գործում նախկին պիոներ տունը, որը գտնվում է Գայի փողոցի սկզբնամասում` դեպի արևմուտք:

2. Մշակութա-լուսավորչական օբյեկտներ`

Արվեստի դպրոց 129 աշակերտներով, մշակույթի օջախ 6 գործող խմբեր, որոնց թվում 75 երեխա, գրադարան. գրքերի քանակը` 69854, ընթերցողների թիվը կազմում է 1211 մարդ, որից 900-ը` երեխաներ են: Կինոթատրոնի շենքը վթարային է:

3. Առողջապահության հաստատություններ`

Գ.Նժդեհի փողոցի հյուսիսարևելյան կողմում է գտնվում քաղաքային հիվանդանոցը` 110 մահճակալով, պոլիկլինիկան` օրեկան 90 այցելուներով, տարածքում է տեղադրված նաև ինֆեկցիոն բաժանմունքի և ծննդատան շենքը, փողոցին կից շտապ օգնությունն և ատամնաբուժարանի փայտյա տնակները: Դեղատուն, որի պահեստային մասերը չեն գործում և գտնվում են դեղատնից բավականին հեռու, նախագծում նախատեսվում է դեղատանը կից պահեստային մաս: Քաղաքն ունի սանէպիդկայան:

4. Կոմունալ կենցաղային հաստատություններ`

Բաղնիք (գտնվում է Մաշտոցի փողոցի վրա, չի աշխատում), կենցաղ սպասարկման օբյեկտներ (մասամբ չգործող), կենցաղի տուն, հյուրանոց (չգործող):

5.Առևտրի և հասարակական սննդի ցանցը ներկայացված է հետևյալ օբյեկտներով`

ա) առևտրի օբյեկտներ (տնտեսական և կենցաղային ապրանքներ) 53 հատ

բ) հասարակակն սննդի օբյեկտներ (ռեստորաններ, ճաշարան, սրճարան) 6 հատ

գ) հանրախանութ-232.6մ² առևտրի մակերեսով, մասամբ չգործող

7. Սպորտի և ֆիզիկական պատրաստության մարզադպրոց, հաճախում են 116 աշակերտներ: Շենքը ֆունկցիոնալ տեսակետից չի բավարարում ներկայիս սպորտային պահանջներին: Ձմեռային սպորտաձևերի կազմակերպման համար չկան համապատասխան պայմաններ:

I-3.3 Արդյունաբերական կառուցապատում

Արդյունաբերության ճյուղերի տարածքների ճիշտ ընտրումն ու կազմակերպումը, համարվում է հասարակական աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման պահեստային կարևոր ելակետերից մեկը:

1985թ-ին Ապարանի բնակավայրի արտադրության գերիշխող ճյուղը եղել է մեքենաշինությունը, որը ներկայացված էր «Էրեբունի» միավորման գործարանով: 1986թ. հունվարի 1-ի դրությամբ աշխատել են 7 արդյունաբերական ձեռնարկություններ, որոնց արտադրանքի ընդհանուր ծավալը կազմել է 11.39մլն.ռ., իսկ աշխատողների թիվը` 1774 մարդ: Հեռանկարում բնակչության աճին զուգահեռ պետք է ավելանար նաև աշխատատեղերի քանակը: 1995թ. պետպլանի հաշվարկների համաձայն Ապարանում պետք է տեղավորվեր հաստոցաշինական արտադրության գործարան` 250 աշխատատեղով, 20 տարվա հեռանկարում` 900 աշխատատեղ:

Նախկին Խորհրադային Միության փլուզումից հետո արտադրական բոլոր ձեռնարկությունները սեփականաշնորհվել են և մեծամասամբ չեն գործում: Ինչպես հանրապետության մյուս քաղաքներում, այնպես էլ Ապարանում, մի շարք արդյունաբերական ձեռնարկություններից այսօր գործում են ընդամենը 5-ը, 110 աշխատողների թվով, ընդ որում կարողության օգտագործումը կազմում է ընդամենը 6%, տարեկան արտադրանքի ծավալը` 96782.0մլն: Բացի մի քանի արդյունաբերական ձեռնարկություններից գործում են նաև առանձին հասարակական հիմնարկ ձեռնարկություններ, ՍՊԸ-ներ, ԲԲԸ և ՓԲԸ կազմակերպություններ:

Ապարանի գործող ձեռնարկություններից է «Ապարանի պանրի գործարան» ՓԲԸ-ն, որը, սակայն, ըստ կադաստրի քարտեզագրման տվյալների գտնվում է Մուլքի գյուղի տարածքում:

Ներկայումս գործող ձեռնարկություններից են` «Նիգ» ԲԲԸ-ն, «Արագածի բերրիություն» ԲԲԸ, «Մուշ» ՍՊԸ, «Վահե-Մանե» ՍՊԸ, «Աննա» պանրի և ջրի արտադրամաս: Կան նաև մի շարք անհատ ձեռներեցներ: Արտադրական ձեռնարկությունները հիմնականում գործում են մասնակիորեն: Չեն աշխատում մի շարք արտադրական ձեռնարկություններ, ինչպիսիք են` «Արև» գործարանը, «Ռեզինի» գործարանը և այլն:

Հարուստ է եղել հատկապես Ապարանի գյուղատնտեսական արտադրությունը, գործել են գոմերը, որոնք ներկայումս կիսաքանդ և բարձիթողի վիճակում են:

Նախագծում նախատեսվում է արտադրական գոտու զարգացում, անթափոն, էկոլոգիապես մաքուր արտադրությունների տեղադրում` համապատասխան սանիտարապաշտպանիչ գոտիներով:

I-4. Ճանապարհատրանսպորտային ենթակառուցվածքներ

Տրանսպորտը քաղաքի, բնակավայրի այն կարևորագույն ենթակառուցվածքներից է, որի շուրջ ձևավորվում և զարգանում է բնակավայրը: Ապարան քաղաքի կենտրոնական մասով անցնում է Ապարան Սպիտակ միջպետական նշանակության Մ3 մայրուղին: Նրանից սկիզբ են առնում դեպի հարևան գյուղերը տանող տեղական նշանակության ճանապարհները. Լուսագյուղ, Մուլքի, Չքնաղ, Սարալանջ, Նիգավան, Միրաք: Նույն ճանապարհի հյուսիսային մասից է սկիզբ առնում դեպի Արթիկ գնացող հանրապետական նշանակության ճանապարհը: Տեղական ճանապարհների ցանցը անբավարար է:

Նախկին գլխավոր հատակագծում նախատեսված է ավտոմայրուղու քաղաքով անցնող հատվածի փոխարեն կառուցել շրջանցող մայրուղի:Ներկայումս Ապարանում առկա են հետևյալ տրանսպորտային ցուցանիշները` գյուղ մեքենաներ, որից`

կոմբայն -

թրթուրավոր տրակտոր -2 հատ

անվավար տրակտոր -5 հատ

խոտհնձիչ -1 հատ

կցագործիքներ -15 հատ

բեռնատար ավտոմեքենա -82 հատ

ավտոբուսներ -12 հատ

միկրոավտոբուսներ -10 հատ

մարդատար ավտոմեքենաներ -610 հատ

I-5. Լանդշաֆտի դասակարգումը և գնահատումը

Քաղաքի տարածքն ընդգրկված է լեռնային բնական լանդշաֆտային գոտում: Գոտու տարածքը հիմնականում անհարթ է: Ակտիվ է արտահայտված հիդրոլոգիական գործընթացը: Հարուստ են ջրային աղբյուրները:

Գոտու հողատարածությունները կայունորեն օգտագործվում են, մասամբ ծածկված են նաև կերախոտերի ցանքսերով:

Հաշվի առնելով համայնքի լանդշաֆտային գոտու լեռնայնությունը` հետագա դասակարգման տաքսոնոմիկ միավոր է ընտրվել լանդշաֆտների քաղաքաշինական օգտագործման հիմնական ձևերը`

1. Կառուցապատված լանդշաֆտներ

2. Կառուցապատման ենթակա լանդշաֆտներ

3. Գյուղատնտեսական նշանակության հողհանդակներ

4. Անտառտնտեսության հողեր

5. Անօգտագործելի հողատարածքներ

Կառուցապատված և կառուցապատման ենթակա լանդշաֆտների օգտագործման ռեժիմը նախատեսում է`

կառուցապատման կանոնակարգում` բնակչության և կառուցապատման համապատասխան խտությունների կիրառումով,
հարմարավետ կապերի ստեղծում,
ճարտարագիտական նախապատրաստման միջոցառումների կիրառում (ուղղաձիգ հատակագծում, մակերևութային ջրերի հեռացում),
տարբեր օբյեկտների և ենթակառուցվածքների սանիտարական գոտիների պահպանման պահանջների կիրառում:
Գյուղատնտեսական նշանակության հողհանդակների օգտագործման ռեժիմը նախատեսում է միջոցառումների լայն համալիր կիրառում, որն ընգրկում է`

Ագրոտեխնիկական միջոցառումներ

ցանքաշրջանառության կիրառում,
ցածր արտադրողականության վարելահողերի բարելավում (քարերի հավաքում),
խորը հերկ երեք տարին մեկ անգամ,
պարարտանյութերի օգտագործման չափաբաժինների պահեստավորում, պահեստների կառուցում` ըստ սանպահպանման նորմերի պահանջների,
վնասատուների դեմ պայքարի կենսաբանական մեթոդների կիրառում:

Մարգագետինների հողաբարելավման միջոցառումներ

արոտների բարելավում, ջրարբիացում,
անասունների արածեցման, քանակների և ժամկետների որոշում,
հեռագնա արոտներում ճանապարհային ցանցի կարգավորում,
մոլախոտերի, վնասակար և թունավոր բուսատեսակների ոչնչացում:

Ջրատեխնիկական միջոցառումներ

լեռնային առուների կառուցում,
ձյունապահ վահանների տեղադրում,

Անտառտնտեսության հողերում նախատեսվում է`

անտառածածկ տարածքների պահպանում, ծառերի տնկում,
գոյություն ունեցող անտառների բիոնիտետի բարելավում:

I-6. Տարածքի ճարտարագիտական պաշտպանության միջոցառումները

Ապարան քաղաքի տարածքն, ըստ ճարտարագիտական պաշտպանության միջոցառումների կարելի է բաժանել 3 տեղամասի:

Առաջին տեղամասն ընդգրկում է քաղաքի հիմնական մասը` հարթավայրայինը, որը կազմում է հետազոտվող ընդհանուր տարածքի 70%-ը և իրենից ներկայացնում է կառուցապատման համար բարենպաստ տարածք: Այստեղ ընդգրկված են Քասախ գետի աջ և ձախ կողմում ընկած տարածքները և կազմում են 10^օ թեքություն ունեցող տեղանքի հատվածներ:

Համաձայն ուսումնասիրությունների այս տարածքը կառուցապատելու համար անհրաժեշտ է ուղղաձիգ հատակագծում և մակերեսային ջրերի հեռացում:

Երկրորդ տեղամասն ընդգրկում է քաղաքի արևելյան և հյուսիսարևելյան մասերը, որոնք կազմում են հետազոտվող տարածքի 20%-ը: Այստեղ չկան մեծ թեքություններ, բայց 6մ-ի վրա կան ստորգետնյա ջրեր, այստեղ կան որոշ հատվածներ, որտեղ Քասախ գետի ջրերը բարձր մակարդակ ունեն և առավելագույն ելքի ժամանակ նկատվում է ջրածածկում: Դրանք են նպաստում քաղաքի արևելյան եզրով անցնող հեղեղատարի վարարմանը, որը ջրածածկ է անում ափամերձ տները, կառույցները և քանդում է կամուրջները: Այս շրջանի տարածքը կառուցապատելու համար անհրաժեշտ է կատարել ոչ բարդ ինժեներական նախապատրաստում` ուղղաձիգ հատակագծում, մակերեսային ջրերի հեռացում: Վերը նշված որոշ հատվածներում ստորգետնյա ջրերի իջեցում, գետափնյա հենապատի կառուցում` թույլ չտալով տարածքի որոշ հատվածների ջրածածկում:

Երրորդ տեղամաս դա կառուցապատման համար անբարենպաստ տարածք է, որը կազմում է ընդհանուր տարածքի 10%-ը և ընդգրկում է Քասախ գետի հունը, հյուսիսից- հարավ, հարավ-արևմուտքից և հարավից դեպի Քասախ գետը թափվող հեղեղատարները:

Քաղաքի տարածքով գարնանային հորդ անձրևների և ձյան հալոցքների ժամանակ անցնում են հեղեղային մեծ հոսքեր, իսկ մնացած ժամանակ առկա են փոքր ելքեր:

Այսպիսով նշված ուսումնասիրությունների երրորդ տեղամասը կառուցապատման համար պիտանի չէ:

Հակահեղեղային միջոցառումներ

Տեղատարափ անձրևների ժամանակ ձևավորվող հեղեղային հոսքերը թափվում են կենտրոնով անցնող Քասախ գետը, որն անցնելով քաղաքի կենտրոնական տարածքով, լուրջ վնասներ կարող է պատճառել քաղաքին: Քաղաքի հյուսիս արևելյան մասով անցնում են ևս երկու հեղեղային ձորակներ, որոնք հորդ անձրևների ժամանակ իրենց հետ բերում են ջրաբերուկներ:

Գլխավոր հեղեղատարը, որն անցնում է քաղաքի կենտրոնով, բետոնապատված է, բայց հունը լցված է աղբով: Նախատեսվում է մաքրել հունը և կարգավորել ափամերձ տարածքները: Մյուս երկու հեղեղատարները բետոնապատված չեն: Նախատեսվում է բետոնապատել ափերը և կարգավորել կամուրջները:

Քանի որ հեղեղային հոսքերն իրենց հետ բերում են ջրաբերուկներ, նախատեսվում է հեղեղատարների սկզբնամասերում կառուցել ջրաբերուկների բռնիչ կառույցներ` բետոնյա պատնեշներ 2-2.5մ բարձրությամբ: Ապարանի հարավ արևմտյան և հարավային կողմով անցնող հեղեղատարները սկիզբ են առնում Արագած լեռան արևելյան լանջերից: Այս կողմում կան ևս մի քանի հեղեղատարներ, որոնցից մեկը հատում է Աշտարակ-Սպիտակ մայրուղին և «Նիգ» գործարանի կողքով բարձրանում է դեպի Արագածի լանջերը: Նախատեսվում է կարգավորել հեղեղատարների հուները, բետոնապատել եզրերը և իրականացնել պաշտպանիչ միջոցառումներ:

Ստորգետնյա ջրերի մակարդակի իջեցում

Համաձայն ուսումնասիրությունների արդյունքների, քաղաքի տարածքի այն հատվածը, որը վերջին նախագծով նախատեսված է սպորտային համալիրի զարգացման տարածք` ստորգետնյա ջրերի մակարդակը բարձր է, որը տատանվում է 0-3մ խորության վրա: Տարածքի մի մասը ճահճացած է: Վերջին տարիներին այդ տարածքում անցկացրել են ինքնահոս դրենաժ դեպի Քասախ գետը: Նախատեսվում է շարունակել դրենաժների անցկացումը և գետի այդ հատվածում կառուցել բետոնե հենապատ:

I-7. Տարածքի գնահատականն ըստ հատակագծային պայմանների

Ըստ հատակագծային պայմանների տարածքը գնահատվել է ջրամատակարարման, ջրահեռացման, էներգամատակարարման պայմաններով և բնապահպանական գործոններով:

Տարածքի ջրամատակարարման պայմանները բարենպաստ են: Ջրամատակարարման աղբյուր է հանդիսանում 40 աղբյուրների և Եզնակի աղբյուրի տարածքներից դուրս եկող աղբյուրների ջրերը 50լ/վրկ դեբիտով:

Բնակչության և արդյունաբերության խմելու ջրի հեռանկարային պահանջը բավարարելու համար` երկրորդ ջրագիծը բերվել է Ձախիձորի աղբյուրներից 150մմ խողովակով` 4.5կմ հեռավորությունից, վարկյանում 10-12լ. ջուր:

Որպես տեխնիկական ջուր կարելի է օգտագործել Քասախ գետի ջրերը:

Քաղաքի էներգետիկ բազան ունի սահմանափակ ռեզերվային հզորություններ, որոնք կարող են օգտագործվել նոր շինարարության տեղադրման ժամանակ: Բնակավայրի գազամատակարարումն իրականացվում է միջին ճնշման գազատարից: Հեռանկարային զարգացման համար անհրաժեշտ է գազաֆիկացում նոր թաղամասերում:

Բնակավայրի տարածքով անցնում են բարձր լարման էլեկտրագծեր, որոնք պետք է տեղափոխվեն քաղաքի զարգացման տարածքից դեպի հարավ արևմուտք:

Բնապահպանական տեսակետից, Ապարանի տարածքն ունի մի շարք սահմանափակող գործոններ`

ա) Օդի աղտոտվածության բարձր պոտենցիալ ունեցող գոտում գտնվելը (սանիտարական վտանգավորություն ունեցող արդյունաբերական օբյեկտների տեղադրումը): Ներկա դրությամբ այդ կարգի օբյեկտները չեն աշխատում: Օդի աղտոտվածության աղբյուր են հանդիսանում «Նիգ» գործարանը, Պանրի գործարանը, Ջերմային ցանցի կոմբինատը, և այլն:

բ) Մակերեսային ջրերի, հիմնականում Քասախ գետի, աղտոտվածության աղբյուր են հանդիսանում Ապարան քաղաքի կոյուղու, ավտոտրանսպորտային ձեռնարկության, Պանրի գործարանների հոսքային կեղտաջրերը, որոնք առանց մաքրման թափվում են Քասախ գետը:

Օդի և ջրային ավազանի վիճակը կարելի է համարել սահմանափակ բարենպաստ, քանի որ առաջնահերթ միջոցառումներով կարելի է կանգնեցնել աղտոտվածության գործընթացը:

Ապարանի արդյունաբերական օբյեկտները և տնտկենցաղային կեղտաջրերը նախատեսվել է մաքրել Մուլքի գյուղից արևելք ընկած մաքրման կայանի տարածքում: Նույն մաքրման կայանի տարածքում պետք է մաքրվեր նաև հարևան Լուսագյուղ, Սարալանջ գյուղերի կեղտաջրերը:

Բայց վերջին տարիների գործընթացներից հետո, մաքրման կայանի շինությունները թալանվել և վերածվել են ավերակների: Նախատեսվում է վերականգնել մաքրման կայանը, բայց արդյունաբերական օբյեկտների կեղտաջրերը, մինչև մաքրման կայան լցնելը, պետք է ենթակվեն առաջնային մաքրման:

գ) Ապարան քաղաքի տարածքի արևմտյան հատվածի հողածածկույթը խիստ աղքատիկ է: Այս տարածքները ներկայցված են խիստ կտրտված թեք լանջերով, զուրկ են հողային ծածկույթից, հողմահարված բազալտների հզոր շերտեր են: Հողային ծածկույթի անբարենպաստ պայմանները թելադրում են մի շարք միջոցառումների անհապաղ կատարում` եղած հողային ծածկույթն էռոզիայից պահպանելու համար: Անհրաժեշտ է մակերեսային հոսքերի հեռացում և կանոնավորում, համեմատաբար բարենպաստ հողային ծածկույթի (վարելահողեր, խոտհարքներ) ոչ գյուղատնտեսական նպատակներով օգտագործման արգելումը, թեք լանջերի դարավանդը /տերասավորումը/, անտառների որոկական կազմի բարելավումը, անտառտնտեսության ենթակա տարածքներում անտառատնկումների ավելացումը:

I-8 Ճարտագիտական ենթակառուցվածներ

I-8.1 Ջրամատակարարում

Ներկայումս Ապարան քաղաքն ունի կենտրոնացված ջրամատակարարում, որոնք աշխատում են պոմպակայանի օգնությամբ: Ջրամատակարարման աղբյուր են «40 աղբյուրը» («Ժամի աղբյուր»), որի ջրերը հավաքվում և ուղարկվում են դեպի Երևան (700լ/վրկ) և «Եզնակի աղբյուրը», որտեղ 50-60լ/վրկ ջուր է հոսում և նույնպես պոմպակայանով մղվում է դեպի ՕԿՋ-ները: «40 աղբյուր»-ից («Ժամի աղբյուր») մղվող ջուրը լցվում է Ապարսանի հյուսիսային լանջին տեղադրված 2000մ³ ՕԿՋ, իսկ Եզնակի աղբյուրից ջուրը մղվում է Ապարանի հարավ արևմտյան կողմում գտնվող ՕԿՋ-ները: Այստեղ կա 2x600մ³ ջրամբարներ և մեկ 2000մ³ ջրամբար կիսակառույց վիճակում: Այդ 2000մ³ տարողությամբ ՕԿՋ-ն գտնվում է Նիգ գործարանի արևմտյան կողմում, որն այժմ չի օգտագործվում: Վերջին տարիներին Ապարան քաղաքի ջրապահանջը բարելավելու նպատակով Ձախիձորի աղբյուրների տարածքից 150-200մմ տրամագծի խողովակով ջուր է նախատեսվել բերել դեպի հյուսիսային ՕԿՋ: Խողովակները քայքայվել են, բայց ջուրը չեն միացրել: Ջրագծի երկարությունը 4.5կմ է: Հնարավոր է որոշ աղբյուրներից ջուր հավաքելով ստանալ 12լ/վրկ ջուր, որը ահագին կթեթևացնի պոմպակայանների աշխատանքը:

Հիմնականում քաղաքը բաժանված է երկու գոտու` հյուսիսային և հարավային: Հյուսիսային գոտու ջրամատակարարումն իրականացվում է հյուսիսային ՕԿՋ-ից, որի աղբյուրն է «40 աղբյուրը» («Ժամի աղբյուր»), իսկ հարավային գոտու ջրամատակարարումը հարավային ՕԿՋ-ից, որի աղբյուրն է Եզնակի աղբյուրը: 1997թ-ին 250մ երկարությամբ ջրագիծ է կառուցվել և «Եզնակի աղբյուր»-ից ինքնահոս ձևով սպասարկվում է կենտրոն թաղամասը: Ամբողջ ներքին ցանցի երկարությունը մոտ 47կմ է, որի մեծ մասը վթարային է, փոփոխության ենթակա:

«Եզնակի աղբյուր»-ից 300մմ տրամագծով ջրագիծ է գնում դեպի «Նիգ» գործարանի ՕԿՋ: Ջրագիծը չի գործում: Հյուսիսարևելյան նոր թաղամասերը ջուր չունեն, Այվազովսկու փողոցը 20-25 տարի է ջուր չունի:

I-8.2 Կոյուղի

Ապարան քաղաքը կոյուղացված է ընդամենը 9կմ: Հիմնական կոյուղագիծն անցնում է Բաղրամյան և Գ.Նժդեհի փողոցներով և քաղաքի կենտրոնի տարածքում իրար միանալով` լցվում է Քասախ գետը: Հյուսիսային թաղամասերը կոյուղագիծ չունեն: Կոյուղին լցվում է հեղեղատարով դեպի կենտրոն և Քասախ գետ: «Բելառուսական թաղամասը» ընդհանրապես կոյուղի չունի, Պարույր Սևակի թաղամասի կոյուղագիծն ընդամենը 360մ է. կեղտաջրերը փողոցով գալիս լցվում են հեղեղատարը: Կոյուղի չունի նաև Մահուբի Գևորգ փողոցը և ամբողջ հարավային թաղամասը:

1980-ական թվականներին մինչև ՍՍՀՄ փլուզումը Մուլքի գյուղից հյուսիս-արևելք ընկած հատվածում կառուցվել է մաքրման կայան, որը պետք է սպասարկեր Ապարան, Մուլքի, Լուսագյուղ, Սարալանջ բնակավայրերին: Այժմ այն գտնվում է ավերակ վիճակում և թալանված է: Ապարանից դեպի մաքրման կայան մոտ 1.5կմ է, որտեղ և 500մմ տրամագծով գլխավոր կոլեկտոր է կառուցվել, որը որոշ տեղերում խցանված է, որոշ տեղերում ջարդված, իսկ որոշ հատվածներ իսպառ վերացվել են: Նախատեսվում է վերականգնել մաքրման կայանն առաջնահերթ ծրագրերով:

I-8.3 Ոռոգում

Ապարան քաղաքի և նրա գյուղատնտեսական հողերի ոռոգման համար հիմնականում օգտագործվում է Միրաք գյուղի կողմից եկող, Ապարանի հյուսիս-արևմտյան մասով անցնող ոռոգման ջրագիծը, որը հասնում է մինչև Լուսագյուղի սահմանը: Նույն ջրագծի մի ճյուղը քաղաքի հյուսիս-արևմտյան անկյունից քաղաքի արևմտյան եզրով անցնում է դեպի հարավ և հասնում է մինչև «Նիգ» գործարանի տարածքը, այնուհետև հատելով Երևան-Սպիտակ մայրուղին անցնում է քաղաքի հարավարևելյան թաղամասերը: Ընդհանրապես Ապարան համայնքում ոռոգվում է 217հա տաարծք, որից 127հա-ը քաղաքի տարածքի տնամերձեր են, 90հա-ը` վարելահողեր, որից 69հա-ը` սեփականություն է, իսկ 21հա-ը` համայնքի սեփականություն:

Բնակավայրի տարածքում ցանցը մասնակի իրականացված է փակ խողովակաշարով: Փողոցների եզրերին թողնվել են հորեր, որտեղից բնակիչները,լ ճանապարհի եզրով առուներ սարքելով, ջուրը հասցնում են իրենց հողամասերը:

Լուսագյուղի կողմից` դեպի Ապարանի հյուսիսարևելյան կողմով անցնող ոռոգման գիծն ինքնահոսով լցվում է բաց առուն և դրանով ոռոգում է արևելյան կողմի թաղամասերը: Նախատեսվում է ոռոգման ցանցի ընդլայնում թաղամասերում:

I-8.4 Ջերմամատակարարում և գազամատակարարում

I-8.4.1 Ջերմամատակարարում

Ապարան քաղաքում կան 12 հատ մեծ և փոքր կաթսայատներ, որոնցից աշխատում են յոթը: Այդ կաթսայատները սպասարկում են հիմնականում Բաղրամյան փողոցի N6, N8, N10, N19, N23, N25 բազմաբնակարան շենքերը, N2 և N3 դպրոցները, հիվանդանոցային համալիրը: Բաղրամյան փողոցի վրա կան բազմաբնակարան շենքեր, որոնց կաթսայատները չեն աշխատում և յուրաքանչյուր բնակարան լոկալ ձևով լուծել է ջեռուցման հարցերը: Չեն աշխատում նաև արդյունաբերական օբյեկտների կաթսայատները: Նախագծման փուլում է գտնվում N1 դպրոցի կաթսայատունը: հասարակական և առևտրի օբյեկտները տաքացվում են էլեկտրական ջեռուցիչներով: Անհատական տների մեծ մասը ջեռուցվում են գազի վառարաններով:

I-8.4.2 Գազամատակարարում

Ապարան քաղաքի գազամատակարարումն իրականացվում է միջին ճնշման 325մմ տրամագծով գազատարով, որն անցնում է քաղաքի հյուսիս-արևմտյան տարածքով, ճյուղավորվում է այդ մասում և 150մմ տրամագծի գազատարով սնում է Լուսագյուղը, իսկ հիմնական գազամուղը 325մմ տրամագծով անցնում է արևմտյան մասով, ապա անասնապահական համալիրի եզրին ճյուղավորվելով` 219մմ տրամագծի խողովակով մտնում է Ապարան քաղաքի տարածք: «Եզնակի աղբյուրի» մոտ տեղադրված է գլխավոր գազի կարգավորման կայանը: Գազամուղն իջնելով հարավ` «Նիգ» գործարանի մոտով, մի ճյուղը հատում է մայրուղին և գազ է մատակարարում «Մուլքիի» համայնքին, իսկ հիմնական գազատարը մայրուղուն զուգահեռ գնում է դեպի Աշտարակ: Աշտարակ գնացող գազամուղը կտրած և փակված է:

Քաղաքի գազամատակարարումն իրականացվում է երեք գազաբաշխիչ կայաններով և 3 գազաբաշխիչ պահարաններով: Քաղաքը հիմնականում գազաֆիկացված է (մոտավորապես 70%): Գազաֆիկացված չէն Բելառուսական թաղամասի ներքևի մասերը, Գրիգոր Լուսավորիչ փողոցը, «Գռգռ» աղբյուրի տարածքը և հարավ արևելյան թաղամասը: Գազաֆիկացված չէ նաև Սաֆարյան և Հարությունյան փողոցներին կից թաղամասերը: Քաղաքի մեջ փողոցների գազամատակարարումն իրականացվում է 100-150մմ տրամագծի վերգետնյա խողովակներով: Նախատեսվում է շարունակել գազաֆիկացումը: Նոր կառուցվող թաղամասերում նախատեսվում է գազի կարգավորիչ կետեր, որոնք կսնվեն Ապարանի միջին ճնշման գազատարից:

I-8.5 Էլեկտրամատակարարում

Ներկայումս Ապարան քաղաքի էլեկտրամատակարարման սնման միակ աղբյուր է հանդիսանում Սպիտակից եկող 110/35/6-10կվ լարման 2 գծերը («Արագած» 1, 2) և 35/6/-10կվ «Հալավար» գիծը, որոնք, անցնելով Ապարանի արևմտյան կողմով, մտնում են քաղաքի AՕ/04-19 էլ. ենթակայան: Անցնելով քաղաքից հարավ դեպի Աշտարակի կողմը 110-ը գծերը կոչվում են «Ապարան» 1, 2, իսկ 35-ը` «Հարթավան» 1, 2: Բարձր լարման 110կվ և 35կվ գծերն անցնում են քաղաքի արևմտյան թաղամասերի վրայով: Առաջնահերթ խնդիր է այդ գծերի դուրս բերումը քաղաքի սահմաններից` համաձայն գործող քաղաքաշինական նարմերի և սահմանների: Քաղաքի տարածքում գոյություն ունեն 28 ցանցային ենթակայաններ, որոնց միջոցով էլ ապահովվում է արդյունաբերական օբյեկտների, բազմաբնակարան շենքերի, հասարակական և առևտրի օբյեկտների, անհատական բնակելի կառուցապատումների էլեկտրամատակարարումը: Նոր թաղամասերի կառուցապատման դեպքում նախատեսվում են նոր ցանցային ենթակայաններ:

I-8.6 Կապի ցանցեր

1. Հեռախոսավորում-համայնքը հեռախոսավորված է: Ներկա դրությամբ գոյություն ունեցող հեռախոսակայանը հնարավորություն ունի ևս 1000 համար տրամադրելու: Գլխավոր հատակագծով նախատեսվում է նոր թաղամասերի կառուցապատում և գոյություն ունեցող թաղամասերում բնակելի ֆոնդի խտացում, որի պատճառով կավելանա բաժանորդների քանակը: Նախատեսվում է գործող անալոգային ԱՀԿ-ի վերակառուցում:

Բջջային հեռախոսակապն աշխատում է անխափան:

2. Հեռուստատեսություն - գործում է մի քանի կայան:

3. Ռադիոֆիկացում-քաղաքային ռադիոյի ցանցը վերացված է:

I-9 Շրջակա միջավայրի պահպանություն

I-9.1. Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի պահպանության համալիր ուրվագիծ

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

1. Աշխատանքի նպատակը և խնդիրները

2. Տարածքի բնակլիմայական բնութագիրը

3. Տարածքի ընդհանուր էկոլոգիական բնութագիրը

4. Տնտեսության ներկա իրավիճակի բնութագիրը և զարգացման հեռանկարները

5. Մթնոլորտային օդի պահպանություն

5.1 Մեթոդակարգային մոտեցումներ

5.2 Մթնոլորտի աղտոտվածության ներկա իրավիճակը

5.3 Մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրները

5.4 Տարածքի համալիր գնահատականը

6. Մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի պահպանություն

6.1 Մեթոդակարգային հիմնավորում

6.2 Քաղաքի ջրամատակարարման և կոյուղու ներկա իրավիճակը

6.3 Ջրային միջավայրն աղտոտող ձեռնարկությունների բնութագիրը

6.4 Տարածքի բնութագիրը մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով

6.5 Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ էֆեկտիվության գնահատականը.

7. Թափոնների կառավարում

8. Հողերի պահպանություն

9. Աղմուկի մակարդակի գնահատում.

10. Էլեկտրամագնիսական ճառագայթում

11. Կանաչապատման համակարգը

12. Բնակչության կենսակերպի պայմանների բժշկաաշխարհագրական վերլուծություն

13. Արագածոտնի մարզի Ապարանի ենթատարածքի պատմամշակութային արժեքը և դրանց զարգացման առաջարկվող ուղղությունները

Օգտագործված գրականության ցանկ

1. Աշխատանքի նպատակը և խնդիրները

Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծի «Շրջակա միջավայրի պահպանումը» բաժինը իրենից ներկայացնում է փաստաթուղթ, որտեղ արտացոլված են բնական պաշարների (օդ, ջուր, հող, բուսականություն, հանքեր) ինտենսիվ և արդյունավետ օգտագործման վերաբերյալ նախագծային, պրակտիկ գործունեության արդյունքները՝ տնտեսության ճիշտ կազմակերպման, ինժեներական ենթակառուցվածքների, կաթսայատների ճիշտ տեղադրման, անթափոն տեխնոլոգիաների և մաքրման սարքավորումների կիրառմամբ, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների առավելագույն օգտագործման և վնասազերծման ճանապարհով:

Աշխատանքի հիմնական նպատակն է՝ մշակել շրջակա միջավայրի պահպանման վերաբերյալ միջոցառումների հիմնավորված ցանկ, նախապես որոշելով կապիտալ ներդրումների նախնական արժեքները, հիմնավորել դրանցից առաջնահերթ միջոցառումները:

Որպես մշակման որոշիչ հայեցակարգ, ընդունված է պլանավորված կապիտալ ներդրումների սահմաններում առանձնացնել առաջնահերթ միջոցառումները, որոնց իրականացումը հնարավորություն կտա կարճ ժամանակում, չնայած նոր արդյունաբերական օբյեկտների շինարարությանը, թույլ չտալ ներկա իրավիճակի վատթարացում և առավելագույնս իջեցնել շրջակա միջավայրի աղտոտվածությունը:

Աշխատանքը կատարված է (1,2) մեթոդական ցուցմունքների հիման վրա, գործող նորմերի, պետական ստանդարտների, բնապահպանական օրենքների հիման վրա:

2. Տարածքի բնակլիմայական բնութագիրը

Ապարան քաղաքը գտնվում է ՀՀ Արագածոտնի մարզում՝ Արագած լեռան հարավային փեշերին Երևան-Սպիտակ ավտոմայրուղու վրա, Երևան քաղաքից 57կմ հեռավորության վրա:

Ապարանն ընկած է ծովի մակրևույթից 1880-2000մ բարձրության վրա:

Կլիմայական պայմաններ

Ապարան քաղաքը գտնվում է ՀՀ ցուրտ կլիմայական գոտում, որին բնորոշ է տաք երկարատև ամառ և ցուրտ ձմեռը:

Մթնոլորտային տեղումների տարեկան քանակը կազմում է 600-750մմ, ձյունածածկ օրերի թիվը` 125 օր:

Միջին առավելագույն ջերմաստիճանը` +10,4⁰C:

Բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը՝ -41⁰C:

Բացարձակ առավելագույն ջերմաստիճանը՝ +32⁰C:

Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է, միջին բազմամյա ջերմաստիճանը՝ -9,6⁰C:

Տևական ոչ ցրտաշունչ օրերի թիվը կազմում է 120-150 օր:

Քամու միջին արագությունը տատանվում է 2,5մ/վրկ-ի սահմաններում: Քամու գերակշռող ուղղությունը` հյուսիսարևմտյան:

Երկրաբանական պայմանները

Ապարան քաղաքը և նրա հարակից տարածքները ներկայացված են հիմնականում անդեզիտա-բազալտային և տուֆային ապարներով: Ապարանի գոգավորության երկրաբանական կառուցվածքում մասնակցում են չորրորդական հասակի հրաբխային ապարները (անդեզիտներ, անդեզիտադացիտներ):

Տարածքում հիմնականում տարածված են ավազներ, իրենց բազմաթիվ տարատեսակներով:

Հիդրոերկրաբանական պայմանները

Ա) Մակերևութային ջրեր

Ապարանի շրջանը հիդրոերկրաբանական տեսակետից գտնվում է Քասախ գետի միջին հոսանքում: Ստորգետնյա ջրերը պատկանում են լճալեռնային գոյակցություններին և ճաքճքված անդեզիտաբազալտներին: Ստորերկրյա ջրերի սնուցումն իրականանում է հիմնականում Արագած սարի հարավային լանջերից հոսող գետերի, ենթահունային ջրերի հաշվին, ինչպես նաև միջլավային ջրերի հոսքի միջոցով:

Ապարան քաղաքի շրջանում հիմնական մակերևութային ջրերի աղբյուր է հանդիսանում Քասախ գետը, որը հոսում է քաղաքի կենտրոնական մասով:

Քասախ գետը հանդիսանում է Արաքս գետի ձախափնյա վտակը:

Ապարանի շրջանը հիդրոերկրաբանական տեսակետից գտնվում է Արարատյան արևելյան ջրավազանում: Ստորգետնյա ջրերը պատկանում են լճալեռնային գոյացություններին և ճաքճքված անդեզիտաբազալտներին: Ստորերկրյա ջրերի սնուցումն իրականանում է հիմնականում Արագած սարի հարավային լանջերից հոսող գետերի ենթահունային ջրերի հաշվին, ինչպես նաև միջլավային ջրերի հոսքի միջոցով:

Բ) Գրունտային ջրեր

Քաղաքի տարածքում հանդիպում են նաև գրունտային ջրեր: Նրանք պատկանում են ալյուվիալ-դելյուվիալ, պրոլյուվիալ նստվածքներին և սնվում են մակերևութային հոսքի, մթնոլորտային տեղումների, ենթահունային ջրերի և արտեզյան հորատանցքերի արտանետման ջրերից: Նրանք քաղաքի տարածքում հանդիպում են 1,5-6մ խորության վրա տեղ-տեղ մինչև 5-5,5մ:

Գրունտային ջրերը առավելագույն մակարդակի հասնում են ապրիլ-մայիս ամիսներին, իսկ նվազագույնի՝ օգոստոս-նոյեմբեր ամիսներին:

Կենսաբազմազանություն

Ապարան քաղաքի և դրա մերձավոր տարածքների կենսաբազմազանությունը ձևավորվել է ինչպես սեփական աշխարհագրական դիրքի, բնակլիմայական, ռելիեֆային և լանդշաֆտային պայմանների, այնպես էլ մերձավոր տարածքների ֆլորիստական շրջանների բուսական և կենդանական աշխարհների ազդեցության ներքո:

Ապարանը գտնվում է Իրանական բուսաբանաաշխարհագրական ֆլորիստական շրջանում: Հյուսիս-արևմուտքից այդ շրջանը բաժանվում է Հայկական լեռնաշխարհի ֆլորիստական շրջանից Ալագյազի նախալեռներով: Արևելքում Իրանական շրջանը կտրուկ անջատվում է Հայկական լեռնաշխարհից Գեղամա և Զանգեզուրի լեռնաշղթաների ջրբաժաններով: Այնուհետ, սահմանը անցնում է Բարգուշատի և Զանգեզուրի լեռնաշղթաներով: Հարավից և արևմուտքից Իրանական շրջանը դուրս է գալիս Հայաստանի սահմաններից դուրս և մեծ տարածքներ զբաղեցնում Հյուսիսային Պարսկաստանում, Նախիջևանում և Թուրքիայում:

Եթե բուսական աշխարհը սերտ կապված է բնակլիմայական, մորֆոլոգիական , աշխարհագրական և այլ պայմանների հետ, որոնք հստակեցնում են և կանոնավոր կերպով տարանջատում տարբեր տիպի ֆլորաների սահմանները, ապա համաձայն Ս. Դալի կենդանաբանական աշխարհի տարածման սահմանները ավելի անորոշ են ու աղոտ, ավելի լայն և դժվար են սահմանազատվում շնորհիվ իրենց շարժունակության և ապրելաձևի առանձնահատկությունների (բնակալում, նստակյաց կամ չվող կենսակերպ, արտազոնալ բնակատեղերի առատություն):

Ինչպես բուսական, այնպես էլ կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների հիմնական մասը բնորոշ է միջին բարձրության լեռնային, չափավոր չորային կլիմայով տափաստանային լանդշաֆտային զոնային:

Բուսական աշխարհ

Բուսական աշխարհը ներկայացված է Շիրակյան և Երևանյան ֆլորիստական շրջանների միջև ընկած սահմանային, միջին բարձրության լեռնային տափաստանային զոնայի տարածքներին բնորոշ բուսականության տեսակներով, որոնցում գերակշռում են հատիկա և հատիկա-տարազգի ներկայցուցիչները: Համաձայն նախկինում կատարված հետազոտությունների, այստեղ անդեզիտա-բազալտային և տուֆալավային մայր ապարների վրա տարածված տարալվացված տիպիկ և սովորական սևահողերով տափաստանային տարածքներում կարելի է հանդիպել մոտ 150 բուսատեսակ: Դրանցից որպես դոմինանտ կամ բնորոշ տեսակներ կարելի է նշել Festuca sulkata(Շյուղախոտ), Artemisia austriaca Jack (Բարձրավենյակ), Koeleria nitidula Vel (Կելերիա), Thymus-ի տեսակներ (Ուրց), Aegilops cylindrical Host (Այծակն), Scabiosa virgata Gross (Քոսքսուկ) , Achilea micranta M.B.. (Հազարատերևուկ) և այլն:

Մարդու գործունեության զարգացմանը զուգընթաց (հողերի գյուղատնտեսական օգտագործում, անասունների արածացում, անտառահատում, ոռոգում և այլն) որպես կանոն կրճատվում է լանդշաֆտային զոնայի տեսակների ինչպես կազմը, այդպես ել քանակը՝ ընդհուպ մինչև որոշ տեսակների իսպառ վերացումը: Մասնագետների կարծիքով այսօր պահպանության կարիք ունի ֆլորայի տեսակների մոտ 50 տոկոսը:

Ստորև աղյուսակում բերված են Ապարան քաղաքի մերձավոր տարածքներում պահպանության կարիք ունեցոզ բուսատեսակները: Հարկ է նշել, որ աղյուսակը կազմված է Հայաստանի ԽՍՀ բուսականության Կարմիր Գրքի հիման վրա: Աղյուսակում բերված է նաև յուրաքանչյուր տեսակի պահպանության կարգավիճակը ըստ Կարմիր Գրքում կատարված դասակարգման (1- անհետացման վտանգի տակ գտնվող, 2-հազվագյուտ):

Պահպանության կարիք ունեցող ֆլորայի տեսակները

Հ/հ Բուսատեսակների անվանումը Պահպանության կարգավիճակ

Լատիներեն Հայերեն

1 Centaurea Takhtajanii Տերեփուկ Թախտաջյանի 1

2 Hieracium pannosum Ճառակախոտ փրչոտ 1

3 Cephalaria Tchihatchevii Ջիվան Չիխաչովի 2

4 Astragalus Massalskyi Գազ Մասալսկու 2

5 Aloea Sophial Տուղտավարդ Սոֆիայի 1

6 Rheum Ribez L. Խավրծիլ հազարջանման 1

7 Juniperus excelsa Գիհի պազմապտուղ 3

8 Oenanthe Sophiae Գինեծաղիկ Սոֆիայի 0

9 Pseudovesicaria Կեղծափուչիկ մատնային

10 Sambucus Tigrani Թանթրվենի Տիգրանի 2

11 Empetrum hermaphroditum Ակնաթուփ երկսեռ 2

12 Oxitropis Karjagini Գառնառվույտ Կարյագինի 1

13 Cephalanthera rumra Եղբորոսին կարմիր 2

14 Dactylorhiza euxina Դակտիլորիզ էվքսինյան 2

Կենդանական աշխարհ

Ապարան քաղաքի և դրա շրջակայքի համար դիտարկվում են միայն ողնաշարավոր կենդանիները, քանի որ Գլխավոր հատակագծով նախատեսված աշխատանքները էական ոչ մի ազդեցություն չեն ունենա անողնաշարավոր կենդանիների վրա:

Նկարագրվող տարածքում տարածված են միջին բարձրության (մինչև 1600 մ ծովի մակերևույթից բարձր) լեռնային տափաստաններին բնորոշ կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչներ: Սակայն այստեղ հանդիպում են նաև արտազոնալ բնակավայրերին (կմաղքային սարեր, քարաթափեր, ցանքեր, այգիներ, բնակավայրեր) բնորոշ տեսակներ: Համաձայն հրապարակված տվյալների, այս լանդշաֆտային զոնայում տարածված են 113 տեսակ ողնաշարավոր կենդանիներ (որոնցից 82-ը՝ հանդիպում են նաև արտազոնալ բնակատեղերում), այդ թվում՝ 28 (20) կաթնասուն, 67 (41)՝ թռչուն, 15 (8)՝ սողուն և 3 (3)՝ երկկենցաղ: Կաթնասուններն առավել կերպով ներկայացված են կրծողներով, որոնց մի մասը վարում է ստորգետնյա կենսակերպ: Թռչունները ներկայացված են բաց տարածքներին բնորոշ տեսակներով: Սողունները և երկկենցաղները փոքրաքանակ են: Գարնան և աշնան սեզոններին այստեղ հանդիպում են բազմաթիվ չվանցող տեսակներ:

Տվյալ տարածքի դոմինանտ և բնորոշ տեսակներից կարելի է նշել Հայաստանում ամենուրեք տարածված Crocidura (Սպիտակատամիկ), Canis lupus (Գայլ), Vulpes vulpes (Աղվես), Cricetus auratus Nat (Գերմանամուկ), Mucrotus arvalis Pall. (Դաշտամուկ), Perdix perdix L.(Կաքավ), Grus grus L. (Կռունկ) և այլն:

Մարդու գործունեության հետ կապված բազմաթիվ պատճառներով (բուսականության վերացում, ոռոգում, ավտոճանապարհների և այլ գծային կառուցվածքների կառուցում, օգտակար հանածոների արդյունահանում և վերամշակում, որսագողություն և այլն) կենդանիների թիվը կրճատվել է և շարունակում է կրճատվել: Կենդանական աշխարհի պահպանության նպատակով դրանց զգալի մասը վերցված է հատուկ պահպանության տակ և գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության, նախկին ԽՍՀՄ և Բնության Պահպանության Միջազգային Միության (ԲՊՄՄ) Կարմիր Գրքերում: Ստորև, աղյուսակում բերված են Կարմիր Գրքերում գրանցված կենդանիների տեսակները ըստ պահպանության կարգավիճակի (1- անհետացման վտանգի տակ գտնվող, հազվագյուտ, 2-անհետացող, կրճատվող):

Պահպանության կարիք ունեցող ֆաունայի տեսակները

Հ/հ

Կենդանիների անվանումը

Գրանցման Կարմիր գրքի անվանում

Լատիներեն

Հայերեն

ՀՀ

ԽՍՀՄ

ԲՊՄՄ

1

Vormela peregusna

Հարավռուսական խայտաքիս

2

2

-

2

Circaetus gollicus Gmelin

Եվրոպական օձակեր

1

1

-

3

Luscinia svecica occidentalis

Իրանական կապտափող

2

-

-

4

Lacerta oarva Boulenger

Փոքրասիական մողես

1

1

-

Բուսական աշխարհի պահպանության միջոցառումներ

Անհետացման վտանգի տակ գտնվող, հազվագյուտ, պահպանության կարիք ունեցող բուսատեսակներին վնաս չի հասցվի, քանի որ նախագծով նախատեսված միջոցառումներն իրագործվում են արդեն իսկ գոյություն ունեցող կառույցների սահմաններում և նոր տարածքներ գրեթե չեն ներառում:

Սակայն շինարարարության և բարեկարգման ընթացքում անհրաժեշտ է լինում հատել թփեր և ծառեր: Ծառաթփային բուսականության վրա բացասական ազդեցության ի սկզբանե կանխարգելման և պահպանության նկատառումներից ելնելով նախագծման ընթացքում ջրատարների ուղեգծերն ընտրվել են այնպես, որ նրանք հնարավորին քիչ չափով հատվեն ծառերի հետ:

Ծառերի հաշվեկշիռը պահպանելու նպատակով նախագծում ընդունված է ծառերի հատումից անտառին հասցված վնասը հատուցել շրջանին բնորոշ ծառատեսակների (լայնատերև) նոր տնկումներով: Ընդ որում ընդունվել է, որ մեկ ծառ տնկելու արժեքը կազմում է 1300 դրամ (կամ մոտ 2.8 ԱՄՆ դոլար):

Կենդանական աշխարհի պահպանության միջոցառումներ

Ամենամեծ ազդեցությունը կարտահայտվի հողային աշխատանքների ժամանակ դրանց բների ոչնչացմամբ: Սակայն կենդանիներն այդ դեպքում առանց մեծ կորուստների կից տարածքներում կգտնեն նոր բների և բնակավայրերի լայն հնարավորություններ:

Կենդանական աշխարհի վրա հնարավոր ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով ջրատարերի կառուցման ընթացքում պայթեցման և ամենաինտենսիվ շինարարական աշխատանքները կիրականացվեն ձվադրման և բնադրման ժամանակաշրջանից (ապրիլ- մայիս) դուրս: Բացի այդ, պայթեցումների ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու նպատակով դրանք կիրականացվեն փոքր հզորության լիցքերով:

Ընդհանուր առմամբ, համակարգերի վերակառուցման աշխատանքների ազդեցությունները կկրեն լոկալ և ժամանակավոր բնույթ, ինչի շնորհիվ կենդանիներին հասցվող վնասը կլնի նվազագույն: Շինարարական աշխատանքների բնույթը և մասշտաբն այնպիսին են, որ նրանք իրենց փոքրածավալության պատճառով չեն կարող արգելել կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների սեզոնային միգրացիայի կամ ջուր խմելու ճանապարհները:

3 Տարածքի ընդհանուր էկոլոգիական բնութագիրը

Տարածքի ընդհանուր էկոլոգիական բնութագրման նպատակը կայանում է տարածքի շրջակա միջավայրի բացահայտման, ինչպես նաև տարածքի ընդհանուր էկոլոգիական պարամետրերի՝ ինժեներաէկոլոգիական բնութագրերի և ինդեքսների, որոշման մեջ:

Ինժեներաէկոլոգիական բնութագրերը

Տարածքի ժողովրդագրական ծավալը կամ շեմքային ժողովրդագրական ծավալը, դա բնակչության առավելագույն թիվն է, որը կարող է տեղակայվել տվյալ տարածքի սահմաններում՝ պայմանով, որ պետք է բավարարվեն բնակչության ամենօրյա կարևոր պահանջները տեղանքի պաշարների հաշվին, առանց էկոլոգիական հավասարակշռության խախտման:

Արդյունաբերական և քաղաքացիական շինարարության համար պիտանի տարածքների առկայությամբ ժողովրդագրական ծավալը կազմում է.

D_i=
n
∑
i-1
T_i∙ 1000 / H, մարդ
, որտեղ.

Ti - T-րդ տարածքն է, որը ստացել է առավելագույն գնահատականը, հա:

Ti =496,85 հա;

H - Հազար բնակչին անհրաժեշտ տարածքն է, կախված տարածքի արտադրական բազայի բնույթից:

H=30

Di=16561 մարդ

2. Տարածքի ժողովրդագրական ծավալը ըստ ջրային պաշարներով ապահովման որոշվում է.

D=D₂ + D₃ , որտեղ.

D - Տարածքի ընդհանուր ժողովրդագրական ծավալն է, ըստ ջրային պաշարների, մարդ:

D₂ - Մասնակի ժողովրդագրական ծավալն է, ըստ մակերևութային ջրերի, մարդ:

D₃ - Մասնակի ժողովրդագրական ծավալն է, ըստ խորքային ջրերի:

D₂ =
‡'' P_i xK

Pն
, որտեղ

∑P_i-մակերևութային հոսքի ջրային պաշարները (հազ. մ³/օր)-71,712

K-օգտագործման չափի գործակից-0,25

Pն-1 բնակչի նորմատիվային ջրապահովվածությունը (1000մ³/օր)

D₂=
71712∙0,25∙1000
= 17928 մարդ

1000

Ներմուծեք նկարագրությունը_19203 մարդ, որտեղ

Tp-տարածքի մակերեսն է, կմ²-5,23

ն- խմելու որակի ջրային պաշարները մ³/օր (կմ²)-125,5

P₀ =40մ³/օր

D3 =16415 մարդ

D=34343 մարդ

3. Ռեկրեացիոն պաշարների առումով տարածքի ժողովրդագրական ծավալը որոշվում է. D₃ =D₄ +D₅ բանաձևով, որտեղ՝

D₄ =Tp ● Ë ● 0.5 ● 1000/100 ● H ● M

T_P - Տարածք ի մակերեսն է - 523հա

խ - Տարածքի անտառապատվածությունը % -1:

H - 2 կմ²

M - 0.3

D4=4358մարդ

4. Ջրային ավազանի մոտ հանգստի կազմակերպման պայմաններով ժողովրդագրական ծավալը որոշվում է.

D₅ =2●B●C●1000/0,5●M մարդ, որտեղ.

B - Գետի հատվածն է, որտեղ կարելի է լողալ, կմ-3,0կմ

C - Գործակից, որը հաշվի է առնում լողափների կազմակերպման հնարավորությունը, տափաստանային գոտու համար C=0,5

0,5 - 1000 բնակչին անհրաժեշտ լողափների մոտավոր նորմատիվն է:

M1 - Գործակից, որը հաշվի է առնում հանգստացողների տեղաբաշխումը անտառում և ջրի մոտ - M1 =0,4 - չոր կլիմա ունեցող շրջանի համար:

D5~15000 մարդ; D3=19358 մարդ

Այսպիսով, ստացված տվյալների համաձայն որպես ժողովրդագրական ծավալի վերջնական ցուցանիշ ընտրված է՝ նվազագույնը՝ ~16500 մարդ:

5. Տարածքի վերարտադրողական ունակությունը մթնոլորտային թթվածնի օգտագործմամբ որոշվում է.

Пк = Ci●T●Kl տ, որտեղ.

Пк - Արգասավորությունն է ըստ թթվածնի, տ

Ci - Օրգանական նյութի տարեկան արտադրողականությունն է i-րդ բուսական խմբավորումից, տ/տարի-6տ/հա

Kl - Անցման գործակից - 1,45

T - Կանաչապատ տարածքների մակերեսն է, հա T=291,44հա

կՍ=2535,5տ

6. Ջրային պաշարների վերարտադրողական ունակությունը որոշվում է.

ПB = Ti ● l ● K2 մ³, որտեղ.

l = 10,1լ/մ²

K2 =0,5

T1 = 523 հա

ПB = 525 ● 10,1 ● 0,5=2641,15մ³

՝ 7. Տարածքի վերարտադրողական ունակությունը բուսականությունով որոշվում է.

ПP = Ci ● Ti , որտեղ.

ПP - Տարածքի վերարտադրողականությունն է ըստ բուսական մասսայի, տ

Ci - 1 հա բուսականությամբ տարածքի տարեկան վերարտադրողականությունն է, տ

T - Կանաչապատ տարածքն է, հա - 291,44 հա

կ_Ր =1748,64տ

8. Տարածքի դիմադրողականությունը ֆիզիկական բեռնվածությանը:

Սա բնութագրում է այս կամ այն լանդշաֆտային դիմադրողականությունը ֆիզիկական անտրոպոգեն ազդեցություններին (ռեակրացիոն, տրանսպորտային և ուրիշ ազդեցություններ):

Տարածքի հարաբերական դիմադրողականությունը ֆիզիկական ազդեցություններին որոշվում է.

Ներմուծեք նկարագրությունը_19205 , որտեղ.

ձՂ - Տարածքի դիմացկունության գործակիցն է , որը միշտ < 1:

ձi - i -րդ տարածքի դիմացկունությունն է, մարդ/հա - 33:

Ti - i -րդ տեղամասի մակերեսն է, հա - 496,85:

ձ1 - Էտալոնային լանդշաֆտի դիմացկունությունն է ֆիզիկական ազդեցություններին, մարդ/հա - 200:

T - Տարածքի մակերեսն է, հա - 523

УФ =
33●496,85 = 16500
=0,16 <1

200●523 104600

4. Տարածքի տնտեսության ներկա իրավիճակի բնութագիրը և զարգացման հեռանկարները

Ապարան քաղաքի տարածքը կազմում է 523 հա: Բնակչությունը կազմում է ըստ տեղական իշխանությունների հաշվարկի 6,6 հազար մարդ:

Ապարան քաղաքում տեղակայված են 10-ից ավելի արդյունաբերական ձեռնարկություններ, որոնց մեջ մասնագիտացված ճյուղը գորգագործությունն է և ռադիոտեխնիկան: Քաղաքում կան սննդի, թեթև արդյունաբերության արտադրություններ, ինչպես նաև գյուղ մթերքների վերամշակման, հացաթխման գործարան, Ապարանի ԲՈՒՍՏ ԲԲ տրանսպորտային ընկերությունը, «ՆԻԳ» ՓԲ ընկերությունը:

Նշված արտադրությունների մեծ մասը սեփականաշնորհված է :

Հեռանկարում նախատեսվում է արդյունաբերական ձեռնարկությունների առավել արդյունավետ շահագործում և վերազինում, նոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների շահագործում:

Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի ներկա իրավիճակը

5. Մթնոլորտային օդի պահպանություն

5.1 Մեթոդակարգային մոտեցումներ

Որպես որոշիչ հայեցակարգ ընդունված է՝ առաջնահերթ միջոցառումների առանձնացումը, որոնց իրականացումը թույլ չի տա օդային ավազանի աղտոտվածության մակարդակի բարձրացում: Օդային ավազանի աղտոտվածության վիճակի գնահատականն ընդգրկում է հետևյալ էտապները՝

- առաջնային ձեռնարկությունների և վնասակար նյութերի դասակարգումը (ռանգավորումը) :

- մթնոլորտ համախառն արտանետումների որոշումը (գումարային և ինգրեդիենտներով) արդյունաբերության, էներգետիկայի, ավտոտրանսպորտի արտանետումների տեսակարար կշռի գնահատմամբ:

- ամբողջական աղբյուրների արտանետումներից մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակների որոշումը և ցրման արեալների որոշումը:

- մթնոլորտային օդի աղտոտվածության գոտիների գնահատումը հիգիենիկ իրավիճակով

- քաղաքի տարածքի գնահատումը ըստ օդային ավազանի աղտոտվածության իրավիճակի բարենպաստության աստիճանի:

Արդյունաբերական ձեռնարկությունների համախառն արտանետումների մասին տեղեկությունները վերցված են ՍԹԱ-ի նախագծերից և «2Ձկ-օդ» տարեկան հաշվետվություններից: Ձեռնարկությունների և կոմունալ կաթսայատների արտանետումները որոշված են հաշվարկային եղանակով, կաթսաների և վառելիքի քանակի հիման վրա:

Ավտոտրանսպորտի արտանետումները որոշված են քաղաքում հաշվառված ավտոմեքենաների քանակից և խմբերից ելնելով (քաղաքի պետավտոտեսչության տրամադրած տվյալները):

Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակները (առավելագույն մերձգետնյա կոնցենտրացիաները) և տեխնոգեն ցրման արեալները որոշված են հաշվարկային եղանակով, համակարգչով՝ «Ռադուգա» ծրագրով:

Տարածքի գնահատականն օդային ավազանի իրավիճակով տրված է բազմաբնույթ անալիզի հիման վրա՝ մետեոպոտենցիալի, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման, տեղումների, ռելիեֆի և սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշների (բնակչության խտություն, արդունաբերական պոտենցիալ, ավտոճանապարհների խտություն, ֆոնային աղտոտվածություն) հաշվառմամբ:

Տեխնոգեն ցրման ստացված արեալներն իրենց բնութագրերով ցույց է տրված 1:5000 մասշտաբի հատակագծի վրա:

Աշխատանքում բոլոր տվյալները բերված են 01.01.2005թ. դրությամբ:

5.2 Մթնոլորտի աղտոտվածության ներկա իրավիճակը

Մթնոլորտի աղտոտվածության մակարդակները ըստ ՀՀ բնապահպանության նախարարության շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի կենտրոնի տվյալների բերված են աղյուսակ 1-ում (3, 4):

Աղյուսակ 1

Ապարան քաղաքի մթնոլորտում աղտոտող նյութերի ֆոնային կոնցենտրացիաների արժեքները

դդ
ը/հ

Աղտոտող նյութերի կոդերը և անվանումները

ՍԹԿ-ն բնակելի գոտում, մգ/մ³

Ֆոնային կոնցենտրացիաների արժեքները, մգ/մ³

1

2

3

4

1

002-Փոշի

0.5

0,2

2

701-Ծծմբի երկօքսիդ

0.5

0,02

3

200-Ազոտի երկօքսիդ

0.085

0,008

4

322-Ածխածնի օքսիդ

5

0,4

Ինչպես երևում է 1 աղյուսակից Ապարան քաղաքի մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակները գտնվում են բնակելի գոտու համար սահմանված նորմերում:

Քաղաքի ֆիզիկաաշխարհագրական և կլիմայական պայմանները խոչընդոտում են մթնոլորտում վնասակար նյութերի ցրմանը՝ ինչի հետ կապված տարածքը դասվում է մթնոլորտի աղտոտվածության բարձր պոտենցիալ ունեցող գոտիների շարքը:

5.3 Մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրները

Ապարան քաղաքի մթնոլորտի աղտոտման հիմնական աղբյուրները հանդիսանում են արդյունաբերական ձեռնարկությունները և ավտոտրանսպորտը:

Արդյունաբերական ձեռնարկությունները այժմ գործում են իրենց հզորությունների 5-10%-ի չափով: Բացի դրանից քաղաքում գործում են մի շարք փոքր ձեռնարկություններ, որոնք քաղաքի աղտոտվածության մակարդակում որոշիչ ներդրում ունեցող աղբյուրներ չեն հանդիսանում:

Ձեռնարկությունների և վնասակար արտանետումների դասակարգումը ըստ վնասակարության ինդեքսի (5)

Դասակարգումը կատարված է :՝

ri=
M
բանաձևով՝ ինգրեդիենտների համար,

ՍԹԿմ.մ.

r=
M
ձեռնարկությունների, որտեղ՝

ՍԹԿմիջին.օր.

ri- ինգրեդիենտների վնասակարության ինդեքս

r-բերված համախառն արտանետում;

M-վնասակար արտանետումների տարեկան քանակն է, տ/տարի

ՍԹԿմմ-մաքսիմալ միանգամյա ՍԹԿ-ների արժեքներն են, մգ/մ³:

ՍԹԿ միջ. օր-միջին օրական ՍԹԿ-ները

Ձեռնարկությունների և վնասակար արտանետումների գերակայությունների ցանկը բերված են աղյուսակ 2 և 3-ում (6, 7, 8, 9):

Աղյուսակ 2

Ապարան քաղաքի գերակայող արդյունաբերական ձեռնարկությունների ցանկը

դդ ը/հ Ձեռնարկությունների անվանումը Համախառն արտանետումներ տ/տարի Ձեռնարկության դասը Սանիտարապաշտպանիչ գոտու չափը, մ

1 2 3 4 5

1 Կահույքի ֆաբրիկա 2,9 V 50

2 Բնակչության ջեռուցում 13,6 - -

3 Ասֆալտ-բետոնի գործարան 3,78 - -

4 «Ապարանի պանրի գործարան» ՓԲԸ 1,65 IV 100

5 Բետոնի արտադրություն 1,7 IV 100

6 «Նիգ» սարքաշինական գործարան 0,43 V 50

7 Ավտոտրանսպորտային ձեռնարկություն 0,044 V 50

8 Կարի ֆաբրիկա 0,8 V 50

9 «Աշոտ Մարգարյան» Ա/Ձ 0,41 V 50

10 Հացի գործարան 0,33 V 50

11 «Վահե-Մանե» ՍՊԸ 0,21 V 50

12 «Արագածի բերրիություն» ՓԲԸ 0,2 V 50

ԸՆԴԱՄԵՆԸ 25,55

Աղյուսակ 3

Ապարան քաղաքի մթնոլորտում գերակայող վնասակար արտանետումների ցանկը

դդ ը/հ Անվանումը Արտանետումների տարեկան քանակը, տ Վտանգավորության դասը

1
2
3 4

1 Ազոտի օքսիդներ 2,71 2

2 Բութիլ սպիրտ 2,1 3

3 Ֆորմալդեհիդ 0,6 2

4 Ավազի փոշի 6,06 3

5 Ամիակ 0,8 4

6 Երկաթի օքսիդներ 0,126 3

7 Ածխածնի օքսիդ 12,1 4

8 Մանգանի օքսիդներ 0,011 2

9 Փայտափոշի 0,523 3

10 Ցեմենտի փոշի 0,2 3

11 Աբրազիվ և մետաղական փոշի 0,314 3

12 Ածխաջրածիններ 0,035 4

13 Ֆենոլ 0,0001 2

14 Ծծմբային անհիդրիդ 0,0025 3

ԸՆԴԱՄԵՆԸ՝ 25,55

Մթնոլորտի աղտոտման մեջ զգալի բաժինն ընկնում է ավտոտրանսպորտի վրա, որի արտանետումների քանակները ներկա իրավիճակում բերված են աղյուսակ 4-ում (10):

Աղյուսակ 4

Ավտոտրանսպորտից վնասակար արտանետումները մթնոլորտ

Տրանսպորտի տեսակները Աղտոտող նյութերը, տ/տարի

Ածխածնի օքսիդ Ազոտի օքսիդներ Ածխաջրածիններ Ընդամենը

1. Բեռնատար 122,5 5,33 14,9 142,5

2. Ավտոբուսներ 20,2 0,9 2,5 23,6

3. Մարդատար 20,4 1,2 2,8 24,4

Ընդամենը 162,9 7,43 20,2 190,5

Ներկայումս քաղաքի ջերմամատակարարումն իրականացվում է անհատական: Կոմունալ և արդյունաբերական կաթսայատները հիմնականում չեն գործում: Քաղաքը 80-90%-ով գազաֆիկացված է: Ներկա իրավիճակում Ապարան քաղաքում գործում են 7 կաթսայատներ՝ 2-ը դպրոցների համար, 1-ը հիվանդանոցի, 4-ը՝ 6 բնակելի շենքերի համար: Բնակչության մնացած մասն օգտվում է անհատական գազային վառարաններից:

Ապարան քաղաքի մթնոլորտն աղտոտող աղբյուրների բնութագիրն աղտոտման ծավալներով և տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասի գնահատականով բերված է աղյուսակ 5-ում (11):

Աղյուսակ 5

Մթնոլորտ արտանետումների տարեկան քանակները և հասցված տնտեսական վնասները

Անվանումը Արտանետումների քանակը, տ/տարի ներդրման % Տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասը, հազ. դրամ/տարի

1 2 3

1. Արդյունաբերական ձեռնարկություններ 11,95
5,5 756,9

2. Ավտոտրանսպորտ 190,5
88,2 819,5

3. Կաթսայատներ 13,6
6,3 175,3

Ընդամենը՝ 216,05
100 1751,7

Ապարան քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկություններից ներկա իրավիճակում մթնոլորտ են արտանետվում տարեկան 11,95 տ վնասակար նյութեր:

Առաջնային վնասակար նյութեր են հանդիսանում 14 ինգրիդիենտ՝ 2-4 դասի վտանգավորության:

Հիմնական աղտոտման աղբյուր հանդիսանում է ավտոտրանսպորտը:

Ավտոտրանսպորտից մթնոլորտ արտանետումները ներկա իրավիճակում կազմում են տարեկան ~ 190,5 տ, որը կազմում է քաղաքի ամբողջ արտանետումների 88,2%:

Ավտոտրանասպորտի մթնոլորտ վնասակար արտանետումներից տնտեսությանը հասցված վնասը ներկա իրավիճակում գնահատվում է տարեկան 819,2 հազ.. դրամ,արդյունաբերական ձեռնարկությունների արտանետումներից՝ 756,9 հազ. դրամ:

Ընդհանուր տնտեսական վնասը մթնոլորտի աղտոտումից կազմում է տարեկան 1,7 մլն. դրամ:

5.4 Տարածքի համալիր գնահատականը

Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է (2)-ի հիման վրա: Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է տեղանքի կլիմայական պայմանների , մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակի , արդյունաբերական պոտենցիալի , բնակչության և ավտոտրանսպորտի խտության ցուցանիշների հաշվառմամբ:

Օդային ավազանի գնահատականը բերված է աղյուսակ 6-ում:

Աղյուսակ 6

Օդային ավազանի գնահատականն անտրոպոգեն ազդեցությամբ, հիգիենիկ իրավիճակով և տարածքի համալիր գնահատականը

Անվանումը գնահատականը Աղտոտման մակերեսը բնակելի գոտում, հա

անտրոպոգեն ազդեցությամբ հիգիենիկ իրավիճակով տարածքի համալիր գնահատականը

1 2 3 4 5

1 Գոտի թույլ ազդեցության գոտի վտանգ չի հարուցում բարենպաստ 523

Անտրոպոգեն թույլ ազդեցության գոտին կազմում է 523հա: Տարածքի համալիր գնահատականը՝ բարենպաստ:

6. Մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի պահպանություն

Բաժինն ընդգրկում է գումարային տվյալների արդյունքների և քաղաքի ջրային միջավայրի վիճակի պահպանման վերաբերյալ առաջարկությունների շարադրում:

Բաժնի հիմնական փուլերն ընդգրկում են՝

- մեթոդակարգային հիմնավորում.

- ներկա վիճակի վերլուծություն.

- կանխատեսելի էկոլոգիական արդյունքներ և միջոցառումների տնտեսական էֆեկտիվություն.

- շրջակա ջրային ավազանի պահպանման միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական դրույթներ:

6.1 Մեթոդակարգային հիմնավորում

Ինչպես հիմնական էկոլոգիական հայտանիշներ ընդունված են՝

- աղտոտվածության ծավալի գնահատման համար վնասակարության ինդեքս (ԼԹ);

- աղտոտվածության ինտենսիվության բնութագրման համար-նոսրացման բազմապատիկությունը մինչև սահմանային-թույլատրելի նորմաները:

6.2 Քաղաքի ջրամատակարարման և կոյուղու ներկա իրավիճակը

Ապարան քաղաքի տարածքի համար խիստ կարևոր նշանակություն ունի ջրային ավազանի պահպանությունը:

Տարածքը տեղակայված է Քասախ գետի միջին հոսանքում, որտեղ գետի հունի երկարությամբ 350-500 մետրի լայնությամբ գրունտային ջրերը գտնվում են 1,5-3մ խորության վրա: Գրունտային ջրերը ենթակա են կեղտոտման, քաղաքի արդյունաբերական և կենցաղային օբյեկտներից հեռացվող կեղտաջրերից, անձրևաջրերից, ոռոգման ցանցի ջրերից:

Ջրամատակարարումը

Ապարան քաղաքն ունի կենտրոնացված ջրամատակարարում: Բնակչության, ինչպես նաև արտադրական ձեռնարկությունների խմելու և տնտեսական կարիքների պահանջարկն իրականացվում է քաղաքի հյուսիսային և հարավային մասում գործող օրվա կարգավորիչ ջրամբարներից (ՕԿՋ):

Քաղաքի հյուսիսային մասի 2000մ³. ՕԿՋ-ի սնուցումն իրականացվում է «40 աղբյուրներից»(Ժամի աղբյուր), որի ջրերը հավաքվում և ուղարկվում են Երևան (702լ/վրկ), իսկ հարավային ՕԿՋ-ի սնուցումը՝ «Եզնակի աղբյուրից» (50-60լ/վրկ):

Այստեղ կա 2x600մ³ ջրամբար և մեկ հատ 2000մ³ ջրամբար կիսակառուց վիճակում: Այդ 2000 մ³ տարողությամբ ՕԿՋ-ն գտնվում է «ՆԻԳ» գործարանի արևմտյան մասում, որն այժմ չի օգտագործվում, քանի որ «Եզնակի աղբյուրից» 300մմ ջրագիծը մինչև ՕԿՋ չի գործում:

Վերջին տարիներին Ապարան քաղաքի ջրապահանջը բավարարելու նպատակով նախատեսվել է Ձաղիձորի աղբյուրների տարածքից 150-200մմ տրամագծի խողովակով 4,5կմ երկարությամբ ջրագծի կառուցում, մինչև հյուսիսային ՕԿՋ: Սակայն խողովակները քայքայվել են, իսկ ջրագիծը միացված չէ:

Քաղաքի ջրամատակարարման ներքին ցանցի երկարությունը մոտ 47կմ է, որի 70%-ը վթարային է, քանի որ կառուցված է դեռևս 60-70-ական թթ.-ի սկզբին: Քաղաքի հյուսիսարևելյան նոր թաղամասերը ջուր չունեն:

Քաղաքի Կենտրոն թաղամասի ջրամատակարարումն իրականացվում է 1997թ. կառուցված 250մ ջրագծով «Եզնակի աղբյուրից»:

Ջրահեռացում (կոյուղի)

Ապարան քաղաքը կոյուղացված է մասնակի: Կոյուղու ցանցի ընդհանուր երկարությունը ընդամենը 9 կմ է: Քաղաքի հյուսիսային և հարավային թաղամասերը, «Բելոռուսական թաղամասը» կոյուղացված չեն:

Քաղաքի հիմնական կոյուղագիծն անցնում է Բաղրամյան և Գ. Նժդեհի փողոցներով, միանալով իրար քաղաքի կենտրոնի տարածքում թափվում է Քասախ գետը:

Բացի դրանից արտադրական ձեռնարկությունների հոսքաջրերը կոյուղու ցանց են թափվում առանց նախնական մաքրման:

Կենտրոնական մասում գետի ամբողջ հունը լցված է աղբով, ինչը հանգեցնում է քաղաքի սանիտարահիգիենիկ վիճակի վատթարացմանը:

Կոյուղու մաքրման կայանը գտնվում է Մուլքի գյուղից հյուսիս -արևելք ընկած հատվածում: Այն կառուցվել է 1980-ական թվականներին և նախատեսված է եղել նաև մոտակա գյուղերի՝ Մուլքի, Լուսագյուղի և Սարալանջի տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի մաքրման համար: Սակայն ներկա վիճակում Ապարան քաղաքից դեպի մաքրման կայան կառուցված մոտ 1.5 կմ երկարությամբ, 500 մ տրամագծով գլխավոր կոյուղագիծը որոշ տեղերում խցանված է, որոշ տեղերում ջարդված, իսկ որոշ հատվածներ իսպառ վերացված:

Մաքրման կայանը գտնվում է ավերակ և թալանված վիճակում:

Ներկա իրավիճակում ծախսն Ապարան քաղաքի կոյուղու ցանցում կազմում է 2.059 հազ. մ³/օր, այդ թվում՝

- տնտեսակենցաղային հոսքաջրեր -1.716 հազ մ³/օր

- արտադրական հոսքաջրեր-0.343 հազ. մ³/օր

Մակերեսային ջրերի հեռացումը

Մակերեսային ջրերի հեռացումը կատարված է ջրահեռացման բաց և փակ եղանակով: Ցածրահարկ բնակելի թաղամասերում ջրահեռացումը կատարվում է բաց եղանակով, ոռոգման նպատակով նախատեսվող փողոցների եզրով անցնող առվակների միջոցով: Փակ եղանակով ջրահեռացումը կատարվում է բարձրահարկ կառուցապատված թաղամասերում: Մակերևութային ջրերի հեռացումն իրականացվում է դեպի Քասախ գետը:

Աղտոտման հիմնական աղբյուրները

Քասախ գետի վրա նկատելի ազդեցություն է թողնում Ապարան քաղաքը:

Աղտոտման հիմնական աղբյուրներն են հանդիսանում

- Քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկությունները, որոնցում լոկալ մաքրման կայանների բացակայության հետևանքով գետն են թափվում աղտոտված հոսքաջրեր:

- Քաղաքի տնտեսակենցաղային հոսքաջրերը , որոնք առանց կենսաբանական մաքրման թափվում են գետ:

- Քաղաքի անձրևային հոսքաջրերը:

Ներկայումս Ապարան քաղաքի հոսքաջրերից տնտեսությանը հասցված վնասը գնահատվում է տարեկան 17,25 մլն դրամ, այդ թվում՝

■ տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի արտահոսքից-12,96 մլն. դրամ

■ արտադրական հոսքաջրերի արտահոսքից-1,89 մլն. դրամ

■ անձրևային հոսքաջրերի արտահոսքից-2,4 մլն. դրամ:

6.3 Ջրային միջավայրը աղտոտող ձեռնարկությունների բնութագիրը

Ձեռնարկությունների բնութագիրը տրված է ըստ վնասակարության ինդեքսի (կմ³/տարի):

ԼԹ=V.n; որտեղ՝

V- հոսքաջրերի փաստացի ծավալը, մ³/տարի;

n-նոսրացման բազմապատիկ՝ անգամ

Ձեռնարկությունների դասակարգումը բերված է գրաֆիկով: Ձեռնարկությունների վերաբերյալ տվյալները տրամադրվել է ՀՀ Բնապահպանության նախարարությունը (2Ձկ -ջուր, ԹՍԱ-ի նորմաներ):

Ձեռնարկությունների բնութագիրը ըստ վնասակարության ինդեքսի պատկերված է գրաֆիկորեն

Ռկմ³ /տարի
0.015

1

0.00165

2

0.0003

3

0.00016

4

0.00008

5

0.000076

6

0.000025

7

0.000023

8

0.0000071

9

Ջրմուղ-

կոյուղի

Կաշվի մշակման գործարան

Ավտոտր. ձեռնարկություն

«Նիգ» սարքաշինական գործ.

«Արագածի բերրիություն» ՓԲԸ

«Ապարանի պանրի գործարան» ՓԲԸ

Ա/Ձ Հովհաննիսյան Ասատուր

Ա/Ձ Վարդան Հովհաննիսյան

Հացի գործարան

Ձեռնար.

անվանումը

Ձեռնարկությունների բնութագիրը ըստ ջրային ավազանի աղտոտման հետևանքով տնտեսությանը հասցված վնասի բերված է գրաֆիկում

Տնտեսկան

վնասը հազ.

դրամ/տարի

12960

1

600,4

2

536

3

370

4

307

5

19,5

6

18

7

17

8

4,8

9

Ջրմուղ-

կոյուղի

Կաշվի մշակման գործարան

«Նիգ» սարքա-շինական գործ.

Ավտոտր. ձեռնարկություն

«Արագածի բերրիություն» ՓԲԸ

«Ապարանի պանրի գործարան» ՓԲԸ

Ա/Ձ Վարդան Հովհաննիսյան

Ա/Ձ Հովհաննիսյան Ասատուր

Հացի գործարան

Ձեռնար.

անվա-

նումը

Ինչպես երևում է գրաֆիկներից , մակերևութային ջրերի աղտոտման հիմնական աղբյուրը ներկայումս Ջրմուղ-Կոյուղի տնտեսությունն է, կաշվի մշակման, պանրի և սարքաշինական գործարանները, ուղևորաավտոտրանսպորտային ձեռնարկությունը:

6.4 Տարածքի բնութագիրը մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով

Ապարան քաղաքի վարչական տարածքով է անցնում Քասախ գետը: Քասախ գետը սկիզբ առնելով Արագածի լանջերից թափվում է Սևջուր գետը Էջմիածնից դեպի հարավ-արևմուտք:

Սևջուր գետը սկիզբ է առնում Ակնալճից և հոսում է դեպի Արաքս:

Ոռոգման նպատակով քաղաքի փողոցների ջրման, ձեռնարկություններում տեխնիկական ջրամատակարարման նպատակով օգտագործվում են արտեզյան ջրհորներ:

1. Օգտագործվել են Քասախ գետի հիդրոերկրաբանական տվյալները

2. Քասախ գետի ֆոնային աղտոտվածությունների (ՍԹԿ-ի մասով) մակարդակները, որոնք տրամադրել է ՀՀ Բնապահպանության նախարարության բնական միջավայրի մոնիտորինգի կենտրոնը: (Հավելված)

3. Քասախ գետի ափերի անտառապատվածությունը, լանջի ցուցադրանքը: Տարածքի գնահատականը տրված է "Рекомендации по оxране окружающей среды в районной планировке" հիման վրա:

Հաշվարկների արդյունքները բերված են աղյուսակ 6.1-ում:

Տարածքն ինչպես մակերևութային , այնպես էլ ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով բնութագրվում է բարենպաստ:

Աղյուսակ 6.1

Տարածքի գնահատականը մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի իրավիճակով

դդ ը/հ ՖԱԿՏՈՐ Չափման միավոր Փաստացի մակարդակը Էքսպերտային գնահատականը Բարենպաստության աստիճանը

1 2 3 4 5 5

Մակերևութային ջրեր

1. Ջրառատություն մ³/վրկ 0,83 1 ոչ բարենպաստ

2. Հոսանքի արագությունը մ/վրկ 0.5 3 սահմանափակ բարենպաստ

3. Ջրի ջերմաստիճանը (ամառային) ⁰C 16 3 սահմանափակ բարենպաստ

4. Լանջի ցուցադրանքը կողմնորոշումը հարավ 5 բարենպաստ

5. Ափերի անտառապատվածությունը % <10 1 ոչ բարենպաստ

6. Բնակչության խտությունը մարդ/կմ² >200 1 ոչ բարենպաստ

7. Արդյունաբերական պոտենցիալը վտանգավորության դասը IV-V 5 բարենպաստ

8. Տրանսպորտի առկայությունը - - 1 ոչ բարենպաստ

9. Ֆոնային կոնցենտրացիան ՍԹԿ միավոր >1 1 ոչ բարենպաստ

10. ԹԿՊ մգ Օ/լ 2,2 5 բարենպաստ

11. Ջրածնային իոնների կոնցենտրացիան pH 7,92 5 բարենպաստ

12. Տարածքի համալիր գնահատականը - - բարենպաստ

Ստորգետնյա ջրեր

1. Պահպանման շերտի առկայությունը հաստությունը, մ >1 5 բարենպաստ

2. Բուսականության առկայությունը անտառապատ-վածությունը % <5 1 ոչ բարենպաստ

3. Բնակչության խտությունը մարդ/կմ² >200 1 ոչ բարենպաստ

4. Արդյունաբերական պոտենցիալը աղտոտվածության հիմնական աստիճանը IV-V 5 բարենպաստ

5. Տարածքի համալիր գնահատականը բարենպաստ

6.5 Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ էֆեկտիվության գնահատականը

Եթե քաղաքի հոսքաջրերը թափվում են բաց ջրավազան, ապա քաղաքի ջրապահպան միջոցառումների մասին կարելի է դատել ելնելով քաղաքի հոսքաջրերն ընդունող գետի աղտոտվածության մակարդակից՝ քաղաքից վերև և ներքև ընկած հատվածում:

Ջրապահպան միջոցառումների հիգիենիկ էֆեկտիվության գնահատականը տրված է համաձայն՝ /14, 15/

1. Методические рекомендации обработки данныx, xарактеризующие санитарное состояание водныx обЪектов. Минздрав РСФСР Москва 1983г

2. Методические рекомендации оценки гигиенической эффективности водооХранныХ мероприятий. Минздрав РСФСР Москва 1989г

Ինչպես հետազոտման ենթակա հատված վերցված է Քասախ գետն Ապարան քաղաքից վերև և ներքև ընկած հատվածում: Քասախ գետի աղտոտվածության ցուցանիշները տրամադրել է Հայէկոմոնիտորինգը:

Կատարվել է ստացված տվյալների խմբավորում ըստ ՝

- օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների;

- սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների:

Բոլոր փաստացի տվյալները բերվել են պայմանական անչափ միավորների:

di =

Ci
, որտեղ

Ni

di - փաստացի ցուցանիշի բազային գնահատական է;

Ci - փաստացի աղտոտվածության ցուցանիշն է, գ/մ³;

Ni - նորմատիվային ցուցանիշն է, գ/մ³:

Այն դեպքում, երբ Ci ≤ Ni, բազային գնահատականը վերցվում է 1:

Յուրաքանչյուր խմբի առանձին ցուցանիշների համար հաշվարկվում է համալիր ցուցանիշ:

Համալիր ցուցանիշը հաշվարկված է՝

W = ∑(di-1) + 1 բանաձևով, որտեղ

W-համալիր ցուցանիշն է (համապատասխանաբար օրգանոլեպտիկ, սանիտարատոկսիկ);

di - փաստացի ցուցանիշի բազային գնահատական է:

Մշակված տվյալներից արվել է եզրակացություն՝

Քասախ գետի աղտոտվածության մակարդակը մինչ Ապարան քաղաքի հոսքաջրերի արտահոսքն ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների գնահատվում է 1,255 բալ, ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների գնահատվում է 2 բալ:

Ստացվածից հետևում է, որ Քասախ գետի աղտոտվածության մակարդակն Ապարան քաղաքից վերև հատվածում գնահատվում է չափավոր :

Նմանատիպ հաշվարկների միջոցով գնահատվել է նաև Քասախ գետի աղտոտվածության մակարդակը քաղաքից ներքևի հատվածում: Ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների գնահատականը 1,695 է: Ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների գնահատականը կազմում է 2.3 բալ:

Գետի աղտոտվածության մակարդակը քաղաքից ներքև հատվածում գնահատվում է՝

- ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների-բարձր

- ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների-բարձր:

Քասախ գետի ռանգավորման հիման վրա հիգիենիկ դասակարգման օգտագործմամբ բնութագրվում է քաղաքում ներդրված ջրապահպան միջոցառումների արդյունավետությունը:

Քաղաքից վերև և ներքև փաստացի ցուցանիշների բազային գնահատականների տարբերությունը՝

∆W=W_ներքև -W_վերև = 0.44>0 (ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների)

∆W=W_ներքև -W_վերև= 0,3>0 (ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների)

Այսպիսով ինչպես օրգանոլեպտիկ ցուցանիշներով, այնպես էլ սանիտարատոկսիկ ցուցանիներով տեղի է ունեցել գետի ջրի աղտոտվածության ավելացում: Քաղաքի ջրապահպան միջոցառումները գնահատվում են անբավարար:

Նշվածից կարելի է անել եզրակացություն՝

1. Արդյունաբերական ձեռնարկություններում բացակայում են մաքրման կայանները

2. Քաղաքի սանիտարական մաքրումը կատարվում է ոչ բավարար, ինչի հետևանքով անձրևաջրերի հետ միասին գետ է թափվում օրգանական և անօրգանական ծագում ունեցող վնասակար նյութեր:

3. Քաղաքի տնտկենցաղային հոսքաջրերի մաքրում չի իրականացվում:

7. Թափոնների կառավարում

7.1 Աղբավայրեր

Ապարան քաղաքում աղբահեռացումը կատարվում է կենտրոնացված ճանապարհով, հատուկ մասնագիտացված ձեռնարկության կողմից: Այդ նպատակով բնակելի շենքերի շրջակայքում տեղադրված են աղբարկղներ: Կենցաղային աղբը հեռացվում է աղբաթափման վայր, որը զբաղեցնում է 6 հա տարածք, և գտնվում է Նիգավան տանող ճանապարհի կողքին: Սակայն աղբահեռացումը կատարվում է անկանոն, ինչը հանգեցնում է քաղաքի սանիտարական վիճակի վատացմանը: Աղբավայրը չունի անհրաժեշտ սանիտարապաշտպանիչ գոտի: Աղբավայրի հարևանությամբ գտնվում է քաղաքի գերեզմանատունը, որը զբաղեցնում է 5հա տարածք: Նոր գերեզմանատունը՝ 5,5հա:

Ապարան քաղաքում առաջացած կենցաղային կոշտ թափոնների (ԿԿԹ) կազմը բերված է աղյուսակ 7.1-ում:

Թափոնների ընդհանուր քանակը այժմ կազմում է 1200տ/տարի:

ԿԿԹ-ի կազմը և տարեկան քանակը

Աղյուսակ 7.1

ԿԿԹ Ընդհանուր քանակից բաժնեմասը, %-ով Թափոնների ընդհանուր քանակը, տ/տարի

Ապակի 3.5 42

Մետաղ 3.9 46,8

Պլաստիկ շշեր 2.65 31,8

Այլ պլաստիկ իրեր 4.35 52,2

Թուղթ 3.1 37,2

Այլ թափոններ 82.5 990

Ընդամենը՝ 100 1200

7.2 Արդյունաբերական թափոններ

Թափոններն առաջանում են արդյունաբերական ձեռնարկություններում:

Արդյունաբերական թափոնների ընդհանուր քանակը կազմում է 21,7տ/տարի:

Թափոնները բաժանվում են 2 խմբի՝

- օգտագործման ենթակա;

- ոչ օգտագործելի:

Օգտագործման ենթակա թափոնների շարքին եմ դասվում՝ օգտագործված յուղերը, թեփերը:

Օգտագործված յուղերը տեղում ենթարկվում են մեխանիկական մաքրման (регенерация) զտմամբ և նստեցմամբ: Մաքրված յուղերին ավելացվում են մաքուրը և օգտագործվում:

Օգտագործման ենթակա թափոնների ընդհանուր քանակը կազմում է 2տ/տարի:

Ոչ օգտագործելի թափոնները գործող ձեռնարկությունների բնույթից կախված, թունավոր չեն և պատկանում են սանէպիդկայանի կողմից համաձայնեցված վայր տեղափոխվող թափոնների խմբին:

Այս թափոնները շինարարական, ավտոտրանսպորտային ձեռնարկություններում առաջացած թափոններն են` շինարարական աղբ, ավտոմեքենաների մասեր, օգտագործված տարաներ:

Ոչ օգտագործված թափոնների քանակը կազմում է 19,7տ/տարի:

Արդյունաբերական թափոնների կազմը բերված է աղյուսակ 7.2-ում

Արդյունաբերական թափոնների մասին տեղեկությունները տրամադրել են ՀՀ Բնապահպանության նախարարությունը (Ձև N1-թափոն, վարչական վիճակագրական վարչություն):

Աղյուսակ 7.2

Արդյունաբերական թափոնների կազմը և տարեկան քանակները

Արդյունաբերական թափոնների բաղադրիչները Ընդհանուր քանակը տ/տարի Ընդհանուր քանակից բաժնեմասը, %

1 2 3

1. Օգտագործման ենթակա թափոններ՝ յուղեր, թեփեր 2 9,22

2. Ոչ օգտագործելի թափոններ՝ շինարարական, մետաղական, օգտագործված տարաներ 19,7 90,78

Ընդամենը 21,7 100

Քանի որ, քաղաքը չունի արդյունաբերական թափոնների համար առանձին աղբավայր, ուստի ոչ օգտագործելի նշված թափոնները թափվում են կենցաղային աղբավայրում:

7.3 Օրգանական ծագման թափոններ (1)

Թափոններ առաջանում են նաև առողջապահության բնագավառի հաստատություններում:

Թափոնները դասակարգվում են (19) հետևյալ կերպ`

Ա) Ոչ վարակիչ թափոններ: Այս թափոնները կազմում են ընդհանուր թափոնների ~90%-ը: Սրանք իրենց բաղադրությամբ նման են կենցաղային թափոններին, քանի որ վարակի տարածման մանրէներ չեն պարունակում: Այս թափոնների շարքին են պատկանում գրասենյակային աղբը` թուղթ, կարտոն, փաթեթավորման նյութեր, թերթեր և այլն: Տարեկան քանակը կազմում է 0,5տ: Այս թափոնները հեռացվում են ՀՀԿ-ի կողմից հատկացված աղբավայր:

Բ) Վարակիչ թափոններ: Վարակիչ թափոնները դրանք օրգանական ծագման թափոններն են: Ընդհանուր քանակը կազմում է 15կգ/օր:

Սրանք դասակարգվում են հետևյալ կերպ.

N 1 կարգ - մարդու անատոմիական թափոններ (հյուսվածքներ, օրգաններ, մարմնի մասեր):

N 4 կարգ - Առարկաներ և պլաստմասայից թափոններ (ներարկիչներ, ճկափողեր և այլն):

N 6 կարգ - Օրգանական նյութերով աղտոտված թափոններ (արյունով և այլ նյութերով աղտոտված բամբակը և այլն):

Այս թափոնների հնարավոր վարակազերծումը համարվում է քիմիական վնասազերծումը սպիրտի և ֆորմալինի լուծույթով և խորը թաղումը գերեզմանատանը հատկացված տարածքում:

7.4 Գերեզմանատներ

Քաղաքն ունի երկու գերեզմանատուն, որոնցից մեկը կոնսերվացված է:

Ըստ գլխավոր հատակագծի, նախատեսվում է նոր գերեզմանատուն, 5,5հա մակերեսով, Երևան-Սպիտակ մայրուղու ձախ կողմում: Քաղաքում գործող գերեզմանատանը թաղման համար նոր տարածքներ չեն տրամադրվում:

8. Հողերի պահպանություն

Ապարան քաղաքը տեղակայված է Անդրկովկասյան կիսանապատային շրջանի, Արաքսի ենթաշրջանում (16):

Հողերը-լեռնային սևահողեր են, չափավոր խոնավության, կարբոնատային:

Հողի հիմնական աղտոտումը կատարվում է արդյունաբերական ձեռնարկությունների և ավտոտրանսպորտի արտանետումներից, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների աղբավայրերից և թափոնակույտերից:

Հողի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ են հանդիսանում՝

- արդյունաբերական ձեռնարկությունների փոշեգազային մթնոլորտային արտանետումները.

- արդյունաբերական և կենցաղային թափոնների կազմակերպված և չկազմակերպված աղբյուրները:

Քաղաքի հողային տարածքի աղտոտվածության ամփոփիչ ցուցանիշները բերված են 8.1 աղյուսակում

Աղյուսակ 8.1

Քաղաքի հողային տարածքի

Ինգրեդիենտների անվանումը

Ներկա իրավիճակ

տ/հա

գ/մ²

Ընդամենը փոշի

0,014

1,4

Մանգանի օքսիդներ

0,00021

0,021

Երկաթի օքսիդներ

0,00024

0,024

Մթնոլորտային օդի, մակերևութային և ստորգետնյա ջրերի աղտոտվածությունից պահպանման միջոցառումները, քաղաքի կանաչապատումը, թափոնների կառավարումը դասվում են հողի աղտոտման կանխարգելման միջոցառումների շարքին:

9. Աղմուկի մակարդակի գնահատում

Գտնվելով մայրաքաղաք Երևանից 57կմ հեռավորության վրա, Ապարան քաղաքն ապահովված է տրանսպորտային բավարար կապերով:

Ապարան քաղաքի տրանսպորտի անցուդարձի հաշվառումը ցույց է տալիս , որ քաղաքի փողոցներն աշխատում են ազատ ռեժիմով:

Տեղական նշանակության ճանապարհներով և փողոցներով երթևեկության ինտենսիվությունը բարձր չէ (ամենամեծը՝ 200 միավոր ժամվա ընթացքում):

Ապարան քաղաքում աղմուկի առաջացման աղբյուրներ են հանդիսանում՝

- միջպետական նշանակության Երևան-Սպիտակ մայրուղին, որն անցնում է քաղաքի միջով

- տեղական նշանակության բնակելի փողոցները

Տեղական նշանակության ճանապարհներում և փողոցներում պիկ ժամերին աղմուկի մակարդակը համաձայն սանիտարական նորմերի և կանոնների կազմում է 73դԲԱ(17):

Աղմուկի մակարդակի իջեցումը հեռավորության և կանաչ տնկարկների հաշվին կազմում է 6դԲԱ:

LAտար.=LAէկվ - ∆LAհեռ. - ∆LAկան.տնկ.- ∆LAէկթ

LAէկվ.=73դԲԱ; ∆LAհեռ. =2դԲԱ; ∆LAկան.տնկ=4դԲԱ;

LAտար.=73-2-4=67ԴԲԱ (70ԴԲԱ նորմայի դեպքում):

Երևան-Սպիտակ մայրուղու վրա աղմուկի մակարդակը , համաձայն (2, հավելված 32) կազմում է 85ԴԲԱ:

∆LAկան.տնկ =4դԲԱ; ∆LAհեռ.=7դԲԱ; (մայրուղու մեջտեղից մինչև մոտակա տները 25մ է): LAէկվ.=85-4-7=74ԴԲԱ:

Երևան-Սպիտակ մայրուղուց աղմուկի մակարդակը գերազանցում է թույլատրելի նորմերը 4ԴԲԱ-ով:

10. Էլեկտրամագնիսական ճառագայթում

Ապարան քաղաքի էլեկտրամատակարարումը իրականացվում է Սպիտակից եկող 110/35/6-10կՎ լարման 2 գծերով («Արագած» 1, 2) և 35/6-10կՎ «Հալավար» գծով, որոնք անցնելով Ապարանի Արևմտյան կողմով մտնում են քաղաքի AO/04-19 էլեկտրաենթակայան: Անցնելով քաղաքից հարավ՝ դեպի Աշտարակի կողմը 110 գծերը կոչվում են «Ապարան» 1, 2, իսկ 35-ը՝ «Հարթավան» 1, 2:

Քաղաքի տարածքում գոյություն ունեն 28 հատ ցանցային ենթակայան, որոնց միջոցով էլ ապահովվում է քաղաքի տարբեր հատվածների էլեկտրամատակարարումը:

Քաղաքն ունի երկու հեռուստատեսություն 50 և 100կՎտ հզորությամբ:

Գործում է «Արմենտել» և «Viva Cell» բջջային հեռախոսակապը:

Այստեղ հարկ է նշել, որ բարձր լարման 110կՎ և 35կՎ գծերը անցնում են քաղաքի արևմտյան թաղամասերի վրայով:

Համաձայն մեթոդակարգի (1, 2) էլեկտրամագնիսական ճառագայթման վերը նշված աղբյուրները համարվում են սակավահզոր և չեն դիտարկվում ինչպես մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրներ:

11. ԿԱՆԱՉԱՊԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ

Քաղաքի կանաչապատումը սկսվել է 20-րդ դարի 40-ական թվականներից: Քաղաքի փողոցները կանաչապատված են, կան ֆունկցիոնալ նշանակության կանաչ զանգվածներ:

Ներկա դրությամբ ընդհանուր օգտագործման կանաչ տնկարկների ընդհանուր մակերեսը (զբոսայգիներ, զբոսապուրակներ, պուրակներ և այլն) կազմում է 13,4հա, ընդհանուր մակերեսի 2.5%-ը:

Քաղաքի մեկ բնակչի ապահովվածությունը կազմում է 20,3մ²/մարդ:

Չնայած 90-ական թվականներից սկսված էներգետիկ ճգնաժամին, կանաչ զանգվածների աղետալի կրճատում քաղաքում չի նկատվում և բնակչության ապահովվածությունն ընդհանուր օգատգործման կանաչ տնկարկներով գտնվում է ընդունված քաղաքաշինական նորմատիվների սահմանում (10մ²/մարդ):

Սահմանափակ օգտագործման կանաչապատ մակերեսները ներկա դրությամբ կազմում են (անհատական հողամասերի կանաչապատում, ձեռնարկությունների, հասարակական օբյեկտների տարածքների կանաչապատում), կազմում է 272,4հա:

Ապարան քաղաքի կանաչ զանգվածների ցուցանիշները բերված են աղյուսակում:

Աղյուսակ 12.1

Կանաչ զանգվածների ցուցանիշները

Կանաչ զանգվածների ֆունկցիոնալ նշանակությունը
Ընդհանուր կանաչ զանգված

հա մ²/մարդ

1. Ընդհանուր օգտագործման 13.4 20,3

2. Հատուկ նշանակության (պատմական անտառ) 5.64 8,54

3. Սահմանափակ օգտագործման 272,4 412,7

13. Բնակչության կենսակերպի բժշկաաշխարհագրական վերլուծությունը

Վերլուծությունը կատարված է եղանակի ֆիզիոլոգահիգիենիկ գնահատականի արդյունքների, ինչպես նաև ռելիեֆի, հողի, բուսական և կենդանական աշխարհի, ջրային պաշարների և մթնոլորտի համալիր գնահատականների հիման վրա:

Ըստ մարդու ջերմակարգավորիչ ապարատում տարբեր աստիճանի լարվածություն առաջացնող եղանակի կրկնության, Ապարան քաղաքը դասվում է այն տարածքների շարքը, որտեղ գերակշռում է միջին լարվածություն առաջացնող եղանակը, ինչը որոշակի ազդեցություն է թողնում մրսածության հիվանդությունների աճի վրա:

Քաղաքում կան կենսաերկրաքիմիական էնդեմիկ հիվանդությունների առաջացման նախադրյալներ, կապված ջրում, հողում, բուսական և կենդանական սննդում միկրոէլեմենտների դիսբալանսի հետ:

Ներկայումս նկատվում է էնդեմիկ զոբ հիվանդությունը: Քանի որ, քաղաքը գտնվում է բնական աղբյուրներում յոդի պակասության գոտում, այդ իսկ պատճառով համարվում է զոբի էնդեմիկ շրջան: Զոբից բացի, հաճախ հանդիպում են վահանային գեղձի բորբոքային հիվանդություններ: Ապարան քաղաքն անապահով է նաև մալարիա հիվանդության տեսակետից:

Կոյուղու և ջրատար ցանցերի հնացման հետևանքով և նրանց վերանորոգման համար բավարար միջոցների բացակայության, ինչպես նաև բնակչության կենսակերպի սանիտարահիգիենիկ պայմանների ընդհանուր վատթարացման պատճառով, ավելացել է սուր-վարակիչ հիվանդությունների բռնկումների թիվը, որոնք ունեն ջրային և կղանքա-բերանային տարածման ուղի:

Ոչ պակաս կարևոր են նաև աղքատ հասարակությանը հատուկ բժշկական այն հիմնախնդիրները, որոնք կապված են թոքախտային ինֆեկցիոն և այլ հիվանդությունների հետ:

Հիմնախնդրային է համարվում շնչառական և ներվային համակարգերի, ուռուցքաբանական, հոգեկան հիվանդությունները:

Ապարան քաղաքում սանիտարահիգիենիկ և համաճարակային իրավիճակի բարելավումը համալիր հիմնախնդիր է և կարող է լուծվել հետևյալ միջոցառումների իրականացման հաշվին.

- կյանքի մակարդակի աստիճանական բարձրացման և աղքատության կրճատման (նոր աշխատատեղերի ստեղծում), բնակարանային պայմանների որակի բարձրացման, ջեռուցման և գազաֆիկացման.

- հանգստի լիարժեք գոտիների ստեղծման, ջրային օբյեկտների (Սևջուր գետ) աղտոտման կանխարգելման, չարտոնված աղբավայրերի չեզոքացման և քաղաքային թափոնների վնասազերծման տեխնոլոգիաների կատարելագործման, ջրատար և կոյուղու ցանցերի վերականգնման և ընդլայնման.

- շրջակա միջավայրի վիճակի բարելավման՝ կանաչ տնկարկների մակերեսների ընդլայնման:

14 . Արագածոտնի մարզի Ապարանի ենթատարածքի պատմամշակութային արժեքը և դրանց զարգացման առաջարկվող ուղղությունները

Դարավոր պատմություն ունի Ապարան բնակավայրը, որտեղ և մնացել են այդ պատմությունն արտացոլող հարուստ և արժեքավոր հուշարձաններ, միջնադարյան աչքի ընկնող կոթողներ: Ապարանի ենթատարածքում գտնվում են 56 հուշարձանախմբեր, որոնք իրենց մեջ ընդգրկում են տարբեր նշանակության և ժամանակահատվածի հուշարձաններ:

Տարածքի պատմամշակութային ժառանգության օգտագործման հիմնական ուղղությունները և պահպանության առաջարկվող ձևերը բերված են աղյուսակ 14.1-ում:

Տարածաշրջանը ընդհանուր առմամբ առանձնանում է հարուստ պատմամշակութային ժառանգությամբ, ինչը կարող է խթան հանդիսանալ այդ տարածաշրջանում զբոսաշրջության և ռեկրեացիոն գոտիների առավել զարգացման համար:

Տարածքի պատմամշակութային ժառանգության օգտագործման հիմնական ուղղությունները և պահպանության առաջարկվող ձևերը

Աղյուսակ 14.1

Հուշարձանի տեղը (հասցեն) Հուշարձանի ձևը Հուշարձանի անվանումը Թվագրումը Նշանակության աստիճանը Պահպան-ման դասակար-գումը Ժամանա-կակից օգտա-գործման բնութա-գիրը Պահ- պանվա-ծության աստի-ճանը Օգտագործման առաջարկվող ուղղությունը Պահպանության առաջարկվող ձևերը և պահպանիչ գոտու չափերը

պատմական, գիտական ճարտ.-լանդշաֆ-տային օգտագոր-ծվող մշակու-թա-դաստի-րակչա-կան ճարտ.-լանդշաֆ-տային տնտեսա-կենցա-ղային

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1.Քաղաքի տարածք: Քասախի բազիլիկից 700 մ հվ-ամ: պատմու-թյան հու-շարձան Գերեզմանոց 10-20դդ Տեղական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + Պահպանության գոտու ստեղծում, թանգարան բաց երկնքի տակ

1.1. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Խաչքար 10 դ Հանրապե-տական նշանակության - Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

2. Քաղաքի տարածք պատմու-թյան հու-շարձան Եկեղեցական համալիր: Քասախի բազիլիկ 4-5 դդ Հանրապե-տական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

2.1. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Եկեղեցի Սբ-Խաչ եռանավ 4-5 դդ Հանրապե-տական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

2.2. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Եկեղեցի Սբ-Խաչ միանավ 4-5 դդ Հանրապե-տական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

2.3. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Սյունասրահ 5 դ Հանրապե-տական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

2.4. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Խաչքար 9-10 դդ Հանրապե-տական նշանակության - + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

2.5. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Խաչքար 9-10 դդ Հանրապե-տական նշանակության - + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

3. Քաղաքի տարածք պատմու-թյան հու-շարձան Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին 19 դ Տեղական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

3.1. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Գերեզմանոց 17-20 դդ Տեղական նշանակության - + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

4. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Խաչքար 10 դ Հանրապե-տական նշանակության - + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

5. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Հուշաղբյուր, 2-րդ աշխարհամարտում զոհվածներին 1946 թ Տեղական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’------- 7.2 հա

6. Քաղաքի մեջ պատմու-թյան հու-շարձան Հուշաղբյուր, Հոկտեմբերյան հեղափոխության 60-ամյակին 1977 թ Տեղական նշանակության + + Վերցված է պետական հաշվառման - + + ------‘’-------

Ներմուծեք նկարագրությունը_19224

I-9.2. Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշները և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումները

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

1. Մթնոլորտային օդի պահպանություն

2. Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության կանխատեսվող մակարդակները

3. Մթնոլորտի ցրման պայմանների հաշվառումը

4. Տարածքի համալիր գնահատականը

5. Միջավայրի պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ որոշումներ

6 Մակերևութային ջրերի պահպանություն

6.1 Քասախ գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը Ապարան քաղաքի տնտես-կենցաղային -արտադրական կոյուղու արտահոսքից հետո

6.2 Անձրևաջրերի արտահոսքի հետևանքով գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը

6.3 Ջրային պաշարների պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական որոշումները

7. Թափոնների կառավարում

8. Հողերի պահպանություն

9. Աղմուկի մակարդակի գնահատում

10. Կանաչապատում

Եզրակացություն

Օգտագործված գրականության ցանկ

Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշները և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումները

3. Մթնոլորտային օդի պահպանություն

Հեռանկարում մթնոլորտ վնասակար արտանետումների աղբյուրներ են հանդիսանում արտադրական ձեռնարկությունները, ավտոտրանսպորտի և էներգետիկայի օբյեկտները:

Ներկա դրությամբ, օդային ավազանի վիճակով տարածքը գնահատվում է բարենպաստ, անտրոպոգեն ազդեցությամբ գերիշխում են հիմնականում թույլ ազդեցության գոտիները, հիգիենիկ վիճակով՝ օդային ավազանի աղտոտվածությունը որևէ վտանգ չի հարուցում:

Քանի որ, քաղաքի սոցիալ-տնտեսական զարգացումը հստակ պլանավորված չէ, ապա ընդունված է, որ գոյություն ունեցող ձեռնարկությունները հեռանկարում կգործարկվեն լրիվ հզորությամբ:

Արդյունաբերական ձեռնարկությունների և վնասակար արտանետումների գերակայությունների ցանկերը բերված են աղյուսակ 1 և 2-ում:

Աղյուսակ 1

Ապարան քաղաքի գերակայող արդյունաբերական ձեռնարկությունների ցանկը

դդ ը/հ Ձեռնարկությունների անվանումը Համախառն արտանետումներ տ/տարի Ձեռնարկության դասը ՍՊԳ, մ

1 Կահույքի ֆաբրիկա 8,7 V 50

2 Ջեռուցման համակարգ 17,84 - -

3 Ասֆալտ-բետոնի գործարան 9,5 - -

4 Բետոնի արտադրություն 5,1 IV 100

5 «Ապարանի պանրի գործարան» ՓԲԸ 3,3 IV 100

6 «Նիգ» սարքաշինական գործարան 1,3 V 50

7 Ավտոտրանսպորտային ձեռնարկություն 0,11 V 50

8 Կարի ֆաբրիկա 0,6 V 50

9 Աշոտ Մարգարյան Ա/Ձ 1,03 IV 50

10 Հացի գործարան 0,83 V 50

11 «Վահե Մանե» ՍՊԸ 0,53 V 50

12 «Արագածի բերրիություն» ՓԲԸ 0,5 V 50

ԸՆԴԱՄԵՆԸ 49,34

Աղյուսակ 2

Ապարան քաղաքի մթնոլորտում գերակայող վնասակար արտանետումների ցանկը

դդ ը/հ Անվանումը Արտանետումների տարեկան քանակը, տ Վտանգավորության դասը

1 2 3 4

1 Բութիլ սպիրտ 6,3 3

2 Ֆորմալդեհիդ 1,8 2

3 Ազոտի օքսիդներ 3,28 2

4 Ավազի փոշի 15,96 3

5 Երկաթի օքսիդներ 0,38 3

6 Ամիակ 0,8 4

7 Ածխածնի օքսիդ 17,87 4

8 Մանգանի օքսիդներ 0,029 2

9 Փայտափոշի 1,26 3

10 Ցեմենտի փոշի 0,6 3

11 Աբրազիվ և մետաղական փոշի 0,94 3

12 Ածխաջրածիններ 0,09 4

13 Ֆենոլ 0,00025 2

14 Ծծմբային անհիդրիդ 0,006 3

ԸՆԴԱՄԵՆԸ 49,34

Քաղաքի աճին համապատասխան ավելանում է նաև ավտոտրանսպորտը, որի արտանետումների քանակները բերված են աղյուսակ 3-ում:

Աղյուսակ 3

Ավտոտրանսպորտից վնասակար արտանետումները մթնոլորտ

Անվանումը Աղտոտող նյութերը, տ/տարի

Ածխածնի օքսիդ Ազոտի օքսիդներ Ածխաջրածիններ Ընդամենը

1. Բեռնատար 305,7 13,3 37,25 356,25

2. Ավտոբուսներ 50,5 2,25 6,25 59,0

3. Մարդատար 51,0 3,0 7,0 61,0

Ընդամենը 407,2 18,55 50,5 476,25

Հեռանկարում նախատեսվում է քաղաքի ջերմամատակարարումն իրականացնել ոչ մեծ, ժամանակակաից կաթսայատներով (2-3 շենքի համար մեկ կաթսայատուն), իսկ արդյունաբերական ձեռնարկությունների համար նախատեսվում են անհատական կաթսայատներ:

Քաղաքի օդային ավազանի աղտոտման հիմնական աղբյուրների և տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասի քանակական բնութագրերը բերված են աղյուսակ 4-ում:

Աղյուսակ 4

Մթնոլորտ արտանետումների տարեկան քանակները և տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասները

Անվանումը Արտանետումների քանակը, տ/տարի ներդրման % Տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասը, հազ. դրամ/տարի

1 2 3

1. Արդյունաբերական ձեռնարկություններ 31,5
6,0 4917,6

2. Ավտոտրանսպորտ 476,25
90,6 4555,1

3. Կաթսայատներ 17,84
3,4 429,2

Ընդամենը՝
525,59
100
9901,9

Ձեռնարկությունները հիմնականում IV-V դասին են պատկանում:

Արդյունաբերական ձեռնարկություններից սպասվում է տարեկան 31,5 տ արտանետումներ, ավտոտրանսպորտից հեռանկարում (ավտոտրանսպորտի ներկա աճի տեմպերի պահպանման դեպքում) կկազմի 476,25տ:

Կաթսայատներից մթնոլորտ արտանետումների քանակը հեռանկարում կկազմի տարեկան 17,84տ, ի հաշիվ բնակչության և արդյունաբերական ձեռնարկությունների նախատեսված ջերմամատակարարման համակարգի վերականգնման: Արտանետումների 90%-ը բաժին է ընկնում ավտոտրանսպորտին, 6%-ը արդյունաբերությանը, կաթսայատներինը՝ 4.0%:

Մթնոլորտ արտանետումներից տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասը կկազմի 9901,9հազ. դրամ/տարի:

2 Մթնոլորտային օդի աղտոտվածության կանխատեսվող մակարդակները

Հեռանկարում քաղաքի սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը զուգահեռ, ավելանում են նաև մթնոլորտ վնասակար արտանետումների աղբյուրները՝ ձեռնարկություններ, ավտոտրանսպորտ, էներգետիկայի օբյեկտներ (կաթսայատներ):

Օդային ավազանի վրա սպասվելիք բեռնվածության որոշման և մթնոլորտ արտանետումների հիմնական աղբյուրների (արդյունաբերական ձեռնարկություններ և կաթսայատներ) բացահայտման համար կատարված է մթնոլորտում վնասակար արտանետումների ցրման հաշվարկներ «Ռադուգա» ծրագրով, համաձայն ԿծԺ-84:

Վնասակար արտանետումների համար կատարված է նաև R պարամետրի հաշվարկ և համաձայն դրա ցրման հաշվարկներում հաշվի են առնված այն վնասակար նյութերը, որոնց համար R>5:

Հաշվարկների արդյունքում որոշվում են մթնոլորտի աղտոտվածության մակարդակը ՍԹԿ միավորներով և ցրման արեալները:

Ավտոտրանսպորտի արտանետումների համար (ազոտի օքսիդներ, ածխածնի օքսիդ), կատարված է մթնոլորտային օդի աղտոտվածության երկարաժամկետ կանխատեսում համաձայն /20/:

Հաշվարկների արդյունքները բերված են աղյուսակ 5-ում:

Աղյուսակ 5

Վնասակար նյութերի մաքսիմալ մերձգետնյա կոնցենտրացիաներ

Անվանումը Մաքսիմալ մերձգետնյա կոնցենտրացիաները ՍԹԿ միավոր մինչ օդապահպան միջոցառումները օդապահպան միջոցառումներից հետո

Արդյունաբերական ձեռնարկություններ, կաթսայատներ Ավտոտրանսպորտ, տ Արդ. ձեռնարկություններ, կաթսայատներ, ավտոտրանսպորտ

1 2 3 4

1. Գումարային խումբ՝ Ընդամենը փոշի 2,58
0,908 -
2,58
0,908

2. Ավազի փոշի 1,57
0,48 - 1,57
0,48

3 Աբրազիվ և մետաղական փոշի 0.0109 - 0,0109

4 Ածխածնի օքսիդ 0,013
0,0046 1,37
0,55 1,383
0,554

5 Ազոտի օքսիդներ 0,175
0,053 0,08
0,032 0,255
0,085

6. Ցեմենտի փոշի 0,58
0,29 - 0,58
0,29

7 Փայտափոշի 0,033 - 0,033

8 Ֆորմալդեհիդ 0.0807 -- 0.0807

9 Բութիլ սպիրտ 0.098 - 0.098

Ինչպես երևում է աղյուսակից, արդյունաբերական ձեռնարկություններից և կաթսայատներից արտանետումների մաքսիմալ մերձգետնմյա կոնցենտրացիաները, բացի փոշուց, չեն գերազանցում սահմանված նորմերը:

Ավտոտրանսպորտի արտանետումներից ածխածնի օքսիդի արտանետումները գերազանցում են սահմանված նորմերը 1,37 անգամ:

Գլխավոր հատակագծի ուրվագծում նախատեսված են մի շարք միջոցառումներ արդյունաբերական ձեռնարկությունների, կաթսայատների և ավտոտրանսպորտի արտանետումների նվազեցման համար:

3. Շրջակա միջավայրի պահպանությանն ուղղված միջոցառումներ

Առաջնահերթ օդապահպանական նպատակներով նախատեսվում են տեխնոլոգիական և սանիտարատնտեսական բնույթի միջոցառումները:

1. Արդյունաբերական ձեռնարկությունների համար

հզորությունների աճին զուգընթաց տեխնոլոգիական հոսքագծերի և սանիտարատեխնիկական արդիականացում
շինարարական արդյունաբերական ձեռնարկություններում ուժեղացնել հսկողությունը փոշու կազմակերպված և անկազմակերպ արտանետումների վրա: Նախատեսել փոշեկլանիչ սարքավորումներ, որոնք կնվազեցնեն փոշու արտանետումները մթնոլորտ 50-70%-ով:
ելնելով մթնոլորտային օդի ցրման հատկություններից (աղյուսակ 6) առաջարկվում են զարգացնել էլեկտրոնիկայի, էլեկտրատեխնիկական, ոսկերչական և այլ ճյուղերի արտադրություններ.
մթնոլորտի աղտոտվածության դիտարկման և վերահսկման համակարգի կատարելագործումը:

2. Ավտոտրանսպորտի համար

լավացնել ճանապարհների ծածկույթը.
ավտոմեքենաների տեխնիկական վիճակի վրա վերահսկման ուժեղացում և վառելանյութի որակի վերահսկում.
քաղաքի հասարակական տրանսպորտի համար ֆիքսված կանգառների նախատեսում և դրանց վերահսկում.

ավտոճանապարհների եզրագծով իրականացնել լրացուցիչ անտառատնկում, ավտոտրանսպորտի արտանետումների վնասակար ազդեցության նվազեցման համար: Ընդհանուր առմամբ ավտոտրանսպորտի արտանետումների նվազեցման միջոցառումների արդյունքում դրանց քանակը նվազում է ~50%-ով:

Երևան-Սպիտակ միջպետական մայրուղու փոխարինումը շրջանցիկ մայրուղով, որը 20-30%-ով կնվազեցնի մթնոլորտ վնասակար արտանետումները և կնպաստի քաղաքում աղմուկի մակարդակի նվազեցմանը՝ 74դԲԱ-ից մինչև 67-70դԲԱ:

3. Էներգետիկայի օբյեկտների համար

քաղաքի բնակելի հատվածում նախատեսել ժամանակակից կաթսայատներ բարձր ՕԳԳ-ով, գազի այրման լավացված ռեժիմով, ինչը կնպաստի վնասակար նյութերի մթնոլորտ արտանետումների նվազեցմանը:
արդյունաբերական ձեռնարկությունների կաթսայատներում հին կաթսաների փոխարինումը նոր արտասահմանյան կաթսաներով:

Արդյունքում կաթսայատների արտանետումները կնվազեն ~3 անգամ:

Վնասակար նյութերի մաքսիմալ մերձգետնյա կոնցենտրացիաներն օդապահպան միջոցառումներից հետո բերված են նույնպես աղյուսակ 5-ում, հայտարարում:

Ինչպես երևում է 5-րդ աղյուսակից, օդապահպան միջոցառումներից հետո, քաղաքում մթնոլորտում աղտոտվածության մակարդակները կկազմեն 0,03Դ0,9 ՍԹԿ միավոր, ինչը գտնվում է բնակելի գոտու համար սահմանված նորմերում և սանիտարահիգիենիկ նորմատիվներով հիմնականում վտանգ չի հարուցում:

4. Մթնոլորտի ցրման պայմանների հաշվառումը

Աղտոտման մակարդակների գնահատականը և մթնոլորտի ցրման պայմանների հաշվառումը կատարված է համաձայն /10/:

Դրանից ելնելով` հաշվարկված է աղտոտող նյութերի մոտավոր քանակը (Mp), որը կարելի է արտանետել (կամ կրճատել) մթնոլորտ: Մթնոլորտային օդի ցրման հատկությունների պահուստը (դիֆիցիտ) (BP) և աղտոտող նյութերի մոտավոր քանակը տրված են աղյուսակ 6-ում:

Աղյուսակ 6

Մթնոլորտային օդի ցրման հատկությունները և աղտոտող նյութերի մոտավոր քանակները

Անվանումը BP, մ³/վրկ Արտանետման մոտավոր արժեքը, Mp գ/վրկ Փաստացի արտանետումը MՓ գ/վրկ Mp-MՓ գ/վրկ

1. Ազոտի օքսիդներ 41416 1,65 0,21 1,44

2. Ֆորմալդեհիդ 952 0,0028 0,04 0,037

3. Ավազի փոշի -925 -0,14 0,37 0,23

4. Աբրազիվ և մետաղական փոշի 5800 0,87 0,03 0,84

5. Ածխածնի օքսիդ 48322 144,9 1,12 143,7

6. Փայտափոշի 7024 0,35 0,173 0,177

7. Բութիլ սպիրտ -1260 0,126 0,14 -0,014

Ծանոթություն - նշանը նշանակում է մթնոլորտային օդի ցրման հատկությունների դիֆիցիտ: Անհրաժեշտ է կրճատել մթնոլորտ արտանետվող նյութի քանակը:

Հիմնականում, բացի ֆորմալդեհիդից, փոշուց և բութիլ սպիրտից մնացած նյութերի համար դեռ կարելի է ավելացնել արտանետումների քանակը Mp- MՓ չափով:

5. Տարածքի համալիր գնահատականը

Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է /2/-ի հիման վրա: Տարածքի համալիր գնահատականը տրված է տեղանքի կլիմայական պայմանների, մթնոլորտային օդի աղտոտվածության մակարդակի, արդյունաբերական պոտենցիալի, բնակչության և ավտոտրանսպորտի խտության ցուցանիշներից:

Օդային ավազանի գնահատականը բերված է աղյուսակ 7-ում:

Աղյուսակ 7

Օդային ավազանի գնահատականն անտրոպոգեն ազդեցությամբ, հիգիենիկ իրավիճակով և տարածքի համալիր գնահատականը

Անվանումը Գնահատականը Տարածքի համալիր գնահատականը Աղտոտման մակերեսը քաղաքի տարածքում, հա

անտրոպոգեն ազդեցությամբ հիգիենիկ իրավիճակով

1 I գոտի միջին ազդեցության գոտի վտանգ է հարուցում բարենպաստ 7

2 II գոտի թույլ ազդեցության գոտի վտանգ չի հարուցում բարենպաստ 583

Թույլ ազդեցության գոտին կազմում է 583 հա, միջին ազդեցության գոտին 7հա:

Հիգիենիկ իրավիճակով տարածքը վտանգ չի հարուցում: Տարածքի համալիր գնահատականը մնում է բարենպաստ:

6.Մակերևութային ջրերի պահպանություն

Ինչպես ներկայում, այնպես էլ հեռանկարում Քասախ գետի աղտոտվածության վրա նկատելի ազդեցություն կգործեն՝

- Ապարան քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկությունները և ջրմուղ-կոյուղու տնտեսությունը: Հզորությունների աճի հետ մեկտեղ կավելանա Ապարան քաղաքի տնտեսակենցաղային կոյուղի թափվող արտադրական հոսքաջրերի քանակը՝ 343,2 մ³/օր-ից դառնալով 858 մ³/օր: Բնակչության աճի հետ մեկտեղ ավելանում են նաև տնտեսակենցաղային հոսքաջրերի քանակը 1716մ³/օր-ից դառնալով 4290մ³/օր: Ձեռնարկությունների դասակարգումը ըստ վնասակարության ինդեքսի կստանա գրաֆիկում պատկերված տեսքը:

Ձեռնարկությունների բնութագիրը աղտոտվածության ծավալով

ԼԹ
կմ³/տարի

0.0375

1

0.0033

2

0.0004

3

0.0003

4

0.0002

5

0.00019

6

0.000051

7

0.0000168

8

0.000018

9

Ջրմուղ-

կոյուղի

Կաշվի մշակման գործարան

«Նիգ» սարքաշինական գործ.

«Ապարանի ԲՈՒԱՁ» ԲԲԸ

«Արագածի
բերրիություն» ՓԲԸ

Ապարանի պանրի գործարան

Ա/Ձ Հովհաննիսյան Ասատուր

Ա/Ձ Վարդան Հովհաննիսյան

Հացի գործարան

Ձեռնար.

անվանումը

Քանի որ առաջնակարգ տեղերում դարձյալ կգերիշխեն շինարարական և ավտոտրանսպորտային, կաշվի մշակման ձեռնարկությունները, ապա առանց նախնական մաքրման արտադրական հոսքաջրերի արտահոսքը տնտեսակենցաղային կոյուղու ցանց կհանգեցնի գետի աղտոտվածության բարձրացմանը ԹԿՊ-ով, նավթամթերքներով, ճարպերով, կախյալ մասնիկներով:

Ապարան քաղաքի ձեռնարկությունների դասկարգումը ըստ տնտեսությանը հասցրած վնասի հեռնկարում կստանա գրաֆիկում պատկերված տեսքը:

Ձեռնարկությունների բնութագիրը տնտեսությանը հասցված վնասի գնահատմամբ

Տնտեսական
վնասը մլն.
դրամ/տարի

32400

1

1340

2

1200,8

3

740

4

614

5

48,75

6

36

7

34

8

12

9

Ջրմուղ-

կոյուղի

«Նիգ» սարքաշինական գործ.

Կաշվի մշակման գործարան

«Ապարանի ԲՈՒԱՁ» ԲԲԸ

«Արագածի բերրիություն» ՓԲԸ

Ապարանի պանրի գործարան

Ա/Ձ Վարդան Հովհաննիսյան

Ա/Ձ Հովհաննիսյան Ասատուր

Հացի գործարան

Ձեռնար.

անվանումը

Ինչպես երևում է գրաֆիկից, տնտեսությանն ամենամեծ վնասը հեռանկարում դարձյալ հասցնում է Ջրմուղ-կոյուղի տնտեսությունը:

Տնտեսությանը հասցված վնասն Ապարան քաղաքի ջրային ավազան արտահոսքերից հեռանկարում կավելանա և կկազմի տարեկան 36,47 մլն. դրամ:

Ապարան քաղաքի անձրևային հոսքաջրերը :

Գետ թափվող անձրևային հոսքաջրերի քանակն արդյունաբերական ձեռնարկությունների տարածքից կկազմի 168 հազ. մ³/տարի:

Տնտեսությանը հասցրած վնասն անձրևային հոսքաջրերից կկազմի 9,43 մլն.դրամ/տարի:

Առանց ջրապահպան միջոցառումների ներդրմանն արդյունաբերկական ձեռնարկություններում արտադրական և անձրևային հոսքաջրերում զգալիորեն կավելանան ԹԿՊ, ԹՔՊ, կախյալ մասնիկների քանակությունը:

Տնտեսությանը հասցված վնասը հեռանկարում գնահատվում է տարեկան 45,9 մլն. դրամ:

6.1 Քասախ գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը Ապարան քաղաքի տնտեսակենցաղային արտադրական կոյուղու արտահոսքից հետո

Հաշվարկները կատարվել են համաձայն /18/: Օգտագործվել են Քասախ գետի հիդրոերկրաբանական տվյալները, աղտոտվածության մակարդակներն Ապարան քաղաքից վերև դիտարկման կետում: Հաշվարկների հիմքում ընկած են քաղաքի կոյուղու կոլեկտորում աղտոտող նյութերի կանխատեսելի հաշվարկային կոնցենտրացիաները: Հաշվարկների արդյունքում ստացվում է, որ առանց նախնական մաքրման հոսքաջրերի արտահոսքը գետ հանգեցնում է՝

- կախյալ մասնիկների կոնցենտրացիայի ավելացմանը՝ 71,5մգ/լ (>0,75մգ/լ-ից):

- ԹԿՊլրիվ դառնում է 33,3մգ Օ₂/լ,ինչը 5,5 անգամ գերազանցում է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան:

- Քլորիդների և սուլֆատների կոնցենտրացիաները մնում են նորմերի սահմաններում:

- նկատվում է երկաթի իոնների կոնցենտրացիայի բարձրացում 1,68 անգամ:

- մակերևութաակտիվ նյութերի կոնցենտրացիան կազմում է 2,63մգ/լ, ինչը 5,3 անգամ գերազանցում է թույլատրելի նորմերը:

- 3,56 ՍԹԿ անգամ գերազանցում է ճարպերի կոնցենտրացիան:

Հեռանկարում ,առանց ջրապահպան միջոցառումների ներդրման Քասախ գետի աղտոտվածության մակարդակը քաղաքի հոսքաջրերի արտահոսքից հետո գնահատվում է՝ /13,14/:

- ըստ օրգանոլեպտիկ ցուցանիշների - արտակարգ բարձր:

- ըստ սանիտարատոկսիկ ցուցանիշների - արտակարգ բարձր (չափավորից դառնում է արտակարգ բարձր):

Նշվածից խիստ կարևորվում է արտադրական ձեռնարկություններում լոկալ մաքրման կայանների, ինչպես նաև կենսաբանական մաքրման կայանի շահագործման անհրաժեշտությունը:

Նախատեսվում է Ապարան քաղաքի կենսաբանական մաքրման կայանի կառուցում ~5,5հազ. մ³/օր հզորությամբ:

6.3 Անձրևաջրերի արտահոսքի հետևանքով գետի աղտոտվածության կանխատեսելի մակարդակը

Անձրևաջրերի արտահոսքն իրականացվում է անձրևային կոյուղու համակարգով:

Անձրևաջրերի ընդհանուր քանակը կազմում է 168հազ.մ³/տարի:

Անձրևաջրերի հոսքաջրերի հետ Քասախ գետ թափվող վնասակար նյութերի տարեկան քանակները կկազմեն՝

- կախյալ մասնիկներ-134,4տ (800մգ/լ)

- նավթամթերք-0,84տ (5մգ/լ)

- ԹԿՊ₂₀-6,72տ (40մգՕ2/լ)

Հաշվարկված է անձրևային հոսքաջրերում աղտոտող նյութերի առավելագույն թույլատրելի կոնցենտրացիան՝ C_ԹՍԱ -ն /18/: Ստացվել են հետևյալ տվյալները.

- կախյալ մասնիկների համար-12մգ/լ

- նավթամթերք-0,3մգ/լ

- ԹԿՊ₂₀-14,5մգ Օ2/լ:

Բոլոր 3 նյութերի համար Cփաստ >Cթսա:

Ստացվածից հետևում է , որ անձրևաջրերի լոկալ մաքրման կայանների շահագործումն անհրաժեշտ է, ինչը կապահովի Cփաստ =Cթսա հավասարությունը, կպահպանի գետն աղտոտումից:

6.3 Ջրային պաշարների պահպանական միջոցառումների վերաբերյալ հիմնական որոշումները

1. Ջրամատակարարաման ցանցի վերակառուցումը և հոսակորուստների կրճատումը:

СНиП 2.04.02-81 Водоснабжение наружныx сетей и сооружений

2. Արդյունաբերական ձեռնարկություններում տեխնոլոգիական կարիքների համար օգտագործվող խմելու որակի ջրի չափավորումը՝ առաջնորդվելով տվյալ տեխնոլոգիական գործընթացում օգտագործվող ջրի որակի պահանջներից: Укрупненные нормы водопотребления и водоотведения для различныx отраслей промышленности СЭВ ВНИИ ВОДГЕО. Стройиздат Москва 1982г.

3. Կոյուղու ներքաղաքային ցանցի վերակառուցումը և հոսակորուստների կրճատումը:

4. Արդյունաբերական ձեռնարկություններում, ինչպես արտադրական, այնպես էլ անձրևային հոսքաջրերի տեղական մաքրման կայանների շահագործումը: Սահմանված թույլատրելի արտահոսքերի պահպանումը: СНиП 2.04.02-85 Անձրևաջրերի լոկալ մաքրման կայանների ներդրման հաշվին կանխված տնտեսական վնասը կկազմի տարեկան 8,5 մլն. դրամ:

Կապիտալ ներդրումների չափը, ըստ գոյություն ունեցող անձրևաջրերի մաքրման կայանների նախահաշվային արժեքների (~7 ձեռնարկությունների համար) կազմում է ~18 մլն. դրամ:

Անձրևաջրերի մաքրման կայանների , տնտեսական արդյունավետությունը կկազմի տարեկան ~500 հազ. դրամ:

5. Ջրամատակարարման և ջրահեռացման անհատական նորմերի հիման վրա, այն ձեռնարկություններում, որտեղ անհրաժեշտ է, շրջանառու ջրամատակարարման համակարգի ներդրումը: Укрупненные нормы водопотребления и водоотведения для различныx отраслей промышленности СЭВ ВНИИ ВОДГЕО. Стройиздат Москва 1982г.

6. Հաշվի առնելով տարածքի բնապահպանական առանձնահատկությունները` Արաքս գետի բնապահպանական նշանակությունը տարածաշրջանի և Քուռ-Արաքս բնապահպանական ռեգիոնի համար և СНиП 2.04.02-85–ի 6.1 կետի պահանջները, Ապարան քաղաքի տնտեսակենցաղային հոսքաջրերը պետք է անցնեն լրիվ կենսաբանական մաքրում և վարակազերծվեն:

Քասախ գետի աղտոտվածության կանխարգելման համար առաջարկվում է Ապարան քաղաքի գլխավոր կոլեկտորի և 5,56հազ. մ³/օր արտադրողականությամբ կենսաբանական մաքրման կայանի կառուցում: Որպես կոյուղու մաքրման կայան առաջարկվում է կիրառել Մոսկվա քաղաքում՝ առևտրի տան "Инженерное оборудование" կառուցվող և տեղադրվող "Тверь" մաքրման կայանը 5-6 հազ.մ³/օր արտադրողականությամբ: Ըստ նախագծային տվյալների , կայանը ապահովում է , ~98,5% մաքրում:

Աղտոտող նյութերի կոնցենտրացիաները մաքրման կայանից հետո՝

կախյալ մասնիկներ-3մգ/լ;

ամոնիակային ազոտ-0,4մգ/լ;

ԹԿՊ20 - 3մգՕ2/լ;

Ֆոսֆատներ - 0,2մգ/լ;

Գետի աղտոտվածության մակարդակը ջրապահպան միջոցառումների իրականացման արդյունքում կգնահատվի չափավոր, ինչը հնարավոր կդարձնի գետի շրջակայքում հանգստի գոտու կազմակերպումը:

7. Թափոնների կառավարում

1. Կենցաղային թափոններ

Բնակչության աճի հետ մեկտեղ ավելանում է նաև կենցաղային կոշտ թափոնների քանակը:

Հեռանկարում ԿԿԹ-ների քանակը կկազմի տարեկան 3300 տ (նորման 1 բնակչի համար կազմում է միջին հաշվով ~200կգ/տարի):

Թափոնների կազմը բերված է աղյուսակում:

Աղյուսակ

ԿԿԹ-ների կազմը և տարեկան քանակները

ԿԿԹ Ընդհանուր քանակից բաժնեմասը, %-ով Թափոնների ընդհանուր քանակը, տ/տարի

Ապակի 3,5 115,5

Մետաղ 3,9 128,7

Պլաստիկ շշեր 2,65 87,45

Այլ պլաստիկ իրեր 4,35 143,55

Թուղթ 3,1 102,3

Այլ թափոններ 82,5 2722,5

Ընդամենը՝ 100 3300

2. Արդյունաբերական թափոններ

Արդյունաբերական թափոնների կազմը և տարեկան քանակները բերված են աղյուսակում:

Աղյուսակ 7.2

Արդյունաբերական թափոնների կազմը և տարեկան քանակները

Արդյունաբերական թափոնների բաղադրիչները Ընդհանուր քանակը տ/տարի Ընդհանուր քանակից բաժնեմասը, %

1 2 3

1. Օգտագործման ենթակա թափոններ՝ թեփեր, յուղեր 6 7,9

2. Ոչ օգտագործելի թափոններ՝ քարի մշակումից առաջացած , ավտոտրանսպորտային ձեռնարկության թափոններ, օգտագործված տարաներ 70 92,1

Ընդամենը 76 100

Շրջակա միջավայրի վրա քաղաքային թափոնների վնասակար ազդեցության մեղմացման և կանխարգելման համար անհրաժետ է՝

- կենցաղային թափոնների տեղափոխման շարժական և տեխնիկական սարքավորումների նորացում.

- աղբավայրում աղբի հարթեցման և հողով ծածկման ախատանքների պարբերաբար իրականացում.

- աղբավայրում արդյունաբերական ոչ օգտագործելի թափոնների համար հատուկ հողահատկացում:

- աղբավայրի սանիտարա-պաշտպանիչ գոտու նախատեսում, 1,5հա տարածքում:

3.Օրգանական ծագման թափոններ /19/

Թափոններն առաջանում են նաև առողջապահության բնագավառի հաստատություններում:

Թափոնները դասակարգվում են /19/ հետևյալ կերպ՝

Ա) ոչ վարակիչ թափոններ: Այս թափոնները կազմում են ընդհանուր թափոնների ~90%-ը: Սրանք իրենց բաղադրությամբ նման են կենցաղային թափոններին, քանի որ վարակի տարածման մանրեներ չեն պարունակում: Այս թափոնների շարքին են պատկանում գրասենյակային աղբը՝ թուղթ, կարտոն, փաթեթավորման նյութեր, թերթեր և այլն: Տարեկան քանակը կազմում է 0,5-1տ: Այս թափոնները հեռացվում են ՀՀԿ-ի կողմից հատկացված աղբավայր:

Բ) Վարակիչ թափոններ: Վարակիչ թափոնները դրանք օրգանական ծագման թափոններն են: Ընդհանուր քանակը կազմում է 20կգ/օր:

Սրանք դասակարգվում են հետևյալ կերպ`

N1 կարգ - մարդու անատոմիական թափոններ (հյուսվածքներ, օրգաններ, մարմնի մասեր):

N4 կարգ - առարկաներ և պլաստմասայից թափոններ (ներարկիչներ, ասեղներ և այլն):

N6 կարգ - օրգանական նյութերով աղտոտված թափոններ (արյունով և այլ նյութերով աղտոտված բամբակը, բինտը և այլն):

Այս թափոնները վարակազերծվում են ֆորմալինի կամ սպիրտի լուծույթով և թաղվում խորը գերեզմանոցում:

8. Հողերի պաշտպանություն

Հեռանկարում հողի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ կմնան արդյունաբերական ձեռնարկությունների փոշեգազային մթնոլորտային արտանետումները և արդյունաբերական ու կենցաղային թափոնների աղբավայրերը:

Քաղաքի հողային տարածքի աղտոտվածության ամփոփիչ ցուցանիշները բերված են աղյուսակ 9.1-ում:

Աղյուսակ 9.1

Ինգրեդիենտների անվանումը

Հողի աղտոտում

տ/հա

գ/մ²

Փոշի

0.032

3.2

Մանգանի օքսիդներ

0.00005

0.005

Երկաթի օքսիդներ

0.00064

0.064

Նշված նյութերի համար հողում ՍԹԿ-երի բացակայության պատճառով հողերի աղտոտվածության գնահատականը չի տրված:

Դիտարկենք մթնոլորտային օդի աղտոտման արդյունքում բուսածածկույթի և հողերի աղտոտման հնարավոր հետևանքները /20/:

Հողն ընդունակ է իր մեջ հավաքել մթնոլորտից հողի վրա նստած աղտոտումները, որոնք էլ փոխում են հողի հատկությունները, որի արդյունքում հնարավոր է հողի բերքատվության անկում, բույսերի, հետևաբար և մարդկանց ու կենդանիների վրա թունավոր ազդեցություններ: Ապարան քաղաքի հողի աղտոտման համար վտանգ են ներկայացնում ազոտի օքսիդների արտանետումները, որոնք օժտված են բարձր օքսիդացվող ակտիվությամբ: Այս միացություններն իջեցնում են հողի և բույսերի մեջ կալցիումի, մագնեզիումի, կալիումի պարունակությունները, որոնք ծախսվում են ավելցուկ թթվայնության չեզոքացման վրա:

Վտանգ են ներկայացնում հատկապես փոշու արտանետումները, որոնք նստելով ծառերի տերևների վրա առաջացնում են անձրևից չմաքրվող կպչուն միացություններ:

9. Աղմուկի մակարդակի գնահատում

Հեռանկարում, ի հաշիվ տեղական նշանակության փողոցներով ավտոտրանսպորտի երթևեկության ինտենսիվության ավելացման՝ 1500 ավտոմեքենա/ժամ, սպասվում է աղմուկի մակարդակի բարձրացում:

Նոմոգրամաներով /21/, նկ.20-23 աղմուկի միջին մակարդակը 7,5մ հեռավորության վրա, հոսքի առանցքային գծից 7,5մ հեռավորության վրա, հոսքի կազմից և երթևեկության ինտենսիվությունից կախված կկազմի ~60-68ԴԲԱ (նորման 70ԴԲԱ):

Քաղաքի տարածքով անցնող Երևան-Սպիտակ մայրուղին նախատեսվում է փոխարինել շրջանցիկ մայրուղով, որը կնպաստի էկոլոգիական, տրանսպորտային և նմանօրինակ քաղաքաշինական հիմնախնդիրների բարելավմանը:

10. Կանաչապատում

Ապարան քաղաքի կանաչապատման համակարգի կայուն զարգացման համար անհրաժետ է իրականացնել գործողությունների համալիր ծրագիր, որն իր մեջ կպարունակի ներքոհիշյալ հիմնադրույթները`

- բնագավառի գործունեությունը համակարգող մասնագիտացված կառուցվածքային ստորաբաժանման ստեղծում քաղաքապետարանում.

- վերականգնման աշխատանքների, նոր տարածքների կանաչապատման իրականացում, հստակ նախագծերին և ծրագրերին համապատասխան, ապահովելով հետագա ոռոգումը.

- ոռոգման համակարգի զարգացում և բարեփոխում.

- բոլոր տիպի արտադրական ձեռնարկությունների տարածքների կանաչապատում և բարեկարգում.

- Երևան-Սպիտակ տրանզիտ խճուղու երկարությամբ արհեստական պաշտպանական գոտու ստեղծում 7.7կմ երկարության հատվածում.

- Հայանտառտնտեսության հողերում ծառատնկման իրականացում՝-12հա.

- Կենտրոնի տարածքում գտնվող Սուրբ-Խաչ բազիլիկայի տարածության ազատումը քանդման ենթակա կառույցներից և տարածքի կանաչապատումը՝ 0,95 հա տարածքում.

- Կոշտ կենցաղային թափոններով աղտոտված տարածքների, խախտված լանդշաֆտով հողակտորների և սանիտարական գոտիների տարածքների մաքրում, վերականգնում, կանաչապատում.

- Հաշվի առնելով քաղաքի լանդշաֆտային առանձնահատկությունները (բարձրությունների բացարձակ նիշերի տատանումը ծովի մակերևույթից 1200-1300մ), բարձրադիր հյուսիսային գոտում տնկարանային տնտեսության հիմնադրում ~ հա տարածքում:

Ապարան քաղաքի կանաչ զանգվածների ընդլայնման հեռանկարային ցուցանիշները բերված են աղյուսակում10.1-ում:

Աղյուսակ10.1

Կանաչ զանգվածների ընդլայնման հեռանկարը

հ/հ Կանաչ զանգվածների ֆունկցիոնալ նշանակությունը Ընդհանուր կանաչ զանգված

մակերեսը, հա այդ թվում նորաստեղծ հա մ²/մարդ

1 Ընդհանուր օգտագործման 22 8,6 13,3

2 Սահմանափակ օգտագործման 332,4 60 201,45

3 Հատուկ նշանակության 21 15,4 12,72

ԸՆԴԱՄԵՆԸ 375,4 84 227,17

Բնակչության ապահովվածությունը ընդհանուր օգտագործման կանաչ տնկարկներով 3,3 հա-ով ավելի է քաղաքաշինական սահմանված նորմից:

Ներմուծեք նկարագրությունը_19225

Ե Զ Ր Ա Կ Ա Ց ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Որպես եզրակացություն տրված է Ապարան համայնքի բոլոր ցուցանիշների, այդ թվում նաև էկոլոգիական ցուցանիշների ամփոփիչ աղյուսակը, ինչպես ներկա իրավիճակում, այնպես էլ հեռանկարում:

Ապարան քաղաքի էկոլոգիական ցուցանիշներ

NN ը/ն Ցուցանիշներ Չափման միավոր Ցուցանիշներ

Ներկա իրավիճակը Հեռանկար 2020 թ.

1 2 3 4 5

1
Տարածքը ընդամենը,

այդ թվում բնակավայրի հողեր

հա

հա
523 434,6
590

496,85

2 Արդյունաբերական, ընդերքի օգտագործմանը տրամադված այլ արտադրական նշանակության հողեր, այդ թվում՝ հա 21,1 40,4

- չօգտագործվող հողեր հա

- արդյունաբերական և պահեստարանների տարածքներ հա

3 Բնակչության թվաքանակը, հազ. մարդ 6,6 16,5

բնակչության խտությունը
հազ. մարդ

կմ²

4 Գյուղատնտեսության ձեռնարկությունների թիվը -

5 Տրանսպորտ, ընդհանուր օգտագործման տրանսպորտային ցանցի երկարությունը՝

- ավտոմոբիլային կմ

6 Բնակարանային շինարարություն,

բնակելի ֆոնդ հազ.մ² ընդ 145,467

բնակչության միջին ապահովվածությունը

բնակելի ընդհանուր մակերեսով մ²/մարդ

7 Ռեկրեացիոն հաստատություններ, կոլեկտիվ այգիներ հա 13,4 22

8 Ինժեներային ապահովվածություն

Ջրօգտագործում (ընդհ), հազ. մ³/օր 3,26 6,435

այդ թվում՝ ստորգետնյա աղբյուրներ 1,716 4,29

արտադրական կարիքների համար 0,343 0,858

9 Կոյուղի

Ջրահեռացման ծավալը հազ. մ³/օր 1,853 4.63

10 Էլեկտրամատակարարում

Էլեկտրաէներգիայի գումարային

օգտագործումը մլն.ԿՎՏժամ տարի

11 Էներգամատակարարում

Բնական գազի ծախսը մլն.մ³
տարի 1,53 5,71

Ջերմության ծախսը ՀԿալ/ժամ

12
Շրջակա միջավայրի պահպանում և բարելավում

- հողերի ռեկուլտիվացիա

Էկոլոգիական ցուցանիշներ
Ջուր

1 Հեռացվել են հոսքաջրեր, այդ թվում՝ հազ.մ³/տ 729,3 1823,25

- տնտեսակենցաղային կոյուղու ցանցով հազ.մ³/տ 626,34 1565,85

- արտադրական կոյուղու ցանցով հազ.մ³/տ 102,9 257,4

- անձրևային կոյուղու ցանցով հազ.մ³/տ 105 168

2 Աղտոտող նյութերի տարեկան արտահոսքը, այդ թվում

Տնտեսակենցաղային արտադրական կոյուղու կոլեկտորում տ/տարի

Կախյալ մասնիկներ տ/տարի 142 248,3/4,7

Նավթամթերք տ/տարի 0,1 0,16/0,08

Քլորիդներ տ/տարի 43,84 109,6/109,6

Ամոնիակային ազոտ տ/տարի 11,3 28,2/3,1

Ցինկ կգ/տարի 12,5 31,3/0,78

Երկաթ տ/տարի 1,3 3,1/0,8

Սուլֆատներ տ/տարի 31,34 78,3/78,3

Ճարպեր տ/տարի 18,8 46,9/0,8

Մակերևութաակտիվ նյութեր տ/տարի 5,1 12,7/12,7

ԹԿՊ լրիվ տ/տարի 97,42 242/5,4

3 Մաքուր ջրի պայմանական ծավալները, որն անհրաժեշտ է հոսքաջրերի մինչև ՍԹԿ նոսրացումը (վնասակարության ինդեքս) կմ³/տարի 0,043 0,12/-

4 Նոսրացման միջին բազմապատիկը անգամ 60 66/-

5 Անձրևաջրերի արտահոսքում

- կախյալ մասնիկներ տ/տարի 84 134,4/2,6

- նավթամթերք 0,525 0,84/0,09

- ԹԿՊ₂₀ 4,2 6,72/1,68

6 Նոսրացման միջին բազմապատիկը անգամ 16 16/2,8

7 Մաքուր ջրի պայմանանական ծավալը, որն անհրաժեշտ է հոսքաջրերի մինչև ՍԹԿ նոսրացումը (վնասակարության ինդեքս) կմ³/տարի 0.00168 0.0026/0.00047

8 Տնտեսությանը հասցված տնտեսական վնասները մլն.դրամ
տարի 17,25 45,9/0.5

9 Կապիտալ ներդրումները մլն.դրամ - 200

/ հայտարարում նշված են ջրապահպան միջոցառումներից հետո ցուցանիշները/

Աղյուսակ

Ապարան քաղաքի էկոլոգիական ցուցանիշներ

NN ը/ն

Ցուցանիշներ

Չափման միավոր

Ցուցանիշներ

Ներկա իրավիճակը

Հեռանկար 2020 թ.

1

2

3

4

5

Օդ

1

Ձեռնարկություններից արտանետվող վնասակար նյութերի ընդհանուր քանակը, այդ թվում՝

տ/տարի

25,55

49,34

Կոշտ, այդ թվում՝

տ/տարի

7,097

18,76

Կախյալ մասնիկներ

տ/տարի

-

-

Մանգանի օքսիդներ

տ/տարի

0,011

0,029

Գազանման, այդ թվում՝

տ/տարի

14,81

21,156

Ծծմբային անհիդրիդ

տ/տարի

0,0025

0,006

Ածխածնի օքսիդ

տ/տարի

12,1

17,87

Ազոտի օքսիդներ

տ/տարի

2,71

3,28

Այլ արտանետումները

տ/տարի

3,632

9,395

2

Ավտոտրանսպորտից մթնոլորտ արտանետվոր վնասակար նյութերի ընդհանուր քանակը, այդ թվում՝

տ/տարի

190,5

476,25

Ածխածնի օքսիդ

տ/տարի

162,9

407,2

Ածխաջրածիններ

տ/տարի

20,2

50,5

Ազոտի օքսիդներ

տ/տարի

7,43

18,55

3

Ձեռնարկություններից մթնոլորտ արտանետվող գումարային բերված արտանետումները (վնասակարության ինդեքս ИВУեռն)

կմ³/տարի

381,97

953,31

4

Գումարային բերված արտանետումը ավտոտրանսպորտից (վնասակարության ինդեքս ИВп)

կմ³/տարի

253,6

633,1

5

ՍԹԿ-ների նորմերին հասնում

ՍԹԿ միավոր

0,4

0,908

Կախյալ մասնիկներ (փոշի)

ՍԹԿ միավոր

0,08

0,554

Ծծմբային անհիդրիդ

ՍԹԿ միավոր

0,094

0,085

Ազոտի օքսիդներ

ՍԹԿ միավոր

-

-

Մանգանի օքսիդներ

ՍԹԿ միավոր

-

-

6

Ձեռնարկությունների արտանետումներից քաղաքի օդային ավազանի աղտոտվածության հետևանքով տնտեսությանը հասցված վնասը

հազ.դրամ տարի

756,9

4917,6

7

Նույնը ավտոտրանսպորտի արտանետումներից

հազ.դրամ տարի

819,5

4555,1

Հողեր և թափոններ

1

Տարածքի կանաչապատում

հա

291.44

375.4

2

Քաղաքի ընդհանուր տարածքից կանաչապատման %-ը

%

55.7

63.6

3

Մեկ մարդուն ընկնող կանաչապատ տարածքը

մ²/մարդ

441.06

227.17

4

Նույնը նորմայից տոկոսներով

%

5

Քաղաքի սանիտարական մաքրումը՝ թափոնների հավաքումը և տեղափոխումը

տ/տարի

1200

3300

6

Արդյունաբերական թափոնների օգտագործումը

առաջանում են թափոններ

Ընդամենը

տ/տարի

21,7

76

Խոշոր տոննայնություն

տ/տարի

19,7

70

Թաղման ենթակա

տ/տարի

-

-

Վերամշակման ենթակա թափոններ

տ/տարի

2

6

Անթափոնության մակարդակը (վերամշակված թափոնների՝ առաջացած թափոնների հարաբերությունը)

տ/տարի

-

0,079

Աղմուկը բնակելի գոտում

դԲԱ

45

45

Աղմուկը փողոցում

դԲԱ

74

68

I-10. Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանություն

Գլխավոր հատակագծի պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության բաժնի իրավական հիմքերն են`

ՀՀ կառավարության N609-Ն որոշումը ՀՀ քաղաքային և գյուղական համայնքների գլխավոր հատակագծերի մշակման, փորձաքննության համաձայնեցման, հաստատման ու փոփոխման կարգը հաստատելու մասին,
ՀՀ օրենքը՝ պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին,
ՀՀ Ապարան քաղաքի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկը,
ՀՀ բնակավայրերի հատակագծման և կառուցապատման նորմերը,
ՀՀ գործող այլ օրենքները և ենթաօրենսդրական ակտերը:

Արագածոտնի մարզի բոլոր բնակավայրերը, գրեթե առանց բացառության, հարուստ են պատմամշակութային ժառանգությամբ, որը խթան է հանդիսանում այդ մարզում զբոսաշրջության և ռեկրեացիոն գոտիներն առավել զարգացնելու համար:

Համաձայն ՀՀ գործող օրենսդրությամբ սահմանված կարգի, հանրապետության տարածքում գտնվող հուշարձաններն ըստ արժեվորման չափանիշների դասակարգվում են հանրապետական և տեղական նշանակության, որտեղ.

●
հանրապետական նշանակության կարգին են դասվում ժողովրդի պատմության, նրա նյութական ու հոգևոր մշակույթի իմացության համար պատմական, գիտական, գեղարվեստական կամ մշակութային բացառիկ այլ արժեք ներկայացնող հուշարձաններ (օրինակ` եկեղեցական համալիր Քասախի բազիլիկ 4-5-րդ դդ):
Ներմուծեք նկարագրությունը_19226

●
տեղական նշանակության կարգին են դասվում հանրապետության որևէ տարածաշրջանի պատմությունն ու մշակույթը, տեղական առանձնահատկությունները բնութագրող պատմական, գիտական, գեղարվեստական կամ մշակութային հուշարձանները (օրինակ` եկեղեցի Սբ. Աստվածածին 19-րդ դար):
Ներմուծեք նկարագրությունը_19227

Արագածոտնի մարզի տարածքի պատմամշակութային հուշարձանների թվին են դասվում

●
հնագիտական քարեդարյան կայաններ, ժայռապատկերներ, քարայր կացարաններ, մեգալիթյան կոթողներ, վիմագրական հուշարձաններ, հնագույն և միջնադարյան բնակատեղիներ, ամրոցներ, դամբարանադաշտեր, պաշտամունքային և քաղաքացիական կառույցներ, կամուրջներ և այլն,
Ներմուծեք նկարագրությունը_19228

պատմության և մշակութային նշանավոր իրադարձությունների և նշանավոր գործիչների հետ առնչվող կառույցներ, կոթողներ, հուշահամալիրներ, գերեզմաններ:
քաղաքաշինական և ճարտարապետական` պատմական բնակավայրեր, թաղամասեր, փողոցներ, բնակելի, պալատական, պաշտամունքային հասարակական, արտադրական կառույցներ, ժողովրդական տներ, ճարտարապետական կոթողներ:

ՀՀ բոլոր մարզերի անշարժ հուշարձանների համար կատարվել է հաշվառում և կազմվել են համապատասխան պետական ցուցակներ, որոնք հաստատվել են ՀՀ կառավարության կողմից:

Համաձայն ՀՀ կառավարության 29 մայիսի 2002 թ. N 628 որոշման Արագածոտնի մարզի Ապարան համայնքի տարածքում տեղակայված հուշարձանները հետևյալներն են:
Ներմուծեք նկարագրությունը_19229

Ներմուծեք նկարագրությունը_19230

Ք. ԱՊԱՐԱՆ

1 2 3 4 5 6

N Հուշարձան, Հուշարձանախումբ Ժամանակը Տեղը Հուշարձանն ըստ նշանակության Ծանոթություն

ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ 10-20դդ. ք.մ. Տ Քասախի բազիլիկից 700մ հվ-ամ

2 1.1 խաչքար 10-րդ դար Հ

ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼԻՐ ՔԱՍԱԽԻ ԲԱԶԻԼԻԿ 4-5-րդ դդ. ք.մ. Հ

2.1 եկեղեցի Սբ. Խաչ 4-5-րդ դդ.

2.2 եկեղեցի Սբ. Խաչ 4-5-րդ դդ. Հ եռանավ

2.3 սյունասրահ 5 դ. Հ միանավ

2.4 խաչքար 9-10 դդ.

2.5 խաչքար 9-10 դդ. Հ

3 ԵԿԵՂԵՑԻ Սբ. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ 19 դ ք.մ. Հ

3.1 գերեզմանոց 17-20-րդ դդ ք.մ. Հ

4 ԽԱՉՔԱՐ 10 դ. ք.մ. Տ

5 ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ 1946 թ. ք.մ. Տ

6 ՀՈՒՇԱՂԲՅՈՒՐ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐՅԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ 60-ԱՄՅԱԿԻՆ 1977 թ ք.մ. Հ

7 ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԻ, ԱՊԱՐԱՆԻ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԻ ԵՎ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ / ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴ / 1974-1979 թթ. 1,5 կմ ամ Տ

7.1 պանթեոն 1994 թ. Հ

7.2 խաչքար Սպիտակի 1988 թ. երկրաշարժի զոհերին 1994 թ.

7.3 գերեզման Դրաստամատ Կանայանի /Դրո/ 1999 թ. Հ

8 ՔԱՂԱՔԱՏԵՂԻ ԱՊԱՐԱՆ մթա 3-1 հզմ մթա 1 հզմ – մ թ. 1 դ. հս-ամ մասում Տ

8.1 ամրոց «Բերդ» մթա 3-1 հզմ 1 կմ հս-ամ

8.2 դամբարանադաշտ մթա 3-1 հզմ

Հիմք ընդունելով «Հարավային Կովկասում մշակութային և բնական ժառանգության պահպանման, պատմական քաղաքների պահպանման և ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացման» տարածաշրջանային ծրագրի շրջանակներում 2004 թ. սեպտեմբերի 4-ին Երևանում Եվրոխորհրդի Մշակույթի, մշակութային և բնական ժառանգության դիրեկտորատի /DGIV/ մշակույթի և երիտասարդության հարցերով Հայաստանի բնապահպանության նախարարների կողմից ստորագրված «ճարտարապետական և բնական ժառանգության ռեաբիլիտացիան» քաղաքաշինության մեջ «Հայաստան գործողությունների ծրագիր» III մասը ելնելով այդ ծրագրի իրականացման անհրաժեշտությունից` Արագածոտնի մարզում զբոսաշրջության և ժառանգության հարստացման ռազմավարություններն առավել զարգացնելու նպատակով, առաջարկվում է

● կազմել և սահմանված կարգով հաստատել Արագածոտն մարզի հուշարձանների պահպանական գոտիների նախագծերն ու սահմանել դրանց պահպանության ռեժիմը. Ներմուծեք նկարագրությունը_19238

ստեղծել պատմամշակութային ու բնապահպանական արգելանոցներ և հաստատել դրանց կանոնադրությունը.
գրանցել և վերահսկել հուշարձանի նկատմամբ սեփականության իրավունքի և օգտագործման ձևի փոփոխությունները:

Հուշարձանները կարող են օգտագործվել գիտական, կրթական, մշակութային և ճանաչողական նպատակներով, ինչպես նաև իրենց սկզբնական ու հարմարեցված գործառնական նշանակությամբ:

Պատմական Նիգ գավառի Ապարան ավանը դեռևս նախաքրիստոնեական շրջանից հայ արքաների ամառանոցային նստավայրերից մեկն էր, և, ամենայն հավանականությամբ, Քասախի բազիլիկը եղել է թագավորական ապարանքի արքունի աղոթատեղին՝ կառուցված հայ Արշակունիների կողմից:
Ներմուծեք նկարագրությունը_19239

Բազիլիկի կառուցման ճշգրիտ ժամանակը վկայող տեղեկություններ չկան, սակայն ճարտարապետա-շինարարական վերլուծությունից հետևում է, որ այն Հայաստանի քրիստոնեական պաշտամունքի անդրանիկ տաճարներից մեկն է եղել և գոյություն է ունեցել դեռևս 4-րդ դարի սկզբներից:

Բազիլիկը սկզբում ունեցել է պարզ կառուցվածք՝ բաղկացած ուղղանկյուն երկայնական աղոթասրահից, բաժանված լինելով մեկ մեծ և երկու փոքր թաղակապ ծածկերով նավերի: Նմանատիպ «բազիլիկալ կառուցվածքների արևելյան տիպ» հորինվածքով տաճարներն ունեին ուղղանկյուն ձևի սեղան (խորան), որոնք գոյություն են ունեցել ոչ միայն Հայաստանի տարբեր շրջաններում (Արցախ, Տեկոր, Փարպի, Եղվարդ և այլն), այլև Հայաստանին հարևան ու հեռու շատ երկրներում (Հյուսիսային Միջագետք, Սիրիա, Աֆրիկա, Սկանդինավիա և այլն):
Ներմուծեք նկարագրությունը_19240

Հետագայում՝ 5-րդ դարում, ուղղանկյուն խորանը փոխարինվում է այժմյան ներսից պայտաձև, արտաքինից բազմանիստ աբսիդի խոշոր ծավալով:

Քասախի բազիլիկից ներկայումս պահպանված մասը հնարավորություն է տալիս լիովին վերարտադրելու հուշարձանի նախնական կառուցվածքի ճշգրիտ պատկերը: Պաշտամունքի այս ուշագրավ հուշարձանը, կառուցված լինելով Արագած լեռան հավերժահոս աղբյուրներից մեկից սկիզբ առնող Քասախ գետի ակունքի մոտ, իր ճարտարապետական զուսպ ու խիստ ձևերով ներդաշնակում է այդ լեռնային հիասքանչ տեղանքի բնությանը:

I-11.Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումներ

Բ ո վ ա ն դ ա կ ու թ յ ու ն

1. Ներածություն

2. Ընդհանուր բնութագիրը

3. Տարերային վտանգավոր երևույթները

4. Տեխնածին վտանգավոր երևույթները

5.
Նախագծի հիմնական դրույթները

Քաղաքի հակաճառագայթային թաքստոցները

Ապարան քաղաքի ապաստարանները

6.
Քաղաքի բնակչության պատսպարումը

7. Բնակչությանը ապաստարաններով ապահովման հաշվարկ

8. Ապաստարանների մակերեսների հաշվարկ

9. Բնակչության իրազեկումը և տեղեկացումը

10. Բնակչության տարահանումը

11. Արտակարգ իրավիճակների դեպքում քաղաքի կառավարման կազմակերպումը

12. Բնակչության պաշտպանության միջոցառումները

13. Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումների մշակման համար օգտագործված նորմատիվային փաստաթղթերի ցանկ

1. Ներածություն

Քաղաքի տարածքի Ինժեներաերկրաբանական նախապատրաստումը, տարերային և տեխանծին վտանգավոր երևույթներից պաշտպանությունը, ինչպես նաև քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներա-տեխնիկական միջոցառումների իրականացումը նպատակաուղղված են բնակավայրի տարածքում անվտանգ, բարենպաստ, կայուն կենսամիջավայրի ձևավորման ապահովմանը:

Քաղաքացիական պաշտպանության կարևորագույն միջոցառումներից է բնակչության պատսպարումն ապաստարաններում: Գլխավոր հատակագծում ներկայացված ապաստարանների անհարժեշտ ծավալները հաշվի առնելով պետք է ստեղծվեն ապաստարաններ, դրանք պահվեն պատրաստ վիճակում և օգտագործվեն առաջին իսկ անհրաժեշտության դեպքում:

Քաղաքի գլխավոր հատակագծում քաղաքացիական պաշտպանության հարցերին լուծումներ տալու համար հիմք են հանդիսացել «Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիակակն միջոցառումների նախագծման «Гражданстрой» -ի ВСН ГО-38-82, և ВСН ГО-38-83 հրահանգները» և այլ նորմատիվային փաստաթղթեր:

2. Ընդհանուր բնութագիրը

Ապարան քաղաքն Արագածոտնի մարզի մեծությամբ և նշանակությամբ երկրորդ քաղաքն է: Գտնվում է Քասախ գետի ափին, ծովի մակերևույթից 1880-2000 մետր բարձրության վրա: Հեռավորությունը Երևան քաղաքից կազմում է 57կմ: Ապարան քաղաքի ներկայիս տնտեսության առաջատար ճյուղը գյուղատնտեսությունն ու անասնապահությունն է:

Քաղաքի արդյունաբերական ձեռնարկություններից են՝ Երևանի «Հայգորգ» միավորման մասնաճյուղը, սննդի արդյունաբերությունը՝ մասնավորապես պանրի, հացի գործարանները ներկայումս աշխատում են մասնակի հզորությամբ:

Ապարանում գործում են հանրակրթական դպրոցներ, մշակույթի տուն, կինոթատրոն, կապի հանգույց, ռադիոհանգույց, հիվանդանոց, պոլիկլինիկա:

3. Տարերային վտանգավոր երևույթները

Ապարան քաղաքի տարածքը ըստ ՀՀՇՆ II-2.03.2006թ. գտնվում է երկրորդ սեյսմիկ գոտում, որտեղ գրունտների հորիզոնական արագացումների հնարավոր առավելագույն մեծությունը ընդունված է 0,3 g, համապատասխանաբար հնարավոր է 8-9 բալ ուժգնության սեյսմիկ ցնցումներ:

Տարերային վտանգավոր երևույթներից Ապարանի տարածքին բնորոշ են գարնանային ձնահալքերից, տեղումներից առաջացող հեղեղումները և սելավային երևույթները, որոնք պայմանավորված են քաղաքի աշխարհագրական դիրքով՝ Արագած լեռան հյուսիսարևելյան և Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի հարավ-արևմտյան լանջերի տեղաբաշխվածությամբ:

Վտանգավոր տարերային երևույթներից է նաև քաղաքի առանձին թաղամասերում ստորերկրյա ջրերի առկայությունը, որոնց մակարդակը գարնանը բարձրանում է և ողողում անահատական բնակելի տների նկուղները:

4. Տեխնածին վտանգավոր երևույթները

Ապարան քաղաքում քիմիական վտնագավոր օբյեկտներ չկան:

Քաղաքում տեխնածին արտակարգ իրավիճակների օջախներ են համարվում՝

- կոմունալ և կենցաղային գազատարները,

- քաղաքի խմելու ջրագծերը, էներգամատակարարման և կոյուղագծերը,

- կամուրջները,

- Հալավարի ջրամբարը:

Տեխնածին արտակարգ իրավիճակներից խուսափելու համար անհարժեշտ է՝

- քաղաքի համար կառուցել կենցաղային, կեղտաջրերի կենսաբանական մաքրման կայան և ապահովել դրա արդյունավետ աշխատանքը.

- ապահովել քաղաքի կոմունալ, կենցաղային գազատարների, խմելու ջրագծերի կոյուղագծերի, էնեգամատակարարման գծերի, ճանապարհների անխափան աշխատանքը՝ ժամանակին կատարելով դրանց պլանային նախազգուշական վերանորոգման պրոֆիլակտիկ աշխատանքները.

- բենզագազալիցքավորման կայանները տեղակայել գոյություն ունեցող նորմաների համաձայն.

- արտակարգ իրավիճակներում քաղաքի բնակչության նվազագույն կարիքները բավարարելու նպատակով ստեղծել խմելու ջրի պահուստային պաշարներ.

- կատարելագործել բնակչության պաշտպանության ապաստարանները, նախատեսել նորերը.

- բարձրացնել էլեկտրաէներգետիկ համակարգերի հուսալիությունը՝ բացառելով բնակչության էլեկտրամատակարարման երկարատև անջատումները.

- բնակարանների գազով տաքացման համար օգտագործել վառարաններ, որոնք ունեն գազի այրման արգասիքների երաշխավորված հեռացման հնարավորւթյուն:

5. Նախագծի հիմնական դրույթները

- Քաղաքի բնակչության թվաքանակը՝ 6,6 հազար մարդ:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ քաղաքը գտնվում է բարձր սեյսմիկ ռիսկի գոտում, նախատեսվում են վտանգավոր օբյեկտների, բնակելի շենքերի և բնակչության կենսապահովման օբյեկտների պաշտպանությանն ուղղված միջոցառումներ:

- Արտակարգ իրավիճակներում քաղաքի տարածքի ռացիոնալ օգտագործման և կենսագործունեության կայունության բարձրացման համար նախագծում նախատեսված է տարբեր ֆունկցիոնալ գոտիների և համայնքի տրանսպորտային ցանցի մանրամասն լուծումներ:

- Մայրուղիների և փողոցների նախագծային լայնությունը, կարմիր գծերում, ընդունված է նվազագույնը 12.0մ, որպեսզի շենքերի և կառույցների փլուզման դեպքում ապահովվի փրկարարական ստորաբաժանումների մոտեցումը:

- Ինժեներական հաղորդակցության ուղիների նախագծման հիմքում դրված է քաղաքի կենսագործունեության հուսալի ապահովումը, ինչպես խաղաղ, այնպես էլ արտակարգ իրավիճակներում:

- Ջրամատակարարման համակարգը կենտրոնացված է, համատեղված է խմելու և հակահրդեհային ծախսերը մեկ ջրատարով:

Ապարան քաղաքի հակաճառագայթային թաքստոցները

Աղյուսակ 1

Հ/Հ

Տեղակայման վայրը

Կարգը

Մարդկանց թիվը

Տեխնիկական վիճակը

Ծանոթություն

1

Կապի հանգույց

I

300

անբավարար

2

Եղիպատրուշի միջնակարգ դպրոց

I

220

բավարար

Ապարան քաղաքի ապաստարանները

աղյուսակ 2

Հ/Հ

Տեղակայման վայրը

Կարգը

Մարդկանց թիվը

Տեխնիկական վիճակը

Ծանոթ-ություն

1

Կազմակերպությունների շենքերի նկուղներ

I

2500

անբավարար

2

Բնակելի շենքերի նկուղներ

I

2800

անբավարար

3

Սեփական բնակելի ֆոնդի նկուղներ

I

1600

բավարար

6. Քաղաքի բնակչության պատսպարումը

Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պատսպարումը պետք է իրականացվի հետևյալ պաշտպանական կառույցներում`

- ստորգետնյա հատուկ շինություններում` ապաստարաններում, նկուղներում, կիսանկուղներում, խորացված տարածքներում.

- բնակելի ֆոնդի տարածքներում` առաջին հարկի տարածքներ` հարմարեցված որպես ապաստարաններ:

Բնակչության պատսպարման համալիր միջոցառումներն ընդգրկում են`

- պաշտպանական կառույցների վաղօրոք կառուցումը.

- պաշտպանական կառույցների պահպանումը պատրաստի վիճակում.

- պաշտպանական կառույցների նպատակային օգտագործման կազմակերպումը.

- արագ կառուցվող ապաստարանների շինարարության կազմակերպումն ու ապահովումը պատերազմի սպառնալիքի ժամանակ:

Արտակարգ իրավիճակներում քաղաքի կենսագործունեությունն ապահովող ձեռնարկությունների ապաստարաններում պատսպարվում են նշված ձեռնարկությունների աշխատակիցները:

Նկուղային և այլ խորացված տարածքներում, պատսպարման նպատակով նախատեսված շենքերի և շինությունների առաջին հարկերում, պարզագույն թաքստոցներում պատսպարվում է մնացած բնակչությունը:

7. Բնակչությանն ապաստարաններով ապահովման հաշվարկ

Աղյուսակ 3

N Բնակչության խմբեր Ներկա ժամանակահատվածում Հաշվարկային ժամկետում

Թվաքանակը (հազ. մարդ) Ենթակա են պատսպարման
(հազ. մարդ) Թվաքանակը (հազ. մարդ) Ենթակա են պատսպարման
(հազ. մարդ)

1 2 3 4 5 6

Աշխատավայրում գտնվող բնակիչներ 2,0 1,65 4,7 3,9

Տանը գտնվող չաշխատող բնակիչներ 1,0 0,92 2,8 2,6

Ուսման վայրում գտնվող ուսանողներ, դպրոցականներ, նախադպրոցական երեխաներ 1,2 1,12 3,2 3,0

Տնային պայմաններում գտնվող ուսանողներ, դպրոցականներ, նախադպրոցական երեխաներ 2,4 2,36 5,8 5,7

Ընդամենը 6,6 6,05 16,5 15,2

8. Ապաստարանների մակերեսների հաշվարկ` ըստ խմբերի

Աղյուսակ 4

N Բնակչության խմբեր Ներկա ժամանակահատվածում Հաշվարկային ժամկետում

Բնակչության թվաքանակը Ապաստարանների անհրաժեշտ մակերեսը, մ² Բնակչության թվաքանակը Ապաստարանների անհրաժեշտ մակերեսը, մ²

1 2 3 4 5 6

1. Նախադպրոցական տարիքի երեխաներ` իրենց խնամակալների հետ 1700 2040 4200 5040

Քաղաքի մնացած բնակչությունը 4900 3675 12300 9225

Ընդամենը 6600 5715 16500 14265

Ծանոթագրություն`

անհրաժեշտ ծավալով ապաստարանների ընդհանուր մակերեսը հաշվարկվել է գործող նորմաների համաձայն: Նախատեսվող մակերեսների չափերում, հաշվի են առնվել նաև սանիտարական, պահեստային և այլնի համար նախատեսվող անհրաժեշտ օժանդակ մակերեսները:

9. Բնակչության իրազեկումը և տեղեկացումը

Պաշտպանական կառույցներում բնակչության պատսպարումը տեղի է ունենում քաղաքացիական պաշտպանության ազդանշաններով`

- շչակի անընդհատ հնչեցման դեպքում («Օդային տագնապ» ազդանշան) բնակչությունն անմիջապես պատսպարվում է պաշտպանական կառույցներում.

- շչակի անըդհատ հնչեցման դեպքում («Ուշադրության բոլորին» ազդանշան) բնակչությունը պարտավոր է միացնել հեռուստացույցները և ռադիոընդունիչները, որոնցով փրկարարական պետական մարմինների կողմից տրվում են հաղորդագրություններ տեղանքի քիմիական կամ ճառագայթային վարակի սպառնալիքի կամ դրանց առաջացման և բնակչության գործողությունների մասին ու գործում` համաձայն այդ հաղորդագրությունների:

Ստանալով համապատասխան ազդանշան` պաշտպանական կառույցները սպասարկող խմբերի և օղակների անձնակազմերը բերվում են պատրաստականության և ժամանելով իենց աշխատատեղերը, պաշտպանական կառույցները պատրաստում են պատսպարվողների ընդունման համար: Պետական կառավարման տարածքային, տեղական ինքնակառավարման մարմիններն արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության մարմինների հետ համատեղ կազմակերպում են բնակչության պատսպարման համալիր միջոցառումներ:

Պաշտպանական կառույցներում բնակչության պատսպարումն իրականացվում է նախապես մշակված և հաստատված պլանների համաձայն:

Աշխատանքային հերթափոխի աշխատողներն ու ծառայողներն օբյեկտների համապատասխան պաշտոնատար անձանց ղեկավարությամբ զբաղեցնում են պաշտպանական կառույցները` համաձայն օբյեկտի արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության պետի կողմից նախապես մշակված պլանների, իսկ անհատական բնակարաններում ապրողները՝ իրենց հարմարեցված նկուղները և այլ շինությունները:

10. Բնակչության տարահանումը

Քաղաքի վրա հակառակորդի անմիջական հարձակման դեպքում բնակչության լրիվ տարահանում չի պլանավորվում: Բնակչության հրատապ վերաբնակեցումը քաղաքի առանձին տարածքներից հնարավոր է հակառակորդի կողմից հարձակման ժամանակակից միջոցների օգտագործման դեպքում, որի ընթացքում կարող են առաջանալ քիմիական, ճառագայթային, մանրէաբանական վարակի օջախներ:

Տարերային աղետներից բնակչության համար առավել մեծ վտանգ են ներկայացնում երկրաշարժերը, որոնց դեպքում որպես պաշտպանության հիմնական ձև հանդիսանում է բնակչության տարահանումը անվտանգ վայրեր:

Աղետից հետո իրականացվում է այն շենքերի բնակիչների տարահանումը, որոնցում բնակվել հնարավոր չէ:

Տեխնածին աղետների դեպքում պաշտպանական հիմնական ձևը բոլոր միջոցներով բնակչության դուրս բերումն է, տարահանումը վարակման օջախից քամու հակառակ ուղղությամբ:

Ներկայումս Ապարան քաղաքի բնակչության տարահանման պլանը մշակման ընթացքի մեջ է և վերջնական որոշված չեն տարահանման ուղիներն ու բնակավայրերը, որոնք քաղաքից պետք է ունենան առնվազն 20 կմ հեռավորություն: Հարցի լուծման համար պետք է հաշվի առնվեն տարահանման հետևյալ ձևերն ու միջոցները`

- քաղաքի բնակչությունը կարող է տարահանվել հետիոտն շարասյուներով կամ տրանսպորտային միջոցներով` ավտոշարասյուներով.

- առանձին դեպքերում տարահանման համար, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով, կարող են տրամադրվել նաև օդային տրանսպորտային միջոցներ:

11. Արտակարգ իրավիճակների դեպքում քաղաքի կառավարման կազմակերպումը

Աղետի սպառնալիքի կամ առաջացման վտանգի դեպքում կառավարումն իրականացվում է քաղաքի կառավարման կետից (քաղաքապետի աշխատասենյակ) և Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչությունից:

Օպերատիվ խումբը ժ+45 րոպեի ընթացքում զբաղեցնում է հիմնական կառավարման կետը և ժ +60 րոպեի ընթացքում կազմակերպում է շուրջօրյա հերթապահություն:

Մարզային փրկարարական վարչության անձնակազմը ժ+45 րոպեի ընթացքում ժամանում է և ժ+60 րոպեի ընթացքում կազմակերպում է շուրջօրյա հերթապահություն և անահրաժեշտ փրկարարական աշխատանքեր:

Աղետի սպառնալիքի կամ առաջացման դեպքում կառավարումը կազմակերպվում է Արագածոտնի մարզպետի կողմից և իրականացվում է կառավարման հիմնական կետից: Անհրաժեշտության դեպքում կառավարումն իրականացվում է պահեստային կամ շարժական կառավարման կետերից:

Անհատական պաշտպանության միջոցների (ԱՊՄ) պահանջվող քանակի հաշվարկ` ըստ տարիքային խմբերի

Աղյուսակ 5

Հ/Հ Բնակչության թվաքանակը` ըստ տարիքային խմբերի Ընդամենը (մարդ) Պահանջվող ԱՊՄ-ի քանակը (հատ) և մակնիշը

Քանակը գումարած 10% պահուստ

Մակնիշը

1. 0-2 տարեկան 260 286 Մ.Հ

2. 3-14 տարեկան 1340 1474 ГП-5 ГП-7
(մանկական)

3. 15-18 տարեկան և ավելի 5000 5500 ГП-5, ГП-7

Ընդամենը 6600 7260

Ծանոթագրություն`

բնակչությանը ԱՊՄ բաշխումը, համաձայն ՀՀ կառավարության 25.10.2000թ. թիվ 679 որոշման` իրականացվում է երկրորդ հերթին: Բաշխումն իրականացվում է ՀՀ կառավարության որոշմամբ, իսկ կազմակերպություններում` տվյալ կազմակերպության ղեկավարի որոշմամբ:

12. Բնակչության պաշտպանության միջոցառումները

Բնակչության պաշտպանության միջոցառումների մեջ մտնում են՝

1. ինժեներական ապահովումը, որի նպատակն է պայմաններ ստեղծել քաղաք մուտք գործելու, փրկարարական և այլ անհետաձգելի աշխատանքների, դրանց հաջող իրականացման, ինչպես նաև աղետի գոտուց բնակչության տարահանման կազմակերպումը.

2. բժշկական ապահովումը, որի նպատակն է պայմաններ ստեղծել բժշկական օգնություն ցուցաբերել տուժածներին՝ գործին ընդգրկելով ինչպես տեղական, այնպես էլ այդ աշխատանքների մեջ ներգրավվող այլ մարզերից ժամանող ուժերը.

3. հասարակական անվտանգության և հակահրդեհային ապահովումը, որի նպատակն է ապահովել մարզի բնակչության անվտանգությունը, ունեցվածքի պահպանությունը և հակահրդեհային անվտանգությունը.

4. նյութատեխնիկական միջոցների և սննդամթերքի ապահովումը, որի նպատակն է քաղաքի տուժած բնակչության և փրկարարական ուժերի կենսաապահովման համար կազմակերպել սննդի և առաջին անհրաժեշտության միջոցների ժամանակին տեղափոխումը և բաշխումը.

5. տրանսպորտային ապահովումը, որի նպատակն է աղետի գոտի տեղափոխել փրկարարական կազմավորումներ, ինչպես նաև փոքրածավալ տեխնիկական միջոցներ և տարահանել բնակչությանը.

6. տեղեկատվության ապահովումը, որի նպատակն է հստակ մեկնաբանել արտակարգ իրավիճակների հետևանքները, ապահովել լրատվության օբյեկտիվությունը և պրոֆեսիոնալ պատշաճ մակարդակը:

13. Քաղաքացիական պաշտպանության ինժեներատեխնիկական միջոցառումների մշակման համար օգտագործված նորմատիվային փաստաթղթերի ցանկ

- Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենք, 02.12.1998թ.

- Քաղաքացիական պաշտպանության մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենք, 05.03.2002թ.

- ՀՀ կառավարության 13.12.1999թ. «Վտանգավոր տարածքից բնակչության տարահանման կարգը հաստատելու մասին» թիվ 746 որոշում.

- ՀՀ կառավարության 28.09.2000թ. «Բնակչության պատսպարման կարգը հաստատելու մասին» թիվ 592 որոշում.

- ՀՀ կառավարության 25.10.2000թ. «Բնակչությանն անհատական պաշտպանության միջոցներով ապահովելու կարգը հաստատելու մասին» թիվ 679 որոշում.

- ՀՀ կառավորության 16.10.2003թ. «ՀՀ տարածքում արտակարգ իրավիճակների առաջացման մասին տեղեկատվության ստացման և ազդարարման կարգը հաստատելու մասին» թիվ 1304-Ն որոշում.

- СНиП II-II-77 Нормы проектирования Защитные сооружения гражданской обороны.

- Руководство по составлению раздела инженернотеxническиx мероприятий гражданской обороны в проектаx генеральныx планов городов, проектаx планировки и застройки городов и населенныx пунктов, 1985г.

-ВСН ГО 38-82, ВСН ГО 38-83 Гражданстрой.

I-12. Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն

Ապարան քաղաքը ծովի մակարդակից գտնվում է 1850-1900 մ բարձրության վրա, սեյսմիկ գոտին-9 բալ:

Տարվա օդի միջին նվազագույն ջերմաստիճանը -41^օC

Օդի միջին առավելագույն ջերմաստիճանը 10.4^օC

Օդի բացարձակ առավելագույն ջերմաստիճանը 31-32^օC

Ապարանի համար գլխավոր հատակագծեր և մանրամասն գլխավոր հատակագծեր մշակվել են 1950, 1966թ. «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի կողմից, իսկ վերջին նախագիծը կատարվել է «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտի կողմից 1985-1986 թվականներին:

Նախկին գլխավոր հատակագծերի հիմնական դրույթները չեն իրականացել:

Գլխավոր հատակագծի նախագծման ժամանակ անհրաժեշտություն է առաջացել գործառական զոնավորման ճշտում կատարել` արտադրական պահեստային և կոմունալ տնտեսության տեղափոխում այլ տարածքներ:

Դրա շնորհիվ հնարավորություն է ստեղծվել ավելի ակտիվ լանդշաֆտային դոմինանտների ներմուծում բնակավայրի ճարտարապետական կոմպոզիցիայի մեջ:

Գլխավոր հատակագծի հաշվարկային ժամանակաշրջանը ընդունված է 2010թ. իսկ I հերթի շինարարությունը 1995թ.:

Ապարանի տարածքը ամբողջությամբ վերցրած հիմնականում զարգացել է Երևան-Աշտարակ-Սպիտակ Մ-3 միջպետական ճանապարհի շուրջը:

Ճանապարհը անցնում է քաղաքի կենտրոնական մասով հատելով հարավից և դուրս գալով հյուսիս արևմուտքից, իսկ Քասախ գետը քաղաքը հատում է արևմուտքից և դուրս է գալիս հարավ արևելքից: Քասախը սկիզբ է առնում վտակներից, որոնք հոսում են Արագածի Հյուսիսարևելյան զանգվածից և Փամբակի լեռների արևելյան լանջերից: Տարվա 8 ամիսներին Քասախ գետը իր վտակներով մինչև ք. Ապարան չորանում է, իսկ քաղաքից ներքև ընկած հատվածում գետը ունի անընդհատ հոսք՝ ի հաշիվ քաղաքի տարածքում բխող աղբյուրների և հոսում է նեղ և խորը կիրճով:

1985թ. Ապարանն ուներ 7200 բնակչություն, իսկ հաշվարկային ժամանակաշրջանում՝ (2011թ-ին) բնակչությունը պետք է կազմեր 13400 մարդ:

Մինչև 60-ականները Ապարանը եղել է թույլ զարգացած ագրարային շրջանի շրջկենտրոն, որի բնակչությունը հիմնականում զբաղված էր գյուղատնտեսական արտադրության մեջ և անասնապահությամբ, մասամբ նաև արդյունաբերության մեջ: 1985թ. արտադրության գերիշխող ճյուղը եղել է մեքենաշինությունը: 1986թ. աշխատել են 7 արդյունաբերական ձեռնարկություններ:

Հաշվի առնելով հաշվարկային ժամանակաշրջանի բնակչության աճը, գլխավոր հատակագծում մեծ տեղ է հատկացվել արդյունաբերական ձեռնարկությունների և հատկապես էկոլոգիապես մաքուր արտադրությունների ձևավորմանը:

Նախագծով անջատված է ամբողջ արտադրական արդյունաբերական տարածքը բնակելի տարածքից, իսկ քաղաքի միջով անցնող միջպետական մայրուղին պետք է շրջանցեր քաղաքը ձախ կողմից:

Նախագծով նախատեսված են կուլտուր կենցաղային և հասարակական սպասարկման օբյեկտներ:

Մեծ կարևորություն է տրված սպորտային համալիրի զարգացմանը, ինչպես նաև հասարակական կենտրոնի ձևավորմանը: Քասախի բազիլիկայի տարածքն ազատվել է խարխուլ կառուցապատումից և եկեղեցուց դեպի սպորտ համալիր բացվել է հետիոտն առանցք:

Ապարան քաղաքը սոցիալ-քաղաքշինական առումով բնակավայր է, որն իր վրա է վերցնում ամբողջ համայնքի կուլտուր-կենցաղային սպասարկման և արդյունաբերական կենտրոնի ֆունկցիան:

Նախատեսվում է պահպանել և ավելի զարգացնել կապն Ապարանի և հարևան բնակավայրերի միջև: Այսինքն ստեղծել աշխատանքի, ապրելու և հանգստի նպատակահարմար կապ:

Քաղաքի զարգացման սխեմայում Մուլքին նույնպես մտել է Ապարանի կազմի մեջ՝ հանդիսանալով նրա V միկրոշրջանը: Ընդհանրապես քաղաքը բաժանվել է 5 միկրոշրջանների՝ չհաշված հզոր արդյունաբերական կոմպլեքսը: Հիմնական բազմաբնակարան շինարարությունը նախատեսված է հյուսիսարևելյան և հարավ արևմտյան միկրոշրջաններում:

1988թ. երկրաշարժից հետո արևելյան թաղամասը, որը փռված է Գայի փողոցի վերջնամասում, կառուցապատվում էր տաջիկ բարեկամների կողմից փայտյա տնակներով: Հետագա տարիների գործընթացները թույլ չեն տվել իրականացնել Ապարանի գլխավոր հատակագծի հեռանկարային զարգացման լուծումները:

Հյուսիսարևելյան թաղամասի մի մասը մնացել է Լուսագյուղի համայնքի տարածքում, հարավարևելյան տարածքը, որտեղ արդյունաբերական համալիրի աջ հատվածն է` պանրի գործարանով և հեռանկարային կառուցումներով, ինչպես նաև Մուլքի գյուղը, առանձնացվել է որպես Մուլքիի համայնք:

Ամբողջ հյուսիսային թաղամասի հողերի 70 տոկոսը բաժանված է, բայց կառուցապատված չէ: Արևելյան և հարավարևելյան թաղամասերը կառուցապատված են 60%-ով: Քաղաքի ամենամեծ կառույցի՝ ակումբի շինարարությունը, մնացել է անավարտ վիճակում: Սպորտային համալիրի տարածքում նախատեսված մարզադաշտի փոխարեն մարզադաշտը կառուցվել է ակումբի դիմաց և սխալ օրիենտացիայով՝ հյուսիս-հարավի փոխարեն արևելք-արևմուտք:

Չի իրականացել Քասախի բազիլիկայի շրջակայքի կարգավորումը, ինչպես նաև բազիլիկայից դեպի սպորտ համալիր բացվող առանցքը: Չի իրականացել ընդհանրապես Ապարանը ձախից շրջանցող մայրուղին:

I-13. Նոր գլխավոր հատակագծի անհրաժեշտության քաղաքաշինական դրույթները

Ապարան քաղաքի բնակչության աճի, արդյունաբերության և քաղաքաշինական տենդենցների զարգացման մասին վերը նշված ենթակետերը, ինչ խոսք, ներկայումս ավելի սահմանափակ և սեղմ ընթացակարգի մեջ են գտնվում: Ելնելով երկրի վերջին տարիների սոցիալտնտեսական ծայրահեղ վիճակից, ինչպես մյուս համայնքներում, այնպես էլ Ապարանում քաղաքաշինական փոփոխություն չի նկատվել, անշուշտ նման քաոսային և տարրերայնորեն զարգացող վիճակը չի բերի ճարտարապետական միջավայրի զարգացմանը: Հետևապես, սույն նախագիծը ընթացքի մեջ է` հաշվի առնելով նման բոլոր քաղաքաշինական և հատակագծային խնդիրները:

Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակգծի կազմումը կարևորագույն խնդիր է քաղաքաշինական, տնտեսական, շրջակա միջավայրի պահպանության տեսանկյուններից:

Վերջին տարիներին քաղաքաշինական իրավիճակի արագ փոփոխությունն ամբողջ հանրապետության տարածքում, այդ թվում Ապարանում, առավել կարևորում է նոր գլխավոր հատակագծի անհրաժեշտությունը: Հողերի սեփականացումը, նոր շուկայական հարաբերությունները, գինեգործության և տուրիզմի առկա զարգացումը գլխավոր հատակագծերի հեղինակներին առաջադրեցին նոր քաղաքաշինական խնդիրներ, որոնցում կարևոր նշանակություն են ստանում առաջիկա 20 տարիներին քաղաքաշինական հնարավոր զարգացումների ճիշտ կանխատեսումները:

Հասկանալով, որ քաղաքային միջավայրը ձևավորվում է վերջ ի վերջո անընդհատ փոփոխվող իրավիճակում և կառուցապատումների գործունեության արդյունքն է, ուստի ներկայացնում ենք մի շարք հիմնահարցեր, որոնք որ կընդունվեն որպես գլխավոր հատակագծի առանցքային խնդիրներ և չեն ենթարկվի չհիմնավորված փոփոխությունների: Հեղինակներն ընդարձակ աշխատանքային միջավայր և մտածելու ազատություն են ընձեռնում նախագծողներին կառուցապատման ժամանակ, սակայն սահմանափակել են շինությունների հարկայնությունը, իրենց տեսակետներն են ներկայացրել փողոցների ձևավորման հարցում:

Ժամանակակից քաղաքի կառուցապատողների առաջ կա երկու խնդիր, որոնց մեջ անհրաժեշտ է ընտրություն կատարել.

1. Քաղաքի կենտրոնում, որտեղ հողի և կառուցապատվող տարածքների արժեքն էապես բարձրանում է, հնարավոր է կարճաժամկետ և խիտ կառուցապատում իրականացնել` արդյունքում ակնկալելով մեծ եկամուտներ, թողնելով հաջորդ սերունդներին այդ միջավայրը ձևավորելու բարդ խնդիրները:

2. Ձևավորել քաղաքային հետաքրքիր բարձրարվեստ միջավայր, որի տնտեսական արդյունավետությունը կստեղծվի ժամանակի ընթացքում` տուրիզմի զարգացմանը զուգահեռ, համազոր և մտածված քայլերով:

Ներկայացվող գլխավոր հատակագծում ընդգրկված է երկրորդ տարբերակը:

Գլխավոր հատակագծի նախագծման սկզբունքները`

1. Նախագծել քաղաքի զարգացումները, հեռանկարը և ցուցադրել այն` տալով յուրաքանչյուր քաղաքացուն հնարավորություն ընտրելու իր դերն ու տեղն այդ հատակագծում:

2. Ապահովել շրջակա միջավայրի պահպանման բոլոր մեխանիզմները, որպես քաղաքի զարգացման կարևորագույն օղակ:

3. Պահպանել արդի ճարտարապետական արժեքները:

4. Քաղաքն ապահովել ժամանակի և տարածության մեջ նոր քաղաքաշինական արժեքների ներմուծման հնարավորություններով (տրանսպորտի նոր տեսակներ և այլն):

5. Ապարանը նախագծել, որպես քաղաքային համայնք, որտեղ Արագածոտնի մարզի պատմական և ներկա քաղաքաշինական հաջողությունները կներկայացվեն առավել համախմբված` կրելով նախորդների քաղաքաշինական կուլտուրան և կառուցելով նորը:

Գ լ ու խ II

Ապարան համայնքի հեռանկարային զարգացումը

II-1 Հեռանկային զարգացման հայեցակարգ

Ապարան քաղաքի, ինչպես և Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքների, տարածքային և տնտեսական զարգացման ուղղությունները քաղաքաշինական գործունեության ներկա փուլի առավել սուր և բարդ հիմնախնդիրներից են:

Այս կապակցությամբ հատուկ ուշադրություն է դարձվել քաղաքի գրաված դիրքին և դերին ՀՀ տարաբնակեցման համակարգում, բնակչության աճի դինամիկային, տարածքային ռեսուրսների օգտագործման արդյունավետությանը, տնտեսության տարբեր ճյուղերի զարգացման կապերին, տրանսպորտային մատչելիության գոտում գտնվող ռեսուրսային պոտենցիալի օգտագործմանը, տրանսպորտային և ինժեներական ենթակառուցվածքների զարգացման հնարավորություններին:

Բնակչության հեռանկարային աճի անցած փուլի կանխատեսումային մեթոդների («աշխատանքային հաշվեկշիռ», «նպատակային» և այլն) կիրառման անհնարինությունն արդեն ապացուցված է: Այդ պատճառով բնակչության հեռանկարային աճը որոշված է ըստ «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթների` ելնելով հեռանկարային տարածքային զարգացման հնարավորություններից (քաղաքապատկան տարածքի ժողովրդագրական տարողունակության որոշման մեթոդով): Ըստ այդ հաշվարկների, քաղաքում կարող է բնակվել առավելագույնս 25.0հազ. մարդ, որը անթույլատրելի է Ապարան քաղաքի համար: Ըստ բնապահպանական և ռեսուրսային հաշվարկի`16.5 հազ.` չխախտելով տարածքի էկոլոգիական հավասարակշռությունը, ընդ որում աճի տեմպերի համար ժամկետներ չեն կանխատեսվում, քանի որ այն կախված է հանրապետության ընդհանուր զարգացման տեմպերից, քաղաքական իրավիճակից, բնակչությանն աշխատատեղերով ապահովելու մակարդակից: Աշխատատեղերի մեծ քանակ կարելի է ակնկալել բնական ռեսուրսների (հումքային, ռեկրեացիոն, գյուղատնտեսական) տարածքային պոտենցիալ հնարավորությունների ռացիոնալ օգտագործումից և ներդրումային ճկուն քաղաքականությունից:

Այսպիսով, համայնքի հեռանկարային տնտեսական զարգացման հիմնական ուղղություններն են.

Արդյունաբերական և ագրոարդյունաբերական համալիրի ձևավորում
Ռեկրեացիոն ոլորտի զարգացում

Զարգացման հիմնական ուղղությունների իրականացման գործընթացում խիստ կարևորվում է տեղական իշխանությունների և գործարարության համատեղ գործունեությունը:

II-1.1. Արդյունաբերության «բազային» կոմպլեքսաստեղծ ճյուղերի ներուժը

Նախկին սոցիալտնտեսական փուլի պլանային օրենքներով գործող արդյունաբերական համալիրը (սննդի, թեթև, տեղական արդյունաբերություն) փլուզվել է:

Արդյունաբերական բոլոր օբյեկտները սեփականաշնորհվել են և ներկայումս մեծ մասը չեն աշխատում:

Սույն նախագծով տնտեսական զարգացման հեռանկարները դիտարկվում են բնական (հումքային, ռեկրեացիոն, գյուղատնտեսական) հարուստ պաշարների, հանրապետության արդի տնտեսական-քաղաքական փուլի վերափոխումների ընձեռած լայն հնարավորությունների, տնտեսական գործունեության նոր մոտեցումների տեսանկյունից, որոնցից կարևորագույներն են.

Տարածաշրջանի և մարզի հումքային ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործումն արդյունաբերության «բազային» ճյուղերի զարգացման համար:
Տարածաշրջանային և միջմարզային ինտեգրման ճանապարհով տնտեսական կապերի ստեղծումը:
Արդյունաբերական օբյեկտներում նախատեսվում է առաջավոր, շրջակա միջավայրին նվազագույն վնաս հասցնող տեխնոլոգիաների կիրառում (թափոնների կրկնակի վերամշակում, թափոնների վնասազերծում, փակ ցիկլեր և այլն):
Համայնքի, տարածաշրջանի գյուղատնտեսական արտադրության զարգացումը:
Փոքր և միջին բիզնեսի (գործարարության) խթանումը և աջակցումը՝ ներդրումների համար տրամադրվող միջավայրի ձևավորմամբ: Փոքր և միջին բիզնեսի օբյեկտները շատ հարմար կառույցներ են հանդիսանում հատկապես բարձր տեխնոլոգիական արտադրությունների ներդրման և սպասարկման համար, քանի որ համեմատաբար արագ և փոքր ծախսերով կարող են յուրացնել նոր տեխնոլոգիաները և նորարարական մշակումները: Այդ օբյեկտներն ավելի ճկուն են, արագ են հարմարվում շուկայի պահանջներին և սպասարկման արդիական ձևերին:
Արդյունաբերական օբյեկտների տեղադրումը՝ նոր արտադրություներով (հիմնականում գիտատեխնիկական ճյուղի օբյեկտներ):
Աշխատունակ բնակչության ներուժի օգտագործումը:
Իրավական և գործարարական տեղեկատվական կենտրոնի ստեղծում՝ բնակչությանը, հիմնականում ներդրողներին, իրազեկելու նպատակով:

Ապարանի տարածաշրջանի հանքահումքային ներուժը փոքր է: Չկան մետաղական օգտակար հանածոների հանքավայրեր, վառելիքային և պարարտացման հումքեր:

Տեղաբնակների կողմից շահագործվում են շիննյութերի հանքավայրեր (պեմզա, գրանիտ, բազալտ, տուֆ, մարմար, ավազ, կղմինդրաաղյուսային կավ):

Ըստ «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի», որոշված են բոլոր մարզերի հանքահումքային պոտենցիալները: Հանքահումքային ռեսուրսների սկզբունքորեն նորովի վերագնահատումը պահանջում է լեռնահանքային արտադրությունների տեղաբաշխման նորացված ուրվագիծ, որի հիմնադրույթները կնպաստեն ՀՀ տարաբնակեցման կատարելագործման ռազմավարության իրականացմանը:

Արագածոտնի մարզի և հարակից տարածքների համար առաջնահերթ խնդիրներ են հանդիսանում.

- Քարաձուլվածքային արտադրության, բազալտային մանրաթելերի ու բարձրորակ բազալտային, պեմզային, խարամային դիատոմիտային քամիչների ու ջերմա և ձայնամեկուսիչ նյութերի ստացման ու արտադրության ծրագրերի մշակումը:

- Տուֆերից, տուֆալավաներից, պեմզաներից, խարամներից, կավերից և դիատոմիտներից ջերմակայուն և հրակայուն (դժվարահալ և դյուրահալ) նյութերի ստացումը՝ վառարանների և շոգեկաթսաների, նավաարդյունաբերության ջերմային ագրեգոտների, ինչպես նաև հատուկ մետաղահալ մեծ ու միջին հզորությամբ վառարանների ջերմամեկուսացման համար:

- Պեմզաներից և խարամներից հատուկ բարձրորակ նյութերի ստացումը փայտե ու քարե իրերի և միներալային հավելումների համար, ինչպես նաև կատալիզատորների աբսորբների ստացումը՝ կաշվի, ապակու և ճենապակու, օճառի, քիմիական և ռետինի արդյունաբերության համար:

- Ջրի տակ և ջրատար շրջաններում շենքերի և գիդրավլիկ կառույցների շինարարության համար կրի և ցեմենտի հետ հատուկ միներալային հիդրավլիկ հավելումների կապակցման արտադրությունը պեմզաների և տրասների, ինչպես նաև դիատոմիտների օգտագործմամբ, որոնք ապահովում են հանգած կրի հետ խառնուրդի ամրացումը ջրի տակ:

- Սկզբունքային նշանակություն կարող են ունենալ մարզի սոցիալտնտեսական զարգացման համար Արագածի զանգվածի ավազաբեկորային հրաբխային նստվածքների վերագնահատումը՝ որպես սև և թանկարժեք մետաղների հանքային հումք, հանդիսանալով երկաթի, տիտանի, ոսկու, արծաթի և այլ օգտակար հանածոների կորզման աղբյուր: Թթու հրաբխային առաջացումների՝ հանձինս պեոլիտների, օբսիդիանների և ցիոլիտների կարող են հանդիսանալ հազվագյուտ հողերի հումք, որոնք կունենան արագացում արդյունաբերական նշանակություն:

Այսպիսով հիմնավորվում են ինչպես նոր քաղաքային համայնքների ձևավորման տարածքները, այնպես էլ ռազմավարական նշանակություն ունեցող լեռնահանքային արդյունաբերության նոր կենտրոնների ձևավորման անհրաժեշտությունը քաղաքացիական, արդյունաբերական և այլ նշանակության կառույցների տեղաբաշխումով:

II-1.2. Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը

Ապարան քաղաքային համայնքի տնտեսական զարգացման ճյուղերից մեկը կարող է դառնալ ռեկրեացիոն ոլորտը:

Ռեկրեացիոն ենթագոտիների քաղաքաշինական զարգացման գերադասելի ռեժիմը նախատեսում է ռեկրեացիայի տարբեր ձևերի առաջնահերթ զարգացում` թույլ յուրացված գոտում նոր հենակետային բնակավայրերի ստեղծումով, փոքր բնակավայրերի խոշորացումով:

Հաշվի առնելով ռեկրեացիոն ենթագոտիների տարածքային բաշխվածությունը, Ապարան քաղաքի (նախկին Ապարան շրջանի վարչական կենտրոն) դիրքն ու դերը տարաբնակեցման համակարգում, Ապարան քաղաքի դերի մեծացման հնարավորությունները, այն կարող է վերաճել տվյալ տարածաշրջանի ռեկրեացիոն բազմաֆունկցիոնալ կենտրոնի:

Ռեկրեացիայի կազմակերպումը կնպաստի`

ՀՀ տուրիստական քաղաքականության ռազմավարական ուղղությունների իրականացմանը հետևյալ ուղղություններով.

- Երեւան-Աշտարակ- Ապարան –Սպիտակ-Վանաձոր

- Գյումրի-Թալին-Աշտարակ-Ապարան:

Նոր տիպի առողջարանների ստեղծմանը:
Տրասպորտային և սոցիալական ենթակառուցվածքների (հիմնականում սպասարկման) օբյեկտների կազմակերպմանը:
Նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը:
Կրթական մակարդակի բարձրացմանը:
Բժշկական սպասարկման կատարելագործմանը:
Տեղեկատվության տարածման նոր ձևերի ներկայացմանը:
Տարածաշրջանում տարաբնակեցման նոր ձևերի (էսպեդիցիոն բնակավայրերի) ձևավորմանը, փոքր գյուղական բնակավայրերի խոշորացմանը:

II-2. Բնակչություն և բնակելի ֆոնդ

Ապարան քաղաքի բնակչությունն ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական վարչության ծառայության 2001թ-ի մարդահամարի տվյալների, կազմում է 6614 մարդ (մշտական բնակչություն) և 5711 մարդ (առկա բնակչություն): Ըստ տեխնիկական առաջադրանքի այն կազմում է 6600 մարդ և ըստ տեղական ինքնակառավարման մարմինների` 7435 մարդ:

Հեռանկարային բնակչությունը հաշվարկված է 16.5 հազ. մարդ (տարածքի դեմոգրաֆիական տարողունակության հաշվարկի մեթոդով): Բնակչության աճի համար ժամկետներ չեն նախատեսվում, այն կախված է հիմնականում քաղաքի սոցիալտնտեսական զարգացման տեմպերից:

Քաղաքի բնակելի ֆոնդի առ 01.01.2005թ. ցուցանիշները

համայնք զբաղեց. տարածք (հա) 1-2 հարկանի հողամասերով տներ 2-5 հարկանի բազմաբն. շենքեր ընդամենը

տների քանակը զբաղեց. տարածք (հա) բնակչ. (մարդ)
բնակչ. ֆոնդ
(մ²)
շենքերի քանակը զբաղեց. տարածք (հա) բնակչ. (մարդ) բնակչ. ֆոնդ
(մ²) զբաղեց. տարածք (հա) բնակչ. (մարդ) բնակ. ֆոնդ
(մ²)

Ապարան 434.6 1180 93 5100 930000 26 7..55 2897 52467 100.55 6600 145467

* Բնակչությունն ըստ շենքերի տարողունակության

Մեկ բնակչի ապահովվածությունը բնակելի ֆոնդով կազմում է 22.0մ²: Այս բավականին բարձր ցուցանիշը հետևանք է արտագնացության հետևանքով բնակարանների ձեռք բերման էժան գներին:

Քաղաքի սահմանում առկա են ռեզերվային տարածքներ (տնամերձ հողամասերով բաժանված), որոնք ընդգրկված են բնակելի գոտում և պահանջարկի դեպքում կարող են կառուցապատվել:

II-3. Հասարակական սպասարկման ոլորտ

Նոր սոցիալտնտեսական փուլում հասարակական սպասարկման ոլորտի օբյեկտների նպատակաուղղված զարգացումը տարվել է հիմնականում բուժական և կրթական շենքերի ցանցի վերականգնման ուղղությամբ, մեծ մասամբ արտասահմանյան ներդրողների միջոցներով: Կուլտուր-կենցաղային օբյեկտների ցանցն ընդլայնվում է, չնչին բացառությամբ, շուկայական տնտեսության պայմաններին համապատասխան:

Հասարակական սպասարկման օբյեկտների հեռանկարային տեղադրման գոտիները տրված են գոտիավորման նախագծում:

II-4. Քաղաքի տարածքի ճարտարապետահատակագծային կազմակերպումը և գործառական կառուցվածքը

II-4.1. Քաղաքի տարածքային զարգացման հիմնական սկզբունքները

Քաղաքի հատակագծային կառուցվածքի ձևավորման մեթոդական հիմք են հանդիսանում.

- «ՀՀ տարաբնակեցման գլխավոր նախագծի» հիմնադրույթներով ամրագրված քաղաքի տարածքային աճի սահմանափակման սկզբունքները:

- Սեյսմիկ վտանգի պայմաններում քաղաքի բոլոր կառուցվածքային-հատակագծային տարրերի հուսալիությունն ու կայունությունն ապահովող սկզբունքները (բնակելի գոտու ռելիեֆային և սեյսմիկ վտանգին համապատասխանեցված խտություններ, ներքին ռեզերվային տարածքների ընդգրկում, կանաչ գոտու ընդլայնում, սանիտարական պահպանման գոտիների սահմանում, շրջանցիկ ճանապարհների նախատեսում):

- Հին և նոր թաղամասերի օրգանական հատակագծային կապերի ապահովումը` ընդգրկելով քաղաքի գործառական տարածքում ռեկրեացիայի զարգացման համար բարենպաստ տեղամասերը և պատմամշակութային հուշարձանները:

- Քաղաքի սահմանների հստակեցում հարևան համայնքների հողային շահերի առավելագույն պահպանում:

II-4.2. Հատակագծային կառուցվածք

Ապարան քաղաքի պատմականորեն ձևավորված հատակագծային կառուցվածքը պայմանավորված է տարածքի բացարձակ նիշերի սահմանափակումներով (ծովի մակարդակից գտնվում է 1850-1950մ) և հարավ արևմտյան բլրաշարքերի սահմանափակումներով (25% թեք բլուրներ):

Փողոցային ցանցը կազմավորված է Երևան-Աշտարակ-Սպիտակ միջպետական նշանակության մայրուղու աջ և ձախ կողմերում:

Քասախ գետն անցնում է քաղաքի կենտրոնական մասով՝ քիչ թեքությամբ հյուսիս-արևմուտքից դեպի հարավ արևելք:

Քաղաքն հարուստ է բլրակներով: Հիմնականում կարգավորված են 4-5 փողոց (Բաղրամյան, Զ. Դարյան, Մ. Մաշտոցի, Գ. Նժդեհի և Գայի), իսկ մնացած փողոցները, հատկապես հին թաղամասերի, կառուցապատվել են անկանոն և ոլորաններով:

Քաղաքի հասարակական կենտրոնը տեղադրված է Քասախ գետի ձախափնյա տարածքում:

Ոչ կանոնավոր ներքին փողոցային ցանցի ձևավորման պատճառ է հանդիսացել նաև սոցիալտնտեսական տարբեր փուլերով տնամերձ հողամասերի տարբեր չափաբաժիններով և առանձնատներով կառուցապատումը:

Գոյություն ունեցող բազմբնակարան շենքերը հիմնականում ձգված են Բաղրամյան փողոցի երկայնքով: Նախագծով առաջարկվում է հեռանկարում աստիճանաբար նրանց վերափոխումը սեյսմակայուն բազմաբնակարանների:

Արդյունաբերական և գյուղատնտեսական արտադրական օբյեկտները տեղաբաշխված են քաղաքի տարբեր մասերում:

Կենտրոնում՝ սննդի և թեթև արդյունաբերություն, արևմուտքում՝ անասնապահական համալիր, որը կիսաքանդ վիճակում է, հարավում «Նիգ» գործարանն է և «Ճանշին»-ի ասֆալտի գործարանը:

Քաղաքի հյուսիսարևմտյան կողմում գտնվող գյուղ մթերումների պահեստները և նախկին «Նիգ» գործարանը չեն աշխատում` կիսաքանդ վիճակում են: Չեն գործում նաև նախկին գարեջրի, ռեզինի գործարաննները, կաշվի գործարանը և «Արև» գործարանը, նախկին Յուղարդը, որոնք գտնվում են քաղաքի կենտրոնում: Նախագծով նախատեսվում է նշված գործարանների և արտադրամասերի աստիճանական դուրս բերում դեպի հիմնական արտադրական գոտի «Նիգ» գործարանի հարևանությամբ, իսկ նրանց տարածքները օգտագործել հասարակական և բազմաբնակարան կառուցապատման համար:

Ապարան քաղաքի տարածքի սահմանափակող գործոններն են.

- հյուսիսից՝ անտառաշերտ,

- հյուսիս - արևելքից և արևելքից՝ Լուսագյուղ գյուղի համայնքի հողերը

- հարավից և հարավ - արևելքից-Մուլքի համայնքի հողերը:

- հարավ-արևմուտքից արդյունաբերությունն է իր զարգացման հեռանկարով

- արևմուտքում կիսաքանդ անասնապահական համալիրն է իր մեմորիալ այգիով:

Ուստի քաղաքի միակ զարգացման տարածքը մնում է հիմնականում հյուսիսարևելյան չկառուցապատված եռանկյունաձև տարածքը, որը կազմում է 16 հա և նախկին կիսաքանդ անասնապահական համալիրի տարածքը, նրա շրջակայքը, որը կազմում է 42 հա: Այս տարածքներում էլ հենց նախատեսվում է կառուցապատում բազմաբնակարան սեյսմակայուն շենքերով: Քաղաքի տարերայնորեն զարգացման արդյունքում գերեզմանոցը գրեթե կազմում է կառուցապատված տարածքի շարունակություն և հյուսիս-հարավ առանցքով անընդհատ աճում է դեպի հյուսիս: Այն չի բավարարում սանիտարահիգենիկ պահանջներին:

Նախագծով նախատեսվում է նոր գերեզմանոցի տարածք՝ քաղաքի հյուսիսարևելյան մասում՝ հուշահամալիրի ետնամասում, որը կազմում է մոտ 5 հա:

Նախկին գլխավոր հատակագծով նախատեսված շատ լուծումներ չեն իրականացել՝ չնայած այն բանին, որ դրանք եղել են ճիշտ և խորը մտածված:

Սույն նախագծով առավելագույնս կանոնավորվել է քաղաքի հատակագծային կառուցվածքը՝ Բաղրամյան պողոտային և նրանից ճառագայթաձև դուրս եկող փողոցների ու հրապարակների ձևավորմամբ, բոլոր թաղամասերի ապահովմամբ հասրակական օբյեկտներով, հասրակական կանաչի ապահովմամբ, ներքին պահուստային տարածքների համապատասխան գործառական նշանակության սահմանմամբ:

Քաղաքի համար առաջարկվում է հետևյալ հատակագծային կառուցվածքը`

կանոնակարգված և լրացված փողոցային ցանց, դրանց հանգույցներում (հրապարակներ) հասարակական գործառույթների կենտրոնացմամբ, հանգույցներից սկսվող առանցքների երկարությամբ հասրակական սպասարկման օբյեկտների ձևավորմամբ՝ սպասարկման մատչելիության գոտիներում ընդգրկելով բնակելի թաղամասերը, պուրակային գոտու ձևավորում՝ ռեկրեացիոն տեղամասի կազմակերպումով:
բարելավման ենթակա են գրեթե բոլոր փողոցները:

Քաղաքի կենտրոնում՝ նախկին հրապարակը, ավելի ընդարձակվել է և հեռանկարում նախատեսվել է նոր հասարակական վարչական կենտրոն, որն ուղիղ առանցքով կապվում է հաջորդ փոքր հրապարակին, որը գտնվում է քաղաքային այգու և սպորտային համալիրի հարևանությամբ: Այս հրապարակով է անցնում նաև Քասախի բազիլիկայից դեպի սպորտ համալիր հետիոտն կապը: Եկեղեցու տարածքն ազատվում է անշուք, կիսախարխուլ շինություններից և նրա շուրջ ձևավորվում է մի հրապարակ՝ ժողովրդի հավաքատեղի, իսկ Բաղրամյան փողոցի երկու բազմաբնակարան շենքերի միջև տարածքն ազատվում է մուտքը կազմակերպելու համար: Գլխավոր հատակագծում մեծ ուշադրություն է դարձվում պատմության և մշակույթի հուշարձանների, քաղաքի մեմորիալ տարածքների, նրանց պահպանական գոտիների և ինչպես նաև օգտագործման հեռանկարներին:

Քաղաքի սպորտային համալիրը, որը ձևավորվում է զբոսայգու և կիսակառույց ակումբի հարևանությամբ, իրենից ներկայացնում է ֆուտբոլի, վալեյբոլի, բասկետբոլի, մեծ թենիսի դաշտեր, ունիվերսալ մարզասրահ, բաց և փակ լողավազաններ, կանաչ տարածություններ, որոնք գետին զուգահեռ ձգվելով իրենց մեջ ներ են առնում ջրային մակերեսներ, բացօթյա սրճարաններ, ճեմուղիներ և հանգիստ կազմակերպելու ամենաանհրաժեշտ միջոցներ:

Նոր թաղամասերը ձևավորող փողոցային ցանցը հնարավորինս համապատասխանեցվել է տարածքի ռելիեֆին: Արևմտյան թաղամասում կառուցապատումն իրականացվում է և՜ բազմաբնակարան շենքերով, և՜ անհատական տներով: Թաղամասում նախատեսվել է հասարակական և կենցաղ սպասարկման ենթակենտրոններ, ինչպես նաև մանկապարտեզ:

Բաղրամյան փողոցը տրանզիտ երթևեկությունից ազատելու համար Ապարանի հարավային հանգույցում աջ և ձախ շրջանցող ճանապարհներ է նախատեսվում: Ձախ շրջանցողը, որն անցնում է Ապարանի արդյունաբերական համալիրի կողքով՝ Մ-3 մայրուղու շարունակությունն է, որն անցնելով Ապարանի եզրով, այնուհետև, Քասախ գետին զուգահեռ գնում է մինչև Նիգավան տանող ճանապարհի հատվածը, ապա միանում Մ-3 մայրուղուն:

Աջակողմյան ճանապարհն անցնում է Ապարանի հարավարևելյան եզրով՝ Պանրի գործարանի մոտով, հատվում է Ապարանից Մուլքի տանող ճանապարհի հետ և թեքվելով դեպի աջ 50մ ուղիղ գնում է դեպի հյուսիս և միանում Լուսագյուղ գնացող ճանապարհին: Քաղաքի հյուսիսային մասով ևս մի ճանապարհ շրջանցում է Ապարանը և Լուսագյուղը կարճ ճանապարհով կապում Նիգավանի և Սպիտակի հետ:

Կարևորագույն խնդիր է նաև 110 և 35կվ հաղորդագծերի տեղափոխումը բնակավայրի տարածքից դուրս՝ հաշվի առնելով ճառագայթումը:

Արդյունաբերական օբյեկտների վերագործարկման կամ նորերի կառուցման պարտադիր պայման է հանդիսանում նոր առաջավոր տեխնոլոգիաներով արտադրության տեղադրումը՝ բացառելով շրջակա միաջավայրի աղտոտումը:

II-4.3. Քաղաքի տարածքի գործառական գոտիավորում և կառուցապատման ռեժիմներ

Հաշվի առնելով գերակշռող գործառական օգտագործումները` կառուցապատման կանոնակարգման անհրաժեշտությունը, քաղաքային տարածքը բաժանված է հետևյալ «բազային» տիպերի.

բնակելի
արտադրական
լանդշաֆտային-ռեկրեացիոն
բուֆերային
պահուստային
Բնակելի տարածքները նախատեսված են հիմնականում բնակելի կառուցապատման, դրանց ենթակառուցվածքների, հասարակական նշանակության օբյեկտների առաջնային տեղակայման համար: Բնակելի տարածքը բաժանվում է փոքր խտության, միջին խտության բնակելի գոտիների, համաքաղաքային նշանակության հասարակական ֆունկցիաների զարգացման խառը գոտիների, հանրակրթական, բուհական, առևտրական, գործարարական-վարչակառավարման, տրանսպորտային ենթակառուցվածքների, սպորտային, մեմորիալ, հատուկ նշանակության:

Փոքր խտության բնակելի գոտիները նախատեսված են 1000-1200մ² տնամերձ հողոմասեր ունեցող 1-2 հարկանի առանձնատներով կառուցապատման համար: Այս գոտիներն առանձնացված են հիմնականում արդեն կազմավորված առանձնատնային կառուցապատում ունեցող (քաղաքի հիմնական մասը) և տնամերձերով կառուցապատելու համար նախատեսված նոր տարածքների հետագա զարգացման և կանոնակարգման համար: Այս գոտիներում բնակչության խտությունը չպետք է գերազանցի 100 մարդ/հա:

- Միջին խտության բնակելի գոտիները նախատեսված են բարձրահարկ և առանձնատներով խառը կառուցապատված տարածքների համար, որոնք հիմնականում ընդգրկում են հասարակական կենտրոնի շրջակայքը: Բնակչության խտությունը չպետք է գերազանցի 200 մարդ/հա:

- Բարձր խտության բնակելի գոտիները նախատեսված են, որպես կանոն, 3-5 հարկանի տներով կառուցապատման համար` կանոնակարգելով դեպի եկեղեցական համալիր տանող գլխավոր պողոտան և նրանով կազմված եռանկյունաձև թաղամասը, ինչպես նաև Երևան-Գյումրի մայրուղու ձախ կողմում 2 մուտքային հանգույցներով և փողոցներով կազմված տարածքը, որը նախկին արտադրական կիսակառույց տարածքի տեղում վերածվել է նոր բնակելի էլիտար թաղամասի:

- Համաքաղաքային նշանակության հասարակական ֆունկցիաների զարգացման խառը գոտիները նախատեսված են, ինչպես համաքաղաքային նշանակության գործառույթների, այնպես էլ նոր բնակելի կառուցապատման առաջնային տեղակայման համար` քաղաքի զարգացմանը զուգընթաց: Ընդ որում բնակելի շենքերի առաջին հարկերը կարող են տրամադրվել հասարակական սպասարկաման ոլորտին:

- Վարչակառավարման-գործարարական գոտիները նախատեսված են հիմնականում վարչական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների շենքերի կենտրոնացման, գործարարական, ֆինանսական գործունեությունը քաղաքի տարածքում կենտրոնացնելու համար:

- Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների գոտիներն ընդգրկում են բեռնատար և ուղևորատար ավտոտրանսպորտի ենթակառուցվածքները: Գոտու ռեժիմը նախատեսում է սանիտարական պահպանման գոտիների կանաչապատում` աղմուկի ազդեցությունը և օդի աղտոտվածությունը փոքրացնելու նպատակով:

- Սպորտային գոտիներն ընդգրկում են խոշոր սպորտային համալիրները և դրանց ենթակառուցվածքները:

- Մեմորիալ գոտիները նախատեսված են քաղաքի տարածքում պահպանված, կոնսերվացված կամ կոնսերվացման ենթակա գերեզմանոցների և դրանց պահպանման գոտիների քաղաքաշինական կարգավորման համար:

o Բնակելի գոտու ռեժիմը նախատեսում է համապատասխան խտությունների պահպանում, սանիտարական պահպանման գոտիների սահմանում, ինժեներական ենթակառուցվածքների կատարելագործում:

o Արտադրական տարածքները նախատեսված են արտադրական և պահեստային օբյեկտների, դրանց ենթակառուցվածքների առաջնային տեղակայման համար: Գոյություն ունեցող արտադրական օբյեկտների մեծ մասը պահպանվում է և համապատասխանեցվում ժամանակակից պահանջներին: Մի մասն էլ հանվում է բնակելի գոտու տարածքից և կենտրոնացվում է 1 արտադրական տարածքում: Գոտու ռեժիմը նախատեսում է առաջավոր՝ շրջակա միջավայրին նվազագույն վնաս հասցնող, տեխնոլոգիաների կիրառում (թափոնների կրկնակի վերամշակում, թափոնների վնասազերծում, փակ ցիկլեր և այլն):

o Բուֆերային գոտիները քաղաքը շրջապատող գյուղատնտեսական հողերն են, որոնք կարող են ծայրահեղ իրավիճակների դեպքում, օգտագործվել հրատապ միջոցառումների իրականացման համար:

Պահուստային գոտին տեղակայված է քաղաքի արևմտյան և արևելյան տարածքներում: Այն նախատեսվում է, որպես պահուստ, քաղաքի զարգացման տեմպերին համապատասխան կամ տարբեր փուլերում նոր առաջացող խոշորամասշտաբ ծրագրերի իրականացման համար:

II-5. Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների զարգացումը

Գոյություն ունեցող իրավիճակ

Ապարան քաղաքի բնակչությունը 6.6 հազ. մարդ է և գտնվում է ուժեղ կտրատված տարածքում:

Քաղաքի կառուցապատման մակերեսը կազմում է 4.8քառ.կմ:

Քաղաքի միջով արևմուտքից արևելք անցնում է Քասախ գետը:

Փողոցաճանապարհային ցանց.

Հիմնական հաղորդակցության ճանապարհները, որոնք սպասարկում են քաղաքը, մայրուղային փողոցներն են՝ համաքաղաքային նշանակություն ունեցող Բաղրամյան, Գ. Նժդեհ, շրջանային Գայի և Դարյան փողոցները: Իրենց ընդհանուր երկարությունը կազմում է 7.8կմ, խտությունը 1.6կմ/քառ.կմ, որը չի համապատասխանում նորմատիվային պահանջներին:

Բաղրամյան փողոցն անցնում է կենտրոնական մասով հարավից հյուսիս և դրա միջոցով է իրականանում տրանսպորտային կապը Երևան և Սպիտակ քաղաքների հետ, ինչպես նաև Հայաստանի հյուսիսային շրջանի այլ քաղաքների հետ: Այսպիսով` ամբողջ տարանցիկ տրանսպորտային կապն անցնում է քաղաքի միջով:

Բաղրամյան փողոցի արևմտյան կողմից են մոտենում Գ. Նժդեհ և Դարյան փողոցները, որոնց միջոցով է իրականանում կապը Լուսագյուղ և Մուլքի գյուղերի հետ:

Գ. Նժդեհ և Գայի փողոցների միջոցով իրականանում է տրանսպորտային կապը Սարալանջ գյուղի հետ: Նշված մայրուղային փողոցների ցանցն ունի եռանկյունի հատակագծային կառուցվածք:

Միջմայրուղային բնակելի տարածքների սպասարկումն իրականանում է տեղական նշանակություն ունեցող փողոցների միջոցով, որոնք հիմնականում ունեն ուղղանկյուն հատակագծային կառուցվածք:

Ավտոմոբիլիզացման մակարդակը.

Քաղաքի վարչակազմի կողմից տրված տվյալներով` մարդատար ավտոմոբիլների քանակը քաղաքում կազմում է 610 միավոր, իսկ ավտոմոբիլիզացիան-92 միավոր / 1000 մարդ:

Քաղաքային հասարակական տրանսպորտ.

Քաղաքում չի գործում:

Արտաքին տրանսպորտը.

Քաղաքում գործում է ավտոկայան, որը գտնվում է քաղաքի կենտրոնական մասում: Ժամանող և մեկնող ավտոբուսների համար կառամատույցն ունի 6 տեղ: Սույն ավտոկայանից է իրականանում մարդատար միջքաղաքային և արվարձանային կապը «ՌԱՖ» և «Գազել» տիպի փոքր տարողությամբ ավտոբուսներով:

Նախագծային լուծում

Փողոցաճանապարհային ցանց.

Փողոցաճանապարհային ցանցի զարգացումը նախատեսված է նոր կառուցապատվող տարածքներում-քաղաքի հարավային, հյուսիսային և արևմտյան մասերում: Դրանց համար է նախատեսված տեղական նշանակություն ունեցող փողոցների ցանցը:

Մայրուղային փողոցների նորմատիվային խտությանը հասնելու համար նախագծով նախատեսված են շրջանային նշանակություն ունեցող մայրուղիներ քաղաքի հարավային և հյուսիսային մասերում:

Հարավային մասում՝

- Բաղրամյան փողոցից հարավարևմտյան ուղղությամբ կառուցել նոր փողոց, որը պետք է սպասարկի արդյունաբերական շրջանը.

- Բաղրամյան փողոցից արևելյան ուղղությամբ, Բաղրամյան փողոցի և արևելյան շրջանցող ճանապարհի միջև պետք է սպասարկի բնակելի շրջանը:

Հյուսիսային մասում՝

- Ն. Ստեփանյանի փողոցը վերափոխվում է շրջանային նշանակություն ունեցող մայրուղու: Նշված մայրուղային փողոցների ընդհանուր երկարությունը կազմում է 2.6կմ, իսկ դրանց ընդհանուր երկարությունն ըստ ամբողջ քաղաքի-10.4կմ, ընդ որում մայրուղային փողոցների խտությունը կկազմի մոտավորապես 2.1կմ/քառ.կմ, որը համապատասխանում է նորմատիվային պահանջներին:

Ավտոմոբիլիզացման մակարդակը.

Նախագծի հաշվարկային տարում ավտոմոբիլիզացման մակարդակը մարդատար ավտոմոբիլներով ընդունվում է 100 մարդ. ավտոմոբ. 1000 մարդու համար, ընդ որում քաղաքի մարդատար ավտոմոբիլների քանակը նախագծի հաշվարկային տարվա վերջում կկազմի 1650 միավոր:

Քաղաքային հասարակական տրանսպորտ.

Քաղաքի բնակիչների սպասարկումը հասարակական մարդատար տրանսպորտով նախագծով նախատեսված է ապահովել ավտոբուսներով:

Հասարակական մարդատար տրանսպորտի ուղղությունների ցանցը նախատեսված է մայրուղային փողոցներում, իսկ քաղաքի արևմտյան մասում բնակելի փողոցում: Հասարակական մարդատար տրանսպորտի ցանցի ընդհանուր երկարությունը կազմում է մոտավորապես 12.0կմ, իսկ խտությունը 2.3կմ/քառ.կմ, որը համապատասխանում է նորմատիվային պահանջներին: Կանգառների կետերը տեղակայված են ուղևորների ամենաշատ կուտակումներով տեղերում, ընդ որում հետիոտնի մոտակա կանգառի մոտեցման հեռավորությունը միջինում 350մ է:

Արտաքին տրանսպորտը.

Նկատի առնելով, որ տարանցիկ տրանսպորտային հոսքն անցնում է քաղաքի տարածքով, նախագծով նախատեսված են շրջանցող ճանապարհներ, որոնք կթեթևացնեն միջքաղաքային փողոցների ծանրաբեռնվածությունը տարանցիկ տրանսպորտային հոսքից:

Գնացող և հետ եկող տարանցիկ տրանսպորտային հոսքի համար դեպի Սպիտակ քաղաք և հանրապետության հյուսիսային այլ շրջաններ նախատեսված է շրջանցող ճանապարհ, որի երկարությունը կազմում է մոտավորապես 7.6կմ և որն անցնում է քաղաքի արևմտյան մասով:

Գնացող և ետ եկող տարանցիկ տրանսպորտային հոսքի համար դեպի գյուղեր Լուսագյուղ, Մուլքի և Սարալանջ նախատեսված է շրջանցող ճանապարհ, որի երկարությունը կազմում է մոտավորապես 5.2կմ, որն անցնում է արևելյան մասով: Նախագծով նույնպես նախատեսված է քաղաքի հյուսիսից շրջանցող ճանապարհ, որի երկարությունը 2կմ է և որը կապում է Սպիտակ քաղաքը Լուսագյուղի հետ:

Նշված ճանապարհները վերաբերվում են 3-րդ կարգի և ունեն երթևեկության երկկողմանի երկու ուղղություններով գոտի, որի ընդհանուր լայնությունը կազմում է 11մ, որից երթևեկելի մասը 7մ է, իսկ ճամփեզրերը ամեն կողմից 2-ական մետր:

Արտաքին մարդատար տրանսպորտ.

Գոյություն ունեցող ավտոկայանի տեղում նախատեսված է դրա տարածքի ընդարձակում և նոր ավտոկայանի շենքի շինարարություն, նախատեսելով կառուցվածքների ամբողջությունը ժամանող և մեկնող ավտոբուսների, ուղևորների նորմալ սպասարկման համար:

II-6. Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը

II-6.1. Ջրամատակարարում

Ջրամատակարարման և կենցաղային կոյուղի բաժինը մշակելիս, որպես ելակետային տվյալներ հանդիսացել են`

1. Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծի հատակագծային առաջադրանքը:

2. Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծով հիմնավորված քաղաքի տեխնիկատնտեսական ցուցանիշները և զարգացման ուղղվածությունը:

3. Ապարանի ջրմուղի և կոյուղու համակարգերը շահագործող կազմակերպության կողմից տրամադրված նյութերը գործող համակարգի վերաբերյալ:

II-6.1.1. Ներկա վիճակը

Ապարան քաղաքի ներկայիս խմելու ջրամատակարարման համակարգը սնվում է, « 40 Աղբյուր» («Ժամի աղբյուր») և «Եզնակի աղբյուր» -ներից: Քաղաքի տարածքի առանձնահատկությունից ելնելով , աղբյուրներից ջուրը մղվում է ՕԿՋ-ները պոմպակայանների միջոցով: Գոյություն ունեցող ՕԿՋ-ները 5 հատ են:

- 1x2000մ³ ծավալով ՕԿՋ, որը կառուցված է քաղաքի հյուսիսային կողմում, ռելևֆի բարձրադիր մասում: ՕԿՋ-ն սնվում է « 40 Աղբյուր » («Ժամի աղբյուր») -ից: Ջուրը մղվում է պոմպակայանի միջոցով: ՕԿՋ-ն գործող է,բայց կան բետոնի քանդված հատվածներ հատակի և պատերի վրա` խոռոչների տեսքով: Սանիտարական գոտին պահպանող ցանկապատը և քլորակայանը գտնվում են նորմալ վիճակում:

-2x600 մ³ ծավալով ՕԿՋ-ներ կառուցված են քաղաքի հարավարևմտյան կողմում: Ջուրը ստանում են «Եզնակի աղբյուր»-ից պոմպակայանների միջոցով: Մեկ հատը գտնվում է նորմալ վիճակում: Մյուս ՕԿՋ-ի ծածկի վրա բացակայում են անհրաժեշտ մտոցները: Անցքերը բաց են, որը վտանգ է սպառնում ջրի որակին: Չկա սանիտարական գոտին ապահովող ցանկապատ: Չկա նաև քլորակայան:

-1x2000մ³ ծավալով ՕԿՋ է տեղադրված Նիգ գործարանի արևմտյան հատվածում:

Ջրավազանը գործող չէ: Գտնվում է կիսավթարային վիճակում: Չկա սանիտարական գոտին ապահովող ցանկապատ, չկա քլորակայան:

Չնայած որ, Ապարան քաղաքի տարածքը և շրջակայքը հարուստ են բնական մաքուր ջրի պաշարներով, քաղաքի բնակչությունը ապահովված չէ խմելու ջրով: Կան թաղամասեր, որտեղ ջուր լինում է օրական ընդամենը 1-2 ժամ: Ջուրը սպառողներին տրվում է ընդհատումներով: Քաղաքի որոշ թաղամասեր և փողոցներ ընդհանրապես խմելու ջուր չունեն:

Պատճառը` ջրամբարների անհրաժեշտ քանակի բացակայությունն է, ջրամատակարարման համակարգի անսարքություններն ու տեխնիկական վատ վիճակը:Առկա ջրամատակարարման բաշխիչ ցանցն ունի 30-35 տարվա վաղեմություն: Ներքին ցանցի ընդհանուր երկարությունը 47կմ է: Խողովակների 40 -50%-ը վթարային են: Հոսքակորուստները կազմում են մոտավորապես 70%: Ոչ բոլոր ջրաչափական կետերում են տեղադրված հոսքաչափեր:

II-6.1.2. Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ջրապահանջը

Ջրամատակարարումը նախատեսվում է բնակչության, խմելու-տնտեսական, կենցաղային, արտադրական օբյեկտների, ինչպես նաև բնակավայրի հակահրդեհային ջրապահանջը բավարարելու համար:

Ջրապահանջը հաշվարկելիս, որպես հիմք ընդունվել է գործող ՇՆ և Կ. 2.04.02-84:

Բնակչության մեկ մարդու օրական ջրապահանջը հաշվարկային տարում ընդունվում է 200լ/օր: Համաձայն տարաբնակեցման Գլխավոր նախագծի, որն ընդունվել է կառավարության կողմից 2004թ-ին, տրված է Ապարան քաղաքի բնակչության հեռանկարային քանակը 2021թվին կլինի 16500մարդ:

Հաշվարկային ելքերի որոշումը:

Բնակավայրում մարդկանց համար նախատեսվող միջին օրական ջրապահանջը կլինի`

Q_{միջ. օր} = ∑q N/1000

q=200լ/օր N=16500 մարդ

Q_{միջ. օր} =200 x16500 : 1000=3300 մ³/օր

Քաղաքը ջրով պետք է ապահովվի ոչ միայն այն օրերին, երբ ջրապահանջը հավասար է միջին օրականին, կամ նրանից փոքր է, այլև այն ժամանակ, երբ ջրապահանջը միջին օրականից մեծ է: Ջրամատակարարման համակարգի համար, որպես հաշվային ընդունվում է առավելագույն ջրապահանջի օրվա ջրածախսը, որը որոշվում է.

Q_{մաքս.օր} =K_{օր.մաքս} Q_{միջ. օր}

K_{օր.մաքս} =1.1÷1.3

Q_{մաքս.օր} =1,3 ● 3300=4290 մ³/օր

Q_մին.օր =K_օր.մին Q_մին.օր

K_օր.մին=0.7:0.9

Q_մին.օր =0.7 ● 3300=2310 մ³/օր

Ջրօգտագործման ռեժիմը տարբեր սպառողների համար օրվա ընթացքում տարբեր է, հետևաբար մի ողջ բնակավայրի համար` տեսականորեն անորոշ: Ժամային ջրօգտագործման տատանման չափը որոշենք ժամային անհավասարաչափության գործակցով:

Որոշենք մաքսիմալ ջրապահանջի օրվա, մաքսիմալ ժամային կամ հաշվարկային ելքը`

Q_մաքս.ժ = K_ժ.մաքս Q_{օր. մաքս} /24

որտեղ K_ժ.մաքս =a_մաքս ● b_մաքս

a_մաքս=1.2÷1.4

Բնակավայրում 16500 բնակչության դեպքում`

b_մաքս=1.75

Q_մաքս.ժ =1.2 ● 1.75
4290
24
= 375.4 մ³/ժամ

Մինիմալ ջրապահանջի օրվա հաշվարկային ժամային ելքը կլինի`

Q_մին.ժ = K_ժ.մին Q_{օր. մին} /24

որտեղ K_ժ.մին = a_մին● b_մին

a_մին = 0.4÷0.6

Բնակավայրում 16500 բնակչության դեպքում ըստ նորմաների`

b_մին = 0.1

Q_մին.ժ =0.4 ● 0.1
2310
24
= 3.85 մ³/ժամ

Ջրմուղի ցանցի ջրատարների մաքսիմալ ժամային ելքը հաշվարկային է:

Չունենալով արտադրական կառույցների արտադրանքի տեսականու և քանակի վերաբերյալ ճիշտ տվյալներ` արդյունաբերության համար պահանջվող խմելու որակի ջրի քանակն ընդունված է բնակչության հաշվարկային ջրապահանջի 20 %-ի չափով: Այս ջրապահանջը հետագայում անհրաժեշտ կլինի ճշտել:

Հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող ջրաքանակը հաշվարկված է համաձայն գործող նորմաների պահանջների: 10-25 հազար բնակչությամբ բնակավայրերի համար միաժամանակյա արտաքին հրդեհների քանակը` 2 է, մեկը` 1x10լ/վրկ, մյուսը 1x15լ/վրկ: Ներքին հրդեհ 2x2.5լ/վրկ:

Ընդհանուր ջրապահանջը հակահրդեհային նպատակների համար կազմում է`

Q_հ.հ =1x10+1x15+2x2.5=30լ/վրկ

Հրդեհի տևողությունը ընդունվում է 3 ժամ:

Որոշենք հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող ջրաքանակը

W_հ.հ =
3●30●3600
1000
● 2=648 մ³

Հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող ջրաքանակը պետք է վերականգնվի ՕԿՋ-ներում 24 ժամվա ընթացքում: Այդ նպատակով ընդհանուր ջրամատակարարման համակարգում հաշվարկված է լրացուցիչ ջրի քանակ`

Q=
648●1000
24●3600
=7.5լ/վրկ

Ստորև բերված աղյուսակ 1-ում տրված է խմելու-տնտեսական և արդյունաբերական կարիքների համար պահանջվող ջրի քանակը:

Աղյուսակ-1

N Ջրասպառողներ Քանակ հազ. մարդ Ջրապահանջի նորման+30% լ/օր Ջրապահանջը 2006թ. Քանակ հազ. մարդ Ջրապահանջի նորման+30% լ/օր Ջրապահանջը 2021թ.

մ³/օր

լ/վրկ
մ³/օր լ/վրկ

1 Բնակչությունը 6.6 (200+60) 1716 19.86 16.5 (200+60) 4290 49.6

2 Արդյունաբերություն և այլ առևտրական կազմակերպություններ - 20 % 343.2 3.97 - 20 % 858 9.9

3 Հոսքակորուստներ - 70% 1201.2 13.9 - 30% 1287 14.9

Ընդամենը - - 3260.4 37.73 - - 6435 74.4

Ըստ կատարված հաշվարկի, Ապարան քաղաքի հեռանկարային զարգացման ժամանակաշրջանի համար խմելու որակի միջին ջրապահնաջը կազմում է 74.4լ/վրկ:

Ինչպես վերևում նշվեց քաղաքի ջրամատակարարման համակարգը սնող ջրաղբյուրներն երկուսն են`«40 Աղբյուր» («Ժամի աղբյուր») և «Եզնակի աղբյուր»-ները, որոնցից ջուրը պոմպերի միջոցով մղվում է ՕԿՋ-ները և ջրատար խողովակներով տեղափոխում քաղաքի տարածք, իրացվում ջրամատակարարման խողովակներին: Քանի որ պոմպակայանների աշխատանքը բերում է էլեկտրաէներգիայի ծախսի, ուղիներ են փնտրվել ջուրը սպառողներին հասցնել ավելի էժան` ինքնահոս եղանակով: Նախատեսվել է Ձախիձորի աղբյուրների տարածքից d=150-200մմ տրամագծի խողովակներով ≈ 4.5կմ երկարությամբ ջուր բերել և լցնել քաղաքի հյուսիսային մասում գտնվող 2000մ³ ծավալ ունեցող ՕԿՋ-ն: Սակայն շինարարությունը լրիվ չի ավարտվել և հնարավոր չի եղել ջրատարի շահագործումը: Խողովակները մնալով հողի մեջ ենթարկվել են կոռոզիայի, քայքայվել և փթել: Այժմ նրանց ≈ 30 %-ը պիտանի չեն օգտագործման համար: Ինքնահոս եղանակով Եզնակի աղբյուրներից խմելու ջուր է ստանում քաղաքի կենտրոնական թաղամասը, որը, սակայն լրիվ չի բավարարում այս թաղամասի սպառողների պահանջները:

II-6.1.3. Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները

Ջրամատակարարման համակարգը կենտրոնացված է: Բնակչության խմելու-կենցաղային, արտադրական և հակահրդեհային ջրապահանջներն իրականացվում են մեկ ջրատարով:

Հաշվի առնելով Ապարան քաղաքի կառուցապատված տարածքի նիշերը` ռելիեֆը և ջրաղբյուրների տեղաբաշխումը, ջրմուղի ցանցում անհրաժեշտ թույլատրելի ճնշումը, պահանջվող ջրաքանակն ապահովելու համար, քաղաքի ջրամատակարարման բաշխիչ ցանցն ըստ սնման աղբյուրների նախատեսվում է բաժանել 2 գոտու` I (հյուսիսային, որը սնվում է «40 Աղբյուր»(«Ժամի աղբյուր») -ից) և II (հարավային` սնվում է «Եզնակի աղբյուր»-ից), իրենց օրվա կարգավորիչ ջրամբարներով: Նման բաժանումը պարզեցնում է բաշխիչ ցանցի շահագործումը և հուսալիությունը: Տեղադրվում են ջրաչափեր: Ջրաչափական համակարգի օգնությամբ հեշտանում է հոսքակորուստների հայտնաբերումը:

Բնակչությանը 24 ժամ ջրամատակարարումով, ինչպես նաև անհրաժեշտ հակահրդեհային ելքն ապահովելու համար: Հաշվենք օրվա կարգավորման ջրամբարների ծավալը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար:

Ջրմուղի ցանցի աշխատանքը ներդաշնակ դարձնելու համար ՕԿՋ-ում անհրաժեշտ է ունենալ կարգավորման ծավալ.

W_կ =0.3●6435=1930.5 մ³

Վերևում հաշված հակահրդեհային կարիքների համար պահանջվող ջրաքանակը հավասար է.

W_հ.հ = 648 մ³

ՕԿՋ-ներում նախատեսվում է ջրի վթարային պաշար: Վթարի վերացման ժամանակամիջոցը նախատեսվում է 12 ժամ:

W_վթ=
6435●12
24
=3217.5 մ³

Մաքուր ջրի օրվա կարգավորման ջրամբարներում ջրի ծավալը կլինի`

W=W_կ +W_h.h +W_վթ

W=1930.5+648+3217.5= 5796.0 մ³

Ինչպես վերևում նշվեց առկա օրվա կարգավորիչ ջրամբարները քաղաքում 4 հատ են հետևյալը ծավալներով` :

W_l=1x2000 մ³W_III =1x2000մ³
W_II =2x600մ³

Չգործողները` 2 հատ:

WI =1 x 2000մ³ (վթարային է, չի գործում)

WII= 1 x 600մ³ (վթարային է, չի գործում)

Գործող ՕԿՋ-ների ընդհանուր ծավալը կլինի

WՕԿՋ =2000+ 600 =2600 մ³

Որպեսզի ապահովվի հաշվարկային ջրի ծավալը անհրաժեշտ է`

I . Տարբերակ: - Գոյություն ունեցող,վթարային վիճակում գտնվող 1x2000մ³, 1x600մ³ ՕԿՋ-ների հիմնովին վերակառուցում, քլորակայանի և սանիտարական գոտու ցանկապատի կառուցում: Ջրամբարը սնող ջրատարների կառուցում:

Գոյություն ունեցող առկա ՕԿՋ-ների ընդհանուր ծավալը կլինի`

WՕԿՋ= 1 x2000 + 2 x600 + 1 x2000=5200 մ³

Հաշվարկային ժամանակաշրջանում անհրաժեշտ ջրի պաշարը, որը 5796.0մ3 է, ապահովելու համար կարելի է նախատեսել ևս մեկ նոր W = 600 մ³ ծավալի ՕԿՋ-ի կառուցում քաղաքի հարավ- արևմտյան հատվածում գոյություն ունեցող 2 x 600 ՕԿՋ-ների տարածքում:

Սակայն այս լուծումը հանգեցնում է նրան, որ անհրաժեշտություն է առաջանում նոր պոմպակայանի կառուցման կամ հին պոմպակայանի հզորացման: Սա բերում է լրացուցիչ էլեկտրաէներգիայի ծախսի, որը տնտեսապես նպատակահապմար չէ:

Նախագծով նախատեսվում է օգտագործել «Եզնակի աղբյուր»-ի աղբյուրակապից (կապտաժ) պողպատե d=300 մմ խողովակով արտահոսաղ 60-70լ/վրկ խմելու ջուրը, որը լցվում է բետոնե ջրանցքը և հեռացվում: Այս ջրից 15լ/վրկ վերցնել, պողպատե խողովակներով տեղափոխել և միացնել ռելիեֆի ավելի ցածր կետում գտնվող Քասախ գետի աջ ափի երկարությամբ ձգվող բնակելի թաղամասերի և աղբյուրին հարող ձախափնյա ցածրադիր մասում գտնվաղ ջրամատակարարման ցանցին` ապահովելով անհրաժեշտ ելքը և ճնշումը:

Նախատեսվում է նաև ջուր վերցնել քաղաքի արևմտյան հատվածից, Քասախ գետի մոտ գտնվող, «Սիրո աղբյուր»-ի հարևանությամբ անցնող է d=100մմ տրամագծի խմելու ջրագծից: Այս հատվածում ջուրն աննպատակ թափվում է ռելիեֆի վրա: Նախատեսվում է վերցնել 10լ/վ ջուր և պողպոտե խաղովակներով տեղափոխելով միացնել գետի ձախ ափին նոր նախագծվող բնակելի կառույցների ջրամատակարարման ցանցին: Այս տարբերակում նախատեսվում է միացման կետերի մոտ կառուցել քլորակայաններ: Ջուրը քլորացումից հետո է միայն տեղափոխվում և միացվում ջրամատակարաման ցանցին: Այս դեպքում կարևոր դեր է խաղում այն հանգամանքը, որ նախագծվող նոր ջրատարները ջուրը տեղափոխում են ջրամատակարարման համակարգ ինքնահոս եղանակով, առանց էլեկտրոէներգիա ծախսելու: Ինքնահոս եղանակով ջուրը ջրամատակարարման համակարգ տեղափոխելու համար անհրաժեշտ է ≈ 1.0 կմ d=150 ÷100մմ խողովակաշար:

Վերակառուցել Ձախիձորի աղբյուրների տարածքից եկող, քաղաքի հյուսիսային կողմի W=2000մ³ ջրավազանը սնող ջրատարը ≈ 4.5կմ, և ե 12 լ/վրկ ջուր կլցվի ՕԿՋ - են :

Ավելի կոնկրետ հաշվարկներ և գնահատումներ կկատարվեն բանվորական նախագիծ իրականացնելու դեպքում:

II-6.2 Կոյուղացում

Ներկա վիճակում Ապարան քաղաքը չունի կոյուղու միասնական համակարգ: Կոյուղագծեր են անցնում Բաղրամյան և Գ. Նժդեհի փողոցներով: Կոյուղին հեռացվում է քաղաքի կենտրոնի ցածրադիր մասը, առանց որևէ մաքրման ենթարկվելու լցվում Քասախ գետը: Պ. Սևակի թաղամասը ունի ընդամենը 360մ կոյուղագիծ, կեղտաջրերը կոյուղու խողովակներով հեռացվում են փողոցի ցածրադիր մասը, ելնում են գետնի մակերևույթ, տարածելով գարշահոտություն և ստեղծելով հակասանիտարական վիճակ, հոսելով լցվում հեղեղատարը: Մնացած թաղամասերում ընդհանրապես կոյուղի չկա: Եղած կոյուղագծերն ու դիտահորերը գտնվում են կիսավթարային վիճակում: Վերակառուցման են ենթակա կոյուղագծերի ≈80 ÷ 90%-ը:

Ապարան քաղաքից 1.5կմ հեռավորության վրա` Մուլքի գյուղից հյուսիս-արևելք ընկած հատվածում, 1980թվականներին կառուցված է եղել կոյուղու մաքրման կայան:Քաղաքի կեղտաջրերը հավաքվել և մաքրման կայանին են մոտեցվել d= 500մմ խողովակներով:

II-6.2.1. Կոյուղու հաշվարկային ելքերը

Կեղտաջրերի հաշվարկային ելքերի որոշման համար, որպես հիմք ընդունվել են ՇՆ և Կ. 2.04.02-84*-ը: Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծով որոշված ազգաբնակչությունը հաշվարկային տարում, արդյունաբերության զարգացումը և ուղղվածությունը:

Հավաքող ցանցի և կոլեկտորների թողունակությունը որոշվում է առավելագույն ժամային ելքերով, որոնք հաշվի են առնում ջրօգտագործման անհամաչափությունը:

Նախատեսվող կոյուղու մաքրման կայանի արտադրողականությունը որոշելիս, մատակարարված ջրի օրական ծավալից հանվում է հոսքակորուստների ծավալը և սպառված ջրի ծավալի 10%-ը, որը կորչում է անվերադարձ, սպառման ժամանակ:

Աղյուսակ-2

N Սպառողները Քանակ հազ. մարդ Սպառման նորման Կոյուղու ելքերը 2005թ. Քանակ հազ. մարդ Սպառման նորման Կոյուղու ելքերը 2020թ.

մ³/օր միջ լ/վրկ max լ/վրկ մ³/օր միջ լ/վրկ max լ/վրկ

1 Բնակչությունը 6.6 (200+60) 1716 19.86 - 16..5 (200+60) 4290 49.7 -

2 Արդյունաբերություն և այլ կազմակերպություններ - 20 % 343.2 3.97 - - 20 % 858 9.9 -

3 Ընդամենը - - 2059.2 23.83 44.9 - - 5148 59.6 100.7

4 Անվերադարձ կորուստ - 10% 205.9 2.38 - - 10% 514.8 6.0 -

Ամբողջը 1853.3 21.45 - - - 4633.2 53.6 -

Նշված հաշվարկները բերված են աղյուսակ 2-ում, որպես հիմք ընդունվել են ջրապահանջի հաշվարկները:

Նշված հաշվարկները ցույց են տալիս, որ Ապարան քաղաքի կոյուղու մաքրման կայանի հզորությունը պետք է լինի.

4633.2 x 1.2=5559.8 մ³/օր

Հաշվի առնելով տարածքի առանձնահատկությունները կեղտաջրերը լրիվ պետք է ենթարկվեն կենսաբանական մաքրման և վարակազերծման:

Մաքրված կեղտաջրերը պետք է ունենան հետևյալ ցուցանիշը-ԹԿՊ_լրիվ =6մգ/լ:

Որպես կոյուղու մաքրման կայան երաշխավորվում է կիրառել Մոսկվա քաղաքում` Առևտրի տան "Инженерное оборудование" ձեռնարկության "Тверь" մաքրման կայանը 5000-6000մ³/օր արտադրողականությամբ:

II-6.2.2. Նախագծային լուծումներ

Նախատեսվում է գործող կոյուղու համակարգում վթարային վիճակում գտնվող կոյուղագծերը և դիտահորերը փոխարինել նորերով: Համեմատաբար լավ վիճակում գտնվողները վերանորոգել և ապահովել նրանց նորմալ աշխատանքը: Հատակագծով նախատեսված նոր թաղամասերում անցկացվել է կոյուղու ցանց: Ռելիեֆի նիշերի տարբերությունը հնարավորություն է տալիս, որ կեղտաջրերն ինքնահոս կերպով հավաքվեն կոլեկտորների մեջ և տեղափոխվեն քաղաքի հարավարևմտյան հատվածում նախատեսված վերակառուցվող կոյուղու մաքրման կայանը: Այստեղ կեղտաջրերը ենթարկվում են կենսաբանական մաքրման և վարակազերծման: Այս մաքրված կեղտաջրերը հեռացվում են ռելիեֆ, և հոսելով լցվում Քասախ գետը: Սրանք կարող են օգտագործվել նաև ոռոգման նպատակների համար:Նախատեսվում է կառուցել և վերակառուցել 39.0 կմ ընդհանուր երկարությամբ կոյուղագիծ`d=150 ÷ 500մմ:

II-6.2.3. Անձրևաջրերի հեռացման համակարգ

Քաղաքում նախատեսվում է նաև անձրևաջրերի ընդունման և հեռացման համակարգ: Փողոցներում կառուցվում են մակերևույթային ջրերի ընդունիչ հորեր և խողովակային ցանց, Որոնք ջրերն ընդունելով տեղափոխում են ռելիեֆի ցածր կետերը և լցնում մոտակա ձորի կամ հեղեղատարի մեջ: Այս կոյուղին նախատեսվում է կառուցել պոլիէթիլենային d=200Դ400մմ տրամագիծ ունեցող խողովակներից:

II-6.2. 4. Ջրամատակարարման և կոյուղու համակարգի

վերակառուցման համար անհրաժեշտ աշխատանքներ

Ինչպես նշվել է ջրամատակարարման և կոյուղու համակարգերը գտնվում են վատ տեխնիկական վիճակում: Հոսքակորուստները կազմում են մոտավորապես 70%:

Ցանցերի տարիքը հիմնականում գերազանցում է 30-35 տարի և գտնվում են վթարային վիճակում:

Ջրամատակարարման համակարգի նորմալ աշխատանքը ապահովելու համար անհրաժեշտ է կառուցել մոտավորապես 53.5 կմ բաշխիչ ցանց, որից նոր տեղադրվող` 48.5 կմ, վերակռուցվող 5.0 կմ: Ջրամատակարարման ցանցը նախատեսվում է իրականացնել պողպատե էլեկտրաեռակցվող խողովակներից d=250÷200մմ L=11.0 կմ, d=150մմ L=22.8 կմ, և d=100÷50մմ L=14.7 կմ: Պետք է կատարել անընդհատ աշխատանք հոսքակորուստների հայտնաբերման և վերացման համար:

Կոյուղու ցանցերի նորմալ աշխատանքը ապահովելու և շրջակա միջավայրի սանիտարահիգենիկ վիճակը նորմալ պահելու համար անհրաժեշտ է կատարել անընդհատ աշխատանքներ, կոյուղագծերը խցանումներից մաքրելու և պաշտպանելու համար: Նախատեսվում է կոյուղագծերը իրականացնել պոլիէթիլենային խողովակներից` d=100÷150մմ l=25.0 կմ և d=200÷300մմ l=14.0կմ: Կառուցվելու է մոտավորապես 39.0կմ կոյուղագիծ:Որից վերակառուցվող` 9.0 կմ կոյուղու վթարային և 30.0 կմ նոր խողովակաշար:

Համակարգի վերակառուցման ժամանակ պետք է հաշվի առնվեն արտակարգ իրավիճակներում կայուն ջրամատակարարման և կոյուղացման ապահովումը:

Այս առումով նախատեսվում է

- ՕԿՋ-ներում հակահրդեհային և վթարային ջրի պաշարների պահում,

- Արտակարգ իրավիճակներում աղբյուրները իրարով փոխարինելու հնարավորություն,

Բաշխիչ ցանցերը պետք է լինեն գոտիավորված, օղակային և ապահովված հակահրդեհային հիդրանտներով:

II-6.2. 5. Ոռոգման համակարգ

Առկա վիճակ: Համաձայն ուսումնասիրությունների պարզվել է, որ Ապարան քաղաքի ոռոգման ցանցը կառուցված է խողովակաշարային և բաց առուների սխեմայով: Երկարատև շահագործման հետևանքով ոռոգման սիստեմը գտնվում է վթարային վիճակում: Որոշ տարածքներ ոռոգվում են փողոցներին զուգահեռ տարված բաց առուներով, որոնք նույնպես վթարային վիճակում են:

Որոշ թաղամասեր առհասարակ չեն ոռոգվում կամ ոռոգվում են մասնակիորեն, ոռոգման ցանցերի բացակայության պատճառով:

Տեղանքի մեծ թերությունների պատճառով տեղի է ունենում բաց առուների քայքայման և ոռոգման ջրի մեծ կորուստներ ֆիլտրացիայի վրա:

Որոշ թաղամասեր ոռոգվել են նախկինում գոյություն ունեցող պոմպակայանի միջոցով, որը ներկա դրությամբ իր ամբողջ ցանցով չի գործում:

Որոշ թաղամասեր ոռոգվել են Մայր առու կոչվող ջրանցքով, որը ջուր է վերցնում Քասախ գետից և գտնվում է անմխիթար վիճակում:

Ներկա դրությամբ ոռոգման ջրի աղբյուր է հանդիսանում Խալավարի ջրատարից սկիզբ առնող D=700÷500մմ տրամագծի պողպատե խողովակաշարը:

Խողովակաշարն անցնում է Ապարան քաղաքի Հյուսիսարևելյան մասով և հասնում է մինչև Լուսագյուղի սահմանը: Ջրագծի մի ճյուղը քաղաքի Հյուսիսարևելյան եզրով անցնում է դեպի հարավ, և հասնում է մինչև «ՆԻԳ» գործարանի տարածքը, այնուհետև հասնելով Երևան-Սպիտակ մայրուղին, անցնում է քաղաքի հարավարևմտյան թաղամասերը:

II-6.2. 6. Ոռոգման նորմերը և հաշվարկային ջրապահանջը

Համաձայն Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծի քաղաքի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 573 հեկտար, որից ոռոգելի են 434 հեկտարը:

Ոռոգման ջրի քանակը որոշելու համար օգտագործված է «ՀՀ գյուղատնտեսական մշակաբույսերի ոռոգման ռեժիմները վեգետացիայի ընթացքում տեղումների 75% ապահովվածության տակ» ձեռնարկի N12 ռեժիմի:

Հաշվարկային բանաձևերը հետևյալներն են`

q=
m

86.4●t
լ/վրկ 1 հա

Q_ն =q●w_լ/վրկ

Q_հաշվ.= Q_ն :h_{սիստեմ լ/վրկ}

h_սիստ. =h_մագ●h_սցանց

Q_ֆ = Q_հ ●K_{ֆ լ/վրկ}

Ոռոգման ջրի քանակը հաշվելու համար նախատեսվում է, որ ոռոգելի տարածքներում մշակվում են պտղատու այգիներ և բանջարաբոստանային կուլտուրաներ:

Հաշվարկային միավոր ընդունվում է բանջարաբոստանային կուլտուրաները:

Ոռոգման համար անհրաժեշտ ջրի քանակը կլինի`

q=
434

86.4●14
=0,359 լ/վրկ

h_սիստ. =0.98●0.8=0,784

Q_ն =434●0.359=155.8≈160 լ/վրկ

Q_հաշվ. = Q_ն :h_սիստ =160:0,784=204.1≈205 լ/վրկ

II-6.2.7. Ոռոգման համակարգը

Գոյություն ունեցող ոռոգման ջրանցքից ջուրը տրվում է ոռոգվող հողատարածքներին պողպատե խողովակներով ստորգետնյա տեղադրումով:

Խողովակաշարերն անցնում են փողոցներին զուգահեռ: Յուրաքանչյուր մեկ հողակտորին նախատեսվում է մեկ ջրթող կառուցվածք:

Հասարակական կանաչ տարածքները և սիզամարգերը ջրելու համար խողովակաշարի վրա տեղադրված ջրթողները նախատեսված են 20մ հեռավորության վրա:

Ոռոգման ցանցի վրա նախատեսված են համապատասխան քանակի բաժանարար, օդահան և դատարկող հորեր:

Խողովակային ցանցը ոռոգման ժամանակաշրջանի վերջում դատարկում են ջրից:

Պողպատե խողովակներն ընդունված են ըստ ՊՍՏ 10704-91-ի, տրամագծերը D=114x5÷530x5մմ:

Խողովակաշարերը տեղադրվում են փողոցների բարեկարգումից առաջ: Բարեկարգված փողոցներով անցնելու համար նախատեսվում է փողոցների ծածկի վերականգնում:

II.6.2.8. Հեղեղատար

Ապարան քաղաքային համայնքի տարածքը գտնվում է Քասախ գետի ջրհավաք գոտու սահմաններում:

Ապարանի ջրամբարի նախագծման ժամանակ կատարվել է մանրամասն հիդրոլոգիական հաշվարկներ և որոշվել է ջրամբարի պատվարի հատվածում հնարավոր հեղեղային ջրերի ելքերի քանակները:

Ըստ վերոհիշյալ հաշվարկների 1% ելքերը կազմել են 173մ³/վրկ, իսկ ջրհավաք մակերեսը 591կմ²:

Ապարանի ջրամբարը գտնվում է քաղաքից շուրջ 15կմ գետի հոսանքով ցած, հետևապես Ապարան քաղաքի սահմաններում գետի ջրհավաք մակերեսը կազմում է 366կմ², հետևապես համաձայն համեմատության 1% հավանական ելքերի քանակը կկազմի 173/591●366=107մ³/վրկ:

Ի նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ Ապարան քաղաքի սահմաններում Քասախ գետի մեջ են թափվում հիմնականում 6 հեղեղատարներ, 3-ը ձախ ափից և 3-ը աջ ափից, որոնց ջրհավաք մակերեսները կազմում են N1 հեղեղատար-F₁=3.6կմ², N2-F₂=5.0կմ², N3-F₃ =11.3կմ², N4-F₄ =12.0կմ², N5-F₅ =15.0կմ² և N6-F₆=18.8կմ²:

Վերոհիշյալ հեղեղատարների 1% հավանականության հաշվարկային ելքերը հաշվարկված են և ունեն հետևյալ չափերը Q₁=1.0մ³/վրկ, Q^₂=1.5մ³/վրկ, Q₃ =3.4մ³/վրկ, Q₄=4.0մ³/վրկ, Q₅=4.5մ³/վրկ և Q₆=5.6մ³/վրկ:

Վերոհիշյալ ելքերի և հունի երկայնական թեքություններին համապատասխան հաշվարկված է նրանց անհրաժեշտ չափերը, որոնք բերվում են ստորև աղյուսակում:

Ներմուծեք նկարագրությունը_8529

II-6.3. Էներգամատակարարում

II-6.3.1. Էլեկտրամատակարարում

II-6.3.1.1. Ներկա վիճակը

Տես I-8.5 բաժնում:

II-6.3.1.2. Բեռնվածքների հաշվարկը

Առավելագույն հզորությունների քանակի որոշման համար հիմք են հանդիսացել ներկայացվող գլխավոր հատակագծի տվյալները, ըստ որի Ապարան քաղաքի բնակչության հաշվարկային քանակը 16.5 հազար է:

Հաշվարկային առավելագույն հզորությունը հաշված է որպես հզորությունների գումար`

ա) կոմունալ-կենցաղային պահանջների, հասարակական կուլտուր-կենցաղային շինությունների, ինչպես նաև արտաքին լուսավորության,

բ) արտադրական օբյեկտների բեռնվածություններ:

Կոմունալ-կենցաղային պահանջների առավելագույն հզորությունների հաշվարկը կատարված է համաձայն գործող նորմերի, ըստ որի մեկ մարդուն հասանելիք էլեկտրաէներգիայի ցուցանիշն ընդունված է 1700 կվտ ժամ/տարի, տարվա օգտագործվող ժամերի քանակը 5200 ժամ: Չունենալով արտադրական օբյեկտների (որոնք ներկայումս հայտնի պատճառներով չեն գործում) արտադրանքի տեսականու և քանակի վերաբերյալ տվյալներ, նրանց կողմից պահանջվող էլեկտրաէներգիայի քանակը հետագայում կարիք կլինի ճշտել:

Կոմունալ-կենցաղային և արտադրական կարիքների համար պահանջվող էլեկտրաէներգիայի քանակը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար

աղ. Հ - II - 6.3.1.2.

Սպառողները քանակը հազ. մեկ մարդու պահանջվող էլ. էներգիայի քանակը կվտ ժամ/տարի էլ. էներգիայի գումարային ծախսը հազ.կվտ/ժամ տարի տարվա օգտագործվող ժամերի քանակը (ժամ) մաքսիմալ պահանջվող հզորութ. կվտ

Բնակչությունը 16.5 1700 28050 5200 5394

կորուստներ և չնախատեսված ծախսեր (20 %) 1079

Ընդամենը 6473

Արտադրական օբյեկտներ (30 %) 1942

Ամբողջը 8415

Ըստ կատարված հաշվարկների` Ապարան քաղաքի հաշվարկային զարգացման ժամանակաշրջանի համար պահանջվող էլեկտրաէներգիայի քանակը կազմում է մոտ 8.42 մվտ:

Վերը նշված պահանջը կբավարարվի գոյություն ունեցող «Ապարան» 110 կվ լարման ենթակայանից:

Էլեկտրաէներգիայի գումարային օգտագործում, այդ թվում հազար կվտ/ժամ տարի Ելակետային տարի հազար կվտ/ժամ Առաջնահերթ փուլ Հեռանկարային փուլ հազար կվտ/ժամ

Արտադրական օբյեկտների կարիքների համար հազար կվտ/ժամ տարի 1660 1942

Կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար հազար կվտ/ժամ տարի 1770 5394

1 մարդու կողմից տարեկան էլեկտրաէներգիայի օգտագործում, այդ թվում կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար հազար կվտ/ժամ տարի 1700 1700

Նախագծային առաջարկություններ

! Առաջնահերթ միջոցառումներ`

! Գոյություն ունեցող ցանցի մասնակի (մինչև 30%) վերանորոգում:

! 10 և 0.4 կվ լարման ցանցի համապատասխանեցում անվտանգության տեխնիկայի պահանջներին:

! Միջոցառումներ ուղղված համակարգային կորուստների նվազեցմանը, այդ թվում էլեկտրաէներգիայի հաշվարկի համակարգի սարքավորումների լրիվ փոխարինում ինդուկցիոնից` էլեկտրոնայինի: Վերջինս նշանակալի կիջեցնի «համակարգից դուրս կորուստների» մակարդակը, որը Ապարան քաղաքում կազմում է 22% (նորմատիվային առավելագույն կորուստը - 12 %):

! Ենթակայանների վերանորոգում, էլեկտրահաղորդման գծերի փայտյա հենասյուների փոխարինում նորերով:

! Նախագծվող բնակավայրերի էլեկտրամատակարարման ցանցի 35% - ի վերականգնում, ապա լրիվ կառուցում:

! Նոր թաղամասերի (ինչպես նաև ռեկրեացիոն տեղամասի) համար անհրաժեշտ 10 կվ և 0.4 կվ լարման ցանցի նախատեսում:

Էլեկտրաէներգիայի անխափան մատակարարում ապահովելու համար երկտրանսֆորմատորային ենթակայանների նախատեսում:

Բնակելի տարածքով անցնող 35կՎ և 110կՎ բարձր լարման գծերի ապամոնտաժում և տեղափոխում ազատ գոտի, ենթակայանից դուրս եկող 10 կվ գծերի փոխարինում մալուխայինով:

II-6.3.2. Գազամատակարարում

Ապարան քաղաքի 70 %-ը գազաֆիկացված է: Ներկայումս շարունակվում են գազաֆիկացման աշխատանքները: Գազամատակարարման աղբյուր է հանդիսանում միջին ճնշման 325մմ տրամագծով գազատարը, որն անցնում է քաղաքի Հյուսիսարևելյան տարածքով: Քաղաքի գազամատակարարումն իրականացվում է 3 գազաբաշխիչ կայաններով և 3 գազաբաշխիչ պահարաններով: Բնակավայրի գազաֆիկացման մակարդակը կազմում է 1419000 խմ տարի: Նախատեսվում է բնակչության թիվը հասցնել 16500 մարդ: Քաղաքի բնակչության աճին զուգընթաց կկառուցվի 27.0 կմ երկարությամբ նոր գազամատակարարման ցանց:

II-6.3.2.1. Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար

Գազամատակարարման ընդհանուր պահանջարկի հաշվարկները կատարելիս հաշվի է առնված բնակչության հետևյալ պահանջների բավարարումը` առանձնատների բնակիչների համար ջեռուցման բավարարումը բնակարանային փոքր հզորության կաթսաներով կամ գազավառարաններով, տաք ջրի ստացումը գազային ջրատաքացուցիչներով, իսկ կերակրի պատրաստումը գազասալիկների միջոցով: Ըստ կատարված նախնական հաշվարկների, Ապարան քաղաքի գազի հաշվարկային տարեկան ծախսն այժմ կազմում է 2.5 մլն մ3 տարի, իսկ հեռանկարում` 5.9 մլն մ³ տարի:

Նախագծային առաջարկություններ

Ներկայացվող գլխավոր հատակագծով` քաղաքի բնակչության կենցաղային տնտեսական, ինչպես նաև արտադրական կարիքների բավարարման համար, ջերմային աղբյուր է հանդիսանում բնական գազը: Ներկայացվող ուրվագծով նախատեսված է նոր թաղամասերի գազամատակարարման ցանցի ընդարձակում և 1 գազակարգավորիչ կայանի կառուցում:

II-6.3.3. Ջերմամատակարարում

Կաթսայատներ կունենան վարչական, հասարակական շենքերը, դպրոցները, մանկապարտեզները, հիվանդանոցները և արդյունաբերական օբյեկտները:

Անհատական շենքերի ջեռուցումը նախատեսվում է իրականացնել հիմնականում գազի բնակարանային կաթսաներով կամ վառարաններով:

Բազմաբնակարան շենքերում ջերմամատակարարումը նախատեսվում է իրականացնել ոչ մեծ, ժամանակակից կաթսայատներով (2-3 շենքի համար մեկ կաթսայատուն):

II-6.4. Կապի ցանց

1. Նախատեսվում է գործող անալոգային ԱՀԿ-ի վերակառուցում և հեռախոսային գծերի անցկացում ցածր լարման հենասյուների վրայով:

2. Ռադիոֆիկացիայի գծերը նախատեսվում է անցկացնել գոյություն ունեցող հեռախոսահորերով և շենքերի տանիքներով:

ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԾԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ

Ցուցանիշները Չափի միավորը Քանակը

Ելակետային տարի Հեռանկար

1 2 3 4

1. Տարածքը

Համայնքի վարչական սահմաններում ընդգրկված հողերի ընդհանուր մակերեսը՝

ընդամենը հա 2815.8 2815.8

այդ թվում՝

բնակավայրի փաստացի սահմաններում ընդգրկված հողեր հա/% 434.9 496.8

բնակավայրի նախագծային սահմաններում ընդգրկված հողեր հա/% - 62.25

բնակավայրերի հողեր հա/% 434.9 496.8

որից՝

բնակելի կառուցապատման հա/% 245.2 376.1

հասարակական կառուցապատման հա/% 20.6 36.5

խառը կառուցապատման հա/% 1.2 1.2

ընդհանուր օգտագործման տարածք հա/% 55.7 63.0

որից՝

ընդհանուր օգտագործման կանաչապատ տարածքներ հա/% 13.4 22.0

փողոցներ, հրապարակներ հա/% 42.3 41.0

այլ տարածքներ հա/% 112.2 20.0

արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողեր հա/% 31.9 43.3

որից՝

արդյունաբերական օբյեկտների հա/% 17.4/ 25.5

գյուղատնտեսական արտադրական օբյեկտների հա/% 11.7 15.0

պահեստարանների հա/% 0.6 0.6

ընդերքի օգտագործման հա/% 2.2 2.2

էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի, կոմունալ ենթակառուցվածքների հողեր հա/% 22.4 23.3

որից՝

էներգետիկայի հա/% 0.8 0.8

կապի հա/% 0.5 0.5

տրանսպորտի հա/% 11.7 12.0

կոմունալ ենթակառուցվածքների հա/% 9.4 10.0

հատուկ պահպանվող տարածքների հողեր հա/% 24.1 56.5

որից՝

բնապահպանական հա/% -

առողջարարական նպատակով նախատեսված հա/% -

հանգստի համար նախատեսված հա/% -

պատմական և մշակութային հա/% 24.1 56.5

հատուկ նշանակության հողեր հա/% 4.2 4.2

գյուղատնտեսական նշանակության հողեր հա/% 2101.6 2095.0

որից՝

վարելահող հա/% 771.8 720.0

բազմամյա տնկարկներ հա/% -

խոտհարքներ հա/% 133.9 134.0

արոտավայրեր հա/% 1243.1 1200.0

այլ հողատեսքեր հա/% 52.7 41.0

անտառային հողեր հա/% 83.0 83.0

ջրային հողեր հա/% 13.8 13.8

պահուստային հողեր հա/% -

2. Տարածքն ըստ սեփականության ձևերի

պետական սեփականություն հա/% 135.8 173.3

համայնքի սեփականություն հա/% 1600.0 1473.5

ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց սեփականություն հա/% 1080.0 1169.0

3. Դեմոգրաֆիական տվյալներ

բնակչության թիվը հազ.մարդ 6.6 16.5

բնակչության խտությունը հազ.մարդ/հա

բանակչության տարիքային կազմը, այդ թվում՝

մինչև 15 տարեկան երեխաներ հազ. մ/% 1589 3960.0

աշխատունակ հասակի բնակչություն հազ. մ/% 4236 10500.0

թոշակառու բնակչություն հազ. մ/% 775 1980.0

4. Բնակելի ֆոնդը

ընդհանուր բնակելի ֆոնդը հազ. ք.մ ընդհ մակ 145.467 363.00

որից՝

բազմաբնակարան տներ ք.մ/% 52.467 191.10

մենատներ ք.մ/% 93.00 171.90

գոյություն ունեցող պահպանվող բնակ. ֆոնդը ք.մ/% 106.00 -

Բնակելի ֆոնդն ըստ հարկայնության

1-2 հարկանի ք.մ/% 93.00 171.90

3-4 հարկանի ք.մ/% 22.467 191.10

5 հարկ և ավելի ք.մ/% 30.00 -

Բնակչության միջին ապահովվածությունը բնակելի ընդհանուր մակերեսով ք.մ/մարդ 18.0 22.0

Առկա բնակելի ֆոնդի նվազումը, այդ թվում ք.մ/մարդ

ըստ տեխնիկական վիճակի ք.մ/մարդ

ըստ վերակառուցման ք.մ/մարդ

ըստ այլ պատճառների ք.մ/մարդ

5. Բնակչության մշակութային և կեցաղային սպասարկման համակարգը

մանկական նախադպրոցական կազմակերպություններ տեղ/հազ. մարդ 68 1680

հանրակրթական դպրոցներ տեղ/հազ. մարդ 1260 2970

հիվանդանոցներ մահճ./հազ. մարդ 110 200

պոլիկլինիկաներ հաճախում/հերթ 90
1 150
2

առևտրի օբյեկտներ ք.մ առ.մակ/հազ. մարդ 1650 4620

կենցաղային սպասարկման օբյեկտներ աշխ.տեղ/հազ. մարդ 15 148

առողջարանային հանգստի հիմնարկներ տեղ

այդ թվում

հանգստյան տներ, պանսիոնատներ և այլն տեղ

երեխաների համար ճամբարներ տեղ

6. Տրանսպորտային սպասարկում

Մայրուղային ճանապարհների և փողոցների երկարությունը

ընդամենը կմ

այդ թվում

արագընթաց շարժման մայրուղային ճանապարհներ կմ -

չընդհատվող շարժման համաքաղաքային նշանակության մայրուղի կմ -

Արտաքին տրանսպորտ

այդ թվում

էլեկտրաֆիկացված երկաթուղի ուղի/կմ -

ավտոբուս ուղի/կմ 7.8 12.0

օդային տրանսպորտ ուղի/կմ -

Կամուրջներ, ուղեկամուրջներ, տրանպորտային հանգույցներ ուղի/կմ 3 6

Ճանապարհափողոցային ցանցի խտությունը ընդամենը կմ/քառ.կմ 1.6 2.3

այդ թվում բնակավայրի կառուցապատման սահմաններում կմ/քառ.կմ 1.6 2.3

7. Ինժեներական սարքավորումներ և բարեկարգում

Ընդհանուր ջրօգտագործում, ընդամենը հազ.խմ/օր 3.26 6.43

այդ թվում՝

տնտեսական-խմելու նպատակով հազ.խմ/օր 1.72 4.3

արտադրական կարիքների համար հազ.խմ/օր 0.34 0.86

Ջրամատակարարաման համակարգի գլխամասային կառույցների հզորություն հազ.խմ/օր

Ջրամատակարարման օգտագործման աղբյուրներ,որից` մաքուր ջրօգտագործում հազ.խմ/օր 3.26 6.43

Կեղտաջրերի ընդհանուր ելքը, ընդամենը հազ.խմ/օր 1.85 4.63

այդ թվում՝

կենցաղային կոյուղի հազ.խմ/օր 1.72 4.29

արտադրական կոյուղի հազ.խմ/օր 0.34 0.86

Կոյուղու մաքրման կայանների հզորություն հազ.խմ/օր - 6.0

Էլեկտրաէներգիայի գումարային օգտագործում, ընդամենը մլն կՎտ. ժ/տ 3.43 8.415

այդ թվում՝

արտադրական կարիքների համար կվտ.ժ/տ 1.66 1.942

կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար կվտ.ժ/տ 1.77 6.473

1 մարդու կողմից տարեկան էլեկտրաէներգիայի օգտագործում կվտ./ժամ 1700 1700

այդ թվում՝

կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար կվտ./ժամ 1700 1700

էլեկտրածանրաբեռնվածության ծածկման աղբյուրներ մլն կվտ.

այդ թվում՝

Ջերմամատակարարում հազ.Գկալ 0.02 0.047

Բնակավայրի վառելիքային հաշվեկշռում գազի տեսակարար կշիռը % 80 100

Գազի օգտագործումը, ընդամենը մլն խոր.մ 2.5 5.9

այդ թվում՝

արտադրական կարիքների համար մլն խոր.մ 0.4 0.72

կոմունալ-կենցաղային կարիքների համար մլն խոր.մ 2.1 5.18

Մակերևութային ջրերի հեռացման ցանց կմ

Փողոցային ցանցի ընդհանուր երկարություն կմ

8. Տարածքի ինժեներական նախապատրաստում

Տարածքի պաշտպանությունը ջրածածկումից

մակերեսը հա 6.0 10.0

պաշտպանիչ կառույցների երկարությունը կմ 4.0 19.0

Գետափերի ամրացում կմ 0.5 5.3

Տարածքի սահմաններում ստորգետնյա ջրերի մակարդակի իջեցում հա 6.0 22.0

Տարածքի սանիտարական մաքրում հա

Կենցաղային աղբի ծավալը տ/տարի 1200 3300

Աղբի այրման և աղբավերամշակման ձեռնարկություններ - - -

9. Շրջակա միջավայրի պաշտպանություն

Աղտոտվածության աղբյուրներից, աղմուկի ներգործությունից պաշտպանող սանիտարապաշտպանիչ գոտիներ, ընդամենը հա 17.0 77.5

այդ թվում՝

կանաչապատում հա 5.64 21

Մթնոլորտի օդի աղտոտվածության մակարդակը ՍԹԽ-ից% 0.03-0.66 0.03-0.9

Ջրամբարների աղտոտվածության մակարդակը ՍԹԽ-ից%

Հողի և ընդերքի աղտոտվածության մակարդակը ՍԹԽ-ից%

Աղմուկի ազդեցության մակարդակը ԴՑԲ 63 68

Գ լ ու խ III

Ապարան քաղաքի տարածքի գոտիավորման նախագիծ

Ներածություն

Ապարան քաղաքի գոտիավորման նախագիծը մշակվել է ՀՀ քաղաքաշինության նախարարության N ԱՇՁԲ-06/99-2 պատվերով, տեխնիկական առաջադրանքի և գոտիավորման կարգի պահանջների համաձայն:

Գոտիավորման նախագծի հիմնորոշ սկզբունքներն են

- Գոյություն ունեցող ճարտարապետաքաղաքաշինական ավանդույթների պահպանումը,

- պատմաճարտարապետական արժեք չունեցող և միջավայրի գեղագիտական ամբողջական կերպարը խաթարող կառույցների աստիճանաբար վերացումը,

- պատմամշակութային հուշարձանների պահպանման և դրանց առավել շահեկան օգտագործման ապահովումը,

- կազմակերպված միջավայրին անհարիր խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկությունների վերաբաշխումը,

- տրանսպորտային-հետիոտն ակտիվություն կանոնակարգումը և կարգավորումը,

- բնական այգեպուրակային լանդշաֆտի վերականգնման, պահպանման և հետագա օգտագործման միջոցառումների իրականացումը,

- թանգարանային գործի, հուշարձանների գիտական ցուցադրման, ավանդական արհեստների ցուցադրման արտադրության, զբոսաշրջիկների սպասարկման ու գովազդի հետ կապված հնարավորությունների խրախուսումը:

III-1. Ընդհանուր դրույթներ

III-1.1. Գոտիավորման նախագծի իրավազորությունը

Սույն գոտիավորման նախագիծը` հանդիսանալով քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթուղթ, ծառայում է որպես քաղաքաշինական գործունեության և հողօգտագործման ժամանակ առաջացող բոլոր հարցերի և վեճերի լուծման հիմնական իրավական միջոց, սահմանելով բնակավայրի փաստացի ու հեռանկարային օգտագործման և կառուցապատման նկատմամբ պարտադիր` բարենպաստ կենսամիջավայրի ձևավորման նպատակով:

III-1.2. Գոտիավորման նախագծի հիմնական նպատակները

- Հասարակության առողջության, անվտանգության և բարեկեցության ապահովումը քաղաքաշինական գործունեության, հողհատկացման և կառուցապատման գործընթացների կարգավորման և համակարգման միջոցով,

- քաղաքի զարգացման ընթացքում առողջ և գրավիչ միջավայրի ձևավորման ապահովումը,

- հողօգտագործման տեսակների դասակարգումն ըստ դրանց նպատակային օգտագործման,

- շրջակա միջավայրի և պատմամշակութային արժեքների պահպանումը,

- քաղաքի կազմավորված, պատմաճարտարապետական արժեք ներկայացնող հատվածների վերակառուցման և վերանորոգման խրախուսումը` միջավայրի առանձնահատուկ ճարտարապետական կերպարի պահպանմաբ,

- կազմավորված քաղաքաշինական միջավայրին համապատասխան գեղագիտական քաղաքականության ապահովումը` ժամանակից դինամիկ զարգացման հաշվառումով:

III-1.3. Գոտիավորման նախագծի կիրառման բնագավառը

Գոտիավորման նախագծի դրույթները, պահանջները և նորմերը պարտադիր են`

- քաղաքի տարածքում կատարել վերակառուցողական, շինարարական, վերականգնման, վերանորոգման, բարեկարգման, կանաչապատման աշխատանքների, ինչպես նաև հողերի, առանձին օբյեկտների նպատակային օգտագործմանը և շահագործմանը վերագրվող պահանջները գործնականում իրականացնելու և պահպանելու համար:

- գոտիավորման նախագծի դրույթները, պահանջները և նորմերը կարգավորում են նաև շենքերի և շինությունների ներսում կատարվող գործունեության այն հետևանքները, որոնք ազդում են շրջակա միջավայրի բնականոն վիճակի վրա, այն է` աղմուկին, վնասակար արտանետումներին, տրանսպորտային և հետիոտն մեծ զանգվածներ առաջացնող գործունեության տարբեր տեսակներին վերաբերվող հատուկ պահանջների սահմանումը և այլն:

- գոտիավորման նախագծի դրույթները, պահանջները և նորմերը պարտադիր են նաև կառուցապատման և հողամասերի օգտագործման ինտենսիվություն, շենքերի և շինությունների հարկայնություն, դրանց արտաքին ճակատների ձևավորման, հարդարանքի, գովազդների, ցուցանակների, ճարտարապետական փոքր ձևերի տեղադրման համար:

III-1.4. Գոտիավորման համակարգի կառուցվածքը

Գոտիավորման նախագիծը հիմնվում է «ընդունված գոտի-թույլատրելի ձև» սկզբունքի վրա: Նախագծում, ըստ առանձին գոտիների, սահմանվում են հողօգտագործման և կառուցապատման թույլատրելի օգտագործման տեսակները, որոնց համապատասխանող քաղաքաշինական գործունեություն իրականացման համար լրացուցիչ պահանջներ, քննարկումներ, համաձայնություններ չեն նախատեսվում: Սահմանվել են թույլատվության հետևյալ ձևերը`

- թույլատրված օգտագործում

Պահանջները տարբերվում են մեկից մյուս գոտի անցնելիս, բայց հաստատուն են յուրաքանչյուր գոտու ներսում:

III-1.5. Գոտիավորման նախագծի իրավական հիմքերն են

- բնակավայրերի տարածքների գոտիավորման նախագծերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման և փոփոխման կարգը,

- ՀՀ բնակավայրերի հատակագծման և կառուցապատման նորմերը,

- Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագիծը,

- ՀՀ գործող օրենքներն ու ենթաօրենսդրական ակտերը

III-1.6. Գոտիավորման նախագծի կապը գլխավոր հատակագծի հետ

Գոտիավորման նախագիծը քաղաքի գլխավոր հատակագծի իրագործման հիմնական ծրագրային քաղաքաշինական փաստաթուղթն է: Այն անմիջականորեն կապված և համաձայնեցված է քաղաքի գլխավոր հատակագծում նախանշված գաղափարների, զարգացման ուղղությունների, բոլոր տեսակի հողերի նպատակային օգտագործման, կառուցապման ինտենսիվության և բնակչության տեղաբաշխման իրականացման գործընթացի հետ:

III-2. Տարածքի փաստացի օգտագործման և նախագծային հիմնական բնութագրեր

III-2.1. Սահմաններ

Նախագծվող տարածքի սահմանները համապատասխանում են գլխավոր հատակագծով տրված սահմաններին: Տարածքի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 486.85 հա:

Գոտիավորման շրջանների (գոտիների) սահմանները

Նախագծվող գոտիավորման շրջանների (գոտիների) սահմանները որոշվում են հետևյալ կերպ`

- եթե գոտիավորման սահմանը համընկնում է հողամասի սահմանի հետ, ապա այդ հողամասի սահմանը, համարվում է գոտիավորման շրջանի սահմանը,

- եթե գոտիավորման շրջանի սահմանն անցնում է փողոցով, ճեմուղիով, երկաթգծի ուղիներով, գետով կամ այլ գծային եզրագիծ ունեցող տարածքային միավորներով, ապա գոտիավորման շրջանի սահման է համարվում դրանց առանցքային գիծը,

- եթե գոտիավորման շրջանի սահմանն անցնում և կիսում է ինչ - որ մի առանձին տիրույթ, ապա գոտիավորման շրջանի սահմանը որոշվում է գծագրում բերված համապատասխան եզրագծով կամ հեռավորության նշումով,

- եթե գոտիավորման շրջանի սահմանների նկարագրի վերաբերյալ այնուամենայնիվ անորոշություն կա կամ տարակարծություններ են հայտնվել, ապա վերջնական որոշումը կայացնում է քաղաքապետարանի գոտիավորումը վերահասկող քաղաքաշինական համապատասխան մարմինը:

III-2.2. Կլիմայական պայմաններ

Նախագծվող տարածքը շինարարակլիմայական տեսակետից համեմատաբար խոնավ է` ցուրտ ձմեռներով և բարեխառն տաք ամառներով: Հունվարի միջին ջերմաստիճանը-41⁰C, հուլիսի 13-17⁰C, քամ ռեժիմը-2.5մ/վրկ:

III-2.3. Հողածածկույթ

Նախագծվող տարածքի հողածածկույթը բարենպաստ է կանաչապատման համար:

III-2.4. Ճարտարագիտաերկրաբանական պայմաններ

Նախագծվող տարածքում առկա են գրունտային ջրեր: Սահքավտանգ տեղամասերը բացակայում են, իսկ հեղեղավտանգ տեղամասերում նախատեսվում են հակահեղեղային միջոցառումներ:

III-2.5. Սեյսմատեխնիկական պայմանները

Ըստ սեյսմավտանգության աստիճանի տարածքը բաժանված է տարբեր գոտիների, որտեղ հաշվարկված գրունտների արագացումները կազմում են 0.25 - 0.35g, որը համապատասխանում է 9 բալի:

III-2.6. Ճարտարագիտական ենթակառուցվածքներ

Բոլոր ենթակառուցվածքները մանրամասն ներառված են վերը նշված համապատասխան բաժիններում:

III-3. Շրջակա միջավայրի պահպանություն

Ապարան քաղաքային համայնքի գլխավոր հատակագծի մշակման փուլում նախատեսված են միջոցառումներ` հողային, ջրային, օդային ավազանների պահպանության համար:

III-4. Գոտիավորման նախագծի կազմը

Գոտիավորման նախագծի կառուցվածքային հիմնական բաղկացուցիչներն են գոտիավորման գծագրական ու տեքստային մասերը:

Նախագիծը ներառում է

գործառական գոտիավորումը՝ հողատարածքների առանձնացումն ըստ գործառական օգտագործման՝ սահմանելով թույլատրելի օգտագործման տեսակները, ամրագրելով ընդհանուր տարածքի մակերեսի նկատմամբ վերջիններիս սահմանային չափաբաժինները,
ծավալատարածական գոտիավորումը՝ ամրագրելով կառուցապատման բնույթն արտահայտող ցուցանիշները (կառուցապատման խտություն, շենքերի, շինությունների բարձրություն, կառուցապատված և կանաչապատ մակերեսների հարաբերակցություն և այլն), տվյալ տարածքում թույլատրելի չափաբաժինների հաշվառմամբ։

III-5. Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումների (կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմնավորումները

Հիմանական գոտիները սահմանում են տարբեր ինտենսիվությամբ օգտագործվող հիմնական տարածքային միավորները, դրանց նախընտրելի հողօգտագործման ձևերը և կառուցապատման չափորոշիչները՝ կառուցապատողների կողմից փուլ առ փուլ կառուցապատման համար, խրախուսելու տարածքի բազմաբնույթ օգտագործումը, ապահովելու համաքաղաքային համալիրների տեղաբաշխումը, ներդաշնակորեն ինտեգրելու հատուկ նախագծվող համալիրները կազմավորվող քաղաքաշինական միջավայրում։

Միևնույն տարածքային միավորին համապատասխանում է միայն մեկ հիմնական գոտի:

Անհատական բնակելի կառուցապատման գոտի, ԱԿԳ
Բազմաբնակարան բնակելի կառուցապատման գոտի, ԲԿԳ
Խառը կառուցապատման գոտի, ԽԿԳ
Համաքաղաքային նշանակության հասարակական գործառույթների, գործարարական, վարչակառավարման զարգացման գոտի, ՀԳՎԳ
Այգեպուրակային գոտի, ԱԳ
Հասարակական օգտագործման կանաչ գոտի, ՀՕԿԳ
Հատուկ գոտի ՀԳ
Առևտրի համաքաղաքային գոտի, ԱՀԳ
Տոնավաճառային գոտի, ՏԳ
Արտաքին տրանսպորտի գոտի, ԱՏԳ
Արտադրական գոտի, ԱԳ
Բնակելի թաղամասի պուրակ, ԲԹՊ
Բնակելի թաղամասի սպասասարկման գոտի, ԲԹՍԳ
Սանիտարապաշտպանիչ գոտի, ՍՊԳ
Հուշարձանի պահպանական գոտի, ՀՊԳ
Զբոսաշրջության և հանգստի գոտի, ԶՀԳ

_____________________________________________________________________

Ծանոթություն. Յուրաքանչյուր գոտու վրա տարածվում են նաև լրացուցիչ սահմանափակումներ, կապված համապատասխանաբար պատմաճարտարապետական հուշարձանների պահպանման և առավելագույն ընկալման հնարավորությունների բացահայտման, սանիտարահիգիենիկ կամ բնապահպանական պահանջների բավարարման, բնական լանդշաֆտի արժեքավոր ձևերի վերականգնման, էկոհամակարգերի տարբեր խախտումների փոխհատուցման գործընթացների կանոնակարգման, ինժեներական նախապատրաստման համալիր միջոցառումների պարտադիր իրականացման ապահովման հետ և պայմանավորված կառուցապատման սահմանափակումների, սանպահպանման կամ օտարման գոտիների ապահովման պահանջով։

Գոտիներում հիմնական օգտագործման ձևերն են՝

1. Բնակելի կառուցապատում

Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով,
Բազմաբնակարանոց տներ։

2. Հյուրանոցային ծառայություններ՝

Հյուրանոցներ (սահմանափակ կոնտինգենտի համար մինչև 100 տեղ),
Մոթելներ (առանց սահմանափակումների),
Հյուրանոցներ, մոթելներ, քեմփինգներ սահմանափակված մինչև 15 տեղ,

3. Կրթական հաստատություններ

Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ ,
Միջնակարգ դպրոցներ,
Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ ,
Համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ։

4. Բուժական հիմնարկություններ

Բուժական կաբինետներ,
Պոլիկլինիկաներ։

5. Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Մարզային և քաղաքային նշանակության վարչակառավարման հիմնարկներ,
Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ),
Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատություններ, դրանց գրասենյակներ
Փոստատներ, կապի բաժանմունքներ,
Ոստիկանական տեղամասեր,
Հրշեջ ծառայություններ:

6. Կենցաղ սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,
Քիմմաքրման ընդունման կետեր, լվացքատներ,
Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ։

7. Կրոնական հիմնարկություններ

Եկեղեցիներ, մատուռներ,
Այլ կառույցներ եկեղեցականների համար։

8. Հասարակական օգտագործման և մարզական հաստատություններ

Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի սրահներ,
Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ,
Թատրոններ և կինոթատրոններ ,
Բուսաբանական, կենդանաբանական, մշակույթի, հանգստի, մանկական և տարբեր տիպի այգիներ,
Սեղանի թենիսի, բիլիարդի դահլիճներ, մարզադահլիճներ, ջրավազաններ և այլ մարզական կառույցներ,
Մարզադաշտեր, խաղադաշտեր,
Մասնավոր բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ՝ լողի, թենիսի և այլ ակումբներ,
Պուրակներ անիվավոր չմուշկների և այլնի համար,
Հրաձգարաններ։

9. Առևտրական օբյեկտներ

Սուպերմարքեթներ, հանրախանութներ, առևտրի կենտրոններ,
Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ,
Ավտոպահեստամասերի վաճառք ,
Տոնավաճառներ, ֆերմերային շուկաներ (բացառությամբ կենդանիների վաճառքի),
Կենդանի ձկների վաճառք,
Բացօթյա մանրածախ, մեծածախ առևտուր,
Կենդանիների վաճառք։

10. Հասարակական սննդի օբյեկտներ

Ավանդական ուտեստների խոհանոց, պանդոկներ,խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ,
Ռեստորաններ ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով,
Սրճարաններ և բարեր ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով,
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ ,
Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),
Սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակումների),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ ։

11. Արտադրական օբյեկտներ

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի, մթնոլորտի աղտոտման (ծուխ, գազեր) հետ,
Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, սննդամթերքների փոքրածավալ արտադրություն,
Տնայնագործական արտադրություն (վերամշակում, վերանորոգում, նորոգում, ներկում, մաքրում սարքավորումների հավաքում, սեփական արտադրանքի առևտուր,
Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն)։

12. Հանգստի օբյեկտներ

Բուժական տաղավարներ,
Ամառային, ձմեռային հանգստի օբյեկտներ,
Հյուրանոցներ, մոթելներ,
Սպորտային սարքավորումների վարձակալության կետեր,
Առևտրի օբյեկտներ,
Ռեստորաններ, սրճարաններ, զվարճանքի օբյեկտներ (սահմանափակ կոնտինգենտի համար),
Ավտոմոբիլային պարկ (հատուկ բուժական երթուղիների կազմակերպման համար),
Ճարտարապետական փոքր ձևեր ։

13. Կոմունալ օբյեկտներ և ծառայություններ

Պահեստներ,
Գերեզմանատներ։

14. Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ավտոբուսային կայարաններ,
Տրանսպորտի հավաքակայաններ ,
Բենզալիցքավորման կայաններ ,
Ավտոկայանատեղեր։

15. Գյուղատնտեսական

Գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակում, արտադրություն,
Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (այգեգործություն),
Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (անասնապահական համալիրներ՝ ընտանի կենդանիների բուծում),
Տնկարաններ, անտառային տնտեսություն։

16. Ինժեներական ենթակառուցվածքներ և սարքավորումներ

Խմելու ջրի օրվա կարգավորիչ ջրամբարներ (ՕԿՋ),
Ոչ մետաղական (պոլիէթիլենային, բետոնե) ստորգետնյա խողովակաշարեր,
Մետաղական խողովակաշարեր (երկաթբետոնե, թուջե),
Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր,
Կոյուղու ցանցային հորեր,
Վերգետնյա հաղորդալարեր,
Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր,
Էլեկտրական ենթակայաններ,
Ավտոմատ գազաբաշխիչ կայան (ԱԳԿ),
Գազակարգավորիչ պահարանային կետեր (ԳՊԿ),
Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ մինչև 5 ՀԿ/ժամ,
Հեռախոսային կապի բախշիչ կետեր (պահարանային),
Կապի ավտոմատ հեռախոսային կայան։

17. Ոչ հիմնական շինություններ

Կրպակներ,
Տաղավարներ,
Ճարտարապետական փոքր ձևեր ։

III-6. ԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՁԵՎԵՐԻ ԱՂՅՈՒՍԱԿ

ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՁԵՎԵՐ ԱԿԳ ԲԿԳ ԽԿԳ ՀԳՎԳ ԱՊԳ ՀՕԿԳ ՀԳ ԱՀԳ ՏԳ ԱՏԳ ԱԳ

Բնակելի կառուցապատման ձևեր

Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով՝ Օ Օ

Բազմաբնակարանանոց տներ Օ Օ

Հյուրանոցային ծառայություններ

Հյուրանոցներ (մինչև 200 տեղ) Օ Օ

Մոթելներ (առանց սահմանափակումների) Օ

Ճանապարհամերձ տներ (վարձ. տրվող գյուղ.տներ) Օ Օ Օ

Հյուրանոցներ, մոթելներ, (սահմանափակ կոնտինգենտով) Օ Օ Օ Օ

Պանսիոնատներ, առողջարանային մասնաշենքեր

Կրթական հաստատություններ

Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ Օ Օ Օ

Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ Օ Օ

Միջնակարգ դպրոցներ Օ Օ Օ Օ

Համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ,

Բուժական

Բուժական կաբինետներ, Օ Օ Օ Օ Օ

Պոլիկլինիկաներ, Օ Օ Օ

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Քաղաքային նշանակության վարչակառավարման հիմնարկներ, դրանց գրասենյակներ(օՖիսներ),

Անհատական գրասենյակներ

(օՖիսներ), Օ

Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատություններ, դրանց գրասենյակներ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Փոստատներ , Կապի բաժանմունքներ, Օ Օ Օ

Ոստիկանական տեղամասեր, Օ Օ Օ

Կենցաղ սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ, Օ Օ Օ Օ Օ

Քիմմաքրման ընդունման կետեր, Լվացքատներ, Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ , Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Կրոնական հիմնարկություններ

Եկեղեցիներ, Մատուռներ, Օ

Այլ կառույցներ եկեղեցականների համար, Օ

Մշակութային, մարզական, հասարակական նշանակության հիմնարկություններ

Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի սրահներ, Օ Օ

Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ, Օ Օ

Թատրոններ և կինոթատրոններ, Օ Օ

Բուսաբանական, կենդանաբանական, մշակույթի, հանգստի և մանկական տարբեր տիպի այգիներ, Օ

Կեգլախաղարաններ, սեղանի թենիս, բիլիարդի դահլիճներ, մարզադահլիճներ, Օ

Խաղադաշտեր, Օ Օ

Մարզադաշտեր, Օ Օ

Բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ, լողի, թենիսի և այլ ակումբներ, Օ

Պուրակներ անիվավոր չմուշկների և այլնի համար, Օ

Հրաձգարաններ (տիրեր) Օ

Առևտրական

Սուպերմարքեթներ և հանրախանութներ, Օ

Առևտրի կենտրոններ Օ

Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Ավտոպահեստամասերի վաճառք, Օ

Տոնավաճառներ, ֆերմերային շուկաներ՝ բացառությամբ կենդանիների վաճառքի, Օ

Կենդանի ձկների վաճառք, Օ

Բացօթյա մեծածախ , մանրածախ առևտուր, Օ

Կենդանիների վաճառք: Օ Օ

Հասարակական սնունդ

Ավանդական ուտեստների խոհանոցներ, պանդոկներ, խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ, Օ Օ Օ

Ռեստորաններ ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով, Օ Օ Օ Օ

Սրճարաններ և բարեր ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով, Օ Օ Օ Օ

Ռեստորաններ, սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանա-փակումների), Օ Օ Օ Օ Օ

Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ, Օ Օ Օ Օ Օ

Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ: Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Արտադրություն

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտի աղտոտման (ծուխ, գազեր) հետ Օ Օ Օ Օ

Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների (բացի մսի) արտադրություն, Օ Օ Օ Օ

Տնայնագործական արտադրություն, սեփական արտադրանքի առևտուր, Օ Օ Օ

Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն), Օ Օ Օ Օ

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ավտոբուսային կայարաններ, Օ Օ

Տրանսպորտի հավաքակայաններ և կառույցներ, Օ

Բենզալիցքավորման կայաններ, Օ

Ավտոկանգառներ, Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Ավտոտնակներ Օ Օ

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (այգեգործություն)՝ ներառյալ ընտանի կնդանիների բուծումը, Օ Օ

Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (անասնապահական համալիրներ՝ ընտանի կենդանիների բուծում, բուժում, վաճառք), Օ

Տնկարաններ, Անտառային տնտեսություն, Օ

Ինժեներական սարքավորումների օգտագործման ձևեր

Վերգետնյա հաղորդալարեր, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Էլեկտրական ենթակայաններ, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Ավտոմատ գազաբաշխիչ կայան (ԱԳԿ), Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Գազակարգավորիչ պահարանային կայաններ (ԳԿԿ), Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Հեռախոսային կապի բախշիչ կետեր (պահարանային), Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Կապի ավտոմատ հեռախոսային կայաններ, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Կոյուղու ցանցային հորեր, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Ջրամատակարարման բաշխիչ հորեր, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Մալուխային էլեկտրահաղորդագծեր, Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Փոքր հզորության լոկալ կաթսայատներ մինչև 5ՀԿ(ժամ), Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Խողովակաշարեր (Մետաղական, ոչ մետաղական), Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Ոչ հիմնական շինություններ

Կրպակներ, Օ Օ

Տաղավարներ, Օ Օ

ճարտարապետական փոքր ձևեր: Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ Օ

Օ - թույլատրված օգտագործման ձևեր

III-7. Հիմնական գոտիներ

1. Անհատական բնակելի կառուցապատման գոտի (ԱԿԳ)

Այս գոտին առանձնացվում է հիմնականում արդեն կազմավորված առանձնատնային կառուցապատում ունեցող թաղամասերի վերակառուցման, կանոնակարգման համար:

1.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Բնակելի

Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով:

Հյուրանոցային

Հյուրատներ (սահմանափակ հզորությամբ),
Վարձակալությամբ տրվող առանձնատներ։

Կրթական հաստատություններ

Միջնակարգ դպրոցներ,
Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ:

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ)։

Բուժական

Բուժական կաբինետներ:

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,
Քիմմաքրման ընդունման կետեր, լվացքատներ,
Կոշիկի, հագուստի, կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ։

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ:

Հասարակական սնունդ

Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ,
Ռեստորաններ (սահմանափակ նստելատեղերով),
Սրճարաններ և բարեր (սահմանափակ նստելատեղերով);

Արտադրություն

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ, հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտի աղտոտման հետ,
Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների (բացի մսից) փոքրածավալ արտադրություն,
Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն):

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (այգեգործություն)՝ ներառյալ ընտանի կենդանիների բուծումը։

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Առանձնատներ՝ տնամերձ հողամասերով,

Հողամասի մակերես (նվազագույն) - 800-1000քմ
Մեկ կառուցապատման միավորի զբաղեցրած տարածք (առավելագույն) - հողամասի ընդհանուր մակերեսի 1/3-ից ոչ ավելի,
Հողամասի ճակատի նվազագույն լայնություն - 20 մ։

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Շենքերի / շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 8մ
Շենքերի / շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - 50%
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70%
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

2. Բազմաբնակարան բնակելի կառուցապատման գոտի (ԲԿԳ)

Այս թաղամասերը նախատեսվում են քաղաքի կենտրոնական միջուկում հողի արժեքի բարձրացմանը զուգընթաց հողն առավել արդյունավետ օգտագործելու (բարձր խտությամբ կառուցապատման իրականացմամբ), ինչպես նաև քաղաքային միջավայրին հատուկ բնակելի կառուցապատման զարգացմանը նպաստելու և խրախոսելու համար:

2.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Բնակելի

Բազմաբնակարան տներ՝ առանց տնամերձ հողամասերի:

Հյուրանոցային

Հյուրանոցներ (սահմանափակ)։

Կրթական հաստատություններ

Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ,
Միջնակարգ դպրոցներ։

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Անհատական գրասենյակներ։

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,
Քիմմաքրման ընդունման կետեր, լվացքատներ,
Կոշիկի, հագուստի, և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ։

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ։

Հասարակական սնունդ

Ռեստորաններ (սահմանափակ),
Սրճարաններ և բարեր (սահմանափակ),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ։

Արտադրական

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ,
Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների փոքրածավալ արտադրություն,
Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արատադրություն):

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բազմաբնակարան տներ

Ճակատի նվազագույն լայնություն - 14 մ
Երկարությունը -չի սահմանափակվում

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Շենքերի/շինությունների բարձրությունը (առավելագույն)-9-12մ
Շենքերի/շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - 50%
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70%
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

3. Խառը կառուցապատման (ԽԿԳ)

Այս գոտիները առանձնացվում են հիմնականում արդեն կազմավորված խառը՝ բնակելի և հասարակական կառուցապատում ունեցող թաղամասերի վերակառուցման և կանոնակարգման համար՝ քաղաքի հետագա դինամիկ զարգացմանը համընթաց: Այս գոտիները նախատեսվում են համաքաղաքային նշանակության գործառույթների և բնակելի կառուցապատման խառը տեղակայման համար:

3.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Բնակելի

Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով,
Բազմաբնակարան տներ՝ առանց հողամսերի:

Հյուրանոցային

Ճանապարհամերձ տներ (վարձակալությամբ տրվող առանձնատներ),
Հյուրանոցներ, մոթելներ (սահմանափակ հզորությամբ)։

Կրթական հաստատություններ

Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ,
Վճարովի և կիրակնօրյա դպրոցներ:

Բուժական

Բուժական կաբինետներ։

Վարչական, ֆինանսական և կոմունալ հիմնարկություններ և ծառայություններ

Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ),
Ոստիկանական տեղամասեր,
Փոստատներ:

Կենցաղ-սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,
Քիմմաքրման կետեր և լվացքատներ,
Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ։

Մշակութային, մարզական, հասարակական նշանակության հիմնարկություններ

Գրադարաններ, թանգարաններ, ցուցահանդեսներ, պատկերասրահներ, արվեստի կենտրոններ,
Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ,
Թատրոններ, կինոթատրոններ։

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ:

Հասարակական սնունդ

Ավանդական ուտեստների խոհանոցներ, պանդոկներ, խորտկարաններ, մառաններ, ճաշարաններ,
Ռեստորաններ (սահմանափակ),
Սրճարաններ և բարեր (սահմանափակ),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

Արտադրություն

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և արտանետումների հետ,
Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների փոքրածավալ արտադրություն
Տնայնագործական արտադրություն,
Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական իրերի արտադրություն):

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Առանձնատներ՝ տնամերձ հողամասերով

Հողամասի թույլատրելի մակերես (նվազագույն) -1200քմ
Հողամասի ճակատի նվազագույն լայնություն - 20 մ

Բազմաբնակարան տներ՝ առանց հողամասերի

Ճակատի նվազագույն լայնություն - 14 մ
Երկարությունը - չի սահմանափակվում

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

բնակելի տների համար

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն)-9-12մ
Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - 50%
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70%
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

այլ շենքերի /շինությունների համար

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 9մ
Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածքը - չի սահմանափակվում,
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - չի սահմանափակվում,
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ- չի սահմանափկվում :

Մինչև 15 մետր բարձրության կառույցների՝ առաջին հարկերում հասարակական օբյեկտների տեղադրմամբ թույլատրվում են գլխավոր փողոցների հետևյալ տեղամասերում՝
Բաղրամյան փողոցի երկայնքով,
Գ. Նժդեհի փողոցի երկայնքով,
Գայի փողոցի երկայնքով,
Մ. Մաշտոցի փողոցի երկայնքով,
Վերը նշված տարածքներում բնակելի շենքերի համար առավելագույն թույլատրված հարկայնությունը մինչև 4 հարկ,
Կենտրոնական առևտրական և Վարչական՝ հրապարակների պարագծով, հասարակական շենքերի բարձրությունը պետք է նախատեսել ոչ պակաս քան 15մ,

4.Համաքաղաքային նշանակության հասարակական գործառույթների, գործարարական, վարչակառավարման զարգացման գոտի (ՀԳՎԳ)

Գոտին նախատեսվում է քաղաքի կենտրոնական միջուկի պահպանման, կանոնակարգման և պատշաճ զարգացման համար

4.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Կրթական, մշակութային, բուժական, հասարակական օգտագործման հիմնարկություններ

Եկեղեցիներ, մատուռներ,
Գրադարաններ,
Թանգարաններ,
Արվեստի կենտրոններ,
Ցուցահանդեսներ,
Պատկերասրահներ, արվեստի սրահներ,
Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ,
Թատրոններ և կինոթատրոններ,
Ոստիկանական տեղամասեր,
Փոստատներ,
Միջնակարգ դպրոցներ,
Մանկապարտեզներ, մանկամսուրներ ,
Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ),
Կեգլախաղարաններ, սեղանի թենիսի, բիլիարդի դահլիճներ,
Բանկեր, բորսաներ և դրամավարկային այլ հաստատությունների գրասենյակներ,
Բուժական կաբինետներ
Պոլիկլինիկաներ:

Հասարակական սնունդ

Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),
Սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակումների),
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահամնափակումների),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

Կառուցապաման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի շենքերի /շինությունների համար

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) -15 մ
Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - չի սահմանափակվում,
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - չի սահմանափակվում,
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - չի սահմանափակվում:

4.2 Լրացուցիչ պահանջներ

Եթե շենքերի առաջին հարկերը բնակելի են, ապա այդ շենքերը պետք է դրվեն կարմիր գծից ներս,
Եթե շենքերի առաջին հարկերը օգտագործվում են հասարակական սպասարկման օբյեկտների համար, ապա այդ շենքերը պետք է դրվեն կարմիր գծի վրա:

5. Այգեպուրակային գոտի (ԱՊԳ)

Այգեպուրակային գոտին ընդգրկում է քաղաքի տարածքի խոշոր անտառները, այգիները, գյուղատնտեսական հողերը, այգեպուրակային և ջրային տարածքները, բոլոր պահպանվող և վերականգնվող լանդշաֆտները և հանդիսանում է քաղաքի բնապատկերների պահպանման հիմնական միջոցը:

5.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Հյուրանոցային

Հյուրանոցներ (սահմանափակ հզորությամբ),
Մոթելներ:

Մշակութային, մարզական, հասարակական օգտագործման հիմնարկություններ

Բուսաբանական, մշակույթի, հանգստի և մանկական տարբեր տիպի այգիներ,
Կեգլախաղարաններ, սեղանի թենիս, բիլիարդի դահլիճներ, մարզադահլիճներ,
Խաղադաշտեր,
Մարզադաշտեր,
Մասնավոր բացօթյա ռեկրեացիոն կառույցներ, լողի, թենիսի և այլ ակումբներ,
Պուրակներ անիվավոր չմուշկների և այլնի համար,
Հրաձգարաններ (տիրեր):

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ:

Հասարակական սնունդ

Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),
Սրճարաններ և բարեր (առանց սահմանափակումների),
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահմանափակումների),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (այգեգործություն)՝
բացառելով ընտանի կենդանիների բուծումը,
Տնկարաններ,
Անտառային տնտեսություն:

Ոչ հիմնական շինություններ

Տաղավարներ,
Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Բենզալցավորման կայաններ ,
Ավտոկայանատեղեր:

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի։

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 9մ
Շենքերի (շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)-5%
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 30%
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 70%

Բնակելի նոր կառուցումները արգելվում են:

6.Հասարակական օգտագործման կանաչ գոտիներ (ՀՕԿԳ)

Համաքաղաքային նշանակության հասարակական կանաչ տարածությունների գոտիները ընդգրկում են համաքաղաքային նշանակության այգիները, պուրակները, ծառուղիները և այլ հասարակական նշանակության կանաչապատ տարածքները:

6.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Մշակութային, մարզական, հասարակական օգտագործման հիմնարկություններ

Խաղադաշտեր,
Մարզադաշտեր,
Պուրակներ անիվավոր չմուշկների համար։

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ:

Հասարակական սնունդ

Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ,
Ռեստորաններ, սրճարաններ և բառեր (սահմանափակ),
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահամնափակումների):

Ոչ հիմնական շինություններ

Տաղավարներ,
Ճարտարապետական փոքր ձևեր։

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Ոչ հիմնական շինությունների համար

Հողամասի թույլատրելի մակերես (նվազագույն)- 100քմ
Մեկ կառուցապատման միավորի զբաղեցրած տարածք (նվազագույն) - 4քմ
Հողամասի ճակատի նվազագույն լայնություն - չի սահմանափակվում

Հիմնական շինությունների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ բոլոր տիպի շենքերի /շինությունների համար

Շենքերի / շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) 8մ
Շենքերի / շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն 20 %)
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք 30%
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ 70%

6.2 Լրացուցիչ պահանջներ

Բնակելի նոր կառուցումներն արգելվում են: Միայն պատմաճարտարապետական հուշարձանի կարգավիճակ ունեցող շենքերի պահպանում, վերականգնում (վերանորոգում) և ներքին վերակառուցում:

7.Հատուկ նշանակության գոտի (ՀԳ)

Հատուկ նշանակության գոտիները առանձնացվում են գործունեության հատուկ ռեժիմ (զորամասեր) պահանջող տարածքների համար:

7.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Հատուկ նշանակության շենքեր, շինություններ

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ։

Հասարակական սնունդ

Սրճարաններ և բարեր ոչ ավելի քան 20 նստելատեղով,
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ։

Չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի:

Կարգավորիչներ բոլոր տիպի կառույցների համար

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 9մ
Շենքերի /շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն) - չի սահմանափակվում,
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - չի սահմանափակվում,
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - չի սահմանափակվում:

8. Առևտրի համաքաղաքային գոտի (ԱՀԳ)

Գոտին նախատեսվում է խոշոր առևտրական օբյեկտների կենտրոնացման և քաղաքի կենտրոնում առևտրական գործընթացը առավելագույնս կանոնակարգելու համար:

8.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Առևտրական

Սուպերրմարքեթներ և հանրախանութներ,
Առևտրի կենտրոններ,
Մանրածախ առևտրի, խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ
Ավտոպահեստամասերի վաճառք:

Հասարակական սնունդ

Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),
Սրճարաններ և բառեր (առանց սահմանափակումների),
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահամնափակումների),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

Վարչական, ֆինանսական հիմնարկություններ և ծառայություններ

Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ):

Մշակութային, հասարակական նշանակութան և մարզական հիմնարկություններ

Ակումբներ և հասարակական հավաքատեղիներ, գիշերային ակումբներ:

Կենցաղային սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,
Քիմմաքրման կետեր և լվացքատներ,
Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ։

Հաղորդակցություններ, ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ավտոկանգառներ։

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը՝ համաձայն գործող նորմերի։

Կառուցապատման կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն)- 12մ
Շենքերի (շինությունների զբաղեցված տարածք (առաջելագույն)- չի սահմանափակվում,
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք (առավելագույն)- չի սահմանափակվում,
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ (առավելագույն)- չի սահմանափակվում:

8.2 Լրացուցիչ պահանջներ

Գոտին կառուցապատման նախագծի առարկա է: Համապատասխան ընթացակարգով հաստատվելուց հետո կառուցապատման նախագծի բոլոր դրույթները դառնում են առաջնային՝ տվյալ գոտու համար գոտևորման նախագծի նախանշումների նկատմամբ:

9.Տոնավաճառային գոտի (ՏԳ)

Տոնավաճառային-ցուցահանդեսային գոտիները նախատեսվում են հիմնականում բաց տարածքներում զանգվածային առևտրի և տոնավաճառային գործունեության կենտրոնացման և կանոնակարգման համար: Այստեղ կարող են տեղադրվել արևելյան տիպի շուկաներ, տոնավաճառային համալիրներ մշտական գործող ցուցահանդեսներ:

9.1 Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Առևտրական

Տոնավաճառներ, ֆերմերային շուկաներ(բացառությամբ կենդանիների վաճառքի),
Մանրածախ առևտրի խանութներ, կրպակներ, տաղավարներ,
Կենդանի ձկների վաճառք:

Հասարակական սնունդ

Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),
Սրճարաններ և բառեր (առանց սահմանափակումների),
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահամնափակումների,
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

Կենցաղային սպասարկման

Առաջնային ծառայություններ:

Ֆինանսական հիմնարկություններ

Անհատական գրասենյակներ (օֆիսներ):

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,
Շենքերի /շինությունների չափերը և թույլատրելի հեռավորությունները այլ կառույցներից և տարածքներից ընդունել համաձայն սանիտարահիգիենիկ, ինսոլյացիայի, դիտելիության և հակահրդեհային պահանջների:

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Շենքերի /շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 8մ
Շենքերի (շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)- չի սահմանափակվում
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - 70%
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ - 30%

9.2 Լրացուցիչ պահանջներ

Գոտին համալիր կամ կառուցապատման նախագծի առարկա է: Համապատասխան ընթացակարգով հաստատվելուց հետո տոնավաճառային գոտու համալիր նախագիծը դառնում է գոտևորման նախագծի անբաժանելի մասը և կատարում է նրա բոլոր գործառույթները: Ընդ որում, հաստատվելուց հետո համալիր կառուցապատման նախագծի բոլոր դրույթները դառնում են առաջնային տվյալ գոտու համար գոտևորման նախագծի նախանշումների նկատմամբ:

10.Արտաքին տրանսպորտի (ԱՏԳ)

Արտաքին տրանսպորտի գոտին նախատեսվում քաղաքի տարածքում արտաքին տրանսպորտի, տվյալ դեպքում ավտոկայանի, անմիջական ներկայությունը ապահովելու համար, դրա կառույցների, ենթակառուցվածքների և հարակից տարածքների օգտագործման ռեժիմների կարգավորման և կանոնակարգման համար:

10.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Ավտոծառայություններ և տրանսպորտային կառույցներ

Ավտոբուսային կայարաններ,
Տրանսպորտի հավաքակայաններ և կառույցներ:

Հյուրանոցային

Հյուրանոցներ (սահմանափակ),
Մոթելներ (սահմանափակ):

Բուժական

Բուժական կաբինետներ

Վարչակառավարման, կապի, ֆինանսական, հասարակական օգտագործման հիմնարկություններ

Ոստիկանական տեղամասեր,
Փոստատներ:

Կենցաղային սպասարկման առաջնային ծառայություններ

Վարսավիրանոցներ,
Քիմմաքրման կետեր և լվացքատներ,
Կոշիկի, հագուստի և կենցաղային տեխնիկայի վերանորոգման արհեստանոցներ։

Առևտրական

Մանրածախ առևտրի խանութներ, տաղավարներ, կրպակներ:

Հասարակական սնունդ

Ռեստորաններ (առանց սահմանափակումների),
Սրճարաններ և բառեր (առանց սահմանափակումների),
Բացօթյա ռեստորաններ, բարեր, սրճարաններ (առանց սահմանափակումների),
Արագ պատրաստվող ուտեստների խորտկարաններ:

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Շենքերի / շինությունների բարձրությունը (առավելագույն)- 12մ
Շենքերի / շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)- չի սահմանափակվում
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք -չի սահմանափակվում
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ -չի սահմանափակվում

11. Արտադրական գոտի (ԱԳ)

Այս գոտին նախատեսվում է քաղաքի տարածքում կազմակերպվող արտադրությունների համար համապատասխան մեկուսացված մասնագիտացված տարածքներ ապահովելու համար

11.1. Թույլատրված օգտագործման ձևեր

Արտադրական

Փոքր բիզնեսի արտադրություններ, որոնք կապված չեն աղմուկի, պայթուցիկ և հրդեհավտանգ նյութերի և մթնոլորտի աղտոտման հետ,
Հացի, հրուշակեղենի, ըմպելիքի, մթերքների (բացի մսի) արտադրություն,
Տնայնագործական արտադրություն, սեփական արտադրանքի առևտուր,
Արհեստագործական արտադրամասեր և արհեստանոցներ (ավանդական արհեստներ):

Առևտուր

Կենդանիների վաճառք։

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսական աշխատանքներ (անասնապահական համալիրներ՝ ընտանի կենդանիների բուծում)։

Կառուցապատման չափորոշիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Հողամասերի նվազագույն չափերը համաձայն գործող նորմերի,

Կառուցապատման ծավալատարածական կարգավորիչներ

Բոլոր տիպի կառույցների համար

Շենքերի / շինությունների բարձրությունը (առավելագույն) - 8մ
Շենքերի / շինությունների զբաղեցված տարածք (առավելագույն)- չի սահմանափակվում,
Հողամասի անջրանցիկ առավելագույն տարածք - չի սահմանափակվում,
Հողամասի նվազագույն կանաչ ծածկույթ -չի սահմանափակվում:

Ծանոթություն. Բոլոր գոտիներում հատուկ թույլտվություն ինժեներական սարքավորումների օգտագործման վերաբերյալ։

III-8. Կառուցապատման կանոններ

Սահմանված են տեղական պայմաններից բխող կանոններ, որոնք պարտադիր են նախագծվող ողջ տարածքում կիրառելու և բոլոր գոտիների համար։ Դրանք հիմնականում կարգավորում են կառուցապատման և շահագործման ընթացքում առաջացող միջավայրի համալիր կանոնակարգման խնդիրները, այն է.

ընդունված սկզբունքներին չհամապատասխանող կառույցների աստիճանական վերափոխման մեխանիզմները,
բնապահպանական միջոցառումների իրականացումը,
գոտիավորման նախագծով ներկայացված պահանջների իրականացումը։

1. Շինարարական և վերանորոգման աշխատանքներ

Բոլոր շինարարական, վերակառուցման, վերականգնման և վերանորոգման աշխատանքները պետք է կատարվեն միայն գործող ընթացակարգերով հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծերով:

2. Շենքերի Ճակատների արտաքին հարդարանք

Շենքերի Ճակատների (փողոցային և բակային) արտաքին հարդարանքի հետ կապված բոլոր շինարարական և վերանորոգման աշխատանքները պետք է կատարվեն միայն գործող ընթացակարգերով հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծերով:

- Շինանյութ

Պատմաճարտարապետական արժեք ներկայացնող շենքերի / շինությունների բնական սրբատաշ քարերից կառուցված ճակատային պատերը ներկել կամ երեսապատել արգելվում է:
Այլ շենքերի համար, որպես կանոն պետք է օգտագործել սև, վարդագույն, սպիտակ երանգների շինանյութեր:
Արտաքին ճակատների ձևավորման համար արգելվում է դեղին (բացի ոսկեգույնից և օխրայից), կապույտ և կանաչ երանգների օգտագործումը:

- Նկուղներ և կիսանկուղներ

Բնակելի շենքերի նկուղային և կիսանկուղային հարկերը փողոցի կողմից մեկուսացված մուտքեր չպետք է ունենան:
Բոլոր շենքերի կիսանկուղների պատուհանների գոգերը մայթից պետք է առնվազն 30 սմ բարձր լինեն:

- Շենքերի շքամուտքեր

Շենքերի շքամուտքերի աստիճանները փողոցի կարմիր գծից դուրս չպետք է դրվեն:

- Տանիքներ

Լանջավոր տանիքների կիրառման դեպքում դրանց առավելագույն թեքությունը (i) պետք է ընդունել - 0.5:
Լանջավոր տանիքների գագաթի բարձրությունը պետք է սահմանափակվի կառույցի խորության կեսի չափով:
Լանջավոր տանիքներում ձեղնահարկը որպես բնակելի տարածություն օգտագործելու դեպքում փողոց դուրս եկող պատուհանները պետք է արգելվեն:

- Գովազդ

Հուշարձաններ չհանդիսացող շենքերին կցված գովազդային վահանակների մակերեսը չպետք է գերազանցի շենքի ճակատային պատի 10 տոկոսը:
Փողոցներում տեղադրվող առանձին կանգնած գովազդային վահանակները պետք է տեղադրվեն մոտակա կարգավորվող խաչմերուկից առնվազն 50 մ հեռավորության վրա:

1. Ցուցանակներ և անվանատախտակներ

Փողոցների անվանատախտակները պետք է տեղադրվեն ստանդարտ չափերով 50 x 15սմ՝ միասնական հատուկ նախագծի համաձայն:
Շենքերի համարների չափերը պետք է ընդունվեն՝

ա) լուսավորությամբ, կլոր՝ տրամագիծը-30սմ

բ) առանց լուսավորության՝ քառակուսի -15 x 15սմ:

Հիմնարկությունների անվանատախտակները և բնակիչների անվանատախտակները կցվում են միայն շքամուտքերի դռներին:

2. Փողոցային լուսավորություն

Մինչև 12 մ լայնություն ունեցող փողոցներում լուսավորւթյան սյուների կիրառումն արգելվում է: Այս կարգի փողոցներում լուսավորւթյունը պետք է կազմակերպվի պատի աշտանակներով:

3. Տրանսպորտի միջոցների կանգառներ

Տրանսպորտի միջոցների կանգառները պետք է տեղավորվեն, որպես կանոն, միասնական նախագծով թեթև կոնստրուկցիաներից կառուցված, թափանցիկ պատերով կամ սյուներով շինությունների մեջ: Առավելագույն չափերը՝ երկարությունը-6.0 մ, լայնությունը-2.4 մ:

4. Հեռավորությունը շենքերի միջև

Բնակելի և հասարակական, ինչպես նաև արտադրական շենքերի միջև եղած հեռավորությունը պետք է ընդունել հիմնվելով արևի ճառագայթման քանակի (ինսոլյացիայի) և լուսավորվածության հաշվարկների վրա, ինչպես նաև հակահրդեհային պահանջներին համապատասխան։

2-3 հարկանի բնակելի շենքերի երկար կողմերի միջև հեռավորությունը (կենցաղային խզումներ) պետք է ընդունել 12 մ-ից ոչ պակաս։ Այս շենքերի երկար կողմերի և բնակելի սենյակներից պատուհաններ ունեցող կողաճակատների միջև՝ 12 մ-ից ոչ պակաս։ Նշված հեռավորությունները կարող են կրճատվել ինսոլյացիայի և լուսավորության նորմերը պահպանելու դեպքում, եթե ապահովված է պատուհանից պատուհան բնակելի սենյակների անտեսանելիությունը։

5. Շենքերի տեղադրությունները

Շենքերի տեղադրել քամիների գերակշիռ ուղղությունների հաշվառումով՝ կողաճակատներով դեպի վերջիններս (տեղի բնակլիմայական պայմանների հաշվառումով)։

6. Աղմուկի թույլատրելի մակարդակ

Բոլոր գոտիներում որտեղ թույլատրված է բնակելի կառուցապատում աղմուկի թույլատրելի մակարդակը չպետք է գերազանցի 55 դԲԱ (ցերեկը) և 45 դԲԱ (գիշերը):

7. Գոտիավորմանը չհամապատասխանող կառուցապատման կարգավորում

Գոտիավորմանը չհամապատասխանող բոլոր տեսակի օրինական համարվող օգտագործման ձևերը, որոնք գոյությունը պահպանել են մինչև սույն նախագծի հաստատման տարեթիվը, այսուհետև պետք է կարգավորվեն միայն սույն կանոնների պահանջներին համապատասխան:
Գոտիավորմանը չհամապատասխանող բոլոր տեսակի օրինական համարվող շենքերի և կառույցների ընդարձակում չի թույլատրվում:
Գոտիավորմանը չհամապատասխանող 6 ամսից ավելի լքված և չօգտագործվող օրինական համարվող կառույցների հետագա օգտագործման ձևը պետք է որոշվի համաձայն այն հիմնական գոտու թույլատրելի օգտագործումների կանոնների, որտեղ այն գտնվում է:
Գոտիավորմանը չհամապատասխանող օրինական համարվող կառուցապատման ձևերը կարող են վերանորոգվել, եթե բոլոր կառուցվածքային փոփոխումները կատարվում են միայն գործող քաղաքաշինական օրենսդրությանը համաձայն:
Եթե գոտիավորմանը չհամապատասխանող օրինական համարվող կառույցի վերանորոգման արժեքը գերազանցում է նրա տեղափոխման արժեքի 50%-ը, ապա այդ կառույցը պետք է արգելվի:

8. Կառուցապատման թույլտվություններ

Օգտագործման ձևերի համար թույլտվություների կառուցվածքը հիմնվում է «ընդունված գոտի-թույլատրելի հողօգտագործման ձև» սկզբունքի վրա: Սահմանվել են հետևյալ թույլատվության ձևերը ՝

-թույլատրվում է,

Թույլատրված օգտագործման ձևերը այն կառուցապատման և հողօգտագործման թույլատրված տիպերն են, որոնք արդեն վերջնականորեն սահմանվել են արդեն նախագծային փուլում, հողհատկացման հիմք են հանդիսանում համապատասխան գոտիներում և լրացուցիչ քննարկման կարիք չունեն:

III-9. Տերմիններ և սահմանումներ

Աստիճանական զարգացման հիմնական գոտիներ՝ հիմնական գոտիներ, որոնք առանձնացվում են որոշակի տարածքների փուլ առ փուլ երկարաժամկետ զարգացման և կառուցապատման խրախուսման համար:

Առանձնատներ տնամերձ հողամասերով՝ բնակելի միավոր մեկ ընտանիքի համար, որը տեղակայված է իր սեփական տնամերձ հողամասում:

Բազմաբնակարանանոց տներ՝ 2 և ավելի բնակարաններ միավորված մեկ շենքում:

Ինսոլյացիա՝ տարածքներում և սենյակներում արևի ուղիղ անընդհատ ճառագայթման տևողության նորմատիվային պահանջ։

Լրացուցիչ պահանջներ՝ նախատեսվում են տարբեր գոտիներում տեղադրվող այն օգտագործման ձևերի համար, որոնց բնույթը մասամբ չի համապատասխանում տվյալ գոտուն ներկայցվող պահանջներին և դրանց գործառնությունը հիմնականում կապվում է հատուկ պայմանների կիրառման հետ:

Կանաչ ծածկույթ՝ բուսական ծածկույթ (ծառեր, թփուտներ, խոտաբույսեր և այլն):

Կառուցապատման / հողօգտագործման չափորոշիչներ և կարգավորիչներ՝ սահմանում են տվյալ գոտու հողօգտագործման և կառուցապատման պահանջներին համապատասխանող բնութագրերի համակարգը, որոնցով կանոնակարգվում է տարածքի յուրացման ինտենսիվությունը, կառուցապատման խտությունը, կառույցների հարկայնությունը, գեղագիտական պահանջները: Կարգավորիչների պարամետրները հիմնվում են օրենսդրական և պետական նորմատիվ փաստաթղթերի վրա, տեղայնացվում են՝ ելնելով յուրաքանչյուր գոտու յուրահատուկ պահանջներից և փոփոխվում են գոտուց գոտի:

Հակահրդեհային պահանջներ՝ շենքերը, կառույցները հրդեհներից պաշտպանելու համար կառուցման և այլ միջոցառումների նորմերով հաստատված պարտադիր կարգ։

Համալիր հատակագծման հիմնական գոտիներ` գոտևորման նախագծում առանձնացված շրջաններ, որոնց նպատակն է՝

խրախուսել տարածքի բազմաբնույթ օգտագործումը,
ապահովել համաքաղաքային համալիրների կառուցումը,
հատուկ նախագծվող համալիրները ներդաշնակորեն ինտեգրել կազմավորվող քաղաքաշինական միջավայրում

Համաքաղաքային նշանակության փողոցներ՝ հաղորդակցային կապ բնակելի, արդյունաբերական շրջանների և հասարակական կենտրոնների, ինչպես նաև մայրուղային փողոցների, քաղաքային ճանապարհների և ընդհանուր օգտագործման ճանապարհների միջև։

Շրջանային նշանակության փողոցներ՝ տրանսպորտային և հետիոտն կապ բնակելի շրջանների, բնակելի և արդյունաբերական շրջանների, ինչպես նաև հասարակական կենտրոնների միջև, ելքեր դեպի մայրուղային փողոցներ։

Տեղական նշանակության փողոցներ՝ տրանսպորտային (առանց բեռնատար և հասարակական տրանսպորտի բացթողման) և հետիոտնային կապ բնակելի շրջանների տարածքներում, ելքեր դեպի մայրուղային փողոցներ և շարժման կարգավորումով ճանապարհներ։

Երթևեկության անցուդարձ՝ միավոր ժամանակահատվածում (օր, ժամ) ճանապարհի որևէ կտրվածքով հանդիպակաց ուղղություններով անցնող ավտոմոբիլների քանակը։

Ճանապարհի բեռնվածության մակարդակ՝ երթևեկության անցուդարձի հարաբերությունը ճանապարհի թողունակությանը։

Երթևեկային մաս՝ ճանապարհի մակերևույթի շերտ, որի սահմաններում կատարվում է ավտոմոբիլների երթևեկությունը։

Կարմիր գիծ՝ շենքերն ու շինությունները փողոցներից անջատող սահմանը,որով սահմանվում է նաև գլխավոր և երկրորդական փողոցների, ներառյալ մայթերի լայնությունը:

Մայթի բանուկ մաս՝ փողոցի մայթերի հետիոտնի շարժման համար հատկացված շերտ։

Հողամաս՝ որոշակի սահմաններ ունեցող հողատարածք, որի վրա վերաբերվում է սեփականության իրավունքը:

Հողամասի անջրանցիկ տարածք՝ հողամասի այն հատվածը, որի բուսական բնաշերտը ծածկված է արհեստական կառույցներով (շենք, մայթ, սալարկ)։

Հողամասի ճակատը՝ հողամասի կարմիր գծին հարող կողմը։

Հիմնական գոտիներ՝ գոտևորման նախագծում առանձնացված շրջաններ, որտեղ սահմանվում են տվյալ տարածքի գերակշիռ օգտագործման և կառուցապատման կանոնները: Նույն տարածքային միավորին պետք է համապատասխանի միայն մեկ հիմնական գոտի:

Ձեղնահարկ՝ լանջավոր տանիքի ներքին տարածությունը։

Նորմ՝ նախագծման և շինարարության համար սահմանված պարտադիր կարգ։

Շենքի բարձրություն՝ մայթի մակերևույթից մինչև քիվի վերին եզրն ընկած ուղղաձիգ հեռավորությունը։

Ոչ հիմնական շինություն՝կրպակներ, տաղավարներ ճարտարապետական փոքր ձևեր։

Շրջանային նշանակության փողոց՝ երթևեկելի և հետիոտն կապ բնակելի և այլ գոտիների միջև, ինչպես նաև ելք դեպի մայրուղի։

Սանիտարահիգիենիկ պահանջներ՝ բնակվելու տարածությունների՝ շրջակա միջավայրի սահմանային թույլատրելի վիճակներին համապատասխանության պահանջներ։

Հատուկ թույլատվություն՝ կառուցապատման և հողօգտագործման տեսակները, որոնց բնութագրերը տարբերվում են գոտիներում թույլատրելի օգտագործման ձևերից և որոնք այնուամենայնիվ կարող են կիրառվել այդ գոտիներում հատուկ պայմաններով և համապատասխան հասարակական քննարկումներից հետո:

III-10. Համայնքի հողօգտագործումը

Ապարան համայնքի վարչական տարածքը կազմում է 2815.8հա, որից քաղաքացիների սեփականություն է կազմում 1080.0հա, համայնքի սեփականություն 1600.0հա, իսկ պետական սեփականությունը` 135.7հա: Ստորև աղյուսակում բերվում է հողատեսքերն ըստ հողօգտագործողների և սեփականության սուբյեկտների (կադաստրային քարտեզագրման տվյալները առ 01.01.2005թ):

Հողային ֆոնդի փաստացի բաշխվածությունը

Նպատակային նշանակություն Հողատեսք, գործառնական նշանակություն Գոյւոթյուն ունեցող իրավիճակ Հեռանկար

Սեփականության սուբյեկտ Սեփականության սուբյեկտ

Ընդամենը ՀՀ քաղաքա-ցիներ ՀՀ իրավա-բանական անձանց Համայնքային և պետական (ընդամենը) Ընդամենը ՀՀ քաղաքա-ցիներ ՀՀ իրավա-բանական անձանց Համայնքային և պետական (ընդամենը)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1.    գյուղատնտեսական վարելահող 771.8 719.0 - 52.8 720.0 720.0 - -

բազմամյա տնկարկներ (ընդամենը)

այդ թվում պտղատու այգի

խաղողի այգի

այլ բազմամյա

խոտհարք 133.9 118.3 15.6 134.0 118.0 16.0

արոտ 1243.2 1243.2 1200.0 1200.0

այլ հողատեսքեր 52.7 52.7 41.0 41.0

ընդամենը 2201.6 837.3 1364.3 2095.0 838.0 1257.0/

2. բնակավայրերի բնակելի կառուցապատում 245.2 243.3 1.9 376.1 331.0 - 45.1

այդ թվում տնամերձ հողեր 243.3 243.3 - - 331.0 331.0 - -

այգեգործական (ամառ-ն) - - - - - - - -

հասարակական կառուցապատման 20.6 3.3 0.3 11.7 / 5.3 36.5 - - 26.0 / 10.5

խառը կառուցապատման 1.2 - - 1.2 1.2 - - 1.2

ընդհանուր օգտագործման 55.7 - - 55.7 63.0 - - 63.0

այլ հողեր 112.2 - - 112.2 20.0 - - 20.0

ընդամենը 434.9 246.6 0.3 182.7 / 5.3 496.8 331.0 - 155.35 /10.5

3.    արդյունաբերություն, ընդերք և այլ արտ. նշանակության օբյեկտներ արդյունաբերական 17.4 - - 17.4 25.5 - - 25.5

գյուղատնտեսական, արտադրական 11.7 - - 11.7 15.0 - - 15.0

պահեստարանների 0.6 - - 0.6
0.6
- - 0.6

ընդերք օտագործման 2.2 - - 2.2 2.2 - - 2.2

ընդամենը 31.9 - - 31.9 43.3 - - 43.3

4.    ինժեներական ենթակառուցվածքներ էներգետիկայի 0.8 - - 0.8 0.8 - - 0.8

կապի 0.5 - - 0.4 / 0.1 0.5 - - 0.4 / 0.1

տրանսպորտի 11.7 - - 0.2 / 11.5 12.0 - - 0.5 / 11.5

կոմունալ ենթակառուց-վածքների 9.4 - - 9.4 10.0 - - 10.0

ընդամենը 22.4 - - 10.8 / 11.6 23.3 - - 11.7 / 11.6

5. հատուկ պահպանվող տարածքներ բնապահպանական

այդ թվում նաև արգելոցներ

արգելավայրեր

ազգային պարկեր

առողջարարական

հանգստի

պատմական և մշակութային 24.1 - - 4.5 / 19.6 56.5 - - 4.5 / 52.0

ընդամենը 24.1 - - 4.5 / 19.6 56.5 - - 4.5 / 52.0

6. հատուկ նշանակության հողեր ընդամենը 4.2 - - 4.2 4.2 - - 4.2

7. անտառային հատուկ պահպանված տարածք անտառ 83.0 - - 83.0 83.0 - - 83.0

թփուտ

վարելահող

արոտ

այլ հողեր

ընդամենը 83.0 - - 83.0 83.0 - - 83.0

8. ջրային գետեր 11.7 - - /11.7 11.7 - - /11.7

ջրամբարներ

լճեր 1.2 - - 1.2 1.2 - - 1.2

ջրանցքներ 0.5 - - 0.5 0.5 - - 0.5

հիդրոտեխնիկական և ջրատնտեսական այլ օբյեկտներ 0.4 - - /0.4 0.4 - - 0.4

ընդամենը 13.8 - - 2.1 / 11.7 13.8 - - 2.1 / 11.7

9. պահուստային աղուտներ - - - - - - -

ավազուտներ - - - - - - - -

ճահիճներ - - - - - - - -

այլ անօգտագործելի հողեր - - - - - - - -

ընդամենը - - - - - - - -

ընդամենը` հողեր 2815.8 1080.0 - 1600./135.8 2815.8 1169.0 - 1473.5/173.3

III-11. Ապարան համայնքի գլխավոր հատակագծի հիմնադրույթների իրականացման առաջնահերթ միջոցառումներ

1. Հաշվի առնելով Ապարան համայնքի և տարածաշրջանի զարգացման փոխկապակցված հիմնախնդիրները (միասնական տրանսպորտային, ինժեներական ցանց, ինժեներական նախապատրաստման միջոցառումների ընդհանրություն, ռեսուրսների օգտագործման միասնական ծրագրի մշակման անհրաժեշտություն) առաջարկվում է միջհամայնքային միավորման ստեղծում`Ապարան քաղաքային համայնքի, Նիգավան, Լուսագյուղ, Սարալանջ, Մուլքի գյուղական համայնքների հետ:

2. Ջրամատակարարման, ջրահեռացման ցանցերի կարգավորում, կատարելագործում.

- Ջրամատակարարման 2 գոտիների և դրանց համապատասխան ՕԿՋ-ների կառուցում,

- Կեղտաջրերի մաքրման կայանի և նոր կոյուղատարի կառուցում:

3. Սպորտային համալիրի և հանգստի գոտու ձևավորում:

4. Բազմաբնակարան ոչ սեյսմիկ շենքերի աստիճանական վերափոխում սեյսմակայուն բազմաբնակարան շենքերով: Տնամերձերով տարածքների աստիճանական կառուցապատման խրախուսում` կառուցապատման ընթացքում առաջնորդվելով գոտիավորման նախագծով առանձնացված յուրաքանչյուր գոտուն համապատասխանող չափորոշիչ և կարգավորիչ նորմերով:

Հայաստանի Հանրապետության
կառավարության աշխատակազմի
ղեկավար-նախարար
Մ. Թոփուզյան

ՀՀ ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶԻ ԱՊԱՐԱՆ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ) ԳԼԽԱՎՈՐ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ

Էջ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24

Փոփոխման պատմություն

Փոփոխող ակտ		Համապատասխան ինկորպորացիան

Փոփոխված ակտ

Փոփոխող ակտ		Համապատասխան ինկորպորացիան

I -1	Տարածքի քաղաքաշինական վերլուծություն և համալիր գնահատական
I -1.1	Ապարան քաղաքի ձևավորման պատմական փուլերը
I -1.2	Քաղաքի դիրքը մարզի տարաբնակեցման համակարգում
I -1.3	Տարաբնակեցման համակարգի ձևավորման պայմանները
I -2	Ապարան քաղաքի համալիր գնահատականը
I -2.1	Ապարան քաղաքի տարածքի բնակլիմայական պայմանների բնութագրումը
I -2.2	Կլիմայական պայմաններ
I -2.3	Ապարան համայնքի միկրոկլիմայական քարտեզները
I -2.3.1	Ապարան քաղաքային համայնքի ջերմաստիճանի միկրոկլիմայական քարտեզները
I -2.3.2	Ապարան քաղաքային համայնքի քամու միկրոկլիմայական քարտեզները
I-2.4	Ապարան քաղաքային համայնքի (բնակավայրի) տարածքի ճարտարագիտաերկրաբանական և սեյսմոլոգիական ուսումնասիրությունը
I-2.5	ՀՀ Ապարան քաղաքի տարածքի սեյսմիկ միկրոշրջանցում
I-2.6	ՀՀ Ապարան համայնքի վարչական սահմանների ճշգրտում
I-2.7	Ժողովրդագրական տվյալներ
I-3	Ժամանակակից կառուցապատման իրավիճակի վերլուծություն
I-3.1	Բնակելի կառուցապատում
I-3.2	Հասարակական կառուցապատում
I-3.3	Արդյունաբերական կառուցապատում
I-4.	Ճանապարհատրանսպորտային ենթակառուցվածքներ
I-5.	Լանդշաֆտի դասակարգումը և գնահատումը
I-6.	Տարածքի ճարտարագիտական պաշտպանության միջոցառումները
I-7.	Տարածքի գնահատականն ըստ հատակագծային պայմանների
I-8	Ճարտագիտական ենթակառուցվածներ
I-8.1	Ջրամատակարարում
I-8.2	Կոյուղի
I-8.3	Ոռոգում
I-8.4	Ջերմամատակարարում և գազամատակարարում
I-8.4.1	Ջերմամատակարարում
I-8.4.2	Գազամատակարարում
I-8.5	Էլեկտրամատակարարում
I-8.6	Կապի ցանցեր
I-9	Շրջակա միջավայրի պահպանություն
I-9.1.	Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի պահպանության համալիր ուրվագիծ
I-9.2.	Ապարան քաղաքի շրջակա միջավայրի կանխատեսումային ցուցանիշներ և բարելավման համար նախատեսվող միջոցառումներ
I-10.	Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանություն
I-11.	Քաղաքացիական պաշտպանության միջոցառումներ
I-12.	Նախորդ գլխավոր հատակագծի իրացման վերլուծություն
I-13.	Նոր գլխավոր հատակագծի անհրաժեշտության քաղաքաշինական դրույթները

II-1.	Հեռանկային զարգացման հայեցակարգ
II-1.1.	Արդյունաբերության «բազային» կոմպլեքսաստեղծ ճյուղերի զարգացման ներուժը
II-1.2.	Ռեկրեացիայի քաղաքաշինական հեռանկարային կազմակերպումը
II-2.	Բնակչություն և բնակելի ֆոնդ
II-3.	Հասարակական սպասարկման ոլորտ
II-4.	Քաղաքի տարածքի ճարտարապետահատակագծային կազմակերպում և գործառական կառուցվածք
II-4.1.	Քաղաքի տարածքային զարգացման հիմնական սկզբունքները
II-4.2.	Հատակագծային կառուցվածք
II-4.3.	Քաղաքի տարածքի գործառական գոտիավորում և կառուցապատման ռեժիմներ
II-5.	Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների զարգացումը
II-6.	Ինժեներական ենթակառուցվածքների հեռանկարային զարգացումը
II-6.1.	Ջրամատակարարում
II-6.1.1.	Ներկա վիճակը
II-6.1.2.	Ջրամատակարարման նորմերը և հաշվարկային ջրապահանջը
II-6.1.3.	Ջրամատակարարման համակարգը և գոտիները
II-6.2.	Կոյուղացում
II-6.2.1.	Կոյուղու հաշվարկային ելքերը
II-6.2.2.	Նախագծային լուծումներ
II-6.2.3	Անձրևաջրերի հեռացման համակարգ
II-6.2.4.	Ջրամատակարարման և կոյուղու համակարգի վերակառուցման համար անհրաժեշտ աշխատանքներ
II-6.2.5.	Ոռոգում
II-6.2.6.	Ոռոգման նորմերը և հաշվարկային ջրապահանջը
II-6.2.7.	Ոռոգման համակարգը
II-6.2.8.	Հեղեղատար
II-6.3.	Էներգամատակարարում
II-6.3.1.	Էլեկտրամատակարարում
II-6.3.1.1.	Ներկա վիճակը
II-6.3.1.2.	Բեռնվածքների հաշվարկը
II-6.3.2.	Գազամատակարարում
II-6.3.2.1.	Գազի ծախսը հաշվարկային ժամանակաշրջանի համար
II-6.3.3.	Ջերմամատակարարում
II-6.4.	Կապի ցանց

III-1.	Ընդհանուր դրույթներ
III-1.1.	Գոտիավորման նախագծի իրավազորությունը
III-1.2.	Գոտիավորման նախագծի հիմնական նպատակները
III-1.3.	Գոտիավորման նախագծի կիրառման բնագավառը
III-1.4.	Գոտիավորման համակարգի կառուցվածքը
III-1.5.	Գոտիավորման նախագծի իրավական հիմքերը
III-1.6.	Գոտիավորման նախագծի կապը գլխավոր հատակագծի հետ
III-2.	Տարածքի փաստացի օգտագործման և նախագծային հիմնական բնութագրեր
III-2.1.	Սահմաններ
III-2.2.	Կլիմայական պայմաններ
III-2.3.	Հողածածկույթ
III-2.4.	Ինժեներաերկրաբանական պայմաններ
III-2.5.	Սեյսմատեխնիկական պայմաններ
III-2.6.	Ինժեներական ենթակառուցվածքներ
III-3.	Շրջակա միջավայրի պահպանություն
III-4.	Գոտիավորման նախագծի կազմը
III-5.	Գոտիներում թույլատրելի օգտագործումներ(կառուցապատումների) սահմանափակումների հիմնավորումները
III-6.	Թույլատրելի օգտագործման ձևերի աղյուսակ
III-7.	Հիմնական գոտիներ
III-8.	Կառուցապատման կանոններ
III-9.	Տերմիններ և սահմանումներ
III-10.	Համայնքի հողօգտագործումը
III-11.	Ապարան համայնքի գլխավոր հատակագծի հիմնադրույթների իրականացման առաջնահերթ միջոցառումներ
	Գրականության ցանկ

ԳԻՐՔ II
«ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԴԻՐՔԸ ՄԱՐԶԻ ՏԱՐԱԲՆԱԿԵՑՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ»	Մ 1:50 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ ԴԻՐՔԸ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՈՒՄ)	Մ 1:10 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՀԵՆԱԿԵՏԱՅԻՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՋՈՒՐ, ԿՈՅՈՒՂԻ, ՈՌՈԳՈՒՄ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՓԱՍՏԱՑԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԳԱԶ, ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԿԱՊ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆ)	Մ 1:10 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՔԱՄԻ)	Մ 1:10 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԻՆԺԵՆԵՐԱԵՐԿՐԱԲԱՆԱԿԱՆ ՔԱՐՏԵԶ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԻՆԺԵՆԵՐԱԵՐԿՐԱԲԱՆԱԿԱՆ ԿՏՐՎԱԾՔՆԵՐ)
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՍԵՅՍՄԻԿ ՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՈՒՄ ՓԱՍՏԱՑԻ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՍԵՅՍՄԻԿ ՄԻԿՐՈՇՐՋԱՆԱՑՈՒՄ ՔԱՐՏԵԶ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՕԴԻ ԵՎ ՋՐԻ ԱՂՏՈՏՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌԿԱ)	Մ 1:5 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՕԴԻ ԵՎ ՋՐԻ ԱՂՏՈՏՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ՀԵՌԱՆԿԱՐ)	Մ 1:5 000

ԳԻՐՔ III
ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՓԱՍՏԱՑԻ)	Մ 1:10 000
ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՀԵՌԱՆԿԱՐ)	Մ 1:10 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՊԱՏՄԱՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ)	Մ 1:10 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԻ ԴԻՐՔԸ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՈՒՄ	Մ 1:10 000
ՏԱՐԱԾՔԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՏԱԿԱԳԻԾ: (ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԳԾԱԳԻՐ)	Մ 1:5 000
ՏՐԱՆՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ	Մ 1:5 000
ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԵՎ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՋՈՒՐ ԵՎ ԿՈՅՈՒՂԻ)	Մ 1:5 000
ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԵՎ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ՈՌՈԳՈՒՄ ԵՎ ՀԱԿԱՀԵՂԵՂԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ)	Մ 1:5 000
ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ ԵՎ ԻՆԺԵՆԵՐԱԿԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՈՒՐՎԱԳԻԾ: (ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԳԱԶ, ԿԱՊ)	Մ 1:5 000
ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ԲԱՇԽՈՒՄԸ ԸՍՏ ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆ
ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ	Մ 1:10 000
ԳՈՏԵՎՈՐՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ	Մ 1:2 000

Օդի միջին ջերմաստիճանը													բացարձակ նվազագույն	բացարձակ առավելագույն	միջին առավելագույն
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	տարեկան	բացարձակ նվազագույն	բացարձակ առավելագույն	միջին առավելագույն
-9.6	-7.9	-3.8	3.4	9.6	13.1	16.6	16.8	12.6	6.8	0.4	-6.4	4.3	-41	32	10.4

Օդի միջին խոնավությունը												Միջին հարաբերական խոնավ. 2.13-ին
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	ամենացուրտ ամսին	ամենատաք ամսին
78	77	75	70	65	64	62	60	61	66	70	78	70	47

Տեղումներ		Ձյան ծածկույթը
տարեկան միջին քանակը մմ-ով	օրական միջին քանակի առավելագույնը մմ-ով	ձյան ծածկույթով օրերի թիվը	ձմռան ընթացքում տասնօրյակային ամենամեծ շերտը մմ-ով
755	-	125	56

Քամու հաճախականություն % քամու արագությունը մ/վրկ									Ըստ ուղղությունների և անդորրի հաճախականությանը -%									երեք ամիսների քամու միջին արագությունը
հունվարին									հուլիսին									ամենա-ցուրտ ամիսն.	ամենա-տաք ամիսն.	հուն-վարի միջին արա-գու-թյունը
հյուսիս	հյուսիս արևելք	արևելք	հարավ արևելք	հարավ	հարավ արևմուտք	արևմուտք	հյուսիս արևմուտք	անդորր	հյուսիս	հյուսիս արևելք	արևելք	հարավ արևելք	հարավ	հարավ արևմուտք	արևմուտք	հյուսիս արևմուտք	անդորր	ամենա-ցուրտ ամիսն.	ամենա-տաք ամիսն.	հուն-վարի միջին արա-գու-թյունը
6	8	28	18	7	2	11	20	48	12	16	7	11	8	2	16	28	31	2.3	2.6	2.3
1.6	3.1	3.4	3.6	3.6	1.9	3.6	5.0	-	3.6	3.4	3.2	2.8	2.8	0.8	3.5	3.8	-

	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII

Ա	7.12	06.40	06.03	05.22	04.48	04.29	04.36	05.05	05.45	06.25	07.02	07.21
Մ	16 48	17.20	17.57	18.38	19.12	19.31	19.24	18.55	18.15	17.35	16.58	16.39

Ճառագայթման տեսակը	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Տարի

S'	360	436	691	821	968	968	947	850	679	561	373	318	7972
Q	264	318	507	599	754	775	804	729	591	461	285	235	6322
A%	64	57	47	22	18	18	19	19	19	19	22	44	368
	-17	42	151	306	436	423	419	344	243	163	50	4	2564

Բնութագիր	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Տարի

Տևողությունը , ժ	113	124	164	174	216	270	306	291	257	200	138	104	2357
Դիտված և հնարավոր տևողությունների հարաբերությունը, %	38	41	45	44	49	60	68	68	69	58	47	36	52
Առանց արևի օրերի թիվը	5	5	4	2	1	0.3	0.06	0.2	0.3	1	4	7	30

Բնութագրեր	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Տարի

միջին ամսական	-8.8	-7.6	-3.0	4.4	9.6	13.3	16.8	16.9	12.7	6.7	0.5	-5.7	4.6
միջին առավելագույն	-3.2	-2.0	2.3	9.8	15.5	19.7	23.6	24.1	20.3	13.4	6.1	-0.5	10.8
միջին նվազագույն	-13.9	ա-12.8	-8.0	-0.5	3.9	6.7	10.1	9.7	5.4	0.6	-4.2	-10.3	-1.1
բացարձակ առավելագույն	9.4	9.1	15.6	23.0	25.7	28.5	33.4	32.2	30.2	24.8	16.5	12.3	33.4
բացարձակ նվազագույն	-34.2	-33.5	-30.1	-24.7	-6.9	-3.3	1.9	-0.6	-6.5	-17.2	-24.6	-31.9	-34.2

Դիտաժամ	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII

00	-10.4	-9.5	-4.5	2.7	6.8	10.0	13.6	13.6	9.3	3.8	-1.4	-7.2
03	-10.7	-10.2	-5.3	1.6	5.4	8.4	12.0	11.9	7.7	2.6	-2.2	-7.6
06	-10.9	-10.5	-5.9	0.9	5.0	8.4	11.5	10.7	6.4	1.9	-2.6	-7.8
09	-9.3	-8.1	-2.7	5.5	10.8	15.4	19.1	18.7	14.7	7.8	0.7	-6.2
12	-5.0	-4.1	0.2	7.7	12.7	17.3	21.7	21.9	18.0	11.3	4.4	-2.6
15	-4.5	-3.3	0.9	8.4	13.3	18.1	22.3	22.4	18.9	11.9	4.6	-2.3
18	-7.8	-6.2	-0.7	7.1	11.8	16.3	20.2	20.1	16.0	8.4	1.2	-5.4
21	-9.6	-8.5	-3.1	3.8	8.5	12.0	15.6	15.6	11.5	5.4	-0.5	-6.6

Սկիզբը	Վերջը	Տևողությունը (օր)	Ժամանակաշրջանի միջին ջերմաստիճանը (⁰C)

8 X	7 V	213	-1.9

Տեղումների քանակը (մմ)	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Տարի

≥ 0.1	11.7	10.8	12.3	13.7	18	15.8	10.7	9.3	7.7	9.0	8.4	10.3	138
≥ 0.5	9.6	9.2	10.6	12.2	16	14.1	9.8	8.2	6.5	7.9	7.3	8.8	120
≥ 1.0	7.9	7.6	8.6	10.6	14.2	12.4	8.9	7.1	5.6	6.7	6.0	7.4	103
≥ 5.0	2.5	2.7	3.8	4.8	5	6.1	4.2	3.3	2.5	2.9	2.7	2.4	44
≥ 10.0	0.5	1.2	1.9	2.2	2.6	2.7	2.3	1.6	1.2	1.5	1.3	1.0	20
≥ 20.0	0.1	0.1	0.5	0.6	0.4	0.7	0.7	0.4	0.3	0.2	0.3	0.2	4
≥ 30.0	0.02	0.04	0.1	0.2	0.1	0.3	0.3	0.1	0.1	0.1	0.2	0.1	2

Ձնածածկույթով օրերի թիվը	Ձնածածկույթի առաջացման ժամկետները			Ձնածածկույթի վերացման ժամկետները
միջին	միջին	ամենավաղ	ամենաուշ	միջին	ամենավաղ	ամենաուշ
126	11 XI	3 X	15 XII	15 IV	15 III	20 V

Կայուն ձնածածկույթի գոյացման ժամկետները			Կայուն ձնածածկույթի քայքայման ժամկետները
միջին	ամենավաղ	ամենաուշ	միջին	ամենավաղ	ամենաուշ
10 XII	8 XI	27 I	2 IV	4 II	2 V

X			XI			XII			I			II			III			IV			V
1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1
●	●	●	●	●	4	6	10	15	21	27	34	40	43	45	48	45	33	16	3	●	●

Միջին	Առավելագույն	Նվազագույն
56	97	10

Ամիս	Հս	Հս Արլ	Արլ	Հվ Արլ	Հվ	Հվ Արմ	Արմ	Հս Արմ	Անդորր

I	6	8	28	18	7	2	11	20	48
II	6	7	23	22	8	1	11	22	39
III	7	8	18	18	7	3	13	26	38
IV	6	7	13	20	13	5	12	24	37
V	7	7	10	19	13	3	16	25	33
VI	10	11	7	12	9	3	18	30	34
VII	12	16	7	11	8	2	16	28	31
VIII	11	15	6	12	9	3	16	28	34
IX	8	6	5	13	10	3	20	35	35
X	7	6	9	17	13	2	16	30	41
XI	4	4	17	23	12	2	15	23	43
XII	5	9	24	23	7	1	9	22	50
Տարի	7	8	14	18	10	2	14	27	40

X			XI			XII			I			II			III			IV			V
1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1	2	3	1
●	●	●	●	●	4	6	10	15	21	27	34	40	43	45	48	45	33	16	3	●	●

Ամպամածություն	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Տարի

ընդհանուր	6.2	6.2	6.2	6.5	6.2	4.7	3.7	3.1	3.0	4.3	5.2	5.9	5.1
ստորին	4	3.6	3.5	4.1	4.6	3.8	3.0	2.6	2.4	3.0	3.3	3.9	3.5

Ամպամածությունը (բալեր)	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII

0-2	29	26	26	23	23	38	45	54	59	45	36	32
3-7	14	16	17	18	21	26	27	26	21	19	17	15
8-10	57	58	57	59	56	36	28	20	20	36	47	53

Օրեր	Ամպամածություն	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Տարի

պարզ	ընդհանուր	4.2	4.1	4.7	3.0	1.9	6.1	10.1	11.6	10.9	9.1	6.1	3.9	76
	ստորին	12.9	13.7	13.4	9.1	4.9	7.9	12.4	13.9	14.7	15.5	14.9	11.1	144
ամպամած	ընդհանուր	11.7	9.8	11.0	10.5	8.7	3.6	1.4	0.8	2.0	4.7	5.5	10.0	80
	ստորին	5.1	4.3	4.3	4.0	3.8	1.7	0.7	0.3	0.8	2	2.9	5.9	36

1.	Ընդհանուր տեղեկություններ
2.	Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը Գեոմորֆոլոգիական պայմանները Լուսանկար 1 Լուսանկար 6
3.	Երկրաբանական կառուցվածքը Նկար 3
4.	Սեյսմատեկտոնական պայմանները
5.	Էկզոգեն երկրաբանական երևույթները և պրոցեսները Ապարան համայնքի և նրա հարակից տարածքների ֆիզիկաերկրաբանական երևույթների քարտեզ (վերցված է ՀՀ Երկրաբանական վարչության 1:200000 մասշտաբի քարտեզից) (հավելված 6.1)
6.	Հիդրոերկրաբանական պայմանները Նկար 4 Նկար 5
7.	Երկրաբանալիթոլոգիական կառուցվածքը Նկար 2 Ապարան համայնքի և նրա հարակից տարածքների ինժեներաերկրաբանական քարտեզ (վերցված է ՀՀ Երկրաբանական վարչության ինժեներաերկրաբանական 1:200000 մասշտաբի քարտեզից) (հավելված 8.1)
8.	Ինժեներաերկրաբանական շրջանացում Ապարան համայնքի ինժեներաերկրաբանական քարտեզը 1:5000 մասշտաբի և պայմանական նշանները (հավելված 9.1) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ I-I^I (հավելված 9.2) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ II-II^I (հավելված 9.3) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ III-III^I (հավելված 9.4) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ IV-IV^I (հավելված 9.5) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ V-V^I (հավելված 9.6) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ VI-VI^I (հավելված 9.7) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ VII-VII^I (հավելված 9.8) Ինժեներաերկրաբանական կտրվածքներ VIII-VIII^I (հավելված 9.9)
9.	Եզրակացություն
10.	Փորվածքների նկարագիրը

1.	Ինժեներաերկրաբանական վերականգնողական աշխատանքներ, որոնց ընթացքում ծանոթացել և հաշվի են առնվել գրեթե բոլոր երկրաբանական, երկրաֆիզիկական, ինժեներաերկրաբանական, ջրաերկրաբանական, սեյսմոտեկտոնական ուսումնասիրությունների (նվիրված Ապարան քաղաքի և նրա մերձակայքին) ֆոնդային տվյալները՝ կատարված բազմաթիվ նախագծային ինստիտուտների (Հայպետ նախագիծ, Հայարդ նախագիծ, Арм ГИИГИС) և ՀՀ (նախկին) երկրաբանական վարչության կողմից և այլ կազմակերպությունների կողմից (հավելվածներ 7.1, 9.1):
2.	Նկարագրվել են 20 բնական և արհեստական մերկացումներ (տես հավելված 9.1):
3.	Կատարվել է ինժեներաերկրաբանական հանույթ 1:5000 մասշտաբի քարտեզի հիմքով 600հա տարածքի վրա (տես հավելված 9.1):
4.	Լրացուցիչ հորատվել է 5 հորատանցք 402գ/մ ընդհանուր երկարությամբ:
5.	Կազմվել է ինժեներաերկրաբանական 8 կտրվածքներ:
6.	Կազմվել է տարածքի ինժեներաերկրաբանական քարտեզը 1:5000 մասշտաբի, իր պայմանական նշաններով:
7.	Կազմվել է սույն ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրությունը Ապարան քաղաքի գլխավոր հատակագծի կազմման համար:

1.	Նախկին ԽՍՀՄ-ի տարածքի ուժեղ երկրաշարժերի նոր կատալոգը:
2.	Հայկական լեռնաշխարհի մ.թ.ա. 550թ-ից մինչև 1988թ. կայացած ուժեղ երկրաշարժերի Ն.Կ. Կարապետյանի կողմից կազմված կատալոգը:
3.	Մերձ Երևանի տարածքում կայացած ուժեղ երկրաշարժերի Ս.Ա. Փիրուզյանի կողմից կազմված կատալոգն սկսած 851թ-ից մինչև 1962թ.:
4.	Վ.Ա. Ստեփանյանի կողմից կազմված Հայաստանի պատմական ուժեղ երկրաշարժերի խրոնոլոգիան:
5.	Կովկասյան ռեգիոնալ կենտրոնի տվյալները:
6.	ԽՍՀՄ Գ.Ա. ԻՖԵ գեոմորֆոլոգիական տվյալների բանկի ուժեղ երկրաշարժերի օպերատիվ ֆայլերի տվյալները:
7.	«Земля», «Черепаxа» կայանների կողմից գրանցված Հայաստանի տարածքի թույլ երկրաշարժերի կատալոգ, 1968-1989թթ. ընթացքում (ՀՀ երկրաբանական վարչության սեյսմոլոգիական ջոկատի տվյալները):
8.	Առանձին երկրաշարժերի նկարագիր (հին ձեռագրերից) մատենադարանում:

Հերթական համարը	Տարեթիվը	Կոորդինատները		Խորությունը	Մագնիտուդան	Ինտեսիվությունը բալերով	Ծանոթություն
Հերթական համարը	Տարեթիվը	jN⁰¹	lE⁰¹	H	Ն M	Ինտեսիվությունը բալերով	Ծանոթություն
1	2	3	4	5	6	7	8
1	972	40.18	44.06	8	5.0	7-8
1	**	40.18	44.06	10	5.0	7-8
2	1846	40.10	44.31	10	3.75	5
	X 29	39.42	44.24	-	-	-
	**
3	1888	40.18	44.36	6	2.5	5
	*	40.10	44.32	5	3.5	5
	**	40.18	44.36	-	-	5
4	xx	40.18	44.24	-	-	4
	1907
	X 2
5	1910	40.06	44.24	2	4.0	6-7
5	I 25
6	1916 X 28	40.06	44.06	20	4.9	6-7
	*	40.08	44.02	20	5.0	6-7
	**	40.06	44.00	-	-	6
7	1937	40.7.8	44.25.8	10	4.6	7
	I 7	40.08	44.26	10	4.75	7
	*
8	1949 VI 3	40.24	44.24	6	3.9	6-7
	*	40.21	44.2	5	4.5	7
	**	40.21	44.2	5	4.5	7
9	**	40.18	44.3	-	-	3-4
	1953
	I 22
10	**
	1962	40.12	44.18	-	-	3-4
	IV 14
11	1973	40.24	44.30	9	3.7	5-6
	VI 16	40.15	44.31	10	4.0	5-6
	*
12	*	40.12	44.24	10	4.0	5.0
	1978
	II 25
13	1984	40.10	44.20	5	3.70	5-6
	VIII 2	40.11	44.18	10	4	6
	*
14	1985	40.03	44.28	-	35	-
14	IV
15	1946	40.10	44.31	10	3.75	5
15	X 29
16	1888	40.10	44.32	5	3.5	5
16	V 15
17	1910	40.06	44.36	9	4.5	6-7
17	I 25
18	1937	40.08	44.26	10	4.75	7
18	I 7
19	1973	40.15	44.31	10	4.0	5-6
19	VI 16
20	1978	40.12	44.24	10	4.0	5
20	II 25
21	1984	40.10	44.20	5	3.7	5-6
21	VIII 2

Շերտ 1	Բուսահող տեղ-տեղ շինարարական աղբով, կավավազային կազմի, բաց մոխրավուն գույնի, մանրախճի պարունակությամբ մինչև 15%, տարածված է հարթավայրային մասերում, մասամբ մերկացվող մայր ապարների ճեղքերում և անհարթություններում: Հզորությունը տատանվում է 0.3-1.0 մետրի սահմաններում: Ժ1 §9^վ -II
Շերտ 2	Կավ բաց դարչնագույնից մինչև մուգ գորշ գույնի, տեղ-տեղ փոխելով ավազակավի՝ խճի, խճավազի, գլաքարի, կոպիճի պարունակությունով մինչև 20%-ի չափով, թույլ խոնավ, պինդ, կիսապինդ, ձիգ թանձրության: Շերտը տարածված է ոչ ամենուրեք, մերկացված հզորությունը մինչև 10.0 մետր: Ժամանակակից դելյուվիալ-պրոլյուվիալ նստվածքներ: Ժ1 §8^գ -III
Շերտ 3	Ավազներ միջին, մանր, հազվադեպ փոշենման, կավային դարչնագույն, ենթաշերտերով 3-5սմ և կոպիճի պարունակությամբ: Գրունտը փխրուն կառուցվածքի է, խոնավ, տեղ-տեղ ջրահագեցած: Շերտը տարածված է տարածքի կենտրոնական, արևմտյան և հյուսիսարևելյան մասերում, մերկացված հզորությունը 3.8 մետր: Ժամանակակից ալյուվիալ-պրոլյուվիալ առաջացումներ: Ժ1 §27^վ -II
Շերտ 4	Ճալաքարային գրունտ, գլաքարերի ներփակումներով, կավավազային լցոնով 10-15% պարունակությամբ: Խոշորաբեկոր գրունտը կազմված է տարբեր ապարներից: Գրունտը տեղ-տեղ ջրահագեցած է: Շերտը տարածված է տարածքի կենտրոնական մասում: Մերկացած շերտի հզորությունը 8.0 մետր: Ժամանակակից ալյուվիալ-պրոլյուվիալ առաջացումներ: Ժ1 §6^գ-IV
Շերտ 5	Խիճ և մանրախիճ ծակոտկեն բազալտից կավավազային լցոնով 25-30%: Շերտը տարածված է տարածքի հարավարևմտյան մասում: Շերտի հզորությունը մինչև 8.0 մետր: Ժամանակակից Չորրորդական էլյուվիալ-դելյուվիալ նստվածքներ: Ժ1 §39^բ- III
Շերտ 6	Ավազ միջին, մանր, մանրախճային մոխրավուն, բազմամոխրավուն գույների, հրաբխային ծագման: Գրունտը փխրուն է, շերտավորված՝ ավազի, շլակների, խճի ենթաշերտերով 3-10սմ հզորությամբ: Գրունտը տարածված է տարածքի հյուսիս-արևմտյան մասում, տեսանելի հզորությունը 12.0մետր (տես նկ2 էջ 20), լավ շերտավորված տարբեր երանգներով (սպիտակից – մուգ մոխրավուն գույների): Չորրորդական հրաբխային առաջացումներ: Ժ1 §27^գ-II
Շերտ 7	Բազալտներ մուգ մոխրավուն, ճեղքավորված՝ բեկորների անկանոն անջատումներով 0.3-1.5 մետր տրամագծով, ծակոտկեն չեչոտ, խոռոչներով, ներկայիս քաղաքի կառուցապատված եկեղեցում և կապտաժների տարածքում այն առկա է և տարածված է տարածքի արևմտյան և հարավային մասում 10 մետր և ավելի հզորությամբ: Չորրորդական լավային հոսքեր: Ժ3 §20^բ -VIII
Շերտ 8	Պորֆիրիտներ, մուգ մոխրավուն տեղ-տեղ բաց երանգներով գույների, ճեղքավորված, հողմնահարված, բեկորային անջատումներով: Ճեղքերի մակերեսներին նկատվում է օխրայացման փառեր տարբեր ուղղություններով: Նրանք մերկանում են քաղաքի հյուսիսային չոր ձորակի երկու թևերում մինչև 10-15 մետր և ավելի հզորությամբ: Վերին էոցենի հասակի հրաբխային հոսքեր:Ժ1 §20^բ-VIII

Շերտի անունը	Շերտի համարը	Երկրաբանական ինդեքսը	Գրունտի խտությունը տ/մ³	Ներքին շփման անկյունը (⁰)		Տեսակարար կցորդումը ԿՊա		Դեֆորմացիայի մոդուլը ժՄՊա	Հաշվարկային դիմադրողականություն R⁰ ԿՊա	Գրունտի սեյսմիկ հատկության կատեգորիան
Շերտի անունը	Շերտի համարը	Երկրաբանական ինդեքսը	Գրունտի խտությունը տ/մ³	v^ն	v^հ	C^ն	C^հ	Դեֆորմացիայի մոդուլը ժՄՊա	Հաշվարկային դիմադրողականություն R⁰ ԿՊա	Գրունտի սեյսմիկ հատկության կատեգորիան
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Բուսահող	1	-	1.78	-	-	-	-	-	-	III
Լիցք	1	-
Կավ	2	d-pQ₄	1.88	14	12	0.44	0.28	-	-	III
Ավազ	3	a-pQ₄	1.66	28	25	-	-	-	-	III
Ճալաքարային գրունտ	4	a-pQ₄	2.2	36	33	0.01	-	40	400	II
Խիճ և մանրախիճ	5	e-dkQ₄	2.10	36	33	-	-	40	400	II
Ավազ հրաբխային	6	bQ	1.60	30	26	-	-	25	250	II
Բազալտներ	7	bQ	2.70	-	-	-	-	80	800	I
Պորֆիրիտներ	8	npg₂	2.70	-	-	-	-	80	800	I