ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարանի դատավճիռ կայացրած դատարանի կազմը

Քրեական գործ ՎԲ-130/07

նախագահող դատավոր՝

Մ. Հարությունյան

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

30 օգոստոսի 2007 թ.

ք. Երևան

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան),

	նախագահությամբ`	Տ. Սահակյանի
	մասնակցությամբ դատավորներ`	Հ. Ասատրյանի
		Հ. Ղուկասյանի
		Ս. Օհանյանի

	քարտուղար՝	Ք. Մարտիրոսյանի
	դատախազներ՝	Ա. Աշրաֆյանի
		Լ. Մելքոնյանի

դռնբաց դատական նիստում, քննության առնելով ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Գ. Ջհանգիրյանի վճռաբեկ բողոքը Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարանի 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ի դատավճռի դեմ,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

1961 թվականի մարտի 7-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասով 2000 թվականի մարտի 9-ին քրեական գործ է հարուցվել Արամ Ալեքսանյանի կողմից յուրացման միջոցով իրեն վստահված 480.377 ՀՀ դրամ արժեքով ավտոմեքենայի հափշտակության համար:

Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանը 2000 թվականի ապրիլի 25-ի որոշմամբ ներգրավվել է որպես մեղադրյալ, և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասով: 2000 թվականի մայիսի 3-ին նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրվել է կալանավորումը: 2000 թվականի մայիսի 10-ին հայտարարվել է հետախուզում, և գործով վարույթը կասեցվել է: 2004 թվականի հոկտեմբերի 15-ի որոշմամբ Ա.Ալեքսանյանին մեղսագրված արարքը համապատասխանեցվել է 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետին:

2006 թվականի հուլիսի 17-ին Ղազախստանի Հանրապետության Մանգիստաուսկի մարզի ՆԳ դեպարտամենտից հաղորդում է ստացվել, որ հետախուզման մեջ գտնվող Արամ Ալեքսանյանը հայտնաբերվել և ձերբակալվել է: Ա.Ալեքսանյանը 2006 թվականի հուլիսի 19-ին ներգրավվել է որպես մեղադրյալ և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով:

Ղազախստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազությունը 25.08.2006 թվականին բավարարել է հետախուզման մեջ գտնվող Ա.Ալեքսանյանին Հայաստանի Հանրապետությանը հանձնելու մասին ՀՀ գլխավոր դատախազության միջնորդությունը, և 2006 թվականի հոկտեմբերի 20-ին Ա.Ալեքսանյանը հանձնվել է Հայաստանի Հանրապետությանը: Նույն օրվա որոշմամբ քրեական գործով կասեցված վարույթը վերսկսվել է:

Նախաքննության ընթացքում 2006 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Արամ Ալեքսանյանին նախկինում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել է, և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով:

2006 թվականի նոյեմբերի 21-ին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով Արամ Ալեքսանյանի վերաբերյալ քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարան:

Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարանը 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ի դատավճռով Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանին մեղավոր է ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով և դատապարտել ազատազրկման 4 (չորս) տարի ժամկետով: Որոշվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի հիման վրա պատիժը պայմանականորեն չկիրառել՝ սահմանելով փորձաշրջան 2 (երկու) տարի ժամկետով: Նրա վարքի վերահսկողությունը դրվել է ՀՀ ԱՆ այլընտրանքային պատիժների կատարման բնակության վայրի ստորաբաժանման վրա:

Առաջին ատյանի դատարանի դատավճիռը վերաքննության կարգով չի բողոքարկվել և մտել է օրինական ուժի մեջ:

ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալը վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել, որը Վճռաբեկ դատարանի 2007 թվականի հունիսի 29-ի որոշմամբ վարույթ է ընդունվել: Վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու հիմք է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 414.2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը:

2. Գործի փաստական հանգամանքները.

Արամ Ալեքսանյանը 1994 թվականի հուլիսից աշխատել է Վանաձորի թիվ 2981 ավտոշարասյունում որպես վարորդ: Նրան ամրացվել է 1986 թվականի արտադրության «Կամազ-53212» մակնիշի 09-00 ԱԴՕ պ/հ բեռնատար ավտոմեքենան: 1994 թվականի սեպտեմբերի 16-ին ՀՀ տրանսպորտի նախարարության կողմից կազմված ավտոշարասյան կազմում Ա.Ալեքսանյանը մեկնել է ՌԴ Վոլգոգրադ քաղաք՝ Հայաստան թուղթ տեղափոխելու համար, սակայն չհասած Վոլգոգրադ քաղաք, ճանապարհին դուրս է եկել ավտոշարասյունից, դիմել է փախուստի և ավտոմեքենան չի վերադարձրել՝ այն տնօրինելով իր հայեցողությամբ: 1998 թվականի մարտ ամսին Ա. Ալեքսանյանը հարազատի հուղարկավորության առիթով վերադարձել է Հայաստան, հանդիպել է ավտոշարասյան նախկին տնօրեն Հ. Հովիվյանին, պարտավորվել է շուտափույթ վերադարձնել ավտոմեքենան, նույնիսկ 300 ԱՄՆ դոլար ճանապարհածախս է վերցրել, սակայն չի կատարել իր պարտավորությունը և իրեն ամրացված 1986 թվականի արտադրության «Կամազ-53212» մակնիշի 09-00 ԱԴՕ պ/հ 560.000 ՀՀ դրամ արժեքով բեռնատար ավտոմեքենան յուրացնելու միջոցով հափշտակել է:

3. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, փաստարկները և պահանջը.

Վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

2006 թվականի հուլիսի 17-ին Արամ Ալեքսանյանը հայտնաբերվել է Ղազախստանի Հանրապետության Մանգիստաուսկի մարզի իրավապահ մարմինների կողմից: Ա. Ալեքսանյանին տեղափոխելու վերաբերյալ ՀՀ գլխավոր դատախազության միջնորդությունը Ղազախստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազության կողմից բավարարվել է, և 2006 թվականի հոկտեմբերի 20-ին նա տեղափոխվել է Հայաստան: Ընդ որում, վերջինիս տեղափոխման վերաբերյալ որոշման մեջ նշվել է, որ նա հետախուզվում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված արարքը կատարելու համար, և այդ արարքի համար քրեական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով էլ տրվել է Ղազախստանի Հանրապետության դատախազության համաձայնությունը:

Սակայն Արամ Ալեքսանյանի վերաբերյալ քրեական գործի վերսկսված նախաքննության ընթացքում վերջինիս մեղսագրվող արարքը վերաորակվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով, որով խախտվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 499-րդ հոդվածի պահանջն այն մասին, որ անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության և պատժի ենթարկվել մինչև նրան հանձնելը կատարած այն հանցագործության համար, որով նա չի հանձնվել: Փաստորեն Արամ Ալեքսանյանը ենթարկվել է քրեական պատասխանատվության այն հանցագործության համար, որի համար նա չի հանձնվել, այսինքն՝ խախտվել են ինչպես «Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության և իրավական հարաբերությունների մասին» 22.01.1993 թվականի Մինսկի կոնվենցիայի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի, այնպես էլ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 499-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջները: 2006 թվականի նոյեմբերի 21-ին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով նրա վերաբերյալ քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարան: Վերջինս նույնպես, անտեսելով «Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության և իրավական հարաբերությունների մասին» 22.01.1993 թվականի Մինսկի կոնվենցիայի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 499-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջները, 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ի դատավճռով Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանին դատապարտել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով:

Միաժամանակ բողոքում նշվում է, որ Արամ Ալեքսանյանի արարքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով վերաորակելու դեպքում առաջանում է վերջինիս քրեական պատասխանատվությունից ազատելու անհրաժեշտություն, որովհետև ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է 1994 թվականին, հանդիսանում է միջին ծանրության հանցանք, իսկ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 75-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն, եթե միջին ծանրության հանցանքն ավարտված համարելու օրվանից անցել է 5 տարի ժամանակ, անձը պետք է ազատվի քրեական պատասխանատվությունից՝ վաղեմության ժամկետն անցնելու հետևանքով:

Բողոքում խնդրվում է Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարանի 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ի դատավճիռը բեկանել և փոփոխել. Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանին մեղավոր ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով և նրա նկատմամբ քրեական գործի վարույթը կարճել՝ վաղեմության ժամկետն անցնելու կապակցությամբ:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Բողոքում նշված հիմքերի սահմաններում վերլուծելով գործի նյութերը` Վճռաբեկ դատարանը գտավ, որ վճռաբեկ բողոքը պետք է բավարարել հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի համաձայն` միջազգային պայմանագրերը Հայաստանի Հանրապետության իրավական համակարգի բաղկացուցիչ մասն են:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում քրեական գործերով վարույթն իրականացվում է այդ օրենսգրքի դրույթներին համապատասխան, եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով այլ բան սահմանված չէ:

Նույն օրենսգրքի 480-րդ հոդվածի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով նախատեսված դեպքերում և կարգով օտարերկրյա պետությունների կողմից Հայաստանի Հանրապետությանը կարող են հանձնվել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հանցանք կատարած և օտարերկրյա պետության տարածքում գտնվող անձինք` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կատարած հանցանքների համար նրանց նկատմամբ քրեական հետապնդում իրականացնելու նպատակով: Նշված անձանց նկատմամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում քրեական հետապնդում իրականացնելիս կիրառվում են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի կանոնները` համապատասխան միջազգային պայմանագրով նախատեսված բացառություններով:

«Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության և իրավական հարաբերությունների մասին» 22.01.1993 թվականի Մինսկի կոնվենցիայի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է հանձնված անձի քրեական հետապնդման սահմանները, այն է` առանց հարցվող Պայմանավորվող կողմի համաձայնության` հանձնված անձին չի կարելի քրեական պատասխանատվության կամ պատժի ենթարկել մինչև հանձնելը նրա կատարած այն հանցագործության համար, որի կապակցությամբ նա չի հանձնվել:

Համանման դրույթ է պարունակում նաև ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 499-րդ հոդվածի 1-ին մասը, համաձայն որի` առանց հանձնումը թույլատրած համապատասխան օտարերկրյա պետության իրավասու մարմնի համաձայնության` քրեական հետապնդումը շարունակելու համար Հայաստանի Հանրապետության դատարանի, դատախազի, քննիչի, հետաքննության մարմնի իրավասությանը հանձնված անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության և պատժի ենթարկվել մինչև նրան հանձնելը կատարած այն հանցագործության համար, որով նա չի հանձնվել:

Գործի նյութերից երևում է, որ 2003 թվականի մարտի 9-ին քրեական գործ է հարուցվել 1961 թվականի մարտի 7-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 3-րդ մասով (յուրացնելու, վատնելու կամ պաշտոնեական դիրքը չարաշահելու միջոցով խոշոր չափերով գույքի հափշտակություն), իսկ 2004 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նրա արարքը համապատասխանեցվել է 2003 թվականի ապրիլի 18-ին ընդունված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետին (յուրացնելը կամ վատնելը՝ հանցավորին վստահված ուրիշի գույքի հափշտակությունը խոշոր չափերով): Ղազախստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազությունը բավարարել է նշված հոդվածով հետախուզվող Արամ Ալեքսանյանին Հայաստանի Հանրապետության իրավապահ մարմիններին հանձնելու վերաբերյալ միջնորդությունը: Սակայն Հայաստանի Հանրապետություն տեղափոխելուց և նրա վերաբերյալ քրեական գործի նախաքննությունը վերսկսելուց հետո 2006 թվականի հոկտեմբերի 31-ի որոշմամբ փոփոխվել է Արամ Ալեքսանյանի մեղադրանքը, և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով (յուրացնելը կամ վատնելը՝ հանցավորին վստահված ուրիշի գույքի հափշտակությունն առանձնապես խոշոր չափերով), որով նա հանձնված չի եղել, և Ա. Ալեքսանյանը քրեական պատասխանատվության և պատժի է ենթարկվել այդ հոդվածով: Դրանով խախտվել են 1993 թվականի հունվարի 22-ի Մինսկի կոնվենցիայի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ, 480-րդ և 499-րդ հոդվածների պահանջները, թույլ է տրվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 397-րդ հոդվածով նախատեսված միջազգային պայմանագրի ոչ ճիշտ կիրառում, որոնք, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 398-րդ հոդվածի, 406-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն, հիմք են Արամ Ալեքսանյանի վերաբերյալ դատավճիռը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով բեկանելու և փոփոխելու, այն է՝ նրա արարքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով որակելու համար, քանի որ դատարանի կողմից հաստատված փաստական հանգամանքները տալիս են նման հնարավորություն, և դա բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից:

Բացի այդ, գործի նյութերից երևում է, որ Ա. Ալեքսանյանը հանցանքը կատարել է 1994 թվականի սեպտեմբերի 16-ին, իսկ դատապարտվել է 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ի դատավճռով: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված հանցագործությունը միջին ծանրության հանցագործություն է: ՀՀ քրեական օրենսգրքի 75-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը սահմանում է, որ անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե միջին ծանրության հանցանքն ավարտվելու օրվանից անցել է հինգ տարի: Վաղեմության ժամկետը հաշվարկվում է հանցանքն ավարտված համարելու օրվանից մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահը: Վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատվում է, եթե մինչև նշված ժամկետն անցնելն անձը կատարում է միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր նոր հանցանք: Այս դեպքում վաղեմության ժամկետի հաշվարկն սկսվում է նոր հանցանքն ավարտված համարելու պահից: Վաղեմության ժամկետը կասեցվում է, եթե անձը խուսափում է քննությունից և դատից: Այս դեպքում վաղեմության ընթացքը վերսկսվում է անձին ձերբակալելու կամ մեղակայանով ներկայանալու պահից: Ընդ որում, անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության ենթարկվել, եթե ոչ մեծ ծանրության կամ միջին ծանրության հանցանքն ավարտված համարելու օրվանից անցել է տասը տարի, և վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատված չի եղել նոր հանցագործությամբ:

Ինչպես երևում է գործի նյութերից, 1994 թվականի սեպտեմբերին հանցանք կատարած և 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ին դատապարտված Ա. Ալեքսանյանի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված միջին ծանրության հանցանքն ավարտված համարելու օրվանից անցել է 10 տարուց ավելի և վաղեմության ժամկետի ընթացքը նոր հանցագործությամբ ընդհատված չի եղել, այսինքն՝ անցել են վաղեմության ժամկետները:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քրեական գործ չի կարող հարուցվել և քրեական հետապնդում չի կարող իրականացվել, իսկ հարուցված քրեական գործի վարույթը ենթակա է կարճման, եթե անցել են վաղեմության ժամկետները: Հետևաբար, Ա. Ալեքսանյանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով քրեական գործի վարույթը ենթակա է կարճման վաղեմության ժամկետն անցնելու կապակցությամբ:

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ Սահմանադրության 92-րդ հոդվածով, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ, 403-406-րդ, 419-րդ, 422-424-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

Վճռաբեկ բողոքը բավարարել:

Արամ Յուրիկի Ալեքսանյանի վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով Լոռու մարզի առաջին ատյանի դատարանի 2006 թվականի դեկտեմբերի 7-ի դատավճիռը բեկանել և փոփոխել. Արամ Ալեքսանյանի արարքը որակել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով, քրեական գործի վարույթը կարճել վաղեմության ժամկետն անցնելու կապակցությամբ և նրա նկատմամբ դադարեցնել քրեական հետապնդումը:

Որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող՝	Տ. Սահակյան
Դատավորներ՝	Հ. Ասատրյան
	Հ. Ղուկասյան
	Ս. Օհանյան